Sessya 196
Dnia 26. Listopada
Zagaił JmP Marszałek Seymowy w te słowa "Iak zwykła radość etc.
JmP Zielinski Kasztelan Biecki dotknąwszy szczęśliwey Zmiany w Polakach przez rozniesione hasło po Kraiu ut sit bene Patricae, iz odrzuciwszy obce Bogu iednego Króla swego za cel czci y wierności uznaiąc, iedyną w ścisłym a iedynomyslnym z nim złączeniu dobra powszechnego upatruią zasadę, czego na dniu onegdayszym Zgromadzone Stany dały dowod wyrazny, gdy dla przypodobania się naylepszemu z Krolow, z taką skwapliwością przyięły Projekt Kommissyi Woiewodzkich, iakiey naysurowsze rozkazy Despoty wymusic by nie zdołały, oswiadczył, iż nie chcąc na ostatniey Sessyi zatrudniac iednomyslności powszechney, przełożenie uwag swoich do dnia dzisieyszego zachował to iest, ze nie sądzi aby Kommissye porządkowe we wszystkich tych mieyscach były ustanowione, w ktorych Kommissye podatkowe odbierały Jntrat podanie, a to z tych przyczyn, nayprzod iż trudność będzie w dobraniu liczby Obywatelow na Kommissarzow, powtore, iż gdy do każdey Kommissyi maią być przydani Officerowie, wieleby się Officerow oddaliło od Regimentow, y z tąd Jnkonweniencye w Woysku wynikałyby nakoniec z tak mnogiey liczby Kommissyow namnożyłoby się rozności zdań y rozrządzeń w Woiewodztwach [s. 343v] iako to się dało widzieć w Kommissyach podatkowych. Wniosł nakoniec aby tym czasem generalnie tylko ustanowione były Kommissye po Woiewodztwach, a łatwiey potym, gdzieby się okazała potrzeba szczegolne czynić ich wydziały.
Mowił potym JMP Małachowski Wda Mazowiecki =
Litt.
Powszechny dał się słyszeć Stanow Zgromadzonych okrzyk ( Dziękuiemy
Zabrał potym głos JmP Ozarowski Kasztelan Woynicki =
Litt.
JmP Butrymowicz Pinski wyraziwszy, iz gdy na dniu poprzedzaiącym Anniwersarz Koronacyi Nayiaś: Pana nie docisnął się do głosu, to, co miał w tedy oswiadczyć dziś wyraza "W uroczystey Słodkiey iakiey pamiątki obchodach iest zwyczaiem sercom uprzeymym ofiarować bukiet, bukiet ten gdzie się przypina?... oto do serca. Dobremu y sprawiedliwemu Krolowi naymilszy iest Bukiet kiedy kogo uszczęsliwia, lub cnotę y zasługę nadgrodą uwieńcza ... Te powody gdy przed kilku Miesiącami skłoniły Nayiasnieyszego Pana do nominacyi JXa Biskupa Łuckiego na Biskupstwo Krakowskie, a JX Naruszewicza Biskupa Smolenskiego na Łuckie, gdy wybor ten powszechną Narodu zyskawszy approbatę, dotąd uskuteczniony nie został, iest prozbą moią aby JW Pieczętarze wydali nominowanym przywileie, a to z zapisaniem słodkiey daty dnia wczorayszego, od ktorey setnych lat Panu Miłłu zyczemy. Rozumiem iż ten Bukiet przyiemny będzie sercu Panskiemu, iako istotny czyniący wymiar zasłudze y cnocie. Znaydzie się w nim takze y nie małey wagi Kwiatek dla Skarbu [s. 344] Rzpltey, gdy od opłaty Przywileiu Stępla y Procentu z Jntraty, wniesie Skarbowi 61.600. Złł. Upraszam Pe Stany o skłonienie się do prozb moich.
JmP Stroynowski Wołynski złozywszy dzięki Nay: Panu za nominacyą wzmiankowanych JJXX Biskupow przyiętą z ukontentowaniem od swego Wdztwa poparł wniosek JmPa Pinskiego.
Oswiadczył JmP Suchodolski Chełmski: iż iak w czasie nominacyi tak y teraz na uczyniony przez JKMc wybor zgodny z chęciami Narodu z ukontentowaniem pogląda, ale przeswiadczony będąc, iż Nay: Pan wszystkie kroki swoie do przepisu Prawa wymierza, pewien iest iz uskutecznienie tey Nominacyi, iako zapadłey po zniesioney Radzie, stanie się według wszystkich Stopniow prawa, to iest za Projektem powszechną Stanow zgodą przyiętym.
Gdy zaiął się Spor względem tey materyi y żądano wprowadzenia zagaioney JmP Butrymowicz Pinski oswiadczaiąc, iż od uskutecznienia nominacyi nie odstąpi zwrocił swoy głos do Jchmc Panow Marszałkow Konfederacyi ządaiąc poparcia wniosku swoiego, aby dla Nominowanych Jchmc XX Biskupow o wydanie Patentow JKMci upraszali, czyniąc w dowodzie potrzeby uskutecznienia wniosku swego następuiące uwagi =
Iezeli przyrzeczenie Krolewskie wposrzod Narodu wyrzeczone nie miałoby skutkować, ktoż pewien będzie w całym Kraiu Partykularnego Obywatela oswiadczenia Słowo ia zawsze Krolewskie mam iakoby za wyrok Sądu nieodzowny [s. 344v] Słowo to niszczyc a ieszcze tak swietnie wsrzod Narodu wyrzeczone, słowo na Prawie y Paktach Konwentach zasadzone iest to iedno co nietrwałego, nie bezpiecznego w całym Kraju zostawić y na powszechne narazać się zamięszanie. Drugą mam w tym uwagę na ktorey interes całego narodu Zakładam, to iest aby Dyecezye bez Pasterzow nie były. Widziemy wszyscy y tego doswiadczamy, iak oswiecony iest Swiat teraznieyszy iak smiały y do Pism zapalony, czyz niepowinnismy się sprawiedliwego wyrzutu Nam obawiać. Powie zapewne nieieden, oto Seym iuż drugi Raz wlecze się Ja w Kraju rządu nie widzę. Niech mnie tu nikt nie strofuie, ze związku nie ma Rząd Duchowny z zamiarem naszym, bo powiem ze Polityka kazdego Kraiu tego wymaga, by w nim Panuiąca Religia w przepisanych klubach y doskonałym Rządzie była zachowana, wzruszać ią lub slepo patrzeć na iey prawidła, iest to iedno, co chcieć w Kraiu zamieszania. Ieżeli zas idzie nam o bespieczenstwo Dyecezyow, o wazność Słowa Krolewskiego na Paktach Konwentach przez Narod cały zaprzysiężonych utwierdzonego, iakże nas zastanawiać nie powinna sama nominowanych krzywda? Chcieycie się Pe Stany przekonać, ze Obowiązki Biskupow obowiązki trudnieysze y swiętsze ktore na nich Prawo y Religia wkłada nigdy do Jntrat ale zawsze do Owczarni są przywiązane. Nie wchodzmy w ułomności ludzkie, nie stawiaymy sobie w mysli przykładow, bo te mogą nas zgorszyć, ale obowiązkow Pasterskich nigdy wywrocić nie zdołaią. Mam ieszcze nakoniec y te dogodną [s. 345] potrzebie Skarbu naszego Uwagę ( ze mimo 20go Grosza ofiary od czteroletniey Jntraty Biskup przy wstępie do Dyecezyi złozyć iest winien procent, kiedyz więc ieżeli nie teraz potrzeba zasiłku dla Skarbu iest naywiększa? 120m więcey wpłynionego funduszu do Skarbu, czyz nie będzie dogodnym? Z tych przeto powodow powtarzam do Tronu WKMci y Was Pe Stany Prozby moie, aby chwalebny wybor do rządu Dyecezyow nastąpiony nieodwłoczny odbierał skutek y Patenta na rzecz nominowanych wydane były.
Przymowił się JmP Skorkowski Sandomirski "Radbym milczeniem słuzyc Oyczyznie, bo widzę, iż wymowa temi czasy cięzko ią pokrzywdza, iż Narod przykro znosi naszą w głosach wielomowność, a w obradach nieczynność iż z kwintykanem trzebaby zawołać, o! felix saeculum! Oratorum et criminum inops!... iednak gdy wprowadzona została materya w ktorey czułość, sprawiedliwość y Obywatelstwo mowić mi każe, w krotkości wyrazow dopełnic obowiązku moiego. Tu złozywszy JmP Sandomirski JKMci dzięki za nominacyą JXX Biskupow, dopraszał się o iey uskutecznienie, polecaiąc oraz JKMci Sołtyka \Sekr./ Kor. do podanego Awansu.
W zabranym głosie Xze Marszałek Konf. Litt. wyraził = Gdyby dzis z porządku Seymowania przypadła mowa o przycichłey materyi rozrządzenia Biskupstwami, tedy nieznalazłbym się inaczey, tylko z oddaniem wdzięczności za uwienczone cnoty y Zasługi, lecz gdy ta rzecz nie przychodzi [s. 345v] w porządku, gdy głos Nay. Pana in tractu Nominacyi miany, zawarował przyrzeczeniem, iż wakanse rozdawane nie będą wprzod, az prawo o ich rozdawnictwie zapadnie, gdy nie masz przytomnego JXa Biskupa Łuckiego ktory w głosie swoim pod ow czas odwołał się do Stanow, zaczym nie zostaie mi tylko nieść prozby do kolegow aby ieszcze wniesienia swoie zawiesili, a ieżeli ostatni dzień 25. roku Panowania Nay. Pana uczczony został przez Prawo o Kommissyach Wdzkich chwalebnym związkiem Cywilnego Stanu z Woyskowym, dzis gdy pierwszy dzien 26go roku Panowania JKMci toczy się, niech zachowaniem prawa o Porządku Seymowania y wazną czynnością uwieńczony zostanie, a ten węzeł będzie nayiasnieyszemu Panu naymilszym.
Odezwał się JmP Jerzmanowski Łęczycki w te słowa
"Naydawnieysze Praw Rzpltey ustawy zostawiły Krolom Polskim szafunek Łask wszelkich y moc nominowania na Biskupstwa y wszelkie dostoieństwa Krajowe zdatne y zasłużone w Oyczyznie Osoby. Ustawy takowe więcey niż przez dwa wieki miały ciągłą swoię Exekucyą. Seym nieszczęsliwy w Roku 1773. zaczęty w Ru 1775 skonczony pogwałciwszy nayuroczystsze Rzpltey Prawa. Prowincye Rzpltey obcym oddawszy Potencyom, Prerogatywy Tronu Polskiego, między Krola y Radę Nieustaiącą podzielił, uroczyste super Pacta Conventa przez Narod y Krola wypełnione przysięgi złomawszy. Seym dzisieyszy Epoka Sławnego Rzpltey [s. 346] powstania zniosł wyrokiem swoim tę Krajową Magistraturę Rady Nieustaiącey opisy 1775. y 1776 Roku Seymow Prerogatywy Krolom nalezne zmnieyszaiące ze wszystkim skassował, a tym samym szafunek Łask wszelkich y nominowania na Biskupstwa Nayiasnieyszemu Panu przywrocił, słusznie tedy prawnie y Sprawiedliwie Nay: Krol P. M. Miłł miał moc nominowania znakomite w Kosciele Bożym y zasłużone w Rzpltey Osoby na zawakowane Biskupstwa. Ten wzgląd łaskawy Nay: Pana wyrownał Wielkich Męzow Zasługom, Zgadzał się z sprawiedliwym wyborem Nay. Pana nie mniey odpowiadał y odpowiada zyczeniom całego Narodu. Nominacye więc Osob nie zawakowane Krakowskie y Łuckie Biskupstwa przez Nay: Pana łaskawie podpisane iako Pieczęcią Kor. zapieczętowane bydz powinny, tak z mieysca mego mam honor upraszać Nay: Pana Miłło y Pch Seymuiących Stanow aby JWW Pieczętarze Koronni pomienione Nominacye z wyraznego rozkazu Seymuiących Stanow zapieczętowali.
JmP Zielinski Nurski przełozywszy, iz Obowiązkiem iest Posłow strzedz Prerogatyw Narodu y Tronu iż po uchyloney Radzie Nieustaiącey, ktora rozdawnictwo w roku 1775. JKMci odięła, nie masz ieszcze zadney Deklaracyi w prawie o tymze rozdawnictwie; iż w paktach Konwentach warowana iest Nominacya na wakanse JKMci za zgodą Stanow [s. 346v] iz gdy ma zachodzic zgoda Stanow to nieinaczey tylko na projekt podany do Laski etc upraszał o zwrot do Zagaioney przez JmP Marszałka Seym. o Rekrucie Materyi.
Odezwał się JmP Jerzmanowski Łęczycki z prozbą, aby Punkt przez JmPa Nurskiego w Paktach Konwentach namieniony, o zgodzie Stanow był czytany.
JmP Seweryn Potocki P. Brasław. iz gdyby przez zniesienie Rady Nieustaiącey przywracać się miał szafunek JKMci według dawnego sposobu tedy znaczyłoby się iz rownie przywrociłaby się y dawna Forma rządu, zatym Deputacyi do układania Formy rządu niebyłoby potrzeba, czego gdy o rządzie rzec nie mozna, rownie ani o rozdawnictwie Wakansow. Stosuiąc się do zdania JmPa Nurskiego aby Nominacya Jchm XX Biskupow skutek swoy wzięła przez Projekt przyięty za zgodą Stanow, Czytał ułożony w tey mierze Projekt.
Przełozył JmP Roznowski Gniezniński, iż gdy Stolica Apostolska nie chętnie przyięła rozrządzenie Stanów o Dobrach Biskupich, aby wprzod zapytać Oyca Swiętego o zezwolenie, a dopiero potym Nominacyą przywieść do skutku, gdyz inaczey Decyzya Nominacyi na nieby się nie przydała, gdyby Sakra nominowanym Biskupom była w Rzymie wstrzymana.
JmP Rzewuski Podolski wyraził "Nie mogę utaić zatrudnienia w ktorym znayduię się. Serce by mnie nęciło aby zaszły przez WKMc zprawiedliwy [s. 347] wybor otrzymał swoy skutek, ale prawo nie pozwala. Gdyby zniesienie Rady przywracało rozdawnictwo Tronowi, tedyby w Stanach nie była głoszona nominacya lecz wezwany Kanclerz, pieczętowałby Przywiley. Uznałeś sam WKMć trudność kiedys w Stanach nominował. Nie znam miłego dla WKMci Bukietu, ktoryby był niesiony z uszczerbieniem Prawa. Będę ia stawać przy zwrocie Tronowi Szafunku ale w swoim mieyscu y czasie. Decyzyą dzis Nominacyi miałbym za uymę Powagi WKMci powagi Stanow powagi Prawa. Upraszam więc o Zwrot do Zagaioney materyi, oswiadczaiąc, iż na czytanie innego Projektu nie pozwolę.
JmP Marszałek Seymowy z obowiązku Urzędowania przełożywszy posłuszenstwo Prawu, upraszał Kolegow aby do zagaioney materyi przystąpić raczyli, zawieszaiąc do dalszego czasu swoie wniesienia.
JmP Butrymowicz Pinski popierał swoy wniosek upraszaiąc o przyięcie iego na ten ieden raz, y przekładaiąc iz forma rządu nie zaraz otrzyma Decyzyą dla ogromności swoiey ktora w samym Projekcie o Seymikach Sześć Arkuszowym iawnie się widzieć daie.
Krol Jmc wezwawszy JmPa Marszałka Seymowego do Tronu mowił do niego w te słowa
"Byłbym się zachował w milczeniu przy wniesioney materyi o Nominacyą, gdybym nie dla odwrocenia suppozycyi, iakoby w tym był moy interes lub instynkt nie uznał
[s. 347v]
potrzebę oswiadczyć, iż nie było myslą moią, aby ta materya wprowadzona została. Nie przeczę wnioskowi JPa Pinskiego, ktory okazuie potrzebę w dodaniu Owczarniom Pasterzy, ale zbieraiąc uwagi z obu stron, iestem w zdaniu aby tocząca
się materya o rekrucie od dni kilku, dzis dokonczona była. Gdy będzie się podobało Stanom wziąść potym przed się wniesioną
dzis Materyą, nie będę temu przeciwny, maiąc to ukontentowanie, iż co w wyborze dwoch Zacnych Prałatow \in Vigora Paktow/ Konwentow \uczyniłem/[???] prawnie, to od Narodu zostaie przyięte wdzięcznie. Pamiętam co przed kilko miesiącami mowiłem; rownie y podaną mi od JPa Marszałka Seym. Propozycyą wyznaczenia Deputacyi do układu Formy Rządu, z chęcią przyiąłem; a to wszystko w celu, abym skutkiem
dowodził hasła, iz Krol iest z Narodem, Narod z Krolem. Wytłomaczywszy się na przeciw opacznie wyniknąc mogącey opinii, skracam
głos, prosząc aby Projekt Rekrutu był kończony.
Po odstąpieniu JmP Butrymowicza Pinskiego z zawieszeniem wniosku swego do ukonczenia materyi o Rekrucie, czytał JmP Sekretarz nayprzod Prawo zapadłe, toz dalszy ciąg Projektu względem Rekrutu.
Zabrał Głos JmP Stroynowski P. Wołynski =
Litt:
na koncu głosu swego oddał Dodatek do Projektu toczącego się o Rekrutach z poprawami.
Czytał JmP Sekretarz ten Dodatek od słow = a tego Prawa etc
Litt:
Odezwał się Xze Czartoryski Lubelski w tey treści
"W urządzeniu Woyska, a osobliwie w materyi Rekrutowania dwie okoliczności uwazyć potrzeba, to iest mieć wzgląd na Obywatela aby uciązonym nie był, powtore mieć wzgląd na potrzebę Woyska, ktorą koniecznie załatwić zostaie. Widzę ia widzi zapewne y kazdy; ze tak Projekt początkowo podany, iako tez y przez JW Podkomorzego Buskiego poprawiony, a teraz dopiero przeczytany będąc płodem gorliwości Obywatelskiey w naylepszych iest ofiarowany intencyach, ale potrzeba niemnieyszego zastanowienia, aby tym dwom zamiarom ktore tu wyraziłem odpowiedział. Układ Kommissyi Woyskowey chociaz uwazam Magistraturę tylko Exekwuiącą, iednakze wyznac muszę, ze więcey od nas posiadać w tym powinna wiadomości, widzę w niey zasiadaiących Obywatelow, widzę Woyskowych w niey zatym znayduię ufność, ze y Obywatela nie uciązy y Woyska potrzebę załatwi; dlatego rozumiałbym abysmy odesławszy te wszystkie Projekta rekruta tyczące się do rozwagi tey Magistratury wstrzymali Decyzyą Naszą, poki Nam opini swoiey nie nadeszle, a w tym czasie moglibysmy rownie pozyteczne dla Kraiu przedsięwziąść materye. Jnaczey ieżeli przedsiewezmiemy tu Decyzyą, nigdy dwom tym zamiarom nie dogodziemy, bo ieżeli będziemy mieli wzgląd na nieucisnienie Obywatela, to Woyska nie będzie, a ieżeli zamiar stutysięczney liczby zołnierza [s. 348v] do skutku przywieść zechcemy, to z zalem na gwałty Wspoł Braci y nas samych patrzeć będziemy.
Odpowiedział JmP Stroynowski Wołynski, iż uwielbiaiąc zdanie Xcia Lubelskiego nie widzi potrzeby odesłania Projektu do Kommissyi Woyskowey, z przyczyn: iż to Projekt nie iest nowy, iż nieraz iest trutynowany: iż wpoł udecydowany, iż nie zamyka karności y służby Woyskowey, coby mogło byc Objektem Kommissyi Woyskowey, ale tylko sposob podawania Rekruta, co własnie do Seymuiących Stanow należy.
Zabrał głos JmP Potocki Lubelski w tey tresci
"Uwielbiam zawsze gorliwość JWW Kolegow moich pracą y staraniem przykładaiących się do Dobra publicznego, bo zapewne tak liczne y obszerne dodatki, iakie tu iuż słyszałem w materyi Rekruta są dowodem ich gorliwości. Niech mi się tylko nad ogułem ich zastanowić godzi. Widzę ia tu dwoiaki gatunek Rekruta, ieden z Kantonow, drugi z wolnego po Miastach bębna, Na pierwszy się zgadzam, na drugi nie pozwolę, bo Prawo chcąc mieć wieczystego Rekruta na doczesnego nie pozwoliło. Mylę się może w moim mniemaniu, ale daruycie Pe Stany, ze zawodziłbym przekonanie własne, gdybym tey roznicy nie czynił. Kiedy uwazam ze chcąc łączyc wieczystość z doczesnością, Kantony z będnem wolnym, iest to samo co poiednać dobre z złym pogodzić ogien z wodą. Przykro zapewne będzie Obywatelowi dać Rekruta z Kantonu, lecz daleko przykrzeyby dla niego było, gdyby pod pretextem wolnego bębna, widział na przyiacielu [s. 349] krewnym, Służącym, gwałt dopełniony, ktoremu chcąc zabiezeć trzebaby na tysiąc Jnkonweniencyi, ktore kazdy w mysli sobie wystawiać może tyleż foliałow Prawa zabeśpieczaiącego spokoyność Obywatela napisać, bo uwazmy tylko coto iest powiedzieć Żołnierzowi bierz włoczęgę y Luznego, ten nie będzie znał rozgatunkowania kogokolwiek spotka na Drodze, gwałtownie zabierać będzie, Explikacya długa, poięcie iey dla Żołnierza trudne, wywod Daleki, słowem wszystko to co moze uciązyć Obywatela w dozwoleniu wolnego bębna znaydzie się. Rozumiałbym zatym srzodek naydogodnieyszy tu przez JW Kasztelana Woynickiego wystawiony; to iest aby na lata rozłozyć Rekruta z Kantonu, a bęben wolny całkiem skassować, niech Obywatel da raz ze stu Dymow, a potym corok do proporcyi potrzeby, czy ze dwochset czy więcey dostawia Rekruta.
JP Kasztelan Woynicki ponowił uwagi swoie względem wystawienia naysamprzod 60,000 Woyska etc łącząc się z zdaniem Xcia Czartoryskiego Posła Lubelskiego.
JmP Suchodolski Chełmski wyraził
"Nietylko iak na Sessyi Koronacyi poprzedzaiącey dzień Pamiątki Koronacyi Nay: Pana, ale y przez całą oktawę, gdybysmy tak byli czynnemi, pewnie dalibysmy
dowod przywiązania naszego ku Tronowi, a Narod na tymby zyskiwał. W tym mieyscu chciałbym się zapytać, czy 60,000? czy tez
100,000 ma być u nas Woyska? y zeby w Oktawie miłey Nam pamiątki nie schodziły Sessye bezczynnie, radbym dzis przynaymniey
tą kwestyą widzieć rozwiązaną. Nigdy nie byłem zdania, aby odsyłać projekta z Jzby do Magistratur
[s. 349v]
lecz wtym przypadku, chciałbym mieć Projekt odesłany do Kommissyi Woysk: nie dla tego, azeby go przerabiała, ale dla tego,
aby nam okazała, iż sami ustawy Nasze łamiemy. Tu czytał Zalecenie Kommissyi Woyskowey o Zaciągu y Rekrucie od słow = Urządziwszy
Etat Woyska etc Etat gdy iest na 100m więc iuż pytać się nie trzeba wiele mieć mamy Żołnierza. Uczyniła Rapport Kommissya Woyskowa do Stanow wystawiaiąc w nim
potrzebę tylko iedenastutysięcy Rekruta do Kompletowania, ale w iakim ze to zamiarze uczyniła? oto zeby było nie więcey tylko
60m . Pytam się tu Was PP Stany zkąd to wie Kommissya Woyskowa, że tylko 60m ma być całego Woyska wszakzescie iey na to sporządzac opinii nie nakazali, ale tylko exekwowac wolą Waszą. Moze mi tu kto
zarzucić ze nie będzie 100m bez 60m , zgadzam ia się na to ale Opinii Kommissyi Woyskowey słuchać nie chcę, gdy ią pragnę widzieć Magistraturą tylko Exekwuiącą
nie drugim Seymem. Widziemy potrzebę stutysięcznego Woyska, bo nas powinny o tey prawdzie przekonywać oscienne zamieszki,
ktorym iezeli dłuzsze zatargi Opatrzność zamierzyła, to rozumiem ze dla ustalenia losu naszego, lecz szperac w wyrokach Opatrzności,
czynic domysły ze to zawichrzenie postronnych Dworow dotąd trwać będzie, poki my zupełnie w sile nie staniemy, nie sądzę bydź
układem swiatłego Polaka, spieszyć y owszem iak nayrychley nam się nalezy, y ze tak powiem pędem lecieć do mety szczęścia
naszego, ktorey ia nie widzę y nikt nie zobaczy, tylko przy scianie stutysięczney liczby Zołnierza
[s. 350]
wypada za tym konieczność Rekruta nie do 60m ale do liczby 100m dostawić się powinnego. ( Juz tu wystawił JW Lubelski potrzebę dania Rekruta z Kantonu wieczystego tyle razy, poki do stutysięczney
nie doydziemy liczby. Godzę ia się więc z nim na lata przez JW Kasztelana Woynickiego proiektowane, y godzę się takze na to,
aby Obywatel był wtedy od Rekruta uwolniony, kiedy stutysięczna zupełnie stanie liczba, do ktorey podług Prawa iuż raz wyrzeczonego
Kommissya Woyskowa Kompletować powinna. Może mi tu kto uczynić Zarzut; ze nie ma na dokompletowanie stotysięcznego Woyska
Żołnierza w Skarbie funduszu, odpowiem na to gdy Prawo iest Exekucyą mieć powinno, Ustawa Nasza nie tylko Kommissyą Woyskową
iako Magistraturę Exekwuiącą, ale Nas samych wiąze, y nie widzę abysmy iuż osiedli na kamieniu y obmyslać więcey nie mieli
do podsycenia Skarbu Sposobu. Jestem zatym zdania aby Kommissya Woyskowa to miała w Zleceniu, iżby teraz uzupełnione 60m Woyska gotowe do Marszu usposobiła, a tym czasem przy obmyslonych funduszach Skarbu starała się conayrychley do zamierzoney
stutysięczney liczby Żołnierza dokompletować.
Odezwał się JmP Swięstosławski P. Wołynski w te słowa
"W początku gdy Projekt o Rekrucie wieczystym wchodził do Jzby byłem zdania, aby do Kommissyi Woyskowey po roztrząsnienie był odesłany, teraz zas gdy iuż do połowy prawem przeszedł końca odsyłać nie należy, y tu go zadecydować [s. 350v] zostaie. Nie trzeba kawałkami tylko czytać Projekt Kolegi mego, ale całkowicie przeczytany dobrze uważyć, a zapewne znaydzie się zgodność iednego z drugim. Nie trzeba takze y powiadać ze to iest Protunkowy, bo iuż Prawo wcisnienia się protunkowi zagrodziło, a zatym spodziewać się zostaie, ze nikt w zamiarze bezprawia z protunkiem przyść nie osmieliłby się. Są przypadki takie, ze zołnierz może umrzeć, dezertować lub skaleczeć, Kapitan wtedy nie poydzie do Kantonu bo moze się znaydować oddalony w Marszu, zkądze więc w tedy dostanie Rekruta, ieden pozostały sposob wolnego bębna gdy zaprzeczamy to smiele zatwierdzieć mozna, ze Woyska nie będzie. Iezeli zas dłużey w tey nieczynności uwagi nasze wyliczać będziemy, a Sessya ma zeyść na niczym, to wolę raczey aby dla dokładnieyszego roztrząsnienia te Projekta na Prowincyonalną Sessyą odesłane były, a teraz solwowanie nastąpiło.
Gdy poparł ten wniosek JmP Stroynowski P Wołynski rzekł JmP Marszałek Seymowy "Zaiste nader szczęsliwym się zaliczam, gdy mysli moie nim ie osmieliłem się wystawić iuż approbacyą u Zacnych Kolegow znalazły, upraszać mi zatym w obecności WKMci zostaie [s. 351] JWWch Kolegow z Prowincyi Kor. aby Dom moy bytnością swoią na dniu dzisieyszym między Piątą y Szostą godziną zaszczycić raczyli, a teraz Sessya, ile iuż dość przedłuzona mogła byc do dnia, iutrzeyszego solwowaną.
Gdy podobnie Xze Marszałek Konfederacyi Litewskiey przełożywszy potrzebę Prowincyonalney Sessyi dla porozumienia się Posłuiącym z Prowincyi Litt w materyi Rekruta zaprosił na godzinę siodmą do Domu J Pana Chreptowicza Podkanclerzego Litewskiego, Krol Jmć wezwawszy do siebie Ministerium przez usta JX Garnysza Podkanclerzego Koronnego solwował Sessyą na dzień iutrzeyszy.
[s. 351v] [s. 352]Iak zwykła radość szybkim ogarniać Nas zyiących zaięciem, tak przez moc iey czucia, nie tak prędko w Nas gasnie, bo zostawia po sobie miłey pamięci zadatki. Gdybym z siebie samego nie był przekonywanym, to obchod dnia wczorayszego dokładnie zniewalałby. Powszechnie powzięta radość, z nadeszłey rocznicy Koronacyi WKMci nie tylko w powaznym tym mieyscu za wczoray dała się widzieć, wystawieniem wewnętrznego czucia ku Osobie Jego Panskiey; Co łaskawie raczyłeś Nay. Panie poymować zwykłą Serca otwartością daiąc nam swey dobroci oznaki w dozwoleniu Ręki Panskiey ucałowania. ( Lecz wczoray przy rannieyszey porze w Swiątyni Kościoła ogromnie niesione były Naywyszemu dzięki za przebyte iuz utrzymywanie WKMci przy czerstwości zdrowia a o przedłużenie Jego iak nayciągleysze do Boga były wnaszane Modły. W wieczornych zas godzinach okazalsza Miasta tuteyszego Rezydencyonalnego WKMci dała się widzieć wesołość iasnym Miasta tego oswieceniem ktorym Mieszkancy tuteysi, iak z rana oddaiąc część winną Stworcy podnaszali swe ku niemu za Krola wzdychania, tak w zmroczonych chwilach okazać pragneli radość Panu swemu w dochowywaniu nieskazoney wierności y przynaleznego w uszanowaniu do Krola przywiązania, ze nie tylko w wewnętrznych posiadaią się czuciach, lecz aby zdobiące nawet Miasta mury zewnętrznie widoczną ich prawdę swą Swiętnością zaswiadczały. Te okazałości iak zwykle wpaiaią się w pamięc zyiących, y miłym nas bawią ich wspomnieniem, tak chlubnie pracuiących nie zwracaią od rozpoczętych Czynności przekonywaią nayistotniey Przes: Stany, gdy podawszy się nieco wesołości na uczczenie Obchodu Koronacyi WKMci, oddawszy winną cześć uszanowania w ozdobnieyszych swietnościach, nie opuszczaią powziętego zamiaru, w zaradzeniu potrzebom swey Oyczyzny. [s. 352v] I lubo na dniu onegdayszym, wielkiey wagi dzieło obiecuiące pomyslne dla Kraiu uzytki, przy offierze swych zyczen WKMci poswięciły, iednak nie spoczywaiąc po nim wpędzie swey zwykłey gorliwości ku dobru powszechnemu postępować pragnę. Stawiwszy się na oznaczony moment, ktoren dozwoliłeś WKMc od Tronu ogłosic. Wystawuiąc tę powszechność czucia wewnętrznego, ktoremu w pomierze nalezności, oddawszy kazdemu ie składaiących cześć winną, Przemilczeć y własnego niezdoływam zaliczaiąc się choc w cząstce szczupłey byc iey uczestnikiem, gdy powaznym z Tronu a pełney dobroci wyrazem raczyłes WKMc na zawczoray wspomnieć Nas Braci, iednego ze miał szczęscie w Ru 1764 przy lasce zostaiąc Seymowey powinszować wkładania Korony naszego poswięcone Skronie, drugiego ze ią piastował w czynnieyszym Seymie. Ostatni ja z Rzędu a pierwszy z nich wieku, teraz będąc nią zaszczycony, niosę za łaskawe Nas Braci wspomnienie nayczulsze dziękow Offiary, ktore choc nayszczersze, iednak znam, ze nie wydoływaiące ogromney ich pobudce z powodu tak powaznego nas zaswiadczenia, lecz kazde dziękczynienia okazuią czułość nie wyrownywanie niemi Dobrodzieystwa, przeto skromnym wyrazem dopełniac pragnę co czułość serca przynagla. Lecz gdy pierwszy z nas Braci był zaszczycony winszowaniem WKMci dosiągnienia Korony, ia zas mielony Pańskim Jego nadmienieniem odwazam się winszować pozyskania wienca chwały uwitego iuż Skutkami Seymu ninieyszego w dozieraniu uszczęsliwionego Kraiu nad ktorym swe łaskawe rozciągasz Berło. Jeszcze wprawdzie wiele nam brakuie do stopnia istotney szczęsliwości, lecz za przewodnictwem Mądrego Krola a chcącego swemu dobrze czynić Narodowi dosiągniemy Stałości szczęscia zapewnionego, do ktorego Przes: Stany w nieodmienney dązą gorliwości, y ciąg tak przykry Seymowania nadzieią Sobie zasładzaią. Ja zas w uwielbieniu ich gorliwości a w chęci przyspieszenia nayprędszego ich Zamiarow uskutecznienia przystępuię do rozpoczętego Projektu względem rekrutowania, zostawuiąc nieco Układ Przes: Wdztw przez [s. 353] swych Reprezentantow w oznaczeniu mieysc do wykonywania Kommissyi teraz ustanowioney zwracaiąc się do Projektu o Rekrutach wzywam JmPa Sekretarza, ktoren odnowiwszy nam pamięc zapadłego iuż w tey mierze Prawa kontynuować będzie ciąg Jego.
MOWA
Jaśnie Wielmożnego
ANTONIEGO
NAŁĘCZ
MAŁACHOWSKIEGO
WOIEWODY I GENERAŁA ZIEM XIĘSTWA MAZOWIECKIEGO
NA SESSYI SEYMOWEY
Dnia 26. Listopada R. 1789.
MIANY.
NAYIASNIEYSZY KROLU PANIE MOY MIŁOSCIWY!
NAYIASNIEYSZE SKONFEDEROWANE RZPLITEY STANY!
Wierność nieskażytelną Oyczyznie chować, Obywatela znam powinnością. Tobie Miłościwy PANIE, wyznawać wdzięczność, poczytuię za chlubę.
[s. 354v]Dom móy łaskawie od W. K. Mci PANA Mego Miłościwego na ostatniey Sessyi wspómniany, nosi cechę Panowania Twego.
Zachęceni Twoim Nayiaśnieyszy PANIE wezwaniem, Twoią dobroczynną ręką Urzędy zaszczyceni, dostoyność każdą za srzodek wysługiwania się Oyczyznie, i Tobie Miłościwy KROLU hołdu, Ciebie godnego oddania uważaliśmy.
Szczęściem dla Kraiu, sławą wiekopomną dla Seymu ninieyszego, Kommissye Cywilno-Woyskowe, część Konstytucyi Rządu Naszego, stały się pamiętną Narodowi Epoką.
Odtąd Woyskowy Cywilnemu miłym będzie, odtąd związek Militarnych, z Obywatelami zostanie unieśmiertelniony. Zgoła, każdy mieszkaniec Kraiu chwile dni swoich nowey radości uczuciem rożnić będzie.
W tym słodkim od Rządu Kraiowego zostaiąc beśpieczeństwie, pozwól Miłościwy KROLU, pozwólcie Nayiaśnieysze STANY, [s. 355] abym z Dóbr moich w Woiewództwie Sandomirskim, a w Powiecie Radomskim leżących, gdzie mnie Nayiaśnieyszy PANIE raczyłeś zaszczycić swą bytnością chcący widzieć Fabryki użyteczne dla Kraiu, abym w Kulach, Bombach, Kartaczach, i Granatach z tych Kuźnic moich (prócz Ofiary dziesiątego grosza uczynioney) sto Cetnarów Zelaza, na ten raz ofiarował, które w ciągu trzech Miesięcy do Arsenału Warszawskiego dostawione będą. A prócz tego póki trwać będzie Fabryka Zelazna, i póki, póki Materyały do tey że stawać będą, w dniu iutrzeyszym zapiszę w Aktach Grodu lub Ziemstwa Hypotekę tak na siebie żyiącego, iako i na Sukcessorów moich, że po Cetnarów trzydzieści Rok rocznie z tych Dóbr wydawać, na Arsenał Warszawski w Bombach, Granatach, Kulach, i Kartaczach obowiązani będą.
Mała iest Ofiara zapewne, tę iednak raczcie przyiąć Nayiaśnieysze STANY, iako Obywatela Kraiowi Miłością Oyczyzny dług święcony.
[s. 355v]KROLU Nayiaśnieyszy! Racz tę Ofiarę moią łaskawie przyiąć, czynię to bowiem iako Polak, czynię z serca dla Kraiu, czynię iako pragnący Woyska potrzebnego dla obrony i sławy Narodu, a ta Ofiara niech będzie pod Hasłem Rocznicy Koronacyi szczęśliwie Nam Panuiącego KROLA, STANISŁAWA AUGUSTA, którego szanuię, i wierną Radą bydź nieprzestanę.
w Drukarni J. K. Mci i Rzeczypospolitey u XX. Scholarum Piarum.
PRZYMOWIENIE SIĘ
Jaśnie Wielmożnego
ROZNOWSKIEGO
PISARZA ZIEMSKIEGO
I POSŁA GNIEZNINSKIEGO
NA SESSYI SEYMOWEY
Dnia 26. Listopada 1789. Roku.
NAYIASNIEYSZY KROLU PANIE MOY MIŁOSCIWY!
PRZESWIETNE SKONFEDEROWANEY RZEPLITEY STANY!
Dwa są Prawa, iak każdemu z Nas wiadomo, względem żądanego zamieszczenia w krzesłach Senatorskich i przy Dyecezyach Biskupów, od siebie odłączone, te więc gdyby iak nayprędzey mogły bydź za wspólnym [s. 356v] porozumieniem się ugodzone, iuż dawno tey gorliwey chęci i życzeniom, ażeby Dyecezye bez swoich nie zostawały Pasterzy, odpowiedziałyby były zapewne. (
Lecz Nayiaśnieysze PANIE i Prześwietne STANY dopokąd te, iakom powiedział, oddzielne Prawa nie będą załatwione, dopotąd nie znam sposobu dogodzenia temu oczekiwaniu, iakie się daie słyszeć w swoim życzeniu.
Któż nie zna Nayiaśnieyszy PANIE, że Wasza Królewska Mość PAN móy Miłościwy właściwego sobie używaiąc Prawa, iuż na wakuiące Biskupstwa nominowałeś tak dogodnie publiczności Osoby, że każdy z Nas Seymuiących nieść tylko do Tronu Waszey Królewskiey Mci za ten wybór obowiązany zostaie dziękczynienia; a tak ile z strony Waszey Królewskiey Mci PANA mego Miłościwego, iuż się i Prerogatywom Tronu, i żądaniu powszechnemu zadosyć stało; Ale że drugie, a właśnie [s. 357] oddzielney władzy S. Stolicy Apostolskiey służące Prawo w Rządzie naszym podług panuiącey Religii ma bydź z uszanowaniem uważane, a pamiętaią Nayiaśnieysze STANY, iż oddzielenie Dóbr pod Rząd Kraiowy do Biskupstw dawniey należących w Rządcy Kościoła powszechnego Katolickiego naymocnieysze sprawiło nieukontentowanie, i to przez Breve w Stanach oświadczone zostało, dla tego moim zdaniem pierweybym życzył uczynić porozumienie się i układ przyzwoity z Swiętą Stolicą Apostolską, ażeby na twierdzy nominacyi Jego Królewskiey Mci PANA mego Miłościwego, Osobom do wakuiących Biskupstw oznaczonym wydana została Sacra, a dopiero ułatwiwszy zaprzeczony skutek od Głowy Kościoła Bożego, mieć będziemy dostateczną sposobność dopraszać się o wydanie Przywileiów.
Każdy bowiem z nas Seymuiących musi bydź koniecznie przeświadczony, że nominowani Biskupi z naywiększą skwapliwością do [s. 357v] Rządu swoich z wrodzoney sobie gorliwości udaliby się Owieczek, gdyby tey, o którey namieniłem, nie doznawali zawady, którey iak nie mogą z należytego posłuszeństwa przekraczać, tak i My winniśmy w tey mierze przyzwoite Nasze z powodu wyznawania Religii i konieczney Kościołowi podległości uczynić kroki, dla tego gdy ten układ nienastąpił, mam honor upraszać J. W. Marszałka Seymowego, ażeby zostawiwszy tę okoliczność do dalszego czasu, raczył do rozpoczętey materyi o Rekrutach przystąpić.
GŁOS
J. W. JMCI PANA
MATEUSZA TOPOR
BUTRYMOWICZA
PODSTAROSTY I POSŁA POWIATU PINSKIEGO
NA SESSYI SEYMOWEY
DNIA 26. LISTOPADA 1789. ROKU
MIANY.
Nayiaśnieyszy KROLU Panie Moy Miłościwy
Prześwietne Skonfederowane Rzeczypospolitey Stany.
Jest to powszechnym wszystkich wdzięcznych na Swiecie Ludzi zwyczaiem, że w dzień Uroczystości dobroczyńcow swoich przynosić Im zwykli Bukiety, z kwiatow, zioł i innych przyiemnych rzeczy dla nich utworzone, każdy zaś Bukiet komukolwiek ofiarowany, przypina się zawsze do Sukni w tym mieyscu, kędy się znayduie serce Człowieka.
Dobroczynnemu więc Sercu W. K. M. P. N. M. rozumiem, że nie może bydź przyiemnieyszy Bukiet nad ten, kiedy one w sposobności uczynienia komu dobrodzieystwa, przybliżenia dla kogo szczęścia lub nadgrodzenia czyich zasług, znaydować się może.
Przed kilką Miesiącami słyszeliśmy w tey Izbie Nominacyą przez W. K. M. P. N. M. uczynioną, do wakuiącego Biskupstwa Krakowskiego JW. JX. Turskiego Biskupa Łuckiego, a do Biskupstwa Łuckiego JW. JX. Naruszewicza Biskupa Smoleńskiego, obydwoch Senatorow zasługami, cnotą i talentami tak w Kraiu naszym zaszczyconych, iż ten wybior W. K. M. nie tylko Stanow Seymuiących, lecz i powszechną całego Narodu zyskuie approbatę.
Gdy zaś uważam, że Ci JWW. Senatorowie do tych czas Krzeseł swoich nie zasiedli i mieysc nie obięli, biorę więc śmiałość prosić W. K. M. P. N. M. ażebyś wydaniem iuż dla nich Przywileiow tę swoią Nominacyą łaskawie dopełnić i uskutecznić raczył; dla [s. 358v] uwiecznienia zaś pamiątki, tak sprawiedliwego i tak powszechnie z żądaniem Narodu tych Osob przez W. K. M. P. N. M. uczynionego wybioru, odważam się prosić, ażeby Przywileia dla nich wydane, datą wczorayszą iako Dnia Uroczystości szczęśliwey Koronacyi W. K. Mci poświęconego (od ktorego setnych ieszcze Lat w iak naydoskonalszym zdrowiu życzyć P. M. mamy powinność i ukontentowanie) ażeby mowię te Przywileia dla Nich datą wczorayszą uwiecznione były.
Tym sposobem N. M. P. przyłożysz W. K. Mość do Serca swoiego przyiemny Bukiet, dopełnisz nadgrodę zasługom i cnocie, usprawiedliwisz powszechne Narodu życzenie, wakuiącey Owczarni przyśpieszysz Pasterza, a nakoniec Skarbowi Publicznemu, o ktorego pomnożenie teraz naybardziey staramy się, udzielisz W. K. M. z tego Bukietu dosyć spory kwiatek, bo te dwa Biskupstwa dokończone, opłatą stęplowego Papieru i piątym od czteroletniey Intraty Procentem 61.600 Zł: Pol: temuż Skarbowi Publicznemu przyniosą.
Tę więc proźbę moią do Tronu W. K. M. P. N. M. z iak naygłębszą niosąc pokorą, proszę Was JOO. JWW. Seymuiący ażebyście ią łaskawie wspomoc i poprzeć raczyli.
w Drukarni P. DUFOUR Konf: Nadw: J. K. Mci, Dyrektora Drukarni Korp: Kad: mieszkaiącego w Rynku Miasta Starey Warszawy Nro: 58.
DZIENNIK
Czynności Seymu Głównego Ordynaryinego Warszawskiego, pod związkiem Konfederacyi Oboyga Narodow agituiącego się 1789.
SESSYA CXCVI.
Dnia 26. Listopada we Czwartek
JP. Marszałek Seymowy wystawiwszy uroczysty obchod słodkiey dla narodu pamiątki koronacyi nayiasnieyszego Pana i oznaki życzliwych chęci; które, na dniu onegdayszym okazały, Prześw: Stany w jednomyślnie przyiętey, tak ważney i tak użyteczney [s. 360v] Kommissyi Wojewodzkich na Koronę ustawie; a na dniu wczorayszym, iuż w gorących do BOGA modłach zrana, iuż w rzęsistych ogniach w wieczor, okryta radośnemi wszelkiego stanu i kondycyi mieszkańcami Stolica, widzieć iawnie dała; złożywszy dzięki nayiaśnieyszemu PANU za chlubne zaszczycenie domu i imienia swego łaskawym w Prześw: Stanach wspomnieniem; oświadczywszy szczęśliwie wydarzone sobie i rodzeństwu swemu w ciągu panowania J. K. Mci okoliczności; iż ieden z braci w roku 1764. miał szczęście winszować nayiaśnieyszemu PANU korony; drugi na wolnym i czynnym Seymie w roku 1780. przodkował; sobie zaś trzeciemu z braci dostał się zaszczyt, zostaiąc na czele, okrytego sławą, dzielnością i powagą narodu, winszować uwieńczonych skroni Pańskich wieńcem chwały; ( zagaił do rozpoczętego projektu o sposobie wybierania rekrutu ( zawieszaiąc do dalszego [s. 361] układu oznaczenie mieysc dla Kommissyi Wojewodzkich.
JP. Kasztel: Biedzki dotknąwszy szczęśliwey zmiany w Polakach, przez rozniesione hasło po kraju ut sit bene patria, iż odrzuciwszy obce Bogi, iednego Króla swego za cel czci i wierności uznaiąc, iedyną w ścisłym a jednomyślnym z nim złączeniu dobra powszechnego upatruią zasadę; czego na dniu onegdayszym zgromadzone Stany dały dowod wyraźny, gdy dla przypodobania się naylepszemu z Królow, z taką skwapliwością przyięły projekt Kommissyi Wojewodzkich, jakiey naysurowsze rozkazy despoty wymusić by nie zdołały - oświadczył = iż niechcąc na ostatniey Sessyi, zatrudniać jednomyślności powszechney, przełożenie uwag swoich do dnia dzisieyszego zachował, to iest = że niesądzi aby Kommissye porządkowe we wszystkich tych mieyscach były ustanowione, w których Kommissye [s. 361v] podatkowe odbierały intrat podanie, a to z tych przyczyn: nayprzód iż trudność będzie w dobraniu liczby obywatelow na kommissarzow; powtóre, iż gdy do każdey kommissyi maią być przydani Officerowie, wiele by się Officerow oddaliło od reymentow, i ztąd inkonweniencye w woysku wynikały by; nakoniec; z tak mnogiey liczby kommissyow, namnożyłoby się różności zdań i rozrządzeń w Wojewodztwach, jako to się dało widzieć w kommissyach podatkowych. Wniosł JP. Kasztelan: aby tym czasem generalnie tylko ustanowione były Kommissye po Wojewodztwach; a łatwiey potym, gdzie by się okazała potrzeba, szczegulne czynić ich wydziały.
JP. Wojewoda Mazowiecki złożywszy dzięki nayiaśnieyszemu PANU, za szczegulne na siebie, rodzeństwo swoie, i dom swóy względy, wciągu panowania okazane, osobliwiey zaś za [s. 362] łaskawą na dniu onegdayszym w Zgromadzonych Stanach wzmiankę, oświadczył = iż z dóbr swoich w Wdztwie Sandomirskim, Powiecie Radomskim leżących, ofiaruie 100. cetnarow w bombach, granatach i kulach żelaznych do arsenału Rzpltey; a prócz tego zapewnił, uroczystą w Aktach Grodu Warszawskiego imieniem swoim i swoich sukcessorow zapisać darowiznę, mocą którey, póki w wymienionych dobrach fabryki trwać będą, rok rocznie po 30. cetnarow w bombach, granatach, i kulach żelaznych, do arsenału Rzpltey dostarczać będzie: "a to wszystko pod hasłem i na wiekopomną pamiątkę STANISŁAWA AUGUSTA, którego czczę, uwielbiam, i wierną zawsze radą będę"
"Dziękujemy" dał się słyszeć okrzyk powszechny w Zgromadzonych Stanach.
JP. Kasztel: Woynicki przymawiaiąc się do zagaioney o rekrucie materyi, [s. 362v] te przełożył uwagi = iż nienaruszaiąc w niczym ustawy względem 100,000. woyska, trzeba tym czasem wystawić 60,000 gotowego, urządzonego, i zdolnego do obrony, a po tym założonym fundamencie, dalszym rekrutem dopełniać stu-tysięczny komplet = iż pierwszy rekrut ma być natychmiast na dopełnienie 60,000. woyska: drugi, na utrzymanie tego kompletu i dociąganie do 100,000. a to w ten sposob: iż ieżeli 40,000. ma być piechoty, to corok w dwudziestey części kompletuiąc, to iest dodaiąc po 2000. rekrutow, dosyć będzie. = iż razem ze wszystkich dymow wybrać rekrutów, byłoby nie dobrze; bo gdy w Koronie i Litwie, według dawnych abjurat, jest dymow million kilkakroć sto tysięcy, których pewnie w nowey lustracyi więcey okaże się; wybrawszy z dóbr duchownych i królewskich rekrutow 10,000., z dziedzicznych 10,000., in summa 20,000.; tak wielka liczba dostarczonych razem rekrutow, [s. 363] byłaby i ciężarem Skarbowi, i nieużyteczną przez lat kilka krajowi, nie mogąc być wprędce ani urządzoną, ani wyćwiczoną. Zaś gdy corok po 2000. wybierać się będzie rekrutow, Skarb ciężaru niedozna, obywatel w kolei co lat 10. przypadaiącey na siebie ulgę uczuje, i woysko zwolna pomnażaiąc się wraz będzie zdatne do użycia = iż gdy będzie 60,000. woyska gotowego, będzie mogło być i 100,000.; a przeciwnie niemaiąc urządzonych dobrze 60,000. nie można sobie obiecywać mieć 100,000. = iż w prawie dodać należy: aby exekucya rekrutu na 100,000. woyska, zaczynała się od roku 1790. a ktoby tego prawa nie dopełnił, sąd i karę na siebie ściągnie przykładną &c.
JP. Butrymowicz wyraziwszy: iż gdy na dniu poprzedzaiącym anniwersarz koronacyi nayiaśnieyszego PANA nie docisnął się do głosu; to, co miał wtedy oświadczyć, dziś wyraża.
"W [s. 363v] uroczystych słodkiey iakiey pamiątki obchodach, iest zwyczajem sercom uprzeymym ofiarować bukiet: bukiet ten, gdzież się przypina? oto do serca... Dobremu i sprawiedliwemu królowi naymilszy iest bukiet, kiedy kogo uszczęśliwia, lub cnotę i zasługę nadgrodą uwieńcza... Te powody gdy przed kilką miesiącami skłoniły nayiaśnieyszego PANA do nominacyi JX. Biskupa Łuckiego na Biskupstwo Krakowskie, a JX. Naruszewicza Biskupa Smoleńskiego na Łuckie; gdy wybor ten powszechną narodu zyskawszy approbatę, dotąd uskuteczniony nie został; iest proźbą moią, aby JJWW. Pieczętarze wydali nominowanym przywileje, a to z zapisaniem słodkiey daty dnia wczorayszego, od którey setnych lat PANU Miłościwemu życzemy. Rozumiem iż ten bukiet przyiemny będzie sercu Pańskiemu, iako istotny czyniący wymiar zasłudze i cnocie; znaydzie się w nim także i nie małey [s. 364] wagi kwiatek dla Skarbu Rzeczpltey, gdy od opłaty przywileju, stępla, i procentu z intraty, wniesie Skarbowi 61,600. Złł: Upraszam Prześw: Stany o skłonienie się do proźb moich."
JP. Stroynoski złożywszy, dzięki nayiaśnieyszemu PANU za nominowacyą wzmiankowanych JJXX. Biskupow, przyiętą z ukontentowaniem od swego Wojewodztwa, poparł wniosek JP. Pińskiego.
JP. Suchodolski Hełmski oświadczył: iż jak w czasie nominacyi, tak i teraz, na uczyniony przez J. K. Mć wybor, zgodny z chęciami narodu, z ukontentowaniem pogląda; ale przeświadczony będąc, iż nayiaśnieyszy PAN, wszystkie kroki swoje do przepisu prawa wymierza, pewien iest, iż uskutecznienie tey nominacyi, iako zapadłey po zniesioney radzie, stanie się według wszystkich stopniow prawa, [s. 364v] to iest za projektem, powszechną Stanow zgodą przyiętym.
Zaiął się spor względem wprowadzoney przez JP. Pińskiego materyi.
JP. Butrymowicz uskutecznienie nieodwłoczne nominacyi popierał uwagami: iż w tym zachodzi interes narodu, beśpieczeństwo dyecezyi, krzywda nominowanych, i pożytek dla Skarbu.
JP. Skorkowski przymówił się: radbym milczeniem służyć oyczyznie, bo widzę iż wymowa temi czasy ią ciężko pokrzywdza: iż narod
przykro znosi naszę w głosach wielo-mowność, a w obradach nieczynność = iż z Kwintylianem trzeba by zawołać o! felix saeculum! oratorum & [???] \criminum/ inops! ... jednak gdy wprowadzona została materya, w którey czułość, sprawiedliwość i obywatelstwo mówić mi każe, w krótkości wyrazow
dopełnię obowiązku
[s. 365]
mojego. Tu złożywszy JP. Sandomirski J. K. Mci dzięki za nominacyą JJXX. Biskupow, dopraszał się o iey uskutecznienie, polecaiąc
oraz J. K. Mci JX. Sołtyka Sekretarza Kor: do podanego awansu.
Xże Marsz: Konff: Litt: wyraził =
"Gdyby z porządku Seymowania przypadła mowa o przycichłey materyi rozrządzenia Biskupstwami, tedy nieznalazłbym się inaczey, tylko z oddaniem wdzięczności za uwieńczone cnoty i zasługi; lecz gdy ta rzecz nie przychodzi w porządku, gdy głos nayiaśnieyszego PANA in tractu nominacyi miany, zawarował przyrzeczeniem, iż wakanse rozdawane nie będą wprzód, aż prawo o ich rozdawnictwie zapadnie: gdy niemasz przytomnego JX. Bisk: Łuckiego, który w głosie swoim pod ów czas odwołał się do Stanow; zaczym nie zostaie mi tylko nieść proźby do kolegow, aby jeszcze wniesienia [s. 365v] swoie zawiesili; a ieżeli ostatni dzień dwudziestego piątego roku panowania nayiaśnieyszego PANA, uczczony został przez prawo o Kommissyach Wojewodzkich, chwalebnym związkiem cywilnego stanu z woyskowym; dziś, gdy pierwszy dzień dwudziestego szóstego roku panowania J.K. Mci toczy się, niech zachowaniem prawa o porządku Seymowania i ważną czynnością uwieńczony zostanie: a ten węzeł będzie nayiaśnieyszemu PANU naymilszym".
JP. Jerzmanoski dowodząc iż po zniesieniu rady nieustaiącey, rozdawnictwo urzędow, na mocy paktow konwentow, ipso facto nayiaśnieyszemu PANU przywrócone zostało, domawiał się aby JJPP. Marszałkowie Konff: zalecili JJPP. Pieczętarzom wydać przywileje nominowanym Biskupom.
JP. Zieliński Nur: przełożywszy iż obowiązkiem iest Posłow, strzedz prerogatyw [s. 366] narodu i tronu; iż po uchyloney Radzie nieust: która rozdawnictwo w roku 1775. J. K. Mci odięła niemasz ieszcze żadney deklaracyi w prawie o tymże rozdawnictwie; iż w paktach konwentach warowana iest nominacya na wakanse J. K. Mci, za zgodą Stanow; iż gdy ma zachodzić zgoda Stanow, to nie inaczey tylko na projekt podany od Laski &c. upraszał o zwrot do zagaioney przez JP. Marsz: Seym: o rekrucie materyi.
JP. Jerzmanowski odezwał się z proźbą: aby punkt przez JP. Nurskiego w Paktach Konwentach namieniony, o zgodzie Stanow, był czytany.
JP. Seweryn Potocki P. Bracławski uczynił uwagę: iż gdyby przez zniesienie Rady Nieust: przywracać się miał szafunek J.K: Mci, według dawnego sposobu; tedy znaczyłoby się, iż rownie przywrociła się i dawna forma rządu; zatym Deputacyi do układania [s. 366v] formy rządu nie było by potrzeba: czego gdy o rządzie rzec nie można, równie ani o rozdawnictwie wakansow. Stosuiąc się do zdania JP. Nurskiego, aby nominacya JJ. XX. Biskupow skutek swoy wzięła przez projekt, przyięty za zgodą Stanow, czytał ułożony w tey mierze projekt.
JP. Rożnowski przełożył: iż gdy Stolica Apostolska niechętnie przyięła rozrządzenie Stanow o dobrach Biskupich, aby wprzod zapytać Oyca S. o zezwolenie, a dopiero potym nominacyą przywieść do skutku; gdyż inaczey decyzya nominacyi na nic by się nie przydała, gdyby sakra nominowanym Biskupom była w Rzymie wstrzymana.
JP. Rzewuski wyraził: "Nie mogę utaić zatrudnienia, w którym znayduię się. Serce by mnie nęciło, aby zaszły przez W. K. Mość sprawiedliwy wybor, otrzymał swóy skutek; [s. 367] ale prawo nie pozwala. Gdyby zniesienie Rady, przywracało rozdawnictwo tronowi, tedy by w Stanach nie była głoszoną nominacya, lecz wezwany Kanclerz pieczętował by przywiley. Uznałeś sam W. K. Mość trudność, kiedyś w Stanach nominował. Nie znam miłego dla W. K. Mci bukietu, któryby był niesiony z uszczerbieniem prawa. Będę ia stawać przy zwrocie tronowi szafunku, ale w swoim mieyscu i czasie. Decyzyą dziś nominacyi, miałbym za uymę powagi W. K. Mci, powagi Stanow, powagi prawa. Upraszam więc o zwrot do zagaioney materyi, oświadczaiąc, iż na czytanie innego projektu nie pozwolę."
JP. Marszałek Seym: z obowiązku urzędowania, przełożywszy posłuszeństwo prawu, upraszał kolegow, aby do zagaioney materyi przystąpić raczyli, zawieszaiąc do dalszego czasu swoie wniesienia.
[s. 367v]JP. Butrymowicz popierał swoy wniosek, upraszaiąc o przyięcie iego na ten ieden raz, i przekładaiąc, iż forma rządu nie zaraz otrzyma decyzyą dla ogromności swoiey, która w samym projekcie o Seymikach sześć arkuszowym, iawnie się widzieć daie. &c.
Nayiaśnieyszy Pan, przyzwawszy JP. Marszałka Seym: do tronu, wyraził:
"Byłbym się zachował w milczeniu przy wniesioney materyi o nominacyą, gdybym nie dla odwrocenia suppozycyi, iako by w tym był moy interes lub instynkt, \nie/ uznał potrzebę oświadczyć, iż nie było myślą moią, aby ta materya wprowadzona została. Nie przeczę wnioskowi JP. Pińskiego,
który okazuie potrzebę w dodaniu owczarniom Pasterzy: ale zbieraiąc uwagi z obu stron, iestem w zdaniu, aby tocząca się materya
o rekrucie, od dni kilku, dziś dokończona była. Gdy będzie się
[s. 368]
się podobało Stanom wziąść potym przed się wniesioną dziś materyą, nie będę temu przeciwny, maiąc to ukontentowanie, iż co
w wyborze 2. zacnych Prałatow, na mocy Paktow Konwentow, czynię prawnie, to od narodu zostaie przyięte wdzięcznie. Pamiętam
co przed kilką miesiącami mowiłem; rownie i podaną mi od JP. Marszałka Seym: propozycyą wyznaczenia Deputacyi do układu formy
rządu, z chęcią przyiąłem; a to wszystko w celu, abym skutkiem dowodził hasła, iż Król iest z Narodem, Narod z Królem. Wytłumaczywszy
się na przeciw opacznie wyniknąć mogącey opinii, skracam głos, prosząc aby projekt rekrutu był kończony."
Po odstąpieniu JP. Butrymowicza, z zawieszeniem wniosku swego do ukończenia materyi o rekrucie, czytał JP. Sekretarz nayprzod prawo zapadłe, toż dalszy ciąg projektu względem rekrutu.
[s. 368v]JP. Stroynowski oddał dodatek do laski w wielu kategoryach tyczący się rekrutu, wyłuszczywszy wprzod w obszernym głosie powody i uwagi, do każdego punktu dodatku.
Czytał JP. Sekretarz dodatek JP. Stroynowskiego. =
Xiąże Czartoryski P. Lubelski przełożywszy ważność toczącey się materyi o rekrucie, dał zdanie: aby z rozważnym zastanowieniem decyzya następowała, i wprzod projekt do Kommissyi Woyskowey po roztrząsnienie i opinią był odesłany.
JP. Stroynowski odpowiedział: iż uwielbiaiąc zdanie Xcia Lubel: nie widzi potrzeby odesłania projektu do Kommissyi Woyskowey, z przyczyn: iż to projekt nie iest nowy: iż nieraz iuż trutynowany: iż wpoł udecydowany: iż nie zamyka karności i służby woyskowey, co by mogło być objektem [s. 369] Kommissyi Woyskowey, ale tylko sposob podawania rekruta, co właśnie do Seymuiących Stanow należy. &c:
JP. Potocki Lubel: uczyniwszy uwagi nad podanemi względem rekrutu projektami, oświadczył zdanie: iż gdy spadł ex turno rekrut doczesny, chce mieć wieczyste kantony: iż na rekrut przez bęben, iako gwałtowny, nie zezwala: iż względem kantonow wieczystych, stosuie się do zdania JP. Kasztelana Woynickiego. &c.
JP. Kasztelan Woynicki ponowił uwagi swoie, względem wystawienia na sam przod 60,000. woyska &c: łącząc się z zdaniem Xcia Czartoryskiego P. Lubelskiego.
JP. Suchodolski w zabranym głosie wyraził = "Nie tylko iak na Sessyi poprzedzaiącey dzień pamiątki Koronacyi Nayiaśnieyszego Pana, ale i przez całą oktawę, gdybyśmy tak [s. 369v] byli czynnemi, pewnie dalibyśmy dowod przywiązania naszego ku tronowi, a narod na tym by zyskiwał. W tym mieyscu chciałbym się zapytać: czy 60,000.? czy też 100,000. ma być u nas woyska? i żeby w oktawie miłey nam pamiątki nie zchodziły Sessye bezczynnie, radbym dziś przynaymniey tę kwestyą widzieć rozwiązaną. Nigdy nie byłem zdania, aby odsyłać projekta z Izby do Magistratur; lecz w tym przypadku, chciałbym mieć projekt odesłany do Kommissyi Woysk: nie dla tego ażeby go przerabiała, ale dla tego, aby nam okazała, iż sami ustawy nasze łamiemy." Tu czytał JP. Hełmski zalecenie Kommissyi Woyskowey, o zaciągu i rekrucie, według przepisu Etatu, czyniąc stosowne do tego uwagi. &c:
Gdy wniesione dodatki, i na dalszą wzięte zostały uwagę Sessya solwowana na dzień następuiący.