Sessya 191 -
Dnia 17. Listopada.
JP. Marszałek Seymowy zagaił w te słowa: Bieg zycia ludzkiego &.
Litt:
Zabrał głos JP. Suchorzewski P. Kaliski w tych wyrazach:
Byłem na dniu wczorayszym za Proiektem JW. Lubell: iako ułagadzaiącym te nieszczęscia, ktoremi Obywatele decyduiący życie dla Oyczyzny w Domach dotknięci zostaią, stawałem mowię za nim, pobudzony rozkazami, ktore od Obywatelów z powodu uczucia przez nich gwałtownosci Rekrutu odbierałem, dzis znayduię się w smutnym zdarzeniu mowienia z okazyi mnie samemu wyrządzoney uciążliwosci, do ktorey gwałtowny y nieporządny Rekrut stał się przyczyną, y dlatego Ne Stany będę miał usprawiedliwiaiące Mnie powody nie pozwalania na żadną Materyą dopoty dopoki Proiekt Kantonów uprawnionym nie będzie, mielismy wczoray wymowkę niezgadzania się na Proiekt JWo Lubello że Protunkowy w sobie zawierał Rekrut, podniesmy więc dzis wieczystego urządzenia Kantonow Proiekt przez Senatora Prowincyi Naszey podany. Ne Stany! raczcie uczynic zastanowienie, co się to musi dziać z Obywatelami po Prowincyach. O to w Dobrach Biskupa Poznansko kilku Chłopow zabito, w Woiewodztwie Gnieznienskim Obywatela obcięto y Babę piastuiącą Dziecię zamordowano; w Woiewodztwie Sandomirskim Obywatela z Domu wywleczono y zabito y na toż to składamy na Żołnierza [s. 250v] podatki, aby się po Nieprzyiacielsku z Nami obchodził, chcemyż widziec te przygotowania do Woyny domowey z nieporządnego dawania zaleceń skutkowanych, z naywiększym gwałtem Obywatelow wynikaiące: Ia niezasługuię się na to u Woiewodztwa, ani u Woyska, aby mi gwałty były wyrządzane a przecież kiedy tu usługę publiczną pełnię, w Domu ich moim doznaię. Co do mnie zapewne do ostatniego punktu poszukiwać satysfakcyi będę, lecz coż się to musi dziać z innemi, ktorzy niemaią sposobnosci promowowania krzywdy swoiey y nie wiedzą iakiemi krokami można iey dochodzić, a wielu z nich iest tego rozumienia, że z rozkazu Naszego te uciążenia znoszą: /:W tym mieyscu na dowod mowienia swego, czytał List od Brata rodzonego do siebie pisany z doniesieniem o popełnionym w Domu iego przez Chorągiew Kawaleryi Narodowey gwałcie, y z powodu tego zaszley pomiędzy Chłopami a Żołnierzami utarczce w ktorey ieden Szeregowy był mocno zbity:/ Patrzcie Ne Stany iaka z tak gwałtownych krokow wyniknąc może rewolucya, kiedy oto Ludzi może 30 determinowało się uderzyć na Chorągiew z 150 Ludzi złożoną. Chłop w roli pracuiący, nie iest pewien do orania iey, zabieraią go od pługa, w Domu gdzie po pracy wolny powinien mieć spoczynek naieżdzaią, kryć się więc po borach musi; byłem dawniey mimo tego za Proiektem Kantonow, lecz odwleczony został, chcielismy doswiadczyć, czyli będzie potrzebnym, aż nadto ziszczone doswiadczenie przekonywa nas o tym [s. 251] Poki obcy Żołnierz haniebną obarczał Nas groźbą, bylismy spiesznemi na rozkazy iego; a teraz gdy zniknęła z oczu ta nieszczęsliwość, opieszali w własnym Interessie iesteśmy: Umiała nieprzyiazna Nam Potencya przytłumić początkowy zapał, że nie bierzemy się do Obrony Oyczyzny, ieden srzodek tylko pozostaie Braciom Naszym w rozpaczy. Zbliżmy się przynaymniey do ułagodzenia ich nieszczęść y przywrocenia spokoynosci przez ustanowienie Kantonow przed ktoremi na żaden Proiekt nie pozwalam.
JP. Rożnowski P. Gnieznien. y inni Prowincyi Wielkopolskiey Posłowie popierali wniesienie JP. Kaliskiego za Proiektem Kantonow.
JP. Wężyk Rudzki Poseł Podlaski (
Litt:
JP. Zielinski Kaszt: Biecki wyraził:
Co było początkowym hasłem starać się profitować z zdarzoney szczęśliwey pory, a szanować drogi czas to teraz wpatruiąc się w sposob Seymowania zdaie się iak gdybyśmy nie tylko Panami Kraiu Polskiego, ale Panami czasu y okolicznosci zostali, zapominamy o tym, że te momenta rzadkie y ledwie od lat kilkadziesiąt raz zdarzone obrocić ku utworzeniu stałego Rzpltey Dobra powinnismy samemi doczesnemi zatrudniaiąc się obiektami w ustanowianiu Protunkowego Podatku. Protunkowego Rekrutu & przedsięwzięlismy rozciągać Kary na tych, co dawniey grzeszyli, ale nie zabespieczamy siebie [s. 251v] względem przyszłości, prawda, że między dawnym upadkiem Polski a dzisieyszą nikczemnoscią Naszą rożność zachodzi, ta iednak z iednego wypływa zrzodła, dawniey to Nas gubiło, że nigdyśmy nie Seymowali, dzis gubi, że nadto długo, a nie czynnie Seymuiemy, dawniey iedno ochydne słowo veto rwało y obalało Obrady Nasze, dzisiay rowną na Siebie sciągamy ochydę, że czczą wymową tak wycieńczamy czas, iż ledwo który Proiekt w Prawo, y to nie w należytey rozwadze ale w zapale przemieniony zostaię, a ieżeli nie chcemy zastanawiac się nad tym, co nas czeka, zapominamy co Wspoł-Braciom winnismy, zapewne y oni te Nasze trudy za żadną nie cenią zasługę, ale za marnotractwo czasu, y wyrzucać Nam będą że całe Dzieło Nasze przy tak pomyslney y spokoyney dla Nas chwili nie więcey nad 14 Tygodni czasu wymagaiące Czternasty Miesiąc zaymuie, bo dużo mowiemy, mało czyniemy, obalin wiele, a na ich mieyscu nowey budowy nie widać; z tych uwag radził sposob Seymowania odmienić toiest aby na Prowincyonalnych Sessyach każda Prowincya obrała iednego Oratora, ktorzy by w przychodzących do decyzyi Materyach tłómaczenie czynili w Izbie, a inni Seymuiący na pismie podawali by im swe mysli, nie stanie się /:mówił:/ krzywdaliberae voci , bo libera vox nie zasadza się na mówieniu ale na czynności, stwierdził to przykładem iż w Magistraturach, chociażby kto maiący consultivam vocem naydokładniey mowił nic ustanowić nie może podał zatym stosowny do wniosku [s. 252] swego Proiekt względem wyznaczenia Oratorow.
JP. Sekretarz czytał podane na dzisieyszey Sessyi dwa Proiekta, pierwszy: względem ustanowienia Magazynow, ktory poszedł w deliberacyą. Drugi: względem wyznaczenia po iednemu z każdey Prowincyi Oratorów; przeciwko ktoremu stanął natychmaist z oppozycyą JP. Jarzmanowski P. Łęczycki, uważaiąc go bydź przeciwnym Obywatelskiey Wolnosci y żądał zupełnego iego odrzucenia.
JP. Czacki P. Czerniechowski odnawiaiąc Materyą Kantonow przez Posłow Prowincyi Wielkopolskiey popartą, wystawił oznaczenia ich potrzebę, okazał iż cała różnica w tey materyi zachodzi między chcącemi ustanowienia Kantonów teraz, a chcącemi pozniey, toiest: iz iedni chcieli by aby był Sędzia między daiącym Obywatelem Rekruta, a Żołnierzem odbieraiącym, lecz uważaiąc, iż ta rzecz potrzebuie zwłoki w ustanowieniu Kommissyow Cywilno-Woyskowych, podał srzodek aby w Uniwersale maiącym się wydać do Obywatelow zachęcaiącym do darowania Protunkowego Podatku, wystawiona była potrzeba dawania Rekrutow, izby Obywatele z swoich Dobr dostawili, co każdemu w tenczas będzie potrącono, iak Dyspartyment poźniey względem Rekrutow nastąpi, czynił nadzieię, iż Obywatele gorliwi, widząc że inaczey Woysko stanąć nie może, uczynią te Offiarę (
Zabrał głos JP. Zielinski P. Nurski -
Litt:
JP. Rożnowski P. Gnieznieński [s. 252v] domawiał się o przedsięwzięcie do decyzyi Proiektu względem ustanowienia wieczystych Kantonow.
Xże Marszałek Konff. Litt: przełozył żądanie swoie, iż gdy na moment odstąpiona iest Materya Podatkowa, a zbliża się ustawa, spokoyność Obywatelska zaręczyć maiąca, aby Proiekt Prowincyi Litt: względem Kommissyow Powiatowych, iaką przez całą Prowincyą ugodzony y wewnętrznego iey urządzenia tyczący się znalazł w decyzyi pierwszeństwo ( Liczne głosy to żądanie poparły.
JP. Rożnowski P. Gnieznienski stawał nieodstępnie przy podniesieniu Proiektu Kantonow.
Oswiadczył JP. Marszałek Seymowy: iż czyniąc zadosyc nakazowi Stanów na dawnieyszey Sessyi uczynionemu uwiadomił w iakim porządku maią bydź brane do decyzyi Proiekta; lecz gdy gorliwość Kolegow wystawia inną Materyą y dwoiste Proiekta są popierane uprasza zatym, aby przynaymniey na dzisieyszey Sessyi, ciąg traktowania Materyi był ułożony.
Król Jmc: wezwawszy do Tronu JP. Marszałka Seym: mowił do Niego te słowa:
Zdaie mi się, że gdybysmy się na to zgodzili, aby był przeczytany Proiekt Kommissyow Woiewodzkich dla Prowincyi WXLitt. nayprzód
dogodzilibysmy powszechney chęci Zacnych Reprezentantow teyże Prowincyi, a powtore nie straciwszy wiele czasu, bo Kwadrans
ledwo w przeczytaniu upłynął by, korzyść z tąd tę Prowincye Koronne odniesły by że było by to dla nich wdrożeniem
[s. 253]
do podobney Ustawy za pilną Starannością JP. Marszałka Seymowego, ktory y na Sessyach y w domu ustawicznie w tymczasie około
dokonczenia Projektu Kommissyi Cywilno-Woyskowych dla Prowincyow Koronnych \pracuie/. Zatym \proszę/niech by się zacnych Posłow Prowincyi \Koronnych aby przyłożywszy pilnosci do ukończenia/Litt, bo rozumiem, że czy jutro, czy pozniey atoli w krotce nawzaiem wińszować sobie będą Prowincye Koronne doyscia tak godnego y \podobnego a tak/ pożądanego Proiektu, Dlatego rozumiałbym, aby teraz \dozwolili aby/ ten Proiekt \Litewski/ był czytany y przeszedł.
JP. Skorzewski Kaliski niesprzeciwiał się Proiektowi Litt:, lecz żądał zapewnienia, aby zaraz po nim przystąpić do podobney Ustawy dla Prowincyow Koronnych.
JPP. Iordan Poseł Krakowski y Wybranowski Lubell. chcieli mieć razem z Proiektem Koronnym decydowany y Litt:
JP. Zielinski P. Nurski dopominał się od Kommissyi Skarbowey ( uwiadomienia w Stanach względem pożyczki pieniędzy, żądał oraz, aby Marszałkowie Konfederacyi zalecili Kommissyi Woyskowey, staranność Rekruta dla dopełnienia przepisanego Iey Prawa.
JP. Niemcewicz P. Inflantski popieraiąc Proiekt Litt: łączył żądanie swoie, iżby iako na Sessyi Prowincyonalney po dwumiesięcznym roztrząsnieniu zgodnie przyięty, rowną y w Stanach zyskał iednomyslność y uwieńczył przewodniczącą do ugodzenia iednego Xcia Marszałka Konfederacyi Litt. staranność tą chwałą, iaką Poprzednik iego Lew Sapiecha układaiący Statut dla Litwy pozyskał, że ten nie przez Turnum ale iednomyslnoscią był przyięty.
[s. 253v]JP. Walewski Wda Sieradzki wsparł wniesienie JP. Nurskiego, żeby Kommissya Skarbowa wytłómaczyła się z pożyczonych pieniędzy ponieważ w podaney przez nią Tabelli dochodow, Summy pożyczone wyrażone nie były, co aby za wolą Izby przez JPa Marszałka Seymowego zalecone Kommissyi było żądał.
JP. Stroynowski P. Wołyński okazał łatwość dogodzenia wniesieniu JP. Nurskiego, gdy wczoraysze JP. Moszyńskiego Bracławo żądanie w daniu zlecenia Kommissyi Skar: /aby całość percepty y Expensy zaczynaiącey się a 1. 8bris ad ultimam 7bris teraznieyszego roku okazała:/ Skutek Swoy wezmie, gdyż w tey samey Tabelli umieszczone będą y pożyczone Summy iako Perceptę namienionego roku składaiące upraszał zatym JP. Marszałka aby się na to zalecenie zapytał Izby o zgodę.
JP. Marszałek Seym. stosownie do tych żądań zasiągnął Woli Stanow tak względem Kommissyi Skarbowey Kor. aby podług wniosku JP. Wołyno iakoteż względem Kommissyi Skarbowey Litt: aby podług ostatnich rachunkow perceptę y expens pokazały, a oraz o zaciągnionych Summach doniosły.
Jednomyslnie Jzba na takie zalecenie zgodziła się.
JP. Czacki P. Czerniechowski, oswiadczył oppozycyą swoią przeciwko Proiektowi Litewskiemu z powodu iż w nim znayduie iednę Podatku rożnicę z Podatkiem maiącym się ustanowić na Koronę, toiest: iż Prowincya Litt: Złł. 1. z każdego Komina raz na zawsze na Furaż oznacza, a w Proiekcie Koronnym względem ustanowienia Magazynow po dwa garce Żyta, a cztery garce Owsa, z każdego Komina na Furaże y to rocznie iest przepisano.
Xże Podskarbi WLitt: zaczął od okazania w skutkach gorliwosci Prowincyi Litt: w każdey okazyi pomyslność Kraiową tyczącey, przełożył potym, iż gdy Proiekt rzeczoney Prowincyi ma w sobie stosunki szczególnie do iey sytuacyi, zwyczaiow y Praw sciągaiące się, a oddzielne od Prowincyow Koron. nie przyniesie żadnego dla nich uszczerbku, zwłaszcza gdy Prowincye Koron. będą układały oddzielny podług Woli swoiey Proiekt.
JP. Skorzewski P. Kaliski ponowił powyższe swoie żądanie względem zapewnienia.
JP. Marszałek Seym: oswiadczył, iż związany nakazem Stanow nie będzie mogł inaczey dopełnić żądania Kolegi chyba ieżeli Stany uwolnią go od obowiązku traktowania iuż rozpoczętych Materyi.
[s. 254]Gdy po tym oswiadczeniu zadna nie zachodziła oppozycya; czytany był Projekt Kommissyow Woiewodzkich y Powiatowych do Litwy.
W czasie tego czytania Krol Jmc uwazaiąc w iednym słowie mogącym być dwoiscie tlumaczonym wątpliwość \to iest, ze gdzie napisane było gdyby poprawiono zeby/ ostrzegł poprawę iego, ktora natychmiast nastąpiła (
Po przeczytaniu gdy JmPP. Leduchowski Wiski y Zakrzewski Poznanski czynili nad niektoremi Punktami przeczytanego Projektu swoie uwagi y ządali poprawek odezwał się Krol Jmc., iż wsię Prowincyi zdało idenomyslnie approbować, to Koronie zaszkodzić nie może y ządał przyięcia tego Projektu.
JmP. Marszałek Seymowy zapytawszy się pierwszy raz na rzeczony Projekt o zgodę, znalazł dwoch Seymuiących oppozycyą JmPPw Swiętosławskiego Wołynskiego y Żelinskiego Kasztelana Bieckiego, ktorzy rowną mieli uwagę iaka iest powyzey w głosie JmPa Czerniechowskiego wyrazona obawiaiąc się, aby Prowincya Litt. przy nadeysciu do Decyzyi Projektu względem Magazynow, nie wymawiała się od dawania na Furaże zbozowego osepu tym ze złoty ieden z kazdego Dymu raz na zawsze zapłaci.
JmP Zaleski Trocki tłomaczył się, Iz Prowincya Litt. daiąc raz na zawsze Złoty z Dymu na zakupienie Furazu, czyni tylko zapomagaiące pozyczenie, a zatym wymawiać się nie moze [s. 254v] od składki obozowey do Magazynow, ktora będzie coroczna, zwłaszcza gdy Projekt względem Magazynow będzie oddzielnie traktowany od Projektu Kommissyi Woiewodzkich, a chociażby /:czego się spodziewać nie mozna Prowincya Litt chciała się od takowey składki wyłączać Prowincye Kor. maiąc oczewistą względem niey pluralitatem przynaglić ią łatwo potrafią, a zatym Prowincya Litt. Koronnym zadney Krzywdy uczynić nie iest w Stanie.
Xze Marszałek Konfederacyi Litt. y Xże Czartoryski Lubelski odwołuiąc się do tłumaczenia JmPa Trockiego, oswiadczyli, iz Prowincya Litt dla zaspokoienia wznieconey troskliwości gotowa iest dać zaręczenie, ze od składki na Magazyny, iaką Prowincye Kor. ustanowią wyłączać się nie będzie.
Gdy to oswiadczenie Posłowie Prowincyi Litt. idenogłosnie potwierdzili y Krol Jmc. do tego zaręczenia przyłączył swoie, wraz z ządaniem do Stanow, aby iuż ten Projekt, zadney w przyięciu nie doznawał przeszkody, ustała dalsza oppozycya, y Projekt całkowity trzykrotnym na zapytanie JmPa Marszałka Seymowego; odgłosem zgody w Prawo zamieniony został.
JmP Marszałek Seymowy powinszowawszy Prowincyi Litt ukonczenia tak uzytecznego dzieła, wyraził rodzącą się w sercu swoim nieiaką zazdrość, ze maiąc honor piastować Laskę Prowincyow Kor., widzi na dniu dzisieyszym Xcia Marszałka Wspoł Kollegę swego uwienczonego pierwszenstwem w pozyskaniu approbacyi tak chwalebnego, bo Spokoyność [s. 255] Obywatelską zabezpieczaiącego Proiektu, lecz oraz łączy z Prowincyą tą ukontentowanie, widząc tak gorliwe miłości Jey Ku Oyczyznie dowody, y czyni sobie niezawodną nadzieię, ze za dni dwa lub trzy rowne przyniosłszy dla Prowincyow Kor. Dzieło, rowne onego znaydzie w Stanach przyięcie.
Odezwał się na to Krol Jmc w słowa "Tego zyczę, y o to proszę."
Xze Marszałek Konf: Lit. wyraził
"Ta iest koley zycia Ludzkiego, ze po przykrych chwilach następna pomyslność zatraca pamięc doznanych goryczy, ieżeli Kilka Sessyi było mało czynnych, dzisieysza ukonczeniem tak znacznego dzieła nadgrodą tamtych nieczynność, a Prowincya Litt. winna to będąc łaskawemu JKMci wstawieniu się, pomnozy w sercach Obywatelow swoich nie wygasłą wdzięczność. Ma sobie ta Prowincya za chlubę, ze dzieląc z Prowincyami Kor. gorliwość, znalazła się w sposobności ich uprzedzenia a prace Jey dosyć w tym pozyskaią nadgrody, ieżeli choć w drobney części staną się dla Prowincyow Kor. prawidłem, a co One użytecznieyszego postanowią Prowincya Litt. przez Dodatek przyiąc tego nie wzdrygnie się, Złożywszy potym Jmieniem swoiey Prowincyi, Prowincyom Kor. y na czele ich zostaiącemu JPu Marszałkowi Seymowemu podziękowanie zaręczył, iż wzaiemną wywiązuiąc się powolnością w ich ządaniach, utrzyma Prow: Litt. ten swięty Unii związek w miłości wspolney Obywatelskiey, y w każdey okoliczności to zaręczenie stwierdzi dowodem. Nie smiem /:mowił:/ dzisieyszego Prawa, ktore iest małą cząstką do tych przystosować Ustaw [s. 255v] ktore Panowanie Krolow uszczęsliwiały, lecz wspomniony Statut Litt., uwięczaiący Panowanie Zygmunta III. daie mi powod przyczynić do teraznieyszey WKMci sławy y to Dzieło Prowincyi Litt., ktorego ia chociaż nie byłem tworcą, szczęsliwym dosyć się sądzę, ze pod Nim swoie umieszczę Jmię, powtorzywszy nakoniec oswiadczenie wdzięczności, upraszał JKMci, iżby uzywanym w Obradach zwyczaiem raczył łaskawie pozwolić złozenia osobistych dziękczynień, w ucałowaniu Ręki Jego Panskiey.
Przystąpił zatym na czele Prowincyi Litt. wraz z iey Posłami do ucałowania Ręki JKMci, po czym JmP Marszałek Seymowy, oswiadczył, Iz gdyby nie ten zbawienny Proiekt, ktora uwieńcza słodkie Panowanie Krola, to Łaska JKMci Prowincyi Litt: w dozwoleniu ucałowania Ręki swoiey okazana zachęcać naysilniey Prowincye Kor. będzie do wystawienia podobnie uzytecznego Projektu dla pozyskania teyze Łaski Jego Panskiey, upraszaiąc potym o zasolwowanie do Czwartku /:zostawuiąc dzien iutrzeyszy dla Sądow Seymowych:/ Sessyi, obwiescił Kolegow, iżby go w domu odwiedzić raczyli dla wspolnego pracowania, około zbioru dla siebie, podobnych Prowincyi Litt. owocow.
Stosownie do ządania JmPa Marszałka zgodnego z Wolą Jzby JP Kanclerz Kor. solwował od Tronu Sessyą do następuiącego Czwartku.
[s. 256]Bieg zycia ludzkiego ze przeznaczonym iest pracy tak moralność iako y skład ciała iey wymaga z potrzeby. Ale zbytnie być nią obciązonym, umnieysza siły, uskramia nawet mocy przymiotow Duszy, ktore za zniewoleniem ciała słabuią. Omdlony w siłach nie poymuie zywszey mysli ku uzytecznym bądz sobie, bądz komu zaradzeniom. Naysilnieysza chęc tępieie ku pracy, gdy Machina ciała znuzoną zostaie. Lecz te ustawiczne doswiadczenia, iak ogolnie zyiących zaymuią, tak od Przes: Stanow Seymuiących widzę są odsuniętemi; kiedy prace y trudy tak ciągle w nieodmienney gorliwości są odbywane. Ale mowiąc o powaznym Składzie Seymu; Pierwszenstwo Powagi utrzymuiącemu winienem pierwsze uczynić wyznania. Że WKMc X. N. Miłł. nietylko zaszczycasz swą przytomnością Seymowanie poswięcaiąc się przydłuzszym iak na dniu wczorayszym Sessyom, lecz przykładną swą cierpliwością nauczasz, iak byc zaiętym miłoscią ku Oyczyznie, a iak w wolnym umysle gorliwość ku niey dokonywac, z mocy ktorey gdy rozroznione między Nami zdania byc się okazą, zaraz Oycowskim starunkiem, licząc Nas za własne dzieci, rownym serca wymiarem skłaniasz Nas do iednomyslności. Ieżeli powaga Tronu zwykła zniewalać przez uszanowanie sobie winne, to nierownie silniey przez okazywaną ku ludowi swemu miłość: bo gdzie moc Powagi tylko dokazuie, tam szczere ustępuie zaufanie. Ale złączona miłość ludu z powagą Tronu dzielnieysze nad wszelkie uzycia Mocarstw sprawia skutki. Znamy te własności Przymiotow WKMci, ktore tym swietley iasnieią Jm w Powadze okazuią się Tronu. Uwielbiamy ie winnie czciemy ie, a iako przez miłość ku nam raczyłes N. Panie wynurzyć z serca przyznanie nas za dzieci, tak pragniemy Jstotnym rzeczy samey przekonaniem wywięzywać się zaufaniem ku Oycu a wiernoscią ku Krolowi. Złozywszy u Tronu Panskiego nie słowne wyrazy lecz serca zaręczenia, przystępuię do Ciągu Seymowania naszego w podniesieniu tych Materyi, o ktorych nadmieniłem wczoray a dzis pod Wyrok Prz: Stanow przychodzą, wzywam więc do ich czytania JPa Sekretarza.
GŁOS
Jaśnie Wielmożnego Jmci Pana
KAZIMIERZA WĘZYKA
RUDZKIEGO,
STOLNIKA POWIATU WISKIEGO,
POSŁA WOIEWODZTWA PODLASKIEGO,
ZIEMI MIELNICKIEY,
NA DNIU 17. MIESIĄCA LISTOPADA, ROKU 1789.
MIANY.
Na dniu wczorayszym nie chciałem zabierać Głosu, chociaż przeświadczenie moie konwinkowało mnie, iż ta okoliczność o ktorey dzisiay mowić zaczynam, była stosowna do materyi na wczorayszey Sessyi agituiącey się, bo chcąc mieć Zołnierza rekrutowanego, trzeba wprzody pomyśleć i ustanowić sposob wypłacenia onemu, w broń i ammunicye wszelkie opatrzenia, iednak iak zawsze tak i wczoray chcąc mieć iako nayprędzey ukończone materye; byłem cierpliwy, a w milczeniu zadziwiałem się nad wprowadzoną materyą i ugospodarowaniem naszego teraźnieyszego Seymu, że chociaż mamy Raporta od Kommissyow oboyga, iż nie wystarcza Skarb Koronny wypłacenia Woysku iuż zrekrutowanemu (co się dało słyszeć i z Głosu JW. Brzeskiego) my się na tym nie zastanawiamy i nowy zaciąg czynić każemy; Chyba tę konkluzyą trzeba położyć: Sic volo, sic jubeo ślat pro ratione Voluntas.
Nayiaśnieysze Stany! Czyż ten nasz sposob powinien bydź seymowania chcąc się widzieć silnemi i zabespieczonemi od przemocy Sąsiedzkiey, bo nie wielości Woyska, a bezbronnego stanowi zabespieczenie nasze ale dobre urządzenie i opatrzenie go w potrzebne ammunicye.
Może ia wczoray pisząc się negative zasłużyłem w Publiczności, iż nie chcę Woyska, a przez to i obrony Kraiu, chcę Nayiaśnieysze Stany, ale go chcę mieć silne i dobrze opatrzone, a Obywatelstwu nieuciążliwe, podanie Proiektu mego okaże to wszystko, iż wszelkie ciężary na opatrzenie Woyska miło mi przyimomać nie zastanawiaiąc się nawet nad liczną z Opatrzności Boskiey udzieloną mi Familią. Dla tego co mam pro permoventi , ośmielam się wynurzyć i sposob podać Nayiaśnieyszym Stanom.
Lubo nie mamy zupełney ieszcze wiadomości o wpływać się maiącym dzisiątym Groszu, z Offiary uczynioney na Woysko do Skarbu Rzpltey, iednak miarkuiąc z niektorych odebranych Taryf, że podobno nie wyrowna ten Podatek Podatkowi Kominowego, oczywiście przeświadczać nas powinno, iakoż i Tabella czyli Raport podany od Kommissyi Woyskowey, iako [s. 257v] nayrzeczywiściey dowodzi, iż nam chcący tylko Etat tymczasowy dokompletować, potrzebaby ieszcze Importancyi do Skarbu Kor: 3.489.123. Sprawiedliwą iest troskliwością Stanow wynaydowania nowych źrodeł powiększaiących dochody Publiczne, i dla tego w rożnych nazwiskach iuż do Laski powszechna i sprawiedliwa wspołkollegow naszych gorliwość podała Proiekta.
Nayiaśnieysze Stany, Podatek Obywatelowi nieznaiącemu dotąd nigdy tego ciężaru, zdaie się bydź nieznośnym: Sarka tenże iuż na ustanowiony, a coż mowić o ustanowić się ieszcze maiącym, a zwłaszcza w tych nazwizkach iako są Proiekta podne, to Czopowego Generalnego, to Szelężnego, to Głowczyzny, o czym gdy mowić teraz zamyślam przełożyć Stanom znam moią powinnością.
Czopowe Generalne czyli Szelężne, w widoku moim chociaż w dwoiakim nazwisku będące, iednoznaczące wystawuie iż ma bydź od trunku wyszynkowanego opłacane. Coż powie Obywatel? nie rozumiem aby co innego tylko to, iż iuż ten Podatek w dziesiątym Groszu iest opłacony, bo gdy Propinacye wszystkie do Intraty są podane, a ieszcze bez żadney excepcyi i potrącania expensy, więc Czopowe czyli Szelężne iuż się w tym Podatku zawiera, a zatym zdawałby się bydź Obywatelowi zbyt uciążliwy, i w imaginacyi dwoiakiego opłacania od iedney rzeczy niesprawiedliwy.
Nayiaśnieysze Stany, powiększać dochody Skarbowe, a bez znaczney i nie tak widoczney uciążliwości Obywatelskiey sposobu innego nie wynayduię, iako gdy według własnego przeświadczenia i sprawiedliwych iuż od niemałego czasu przez Wspołkollegow naszych wniosku, a nayszczegolniey podanego Proiektu przez JW. Woiewodę Sieradzkiego, iż magazyny w Kraiach naszych, nie tylko że będą użyteczne, ale i zasłoną wielką Obywatelow, od uciążliwości Woyska naszego, zabespieczą się przez to nie tylko Ziemiańskie Dobra, ale Krolewszczyzny i Duchowne dawniey przez Woyskowych niemal własnością czyli Oyczystą Possessyą nazywane.
Ten Furaż czyli iak nazwać mogę ten Furażowy Podatek każdego dosiągnąć może, składać go będzie w części nieiakiey, Obywatel każdego gatunku, tak ten co dziesiąty Grosz opłaca, iako i ten ktory iest uwolniony od tego Podatku, składać go będzie Chłopek, Mieszczanin, Zyd, nawet i sam Zołnierz Possessyą własną maiący, a gdy w częściach tylko proporcyonowany zostanie nie tak uciążliwym znaydzie się.
In natura gdy będą dawne Furaże Woysku, z abcugu za ten Furaż znaydziemy iuż zupełnie zapłacone Woysko, i troskliwość w wynaydowaniu rożnych Podatkow zupełnie się zaspokoi, i tak się tłumaczę Nayiaśnieyszym Stanom:
Jużem powiedział, że ieszcze nam brakuie 3.489.123 dochodu do Skarbu. Chcąc mieć uporządzone i zapłacone Woysko, z tych przyczyn zasiągnąwszy więcey wiadomszych tak co do potrzeby Woyska w magazynach, iako i w rachubie doświadczonych, a zatym iuż zupełnie opatrzony magazyn, tak iżby ani Kawaleryi ani Infanteryi na Futerażu nie zbywało znaleźliśmy, gdy składkę zrobiemy w tey summie zboża, siana i słomy, to iest owsa korcy 549 576. siana kamieni 2.289.900. słomy kamieni 1.831.920. Owies rachuiąc po złotych 4 siana kamień po groszy 15. słomy kamień po groszy 6. Wypada ogulna summa za ten Furaż złotych 3.709.638 te tedy Furaże gdy abcugować się będą Woysku, iuż się zupełnie troskliwość nasza zaspokoi, o Podatkach mowić przestaniemy, a do dalszey roboty uszczęśliwiaiącey Narod nasz przystąpiemy.
[s. 258]Niech nic nie zastanawia Nayiaśnieysze Stany, iż tak znaczna okazuie się Importancya zboża w ziarnie, tudzież siana i słomy do tych magazynow, bo te gdy będą na cząstki rozłożone, nie wielką przykrość Obywatelowi sprawią, a troskliwość publiczna z okazyi uciążliwości Woyska iuż się zaspokoi, bo Woysko maiąc swoie należytość, nie może i nie powinno nawet i w samych przechodach naprzykrzać się Obywatelom, a tym więcey w Dobrach Duchownych i Krolewskich, wielką ulgą stanie się Poddaństwu; wszak gorliwość nasza słyszeć się dała teraźnieyszego Seymu, i żeśmy i krew lali i maiątkow naszych w połowie Ofiarę czynili, abyśmy drugą przynaymniey połowę zabespieczyli i nas samych bespiecznemi uczynili; tu zaś Woysko ani krwi rozlania żąda, ani połowy maiątkow, ale w cząstce bardzo małey kontrybuowania Furażow, aby było płatne i sposobne do służenia i ratunku wspolney Oyczyzny.
Nayiaśnieysze Stany, ten sposob gdy znaydzie zupełne w Stanach zezwolenie, chlubną zaiste wynalascy tego będzie satysfakcyą, ktoremu do tak chwalebnego Dzieła zawsze assystuiąca i doznana przez cały Seym gorliwość była powodem, mnie zaś w widoku sprawiedliwym przybliżonemu zrobi ukontentowanie, a gdyby ten Proiekt zaraz zyskiwał dla siebie Unanimitatem , okazalibyśmy to w gorliwości naszey co dawniey Wielki Mowca powiedział: żeśmy vivere & mori pro Patria ad utrumque parati, dla czego urobiony przezemnie Proiekt w tey materyi do Laski oddaię i o przeczytanie onegoż JW. Marszałka dopraszam się.
DZIENNIK
Seymu Głównego Ordynaryinego Warszawskiego pod związkiem Konfederacyi Oboyga Narodów Roku 1789.
z ZLECENIA STANOW.
SESSYA CLXXXXI.
Dnia 17. Listopada we Wtorek.
Jmć Pan Marszałek Seymowy w zagaieniu wyraził: iż lubo w biegu życia ludzkiego przeznaczonym na prace, tak moralnie umysł, iako i fizycznie skład ciała dotykaiące, zmnieysza się zbytnim obciążeniem siła, i osłabia moc czynienia; wszelako Stany od tego powszechnego dotknięcia zdaią się bydź wyięte, kiedy ustawicznie pracuiąc w nieodmienney [s. 259v] gorliwości odbywaią działania swoie, w czym winne są uczynić J. K. Mci przyznanie, że nie tylko przytomnością swoią wszystkie Seymuiących zaszczyca Sessye, lecz w zdarzonych rozrożnieniach, zaradzeniem Oycowskim stara się skłaniać do iednomyślności zdania, udzielaiąc wysokiey swey mądrości, a powaga Tronu z miłością Ludu złączona, silniey nad wszystkie Mocarstwa w wolnych umysłach skutkuie, czego nowy na wczorayszey w poźną chwilę przeciągniętey Sessyi okazał się dowod. Złożywszy zatym J.K.Mci podziękowanie, z zaręczeniem wdzięczności za te Jego trudy z Narodem dzielone, oświadczył przystąpić do materyi Podatkowey, o którey na dniu wczorayszym namienił.
Zabrał głos JP. Suchorzewski Kaliski w tych wyrazach =
"Byłem na dniu wczorayszym za Proiektem JW. Lubelskiego, iako ułagadzaiącym te nieszczęścia, któremi Obywatele decyduiący życie dla Oyczyzny, w Domach dotknięci zostaią, stawałem mowię za Nim pobudzony rozkazami, które od Obywatelów z powodu uczucia przez Nich gwałtowności rekrutu odbierałem, dziś znayduie się w smutnym zdarzeniu mówienia z okazyi mnie samemu [s. 260] wyrządzoney uciążliwości, do którey gwałtowny i nieporządny rekrut stał się przyczyną, i dla tego Nayiaśn: Stany będę miał usprawiedliwiaiące Mnie powody nie pozwalania na żadną materyą dopóty, póki Proiekt Kantonów uprawnionym nie będzie, mieliśmy wczoray wymowkę niezgadzania się na Proiekt JW. Lubelskiego, że protunkowy w sobie zawierał rekrut, podnieśmy więc dziś wieczystego urządzenia Kantonow Proiekt przez Senatora Prowinyci Naszey podany. Nayiaśn: Stany! raczcie uczynić zastanowienie, co się to musi dziać z Obywatelami po Prowincyach? oto w Dobrach Biskupa Poznańsk: kilku Chłopów zabito, w Woiewodztwie Gnieźnińskim Obywatela obcięto, i Babę piastuiącą Dziecię zamordowano; w Wwdztwie Sandomirskim Obywatela z Domu wywleczono i zbito, i na toż to składamy na Zołnierza Podatki, aby się po nieprzyiacielsku z Nami obchodził? chcemyż widzieć tę przygotowania do woyny domowey z nieporządnego dawania zaleceń skutkowanych z naywiększym gwałtem Obywatelów wynikaiące. Ja nie zasługuię się na to u Woiewodztwa, ani u Woyska, aby mi gwałty były wyrządzane, a przeciesz [s. 260v] kiedy tu usługę publiczną pełnię w Domu ich moim doznaię. Co do mnie zapewne do ostatniego punktu poszukiwać satysfakcyi będę, lecz coż się to musi dziać z innemi, którzy nie maią sposobności promowowania krzywdy swoiey, i nie wiedzą, iakiemi krokami można iey dochodzić, a wielu z nich iest tego rozumienia, że z rozkazu Naszego te uciążenia znoszą." = W tym mieyscu na dowod mowienia swego czytał List od Brata rodzonego do siebie pisany, z doniesieniem o popełnionym w Domu iego przez Chorągiew Kawaleryi Narodowey gwałcie, i z powodu tego zaszłey pomiędzy Chłopami a Zołnierzami utarczce, w którey ieden Szeregowy był mocno zbity = "Patrzcie Nayiaśn: Stany! iaka z tak gwałtownych kroków wyniknąć może rewolucya, kiedy oto Ludzi może 30. determinowało się uderzyć na Chrągiew z 150. Ludzi złożoną. Chłop w roli pracuiący nie iest pewien doorania iey, zabieraią go od pługa, w Domu, gdzie po pracy wolny powinien mieć spoczynek, naieźdzaią, kryć się więc po borach musi; byłem dawniey mimo tego za Proiektem Kantonow, lecz odwleczony został, chcieliśmy doświadczyć czyli będzie potrzebnym, aż nadto ziszczone doświadczenie przekonywa [s. 261] Nas o tym. Poki obcy Zołnierz haniebną obarczał Nas groźbą, byliśmy śpiesznemi na rozkazy iego, a teraz gdy zniknęła z oczu ta nieszczęśliwość, opieszali w własnym Interessie iesteśmy; umiała nieprzyiazna Nam Potencya przytłumić początkowy zapał, że nie bierzemy się do obrony Oyczyzny, ieden śrzodek tylko pozostanie Braciom Naszym w rozpaczy. Zbliżmy się przynaymniey do ułagodzenia ich nieszczęść i przywrocenia spokoyności przez ustanowienie kantonów, przed któremi na żaden Proiekt nie pozwalam."
JP. Rożnowski Gnieźniński, i inni Prowincyi Wielko Polskiey Posłowie popierali wniesienie JP. Kaliskiego za Proiektem Kantonów.
JP. Wężyk Rudski w głosie swoim przełożył, iż na dobrym Woyska urządzeniu więcey zależy, iak na wielości tego, urządzenie zaś nie może bydź skuteczne, kiedy potrzeby Woyska dostarczaiącym nie będą opatrzone funduszem, Fundusz na Woysko składa się z Podatków. Podatek uchwalony lubo nie iest dostarczaiącym, iuż staie się nieznośnym, i wielu na siebie ściąga sarknienie, [s. 261v] coż mowić o maiącym się ustanowić to Szelężnym, to Czopowym, to Pogłownym? Podatek Czopowego iuż w 10tym groszu opłacać się będzie, ponieważ propinacya do intraty iest rachowana, do powiększenia zatym dochodów bez uciążenia Obywatelów, innego nie upatrywał sposobu, iak przez ustanowienie Magazynów, i oddawanie do nich in natura Furażów do czego stosowny podał Proiekt.
JP. Zeliński Kasztelan Biecki wyraził:
iż co było początkowym hasłem starać się profitować z zdarzoney szczęśliwey pory, a szanować drogi czas, to teraz wpatruiąc się w sposob Seymowania zdaie się, iak gdybyśmy nie tylko Panami Kraiu Polskiego, ale Panami czasu i okoliczności zostali, zapominamy o tym, że te momenta rzadkie, i ledwie od lat kilkudziesiąt raz zdarzone, obrocić ku utworzeniu stałego Rzplitey dobra powinniśmy, samemi doczesnemi zatrudniaiąc się obiektami w ustanowianiu protunkowego podatku, protunkowego rekrutu, &c. przedsięwzięliśmy rozciągać kary na tych, co dawniey grzeszyli, ale nie zabeśpieczamy siebie względem przyszłości, prawda, że między dawnym upadkiem Polski a dzisieyszą [s. 262] nikczemnością naszą rożność zachodzi przyczyny, ta iednak z iednego wypływa źrzodła, dawniey to Nas gubiło, że nigdysmy nie Seymowali, dzisiay gubi, że nadto długo a nieczynnie Seymuiemy, dawniey iedno ochydne słowo veto rwało, i obalało obrady nasze, dzisiay równą na siebie ściągamy ochydę, że czczą wymową tak wycieńczamy czas; iż ledwo który Proiekt w Prawo i to nie w należytey rozwadze, ale w zapale przemieniony zostaie, a ieżeli nie chcemy zastanawiać się nad tym, co nas czeka, zapominamy, co wspoł Braciom winniśmy, zapewne i oni te nasze trudy za żadną nie cenią zasługę, ale za marnotractwo czasu, i wyrzucać Nam będą, że całe dzieło nasze przy tak pomyślney i spokoyney dla Nas chwili, nie więcey nad 14. tygodni czasu wymagaiące, 14 ty Miesiąc zaymuie, bo dużo mowiemy, mało czyniemy, obalin wiele, a na ich mieyscu nowey budowy nie widać; z tych uwag radził sposob Seymowania odmienić, to iest: aby na Prowincyonalnych Sessyach każda Prowincya obrała iednego Oratora, którzyby w przychodzących do decyzyi materyach tłumaczenie czynili w Izbie, a inni Seymuiący na piśmie podawaliby im swe myśli, nie stanie się (mówił) krzywda [s. 262v] liberae voci , bo libera vox nie zasadza się na mowieniu, ale na czynności, stwierdził to przykładem, iż w Magistraturach chociaszby kto maiący Consultivam vecem , naydokładniey mowił, nic ustanowić nie może, podał zatym stosowny do wniosku swego Proiekt względem wyznaczenia Oratorów.
JP. Sekretarz czytał podane na dzisieyszey Sessyi dwa Proiekta: pierwszy względem ustanowienia Magazynow, który poszedł w Deliberacyą; drugi względem wyznaczenia po iednemu z każdey Prowincyi Oratorów, przeciwko któremu stanął natychmiast z oppozycyą JP. Jerzmanowski Łęczycki, uważaiąc go bydź przeciwnym Obywatelskiey wolności, i żądał zupełnego iego odrzucenia.
JP. Czacki Czerniechowski odnawiaiąc materyą Kantonow przez Posłów Prowincyi Wielkopol: popartą, wystawił oznaczenia ich potrzebę, okazał; iż cała różnica w tey materyi zachodzi między chcącemi ustanowienia Kantonów teraz, a chcącemi poźniey to iest: iż iedni chcieliby aby był Sędzia między daiącym Obywatelem rekruta, a Zołnierzem odbieraiącym, lecz uważaiąc, iż ta rzecz potrzebuie zwłoki w ustanowieniu Kommissyow [s. 263] Cywilno-Woyskowych, podał śrzodek, aby w Uniwersale maiącym się wydać do Obywatelów zachęcaiącym do darowania protunkowego Podatku wystawiona była potrzeba dawania rekrutów, iżby Obywatele z swoich Dobr dostawili, co każdemu w ten czas będzie potrącono, iak dyspartyment poźniey względem rekrutów nastąpi, czynił nadzieię, iż Obywatele gorliwi widząc, że inaczey Woysko stanąć nie może, uczynią tę ofiarę.
JP. Zieliński Nurski zachęcał do prędkiego postępowania i działania rzeczy trwałych nie tymczasowych, przymawiał się za Proiektem Kantonów i Kommissyi Woiewodzkich, żądał, iżby Kommissya Skarbowa uczyniła doniesienie względem pożyczki pieniędzy, uwiadomił przytym, iż Rzplita Genueńska ofiarowała się pożyczyć 11. Millionow, i chciał wiedzieć, czyli Kommissya Skarbowa weszła z Nią w iaką tey czynności kommunikacyą.
JP. Rożnowski Gnieźniński domawiał się o przedsięwzięcie do decyzyi Proiektu względem ustanowienia wieczystych Kantonów.
[s. 263v]Xże Marszałek Konf: Lit: przełożył żądanie swoie, iż gdy na moment odstąpiona iest materya podatkowa, a zbliża się ustawa spokoyność Obywatelską zaręczyć maiąca, aby Proiekt Prowincyi Lit: względem Kommissyow Powiatowych, iako przez całą Prowincyą ugodzony, i wewnętrznego iey urządzenia tyczący się znalazł w decyzyi pierwszeństwo = Liczne głosy to żądanie poparły.
JP. Rożnowski Gnieźn: stawał nieodstępnie przy podniesieniu Proiektu Kantonów.
JP. Marsz: Seym: oświadczył, iż czyniąc zadosyć nakazowi Stanow na dawnieyszey Sessyi uczynionemu, uwiadomił w iakim porządku maią bydź brane do decyzyi Proiekta, lecz gdy gorliwość Kollegów wystawia inną materyą, i dwoiste Proiekta są popierane, uprasza zatym aby przynaymniey na dzisieyszey Sessyi ciąg traktowania materyi był ułożony.
Król Jmć radził przyięcie Proiektu Prowincyi X. Lit. iako iuż iednomyślnie przez Nią ugodzonego; okazuiąc ztąd korzyści dla Prowincyow Koron: nayprzod: że dogodzą [s. 264] chęciom znaczney części Składu Rzplitey; powtore: że to będzie dla nich wdrożeniem do podobney Ustawy za pilną starannością JP. Marsz: Seym:, który i na Sessyach i w Domu ustawicznie około dobra publicznego pracuie, a mianowicie w tym czasie około dokończenia Proiektu Kommissyów Cywilno-Woyskowych dla Prowincyi Koron: ten po przeyściu rzeczonego Proiektu Litewskiego, że może bydź w decyzyi następnym, wnosił.
JP. Skorzewski Kaliski nie sprzeciwiał się Proiektowi Litewskiemu, lecz żądał zapewnienia, aby zaraz po nim przystąpić do podobney Ustawy dla Prowincyów Kor.
JPP. Jordan Krakowski i Wybranowski Lubelski, chcieli mieć razem z Proiektem Kor: decydowany i Litewski.
JP. Zielinski Nurski dopominał się od Kommissyi Skarbowey uwiadomienia w Stanach względem pożyczki pieniędzy, żądał oraz, aby Marszałkowie Konfed: zalecili Kommissyi Woyskowey staranność rekruta dla dopełnienia przepisanego Jey Prawa.
[s. 264v]JP. Niemcewicz Inflantski popieraiąc Proiekt Litewski, łączył żądanie swoie, iżby iako na Sessyi Prowincyonalney po dwu Miesięcznym roztrząśnieniu zgodnie przyięty równą i w Stanach zyskał iednomyslność, i uwieńczył przewodniczącą do ugodzenia iego Xcia Marsz: Konfed: Lit: staranność tą chwałą, iaką Poprzednik iego Lew Sapieha układaiący Statut dla Litwy pozyskał, że ten nie przez Turnum , ale iednomyślnością był przyięty.
JP. Walewski Wwda Sieradzki wsparł wniesienie JP. Nurskiego, żeby Kommissya Skarbowa wytłumaczyła się z pożyczonych pieniędzy, ponieważ w podaney przez Nią Tabelli dochodów, Summy pożyczone wyrażone nie były, co aby za wolą Izby przez JP. Marszałka Seymowego zalecone Kommissyi było, żądał.
JP. Stroynowski Wołyński okazał łatwość dogodzenia wniesieniu JP. Nurskiego, gdy wczoraysze JP. Moszyńskiego Bracł: żądanie w daniu zlecenia Kommissyi Skarbowey (aby całość percepty i expensy zaczynaiącey się à 1. 8bris roku przeszłego, ad ultimam 7bris teraźnieyszego roku okazała) [s. 265] skutek swoy weźmie, gdyż w tey samey Tabelli umieszczone będą i pożyczone Summy, iako perceptę namienionego roku składaiące, upraszał zatym JP. Marszałka, aby się na to zalecenie zapytał Izby o zgodę.
JP. Marszałek Seymowy stosownie do tych żądań zasiągnął woli Stanów tak względem Kommissyi Skar: Kor: aby podług wniosku JP. Wołyńskiego, iako też względem Kommissyi Skar: Lit: aby podług ostatnich rachunków perceptę i expens pokazały, a oraz o zaciągnionych Summach doniosły.
Jednomyślnie Izba na takie zalecenie zgodziła się.
JP. Czacki Czerniechowski oświadczył oppozycyą swoią przeciwko Proiektowi Litewskiemu z powodu, iż w nim znayduie iednę Podatku różnicę z Podatkiem maiącym się ustanowić na Koronę, to iest, iż Prowincya Lit: Zł. 1. z każdego Komina raz na zawsze na furaż onacza, a w Proiekcie Kor: względem ustanowienia Magazynów po dwa garce Zyta, a cztery garce Owsa z każdego Komina na furaże, i to corocznie iest przepisano.
[s. 265v]Xże Podskarbi W. Lit: zaczął od okazania w skutkach gorliwości Prowincyi Lit: w każdey okazyi pomyślność Kraiową tyczącey, przełożył potym, iż gdy Proiekt rzeczoney Prowincyi ma w sobie stosunki szczególnie do iey sytuacyi, zwyczaiów, i Praw ściągaiące się, a oddzielne od Prowincyów Kor: nie przyniesie żadnego dla nich uszczerbku, zwłaszcza gdy Prow: Kor: będą układały oddzielny podług woli swoiey Proiekt.
JP. Skorzewski Kaliski ponowił powyższe swoie żądanie względem zapewnienia.
JP. Marsz: Seym: oświadczył, iż związany nakazem Stanów nie będzie mogł inaczey dopełnić żądania Kollegi, chyba ieżeli Stany uwolnią go od obowiązku traktowania iuż rozpoczętych materyi.
Gdy potym oświadczeniu żadna nie zachodziła oppozycya, czytany był Proiekt Kommissyow Woiewodzkich i Powiatowych dla Litwy.
W czasie tego czytania Król Jmć uważaiąc w iednym słowie mogącym bydź dwoiście tłumaczonym wątpliwość, ostrzegł poprawę iego, która natychmiast nastąpiła.
[s. 266]Po przeczytaniu gdy JPP. Leduchowski Wiski i Zakrzewski Poznański czynili nad niektóremi Punktami przeczytanego Proiektu swoie uwagi i żądali poprawek, odezwał się Król Jmć, iż co się Prow: Lit: zdało iednomyślnie approbować, to Koronie nic szkodzić nie może, i żądał przyięcia tego Proiektu.
JP. Mar: Seym: zapytawszy się pierwszy raz na na rzeczony Proiekt o zgodę, znalazł dwóch Seymuiących oppozycyą JPP. Swiętosławskiego Wołyńskiego, i Zelinskiego Kasztelana Bieckiego, którzy równą mieli uwagę iaka iest powyżey w głosie JP. Czerniechowskiego wyrażona obawiaiąc się, aby Prowincya Litewska przy nadeyściu do decyzyi Proiektu względem Magazynów nie wymawiała się od dawania na furaże zbożowego osepu tym, że złoty ieden z każdego Dymu raz na zawsze zapłaci.
JP. Zaleski Trocki tłumaczył się: Iż Prowincya Lit: daiąc raz nazawsze złoty z Dymu na zakupienie furażu, czyni tylko zapomagaiące pożyczenie, a zatym wymawiać się [s. 266v] nie może, od składki zbożowey do Magazynów, która będzie coroczna, z właszcza gdy Proiekt względem Magazynów będzie oddzielnie traktowany od Proiektu Komm: Woiewodzkich, a chociażby (czego się spodziewać nie można) Prowincya Lit: chciała się od takowey składki wyłączać, Prow: Kor: maiąc oczywistą względem Niey prulalitatem przynaglić Ją łatwą potrafią, a zatym Prowincya Lit: Koronnym żadney krzywdy uczynić nie iest w stanie.
Xże Mar: Konf: Lit: i Xże Czartoryski Lubelski odwołuiąc się do tłomaczenia JP. Trockiego, oświadczyli iż Prow: Lit: dla zaspokoienia wznieconey troskliwości gotowa iest dać zaręczenie, że od składki na Magazyny, iaką Prow: Kor: ustanowią, wyłączać się nie będzie.
Gdy to oświadczenie Posłowie Prow: Lit: iednogłośnie potwierdzili, i Król JMmć do tego zaręczenia przyłączył swoie, wraz z
\żądaniem/proźbą do Stanów aby iuż ten Proiekt, żadney w przyięciu nie doznawał przeszkody, ustała dalsza
[s. 267]
oppozycya, i Proiekt całkowity trzykrotnym na zapytanie JP. Mar: Seym: odgłosem zgody, w Prawo zamieniony został.
To Prawo Xu Lit: służące w zupełney swey ciągłości przy dziseyszym przyłącza się Dzienniku.
JP. Mar: Seymowy powinszowawszy Prowincyi Lit: ukończenia tak użytecznego dzieła, wyraził rodzącą się w sercu swoim nieiaką zazdrość, że maiąc honor piastować Laskę Prowincyów Kor: widzi na dniu dzisieyszym, Xcia Mar: współ-Kollegę swego uwięczonego pierwszeństwem w pozyskaniu approbacyi tak chwalebnego, bo spokoyność Obywatelską zabezpieczaiącego Proiektu, lecz oraz łączy z Prowincyą tą ukontentowanie, widząc tak gorliwe miłości Jey ku Oyczyznie dowody, i czyni sobie nie zawodną nadzieię że za dni dwa, lub 3. równe przyniosłszy dla Prow: Kor: dzieło, równe onego znaydzie w Stanach przyięcie.
[s. 267v]Odezwał się na to Król Jmć w słowa: "Tego życzę, i o to proszę =
Xże Mar: Konf: Litt: wyraził:
\Ta/Iż ta iest koley życia ludzkiego, że po przykrych chwilach następna pomyślność zatraca pamięć doznanych goryczy, ieżeli kilka Sessyi
było małoczynnych dzisieysza ukończeniem tak znacznego dzieła nadgradza tamtych nieczynność, a Prowincya Litt: winna to będąc
łaskawemu J.K.Mci wstawieniu się, pomnoży w sercach Obywatelów swoich niewygasłą wdzięczność.
Ma sobie ta Prowincya za chlubę; że dzieląc z Prowincyami Kor: gorliwość znalazła się w sposobności Jch uprzedzenia, a prace
Jey dosyć w tym pozyskaią nadgrody, ieżeli choć w drobney części staną się dla Prowincyów Kor: prawidłem, a co One użytecznieyszego
postanowią, Prowincya Litt: przez dodatek przyiąc tego nie wzdrygnie się; Złożywszy potym Jmieniem swoiey Prowincyi, Prowincyom
Kor: i na czele ich zostaiącemu JP Mar: Seymowemu głębokie podziękowanie, zaręczył, iż wzaiemną wywiązuiąc się powolnością w Ich żądaniach, utrzyma Prow: Lit: ten święty
[s. 268]
Unii związek w miłości wspólney Obywatelskiey, i w każdey okoliczności to zaręczenie stwierdzi dowodem. Nie śmiem (mówił)
dzisieyszego Prawa które iest małą cząstką do tych przystosować Ustaw, które panowanie Królów uszczęśliwiały, lecz wspomniony
Statut Litt: uwięczaiący panowanie Zygmunta III. daie mi powód przyczynić do teraźnieyszey W.K.Mci sławy i to Dzieło Prowincyi
Lit: którego Ja chociaż nie byłem Twórcą, szczęśliwym dosyć się sądze że pod Nim swoię umieszczę Jmię; powtorzywszy nakoniec
oświadczenie wdzięczności, upraszał J.K.Mci iżby uczymanym w Obradach zwyczaiem raczył łaskawie pozwolić złożenia osobistych
dziękczynień w ucałowaniu Ręki Jego Pańskiey.
Przystąpił zatym na czele Prowincyi Lit: wraz z Jey Posłami do ucałowania Ręki J.K.Mci po czym JP. Mar: Seymowy oświadczył. Jż gdyby nie ten zbawienny Proiekt, który uwieńcza słodkie Panowanie Króla, to łaska Jego Królewskiey Mci, Prowincyi Litt: w dozwoleniu ucałowania Ręki swoiey okazana zachęcać naysilniey Prowincye Koronne będzie do wystawienia podobnie użytecznego Proiektu dla pozyskania teyże łaski Jego Pańskiey, [s. 268v] upraszaiąc po tym o zasolwowanie do czwartku (zostawuiąc dzień iutrzeyszy dla Sądów Seymowych) Sessyi, obwieścił Kollegów, iżby go w Domu odwiedzić raczyli dla wspólnego pracowania, około zbioru dla siebie, podobnych Prowincyi Litt: owoców
Stosownie do żądania JP. Mar: zgodnego z wolą Jzby JP. Kanclerz Kor: solwował od Tronu Sessyą do następuiącego Czwartku:
(J. T.)