Sessya 141.
Dnia 17. Sierpnia.
Zagaił JP. Marszałek Seymowy w te słowa: Ludzkie Układy że nie zawsze &.
Lit:
Odezwał się JP. Suchorzewski P. Kaliski: Nie mam zamiaru przerywać zagaioney Etatu Materyi, aleteż przewieść tego na sobie nie mogę, abym dłużey scierpiał te fałsze, które Gazeciarz z poniżeniem Narodu, a zawsze z Awantażem Moskwy umieszczać w wydawanym na widok Dyaryuszu Obrad Naszych Propozycye in Turno odmienia y nie tylko zawodzi publiczność, ale Nas ochydza więc upraszam JWo Marszałka aby mu surowo zalecono było, gdy chce się zatrudniać wydawaniem Dyaryuszu, aby samą prawdę opisywał, nie trudnię dłużey, ale zamawiam sobie w tey okolicznosci głos obszernieyszy.
Przystąpił JP. Sekretarz do czytania Etatu o Buńczucznych z Skarbu JKMci płatnych.
Po przeczytaniu rzekł JP. Kublicki P. Inflantski zgoda na to aby z Skarbu JKMci byli płatni ale bez Awansu w Woysku.Gdy wielu potwierdzało ten Wniosek Król Jmc. wezwał do Tronu JPa Marszałka Seymowego, który za powrotem swoim na mieysce oswiadczył, Jż Król Jmc. wziąwszy do tey Szarzy JP. Goleiowskiego, zapytuie się czyli kiedy z Officyera wzięty będzie na Urząd Buńczucznego, nie będzie miał [s. 671v] przeszkody do Awansu?
Odpowiedział JP. Kublicki P. Inflantski. Jużem powiedział, że bez Awansu y inaczey nie pozwolę. Racyą taką daię 4. Adjutantów, 1. Generał Major y teraz znowu żądani Bunczuczni, gdyby wszyscy awans mieć mieli, to w krotce cały Sztab zastąpią, a iuż tu oswiadczylismy, że nie chcemy, aby Król po naydłuższym życiu No Pana miał Influencyą w Woysku. Nadto że Bunczuczni nic w Woysku nie znaczący y do iedney parady Orygentalney należący mogą bydz z Cywilnych brani, ow podał dodatek do Laski, ktory czytał JP. Sekretarz w tresci: że dwóch Buńczucznych z Skarbu JKMci płatnych bez Awansu z Cywilnych brani bydz maią.
Rzekł JP. Rzewuski P. Podolski, to służyć będzie na przyszłość, ale o teraznieyszych trzeba wyiasnić.
Odezwał się Xże Marszałek Konff: Litt: Ja bym ten srzodek podał, aby o dzisieyszych Bunczucznych, ani Awansie, ani Randze nic nie mowić, bo ieżeli ktory ma Rangę, to byłoby nie sprawiedliwoscią zagradzać mu Awans, ieżeli zas przyszedł do tego Stopnia, bez Rangi, to sam sobie wyperswaduie, że się Awansu spodziewać nie może.
JP. Zaleski P. Trocki żądał aby wyrazu przy Artykule Bunczucznych dzisieyszych, ktorzy z Skarbu JKMci płatni będą podług Patentow przy Randze y Awansie zachowuiąc [s. 672] nadal ten Urząd kassuiemy.
Przekładał JP. Rzewuski P. Podol. że kassować Buńczucznych, zdawałoby się odeymować dwa mieysca nadgrody zasłudze. Z tego powodu oswiadczaiąc iż nie iest za Awansem, na Skassowanie nie pozwalał.
Odezwał się Xże Marszałek Konff: Litt: w te słowa:
Kiedy szła Kwestya o Adjutantach przy Boku JKMci znaiąc Jch zasługi znaiąc Rangę, stawałem za niemi, dzis gdy idzie scyssya o Buńczucznych rownie przez wzgląd zasług, niech mi wolno będzie usta moie otworzyć. Wiemy, że Adjutanci do Boku JKMci brani bydź powinni z Sztabs Officyerów, ale Buńczuczni, nie wiedziec z kąd brani będą. Dzisieysi, że są Woyskowi wspomniec tu winienem JP. Chryniewicza Buńczucznego Litt:, ktory długo iuż natym Urzędzie zostaie, a którego podobno od Karabinu dosługiwał się. Poczciwy to iest Obywatel, którego przyiaznią iak miło mi iest zaszczycać się, tak niemogł bym znieść na sobie, aby mu ta krzywda stać się miała przez zagrodzenie Awansu. Niebyło na to Prawa z kąd mieli bydź wybierani, więc czy z Cywilnego czy z Woyskowego dosłużyli się tego stopnia w Randze bydź muszą, a przez to Awans zabespieczony mieć powinni, na co [s. 672v] ieżeliby iednomyslności Ph Stanow nie było, niech idzie Turnus, czy maią być z Awansem, czy bez Awansu? Mówiąc za dzisieyszemi, mowię za słusznoscią, na przyszłość wola Ph Stanow niech będzie dla Buńczucznych wyrokiem, ale sprawiedliwość dzisieyszym oddać należy.
Powtórzył znowu JP. Sekretarz czytanie dodatku z poprawkami, że maią bydź w Randze Porucznika Kawaleryi Narodowey brani na potym z Cywilnych bez Awansu.
Odezwał się Krol Jmc. z Tronu: To rozumiec się będzie o przyszłych, ale coż powiemy o dzisieyszych, Ja nawet na przyszłość nie chcę Jch brać z Stanu Cywilnego a więc zacoż by mieli bydz bez awansu.
Xże Marszałek Konff: Litt: rzekł: Rozwiązac należy kwestyą większoscią głosow, y trzeba Nam się samym zrozumieć na co się godziemy bo zdaie się, że w Kwestyi na przyszłość zachodzi zgoda aby byli bez awansu, ale idzie o dzisieyszych y na to iść powinien Turnus, czy z Awansem czy bez Awansu?
JP. Rzewuski P. Podolski wyraził: Propozycya czyli dzisieysi mogą awansować lub nie? zdaie się nie potrzebną bo gdyśmy iuż napisali Prawo dla Kommissyi Woyskowey, że podług Starszeństwa fortragować będzie, to ieżeli Buńczuczni [s. 673] maią Rangę Awans Jch nie minie, więc na coż się mamy turnować.
JP. Gutakowski P. Orszański żądał aby Kancellarya Seymowa obiasniła dowodem Prawa Erekcyą Urzędów Buńczucznych Krolewskich y Jch Obowiązki, a odtąd do każdey Materyi, która z deliberacyi do decyzyi przychodzic będzie, podobne obiasnienie przysposabiała, przez co uniknie się w Prawie Kontradykcyi y Stany będą wiedzieć, iak się decydować.
Odpowiedział JP. Marszałek Seym: Raczą mi darować zacni Koledzy że z zalecenia tego Kancellaryi wymowić się muszę, gdyż pewien iestem, że będąc Prawodawcami maią w pamięci wyroki Prawa.
JP. Matuszewic P. Brzeski Litt: Ja z Etatu chcę się dowiedzieć wiele ma bydź Woyska, y wiele na niego płacy? Buńczuczni ani w Komput Woyska z Osob swoich, ani w Komput Summy z pensyi w Etat nie wchodzą; Z tego powodu upraszam aby byli z Etatu wzięci.
Na wniesienie to zapytywał się JP. Marszałek Seym: o zgodę, czyli maią bydź w Etacie opuszczeni? Zaszła jednomyslność.
Czytał JP. Sekretarz: Czterech Adjutantow Hetmańskich z Rangą aktualnych Podpułkownikow po Złł. 4500.
Okrzyknęło wielu nie ma zgody na pensyą; A JP. Kochanowski P. Sandomir. [s. 673v] rzekł, gdy z służby brani będą, to pensyi inney brać nie powinni; zas JP. Szyrma P. Pinski wyraził: kiedy Król Jmc. z Skarbu swego opłaca Adjutantów, więc y Jch. PP. Hetmani opłacać Jch mogą.
Odezwał się JP. Godlewski P. Nurski przeciwko exystencyi Adjutantow Hetmańskich nikt nie będzie, ale niech będą tak płatni, iak Krolewscy, na co ieżeli nie zachodzi zgoda, to naykrotszy sposob ukończenia per Turnum, czyli maią bydz płatni z Skarbu lub nie?
Odpowiedział JP. Mierzeiewski P. Podolski. Nie należy rozumiec, aby wzięty z Korpusu Officyer na adjutanta był dwoiako płatny bo w mieysce Iego natychmiast inny w Regimencie zastępuie y Gażę przywiązaną do Urzędu odbiera od Roku 1717. gdy Hetmani byli przy władzy, y mieli Pensyi 120m przecież że Pensye Adjutantom Hetmańskim z Skarbu Rzpltey nie z Kieszeni Hetmanskiey opłacane bywały, dowodzą dawne Etaty. Powinność znaydowania się Adjutantow przy Hetmanach iest rzeczą nieodbitą, a więc gdy tak iest przeto z Skarbu Rzpltey płaceni bydź powinni, tym bardziey nie z kieszeni Hetmana, gdy Hetman nie ma większey nad innych Ministrów Pensyi. Nad to składamy na ten koniec Podatki, aby Woysko opłacane było, aby słuzyło Rzpltey nie osobom Hetmańskim.
[s. 674]Z tego powodu kiedy znamy to, że każdy Żołnierz pełniący Obowiązki powinien bydź płatny, rozumiem: iż Pe Stany zastanawiać się dłużey nad Artykułem Adjutantow Hetmanskich nie będą.
Zabrał głos JP. Godlewski P. Nurski:
Litt:
Odezwał się JP. Kublicki P. Inflantski:
Biorąc za Prawidło mówienia słuszność mam honor zdanie moie otworzyć kiedy Etatem Woyska 1776. byli zachowani Adjutanci Hetmańscy przy swoim Urzędzie y Pensyach, iedni na mocy Prawa przedawali te Szarze, drudzy do dnia dzisieyszego na Usłudze Rzpltey zostali się. Ieżeli idzie o zwiększenie pensyi, że przedtym po 3000. tylko wyznaczone mieli, to uwagę mieć należy, że Woyska było mniey a przeto y mniey obowiązkow dla Adjutanta; Gdy zas teraz daiemy Jm Rangę Pod-Pułkowników, więc y Pensyą zwiększyc przez słuszność należy. Kiedy szło o Adjutantow No Pana mówiłem \nie/ przeciwko Ich exystencyi, ale przeciw Awansowi, że nie od Wyrokow Kommissyi Woyskowey, ale od Woli tylko JKMci mieli dependować. Tym bardziey zas stawac za Awansem Adjutantów Hetmanskich winienem, gdy pod Władzą Kommissyi Woyskowey zawsze zostaią; Ieżeli zaś miałaby zatrudniać Pe [s. 674v] Stany Kwestya pomnożenia Jm Gaży to wolał bym ich przy dawney zostawic płacy, a tym samym koniec tey Materyi przyspieszyć.
Przełozył JP. Marszałek Seymowy, że gdy w dawnieyszym informuie się Etacie, nie znayduie Adjutantow Hetmanskich, tylko w Randze Majora z przywiązaniem pensyi 3000, przeto spodziewa się że natę Szarzę y pensyą Pe Stany iednomyslnie ugodzą się.
Przymowił się Xże Marszałek Konff: Litt: w te słowa:
Ten głos, ktory smiało w tey Izbie podnosiłem oddaiąc słuszność y sprawiedliwość zasługom Adjutantow WKMci, ten sam głos z drzeniem podnieść mi przychodzi, gdy o Adjutantach Hetmanskich wszczęta Materya zbliża się do decyzyi, bo związek krwi iest częstokroc mocnym powodem obwinienia o parcyalność. Wzięlismy za Prawidło Seymu Naszego żeby nikogo nie karać, żeby po sobie sladu nie zostawiac zażalenia. Więc maiąc w zamiarze odiąc Urząd trzeba w przod pokazac, że się kto na nim zle sprawował. Nic Adjutanci nie winni, za coż karać bysmy Jch mieli? Zapominam o nich, że są Adjutantami Hetmańskiemi ale oddać sprawiedliwość zasłudze winienem tych, z ktoremi na Seymach Kolegowac mi przychodziło, iakie to z JP. Darewskim Szweykowskim y Zaiączkiem, w czym odwoływam się do Dyaryuszow. Sama za Niemi mówi zasługa [s. 675] woła sprawiedliwość, że kiedy dla Adjutantów WKMci był wzgląd y podwyższała się Ranga, to tym nie można już odbierać, zwłaszcza gdy im dawne do tego służą Prawa. Kommissya Woyskowa ma w teyże Randze Adjutantow, a ci są swieżo ustanowieni, bo dawniey nie exystowali. Hetmańscy zas od Wiekow byli, a zatym nayprzod o Rangę dopraszać się będę aby nie odeymować tego, co Jm Prawo y zasługa nadała, a nadewszystko uwazyć to należy, że Generałowie Artyleryi zwykli miewac przy sobie Adjutantów w Randze Kapitanskiey, iakażby przeto była dystynkcya Hetmana, ktory wyższym iest od Generała. Nakazywac Hetmanom, iak się tu słyszec dało opłacać Adjutantow z swey pensyi było by to znosic per indirectum zapadłe Prawo, ktore rzekło, że Hetman mieć będzie 60m iuż zas tym samym niemiał by tylko 57m gdyby dwoch Adjutantow z swoiey opłacał Kieszeni. Brac miary y przykładu, nie trzeba od WKMci, bo WKMc iestes głową Narodu, a Hetmani zawsze Sługami. Dla skrócenia iednak czasu aby koniec tym położyc Dyssertacyom zgadzam się podług zdania JW. Marszałka Seymowego, aby byli tylko z pensyą 3000, lecz w tey samey Randze, w ktorey dzis są y z dalszym awansem.
Odezwał się JP. Gorzeński P. Poznan. Jdzie kwestya o pensyą z kąd maią [s. 675v] bydź płatni, co zdaie się iuż przychodzić do decyzyi, ale opisać ieszcze potrzeba z kąd maią bydź brani tak iak opisaliśmy Adjutantow Krolewskich.
Przymowił się JP. Rzewuski P. Podol. JPP. Adjutanci byli Podpułkownikami, już to wytłómaczonym zostało że powinni się kontentować płacą którą mieli y to rzecz słuszna. Ja co do awansu, przymowić się tylko winienem. Z JP. Zaiączkiem Kolegowałem na Seymie, JPa Szweykowskiego y Darewskiego wspomniał tu zasługi Xże Jmc. Marszałek Konff. Litt. przypomnieć ieszcze należy JP. Kobyłeckiego, który od Flinty dosługiwał się Urzędu, rownie wspomniec należy JP. Dulfusa, ktory nosi charakter Szlachcica y odważnego Zołnierza, tych wszystkich mężow, lubo powszechnie zasługi są znane, iednak mnie to konwinkować nie może, abym co nad Prawo pozwolił. Tak, iak dawni byli brani Adjutanci przez Hetmanow z Maiorow, y teraz niech brani będą, a idą na Pod-Pułkownikow, na to się zgadzam y piszę się z zdaniem JW. Marszałka Seymowego.
Powtorzył czytanie tego dodatku JP. Sekretarz Seym. że adjutanci z Majorów brani, pensyi 3000 mieć będą y awans.
Za zapytaniem się JP. Marszałka Seymowego na ten dodatek o zgodę potrzykroc słyszeć się dała iednomyslność.
Uczynił wniesienie JP. Kublicki P. Inflantski, że Adjutantow Kommissyi Woyskowey [s. 676] nie rozumi bydz Officyalistami ale Officyerami, bo Officyalista nie Awansuie, ale tylko Officyer. Z tego powodu żądał aby z pod tytułu Officyalistów wyięci byli, y wyżey przed Hetmanskiemi położeni, z powodu że Kommissya Woyskowa, iest wyższa iak Hetmani.
Odpowiedział Xże Marszałek Konff. Litt. Etat teraz decyduiemy nie Rang - Listę, a więc czy niżey, czy wyżey Kto będzie położony, to szkodzic mu nie może.
Przystąpił JP. Sekretarz do czytania Punktu o Bunczucznych Hetmańskich.
Po przeczytaniu rzekł JP. Godlewski P. Nurski. Niech idą tak iak y Królewscy.
Ktore wniesienie gdy wielu poparło, zapytywał się JP. Marszałek Seym. czyli maią bydz wyięci z Etatu.
Przekładał JP. Butrymowicz P. Pinski, że są w dawnieyszych Etatach umieszczeni y na tym fundamencie pokupowali sobie te Szarze. Więc przynaymniey salvis modernis aby zachowanemi byli upraszał.
JP. Kochanowski P. Sandomirski rzekł: Są nie potrzebni y dlatego zniesieni bydz powinni ale maiąc wzgląd na to że pokupowali, więc im w Woysku obmyslic taką szarzę należy, któraby czyniła 3000. y tym się rzecz zakonczy.
Gdy wielu żądało aby tak iak Krolewskich opuscić, rzekł JP. Kublicki P. Inflantski: Bunczuczni No Pana, że nie byli w dawnieyszym Etacie więc Jm się żadna krzywda nie stała [s. 676v] że ich opuszczono, ale Hetmańscy na tym fundamencie że się znaydowali w Etacie, podług Prawa pokupowali sobie te Rangi, więc byłaby niesłuszność pokrzywdzać Jch. Zgodzę się chętnie na to, aby z funduszu na Inwalidow płaceni byli, a więc salvis modernis niech się zostaną.
Odezwał się JP. Nakwaski P. Łęczycki Dla rychleyszego przyspieszenia konca y oddania sprawiedliwosci Buńczucznym że kupili, rozumiał bym nayłatwieyszy srzodek, aby im z Skarbu Czteroletnią gażę zapłacic.
Rzekł JP. Ankwicz Kaszt. Sandecki Bunczucznych Krolewskich Urząd, że przepomniany został w dawnieyszym Etacie y teraz opuszczony
to nie można brac za przykład do Hetmanskich, bo po sprawiedliwosci JKMci spodziewac się należy że choć są opuszczeni w Etacie,
y [???], to nie można brać za przykład do Hetmanskich iednak z Skarbu Iego Pensya Jch dochodzic będzie, a więc rozumiał bym aby tenże sam wzgląd był wymierzony y dla Bunczucznych
Hetmanskich salvis modernis.
Zapytywał się JP. Marszałek Seymowy Czy iest zgoda Ph Stanow aby dla Bunczucznych salvis modernis pensya po 3000 oznaczona była. Okrzyknęło wielu nie ma zgody.
Rzekł JP. Kublicki P. Inflantski, Kto mowi nie ma zgody, mowi aby Rzplta była nie sprawiedliwa y naywiększe popełniała okrucieństwo.
JP. Gorzenski P. Poznan: Gdy idzie o to czy powinni miec mieysce w Etacie, Ja na to nigdy nie pozwolę, bo kiedy Krolewskich [s. 677] Buńczucznych wyrzucono, to tenże Sam los y Hetmańskich spotykać powinien.
Zabrał głos JP. Suchodolski P. Chełm: w te słowa: Nie od tego Ia zacznę głos moy, aby skoro Bunczuczni WKMci nie są w Etacie, tenże sam los miał spotykać y Buńczucznych Hetmańskich; tutay Kwestya to okazać powinna, czyli Hetmani mieli Prawo kreować Buńczucznych, lub nie? Jeżeli mieli Prawo mienia Bunczucznych przy sobie to WKMc podpisem Ręki swoiey legalizować go musiałes, bo iak mnie dochodzi wiadomość, że za ostatnim fortragiem przez WKMc są patentowani. Iest w mocy Stanow skassować nadal Urząd, ale zamiarem bydz nie powinno krzywdzić dzisieyszych. Tak Ja rozumiem, że ci maiąc Prawo, maiąc Fortrag, maiąc naostatek Patent WKMci, pewni swoiey własnosci bydź powinni, bo winnismy na Patent WKMci na Fortrag Hetmanow na samo Prawo a nadewszystko na Szlachtę którzy na publiczney polegli wierze, miec pierwsze względy.
Gdy niektorzy JPP. Posłowie żądali, aby salvis modernis Buńczucznych Hetmańskich utrzymać, Jnni by Jm czteroletnią Gażę tylko zapłacic, inni, aby Jch nie kłaść w Etacie, ale tylko przez adnotatę zawarować dla nich pensyą a JPP. Gorzenski y Ierzmanowski, aby całkiem, tak z Etatu, iak y Krolewicy wymazani byli domawiali się.
JP. Matuszewic P. Brzes: Litt: podał Projekt zachowuiący ad vita tempora [s. 677v] tak Krolewskich, iako y Hetmańskich Bunczucznych przy Randze y pensyi pierwszych z Skarbu JKMci, a drugich z Skarbu Rzpltey maiących bydź płatnych, po których zeysciu Urząd ten ma ustawać
Za powtorzeniem czytania tego Proiektu przez JPa Sekretarza, żądał dodatku JP. Rzewuski P. Podol. bez awansu. Z tą poprawką potrzykroć iednomyslna Izby zgoda na ten Proiekt słyszeć się dała.
JP. Kublicki P. Inflantski domawiał się aby Adjutantow Kommissyi Woyskowey przenieść wyżey bo czytaiąc Jch pod tytułem Officyalistow, sądził Jch położyc między Officyerami.
Sprzeciwił się temu wnioskowi JP. Rzewuski P. Podol. przekładaiąc że nie można wyrywką w Etacie postępować.
A JP. Marszałek Seym. oswiadczył iż Xże Jm. Marszałek Konff. Litt: iuż przełożył, że to nie iest Rang - Lista ale Etat y nikogo wyższe lub niższe umieszczenie pokrzywdzać nie może.
Przystąpił JP. Sekretarz do czytania: Doktor Woyskowy Generał Sztabs Hirurgus &&.
Odezwał się JP. Mikorski P. Kaliski: Rozpatruiąc się przy każdym Regimencie w Expensie położoney, znayduią się umieszczeni Felczerowie, więc przy Sztabie generalnym, nie rozumiem potrzeby aby tak wielka liczba Felczerów znaydowała się y 24400 Złłh na co innego obroconemi bydź by mogły.
JP. Butrymowicz P. Pinski czytał Uwagi Deputacyi o Lazarecie generalnym dowodzące potrzebę utrzymywania [s. 678] w czasie Woyny y pokoiu Doktora Sztabs Hirurga y Hirurgow.
Rzekł Xże Marszałek Konff. Litt:
Położona pensya w Etacie dla Doktora Woyskowego 6000 a Sztabs Hirurga 4000. Niech nikogo nie zastanawia, bo zważyć należy, iak rzadki w doskonałosci swoiey talent tych Ludzi znayduie się. Chcąc zas mieć dobrego y doskonałego trzeba go dobrze płacić, bo On z talentem swoim, szukać Nas nie będzie. Wielekroć razy zdarzyło mi się widzieć w Kompaniach Regiments-Felczerów, to rzadko ktory zdatny do iakiey operacyi znalazł się. Woysko mieć chcemy, trzeba zarazem mysleć abysmy się zabespieczyli od marney straty onego, bo wieleż to przypadkom na samych exercerunkach trafic się może, chociaż ieszcze nie mamy Woyny. Skąpić na to nierozumiem bydź Gospodarstwem, bo dwoiaka Strata z tey oszczędnosci wyniknąc może, raz że płacic będziemy chociaż tanio nie doskonałego, drugi raz że swoią nie doskonałoscią zabiiać Nam będzie Żołnierza, y spodziewać się należy że gdy w tę okoliczność nie weyrzemy, nie ieden może Cheff dla zysku swego będzie miał, nie zdatnego od parady tylko Felczera. Mowię o niedoskonałości, bo nawet sam natym zawiodłem się żem przyiął nie zdatnego. Ztego powodu wypada, aby dla samego examinowania o zdatnosci w Regimentach Felczerów był ieden Doktor y Sztabs Hirurgus dobrze zato pensyonowany.
Wyraził JP. Marszałek Seymowy: Ze brać przykład z Króla Jmc. Pruskiego powinnismy, ktory w swoim Państwie Sztukę Cyrulicką iak naytroskliwiey doskonalić stara się, tym bardziey o tym mysleć powinnismy gdy teraz powiększamy Woysko, a w czasie Woyny szukać za Granicą byłoby na wielki koszt ryzykować się. Na końcu głosu swego wyraził, iż zdawałoby mu się wyrażoną w Etacie Summę 24400 Złłh oddać do rozrządzenia Kommissyi Woyskowey ktoraby ztego funduszu oznaczyła pensyą dla Doktora y Sztabs Hirurga, czyli w Kraiu znalezionego, czylitez z Zagranicy sprowadzonego, dysponuiąc mu doskonalenie Felczerów y łożąc na to potrzebne expensa, z czego przed Stanami Sprawę zdawać by była obowiązana.
JP. Czacki P. Czerniechowski przekładał iż dosyc będzie wyznaczyć na to funduszu 12000, iżby Kommissya Woyskowa tak się nie rozrządziła tym funduszem, iak zwykła niegdyś Rada Nieustaiąca funduszem Extraordynaryinym rozrządzać się, aby nic a nic z niego nie zostawało się i przekładaiąc nadto że w Woysku Cesarskim w czasie pokoju po iednym tylko Felczerze przy dwóch Kompaniach bywa, a w czasie Woyny, to do każdey Kompanij ieden.
Odpowiedział JP. Rzewuski P. Podol. Ze w Austryi iest Akademiia, gdzie regularnie po 700 młodzieży edukuie się pod Rządem JP. Porambilla a w każdym zdarzeniu między [s. 679] tak znaczną liczbą znayduią się wydoskonaleni, których do Woyska zabieraią, y że z tego powodu, brać proporcyi do Woyska Cesarskiego nie można, ale uważyć należy, że w czasie Woyny, już nie czas starać się o Felczerów, kiedy ich mieć trzeba wydoskonalonych. Przytoczywszy nakoniec przykład JP. Morawski staraiąc się o Hirurga doskonałego zapisywał po niego do Krolewca, ale mu odpowiedziano, że ich Szwedzi wybrali dowodził że Summa 24400 Złłh nie tylko iest nie zbytnia, ale nawet nie dostarczaiąca. Naostatek zalecał względom JKMci Chirurga Zasłużonego JP. Augusta Otta.
Gdy wielokrotne słyszeć się dały Kontrowersye JP. Marszałek Seym: uformowaniem Proiektu w mysli powyższego przełożenia swego załatwił Kwestyą, który za przeczytaniem przez JP. Sekretarza w tresci że fundusz 24400 Złłh do rozrządzenia Kommissyi Woyskowey salvo calculo zostawuie się, iednomyslnie przyiętym został.
Xże Marszałek Konff. Litt: Jmieniem Kommissyi Woyskowey przełożył potrzebę, aby Kommendy JWW. Generałow Bielaka y Byszewskiego dotąd na Granicy stoiące, mogły się zwrócić do Litwy, gdzie brakuie Sztabs Officyerów, y czas się Werbunku skraca, żądaiąc aby mogł [s. 679v] bydź wraz z JW. Marszałkiem umocowanym do zasłania odpowiedzi do Kommissyi Woyskowey, pozwalaiący sciągnienia tych Kommend na swoie Stanowiska.
Zaszła na to powszechna zgoda.
JP. Marszałek Seym. oswiadczył, iż niemasz tego dnia, aby od Kommissarzy do lustrowania Starostw wyznaczonych nie odbierał rekwizycyi w zapytaniach względem Lustracyi; Przeto upraszał, aby zwolniony mogł mieć ten ciężar, a Kommissye Skarbowe Oboyga Narodow, wszelkie ztąd wynikaiące wątpliwosci ułatwiały, stosowny do tego podaiąc Proiekt, któremu JP. Zaleski P. Trocki sprzeciwił się, przekładaiąc że lubo sprawiedliwe znayduie przyczyny, iednak żeby się to nie zdawało, iż Stany daią moc tłómaczenia wątpliwosci Prawa Kommissyom. Przeto rozumiał aby JPP. Marszałkowie partykularne tylko zalecenie uczynili.
Czytał JP. Sekretarz Proiekt zalecenia do Kommissyow Skarbowych Oboyga Narodow tey materyi.
Odezwał się Xze Marszałek Konff. Litt: Nie chcę Ia stawać tu w postaci oskarzaiącego, ale gdy nam iest prawie wszystkim wiadomo że zlecenia podpisuiemy y odsyłamy do Kommissyow Skarbowych Oboyga Narodów, a te tylko w Koronie uskutecznione bywaią, gdyż Kommissya Skarbu Litto nie iest w Komplecie; przeto [s. 680] upraszał bym, aby do tego zalecenia dołożyć y Warunek Kompletu Kommissyi Skarbu Litto .
JP. Marszałek Seymowy, gdy się nie zdaie Pm Stanom wyraz z mysli moiey, tedy na dzien jutrzeyszy stosownie do Jch Woli starać się będę uformować zalecenie do Kommissyow,
które wprzód w Stanach czytane \będzie/będą.
Za zbliżeniem się Ministerii do Tronu Krol Jmc. przez Usta JP. Chreptowicza Podkanclerzego Litto solwował Sessyą na dzien jutrzeyszy na godzinę 10tą .
[s. 680v] [s. 681]17 Sierp:
Ludzkie układy, ze nie zawsze zwykły się spełniać, często przekonywaią Nas doswiadczenia, ktorym nawet naychlubnieysze podpadaią zamiary Bodayby Przes: Stany mogły być od oznaczenia tego w Seymowaniu naszym wysuniętemi, ktore dla ogolności Krajowey swe poswięcaią trudy w chęci iak naygorliwszey, aby niemi uzyteczne Oyczyznie przynieść korzyści. Uzywamy srzodkow y sposobow obiecuiących Nam doyścia Jch lecz wstecz nam się okazuią. Raczyli zacni Koledzy dobrotliwym zaszczycić me prozby wysłuchaniem, w odwiedzeniu Domu mego, w ktorym chcieliśmy się porozumieć przy nayszczerszey chęci, przy obfitym mysli naszych wystawieniu, nie zdołalismy nic decyduiącego ułożyc. Nad dwiema zastanawialiśmy się Proiektami. Pierwszy podany przez JW. JPa Wdy Sieradzkiego w układzie formowania Magazynow, ktore Obywatelstwu być maią dogodne, a Woysku potrzebne, lecz ten przy obszernych dobroci iego zaletach, nie został między nami umowionym, iedni zostawuiąc umiarkowanie iego do maiących się ustanowić Kommissyi Wdzkich, drudzy nad wielością oznaczenia w proporcyą Kominow, chcąc go mieć nayrychley uskutecznionym, ządali aby przy pierwszych podatku opłatach, mogł być w Składkach zbozowych dopełnianym. Rozroznienie mysli nie dozwoliło nam uformowac Projekt w zgodnym WKMci y Prz: Stanow wystawieniu do poddania go pod wyroki Seymuiących. Nad drugim Projektem Etatu, w ktorego rozpoczęciu zostaiemy rozwagą Naszą zastanawialismy się chcąc go łatwieyszym do przeyscia w Stanach Seymuiących urządzić, lecz y ten pomyslnego między Nami nie dosięgnął umiarkowania. Nie szczycąc się więc uskutecznieniem Zapedu naszego niesiemy przed Tron WKMci chęc tylko gorliwą, ktora powagą przytomności Pańskiey nie tylko silniey wzmoze się, lecz dzielnieyszą być może w iey uskutecznieniu. W tym obiecywanym sobie zamiarze, przystępuię do ukonczenia Sztabu Generalnego opisania.
PRZYMOWIENIE SIĘ
JASNIE WIELMOZNEGO
GODLEWSKIEGO
SĘDZIEGO ZIEMSKIEGO I POSŁA ZIEMI NURSKIEY
W ciągu Materyi Etatu na Sessyi Seymowey Dnia 17. Sierpnia 1789. Roku.
NAYIASNIEYSZE SKONFEDEROWANE RZPLTEY STANY.
Smutne dla mnie zdarzenie gdy przychodzi komużkolwiek niepodobać się: lubo nayniewinniey byłaby naganna nader przyzwoita troskliwość każdemu Obywatelowi i czułemu Sercu Polaka. Dziwić się i naymniey nienależy trwodze tego, ktory istotnych sił Kraiowych pragnąc, strzedz się i chronić nie koniecznych wydatkow Skarbu usiłuie. Jedyny maiąc żądzy Obiekt, żeby chlubny zamiar ustawy stu Tysięcy Woyska nieukończył się, na samey tylko uchwale Prawa, lecz iżby skutkiem zbliżał się do dopełnienia liczby założoney, znam przeto za nieodzowną powinność Urzędowania mego, odkryć uwagi w Stanach Nayiaśnieyszych przy materyi teraźnieyszey Etatu Woyska o Artykule pod wyrok przychodzącym.
Odważyłem się mimo zlecenie Wspoł-braci, od ktorych iestem Reprezentantem, pozwolić na podatki, ale łatwa przed niemi będzie Sprawa, gotowe tłomaczenie się, abym ich bez nichże samych przy reszcie własności pewnemi i bespiecznemi zostawił; Lecz zapytany od tychże Wspoł-Braci moich, względem oszczędności Skarbu publicznego, strofowany o niedopilnowanie się w prożnych wydatkach i hoynym rozszafowaniu tegoż Skarbu; zapewne przemilczawszy ten czas w ktorym iest przyzwoitością domowić się, nie miałbym inney wymowki dla siebie iak przyznać się do winy. Z tych powodow umyśliłem podnieść głos moy do Was Nayiaśnieysze Stany pełen ufności, iż popartym zostanę w wnioskach moich, gdy z słusznością zgadzaiące się, a Skarbu Publicznego Ciężar mniey potrzebny umnieyszaiącemi zdaią się.
W Artykułach Etatu Woyska pod decyzyą Naszą przychodzących, dostrzegam umieszczonych czterech Adjutantow Hetmańskich, maiących po 4500. Zł. płacy, daley dwu Bunczucznych Hetmańskich po 3000. Zł: płatnych. Co do pierwszych nie sprzeciwiam się, aby tych Adjutantów nie miała bydź exystencya, ale niesądziłbym słusznością, płacenia ich ze Skarbu publicznego, zwłaszcza iż Naiaśnieyszy Krol Jmć Pan Nasz Miłościwy w tym widoku, że Skarb Publiczny na ważne potrzeby iest [s. 682v] poświęconym, a niewiadomo iak będzie dostarczaiącym, Adjutantom przy Boku swoim będącym na płacę z swego Skarbu przystał.
Co do Bunczucznych tegoż samego, co i o pierwszych iestem zdania, i sądzę ich wcale niepotrzebnych, tym bardziey, im trudniey dla nich samey nawet powinności wymyślić pełnienie, bo ręka zatrudniona nie Szablą, poiąć nie mogę, iak do zwyciężenia i zgromienia nieprzyiaciela przyczyniaćby się mogła.
Mowić i stawać za oszczędnością Skarbu, tym mocnieyszą mam pobudkę, iż z Nas żaden zapewnić się dotąd nie potrafi, iż z ustanowionych na tym Seymie Podatkow będzie Skarb dostarczaiącym, do utrzymania stu Tysięcy Woyska, a wszyscy zgodziemy się na to, że powtornego zwiększenia Podatkow zamysł trudny i do wykonania niepodobny po tak obfitey ofierze przez Nas uczynioney.
Nayiaśnieysze Stany, webrnęliśmy iakby w niezgruntowaną przepaść w decyzyą Etatu Woyska, wszakże w celu iakoby oszczędności naywięcey Skarbu Publicznego, gdzież dotąd naymnieysza tey pracy korzyść?
Trwoniemy czas na niczym, a w zamian zysku, traciemy rzecz naycennieyszą, bo podobno nie zwetowaną; traciemy mowię porę sposobną, darem Nieba udzieloną, do dźwignienia pomyślnego losu dla całego Kraiu; upływaią Nam chwile a wraz z niemi niknie niewidzialnie ten tak drogi czas szczęścia Naszego, ktorego straty odżałować nie podobna.
Z żalem prawdziwie słyszeć mi przychodziło po tylekroć w tey tu Izbie przy każdym Urzędzie Woyskowym, czyli Cywilno Woyskowym, przekładaną świętość Praw i nieporuszoną własność, a generalna przyczyna na poparcie tych pobudek, że bez winy karać nikogo nie można; Więc sam tylko Narod zdaie się iakoby przewinił, gdy od wiekow niepraktykowany opłacać musi podatek.
W ustawach Naszych pisać iakoby za zwyczay wzięliśmy sobie, tam gdzie Urzędy za niepotrzebne uznaiemy Salvis Modernis , co Narodowi całemu nie służy, bo Podatki nie tylko na Potomków ale i na siebie przyiął bez żadnego ostrzeżenia.
Nayiaśnieysze Stany. Co było powodem do Ustaw iuż odeszłych Urzędow, co było przywiedzione ku obronie za temiż Urzędami, to nie może ściągać się do Osob Adjutantow i Bunczucznych Hetmańskich, bo iak powiedziałem dla nich i powinności wynaleść trudno.
Jest przeto proźbą moią do JWW. Hetmanow aby Ci zacni i przodkuiący w waleczności i Obradach powszechnie wielbieni, a odemnie szczegulniey poważani Mężowie, Adjutantow i Bunczucznych na Skarb swoy przyięli, a Skarb publiczny od Expensy uwalniaiąc Orszak Gemeynow zwiększony co prędzey widzieć Nam dozwolili.
W Drukarni P. DUFOUR Kons: Nadw: J. K. Mci, Dyrektora Drukar: Korp: Kad: mieszkaiącego w Rynku Miasta Starey Warszawy Nro: 58.
d[ie] Augusti 1789.
Przymowienie się JWo Godlewskiego Sędziego Ziemskiego y Posła Ziemi Nurskiey w ciągu Materyi Etatu.
Smutne dla mnie zdarzenie, gdy przychodzi komużkolwiek niepodobać się: lubo nayniewinniey byłaby naganna troskliwość kazdemu Obywatelowi y czułemu Sercu Polaka - Dziwić się i naymniey nienalezy trwodze tego, ktory istotnych sił Kraiowych pragnąc, strzedz się y uchronić niekoniecznych wydatkow Skarbu usiłuie. Jedyny maiąc ządzy Obiekt, zeby chlubny Zamiar ustawy stu Tysięcy Woyska nieukończył się na samey tylko Uchwale Prawa, lecz izby skutkiem zblizał się do dopełnienia liczby załozoney, znam za nieodzowną powinność Urzędowania mego, otworzyć Uwagi w Stanach Nayiasn. przy Materyi teraznieyszey Etatu Woyska, o Artykule pod wyrok przychodzącym.
Odwazyłem się mimo zlecenie Wspołbraci, od ktorych iestem Reprezentantem, pozwolić na Podatki, ale łatwa przed niemi będzie Sprawa, gotowe tłomaczenie się, abym ich, bez nichze samych przy reszcie własności pewnemi i bespiecznemi zostawił, lecz zapytany od tychze Wspołbraci moich względem Oszczędności Skarbu publicznego, strofowany o niedopilnowanie się w proznych wydatkach i hoynym rozszafowaniu tegoz Skarbu zapewne przemilczawszy ten czas, w ktorym iest przyzwoitością domowić się, niemiałbym inney wymowki dla siebie iak przyznać się do Winy. Z tych powodow umysliłem podnieść głos moy do Was Nayiasnieysze Stany pełen ufności, iz popartym zostanę w wnioskach moich, gdy z słusznością zgadzaiące się, a Skarbu publicznego Cięzar mniey potrzebny umnieyszaiącemi zdaią się.
W Artykułach Etatu Woyska pod decyzyą Naszą przychodzących, dostrzegam umieszczonych 4 Adjutantow Hetmańskich, maiących po 4500 zł płacy, daley 2 Bunczucznych Hetmańskich, po 3000 zł płatnych. Co do pierwszych nie sprzeciwiam się, aby tych Adjutantow [s. 683v] niemiała bydź exystencya, ale niesądziłbym słusznością płacenia ich ze Skarbu publicznego zwłaszcza iz Nayiasnieyszy Krol JMC Pan Nasz Miłło w tym widoku, ze Skarb publiczny na wazne potrzeby iest poswięconym, a niewiadomo iak będzie dostarczaiącym, Adjutantom przy Boku swoim będącym na płacę z swego Skarbu przystał.
Co do Bunczucznych tegoz samego co y o pierwszych iestem zdania y sądzę ich wcale niepotrzebnych tym bardziey im trudniey
dla nich samey nawet powinności wymyslić pełnienie, bo ręka zatrudniona nie szablą, poiąc niemogę, iak do Zwycięzenia y Zgromienia
Nieprzyiaciela przyczyniać by się niemiała.
Mowić i stawać za Oszczędnością Skarbu tym mocnieyszą mam pobudkę im z nas ieden zapewnić się dotąd niepotrafi, iż z Ustanowionych na tym Seymie podatkow będzie Skarb dostarczaiącym do utrzymania 100000 Woyska, a wszyscy zgodziemy się na to ze powtornego Zwiększenia Podatkow Zamysł trudny i do wykonania niepodobny po tak obfitey ofierze przez Nas uczynioney.
Nayiasnieysze Stany Webrnelismy iakby w niezgruntowaną przepaść w decyzyą Etatu Woyska, Wszakze w celu iakoby oszczędności naywięcey Skarbu Publicznego, gdziez dotąd naymnieysza tey pracy korzyść. Trwoniemi czas na niczym, a w Zamian zysku, traciemy rzecz naycennieyszą, bo podobno niezwetowaną; traciemy mowię porę sposobną, darem Nieba udzieloną do dzwignienia pomyslnego Losu dla całego Kraiu, Upływaią nam Chwile, a wraz z niemi niknie niewidzialnie ten tak drogi czas szczęścia Naszego, ktorego Straty odzałować niepodobna.
Z zalem prawdziwie słyszeć mi przychodziło potylekroć wtey tu Jzbie przy kazdym Urzędzie Woyskowym czyli Cywilno Woyskowym przekładano swiętość Praw i nieporuszoną własność, a generalna przyczyna na poparcie tych pobudek, ze bez winy karać nikogo niemozna. Więc sam tylko Narod zdaie się iakoby przewinił, gdy od Wiekow \nie/ praktykowany opłacać musi podatek.
W Ustawach Naszych pisać iakby za zwyczay wzięliśmy sobie, tam gdzie Urzędy za niepotrzebne uznaiemy Salvis Modernis co Narodowi całemu niesłuzy bo Podatki nietylko na Potomkow ale y na siebie przyiął bez zadnego ostrzezenia.
Nayiasnieysze Stany co było powodem do Ustaw względem iuz odeszłych Urzędow, co było przywiedzione ku obronie za temiż Urzędami, to niemoże ściągać się do Osob Adjutantow i Bunczucznych Hetmańskich, [s. 684] bo iak powiedziałem dla nich y powinności wynaleść trudno.
Jest przeto prozbą moią do JWW Hetmanow aby Ciż Zacni y przodkuiący w Waleczności y Obradach powszechnie wielbieni, a odemnie szczegulniey powazani Męzowie, Adjutantów y Bunczucznych na Skarb swoy przyięli, a Skarb publiczny od Expensy uwalniaiąc Orszak Gemeynow zwiększony co prędzey widzieć Nam dozwolili.