Tempo zmian, które zachodzą we współczesnym świecie powoduje, iż bibliotekarze i użytkownicy są zmuszeni do bacznego, i pilnego ich obserwowania, przewidywania kierunków rozwoju tych zmian oraz szybkiego podejmowania decyzji, które będą wychodziły naprzeciw wyłaniającym się potrzebom bibliotek akademickich zmuszonych do stawiania czoła nowym wyzwaniom ery informacji elektronicznej. Wyzwaniom odpowiednim dla danego rodzaju biblioteki uczelnianej. Inne bowiem wyzwania i wymagania stawiane są bibliotekom uniwersyteckim, czyli bibliotekom uniwersalnym, które skupiają przedstawicieli nauk humanistycznych i społecznych czy nawet matematycznych a inne bibliotekom specjalistycznym - bibliotekom politechnik czy akademii medycznych, bądź ekonomicznych, które są skierowane na wybrane dziedziny nauki. Odmienne wymagania stawiane przez użytkowników bibliotek wykazują wyraźną różnicę pomiędzy humanistami, którzy wymagają udostępnienia całych zbiorów bibliotecznych z zakresu nauk humanistycznych przy ograniczeniu, że powinny być to bazy zawierające materiały polskie, zarówno książki jak i czasopisma, natomiast przedstawiciele nauk technicznych są zainteresowani czasopismami, i to przede wszystkim spoza granic naszego kraju, gdzie rozwój technik telekomunikacyjnych czy informatycznych jest tam znacznie bardziej zaawansowany. Ponadto użytkownicy nauk ścisłych są przekonani, że informacja naukowa może być dostępna jedynie w wersji elektronicznej a humaniści nie wyobrażają sobie aby znikły tradycyjne biblioteki z klasycznym księgozbiorem. Jest to spowodowane przede wszystkim obecnym rozwojem techniki, który sprawia, że długi czas spędzony przy ekranie monitora byłby zbyt męczący i wyczerpujący dla każdego człowieka, który musi czytać tak ogromne ilości książek jak studenci i wykładowcy nauk humanistycznych.

Zmierzając więc w kierunku biblioteki cyfrowej należałoby odpowiedzieć co znaczy zarówno dla bibliotekarza jak i użytkownika, jakie są ich oczekiwania oraz role w dobie rozwoju elektronicznej informacji naukowej. Co trzeba zrobić - jakie przeprowadzić szkolenia oraz studia, aby przygotować ich do pełnego wykorzystania korzyści płynących z digitalizacji danych oraz umiejętnego wypełniania nałożonych na nich zadań i obowiązków.

Co znaczy więc dla bibliotekarza elektroniczna, cyfrowa biblioteka? Jakie są zadania i oczekiwania pracownika biblioteki? W końcu czy zawód bibliotekarza przetrwa gwałtowny rozwój technologii oraz jakie warunki musi spełniać kandydat na dyplomowanego bibliotekarza, dyplomowanego pracownika dokumentacji i informacji naukowej?

Prezes Międzynarodowej Komisji Doradczej Open Society Institute, Peter Burnett stwierdza: "Bibliotekarze [...] tradycyjnie przybliżali użytkownikom postęp i uczyli [...] nowych technik informacyjnych i teraz nadal wypełniają tę swoją rolę. ¹⁸ Biblioteka przyszłości, należy wierzyć, będzie kontynuować tę postępową i twórczą rolę." Ciężar działalności bibliotecznej został przesunięty w bibliotekach akademickich na czynności informacyjne. Bibliotekarzom pozostaje do spełnienia rola jaką nałożyły na nich potrzeby użytkowników informacji całego świata. Pracownicy informacji swoimi kwalifikacjami muszą odpowiadać potrzebom użytkowników, potrzebom osób, które obsługują. Bibliotekarz wydaje się być więc pośrednikiem między wiedzą zgromadzoną w dokumentach a użytkownikiem. Nie wystarczy jednak tylko informowanie formalne, dokumentalne ale wymagane jest przede wszystkim informowanie merytoryczne, specjalistyczne, które charakteryzuje się szybkością, wiernością, czytelnością oraz szczegółowością i łatwością rozumienia języka. Pracownik informacji, według twórcy polskiej prakseologii, prof. Tadeusza Kotarbińskiego, powinien odznaczać się "kunsztem racjonalnej selekcji materiałów, kunsztem rozróżniania zawartości materiałów, doradztwem w odniesieniu do głównie treści posiadanych dokumentów" ¹⁹ , zarówno publikowanych jak i przeznaczonych do biblioteki elektronicznej, wirtualnej czy cyfrowej.

Nowoczesny bibliotekarz będzie miał do spełnienia więc coraz bardziej skomplikowane funkcje. Będzie musiał nie tylko stworzyć infrastrukturę techniczną, żeby zapewnić dostęp do informacji ale tak jak niegdyś był przewodnikiem w odniesieniu do zadrukowanych stron, tworzącym takie sposoby wyszukiwania dokumentów czy języków informacyjno - wyszukiwawczych, które pomagały dotrzeć do zgromadzonej informacji w wielkich zbiorach zgromadzonych na półkach magazynu książek w dużej bibliotece dzisiaj będzie przewodnikiem zarówno po serwerach sieci Internet czy Intranet, bazach danych, przeglądarkach, i innych podobnych narzędziach, które umożliwiają, i ułatwiają wyszukiwanie dokumentów, informacji w "cyber-przestrzeni". Jego rola jednak nie będzie ograniczała się jedynie do "sprzątających cyber-przestrzeń", ale raczej do nabywania, organizowania, selekcjonowania, przybliżania, udostępniania i przetwarzania oraz ochrony zasobów cyfrowych. Bibliotekarze mogą więc realizować się w wielu funkcjach: kreatora, analityka, klasyfikatora, komunikatora czy konsolidatora informacji a o ich dobrze wykonanej pracy w bibliotece będziemy mówić wtedy, gdy spełni ona kryteria skuteczności, ekonomiczności, dokładności, czystości i prostoty działań, co wymaga niebywale dobrego przygotowania teoretycznego, i także dobrej organizacji pracy na każdym stanowisku. Stoją więc przed trudnymi zadaniami: zarówno uporządkowania coraz większej liczby danych, umiejętność ich klasyfikacji, konieczności dystrybucji a w końcu doboru właściwej i oczekiwanej koncepcji rozwoju biblioteki.

Wobec nałożonych zadań można zastanawiać się czy bibliotekarze sprostają tym wymogom? Czy przetrwa zawód bibliotekarza? Czy w końcu pozostanie miejsce pracy, to znaczy czy biblioteka - ośrodek informacji będzie nadal funkcjonować? Nie brak głosów, które przepowiadają upadek zawodu, jak i głosów, które nadal utrzymują, że wraz z nową erą informacji nastąpi jego gwałtowny i niespodziewany rozwój. Z drugiej strony nie ma żadnych wątpliwości, że sfera informacji będzie istniała nadal i że trzeba będzie ją udostępnić użytkownikowi. Rodzi się jednak pytanie czy biblioteka będzie istniała nadal w formie znanej już od czasów Starożytności, czy nie grozi jej pewnego rodzaju "zamrożenie jej funkcji i przekształcenie w archiwum, czy muzeum?" ²⁰

Głównym celem wykonywania zawodu bibliotekarza jest, jak wspomniano, gromadzenie, opracowywanie i dostarczanie informacji użytkownikom. Informacja ta jest niezmiernie potrzebna wszystkich ludziom we wszystkich sferach życia. Dlatego podstawowym czynnikiem uprawiania zawodu pracownika informacji jest nie tyle samo miejsce, w którym zawód jest wykonywany ale to czy występuje na niego zapotrzebowanie społeczeństwa. Dlatego też nie należy się martwić czy w erze informacji przetrwa zawód bibliotekarza. Odpowiedź twierdząca nasuwa się sama, nawet jeżeli ograniczymy rozważania do samej informacji naukowej. Ponieważ to właśnie nauka jest zbudowana z informacji i bez niej nie może się rozwijać, i dlatego tak długo jak w naszym życiu będziemy potrzebowali informacji tak długo istnieć będzie zawód bibliotekarza, który ma szansę przetrwania także i wtedy, gdy zostanie pojęta dobrze nowa jego rola.

Czy jednak przetrwają biblioteki? Na to pytanie nie można odpowiedzieć jednoznacznie. U progu III Milenium, przy tak wielkim, gwałtownym i niespodziewanym rozwoju techniki wielokrotnie zaskakują nas nowe osiągnięcia, nowe wynalazki. W dzisiejszym świecie praktycznie nic nie jest pewne ale dopóki nie odkryjemy wszystkich źródeł informacji, dopóki nie posiądziemy nieograniczonej wiedzy, dopóty muszą istnieć instytucje, które pomogą nam rozszerzać własne horyzonty, zdolności. Instytucje, które są w stanie zgromadzić i udostępnić ogromne złoża informacji naukowej niedostępne, i niemożliwe do zdobycia przez pojedynczego człowieka, choćby ze względów finansowych. Ten proces wydaje się być nieskończony ponieważ ciągle pojawiają się nowe dokumenty, nowe materiały, nowe informacje, które krążą po świecie i które są warte uwagi. I tak jak niegdyś w tradycyjnych bibliotekach tak i teraz w bibliotekach elektronicznych czy wirtualnych, ciągle będzie nam towarzyszyło wrażenie i poczucie, że nie dotarliśmy do wszystkiego, czym mogłaby nas uraczyć "cyber-przestrzeń". Doskonale opisała to Julie Sabaratnam stwierdzając: "Pływamy po morzu informacji, a użytkownicy narzekają na głód wiedzy." ²¹ W tak zarysowanej przyszłości można śmiało stwierdzić, że biblioteki będą istniały. Czy będą jednak nadal wyglądały tak jak dzisiaj? Nie można na to udzielić jasnej odpowiedzi. Jedyną na dzień dzisiejszy rzeczą bowiem pewną wydaje się, że przetrwa zawód pracownika informacji a także biblioteka ale nie wiadomo w jakiej formie.

Naukowcy zaś zajmujący się zagadnieniem informacji będą musieli zdobyć większą wiedzę i będą odgrywać o wiele bardziej znaczące role w rozwoju nauki i techniki aniżeli w przeszłości. To czy odegrają takie role będzie zależało od nich samych, od ich postaw, od chęci podążania za zmianami, chęci nieustannego kształcenia, zdobywania nowych doświadczeń. Bibliotekarze wypełniając nałożone na nich zadania muszą pamiętać o tym, że robią to wszystko dla innych, których potrzeby muszą być najpierw doskonale zrozumiane. Dlatego też konieczne jest aby pracownik informacji zdobył jak najszerszą wiedzę, wiedzę uniwersytecką, tj. nastawioną na potrzeby wszystkich użytkowników zarówno kierunków humanistycznych jak i ścisłych. Jakiej wiedzy więc powinno się dostarczyć studentom bibliotekoznawstwa i informacji naukowej, aby mogli podejmować pracę zgodnie z tymi założeniami? Istnieje wiele podejść jednak ważne jest aby podczas kształcenia pracownika informacji szczególny nacisk został położony na następujące problemy z zakresu:

Zdobycie wiedzy i doświadczenia z powyższych dziedzin stanowi podstawę zarówno doskonałego przygotowania przyszłego bibliotekarza do wykonywania zawodu, tj. między innymi zdolności przystosowania się do nieustannych zmian technologicznych, nowej rzeczywistości, nieustannej gotowości do pracy, śledzenia nowości, szkolenia przez całe życie a także sprawia, że dany pracownik odznacza się zarówno kreatywnością jak i chęcią pomagania innym, umiejętnością komunikowania i współpracy w grupie, i z otoczeniem. Bibliotekarz winien być człowiekiem otwartym, komunikatywnym i rozdyskutowanym zarówno w kontaktach między nim a czytelnikiem jak, i wewnątrz własnego środowiska bibliotekarskiego. Bowiem "bez dyskusji nie ma komunikacji, bez komunikacji nie ma przepływu informacji, a bez informacji jest wielkie NIC." ²² Opisane działania są określane jako "Public Relations" - działania między innymi dzielenia się umiejętnościami, i owocami swojej pracy z innymi pracownikami bibliotek, zarówno w gromadzeniu, jak i "sprzedaniu" właściwych informacji, szkoleniu personelu bibliotek, i ich użytkowników. Jest to konieczne po to aby sprostać wymaganiom użytkowników. Michael Lesk stwierdza bowiem: "Aby pływać po oceanie informacji w narodowej infrastrukturze informacyjnej na bibliotekach będzie spoczywać odpowiedzialność dostarczenia sekstanu a nie wody." ²³

Bibliotekarze i ludzie zaangażowani w rozwój bibliotek elektronicznych stwierdzają w badaniu przeprowadzonym od grudnia 1998 roku do kwietnia 1999 roku, metodą delficką, która polega na prognozie zjawisk i procesów na podstawie opinii zaproszonych w tym celu ekspertów, że bibliotekarz winien odznaczać się cechami, których procentowy udział przedstawiony został na wykresie 3.

W drugim etapie badania poproszono o opinię ekspertów (specjaliści z 23 krajów) min. na temat procentowego określenia liczebności poszczególnych grup personelu przyszłej biblioteki. Uśrednione wyniki zostały przedstawione na wykresie 4.

Powyżej przedstawione problemy były między innymi podłożem powstania Międzynarodowego Centrum Zarządzania Informacją ²⁵, będącego jednostką międzynarodową, ulokowaną przy Uniwersytecie Mikołaja Kopernika w Toruniu. ICIMSS zajmuje się kształceniem na odległość głównie bibliotekarzy w zakresie informacji naukowej, nowoczesnych technologii i zarządzania. Oprócz bibliotekarzy w kursie pilotażowym rocznych studiów podyplomowych, w roku 1997, mogli uczestniczyć również pracownicy informacji naukowej, czy też nauczyciele akademiccy. Obecnie ICIMSS prowadzi roczne studia podyplomowe, realizowane w trzech semestrach, obejmujące wiedzę z zakresu przedstawionego podczas kursu pilotażowego.

Trwające od rana do wieczora zajęcia to praktyczne ćwiczenia z zakresu tworzenia, wyszukiwania, analizy i organizacji informacji, czy z zakresu zarządzania zasobami ludzkimi, analizy i konstruowania budżetu biblioteki lub formułowania wymagań odnośnie sprzętu i oprogramowania oraz umów licencyjnych. Dużą uwagę w trakcie zajęć stacjonarnych przywiązuje się do nauki pracy zespołowej. Służą temu liczne testy, pozwalające studentom na określenie ich potencjalnych zdolności i roli, jaką mogą odgrywać w zespole, a także ułatwiające ocenę kierowanych przez nich jednostek bądź instytucji macierzystych, pod kątem realizacji nowoczesnych technik zarządzania i podatności na zmiany. W praktycznej nauce pracy zespołowej ważną rolę odgrywa tzw. analiza przypadku (case study) - zajęcia polegające na rozwiązywaniu konkretnych problemów, zaistniałych w określonej sytuacji, wymagające aktywnego uczestnictwa w założonym zdarzeniu wszystkich członków grupy, pełniących zadane role.

Zajęcia z Modułu Biblioteka Elektroniczna obejmują min. przedstawienie typów dostępnych zasobów elektronicznych, narzędzi Internetu (Telnet, WWW, OPAC), elektronicznych formatów (on-line, HTML, PDF), struktur dokumentów i standardów kodowań. Równocześnie przybliżane są problemy pojawiające się na drodze przejścia od biblioteki klasycznej do biblioteki elektronicznej.

W programie studiów prowadzony jest również przedmiot, który dotyczy wydawnictw elektronicznych. Moduł ten ma za zadanie przedstawić elementy WWW, wskaźniki jakości, proces przygotowania czasopisma elektronicznego a także sprawy planowania budżetu, marketingu, reklamy i spraw prawnych dotyczących publikowania czasopisma.

Kształcenie na studiach odbywa się w języku angielskim a wykłady są głównie prowadzone przez instruktorów z Wielkiej Brytanii lub ze Stanów Zjednoczonych. Studenci mają dostęp do materiałów zarówno w formie tradycyjnej jak i w formie elektronicznej (również pełne teksty). Zadania oraz oceny są przesyłane za pomocą e-maila a studenci mają zorganizowaną własną listę dyskusyjną, która jest pomocna w dzieleniu się nowościami, problemami a także doświadczeniami oraz dostęp do rozmaitych baz danych.

Obecnie Międzynarodowe Centrum Zarządzania Informacją proponuje udział w najrozmaitszych projektach, także międzynarodowych, dotyczących nauczania informacji na odległość (projekt DEDICATE ²⁶ w ramach programu TELEMATICS), jak np. zbadania wpływu elektronicznych źródeł na ludzi (projekt IMPEL realizowany w Newcastle), i inne międzynarodowe programy (TEMPUS, EXPLOIT, CULTIVATE).

Kształcenie przyszłych bibliotekarzy ma miejsce nie tylko w ICIMSS ale także na wszystkich studiach bibliotekoznawstwa na uczelniach w całym kraju. Bibliotekoznawstwo jest kierunkiem bardzo potrzebnym w Polsce albowiem w dzisiejszym świecie rozwoju bibliotek cyfrowych pracownikom informacji stawiane są coraz wyższe wymagania. Konieczne jest również nieustanne pogłębianie wiedzy przez wykwalifikowany personel poprzez uczestnictwo w ogólnopolskich kursach szkoleniowych prowadzonych np. przy Bibliotece Głównej Politechniki Wrocławskiej, w zakresie komputerowych systemów biblioteczno-informacyjnych, formatu USMARC, czy Internetu w bibliotece i czasopism elektronicznych. Są to kursy kilkudniowe a więc każdy bibliotekarz a tym samym każda biblioteka będzie w stanie wysłać swojego pracownika na taki kurs podnoszący kwalifikacje swoich pracowników. Kandydatem na dyplomowanego bibliotekarza oraz dyplomowanego pracownika dokumentacji i informacji naukowej, zgodnie z rozporządzeniem Ministra Edukacji Narodowej, z dnia 29 stycznia 1992, na podstawie artykułu 82 ustawy z dnia 12 września 1990 o szkolnictwie wyższym może być osoba, która:

Wymagania są bardzo wysokie. Jakim więc w świetle powyższych rozważań winien być współczesny bibliotekarz? "Przygotowany do zawodu przez szkołę, studia i praktykę bibliotekarską oraz skromny, kompetentny, poświęcający się w pracy, koleżeński, solidarny, z zamiłowaniem do pracy, umiejący pracować w zespole. Z takim bagażem cnót bibliotekarskich bibliotekarz "jak poeta" powinien się po prostu urodzić a podjąwszy się zajęć bibliotekarskich szlifować te cnoty aż do osiągnięcia doskonałości, nie zapominając wszakże o godnych poborach za wykonywaną pracę." ²⁷

Tworzenie naukowej biblioteki elektronicznej, cyfrowej bądź wirtualnej nie może odbywać się oczywiście bez udziału jej użytkowników. To właśnie oni powinni znaleźć się w centrum uwagi prawidłowo funkcjonującej biblioteki. Jakie są ich nadzieje, oczekiwania związane z wprowadzeniem biblioteki elektronicznej? Jaka jest wizja wykreowana przez potencjalnego użytkownika i jak wygląda wg nich model przyszłej biblioteki akademickiej?

Wiele osób od dawna zastanawia się nad tym problemem i definiuje różnego rodzaju modele, i cele. Jednak najlepiej na te pytania odpowiadają sami użytkownicy - studenci, dla których biblioteka jest skarbnicą przeogromnej wiedzy, informacji naukowej. O wizję biblioteki elektronicznej zapytano studentów III roku bibliotekoznawstwa i informacji naukowej na Uniwersytecie Jagiellońskim licząc na niczym nie skrępowane wypowiedzi, które wyrażają nie nabyte - podręcznikowe ale rzeczywiste opinie na zadany temat. Około 70% studentów pod pojęciem biblioteki elektronicznej rozumie "tradycyjny budynek, w którym znajduje się nowoczesna, doskonale wyposażona w najnowsze zdobycze techniki biblioteka." ²⁸ Istnieje jednak nadal materialnie a nie wirtualnie. Blisko 95% użytkowników z biblioteką przyszłości wiąże zautomatyzowanie całkowite prac bibliotecznych oraz obsługę użytkowników i skomputeryzowany dostęp do zasobów danej biblioteki. A około 55% mocno podkreśla możliwość dostępu do informacji naukowych zwłaszcza nauk humanistycznych na nośnikach tradycyjnych - w formie papierowej.

80% badanych rozumie dostęp do zasobów bibliotecznych za pomocą sieci komputerowej, 45% natomiast wykorzystanie sieci komputerowej przeznacza do celów przesyłania danych. Spośród ankietowanych, 30% obok sieciowego dostępu do zasobów zakłada również korzystanie z CD-ROM-ów w bibliotece. Dla wielu (60% ankietowanych) kojarzy się ona z biblioteką ze zredukowanym personelem do minimum, traktowanym jako pomoc w samodzielnej pracy użytkownika. W takiej bibliotece od personelu wymagana jest znajomość baz danych, zastosowania i wykorzystania sieci komputerowych, biegła znajomość programów do wyszukiwania informacji a także życzliwość, chęć niesienia pomocy, i służenia radą w każdym momencie w kwestii posługiwania się technologią a także pod względem merytorycznym. Jednocześnie około 30% badanych zwróciło uwagę na konieczność zapewnienia w bibliotece przede wszystkim dobrego klimatu, komfortu pracy bibliotekarza i użytkownika, dostępu do telefonu, faksu, ksero i drukarek.

Natomiast wśród badanych respondentów Biblioteki Głównej Politechniki Świętokrzyskiej, na podstawie ankiety przeprowadzonej metodą sondażu diagnostycznego, dotyczącej przede wszystkim poszerzenia oferty w zakresie elektronicznej obsługi użytkowników około 70% zgłosiło konieczność udostępniania baz pełnotekstowych, z abstraktami, spisami treści. Dla 21,6% badanych ważne było zapewnienie sukcesywnego wzrostu liczby elektronicznych nośników informacji w zasobach bibliotecznych a aż 24,3% postulowało za usprawnieniem narzędzi wyszukiwawczych. ²⁹

Wnioski nasuwają się same: użytkownicy wymagają aby biblioteka elektroniczna była biblioteką, w której wszystkie prace są całkowicie skomputeryzowane, aby posiadała bogate, aktualne i łatwo dostępne zbiory, zarówno w formie tradycyjnej ale i w formie elektronicznej przeglądane między innymi za pomocą sieci spoza murów uczelni ze wskazaną możliwością jednoczesnego przeszukiwania wielu z nich. Szczególną uwagę kładą na dostępność czasopism on-line z obniżeniem cen za prenumeratę, która odbywa się przede wszystkim na podstawie prenumeraty czasopism w formie drukowanej. Według użytkowników konieczne są także linki do dalszych informacji. Dostęp użytkowników do katalogów własnej biblioteki i do niektórych jej usług jak np. rezerwacja książek, powinien być możliwy za pośrednictwem sieci, i to nie tylko poza godzinami pracy biblioteki ale także co najważniejsze z komputerów osobistych użytkowników. Równocześnie użytkownicy zgłaszają zainteresowanie dostępem do zarówno faktograficznych, bibliograficznych, abstraktowych i pełnotekstowych baz danych. Konieczna jest również odpowiednia baza sprzętowa - wymagane jest by były zorganizowane stanowiska pracy do korzystania ze środków audiowizualnych i multimedialnych. Jednocześnie ogromne znaczenie ma bieżące informowanie użytkowników o nowych nabytkach biblioteki, o usługach jakie prowadzi i o źródłach dostępnej informacji naukowej. Informowanie to może odbywać się według studentów za pomocą poczty elektronicznej lub chociażby informacji na stronie WWW. Bibliotekarz natomiast według użytkowników winien być miły, dobrze wykształcony, wykwalifikowany i zapewniający kompletną obsługę użytkowników. Powinien służyć pomocą przy wyłuskaniu niezbędnych informacji z zalewającego nas ogromu wiedzy. W końcu, u progu XXI wieku biblioteka elektroniczna to biblioteka samoobsługowa, "wygodna i przyjazna" najlepiej umiejscowiona w nowoczesnym, ładnym budynku pełnym zieleni z zorganizowanymi salami cichej nauki dla tych studentów, którzy mają niekorzystne warunki do nauki w miejscach zamieszkania, tj. np. mieszkają w domach studenckich własnych uczelni. Jednak od powyższych wizji pełnych kabelków komputerowych jedna zdecydowanie odcina się od powyższych charakterem. Pewnemu ankietowanemu marzy się bowiem "biblioteka [...] taka, jak w powieści Umberto Eco "Imię róży" - pełna rękopisów, zwojów, starych druków, inkunabułów i do tego jeszcze odpowiednia atmosfera...".

Mimo tak wysokich wymagań, stawianych zarówno bibliotekarzom jak i bibliotekom, które na pierwszy rzut oka mogą świadczyć o istnieniu a chociażby o zalążkach bibliotek elektronicznych, pojawiają się opinie bardzo negatywne. Użytkownicy wielokrotnie krytykują możliwości istnienia biblioteki elektronicznej w Polsce. Stwierdzają min. "Biblioteki elektroniczne w Polsce? To bardzo przesadzone pojęcie. Nasze biblioteki tkwią jeszcze w epoce średniowiecza, a te pojedyncze komputery, którymi biblioteki dysponują to jedynie pierwsze zwiastuny renesansu, który wcale wielkimi krokami nie nadchodzi." ³⁰ I inna opinia również studenta bibliotekoznawstwa: "nie jestem przeciwnikiem bibliotek elektronicznych, widząc co się dzieje w otaczającym środowisku, uważam, że są one potrzebne. Nie jesteśmy w stanie od nich uciec, [...] nie możemy się cofać, [...] dla mnie to odległa przyszłość. Bibliotekę elektroniczną uważam za pomysł słuszny ale bardzo odległy."

Mimo tak pesymistycznych opinii, użytkownicy, studenci próbują definiować bibliotekę ery informacji zarazem podkreślając jej znaczenie przy zdobywaniu wiedzy. Użytkownicy przyznają, że coraz bardziej werbalizowane oczekiwania są następstwem korzystania przez pracowników naukowych i studentów z sieci komputerowych a także wpływem zdobytych doświadczeń przez kontakty z uczelniami, i ich bibliotekami poza granicami naszego kraju.

Wraz z rosnącymi wymaganiami użytkowników i bibliotekarzy pojawia się potrzeba kształcenia użytkowników w zakresie nowoczesnych technik informacyjnych. Szkolenie użytkowników biblioteki elektronicznej ma na celu nie tylko nauczyć jak korzystać z biblioteki ale także jak funkcjonować w niej. Człowiek bowiem od pierwszych chwil życia jest zmuszony do korzystania z informacji służącej użytkownikom a nie bibliotekarzom. Informacji, która w miarę postępu cywilizacyjnego jest coraz bardziej zaawansowana i rozproszona a "efektywne z niej korzystanie decyduje o indywidualnym rozwoju człowieka, i postępie społecznym." ³¹ Aby wykreować absolwentów z dobrze rozwiniętymi umiejętnościami korzystania z informacji istnieje konieczność ustanowienia formalnego programu szkoleń dla wszystkich studentów uczelni wyższych. Szkolenia te powinny obejmować poza nauczaniem na temat nowoczesnych technik informacyjnych także i podstawy obsługi komputera, podstawy Internetu, poczty elektronicznej, sposób wyszukiwania, przechowywania, i prezentacji informacji, naukę o nośnikach elektronicznych oraz bazach danych, a także nauki o dostępnych źródłach informacji elektronicznej, i przede wszystkim, przeprowadzane do tej pory we wszystkich bibliotekach uczelni wyższych tradycyjnych zajęć z przysposobienia bibliotecznego. Forma, miejsce jak i czas trwania takich zajęć mogą być zróżnicowane, i zależne nie tylko od władz uczelni ale także od bibliotekarzy. Podczas szkolenia można wykorzystać nowe techniki do elektronicznej formy szkoleń, czyli nieustannie wzbogacane i aktualizowane strony instruktażowe na bibliotecznych stronach WWW. Wiele bowiem bibliotek umieszcza na swoich stronach domowych umieszcza wirtualne instrukcje korzystania z przeglądarek WWW jak i katalogów OPAC.

Szkolenia użytkowników i nabyte umiejętności będą miały znaczenie, i wpływ na efektywniejsze studiowanie, pracę zawodową, i podnoszenie kwalifikacji jednak tylko wtedy, gdy studenci będą przekonani, że warto się uczyć, i że to się opłaci, i przyniesie efekty w przyszłości. Nauczanie studentów winno bowiem być takie, aby użytkownicy biblioteki stali się niezależnymi, uczącymi się przez całe życie oraz nauczonymi jak się uczyć. Jak twierdzi bowiem Lidia Derfert-Wolf bibliotekarze winni przeprowadzać takie szkolenia, których efektem będą "ludzie, którzy nauczyli się jak się uczyć. Wiedzą jak się uczyć, ponieważ poznali organizację wiedzy, wiedzą jak odnaleźć informację i jak ją wykorzystać w taki sposób, który innych również czegoś z niej nauczy."