Sessya 104.
Dnia 15 Maia
Zadanym sobie głosem przez JP. Marszałka Wo Kor. JmP. Marszałek Seymowy zagaił w te słowa: Jezeli blask Swiatła &c.
Litt.
JmP. Butrymowicz Pinski upraszał aby Dzien wczorayszy szacunek Cnocie JWo Marszałka Seymow. okazuiący tak szczerze y wiernie w Gazecie drukowany był opisany, z iaką obchodzili go wszyscy radoscią.
Okrzykneła Izba - prosiemy.
Zabrał Głos JP. Ozarowski Kasztelan Woynicki w te słowa
Litt:
na koncu oddał do Laski Projekt pod tytułem Zlecenie Kommissyi Woyskowey Oboyga Narodow - ktory przeczytanym został.
Przymowił się Xze Marszałek Konfederacyi Litt. W ten czas gdysmy Zaciąg Kawaleryi Narodowey stanowili, rzeklismy, ze rowno iak w Litwie tak w Koronie Towarzysz płacony będzie. Obiasniliśmy wątpliwość względem trzech Pułkow w ktorych Towarzysz 300 Złł. tylko na siebie maiący litości naszey był godzien. Zostały ieszcze dwa Pułki, za ktoremi teraz woła sprawiedliwość o nasze względy, tym więcey ze wydane Ordynanse sciągneły one na Ukrainę, to iest Pułki JW. Generała Bielaka, Pułkownika Byszewskiego. Gdy więc iuż porownana została płaca dla Kawaleryi Narodowey y w przedniey Strazy rowno Towarzysz po Złł. 800 odbiera w Pułkach zas nadmienionych Bielaka y Byszewskiego tylko po 600. Przeto smiem dopraszac się WKM. y Pch Stanow, aby przy tym Projekcie JW. Kasztelana Pułki mogły bydz wraz z innemi w płacy porownane.
Przymawiaiąc się JP. Potocki Lubelski za Regimentami Dragonii, ktore teraz w pułki Przedniey Straży [s. 145v] zamienione zostały, a ktore przy Zaciągu teraznieyszym Kawaleryi doznaiąc nieprzełamaney trudnosci w Werbunku, żądaią aby Pe Stany pozwoliły, albo Sowitych Towarzyszow zaciąg albo po dwoch Pocztowych dostawiać na mieysce Towarzysza, prosił o stosowne do Wniosku swego Zalecenie do Kommissyi Woyskowey.
Rzekł JP. Rzewuski Podolski. Poniewaz za dni kilka Etat Woyska będzie podany, zdaie mi się ze te Materye wszystkie mogą bydź przy roztrząsaniu onego zadecydowane, przeto prosiłbym JW. Lubelskiego, aby od wniosku swego raczył odstąpić a Projekt ten słyszany wziął dzis swoie ukonczenie. Iest wprawdzie trudność Werbunku do Pułkow ztąd iż w Kawaleryi Narodowey każdy więcey znayduiąc awantażu tam się cisnie. W Kawaleryi Narodowey nie moze się miescic tylko rodowita Szlachta, zas w Pułkach Przedniey Strazy nawet y Tatarom wstępu pozwolilismy na Towarzysza mniey przeto rozumiem straty dla Rzpltey w spoznieniu Zaciągu Pułkow Przedniey Straży będzie, niz gdyby odmiana na sowity Poczet nastąpiła, na ktory bardziey w Kawaleryi Narodowey pisałbym się bo w Pułkach Towarzysz zadney nie ma Rangi, a przeto odmienną widzę Subordynacyą y radziłbym aby b Towarzysze.
Xze Jabłonowski Wołynski obstaiąc za wnioskiem JmPa Potockiego Lubelskiego, ządał przyspieszenia decyzyi by Szeffowie nie zostali w nie mozności werbowania.
Odezwał się Xze Marszałek Konfed: Litt. Nie [???] go trzeba Nam będzie materyą Pieszych Regimentow decydować, rownie iako okoliczności względem Kawaleryi Narodowey y Pulkow Przedniey Straży wymagaią rychlego załatwienia, iedno z drugim wypływać będzie, a materya podatkowa nayrychleyszey potrzebuiąca Decyzyi zostawac będzie w odstawie. Etatu y Podatkow ukonczonych nie mamy, a bez tych dwoch Artykułow widziec [s. 146] w istocie Woysko w porządku nie mozna. Więc zdawałoby mi się, ze ta będzie droga naykrotsza zeby Deputacya Etatowa, zasiągnowszy Zdania Officyerow względem rekrutowania Regimentow, tudzież zniosłszy się z Kommissyą Woyskową y Skarbową, z pierwszą względem rozkładu z drugą względem zasiłku pienięznego całą tę okoliczność rozstrząsneła y w ogulnym dziele rzecz otworzywszy z zdaniem swoim do Decyzyi podała, a My tym czasem w materyi podatkowey postępuymy.
Odpowiedział na to JP. Ozarowski Kasztelan Woynicki Jako zawsze Swiatłe zdanie Xcia Marszałka Konf: Litt: biorę dla siebie za prawidło tak y teraz odpisywać się od wniesienia Jego nie iest moim zamysłem, ale niech mi się tu tylko powiedziec godzi, ze czas widzę na schyłku, a Kawalerya Rygorem Prawa do stawienia się w Komplecie na termin iest obowiązana, na piesze Regimenta nie iest rozciągnięty ten Rygor, więc mogłyby Decyzyi naszey po Podatkach oczekiwać, przeto rozumiałbym gdy się to Stanom zdawać będzie, potrzebne Projektu mego względem Kawaleryi teraz ukonczenie.
Przymowił się JP. Potocki Lubelski Mniey swiadomy służby Woyskowey iestem, bo się dopiero do niey sposobić zaczynam, iednak słyszane tu wnioski biegleyszych w tym Rzemiosle Kolegow przekonywać mnie o trudności Zaciągu w Pułkach Przedniey Straży nie przestaią. Przeto ządałbym Wyroku Pch Stanow, izby Szeffowie tych Pułkow Rygorowi Prawa nie podpadali y owszem czas Kompletowania był dla nich przedłużony.
Odezwał się na to JP. Rzewuski Podolski Gdybym składał grono Kommissyi Woyskowey y gdyby kto przyszedł do mnie przekładaiąc nie mozność Kompletowania Pułku swego słuchałbym iego [s. 146v] przyczyn, znalazłbym sprawiedliwe przyiąłbym one, przeciwnie gdybym dostrzegł ze przez nied[?]stwo nie dokompletował Pułku w tedy karałbym podług Rygoru ktory Prawo przepisało. Na co Nam więc pisac Prawo przedłuzenia Czasu y nad temi szczegułami zastanawiać się gdy Kommissya ma władzę y zaradzic temu wszystkiemu potrafi, a nakoniec nie widziemy tak nagłey potrzeby aby Koniecznie cała Kawalerya y Pułki Przedniey Strazy na ostatnie dni Maia skompletowanemi były.
JP. Walewski Wda Sieradzki Do wniesienia JW. Lubelskiego popartego przez Xcia Jmci Posła Wołynskiego iestem w obowiązku na Konwikcyą JW. Podolskiego dodać moię Explikacyą. Prawo względem zaciągu Kawaleryi Narodowey y Pułkow Przedniey Straży ustanowione nie ma zadney Exekucyi, tylko mowi wyraznie ze kto nie dokompletuie na Termin podpadnie Karze odpadnienia od, gdyby przeto Pułki Przedniey Strazy nie będą na termin zkompletowane Rozumiem ze Kommissya Woyskowa wyrok tak iasnego Prawa musiałaby exekwować. Spodziewam ia się ze gdy dzis stanęła Kawalerya małoby iey co brakować ale o Pułkach Przedniey Straży tego twierdzic nie mozna, więc nie zostaie tylko aby Rygor znieść, albo pozwolic dwoch pocztow do iednego Towarzysza, albo Sowite Poczty. A tak tedy wyroki nasze uskutecznionemi zostaną, zwłaszcza gdy w Pułkach Koronn. Przedniey Strazy dozwolemy zaciągu Tatarow tak iak iuż iest w Litwie.
Odezwał się Xze Jmc Czartoryski Lubelski Podał materyą do mowienia JW. Wda Sieradzki gdy wzmiankę czyniąc o Tatarach radzi by w P Koron. byli umieszczonemi. Ci Tatarowie [???] Narod, a dla Nas wierny y posłuszny, dawnieyszych czasow przeprowadzony w Powiat Cho tam osiadł, zkąd Woyna ich teraznieysza wy weszli oni potym w Kray nasz y dotąd są [???] [s. 147] Tułaczami więc zdawałoby mi się ich zachęcić Offiarą służby Woyskowey y tu sprowadzić, a tak w pułkach Przedniey Straży Koronn., iak w Litewskich mogliby bydz umieszczeni Podam ia w krotce Projekt, iakim sposobem przyciągnąćby ich tu mozna.
JP. Jezierski Kasztelan Łukowski przymawiaiąc się do Wniosku Xcia Jmci Lubelskiego, żądał aby tychże Tatarow w Starostwie iakim ulokować y Grunta Jm nadać.
Rzekł znowu Xze Czartoryiski Lubelski Uprzedził mysl moią JW. Kasztelan. Co do umieszczenia Tatarow w Pułkach Przedniey Straży, nie zostaie mi więcey iak dopraszac się P. Stanow aby Jchmc PPm Marszalkom Konfederacyi zalecone było zniesienie się y traktowanie w tey materyi z Kommissyą Woyskową.
JP. Matuszewic Brzeski Litt: na mocy Prawa dopraszał się o Deliberacyą przeczytanego Proiektu.
Odpowiedział JP. Mierzejewski Podolski Nie iest to Proiekt do Konstytucyi, ale zalecenie Kommissyi Woyskowey, iżby przyspieszenie zaciągu ułatwione było przez uregulowanie płacy, przeto upraszam JW. Brzeskiego Litt. aby nie tamował ukończenia Projektu rychłey Decyzyi wymagaiącego.
Rzekł na to JP. Matuszewic Brzeski Litt. Nie moze nikt miec zywszey ochoty łączenia się z zdaniem JW. Straznika iak ia, ale gdy przewłoka dnia iednego, nie pokrzywdzi nikogo y Prawu się zadosyc stanie, więc o deliberacyą upraszam.
JP. Ozarowski Kasztelan Woynicki Przełożywszy nagłość tey materyi zgadzał się na koniec z zdaniem JP. Matuszewica, aby tylko na przyszłey Sessyi decydowaną została.
Oswiadczył JP. Marszałek Seymowy, iż gdy się [s. 147v] zdaie Kolegom, aby ten Projekt poszedł ad deliberandum, wolą Jch dopełnia. Przekładał ora iż trzeba by się zapewnić, czy Skarb iest w stanie wypłacenia tey drugiey połowy Lenung y w tym celu zapytywał się czy zgadza się z wolą P. Stanow, aby Marszałkowie [???] zniesli w tey okoliczności z Kommissyą Skarbową. Gdy iednomyslne na to nastąpiło zezwolenie, w dalszym ciągu głosu swego mowił Pozwolisz WKMc y PP. Stany donieść sobie Iz po wczorayszey Sessyi odebrałem List od JP. Stackelberga, z prozbą aby Wozy dozące z Kiiowa na Wołoszczyznę przez Kommendy nasze Pograniczne zatrzymane, były uwolnione y czy za Paszportem czy za Eskortą mogły przeyść przez Granice nasze do mieysca zamierzonego.
JP. Rzewuski Podolski Radził aby mimo Paszportu dodac y Eskortę a
JP. Mierzeiewski Podolski rzekł Gdy nikogo sprzeciwiaiącego się nie widzę ządaniu JP. Stackelberga y ia się nie sprzeciwiam, ale radbym wiedziec iakie to są transporta, ieżeli nie sprzeciwiaią się neutralności, bo może byc bron y ammunicya, a tey przeprowadzenie mogłoby urazic Portę więc proszę o obiasnienie, czytanie Listu do JW. Marszałka Seymowego pisanego.
Odpowiedział na to JP. Marszałek Seymowy Nie smiec partykularnego Listu wystawiać w Pch Stanach y dla tego nie wyspieszyłem tłomaczenia ale gdy się podoba Pm Stanom, tedy go natychmiast wytłomaczyć każe, iednak wprzod zapewniam ze procz ogolney o pozwolenie transportu proźby y partykularnych grzeczności, nic się więcey w nim nie znayduie.
Przestała Jzba na tym JPa Marszałka uwiadomieniu,
a JP. Grabowski Wołkowyski rzekł Spuszczamy [s. 148] na JW. Pana Dia ale aby była przeprowadzona przez terytorium Polski ammunicya przeciwko Sojusznikowi naszemu, pozwolic nato nie mogę. Dla tego kładę Warunek Rewizyi, a gdy się nie znaydzie ammunicya aby te transporta po zaplumborowaniu y pod Eskortą przez Granice nasze były przeprowadzone.
Xze Jmc Czartoryiski Lubelski rzekł Sądzę ze pozwolenie przepuszczenia transportu broni y ammunicyi iest Kwestyą Juris Publici. Są momenta gdzie Polityka idącemu Narodowi do siły radzi częstokroć zasłaniać się niewiadomością. Skoro nie maią wozy zewnętrznych Pozorow Ammunicyi skoro pod Eskortą Krajową przeydą, to chocby y bron zawierały szczęsliwą niewiadomoscią złozyc się mozna będzie.
JP. Mierzeiewski Podolski prosił, aby dawne Ordynanse nie były zwracane na transport zaś na ten raz ieden y pod Kondycyami przez JW. Grabowskiego wymienionemi zezwalał.
Zabrał Głos Xze Marszałek Konfed: Litt. Spodziewam się iż iak w całym ciągu Urzędowania moiego, byłem daleki od ulegania obcey przemocy y starałem się wszelkiemi sposobami zasuwać iey drogę, tak tez do konca zdania moie w podeyrzeniu nie zostanie. Są okoliczności, w ktorych tłumaczyć się teraz nie mozna bo iestesmy przy Arbitrach, nadmienie tylko, ze neutralność trzeba nam brac za prawidło. Zawieszone są negocyacyie względem Ewakuacyi Woyska Rossyiskiego z Granic Naszych, y to pewna ze chcąc bydz w przedsiewzięciu naszym stałemi, iednego Zołnierza w Panstwie Rzpltey cierpieć nie powinnibysmy, iednak ze mozemy okazac powolność [s. 148v] naszą w tym co scisła neutralność nie broni, pozwolmy na ten ieden raz Transportu Wozow pod samą Eskortą naszą, z warunkiem aby ani przy, ani na Wozach zaden z Zołnierzy Rossyiskich nie miescił się.
Odezwał się JP. Kublicki Jnflantski Może w tey prozbie JP. Stackelberga iest iaki cel ukryty a gdy od Kommend naszych broniących transportu, zadnego dotąd nie mamy doniesienia, więc dopoty nie pozwolę pokąd Raportow naszych nie odbierzemy. Gdy ieszcze wielu stanęło z oppozycyą rzekł Xze Marszałek Konf: Litt Są okoliczności ktore tyczą się Kraiu y granic Naszych, Neutralność przeto iako ścisley dopełnioną bydz powinna. Bez Żołnierzy y pod Konwoiem Kommendy naszey można przepuszczenia transportu dozwolić na raz ieden, a w reszcie iak powiedziałem tłumaczyc się iasniey nie mogę chyba semotis Arbitris.
JP. Suchorzewski Kaliski mowił Radziłbym w tym punkcie wielką zachować ostrozność, bo przy teraznieyszym rzeczy układzie może bydz podstęp zrobiony. Zwoszczyki przy Wozach cy mogą byc przebrani y wieść dla siebie broń na Wozach.
Poparł to zdanie JP. Grabowski J. Wołkowyski w tych wyrazach Mysl JW. Kaliskiego iest swiatła y przezorna, ktora ledwie mi nie rada odmienić zdanie moie y wcale na transport nie pozwalać bo przy Wozach mogą bydź pod Imieniem Markietanow przebrani Zołnierze a na Wozach bron.
Oswiadczył na to JP. Marszałek Seymowy. Ze troskliwość P. Stanow doniesie Kommissyom Skarbowym y Woyskow: a te liczbę y inne okoliczności okreslą.
Gdy tym sposobem Kwestya ta była załatwiona JP. Marszałek zagaił Materyą Podatkową, zaleciwszy czytanie Dodatku względem Kalkullacyi Zastaw [s. 149] przez JPa Kasztelana Sandeco podanego.
Po przeczytaniu zabrał Głos JP. Kublicki Jnflantski. Na koncu czytał swoy Dodatek.
Litt
Odezwał się JP. Potocki Lubelski, Radbym wiedziec Kto uzył słowa Pierwszego Obywatela bo ia nie uzyłem. Umiem cenic rowność y wiem iż tylko JKMc wybrany z rzędu Obywateli iest wysoko nad nią więc proszę JPa Inflantskiego, aby raczył oznaymic, Kto uzył tych wyrazow.
Zabrał Głos JP. Zakrzewski Brzeski Kujaw: w te słowa:
Litt:
Xze Czartoryiski Lubelski rzekł JW. Jnflantski nad to puścił wodze czułości swoiey ktorą mię zaszczyca, za co mu winne składam dziękczynienie, ale pozwoli mi powiedzieć, że w tym Dodatku względem Zastawników zdaie się wkładać nowy cięzar na nich procz dziesiątego grosza, gdy przeciwnie dodatek względem Kalkullacyi sądziłbym ze iest dogodnym y JW. Jnflantski tak na niego pozwolic raczy iak tu był czytany.
Z zlecenia JP. Marszałka Seym. czytał JP. Sekretarz Dodatek JW. Kasztelana Sandeckiego.
JP. Zakrzewski Poznanski ządał ostrzezenia w przypadku, gdyby Zastawnik nie chciał bonifikacyi aby na wzaiem do Kalkullacyi pociągany nie był.
Zabrał Głos JP. Jezierski Kasztelan Łukowski.
Litt
Odezwał się JP. Suchorzewski Kaliski
Na słyszany Głos JW. Kasztelana Łukowskiego muszę oswiadczyc, iz iestem za nim y przeciw niemu bo co się dotycze Dodatku JP. Kasztelana Sandecko temu cytowany Statut y Konstytucye przeszkadzac nie mogą, bo te wtedy były pisane, kiedy Dziedzice opłacac Podatkow nie byli obowiązani więc w tym Punkcie nie zgadzam się z zdaniem JW. Kasztelana Łukowskiego. Co się zas dotycze drugiego Wniosku względem zaskarzenia Xdza Łuskiny iestem za nim a to dlatego, azeby nieukontentowanie publiczności raz przecie mogło wziąść swoy Koniec. Nie bronię ia iemu pisac Gazet, ale przeciwko temu iestem, co w Narodzie Wolnym nie powinno się praktykować, dowiedziałem się nienaydawniey, ze pod niebytność JKMci [s. 149v] y Laski WKor. wyrobił sobie X. Luskina Dekret by zadne Pisma publiczne nigdzie nie były Drukowane, co iak sciesnia wolność w Kraiu Rzpltey tak upraszam Pch Stanow, aby zobligowaną zo Laska WKor. do zniesienia poznieyszym wyrokiem tak niesprawiedliwego Dekretu.
Rzekł na to JmP. Niemcewicz Jnflantski Gorliwość JW. Kaliskiego iest chwalebna ale rozumiem ze w ten czas gdy będzie Materya o wolności Drukow traktowana zaspokoioną zostanie.
Odpowiedział JmP. Suchorzewski Kaliski Nie byłbym wprowadzał tey materyi gdyby Głos JW. Jezierskiego tak sprawiedliwy, nie był mi powodem do poparcia Wniosku iego w tey okoliczności.
Ponowił znowu JP. Sekretarz czytanie Dodatku JPa Kasztelana Sandeckiego.
Po przeczytaniu domowił się JP. Chołoniewski Bracław. w te słowa Nie wiem co było przyczyną ze połozono w Dodatku aby Possessorowie Zastawni zyskiwali od Dziedzicow siodmy Procent, ta determinacya rozumiem ze iest z Krzywdą Dziedzicow za ktoremi Ia zawsze obstaię więc prosiłbym aby to słowo siedem od Sta wymazane było, a na to miast połozyć podług Opisow Kontraktu.
Poparł to Zdanie JP. Czacki Czerniechowski w te słowa Tym Projektem nie tylko widzę wszystkie Kontrakty Zastawnikow skassowane y złamane ugody między Zastawnikiem y Dziedzicem gdy przeciwnie iest moim zdaniem, ze naywyzsza Zwierzchność między dwoma Obywatelami zaszłey ugody rwać nie powinna więc gdy tę chcę mieć nie naruszoną, za odmianą JW. Chołoniewskiego Bracławskiego obstaię.
JP. Potocki Bracławski rzekł nie radbym łamac dobrey wolney umowy y na to nigdy nie nastaię, ale gdy Zastawnik pozywa o wykupno powinien od wszystkich Dobrodzieystw Kontraktem warowanych odpa a gdy Prawo od Terminu nie opłacenia Summy siodmy Procent dla niego waruie więc \o/ Dodatek JW. Kasztelana Sandeckiego upraszam y na odmianę nie pozwalam.
Przymowił się JP. Stroynowski Wołyński, Mamy Prawo 1775. Roku aby Procenta nie były wyższe [s. 150] iak 5 od sta chyba w przypadku Kontrawencyi. Jest wprawdzie ostrzezono ze Kontrakty interpretacyi podpadac nie maią. My tez nie mowiemy tu o przeszłosci ale na przyszłość, to iest po skonczonych trzech latach, gdyby nie chciał Possessor Zastawny trzymac dłużey Dobr Dziedzica. Nie mas szczęsliwszey Zastawy iak w Polszcze bo w innych Kraiach daią się tylko na banki na mały Procent pieniądze, w Polszcze zas daiemy Dobra w Zastawę dwa razy wartuiące y Prawa Zastawnikow naygruntowniey ubezpieczamy. Gdy uczynilismy Offiarę 10 Grosza, trzeba favore Dziedzicow ustanowic Prawo; aby gdy ci są przymuszeni płacic Podatek, Zastawnicy w tedy nie więcey iak siedem od sta zyskiwali. W czym gdy widzę dogodny Dodatek JW. Ankwicza piszę się za nim, a gdy nie będzie iednomyslności proszę o Turnum.
Gdy wielu obstawało przeciwnie za poprawą JP. Bracławskiego JP. Ankwicz Kasztelan Sandecki dla przyspieszenia konca tey materyi upraszał o Turnum.
Czytał JP. Sekretarz pierwey Dodatek JP. Kasztelana Sandeckiego a potym poprawkę JPa Bracławskiego.
Gdy nie było zgody ogłosił JP. Marszałek Propozycyą ad Turnum. Czyli Dodatek JP. Kasztelana Sandeckiego z odmianą JPa Bracławskiego ma bydz przyięty, czyli bez odmiany. Ma byc przyięty z odmianą affirmative, ma bydz przyięty bez odmiany Negative.
Po powtorzeniu tey Propozycyi przez JXa Referendarza Kor. zaczął się Turnus. Po ktorego ukonczeniu tenze JX. Referendarz ogłosił wota Senatorow y Ministrow Affirmative zadnego Negative 33. Z Stanu Rycerskiego doniosł JP. Marszałek Seym. Affirmative 4. Negative 79. Ogułem affirmative 4. Negative 112. nieprzytomnych 90.
Zabrał potym Głos Xze Marszałek Konfed: Litt. Swietość Prawa, ktorąsmy nayscisley zachować winni, kazała aby na dniu onegdayszym czytany Projekt względem ciągłego sądzenia się Kommissyi Skarbu WXLitt. poszedł w deliberacyą. Iuz [s. 150v] w tę porę wychodzi z deleberacyi, y nawet przeszkadzać nie moze ukonczeniu Projektu Podatkowego Tłumaczyłem się iuż, ze to iest materya Skarbowa bo Kommissya Skarbu Litt. podług przepisow swoich nie moze bez Kadencyi assygnować. Gdysmy przeto zwlekali tę Ustawę, ktorą dzis w Proiekcie przynoszę zniszczylibysmy Prawo stanowiące Woysko, boby nie było opłacone. Proszę więc Przesw: Prowincyow Koronnych, aby po przeczytaniu łaskawie na niego zezwoliły.
Czytał JP. Ancuta Sekretarz Konfed: Litt. Projekt ten pod tytułem Przyspieszenie Sprawiedliwosci.
Po przeczytaniu odezwał się JP. Potocki Bracławski. Projektowi się nie sprzeciwiam, ale przeciwko pomnozeniu Pensyi dla Kommissarzow Litt mowię. Gdy kazdy Obywatel nie załuie maiątku dla Oyczyzny, y czyni z niego Offiarę tym bardziey wiedziony miłoscią Dobra Publicznego, za pracę swoie, powiększenia pensyi ządac niepowinien. Na co ia ile przy szczupłych dochodach Skarbu pozwolic nie mogę.
Odpowiedział na to Xze Marszałek Konfed: Litt. Podałem ten Projekt pod rozwagę P. Stanow zdawało mi się bowiem iż 2000. roznicy dla iednego Kommissarza w powiększeniu Pensyi, małym dla Skarbu byłyby Objektem, ale przekonany Wnioskiem JW. Potockiego Bracławskiego, z moiey strony tego Dodatku odstępuię. Spodziewaiąc się ze dla Kommissarzy z Skarbu Litewskiego będzie w sercach Obywatelow wdzięczność zapisana.
Za wymazaniem powiększenia Pensyi ponowił JP. Ancuta Sekretarz Konfederacyi Litt. czytanie tego Projektu, na ktory potrzykroć iednomyślna słyszeć się dała Zgoda.
Zagaił JmP. Marszałek Seymowy czytanie Proiektu pod tytułem wyznaczenie Sądow czasowych [s. 151] do examinowania o bunty obwinionych.
Po przeczytaniu rzekł JP. Butrymowicz Pinski Iako Urzędnik Sądowy mam z doswiadczenia ze od ułożenia Jnterrogatoryow naywięcey Jndagacya zależy; A gdy ta okoliczność iest interessuiąca, chociaż ufam po przezorności Męzow składaiących Deputacyą, ze to naydokładniey dopełnią, prosic iednak będę, aby takowe Jnterrogatoria były w Izbie publikowane.
JmP. Mikorski Kaliski wyraził Iz zatrudniać się tym Stany y Deputacya nie powinny, bo to iest Instygatorow Koronnych obowiązek.
Rzekł na to Xże Marszałek Konfederacyi Litewskiey w tak delikatney Materyi spodziewac się trzeba, ze będą czynione Dodatki, y Ostrzezenia gdy Projekt ten z Deliberacyi przyidzie do Decyzyi.
Z woli JKMci JmP. Kanclerz WK solwował Sessyą na poniedziałek na godzinę zwyczayną.
[s. 151v] [s. 152] [s. 209]MOWA TEGOŻ\Kaszt: Jezierskiego/
Dnia 15. Maja.
Z żalem moim to czynię, że od zdania kolegi mego J. W. Kasztelana Sandeckiego o całość Zastawników gorliwego usuwam się, i zdanie moie łączę z J. W. Suchodolskiego Posła Chełmskiego sprawiedliwością, że Zastawny Possessor kalkulacyi podpadać nie może. Owszem z obowiązku przysięgi moiey quidquid nocivi schiero, przestrzegam Nayiaśnieysze Stany, że Zastawnicy dwie Konstytucye za sobą pod grzywnami maią, że się rachowić z possessyi dziedzicowi nie powinni. A trzeci Statut Litewski pod siedzeniem wieży nawet mówić, iak o świętey rzeczy, o zastawie broni. Nim się tedy przystąpi do ustawy tego Prawa, trzeba pierwey dwie Konstytucye, trzeci Statut złamać, na co ja dla przysługi dziedzicom pozwolić nie mogę.
Tu za wielkim pozwoleniem zgromadzonych Stanów do druku przymówię się; Były tu żale z druku pochodzące, a że [s. 152v] [s. 210] między dwiema takiemi osobami, które umyślnie obrażać nikogo nie umieią, tym owszem siebie spólna ich przyiaźń i gorliwość obrazy dopuścićby nie mogła, iakoż pokazało się, że victus uterque fuit, z ukontentowaniem całey Izby, i bogday się tak zawsze kłócili, a tak przykładnie i doskonale w tey tu Izbie dla Oyczyzny dobrze, iak zaczeli, kończyli.
Bardziey tu Druk całe Królestwo dotyka uskąpiony w Gazetach Xiędza Łuskiny, że to, co Naród kontentuie, opuszcza, a co przeraża, z przydatkiem amplifikuie. Na całe Królestwo Polskie niedostateczny, bo ieden tylko kram gazet w Warszawie założył; tak że za dobre pieniądze, choć fałszywy gazet towar każdy kupić musi, gdy inszego nie masz, iako się sam w gazecie z dobrowolney omyłki tłómaczył.
Nie wolno nikomu, choć w pryncypalnych Miastach, przynaymniey Krakowie, Poznaniu, Lublinie, Grodnie, Wilnie, Gazety drukować, toć to iest szkodliwe Monopolium, iak podobnie Tabaczne ze szkodą całego Kraiu, bo pierwszy Antreprenor Tabaki Blank, wszystkie plantacye Tiutiunow zgubił, tak że Skarb Koronny Tiutiuny [s. 153] [s. 211] kupować za granicą musi, o co Ruś i Ja swego czasu skarżyć i zdradę odkrywać będziemy.
Jeszcze mówiąc do Xiędza Łuskiny, że do swoich gazet, zaiął cudzą attynencyą, to iest Dziennika Handlowego, któren donosi o targach handlu, i o różnych potrzebach dla wygody całego kraiu. Niewiem do kogo to należy, czy do Laski Koronney, czy do Konfederackiey, aby Dziennik do swoiey possessyi był przywrócony. Expulsus ante omnia reinducatur, Prawo nawet żąda, i żeby nie sam samowładnym był Gazeciarzem; ztąd prawda lepieyby się wyiaśniła, o co z głosami przedemną mówiącemi proźbę wnoszę.
Xiędza Łuskiny nie znam, ale żebym nie próżno mówił, przeczytam iego uzurpacyą, Dziennikowi odięta, w tych dniach zginął pies Bonoński. - U Pani Müllere Cybulki zagraniczne &c.
Czyliż takiemi fraszkami ćwiartkę gazetową publiczności własną zatrudniać należy, a inne ciekawości do przyszłey poczty odkładać, i za dziesięć podobnych Artykułów po 6. złotych w gazecie umieszczonych, uczynić szkodę wiadomości publiczney? [s. 153v] [s. 212] Co ztąd komu w Litwie, czy na Rusi, że cybula w Warszawie na przedaż, albo, że pies zginął, i innych, ale intratnych fraszek wiele?
Podzielić Pismaków żywnością należy, tak, iak Boska Opatrzność mieć chciała, dała wszystko wszystkim, a nie wszystko iednemu.
w WARSZAWIE,
w Drukarni Uprzywileiowaney Michała Grölla, Księgarza Nadwornego J. K. Mci.
Mowa Nro 31.
Ieżeli blask swiatła udziela swietnosci ktore przez moc powzięcia poymuie błyszczenie, ieżeli wspaniałość Powagi swym skł skłonieniem dodaie nikczemnosci zaszczytu, ieżeli ogromność siły swą pomocą bezsilność wzmacnia, te te dzielnosci w swych
skutkach okazuią swę własność, że ich udziałem utworzaią istność, ktora y początek y swe wystawienie winne im bo od nich ma
sobie dane. W tey postaci staię przed Tobą N. Panie, staię y przed Wami Pe Stany, że Dziełem waszym chlubiąc się, chlubnieyszemi coraz okryty zostaię względami, a zgodnieyszym im stawał się wyrownania,
lecz ogromnym iuż okryty zaszczytem szczegolnieyszey dosięgam względnosci. Gdy dobroć Serce łaskawych Kolegow raczyła ochotną
dla mnie zrządzić wesołość w wspaniałym iey wystawieniu; Pańska przytomność chciała ią zaszczycić, pomnażaiąc poprzednicze
dla mnie okazane dobroci, które tym silniey zniewalaią czułość Serca, im ich już po kilkokrotnie doznawałem. Za dawniey y
swieżo otrzymywane nie zdoływam więcey iak przeniknione czuciem Serce wystawić a siebie u nog Pańskich złożyć, pewnym będąc iż głos wdzięcznosci zpod Podnuża Tronu Panskiego wydobywaiący
się ma mieysce siągać Serce dobrotliwego Krola, głosząc w powinnym czczeniu Majestat, hołd winny wdzięcznosci. Dopełniwszy
to co czułość Serca Ku Dobroczyncowi nakazuie uisciwszy się powinnosciom, co uszanowanie WKMci wymaga; Dozwol oraz abym przez
moc czucia w Ph Stanach zasmielił się oswiadczyc Pu Stanowi Senatowi w naypowinnieyszym poważaniu, niosąc mu głębokie dziękczynienia, za łaskawe Jego dla mnie względy już wylewem Serca
okazane, juz hoynym wspaniałosci stwierdzone udziałem. Do Was Przezacni Koledzy gdy zwracam głos moy wdzięcznosci, moc czucia
iey niedozwala mi tyle wyrazić ile zacność Jmion Waszych ile godność Osob, ile wartość przymiotow Dusz Waszych czci dla siebie
wymaga; Lecz niezdolność Ust moich niech zastąpi czułość serca, ktorego otwartosci w każdym obcowaniu z wami Przezacni Koledzy
używam, niech nie głos lecz moc czucia przekonywa Was, że ten rzut okazałey Dobroci Waszey nie na niewdzięcznika pada, ktoren
nie dla siebie, lecz dla Was żyć pragnie, aby okazywał, iak we wszelkich swych zdolnosciach pragnie bydź wdzięcznym, a szczycic
się bydź obowiązanym. W tym chlubnym zostaiąc stopniu, gdy ciekawszym wglądam w siebie okiem, czym zdołał na tę zasłużyć okazałość
y czym wart iey dosiągać! - alisci własne siebie znanie wystawia mi, że nie z tych pokładac bo ich niemasz życzliwość dla mnie kolegow tak oznaczyła aby mnie w swey wspaniałosci poswięcić, okazuiąc że w każdym mieyscu
daie ci mi chlubną swą oznakę, że ich iestem dziełem ktore uwielbia swego utworzyciela, a niesie mu żywe dzięki za swe iestestwo.
Tym y Ja kończę me wyrazy dla
[s. 154v]
Was P. Koledzy wyznaniem. W wystawieniu mey czułosci Serca nie zdoływam przytłumic w sobie, szczegulnieyszego Tobie Mci Xże
Marszałku Konff. WXLitt. oswiadczenia iako wscisleyszym ze mną zostaiącemu wspołeczeństwie, w którym zwykle dobroć Serca dla
mnie okazuiesz, a ozdobą swych przymiotow me niezdolnosci krasisz, Dozwol oraz abym y tym Kolegom w niesieniu dziękczynienia
wynurzył wdzięczność, ktorych raczyłes zniewolić do przyięcia na się pracy dla okazalszego y porządnieyszego tey uciechy wystawienia,
ktora z ukontentowaniem publicznosci odbyta na dniu wczorayszym a dla mnie z niewygasłym na zawsze zaszczytem; Lecz ta silna
czułość Serca uniosła mnie nie co, iż staiąc w urzędowaniu wysługi Pm Stanom zamiast skwapliwszey Iey dopełnienia spozniaiącym w tym razie bydz się okazuię. Racz N. Panie darować mi winę, raczcie
Pe Stany przebaczyć że zboczność okoliczności pod Powagę Seymuiących osmieliłem wystawić, ktora mocą czucia wewnętrznego zniewoliła
usta moie do iey wyrażenia, a te przyuczone to głosic, co przekonanie Serca zwykło Jm podawać. Wywnętrzywszy y Serce y me
mysli, przystępuię do wypełnienia obowiązkow Urzędowania, skracam obszernieysze wywody, a idę do Proiektu na którym w dniu
wczorayszym zastanowilismy się, wzywaiąc JPa Sekretarza do Jego przeczytania.
PRZYMOWIENIE SIĘ
Jaśnie Wielmożnego Jegomości Pana
KUBLICKIEGO,
POSŁA INFLANTSKIEGO,
Na Sessyi Seymowey dnia 15. Maja 1789. Roku.
NAYIASNIEYSZY KROLU, PANIE MOY MIŁOSCIWY!
NAYIAŚNIEYSZE SKONFEDEROWANE RZPLITEY SAMOWŁADNE STANY!
Nim do toczącey się materyi zastawnikow powiem, po krótce oświadczę zdanie moie względem niewłaściwie używanego słowa obywatel pierwszy; w Rządzie Republikańskim, tak chciano zbliżyć nas wszystkich do równości, że w ustanowieniu Praw, gdzie Nayiaśnieyszy Pan trzyma pierwsze mieysce, dla wrażenia obecney na równość pamięci, używamy wyrazow My Król, a co my wyrażamy z rowności pobudek, to w Rządach Monarchicznych dla nadania większey powagi, kiedy w woli iednego ten wyraz wszystkich zawiera wole. W Rządzie Republikańskim nie ma pierwszego obywatela, w miłości tylko własney Prima persona vocatur Ego . Ten lub ow pierwszy, to nie iest kontrakt zastawny, żeby go sobie przyznawać, Naród cały ma to Prawo nadgrody, y które zyścił wczoray na osobach zacnych Marszałkow. Radbym, ażeby to słowo było nieznane w Izbie Seymuiącey, cnotliwy obywatel mieyscu robi honor; dla cnoty, nie dla mieysca poważanym być powinien.
To po krotce oświadczywszy, idę teraz do materyi zastawnikow, w którey oponuiąc się naywięcey włożyłem powinności na siebie usprawiedliwienia się przed Nayiaśnieyszemi Stanami, y tą powszechnością, którą Sędziami swoiemi znam sprawiedliwie, nigdy im atoli tytułu Pana niedam, bo się to y powadze Posła, y równości sprzeciwia. Staneło Prawo, ażeby płacili zastawnicy, wygrała słuszność, a tey iako w materyi podatku głośną y otwartą być tylko przystało. Dodatek był przeciw Prawu, y stawałem Circa latam legem , y z tego usprawiedliwić się winienem. Nie interessował mnie zastawnik, nie interessował mnie Dziedzic, Pan, y [s. 155v] ubogi; JO. Xiążę Generał Ziem Podolskich, wyłączył się sam od Interessu osobistości, y nie wstydzę się wyznać, że wdzięczność moia, iednemu iemu tylko winna, możeby mnie uniosła, ale nigdy nad sferę przekonania moiego, które tenże wspaniały dobroczyńca sam od długu wyłączył wdzięczności. Dodatek zniosł Prawo powyższe; bo tam gdzie kazano zastawnikowi płacić zawsze, oni iedną zapłacą ratę, y otę potym rzecz poydzie do Sądu dla wynadgrodzenia sobie. Już to iest pewno iak słońce świeci, że każdy zastawnik chce być Dziedzicem. Chciwość go uniesie, żeby prostytuował Dziedzica, Dziedzic maiący wieś iedną nie znaydzie ochotnika do okupna gdyż kondycya płacenia podatku pro opposito mu będzie. Więc dawny zastawnik utrzyma się przy Dziedzictwie, z którego Dziedzica wykwituię opłatą publicznego podatku. Staneło dla Dziedzicow Prawo uciązliwsze od propozycyi pierwszey, gdzie do połowy opłaty był tylko obowiązywanym; lecz iuż staneło Prawo, trzeba go szanować, lecz go y zmodyfikować wolno. Niezniesione prawa dawne względem zastawow; więc nie można kłaść kalkulacyi, to iest naywiększa obrona, a ta iest y moią naywiększą twierdzą. Gdy Prawo niezniesione o zastawnikach, więc nie iest zniesione o okupnach zastawy, a gdy nastąpił dodatek do tego Prawa, czemuż y daley iść nie może? Jestem za dodatkiem JW. Lubelskiego, ale czy nie będzie dogodnieyszym ten? którego nim przeczytam, pokrotce uwagi moie oświadczyć winienem.
Wołamy wszyscy, że chcemy dać podatek, nawet Instrukcya przeciwna dana Posłom do tey ich animozyi uwolnić nie mogła. Ale zastawnicy może chcą y pewnie chcą dać, bo tak mnie głos JW. Podolskiego przeświadczył, ale są od tego dodatkiem uwolnieni. Dodatek móy ich dogodzi animozyi bo tak ofiarę dziesiątego grosza nazywać przystoi. Dla zbliżenia im żądaney ofiary przystępuię do dodatku, po którego przeczytaniu prosić JW. Marszałka będę o zapytanie się o zgodę, tu tedy obaczemy, czy iest zgoda na wykupno Oyczyzny z niewoli, y z zastawy podległości.
w WARSZAWIE
w Drukarni Uprzywileiowaney Michała Grölla, Księgarza Nadw. J. K. Mci.
NOVA ET VETERA
NUMER 40
GAZETA WARSZAWSKA
W SRZODĘ DNIA 20 MAIA ROKU 1789.
Z Warszawy dnia 20. Maia.
SESSYA SEYMOWA CIV.
Dnia 15. Maia.
Za przybyciem J. K. Mości do Senatu, JP. Marszałek Konfed: Koron: w Zagaieniu sw, z okoliczności daney na dniu wczorayszym [???] dla siebie w Pałacu y Ogrodzie Rzplitey Krasińskich zwanym, naprzod N. Panie [???] w Osobie swoiey, [???] okazany dowod przy [???] złożywszy pod [???]Stanow, ażeby do Rezygnacyi Proiektu względem podawania [???].
[???] Kasztelan Woynicki w zaczętym swym Głosie, iako w Deputacyi do [???] Prezyduiący [???] okoliczności [???] tak do Kawaleryi nowo zaciągnioney, iako też y do [???], oraz Re [???] nowo [???] względem [???] płacy dla tychże, [???] czego [???] podał Proiekt; który gdy JP. Sekretarz Seymowy przeczytał, za Wniesieniem niektorych JJ. PP. Posłów wzięty został do Deliberacyi.
Xiąże Imć Marszałek Konf: Litt: dopraszał się o porównanie opłaty wszystkich lekkich Pułków.
Xiąże Imć Czartoryski Poseł Lubelski upraszał, ażeby Tatarowie, iako wierny Rzpltey Naród, nietylko do wszystkich Pułków w służbę był przyimowany, ale tak, ażeby y do osiadania w Kraiu naszym zachęcany.
JP. Marszałek Konf: Kor: doniosł Stanom iż odebrał do siebie Listowną zaniesioną od JP. Posła Rossyiskiego Rekwizycyą, ażeby niektóre Transporta Rossyiskie, idące na wozach z Kiiowa na Wołoszczyznę, lub za Paszportami, lub pod konwoiem Woyska Rzpltey, mogły być przez Kray Polski przepuszczone. Na które Wniesienie Rezolucya [???] ażeby zalecone było Kommissyom Skarbowey y Woyskowey, potrzebne w tey mierze poczynić dyspozycye.
Przystąpiono potym do Kontynuacyi Proiektu względem podawania Jntrat y wzięty został do Decyzyi Dodatek względem Zastawnikow [s. 156v] przez JP. Ankwicza Kasztelana Sandeckiego podany, w którym Dodatku, gdy IP. Poseł Bracławski żądał umieszczenia przez Siebie odmiany [???] podaney, [???] przeciw tak [???] a Og a gdy [???].
[???] Wotów 124. [???] Wotow .
Zabrał potym Głos Xiąże Imć Marszałek Konf: Litt: w ktorym przełożył potrzebę, ażeby Projekt przez niego podany względem Kommissyi Skarbowey Litt: iżby ta ciągle tak iak Kommissya Skarbowa Kor: zasiadała, był wzięty do Decyzyi.
Czytał JP. Sekretarz tenże Proiekt, który iednomyślnością przyięty został.
Czytał daley JP. Sekretarz Seymowy Proiekt względem przepisania Reguły dla wyznaczonych Osób z Seymu, które sądzić maią sprowadzonych y sprowadzić się mianych Więźniów obwinionych o podmawianie do Buntów. Ten Proiekt wzięty został do Deliberacyi.
Sessyą Seymową Solwowano na Poniedziałek, na godzinę 10. to iest na dzień 18. Maia.
SESSYA SEYMOWA CV.
Dnia 18. Maia.
Za przybyciem J. K. Mości do Senatu, po Zagaieniu Sessyi przez J. P. Marszałka Konff: Kor: IP. Małachowski Kanclerz W. Kor. w zabranym Głosie oświadczył, iż Deputacya do Interessow Cudzoziemskich na niektore okoliczności, do [???] Stanom Seymuiącym, na które od tychże Stanów iest potrzebna Rezolucya.
Za ustąpieniem JJ. PP. Arbitrow z Izby Seymowey, Stany Seymuiące pomienione odbywały Interessa, po których załatwieniu, y przywołaniu JJ. PP. Arbitrow [???] wzięty był do Decyzyi Stanów Proiekt przez JP. Ożarowskiego Kasztelana Woynickiego podany, ściągaiący się do świeżo zaciągnionego Woyska pod Tytułem: Zalecenie Kommissyi Woyskowey [???] Narodow. Po przeczytaniu takowego Proiektu, z niektóremi uczynionemi odmianami y poprawami, iednomyślna na przyięcie onego nastąpiła zgoda.
Gdy JP. Marszałek Seymowy wezwał JP. Sekretarza Seymowego do czytania Proiektu względem Sądu ustanowić się maiącego, na sprowadzonych Interesantow, którzy o podmawianie do Buntow są obwinieni, JP. Butrymowicz [???] stanął z Oppozycyą [???] oświadczaiąc, [???] być niemoże, do [???] niepokoienia, [???] sprowadzeni [???].
[???] Sessya Seymowa Solwowaną została na dzień następuiący na godzinę 10.
J. P. Marszałek Seymowy y Konfeder: Kor: tudzież Xiąże Jść Marszałek Konfeder: Lit: wydali Uniwersał następuiący:
Wszem w obec y każdemu z osobna komu o tym wiedzieć będzie należało, wiadomo czyniemy. Ieżeli cnota, prawo pełnienia obowiązku powołania swego prawdziwą naywyższey władzy przynosi radość, ieżeli naymiley Styr Rządu trzymaiącym łask wymiarem swoią wyższość oznaczać, to zapewne zuchwałe przeciw Narodowi, Prawu, y ludzkości zapędy, smutną nader czynią potrzebę ściągnienia na występnych kar ostrości. Widoczne się okazały Buntów oznaki w tych nawet mieyscach, gdzie dotychczas wierność dla Panów powszechnym Poddaństwa była odgłosem, gdzie Religii y ludzkości prawidła zdawały się wzbraniać zbrodniom wstępu. Nieoświecenie, powodowanie się złym namowom, trwożyły y trwożą z gminu roziuszoney złości narzędzie, a tak lud, to mylnemi nadziei widokami, to współtowarzystwa związkiem uwiedziony, cudzey winy z swoiey nierozwagi stawał się y stawać się może ofiarą. Niechce I. K. Mość P. N. Miłościwy y Rzpltey Skonfederowane Stany, niewinnych Poddanych z występnemi mieszać, a wczesnym ostrzeżeniem żąd [???] od łudzenia bespieczyć. Z zlecenia [???] Nayiaśnieyszego Pana y Przesw: Rzpltey Skonfederowanych Stanów, [???] [???] obwieszczamy. Każdy Chłop, w należnym Panu swemu zostawaiąc posłuszeństwie, wierność władzy Kraiowey y Panom swoim zachować winien. Religia y Prawo to uświęca prawidło, a nadzieia ulepszenia losu swego w cudzym nieszczęściu tak iest przeciwna uczuciom każdego człowieka, iak iest w swoich widokach mylna to [???] rzuciły obięcia, [???] [???] przeszłych kaźni doświadczenie okazywać powinny. [s. 157]
Dan w Warszawie dnia 13. Miesiąca Maia Roku Pańskiego 1789. Gdyby zaś kto o takowey na życie ludzkie umowie był uwiadomiony, donieść o tworcy lub wspólnikach takowego układu Dziedzicowi lub Possessorowi Wsi lub Miasteczka czyli Miasta, albo naybliższey Kommendzie ma obowiązek. Gdyby zaś kto w takowym spisku będąc, lub o takowym układzie uwiadomionym zostawszy, odkryciem swoim wykonania występku przed poymaniem przeszkodził, nietylko że kary na niego ściągnięte niebędą, ale też za ocalenie życia współ-ludzi, uniknienie zamieszania, przyzwoitey nadgrody wymiar odbierze, oświadczamy. Ze zaś występki Buntu są nadto ważne, li ztąd odkrycie zrzodła lub utłumienie oboiętnym Narodowi stawać się niemoże, przeto zalecamy wszystkim Iuryzdykcyom y Obywatelom, aby o zbrodnie, namowy, lub spólnictwo Buntu powołani, lub obwinieni, nie przed inny Sąd, iak Grodzki lub Ziemski byli stawieni, a inne Iuryzdykcye takowych Spraw sądzić, pod żadnym pozorem nieważyły się. Słuszną mamy nadzieię, iż każdy Poddany unikać będzie, aby Ziemia ktorą potem czoła skrapia, krwią iego niebyła zbroczoną, a ta ufność, którą w ich cnocie pokładamy, przemienioną w konieczność kary nie została. Spodziewamy się także, iż Panowie zechcą sami doznawać tey słodyczy które pomyślenie Poddanych w Szlachetnym otworze sercu. Który to Uniwersał Rękami Nas Marszałkow Konfederacyi podpisany, dla prędszego Mieszkańców Kraiu uwiadomienia, po Kancellaryach Grodzkich y Mieyskich rozesłanym mieć chcemy; zlecaiąc nawet, aby po Kościołach y Cerkwiach ogłoszonym został. W Miastach zaś y Miasteczkach publikowanie iego nakazuiemy.Podana iest do Aktow nowa następuiąca Konstytucya:
Przyśpieszenie Sprawiedliwości Kryminalnym Sprawom w Wielkim Xięstwie Litewskim.
Chcąc przyśpieszyć dla Wielkiego Xięstwa Litewskiego wymierzanie Sprawiedliwości w Sprawach Kryminalnych, My KROL za zgodą Skonfederowanych Rzeczypospolitey Stanów, Prawa o Extrakadencyi Sądów Grodzkich, Koronie dotąd służące, y do Wielkiego Xięstwa Litewskiego rozciągamy; zachowuiąc, ażeby pod niebytność w Granicach Iuryzdykcyi Woiewody Grod maiącego, lub Starosty Sądowego, pierwszy z porządku Grodzki Urzędnik Komplet na tychże iest Prawem przepisany, przez wezwanie Kollegów zgromadził; waruiąc, aby podczas takowey Extrakadencyi, w żadne inne Sprawy, oprócz recrutis Criminis , nie wdawał się; w tych zaś, by dopuszczoną była appellacya podług Praw Wielkiemu Xięstwu Litewskiemu służących, a Trybunał Głowny Wielkiego Xięstwa Litewskiego za oddaniem pod iego Wartę Delinkwenta, zaraz Sprawy tego rodzaiu Sądzić etiam in tractu rozpoczętey inney Sprawy, bez żadnych zapozwów, tylko na mocy założoney appellacyi, powinien będzie.
Z Londynu dnia 24. Kwietnia. Wczora był ów Dzień Uroczysty na dziękczynienie P. Bogu za ozdrowienie Króla naznaczony, dla którego Festynu, tyle przygotowań uczyniono.
Trzy Reymenta Gwardyi stały iuż około godziny 5. ranney pod orężem, i stanowisko swoie od St. James do Templebar trzymały osadzone. Część Gwardyi paradowała na Ulicach, i lekka Gwardya Konna osadziła wszystkie weyścia do Ulic, przez które Processya ciągnęła się.
Jzba Niższa, około godziny 8. ranney otworzyła Paradę, i od Domu Parlamentu ruszyła. Dwóch Marszałkow konno iechało naprzód, Kareta Oratora szła na ostatku, i dwóch innych Marszałków iechało za nim. Daley Lordowie z Izby Wyższey następowali. Kareta Naymłodszego Lorda poprzedziła inne, a W. Kanclerza poiazd szedł na końcu.
Parlamentarze wszyscy w paradnych swoich byli ubiorach, i liczba Karet do Osob Parlamentu należących wynosiła do 300.
Królowa z Naystarszemi trzema Królewnami we Srzodę po południu z Kew do Pałacu swego w St. James Park iuż była przyiechała. Król dopiero we Czwartek rano około godziny 8. tam przybył.
Królestwo Jchmość iechali w zwyczayney Karecie swoiey, ośmią końmi. Przed tą Karetą szło dwanaście Królewskich Karet poszóstnych, w których znakomici Urzędnicy Dworu Króla i Królowey siedzieli. Dwie Karety poszóstne, w których naydowały się trzy Królewne naystarsze z dwoma Damami dystyngwowanemi, następowały po karecie tey, w którey Król z Królową iechał. Dywizya Królewskiey Gwardyi eskortowała te karety. Królewicowie Xiąże de Galles, i Xiąże de York, Xiążęta de Gloucester i Cumberland następowali potym w karetach swoich, z proporcyonalną liczbą Gwardyi konney ich eskortuiącey.
Między godziną 11. i 12. stanął Król przy bramie Templebar, gdzie Westminster dzieli się od Londynu właściwego. Na tym mieyscu witali Króla Lord Maior Londynu, dway Sheriffowie, z niektóremi [s. 157v]
ieszcze Radnemi. Wszystkie te Osoby były na koniach. Lord Mayor prezentował Królowi miecz Miasta, i tenże miecz Krol Imć zaraz mu oddał nazad. Poczym Osoby wzmiankowane przed karetą Królewską iechały z odkrytą głową aż do Kościoła S. Pawła.Królestwo Ichmość wysiedli przed wielką Bramą ku zachodowi przy Katedrze, i byli tam witani od Biskupa Londynu, Biskupa z Lincoln, i od Kapituły Katedralney, szli ztamtąd w Assystencyi Arcy-Biskupa de York, W. Kanclerza Lorda Thurlow, Arcy-Biskupa de Canterbury, z iedynastą Biskupami tudzież z Deputacyą Aldermanow z Sheriffami, Lordem Majorem, &c przez Galeryą krytą umyślnie postawioną do Kościoła i usiedli na Tronie w Chorze dla nich wystawionym. Margraf de Stafford niosł Miecz Stanu.
Nabożeństwo zaraz podług obrządków Kościoła Episkopalnego zaczeło się. Między innemi, śpiewano Te Deum Laudamus , i Benedictus , kompozycyi Purcella. Biskup Londyński miał Kazanie z Psalmu 17. w którym te znayduią się wyrazy: Ex Assimilabor descendensibus in lacum... Excudi Domine vocem deprecationes mea, dum oro ad Te; dum extollo manus meas ad Templum Sanctum Tuum ... Dominus Adjutor meus, & Protector meus, in ipso sperant cor meum, & adiutus sum Et reflorust caro mea. .. Dominus Protector salvationum Christi sui est. To iest: Stanę się podobny zstępuiącym do dołu ... Wysłuchay Panie głos prośby moiey, gdy się modlę do ciebie, gdy podnoszę ręce moie ku Kościołowi twemu Swiętemu ... Pan pomocnik rady, i obrońca móy; w nim nadzieię pokładało serce moie, i ratowany iestem. Y zakwitnęło znowu ciało moie ... Pan iest Obrońcą zbawienia Pomazańca swego.
Grany był też Mutet, do którego za Text do śpiewania, podany był od samego Króla Psalm 138. Domine probasti me, & cognovisti me; Tu cognovisti sessionem meam, & resurrectionem meam. To iest: Panie, doświadczyłeś mnie, i doznałeś mnie; Tyś doznał siedzenia mego, i powstania mego.
Po godzinie pierwszey skończyło się Nabożeństwo, y Parada tymże porządkiem, iak y pierwey, do St. James powróciła.
Trzy razy z harmat bito w Zwierzyńcu y przy Tower. Pierwszy raz, gdy Król z St. James wyiechał; potym, gdy do Templebar przyiechał, y naostatku gdy z Kościoła ruszył.
Mnóstwo Spektatorow przy tey okazyi po Ulicach, gdzie parada ciągnęła się, było nadzwyczaynie liczne. Nietylko we wszystkich oknach było ludzi iak nabito, ale po wielu mieyscach umyślnie postawiono Rusztowania, na których wielka liczba ludu mieściła się. Po sklepach na dole, w izbach na pierwszym piętrze wszystko uprzątnione, i wyższe coraz ławki iak na Teatrum postawiono. Za iedno mieysce do widzenia, płacono dwa Czerwone Złote, a za niektóre ieszcze drożey.
Król miał na sobie Order Podwiąskowy, i był w Mundurze Windsor. W tym mundurze prezentowali się także po większey części Lordowie i Parlamentarze z Niższey Izby. Panowie rozmaici mieli przy Szpadach białe [???] z słowami: God save the King: (Boże, zachoway Króla) Królowa y Królewna, Damy Dworskie były w [???] sukniach niebieskich z białemi prążkami, y miały na sobie wstęgi z temiż słowami: God save the King.
Między Pospólstwo Medalów nie rozrzucano wiele wszakże ich rozdano między godnieyszych ludzi. Na iedney stronie wyrażony iest Królewski Portret z Napisem: Georgius III Mag. [???] [???] & Illis Rex. Na drugiey stronie wyrażona iest zachodnia część Kościoła S. Pawła z Napisem Deo Opt. Max. Rex. pientis. Pro salute Rest V. S. L. [???] Apr. 23. A. 1789.
Z Wiednia d. 29. Kwietnia. Twierdzą tu za rzecz niezawodną, iż Porta, pod żadnemi innemi warunkami Pokoiu zawierać niechce, tylko poki wszystkie zabory przez obadwa Cesarskie Dwory czynione, iako to: Oczakow, Chocim, Novi, Szabacz y Dubica, nie będą Porcie nazad powrocone; tudzież, poki Krym, za Niepodległy nie zostanie deklarowany. O Kontynuacyi zatym Woyny z Turkami, żadney zgoła niemasz wątpliwości. Szwecya także nowy z Portą miała zawrzeć Traktat Subsidialny.
Z Temeswaru dnia 18. Kwietnia. Wielki Wezyr tego roku podobno z swoią Armią nie ukaże się prędzey, iak w Miesiącu Czerwcu, ponieważ wiele żywności y Furażów tak ogromna Armia potrzebuie.
Numer 40
SUPLEMENT
DO GAZETY WARSZAWSKIEY
W SRZODĘ DNIA 20. MAIA ROKU 1789.
Z Warszawy d. 20. Maia. W Opisaniu przeszłą razą Festynu, danego przez Stany Senatorski y Rycerski, z okoliczności Jmienin JP. Małachowskiego Refer: Kor: Marszałka Seymowego y Konfeder: Kor: położyliśmy Wiersze Łacińskie od Dystyngwowaney osoby zrobione; dodaiemy teraz wykład tychże Wierszow na Polski ięzyk, od Dystyngwowaney także Osoby uczyniony.
Z Łucka d. 19. Maia. W Dzień Imienin Nayiaśnieyszego Pana, JX. Stefan Lewiński Biskup Koadiutor y Administrator Łucki R. G. U. z Duchowieństwem swoim przybywszy do Katedry tuteyszey przy Collegium Po-Iezuickim, śpiewał Mszą S. Pontyfikalnym Obrządkiem w przytomności Prałatów, Kanoników, y Duchowieństwa teyże Katedry R. Latini, iako y licznych Obywatelow Woiewodztwa Wołyńskiego. J. X. Boszkowski Kanonik Katedralny miał Kazanie. Po Mszy [???] Oboyga Obrządków Duchowieństwo y Zakony śpiewali Te Deum laudamus , przy odgłosie harmat y Ręczney Strzelby. JP. Zagorski Podstoli Wołyński, Sędzia Grodz: Łucki, wyż rzeczonego JX. Biskupa y wszystkich Obywatelow, tak Duchownych iako y Swieckich, do Klasztoru XX Bazylianow zaprosił na Wspaniały Obiad, przy którym przy odgłosach Harmat y Ręczney Strzelby spełniane było zdrowie Nayiaśnieyszego Pana. Tegoż dnia JPani [s. 158v]
Giertruda z Steckich Załęska, Stolnikowa Łucka, Podstarostowa Gro: Włodzimierska, dla Dam Obywatelek Woiewodztwa Wołyńskiego osobny dawała Obiad.Z Paryża d. 20. Kwietnia. Z Madrytu donoszą, że wielkie mrozy, do wielu tam chorob przyczynę dały. Zaprowadzono niemało Chorych do Szpitalow, w ktorych codzień do 40. osob umierało. Przy otworzeniu ciał, pokazała się w płucach inflammacya, ktorey przyczynę Lekarze zwalaią na wielką suchość powietrza, sprawioną przez Mrozy zbytne.
Z Hamburga d. 6. Maia. Potwierdza się nowina, że Korpus Rossyiczykow od 30. do 40,000. ludzi, stoi na granicy Finlandii, ktora pod roskazami W. Xiążęcia Rossyiskiego rozpocznie czynności Woienne przeciwko Szwecyi, skoro sposobna do tego nastanie pora. Około dnia 15. Maia, wyruszą na Morze 42. Okręty Liniowe y Fregaty stoiące w Kronstad. Okręty te, z iedynastą Okrętami Liniowemi stoiącemi przy Kopenhadze, składaią Flotę, która wyniesie do 65. Okrętow Liniowych, skoro Eskadra Duńska złączy się z Eskadrą Rossyiską.
Z Listu z Sztokolmu dnia 24. Kwietnia. Seym ieszcze ciągnie się przeto, że urządzenia Skarbowych interesow, y Kontrybucyi do Woiennych wydatkow, zupełnie nię są ułożone; wszakże iest nadzieia, że wspomnione Interesa, w przyszłym tygodniu, ostatecznie zostaną załatwione.
Rzecz iest nie zawodna, iż za Posrzednictwem Dworów Londyńskiego, Berlińskiego y Rzpltey Holenderskiey, tym się teraz zatrudniaią, ażeby Armisticium między Szwecyą y Danią było przedłużone.
Przy tey okazyi, rzeczone Dwory chcą zagwarantować, ażeby Flota nasza żadnych krokow Nieprzyiacielstwa przeciwko Danii nie rozpoczęła.
Z Hamburga d. 4. Maia. Wczora Rossyiski Vice-Admirał JP. de Kosleninoff, przyiechał tu z Peterzburga, który dziś swą drogę kontynuował do Kopenhagi, dla obięcia Kommendy nad Flotą Rossyiską przy Kopenhadze zostaiącą.
Tegoż d. przyiechał tu także z Berlina Graf d'Arnim, przeznaczony Poseł Pruski, przy Dworze Duńskim.
Z Berlina d. 2. Maia. Tegoroczna Rewia w Berlinie odprawi się, iak iest zwyczay, dnia 21. 22. y 23. tego Miesiąca. Dnia 25. Król Jmść, iak głoszą, rozpocznie swą podróż z Charlottenburg do Cörbelitz, gdzie dnia 26. 27. y 28. odprawi Rewią. Dnia 1. Czerwca uda się do Kystryna; dnia 2. do Stargard; dnia 3. 4. y 5. tam będzie Rewia; ztamtąd ruszy zaraz do Konitz; dnia 6. do Elbląga; dnia 7. do Hailigenbeit; [s. 159]
dnia 8. y 9. tam przypada Rewia Reymentów z Prus Wschodnich; dnia 10. uda się do Mo, gdzie po odprawioney dnia 12. 13. y 14. Rewii, zaraz powróci nazad do Berlina.Z Listu z Paryża dnia 17. Kwiet: Arcybiskup Paryski, w swoiey Dyecezyi Publiczne nakazał Supplikacye, które podczas trwania Seymu odprawować się maią.
Twierdzą, że dziś ieszcze przed południem Herold w Wersalu będzie proklamował Rozpoczęcie Seymu, czyli Zgromadzenie Stanow Powszechnych; tudzież, że Deputowani od trzech Stanów tam znayduiący się, udadzą się do Sali Zgromadzenia, y pokażą swoie Plenipotencye. Na tym pokazaniu Plenipotencyi (czyli Rugach) które być muszą weryfikowane, zeydą podobno dni pierwsze posiedzenia.
Delfin nayduie się w Meudon w nader słabym stanie zdrowia.
Z Wiednia dnia 24. Kwietnia. Lekarze zalecili Cesarzowi Jmci używanie oślego mleka. Tym czasem Monarcha iuż zatrudnia się znowu Interessami w Gabinecie, y pogłoska nieustaie o pomyślnym Pokoiu niedalekim, chociaż tenże Pokóy, nieinaczey, chyba z Bronią w ręku, może przyiść do skutku.
Pułkownik Karaiczay miał zabrać Turkom przy Granicy Wołoskiey 300. Tureckich Fur z Solą, z ktorych każda czterma wołmi była prowadzona.
Ponieważ wyiazd Cesarza Jmci do Węgier, teraz nie może iuż nastąpić; zatym Cesarskie konie Powodne, y Polne Ekwipaże, ztamtąd wracaią się.
Z Bośni, Serwii, Wołoszczyzny, coraz dochodzą wiadomości, że Turcy tam znacznie skupiaią się, y żadnych zgoła nieoszczędzaią wydatków, dla przyprowadzenia Głownych swoich Granicznych Fortec do należytego stanu obrony. Tym czasem z strony naszey niczego także nie uchybiono, y Felt Marszałkowie Haddych y Laudon w samą ieszcze porę na swoich mieyscach staną. Felt-Marszałek Haddich przed wyiazdem swoim ztąd, pożegnał dnia 22. tego miesiąca Radę Woyskową in pleno zgromadzoną, co także Generałowie y Sztabs-Officerowie u samego Feltmarszałka wprzód uczynili.
Przy Armii Rossyiskiey czekaią na przybycie Xiążęcia Potemkina y Xiążęcia Repnina, dla rozpoczęcia Woiennych Czynności y Oblężenia Fortecy Bender.
Na pięćset znowu Piekarzow Obozowych maią przyiąć, których do Armii posłać trzeba.
[s. 159v] [s. 160]Z Włodzimirza Dnia 8. Maia R. 1789. JP. Młocki Kasztelan Wołyński kilko dniami pierwey sprosiwszy Obywatelow, Dzień dzisieyszy, iako Anniwersarz JKMci wspaniale obchodził: O godzinie siódmey z rana zaczął się ten obchod setnym z Dział na wałach Zamkowych biciem, o godzinie zaś dziesiątey JX. Młocki Biskup Włodzimirski w Katedrze swoiey w Assystencyi licznego tak Swieckiego, iako też Zakonnego Duchowieństwa, w przytomności JP. Chorążego Włodzimirskiego, tudzież wielu Znakomitych Obywatelow, Młodzi Szkolney, y Cechow, Pontificaliter Mszą S. śpiewał, po którey stosowne do tey okoliczności miał Kazanie JX. Glowniewski Auditor JX. Biskupa, nayżywiey wrażaiąc miłość y uszanowanie ku naylepszemu z Krolow. Po kazaniu JX. Biskup intonował Te Deum laudamus przy rzęsistym z Dział y z ręczney strzelby, tak przez Kommendy Komputowe, iako też Millicyą Woiewodzką ognia dawaniu. Po skończonym Nabożeństwie JP. Kasztelan od wszystkich przytomnych Obywatelow oraz Duchowieństwa y od JX. Rektora Jmieniem Collegii y Szkoł Włodzimirskich, odebrawszy oświadczenia życzeń winnych Nayiaśnieyszemu Panu, wszystkich Obywatelow, Officerow Woyskowych, Palestrę y Duchowieństwo, na obiad więcey iak na sto Osob zaprosił; przy ktorym spełniano Zdrowie Nayiaśn: Pana przy niezliczonym z Dział odgłosie. Po obiedzie przez godzin kilka doborna muzyka przytomnych bawiła. Naostatek nastąpiła kollacya, a potym assamble, które do późna trwały z powszechnym wszystkich ukontentowaniem.
Z Pińska d. 8. Maia. JX. Horbackt Biskup Piński y Turowski przy całodziennym z Dział biciu w przytomności Obywatelstwa, Millicyi, Duchowieństwa y Ludu Licznego, powinne za naylepszego z Królow naydłuższe y nayszczęśliwsze powodzenie złożył na Ołtarzu Offiary, po którey na Dziękczynienie Bogu za przeznaczenie y zachowanie dotąd Naymędrszego Monarchy, dla dzwignienia Losow Oyczyzny, intonował Te Deum laudamus , a potym Benedykcyą dawał Papieską &c: Stosowne do tey okoliczności wyborne miał Kazanie JX. Daszkiewicz Dominikan; po którym zaproszeni Goście do sta Osob na obiad, spełniali Zdrowie JKMci, Xiążęcia Jmci Prymasa y całey Nayiaśnieyszego Pana Familii. Po obiedzie JX. Biskup zaproszony od JJ. XX. Nauczycielów Szkoł tamecznych, z całą kompanią udał się do Kościoła na Mowę mianą stosownie do tey Uroczystości przez JP. Krzyszyłowskiego Sędzica Brzeskiego, po którey udano się do Sali [s. 160v] illuminowaney y ozdobioney Portretem Nayiaśn: Pana, gdzie bal z Assamblami po kollacyi do późney trwał pory.
Z Krakowa dnia 15. Maia. Szkoła Główna Koronna, Akademia Krakowska, dzień ten, który był Oktawą Jmienin Nayiaśnieyszego Pana, obchodziła Uroczyście następuiącym porządkiem. Rano o godzinie 9. wszystkie Stany Akademickie maiąc na czele Rektora, znaydowały się w Kościele S. Anny na Solenney Wotywie, którą miał JX. Minocki Kanonik Katedral: Krakow: po ktorey Te Deum laudamus śpiewano. Po południu zaś o godzinie 3. była teyże Szkoły Królestwa, Sessya publiczna, w przytomności Dystyngwowanych y licznie Zgromadzonych Gości, na ktorey JP. Fiałkowski Katedry Literatury w teyże Szkole Głowney Professor, czytał Dissertacyą, w ktorey wyższość Edukacyi publiczney nad prywatną y iey potrzebę w Rządzie zwłaszcza Republikantskim okazywał.
Z Poznania dnia 10. Maia. Dzień Jmienin Nayiaśnieyszego Pana ogłoszony był w tym Mieście z rana setnym z Dział biciem, przy radosnych kapeli na 3. Galeryach Ratusza Poznańskiego odgłosach. W południe Magistrat z Cechami do Kościoła S. Stanisława zgromadziwszy się, znaydował się na Wotywie Solenney przez JX. Kotarbskiego, Kanonika Katedral: Poznań: w przytomności licznych Woiewodztwa Poznańskiego Obywatelow, y Urzędnikow, tudzież assystencyi Szkoł y Garnizonu. Kazanie miał z powszechnym wszystkich ukontentowaniem JX. Gierszewski Lektor Zakonu Kaznodzieyskiego.
Z Korca dnia 10. Maia. Obchodzone tu były z wielką Uroczystością Jmieniny N. Pana. W Kościele zgromadzeni byli Obywatele y Duchowieństwo oboyga Obrządkow w wielkiey liczbie (między któremi znaydowałsię JX. Manasterski Prowincyał y Generalny Komissarz JJ. XX. Franciszkanów Prowincyi Ruskiey) gdzie JX. Kuczkowski Kanclerz Katedry Łuckiey, spiewał Summę y Te Deum laudamus , przy licznym strzelaniu z harmat y z ręczney broni. Kazanie miał JX. Wykowski Ex-Jezuita stosowne do tego Nabożeństwa. Po skończonym Nabożeństwie, JP. Puławski Starosta Czereszyński Rotmistrz Kawaleryi Narodowey, tu z Chorągwią swą konsystuiący, dawał wspaniały obiad, na który wiele ziechało się postronnych z okolicy tuteyszey Obywatelow, gdzie licznie spełniane było Zdrowie Nayiaśnieyszego Pana przy setnym dawaniu ognia z harmat.
\Zakrzewski Brzeski Kujaw./Głos tegoż na Sessyi Seymowey
dnia 15. Maji 1789. Roku
miany.
Com dnia wczorayszego wspólnie z wielu JWW. Kollegami in Turno ostrzegał, powtorzyć w dniu dzisieyszym miłą znam powinnością, świeżo ustanowione Prawo bez dodatku JW. Kasztelana Sandeckiego, byłoby nayobszernieyszym chciwości dla wielu Zastawników otwarciem.
Jeżeli przyczyna miałaby być konsyderowaną, iż niemasz Zastawnika dostateczny Procent maiącego, aby śmiał do Processu się udawać, i dla tego nie trzeba Prawa, również pamiętać należy, któryż iest Zastawnik pragnący mniey mieć iak więcey, miłość własna potrafi zanętę uczynić, postrzegłszy niesposobnego w wypłaceniu Summy Dziedzica zpro wawszy, na wszystkie pozwolić musi kondycye, przycisk potrzeby, robi człowieka wyz[?]waiącego z własney woli, ta nim powoduie, i gdzie swe oparcie wyznaczy, przystać należy, to iest z szczególną Właścicielką, która umie rodzić Z, i dlatego potrzebne w tym mieyscu żądane Prawo.
Idzie rzecz, aby Prawo 26. Roku o Zastawach uchylonym nie zostało. Prawo każde użyteczne oddawać winno [s. 161v]
owoce. Prawo w swym oznaczeniu chciwości mieć nie może. Prawo nie pozywaiącym Possessorom stałym i nienaruszonym zostanie. Służyć tym nie może, którzy dostateczne Prowenta maiąc i na Podatek Rzplitey, przecież siebie uwolnić, a na Dziedzica zwalić będą usiłować.Niech Nam Prześwietne Stany okoliczność znacznie maiętnych Panow wiele Substancyi w Zastawy oddanych; nie tamuie chęci udecydowania tego dodatku, sprawiedliwość bogatemu i ubogiemu równo plenne winna oddać skutki, owszem ieżeli iest prawdą, iż Panowie wiele Dobr w Zastawach maią, im więc naypotrzebnieyszem takowe Prawo słuszność ciągnące za sobą, aby przez Zapozwy i Dekretów razem zyskanie straciwszy z ogłoszenia tak licznych Zapozwow kredyt publiczny, z maiętnych ubogiemi nie stali się, należy ustanowić.
Nie płaszczmy się przed Panami gardząc ich łaską w moment odmianie podległey, przestańmy każdy z Nas na tym co mamy w spokoyności lubey używaiąc skromnych dochodów równo Urodzeni, w równey kolei z każdym stanąć zawsze winniśmy. Lecz gdzie o sprawiedliwość, gdyby i dla samych iedynie Panów tey odmówić trudno, wszakże nawet wszystkie Prowincye maią; wielu Dziedziców, którzy swe Dobra w Zastawy pooddawali; te wszystkie pobudki przekonały mnie, bym prosił o decyzyą JW. Kasztelana Sandeckiego dodatku.