Rycina 3 przedstawia średnie wartości masy ciała oraz jego komponentów, odnotowane w spoczynku, u dziewcząt z nadwagą, poddanych terapii dietetycznej i edukacji żywieniowej, na początku i na końcu badań. Analizę porównawczą parametrów somatycznych przedstawiono w tabeli 7 zamieszczonej w aneksie. W grupie dziewcząt z BMI < 30 kg/m² zaobserwowano wysoce istotny w II terminie badań (p<=0,01) spadek masy ciała średnio o 3,62 kg. Zaznaczyć należy, że redukcja masy ciała jest efektem zmniejszenia ilości tkanki tłuszczowej (średnio o 3,19 kg). Konsekwencją spadku masy ciała jest istotne (p<=0,01) obniżenie wartości wskaźnika BMI z 27,99±1,652 kg/m² w I terminie badań do 26,29±1,516 kg/m² na końcu badań (p<=0,01). Całkowita zawartość wody w ciele oraz wartość wskaźnika WHR wzrosły istotnie w porównaniu z wynikami uzyskanymi na początku badań (p<0,05).

Rycina 4 przedstawia średnie spoczynkowe wartości masy ciała oraz jego komponentów u dziewcząt z otyłością, poddanych terapii dietetycznej i edukacji żywieniowej, na początku i na końcu badań. W grupie dziewcząt z BMI >= 30 kg/m², podobnie jak u dziewcząt z nadwagą, zaobserwowano wysoce istotny spadek masy ciała (średnio o 3,47 kg). Konsekwencją tego jest istotny statystycznie (p<=0,01) spadek masy tłuszczowej (średnio o 2,01 kg). Istotnie (p<0,05) zmniejszyła się także całkowita zawartość wody w organizmie. Spadek masy ciała zaznaczył się istotnym statystycznie obniżeniem wartości wskaźnika wagowo-wzrostowego BMI oraz ilorazu talia/biodra (p<=0,01).

Rycina 3. Masa i skład ciała oraz wskaźniki BMI i WHR dziewcząt z BMI < 30 kg/m², poddanych terapii dietetycznej i edukacji żywieniowej, w obu terminach badań, w spoczynku (n = 18)

Rycina 4. Masa i skład ciała oraz wskaźniki BMI i WHR dziewcząt z BMI >= 30 kg/m², poddanych terapii dietetycznej i edukacji żywieniowej, w obu terminach badań, w spoczynku (n = 19)

Rycina 5 obrazuje średnie spoczynkowe wartości masy ciała oraz jego komponentów u chłopców z nadwagą, poddanych terapii dietetycznej i edukacji żywieniowej, na początku i na końcu badań. Analizę porównawczą parametrów somatycznych zamieszczono w tabeli 7 w aneksie. W grupie chłopców z BMI < 30 kg/m² zastosowana terapia spowodowała znamienny spadek masy ciała z 80,82±11,85 kg w I terminie do 79,02±11,44 kg w II terminie badań (średnio o 1,8 kg). Redukcja masy ciała spowodowana była głównie zmniejszeniem ilości tkanki tłuszczowej (średnio o 2,52 kg, p<=0,01). U badanych chłopców w II terminie badań odnotowano istotny (p<0,05) wzrost masy beztłuszczowej. W II terminie badań odnotowano także obniżenie wartości wskaźników BMI i WHR (p<=0,01) oraz wzrost zawartości wody (p<0,05) w ustroju.

Rycina 5. Masa i skład ciała oraz wskaźniki BMI i WHR chłopców z BMI< 30 kg/m², poddanych terapii dietetycznej i edukacji żywieniowej, w obu terminach badań, w spoczynku (n = 10)

Rycina 6 przedstawia średnie spoczynkowe wartości masy ciała oraz jego komponentów u chłopców z otyłością, poddanych terapii dietetycznej i edukacji żywieniowej, na początku i na końcu badań. W grupie chłopców z BMI >= 30 kg/m² zaobserwowano istotny (p<=0,01) spadek masy ciała z 96,84±5,86 kg na początku do 91,76±4,59 kg po zakończeniu terapii (średnio o 5,08 kg). Jest on większy (p<=0,01) ponad dwa razy niż w przypadku chłopców z nadwagą. Średnie wartości pozostałych komponentów składowych ciała, jak całkowita zawartość wody i masa beztłuszczowa oraz masa tłuszczowa nie uległy istotnemu obniżeniu. Spadek masy ciała zaznaczył się istotnym obniżeniem wartości wskaźnika wagowo-wzrostowego BMI (p<=0,01). Zmniejszenie ilorazu talia/biodra (WHR) w II terminie badań z 0,91±0,04 do 0,89±0,04 okazało się istotne (p <= 0,01).

Rycina 6. Masa i skład ciała oraz wskaźniki BMI i WHR chłopców z BMI >= 30 kg/m², poddanych terapii dietetycznej i edukacji żywieniowej, w obu terminach badań, w spoczynku (n = 11)

Rycina 7 obrazuje średnie wartości maksymalnego pochłaniania tlenu (O₂ max) i obciążenia podczas wykonywanego testu wysiłkowego na początku i na końcu przeprowadzonych badań u dziewcząt z nadwagą i otyłością. Wydolność badanych dziewcząt, mierzona wielkością maksymalnego pochłaniania tlenu w przeliczeniu na kilogram masy ciała na minutę, w I terminie badań była wyższa (p<0,05) w grupie dziewcząt z nadwagą i wzrosła w II terminie zarówno w przypadku dziewcząt z nadwagą, jak i z otyłością. Wzrost wartości O₂ max okazał się większy u dziewcząt z nadwagą. Odnotowane zmiany w obu grupach badanych dziewcząt były istotne (p<=0,01).

Średnia wartość zastosowanego obciążenia podczas testu wysiłkowego w I terminie badań była wyższa u dziewcząt z otyłością (p<=0,01). W II terminie badań zwiększyła się w obu grupach. Różnice te okazały się jednak nieistotne.

Pozostałe parametry fizjologiczne i biochemiczne charakteryzujące reakcję badanych dziewcząt, poddanych terapii dietetycznej i edukacji żywieniowej, na wysiłek fizyczny przedstawiono w tabelach 1 i 8 zamieszczonych w aneksie.

Rycina 7. Porównanie średnich wartości maksymalnego pochłaniania tlenu i obciążenia wysiłkowego u dziewcząt z nadwagą (n = 18) i otyłością (n = 19), poddanych terapii dietetycznej i edukacji żywieniowej, w obu terminach badań

Średnią wartość parametrów równowagi kwasowo-zasadowej u dziewcząt z nadwagą i otyłością, poddanych wysiłkowi testowemu, przedstawiono w tabelach IV i V.

Wysiłek testowy o intensywności 70%,VO₂ max, wykonany przez badane dziewczęta na ergometrze rowerowym przy stałej prędkości pedałowania 60 obr./min, przyczynił się do naruszenia homeostazy organizmu. Zarówno u dziewcząt z nadwagą jak i otyłych stwierdzono spadek wartości pH krwi, zmniejszenie stężenia zasad buforujących oraz obniżenie wartości pCO₂ we krwi. Zmiany takie wskazywać mogą na wystąpienie kwasicy metabolicznej. Średni poziom powysiłkowego stężenia kwasu mlekowego okazał się niższy niż 4 mmol/l, a więc nie przekroczył wartości przyjętej za próg przemian anaerobowych. Wskazuje to na duży udział komponenty tlenowej w pokrywaniu zapotrzebowania energetycznego komórek mięśniowych. Potwierdzeniem charakteru wysiłku jest średnia wartość częstości skurczów serca osiągnięta podczas testu.

Tabela IV. Analiza porównawcza zmian parametrów fizjologicznych, spowodowanych wysiłkiem fizycznym u dziewcząt z nadwagą, poddanych terapii dietetycznej i edukacji żywieniowej, pomiędzy I i II terminem badań

Rycina 8 przedstawia średnią wartość maksymalnego pochłaniania tlenu i obciążenia podczas wykonywanego testu wysiłkowego, na początku i na końcu badań, w grupie chłopców z nadwagą i otyłością. Wartość maksymalnego pochłaniania tlenu w przeliczeniu na kilogram masy ciała na minutę wzrosła w grupie chłopców z nadwagą (z 30,6±4,69 ml/kg^-1/min^-1 w I terminie do 34,21±4,78 ml/kg^-1/min^-1 w II terminie badań), jak i wśród chłopców z otyłością (z 27,88±1,90 ml/kg¹/min^-1 w I terminie do 33,88±2,78 ml/kg^-1/min^-1 w II terminie badań). Średnia wartość wzrostu VO₂ max okazała się większa u chłopców z nadwagą (o 1,04 ml/kg^-1/min^-1). W obu przypadkach różnice okazały się istotne (p<=0,01).

Średnia wartość zastosowanego obciążenia podczas testu wysiłkowego w grupie chłopców z nadwagą i chłopców z otyłością w I terminie badań nie różniła się. W II terminie badań wzrost wartości obciążenia w obu grupach okazał się nieistotny.

Pozostałe parametry fizjologiczne i biochemiczne charakteryzujące reakcję badanych chłopców, poddanych terapii dietetycznej i edukacji żywieniowej, na wysiłek fizyczny przedstawiono w tabelach 2 i 8 zamieszczonych w aneksie.

Tabela V. Analiza porównawcza zmian parametrów fizjologicznych, spowodowanych wysiłkiem fizycznym u dziewcząt z otyłością, poddanych terapii dietetycznej i edukacji żywieniowej, pomiędzy I i II terminem badań

Wartość średnią parametrów równowagi kwasowo-zasadowej u chłopców z nadwagą i otyłością, poddanych wysiłkowi testowemu, przedstawiono w tabelach VI i VII.

Testowy wysiłek fizyczny o intensywności 70% VO₂ max, wykonany przez badanych chłopców na ergometrze rowerowym przy stałej prędkości pedałowania 60 obr./min, spowodował naruszenie parametrów równowagi kwasowo-zasadowej zarówno u chłopców z nadwagą, jak i u otyłych. Zaobserwowane zmiany wskazują na wystąpienie kwasicy metabolicznej. Nastąpiło powysiłkowe obniżenie wartości pH krwi, zwiększenie niedoboru zasad buforujących a także obniżenie wartości pCO₂ we krwi. Zaznaczyć należy, że średnie wartości stężenia badanych parametrów, mimo że bardziej korzystne niż w I terminie badań, okazały się nieistotne. Średni poziom kwasu mlekowego oznaczony po wysiłku nie przekroczył wartości 4 mmol/l, wskazując na udział procesów tlenowych w pokrywaniu kosztu energetycznego wysiłku. Potwierdzeniem charakteru wykonanego wysiłku jest częstość skurczów serca.

Rycina 8. Porównanie średnich wartości maksymalnego pochłaniania tlenu i obciążenia wysiłkowego u chłopców z nadwagą (n = 10) i otyłością (n = 11), poddanych terapii dietetycznej i edukacji żywieniowej, w obu terminach badań

Tabela VI. Analiza porównawcza zmian parametrów fizjologicznych, spowodowanych wysiłkiem fizycznym u chłopców z nadwagą, poddanych terapii dietetycznej i edukacji żywieniowej, pomiędzy I i II terminem badań

Tabela VII. Analiza porównawcza zmian parametrów fizjologicznych, spowodowanych wysiłkiem fizycznym u chłopców z otyłością, poddanych terapii dietetycznej i edukacji żywieniowej, pomiędzy I i II terminem badań

Średnie wartości stężenia wybranych hormonów u dziewcząt z nadwagą (BMI < 30 kg/m²) i otyłością (BMI >= 30 kg/m²) w spoczynku, na początku i na końcu badań, przedstawiono na rycinach 9, 10 i 11, natomiast wartości oznaczone w spoczynku i po wysiłku w obu terminach badań przedstawiono w tabelach 3, 4 i 10 zamieszczonych w aneksie.

Stężenie leptyny w surowicy krwi na początku badań w grupie dziewcząt z otyłością wynosiło średnio 29,34±5,87 ng/ml i było wyższe (p<=0,01) w porównaniu z dziewczętami z nadwagą, gdzie średnie stężenie wynosiło 22,76±6,26 ng/ml. Zarówno w jednej, jak i w drugiej grupie stężenia przekraczały kilkakrotnie wartości przyjęte za referencyjne u osób z prawidłową masą ciała. Badanie przeprowadzone po zakończeniu terapii wykazało obniżenie średnich wartości stężenia leptyny zarówno w grupie dziewcząt z nadwagą (do 18,51±5,63 ng/ml), jak i z otyłością (do 19,68±5,14 ng/ml). Jednak tylko w grupie z BMI >= 30 kg/m² różnica okazała się istotna (p<=0,01) (ryc. 9).

Na podstawie analizy regresji wielorakiej (tab. 21), przeprowadzonej dla wartości oznaczonych w spoczynku, przed przystąpieniem do terapii, u dziewcząt z nadwagą wykazano, że pary następujących czynników: masa ciała i BMI, masa tłuszczowa i BMI oraz masa tłuszczowa i WHR wpłynęły odpowiednio w 47% (p<=0,01), 62% (p<0,01) i 61% (p<=0,01) na zmienność stężenia leptyny. Tylko u dziewcząt z nadwagą w przypadku par czynników, tj. masa tłuszczowa i BMI oraz masa tłuszczowa i WHR, zaobserwowano znamienny wpływ masy tłuszczowej na stężenie leptyny (p<=0,01).

Rycina 9. Porównanie średnich wartości stężenia leptyny i hormonu wzrostu u dziewcząt z nadwagą (n = 18) i otyłością (n = 19), poddanych terapii dietetycznej i edukacji żywieniowej, w I i II terminie badań, w spoczynku

Średnie wartości stężenia hormonu wzrostu (GH), oznaczone przed przystąpieniem do programu terapeutycznego, kształtowały się na podobnym poziomie w grupie dziewcząt z nadwagą oraz dziewcząt otyłych i wynosiły odpowiednio 4,97±3,934 μIU/ml i 5,07±4,122 μIU/ml. Podwyższenie stężenia GH pod wpływem terapii nastąpiło w obu badanych grupach. W II terminie badań po zakończeniu terapii odnotowano wzrost średniej wartości stężenia GH u dziewcząt z nadwagą (6,38±5,33 μIU/ml) i otyłością (7,24±5,20 μIU/ml). Różnice te okazały się jednak nieistotne (ryc. 9).

Analiza regresji wielorakiej (tab. 22), przeprowadzona dla wartości oznaczonych w spoczynku, w I terminie badań, u dziewcząt z nadwagą wykazała, że para czynników: masa tłuszczowa i WHR wpłynęła w 80% (p<0,05) na zmienność stężenia GH, natomiast w grupie dziewcząt otyłych wartości te dla badanych par czynników, oznaczone w tych samych warunkach, wynosiły odpowiednio 54% (p<=0,01), 42% (p<0,05) i 36% (p<0,05). U dziewcząt z nadwagą w przypadku pary czynników, tj. masa tłuszczowa i WHR, zaobserwowano znamienny wpływ WHR (p<=0,01) na stężenie GH. U dziewcząt z otyłością zaobserwowano w każdej z pary czynników znamienny wpływ na stężenie GH odpowiednio: masy ciała (p<0,05) i BMI (p<=0,01), BMI (p<=0,01), WHR (p<0,05).

Analiza wykonana po zakończeniu terapii wykazała, że pary ww. czynników wpłynęły odpowiednio w 40% (p<0,05), 55% (p<=0,01) i 50% (p<0,05) u dziewcząt z nadwagą. Należy zauważyć, że u dziewcząt z nadwagą zaobserwowano w każdej z par czynników znamienny wpływ na stężenie GH odpowiednio: BMI (p<0,05), masy tłuszczowej (p<0,05), BMI (p<0,05) oraz WHR (p<0,05). U dziewcząt z otyłością tylko w parze czynników masa tłuszczowa i BMI zaobserwowano znamienny wpływ masy tłuszczowej (p<0,05) na stężenie GH.

Średnie wartości stężenia insuliny w surowicy krwi na początku badań były nieco wyższe u dziewcząt z otyłością i wynosiły średnio 19,46±4,641 μIU/ml w porównaniu z dziewczętami z nadwagą (18,20±6,66 μIU/ml). Oznaczone stężenia insuliny w spoczynku, po zakończeniu terapii obniżyły się w obu grupach odpowiednio do 11,39±2,27 μIU/ml i 12,69±3,45 μIU/ml. Różnica okazała się znamienna tylko w grupie dziewcząt z otyłością (p<=0,01) (ryc. 10).

Analiza regresji wielorakiej (tab. 23), przeprowadzona dla wartości oznaczonych w spoczynku, w I terminie badań, u dziewcząt z nadwagą wykazała, że pary następujących czynników: masa ciała i BMI, masa tłuszczowa i BMI wpłynęły odpowiednio w 37% (p<0,05) i 27% na zmienność stężenia insuliny. Warto podkreślić, że u dziewcząt z nadwagą w przypadku par wymienionych czynników zaobserwowano istotny wpływ masy ciała (p<0,05) i BMI (p<=0,01), BMI (p<0,05) na stężenie insuliny.

Natomiast analiza wykonana po zakończeniu terapii wykazała, że pary badanych czynników wpłynęły odpowiednio w 52% (p<=0,01), 67% (p<=0,01) u dziewcząt z nadwagą oraz w 36% (p<0,05) dla trzeciej pary czynników u dziewcząt otyłych. Odnotowano także, że u dziewcząt z nadwagą tylko w przypadku par czynników: masa ciała i BMI, masa tłuszczowa i BMI, zaobserwowano znamienny wpływ odpowiednio: masy ciała (p<0,05) i BMI (p<=0,01), masy tłuszczowej (p<0,05) i BMI (p<=0,01) na stężenie insuliny. U dziewcząt z otyłością zaobserwowano tylko w trzeciej parze czynników znamienny wpływ WHR (p<0,05) na stężenie insuliny.

Średnie wartości stężenia peptydu-C na początku badań kształtowały się na podobnym poziomie zarówno w grupie dziewcząt z nadwagą (3,31±0,94 ng/ml), jak i z otyłością (3,18±0,66 ng/ml). Po zakończeniu terapii tylko w grupie dziewcząt z otyłością obniżenie stężenia tego hormonu (do 2,51±0,55 ng/ml) okazało się istotne (p<=0,01) (ryc. 10).

Analiza regresji wielorakiej dla wartości oznaczonych w spoczynku (tab. 24), w I terminie badań, u dziewcząt z otyłością wykazała w parze czynników masa tłuszczowa i WHR znamienny wpływ WHR (p<=0,01), na stężenie peptydu-C.

Analiza regresji wykonana po zakończeniu terapii wykazała, że na stężenie peptydu-C u dziewcząt z nadwagą pierwsza i druga para ww. czynników wpłynęła odpowiednio w 35% (p<0,05) i 38% (p<0,05), a u dziewcząt otyłych – trzecia para w 43% (p<0,05). Tylko u dziewcząt z otyłością w parze czynników masa tłuszczowa i WHR zanotowano znamienny wpływ WHR (p<0,05).

Średnia wartość stężenia kortyzolu w surowicy krwi mierzona w spoczynku w I terminie badań była niższa u dziewcząt z nadwagą w porównaniu z grupą dziewcząt otyłych i wynosiła odpowiednio 473,89±112,11nmol/l i 532,22 ±167,05 nmol/l. Natomiast po zakończeniu terapii średnie wartości uległy obniżeniu odpowiednio do 337,56±130,84 nmol/l i 415,00±156,79 nmol/l, jednak tylko w grupie dziewcząt z otyłością różnica ta okazała się istotna (p<0,05) (ryc. 11).

Na podstawie analizy regresji wielorakiej (tab. 25) przeprowadzonej dla wartości oznaczonych w spoczynku, przed przystąpieniem do terapii, u dziewcząt z nadwagą wykazano, że pary następujących czynników: masa ciała i BMI, masa tłuszczowa i BMI oraz masa tłuszczowa i WHR wpłynęły odpowiednio w 62% (p<=0,01), 83% (p<=0,01) i 84% (p<=0,01) na zmienność stężenia kortyzolu. U dziewcząt z nadwagą w każdej z par czynników zaobserwowano znamienny wpływ na stężenie kortyzolu odpowiednio masy ciała (p<=0,01), masy tłuszczowej (p<=0,01), masy tłuszczowej (p<=0,01).

Rycina 10. Porównanie średnich wartości stężenia insuliny i peptydu-C u dziewcząt z nadwagą (n = 18) i otyłością (n = 19), poddanych terapii dietetycznej i edukacji żywieniowej, w I i II terminie badań, w spoczynku

Rycina 11. Porównanie średnich wartości stężenia kortyzolu u dziewcząt z nadwagą (n = 18) i otyłością (n = 19), poddanych terapii dietetycznej i edukacji żywieniowej, w obu terminach badań, w spoczynku

Analiza wykonana po zakończeniu terapii wykazała, że para czynników masa tłuszczowa i WHR wpłynęła w 37% (p<0,05) u dziewcząt z nadwagą oraz w 61% (p<=0,01) u dziewcząt otyłych na stężenie kortyzolu. U dziewcząt z nadwagą w analizowanej parze czynników odnotowano istotny wpływ WHR (p<0,05) na stężenie kortyzolu. U dziewcząt otyłych zaobserwowano w przypadku par czynników masa tłuszczowa i BMI oraz masa tłuszczowa i WHR znamienny wpływ masy tłuszczowej w obu parach na stężenie kortyzolu (p<0,05).

Średnie wartości stężenia wybranych hormonów u chłopców z nadwagą (BMI < 30 kg/m²) i otyłością (BMI >= 30 kg/m²) w spoczynku, na początku i na końcu badań przedstawiono na rycinach 12, 13 i 14, natomiast wartości oznaczone w spoczynku i po wysiłku w obu terminach badań – w tabelach 5 i 6, a różnice między terminami badań, oznaczone w spoczynku przedstawiono w tabeli 10 w aneksie.

Stężenie leptyny w surowicy krwi, oznaczone na początku badań, było wyższe w grupie chłopców z otyłością (p<0,05) i wynosiło średnio 14,20±3,15 ng/ml w porównaniu z grupą chłopców z nadwagą, gdzie średnie stężenie wynosiło 9,78±6,24 ng/ml. Zarówno w jednej, jak w drugiej grupie stężenia przekraczały kilkakrotnie wartości przyjęte za referencyjne u osób z prawidłową masą ciała. Badanie przeprowadzone po zakończeniu terapii wykazało statystycznie istotne obniżenie średnich wartości stężenia leptyny zarówno w grupie chłopców z nadwagą (7,80±4,15 ng/ml) (p<0,05), jak i z otyłością (9,82±1,59 ng/ml) (p<=0,01) (ryc. 12).

Analiza regresji wielorakiej (tab. 26) przeprowadzona dla wartości oznaczonych w spoczynku, w I terminie badań, u chłopców z otyłością wykazała, że pary badanych czynników: masa ciała i BMI, masa tłuszczowa i BMI wpłynęły odpowiednio w 52% (p<0,05), 66% (p<0,05) na stężenie leptyny. W przypadku par: masa ciała i BMI oraz masa tłuszczowa i BMI, zaobserwowano znamienny wpływ BMI w obu parach na zmienność stężenia leptyny (p<0,05).

Średnie wartości stężenia hormonu wzrostu (GH), oznaczone przed przystąpieniem do programu terapeutycznego, kształtowały się na zróżnicowanym poziomie w grupie chłopców z nadwagą oraz chłopców otyłych i wynosiły odpowiednio 3,86±5,87 μIU/ml i 7,46±10,90 μIU/ml, jednak nie różniły się istotnie statystycznie. W II terminie badań, po zakończeniu terapii, stwierdzono wzrost średniej wartości stężenia omawianego hormonu u chłopców z nadwagą (9,40±7,31 μIU/ml) i obniżenie w grupie chłopców z otyłością (3,44±1,90 μIU/ml). Zmiany te nie mają znamion istotnych (ryc. 12).

Przeprowadzona analiza regresji wielorakiej (tab. 27) dla wartości oznaczonych w spoczynku, u chłopców z nadwagą w I terminie badań wykazała, że tylko masa ciała i BMI, masa tłuszczowa i BMI oraz masa tłuszczowa i WHR wykazały istotny wpływ odpowiednio w 70% (p<0,05), 65% (p<0,05) i 4% na zmienność stężenia GH. W grupie chłopców otyłych istotnych zmian nie odnotowano. Tylko u chłopców z nadwagą w przypadku jednej pary czynników, tj. masa tłuszczowa i BMI, zaobserwowano znamienny wpływ BMI (p<=0,01) na stężenie GH.

Po zakończeniu terapii analiza regresji wielorakiej wykazała, że badane pary czynników nie wpłynęły istotnie na stężenie GH.

Średnia wartość stężenia insuliny w surowicy krwi na początku badań u chłopców z otyłością wynosiła 26,80±22,305 μIU/ml i była o 70% wyższa w porównaniu z chłopcami z nadwagą, u których odnotowano średnią wartość 18,60±8,290 μIU/ml. Oznaczone stężenia insuliny w spoczynku, po zakończeniu terapii obniżyły się w obu grupach odpowiednio do 13,48±3,49 μIU/ml i 10,80±3,15 μIU/ml. Różnica okazała się statystycznie istotna tylko w grupie chłopców z otyłością (p<=0,01) (ryc. 13).

Rycina 12. Porównanie średnich wartości stężenia leptyny i hormonu wzrostu u chłopców z nadwagą (n = 10) i otyłością (n = 11), poddanych terapii dietetycznej i edukacji żywieniowej, w spoczynku, w I i II terminie badań

Na podstawie analizy regresji wielorakiej (tab. 28), przeprowadzonej dla wartości oznaczonych w spoczynku, przed przystąpieniem do terapii, u chłopców z nadwagą wykazano, że pary czynników: masa ciała i BMI, masa tłuszczowa i BMI oraz masa tłuszczowa i WHR wpłynęły odpowiednio w 77% (p<=0,01), 84% (p<=0,01) i 72% (p<0,05) na zmienność stężenia insuliny. Natomiast w grupie chłopców otyłych tylko para czynników masa ciała i WHR wpłynęła istotnie w 79% (p<=0,01). U chłopców z nadwagą w przypadku par czynników, tj. masa ciała i BMI, masa tłuszczowa i BMI oraz masa tłuszczowa i WHR zaobserwowano znamienny wpływ masy ciała (p<=0,01) i BMI (p<=0,01), masy tłuszczowej (p<=0,01) i BMI (p<0,05) oraz masy tłuszczowej (p<=0,01) na stężenie insuliny. Natomiast u otyłych zaobserwowano w parze czynników masa tłuszczowa i WHR znamienny wpływ WHR (p<=0,01) na zmienność stężenia insuliny.

Wykonana po zakończeniu terapii analiza regresji wielorakiej nie wykazała istotnego wpływu badanych par czynników na stężenie insuliny.

Średnie wartości stężenia peptydu-C na początku badań kształtowały się na podobnym poziomie zarówno wśród chłopców z nadwagą (3,09±1,46 ng/ml), jak i z otyłością (3,62±1,12 ng/ml). Po zakończeniu terapii, spoczynkowe średnie stężenie badanego hormonu uległo obniżeniu (do 2,29±0,92 ng/ml i 2,31±0,30 ng/ml), ale tylko w grupie chłopców otyłych zmiana ta była statystycznie znamienna (p<=0,01) (ryc. 13).

Analiza regresji wielorakiej (tab. 29) przeprowadzona dla wartości oznaczonych w spoczynku, w I terminie badań, u chłopców z nadwagą wykazała, że pary następujących czynników: masa tłuszczowa i BMI oraz masa tłuszczowa i WHR wpłynęły odpowiednio w 92% (p<=0,01) i 62% (p<0,05) na zmienność stężenia peptydu-C. Natomiast w grupie chłopców otyłych wartości te, oznaczone w tych samych warunkach, wynosiły odpowiednio 72% (p<0,05) i 95% (p<=0,01). W grupie chłopców z nadwagą w przypadku par masa tłuszczowa i BMI oraz masa tłuszczowa i WHR odnotowano znamienny wpływ masy tłuszczowej (p<=0,01) i BMI (p<=0,01), masy tłuszczowej (p<0,05) na zmienność stężenia peptydu-C. U chłopców z otyłością zaobserwowano taki wpływ w parach czynników takich jak masa tłuszczowa i BMI, masa tłuszczowa i WHR, przy czym znamienny wpływ na stężenie peptydu-C miały: masa tłuszczowa (p<0,05), WHR (p<=0,01).

Ta sama analiza wykonana po zakończeniu terapii nie wykazała istotnego wpływu badanych par czynników na stężenie peptydu-C.

Średnia wartość stężenia kortyzolu w surowicy krwi, mierzona w spoczynku, na początku badań była niższa u chłopców otyłych niż u badanych chłopców z nadwagą, jednak analiza porównawcza nie wykazała istotnych różnic pomiędzy badanymi grupami w I terminie badań w spoczynku. W II terminie badań średnia wartość stężenia badanego hormonu uległa większemu obniżeniu w grupie chłopców otyłych. Spadek okazał się statystycznie nieistotny w żadnej z badanych grup (ryc. 14).

Rycina 13. Porównanie średnich wartości stężenia insuliny i peptydu-C u chłopców z nadwagą (n = 10) i otyłością (n = 11), poddanych terapii dietetycznej i edukacji żywieniowej, w spoczynku, w I i II terminie badań

Przeprowadzona analiza regresji wielorakiej (tab. 30) dla wartości oznaczonych w spoczynku, u chłopców z nadwagą, w I terminie badań wykazała, że masa tłuszczowa i WHR wpłynęły w 52% na zmienność stężenia kortyzolu. W tej parze zaobserwowano znamienny wpływ WHR (p<0,05) na stężenie kortyzolu.

Wykonana po zakończeniu terapii analiza regresji wielorakiej nie wykazała istotnego wpływu par czynników na stężenie kortyzolu.

Rycina 14. Porównanie średnich wartości stężenia kortyzolu u chłopców z nadwagą (n = 10) i otyłością (n = 11), poddanych terapii dietetycznej i edukacj żywieniowej, w spoczynku, w I i II terminie badań

Rycina 15 przedstawia średnie wartości parametrów gospodarki węglowodanowo-lipidowej i cholesterolowego współczynnika aterogenności, zmierzone w spoczynku, w I i II terminie badań, u dziewcząt poddanych terapii dietetycznej i edukacji żywieniowej. Analizę porównawczą tych parametrów w I i II terminie badań, u dziewcząt z nadwagą i otyłością zamieszczono w tabeli 9 w aneksie.

Poziom cholesterolu całkowitego oznaczony we krwi, w spoczynku, na czczo, przed przystąpieniem do terapii był niższy (p<=0,01) w przypadku dziewcząt z nadwagą w stosunku do otyłych. Zastosowana terapia spowodowała obniżenie średniej wartości tego parametru u dziewcząt z nadwagą z 170,07±18,06 mg/dl w I terminie badań do 162,83±19,31 mg/dl w II terminie (p<0,05), a u otyłych z 191,18±22,01 mg/dl w I terminie badań do 164,54±20,96 mg/dl w II terminie badań (p<=0,01).

Średnie wartości stężenia frakcji HDL-cholesterolu oznaczone przed przystąpieniem do terapii kształtowały się na podobnym poziomie i wynosiły w grupie z nadwagą 46,24±4,91 mg/dl, a u dziewcząt otyłych 46,21±10,46 mg/dl. Zastosowana terapia spowodowała wzrost średniej wartości stężenia HDL-cholesterolu u dziewcząt otyłych do 48,91±8,35 mg/dl, a u dziewcząt z nadwagą do 49,90±7,48 mg/dl. Zarówno w grupie z nadwagą, jak i z otyłością różnice okazały się istotne na poziomie 1 procenta ufności.

Korzystna zmiana nastąpiła pod wpływem zastosowanej terapii w odniesieniu do triacylogliceroli (TG). Zarówno w grupie dziewcząt z nadwagą jak i otyłych stwierdzono zmniejszenie stężenia triacylogliceroli. W grupie dziewcząt otyłych spadek z 88,94±23,30mg/dl w I terminie do 74,69±10,49 mg/dl po zakończeniu terapii okazał się istotny statystycznie (p<=0,01).

Stężenie glukozy oznaczone we krwi, na czczo, na początku badań było wyższe u dziewcząt z nadwagą 89,54±10,66 mg/dl w stosunku do dziewcząt z otyłością, gdzie wynosiło 84,82±10,17 mg/dl. W drugim terminie badań stężenie glukozy w grupie dziewcząt z nadwagą obniżyło się do 84,17±9,48 mg/dl (p<=0,01), a w grupie dziewcząt otyłych do 79,32±6,47 mg/dl (p<0,05).

Cholesterolowy współczynnik aterogenności przed przystąpieniem do terapii był istotnie wyższy (p<0,05) u dziewcząt otyłych (3,28±0,87) niż u dziewcząt z nadwagą (2,72±0,57). Po zakończeniu terapii nastąpiło istotne obniżenie w grupie dziewcząt otyłych (2,46±0,70), na poziomie 1 procenta, natomiast w grupie dziewcząt z nadwagą na poziomie 5 procent ufności (2,35±0,71).

Rycina 16 przedstawia średnie wartości parametrów gospodarki węglowodanowo-lipidowej i cholesterolowego współczynnika aterogenności mierzone w spoczynku, w I i II terminie badań, u chłopców poddanych terapii dietetycznej i edukacji żywieniowej. Analizę porównawczą tych parametrów w I i II terminie badań, u chłopców z nadwagą i otyłością zamieszczono w tabeli 9 w aneksie.

Poziom cholesterolu całkowitego oznaczony we krwi, w spoczynku, na czczo, przed przystąpieniem do terapii był podobny zarówno u chłopców z nadwagą (178,96±20,77 mg/dl), jak i z otyłością (177,84±28,47 mg/dl). Zastosowana terapia spowodowała obniżenie średniej wartości tego parametru, oznaczonego na końcu badań, odpowiednio do 171,82±19,39 mg/dl w grupie z nadwagą i do 161,74±21,79 mg/dl w grupie z otyłością. W tej ostatniej grupie jest ona istotna (p<0,05).

Zmiany średnich wartości stężenia frakcji HDL-cholesterolu uległy wzrostowi w II terminie badań w obu grupach badanych chłopców. Zaobserwowane przyrosty wartości średnich okazały się nieistotne.

W II terminie badań stwierdzono pozytywną tendencję w odniesieniu do frakcji LDL-cholesterolu. Mimo obniżenia średniej wartości stężenia tego parametru u chłopców z nadwagą z 144,97±30,91 mg/dl w I terminie badań do 130,02±23,72 mg/dl na końcu badań oraz w grupie badanych z otyłością z 144,34±31,28 mg/dl do 125,44±30,63 mg/dl, różnice te były nieistotne.

Korzystna zmiana nastąpiła pod wpływem zastosowanej terapii w odniesieniu do TG. Zarówno w grupie chłopców z nadwagą jak i otyłych stwierdzono zmniejszenie stężenia triacylogliceroli w II terminie badań. W grupie chłopców otyłych spadek z 83,80±26,25 mg/dl w I terminie badań do 74,10±12,88 mg/dl na końcu badań okazał się istotny na poziomie 5 procent ufności.

Stężenie glukozy oznaczone we krwi na czczo na początku badań było wyższe u chłopców z otyłością (95,44±12,82 mg/dl) w porównaniu z grupą chłopców z nadwagą (92,14±14,47 mg/dl). Po zakończeniu terapii średnia wartość stężenia glukozy obniżyła się w grupie otyłych do 84,12±9,23 mg/dl, a u chłopców z nadwagą do 77,82±7,04 mg/dl. W obu przypadkach odnotowane różnice okazały się istotne statystycznie (p<0,05).

Cholesterolowy współczynnik aterogenności przed przystąpieniem do terapii był wyższy u chłopców z nadwagą (2,94±1,09) niż u chłopców otyłych (2,56±0,63). Po zakończeniu terapii nastąpiło obniżenie wartości tego wskaźnika odpowiednio do 2,80±1,08 i 1,78±0,85.

Rycina 15. Porównanie średnich wartości wartości parametrów parametrów gospodarki węglowodanowo-lipidowej i cholesterolowego współczynnika aterogenności u dziewcząt z nadwagą (n = 18) i otyłości (n = 19), poddanych terapii dietetycznej i edukacji żywieniowej, w I i II terminie badań, w spoczynku

Rycina 16. Porównanie średnich wartości parametrów gospodarki węglowodanowo-lipidowej i cholesterolowego współczynnika aterogenności u chłopców z nadwagą (n = 10) i otyłością (n = 11), poddanych terapii dietetycznej i edukacji żywieniowej, w I i II terminie badań, w spoczynku