Sessya 144.

Dnia 21 Sierpnia.

Zagaił JP. Marszałek Seym: Bieg czynnosci ludzkich przyrownywa się do rzeki &.

Litt:

JP. Matusewicz P. Brzes: Litt: Uwielbiwszy Akt ofiary Xcia Marszałka Konff. Litt: w zrzeczeniu się pretensyi swoich do Skarbu Litt: oswiadczoney na dniu wczorayszym, dla dopełnienia teyże ofiary y utwierdzenia Prawem oddał Proiekt do Laski, wraz z dowodami, rzetelność pretensyi wspieraiącemi.

Czytał JP. Sekretarz ten Proiekt, ktory na trzykrotne zapytanie JP. Marszałka jednomyslnie został przyięty.

JP. Butrymowicz P. Pinski przypomniawszy względy Stanów na Woysko Koron: w wyznaczeniu 24.400. Złłh na Doktora, Sztabs-Chirurga y Edukacyą Felczerów, upraszał o rozciągnienie tychże względow na Woysko Litewskie w oznaczeniu proporcyonalney Summy.

Czytał JP. Sekretarz Prawo w tym punkcie zapadłe na Korone.

JP. Marszałek Seym: proponował aby dodać 12200. Złłh z Skarbu Litt. na Doktora, Sztabs Chirurga & dla Woyska Litt: I na to zaszła zgoda iednomyslna.

JP. Zaleski P. Trocki przełożywszy rozległość Woiewodztwa Trockiego, liczbę w nim Starostw dziewiędziesiąt kilka przenoszącą, zatym podobieństwo, aby trzey Lustratorowie wyznaczeni w przepisanym terminie Prawem Dzieło swoie zakończyli; upraszał o przydanie Szesciu Lustratorow, w czym [s. 724v] oddał do Laski remonstracye Woiewodztwa Trockiego y Proiekt.

Czytał JP. Sekretarz nayprzod przełożenie Woiewodztwa Trockiego, a potym Proiekt. Na który zgoda zaszła iednomyslna.

Zlecenia JP. Marszałka czytał JP. Sekretarz punkt o Officyalistach Kommissyi Woyskowey.

JP. Kublicki żądał dodać do tytułu y Officerowie.

JP. Rzewuski P. Podolski nie pozwolił na to z przyczyny, iz Officyerowie znaydą mieysce między Officyerami, a Kancellarya powinna zostać Kancellaryą.

JP. Marszałek Seymowy wyraził: Rzecz pewna, iż przy opisach Kommissyi Woyskowey iuż oznaczona została wola Ph Stanow względem Kancellaryi Woyskowey; Ieli podoba się Zacnym Kolegom, zlecił bym JP. Sekretarzowi przeczytać Prawo zapadłe o Kancellaryi. My tu Etat stanowiemy, a Kancellarya boday czy nie będzie do listy Expens Cywilnych należeć tedy by tam wzięła swoie oznaczenie. Mowią niektorzy Koledzy, iż Kancellarya Woyskowa nie może do listy Cywilney należeć. Lecz gdy Kommissarze sami maią swoie umieszczenie w Liscie Cywilney, tedy tym bardziey Kancellarya, bo przyznam się zacnym Kolegom, iz obawiam się abyśmy iak smutna praktyka w roku 1717. nauczyła, woyska nie zwinęli zostawiwszy Officyerów.

JP. Suchodolski P. Chełm. odezwał się: Urządzenie Kancellaryi przy Deputacyi do Jnteressow Cudzoziemskich, oddaliśmy teyże Deputacyi, tedy podobnież y Urządzenie Officyalistów Woyskowych oddać Kommissyi Woyskowey, wyznaczywszy ogólną [s. 725] iey Summę, a to dla oszczędzenia czasu.

JP. Marszałek Seym. rzekł: I ia nie sądzę aby Pe Stany temi szczegułami chciały się zatrudniać, dość gdy certum quantum do rozrządzenia Kommissyi Woyskowey na Kancellaryą oddadzą; Ale na to osobnego trzeba Proiektu, lub też wymazał bym cały Artykuł, a ogulną Summę bym na Kancellaryą według woli P. Stanow umiescił.

Czytał JP. Sekretarz punkt 14. Opisow Kommissyi Woyskowey o Kancellaryi.

JP. Rzewuski P. Podol. wyraził:



Rozrządzenie Kancellaryi iest dopełnione od Kommissyi Woyskowey w Etacie Deputacyi podanym, a przez Deputacyą do decyzyi Stanow przychodzącym. Dwie Kwestye tu wypadać mogą, pierwsza, czyli mamy zatrzymać Kancellaryą, tak iak Kommissya rozrządziła? druga, czyliteż tak, iak Deputacya ułożyła? Iakie mysli moie były w zasiadaniu Deputacyi, też same ponawiam, iz zawsze za oszczędnoscią Skarbu. Na dodatek w tytule Officyerow, pozwolić nie mogę, ale żeby został, tak iak iest. Officyalistow, czyli Kancellaryi Woyskowey. Ostrzegam iż Deputacya nie które Pensye Officyalistom powiększyła, a nie które zmnieyszyła. Między Officyalistami znayduię Pułkownika do Kart Geograficznych, Generała Adjutanta Kommissyi. Ci iako Woyskowi są w nadziei Awansu. Ia zas zgadzaiąc się na Awans w Woysku teraznieyszych, dopraszać się będę, aby przyszli Adjutanci Kommissyinie zostali w Rzędzie Officyalistow Cywilnych. Gdy tedy Cywilni są zmieszczeni z Woyskowemi [s. 725v] gdy sprawiedliwość wyciąga Awansu dla Woyskowych, a Konwikcya moia nie każe pozwalać na Awans dla Cywilnych, gdy rożność daie się widzieć Etatu Deputacyi od rozrządzenia Kommissyi; Z tych przyczyn koniecznie Pe Stany muszą ten Artykuł wziąść do decyzyi swoiey.

JP. Butrymowicz P. Pinski zapytał: Czy Punktami będzie przechodzić ten Artykuł, czy też w ogule? bo bym czytał Protokuł co do szczegułow, lub w ogolnosci.

JP. Mierzeiewski P. Podol: rzekł, aby oguł wyznaczoney Summy mogł się dokładniey znieść y zgodzić, trzeba punktami decydować.

JP. Woiewoda Sieradzki. Przywiodłszy Prawo w opisach Kommissyi Woyskowey oddaiące tey Magistraturze rozrządzenie Kancellaryi, stawał przy tym Prawie, żądaiąc spuszczenia tego Artykułu, a kontynuacyi Etatu.

JP. Kublicki P. Inflantski przywodząc iż iest między Officyalistami położony Pułkownik do Kart Geograficznych, y Plac Maior Warszawy y Kamienca, o ktorych coś rzec trzeba, żądał decyzyi Artykułu o Kancellaryi Woyskowey.

JP. Matusewicz P. Brzes. Litt: radził wyrzucić te Rangi, ktore do Officyalistow Kommissyi Woyskowey nie należą, a na Officyalistow wyznaczywszy ogólną Summę Kommissyi, daley w Etacie postępować.

JP. Rzewuski P. Podol. rzekł: Zgodzę się na to, gdy rzekniemy wprzod iż żaden Officyalista Kommissyi nie będzie mogł awansować w Woysku.

[s. 726]

JP. Suchodolski P. Chełm: przeczytawszy Prawo tego Seymu o Officyalistach Kommissyi, stanął przy nim a przypominaiąc, iak wiele przy opisach Kommissyi Officyalisci czasu zaięli, oraz ochraniaiąc go y teraz, chciał mieć ten Artykuł wyłączony.

JP. Rzewuski P. Podol. rzekł: iz Kommissya nie zachowała Prawa Seymem teraznieyszym przepisanego, bo nie którym zmnieyszyła, nie którym podwyższyła Pensye, iako to widać na Adjutancie Hetmańskim, ktory po całym Kraiu iezdzić obowiązany, ma tylko pensyi 3000. a Adjutant Kommissyi ma 4500. Jż Stany nakazały Kommissyi podać plan swoich Officyalistow, który gdy do approbaty Stanow przynosi, upraszał o czytanie Iego porządne.

JP. Potocki P. Lubel. wyraził:



Czas kilkutygodniowy prożno Nam zchodzi. Iuż iest ustanowiona płaca dla Officyalistow Kommissyi, gdyśmy rzekli iż ich zachowuiemy przy dawnych pensyach; Zdawał się zbyteczny Regent Likwidacyiny, ten skassowany. Inni potrzebni Officyalisci utrzymani. O nic więcey iuż tedy nie idzie, tylko o Awans w Woysku. Tu niech mi się godzi zdanie moie wynurzyć. Oto Pisarz Woyskowy powyższym Prawem iest oddalony od Seymików, y odcięty iż tak rzekę od Prawa Szlachectwa; czyż go ieszcze od Awansu w Woysku mamy oddalać? Iakaż pytam się będzie zasług nadgroda? Niechcieycie Ne Stany Człowieka Woyskowego, Człowieka od tylu lat wysłużonego, [s. 726v] a przy pracy ieszcze tak wielkiey, iaką przy Stutysięcznym Woysku mieć będzie zasmucać wyrokiem Waszym. O to upraszam WKMci y Ph Stanów, aby temu Urzędowi zamknięta droga do Awansu w Woysku nie była. Niech mi się godzi y za Adjutantami Kommissyi Woyskowey rzec słowo iedno. Adjutanci Hetmańscy maią zawarowany Awans w Woysku, a czemuż go mieć nie maią Adjutanci Kommissyi. Ieżeli większą Pensyą naznaczyła Kommissya Adjutantowi swoiemu niż Hetmańskiemu, to pewnie ten sprawiedliwy wzgląd miała, iż Hetmański Adjutant ma darmo mieszkanie ma opatrzenie wygody, a Adjutant Kommissyi Woyskowey tego niema. Łączę zdanie moie ze zdaniem JW. Chełm. upraszaiąc, aby ten Artykuł nie był partykularnie rozbierany, lecz tylko uprzątniona ogulnie Kwestya została względem Awansu.

Na żądanie iednak wielu, ktorzy articulatim chcieli decydować Punkt Etatu o Officyalistach Kommissyi Woyskowey.

Czytał JP. Sekretarz: Pisarz Woyskowy & 12.000

JP. Butrymowicz P. Pinski: czynił z Protokułu Deputacyi Uwagi, iż od 10.000 podwyższono Pisarzowi Pensyą do 12.000, a to w tym celu, aby z extra expens Kommissyi, żadney gratyfikacyi nie żądał, bo pierwey miał 13.000 titulo gratyfikacyi.

Co do Rangi Rotmistrza Kawaleryi Narodowey, tę uznała Deputacya za dostateczną.

[s. 727]

JP. Woiewoda Sieradzki oswiadczył: Widzę, iż wpróżne trwonienie czasu puszczamy się, niech osobnym Proiektem Rzplta kiedy zechce Pisarzowi Woyskowemu pensyą postąpi, ale na nowo. Artykuł Officyalistow Kommissyi Woyskowey przepuszczać nie dozwalam. Z mocy zapadłego Prawa.

JP. Zielinski P. Nurski wyraził: Wszyscy nad stratą czasu ubolewamy, a wszyscy go marnie trawiemy. Widzę iż na nieczynnosci Nam zeydzie, a to może nie iedna Sessya. Prawo względnie Officyalistow Kommissyi Woyskowey zapadło, y żadney interpretacyi nie podlega; teraz tylko zostaie Kwestya, czy ci maią bydz z Awansem Woysku, czy bez Awansu? Więc niezostaie tylko podać Propozycyą ad turnum: Czyli Officyalisci Woyskowi maią bydź z Awansem czy bez Awansu?

JP. Marszałek Seym. rzekł: Podał bym taką Propozycyą, ale że nie wszyscy Officyalisci Kommissyi są w Słuzbie Woyskowey.

Xże Marszałek Konff. Litt. wyraził:



Od Dziecinstwa moiego sposobiący się do słuzby Woyskowey, czteroletni Konsyliarz Departamentu, piętnastoletni Sędzia, winienem mieć iakowąś o Woysku wiadomość. JW. Nurski podał propozycyą: Czyli Officyalisci Woyskowi maią bydz z Awansem, lub bez Awansu? Ia się obawiam aby kto drugiey nie podał propozycyi: Co są Officyalisci Woyskowi, y czyli wszyscy tu umieszczeni są niemi? Widzę wszczynaiące [s. 727v] się Kwestye na stratę czasu? Radbym abyśmy się przychylili iednomyslnie do wniosku JW. Chełmskiego JWo Lubel: y JW. Wdy Sieradzkiego, że iuż raz rzeklismy, to co stoi w Prawie, podźmy do Prawa /:czytał Prawo:/ Iuż tedy iest raz oznaczona Prawem powinność Kommissyi Woyskowey iż pensye Officyalistom swoim ma rozrządzić. To więc odesłać należy do Kommissyi. I niewiem z iakiego powodu udała się Deputacya w to, co do Kommissyi odesłało Prawo, ponieważ nie miała mocy, roztrząsać Prawa, ale Proiekt Etatu. Trzeba teraz zapytać, czy wszyscy Officyalisci są zaięci Prawem. Czytam Officyalistow, /:czytał:/. Pisarz Woyskowy, Regent Woyskowy, ci są iuż zaięci Prawem, więc o tych nie powinno bydź Kwestyi. Pułkownik Kart Geograficznych, tego niema w Prawie. W tym mieyscu, niech mi się godzi użalić, że dotąd Ludzie u Nas podług talentów użytemi nie byli. Dwóch mielismy doskonale w tym rzemiosle cwiczonych Mężow. Iednego Nabożeństwo y Koscioł Nam odebrał, to iest JPa Jakubowskiego, drugi toiest JP. Bakałowicz zakopał się w Rolnictwie y domowym zaciszu. Względem tego Ja prosić będę, aby stosowną swym talentom pracą w teraznieyszych Rzpltey potrzebach był zatrudniony. Z doskonałych Indzynierów, iest tylko teraz JP. Sierakowski tego względom WKMci y Ph Stanów nie przestanę polecać. /:czytał daley Listę:/ Generał Audytor ten dla Zasług swoich wart [s. 728] nadgrody. Regent Likwidacyiny o tym Prawo zapadło. Co plac Maior w Warszawie y w Kamieńcu, to niewiem iak uszedł między Officyalistów Kommissyi Woyskowey. Gdy o Garnizonie Warszawskim y Kamienieckim będzie mowa, w tedy y o Plac-Maiorze rzekniemy. Generał-Adjutanci Kommissyi; tych względom WKMci poleciwszy, stosownie do wniosku JW. Lubel. Sekretarz y inni Kancellarzysci oddani Prawem do rozrządzenia Kommissyi Woyskowey. O Funduszu Inwalidow nie wiem czy tu będziemy teraz co stanowić. Ia bym rozumiał aby do ukończenia zupełnego Etatu Woyska z tym się zatrzymać. Extraexpensa Kommissyi Woyskowey podobno tu oznaczemy. Co reparacya Kamieńca, nie wiem iak się ma rozumieć, bo ieżeli taka reparacya aby wprawic Cegiełkę gdzie wypadnie, to aż nadto 12000. Jeżeli zas reparacya iaka bydź powinna Fortecy? to za mało. Już tedy Pułkownika do Kart Geograficznych, ktory mieć będzie mieysce pod Artykułem o Indzynierach zmazać należy, także Generał-Audytora y Plac-Majora, iako Woyskowych. O Adjutantach cos rzec musiemy. O Jnnych Officyalistach niech Nam Jnformacyą Kommissya Woyskowa na przyszłą Sessyą przyniesie.

Tu JP. Kozielskiego, po nim Regenta Iasinskiego y JP. Rogalinskiego względom WKMci y Ph Stanów polecam.

Król Jmc. odezwał się z Tronu, za temi trzema y Ia przyłączam moię zaletę, a naybardziey za stoiącemi przy Mnie dwiema Inzynierami, toiest JP. Bakałowiczem y Sierakowskim.

[s. 728v]

JP. Suchorzewski P. Kaliski proponował Artykuł o Officyalistach Woyskowych spuscic w dół, a przystąpić do Kontynuacyi Etatu.

JP. Marszałek Seymowy oswiadczył iż stosownie do wniesienia Xcia Kolegi zaleci Kommissyi Woyskowey, aby Officyalistami swoiemi rozrządziła y to rozrządzenie na przyszłą Sessyą Stanom podała.

JP. Rzewuski P. Podol: niezgadzaiąc się na to wniesienie, prosił o nieodwłoczną decyzyą: Czyli Officyalisci Kommissyi Woyskowey maią bydź przypuszczeni do Awansu, lub nie?

JP. Dłuski P. Lubel. rzekł: Zda mi się iż powszechna iest zgoda na Officyalistów Kommissyi Woyskowey, iż maią bydź bez Awansu w Woysku, tylko spor względem Pisarza Woyskowego zachodzi więc o Pisarzu decyduymy.

JP. Marszałek Seym. rzekł: iż uformuie Propozycyą ad Turnum stosownie do wniosku JP. Lubelskiego.

JP. Rzewuski P. Podol: oswiadczył oppozycyą mowiąc: Zgodzę się o Awans dla Pisarzów, gdy Kancellarya Kommissyi Woyskowey będzie formowana z Woyskowych, bo iak Pisarz z osoby Cywilney będzie wiedział co się dzieie w Woysku? Kto wie może Pisarze będą należeć do Listy Cywilno-Woyskowey, y brać Patenta od JKMci, zatym proszę o propozycyą: Czyli Kancellarya Kommissyi będzie brana z Woyska, lub nie? y czyli do Awansow będzie należeć?

JP. Niemcewicz P. Jnflantski miał głos.

Litt:

Gdy JP. Hetman WK. okazał JP. Jnflantskiemu tkliwość swoię z nie ktorych głosu Iego [s. 729] wyrazow, na co JP. Inflantski rzekł: Powiedziałem w głosie moim, że względy na związki nie potrafiły odmienić Patryotycznego sposobu myslenia z postępowania Xcia Marszałka Konff. Litt: ale te ieszcze mocnieysze nie potrafiły odciągnąc JW. Hetmana WK: od cw chwalebnego na tym Seymie Patryotyzmu.

JP. Rzewuski P. Podol. upraszał JPa Marszałka Seymowego, aby był surowym w dostrzeganiu, iżby Propozycye do Materyi stosowne, a nie Satyry w Izbie wprowadzane były.

JP. Marszałek Seym: z okolicznosci głosu JP. Jnflantskiego zagrzewaiącego do czynnosci, zagaił Kontynuacyą Etatu.

JP. Potocki P. Lubel: upraszał o przyspieszenie decyzyi o Awansie Pisarza Woyskowego, bo o innych Officyalistach nie ma Kwestyi, iż tylko w Kancellaryi awansować maią.

JP. Marszałek Seym. ogłosił Propozycyą: Czyli Pisarze Woyskowi, maią bydź przypuszczeni do Awansu w Woysku? lub nie?

JP. Suchodolski P. Chełm: proponował, aby w Etacie wymazać to Słowo z Awansem, w Punkcie o Pisarzach, ani dodawać bez Awansu.

Xże Marszałek Konff. Litt: przełożywszy, iż dosyć że ma Pisarz Rangę Rotmistrzowską, a o Rotmistrzów Awansie nic nie rzeczono; Zaczym to napotym zawiesić należy, y upadnie spór o Pisarzach.

JP. Marszałek Seym. pytał Izby o zgodę względem Pisarzow na Rangę Rotmistrza, a bez dodatku o dalszym awansie? Zaszła zgoda iednomyslna.

[s. 729v]

Czytał JP. Sekretarz: Regent z Rangą Porucznika Kawaleryi Narodowey 7000. Czytał daley Pułkownik Kart Geograficznych 8000.

JP. Butrymowicz P. Pinski rzekł: iż Pułkownik należy do Inżynierow, y tam ma bydź spuszczony.

JP. Marszałek Seym: zapytał, czy ma go zmazać?

Na co Xże Marszałek Konff. Litt. wyraził: Winienem ostrzedz, iż Pułkownik poki między Inzynierami umieszczony nie będzie, aby mieysca nie stracił y pensyi, nie może tu bydź przemazywany, ale radził bym dodać - Pułkownik dzisieyszy do Kart Geograficznych, poki nie będzie umieszczony w Korpusie Inżynierow ma mieć 8000.

Rzekł JP. Butrymowicz Poseł Pinski iż Pułkownik należy do Inżynierów y tam ma bydź spuszczony.

JP. Marszałek Seym: zapytał czy ma go zmazać ?

JP. Hetman WK: przełozył iż co innego iest Inżynierya, a co innego Geografia, zatym w iedno tych rzeczy miescic nie należy.

Czytał JP. Sekretarz z poprawkami ten Punkt na ktory zaszła zgoda iednomyslna.

Czytał JP. Sekretarz Generał Audytor &.

JP. Zaleski P. Trocki żądał aby go przenieść do Inwalidow.

JP. Marszałek Seym: pytał czy mu naznaczyć pensyą z Extraexpensy.

JP. Kasztelan Wielun. miał głos.

Litt:

Po tym głosie zapytał się JP. Marszałek, czy zgoda na oznaczenie pensyi Audytorowi - Zaszła zgoda iednomyslna.

[s. 730]

Czytał JP. Sekretarz: Regent Likwidacyi &c.

JP. Kublicki zalecał względom JKMci y Ph Stanow JP. Lubaszewskiego, iako zniesionego Regenta.

JP. Rzewuski P. Podol: na Rangę Porucznika y na Awans w Woysku - oswiadczył Oppozycyą.

JP. Butrymowicz P. Pinski wniosł aby dodać: z awansem w Kancellaryi

JP. Mikorski P. Kaliski żądał aby ten Punkt odłożyć do listy Officyalistow przez Kommissyą Woyskową Stanom podać mianey.

Gdy to wniesienie powszechnie Izba przyięła, JP. Marszałek Seym: zagaił dalsze czytanie.

Czytał JP. Sekretarz Plac-Major w Warszawie &.

JP. Butrymowicz P. Pinski Przełożywszy obowiązki Plac Maiora, niepodobne przez iednę osobę do wykonania w Warszawie uznał ten Urząd niepotrzebnym; Zaczym ostrzegłszy Warunek salvo moderno sądził go bydź wartym zniesienia.

JP. Kublicki P. Jnflantski oswiadczył iż teraznieyszy Plac Maior, wyręcza JPa Byszewskiego Funkcyą Poselską zaiętego, od nieiakiego czasu, ale dotąd brał pensyą prożno.

JP. Rzewuski P. Podol: przełożywszy iż z tylekroć powtarzanych wniesień o pomnożenie Garnizonu Warszawskiego, sądzi potrzebny Urząd Plac Majora, y że toby własnie było mieysce dla Starszych Kapitanów, gdyby zaś miał bydź kassowany, dopraszał się o salwę dla teraznieyszego [s. 730v] który y zasłużony y kupił podobno Urząd.

JP. Kasztelan Łukowski zezwalaiąc na skassowanie Urzędu, upraszał o Warunek salvo moderno.

JP. Marszałek Seym. pytał o zgodę na zachowanie salvo moderno.

JP. Zaleski P. Trocki upraszał o obiasnienie od Kommissyi Woyskowey czy potrzebny ten Urząd bo my Etat stanowiemy na zawsze.

JP. Kublicki P. Inflantski odezwał się Zainformował Mnie JW. Hetman WK: iż w Fortecach iest ten Urząd potrzebny, ale co w Warszawie, to nie potrzebny, bo Policya Urząd Plac Majora zastępuie. Ieszcze iednę uwagę dodał JW. Hetman WK: iz Plac Major tam ma mieysce, gdzie iest iedna Kommenda, tu zas są dwie Kommendy, bo y Garnizonowa y Gwardyi.

JP. Marszałek Seym: pytał o zgodę na Plac Majora - Dały się słyszeć Oppozycye.

JP. Dłuski P. Lubel. wniosł aby do Materyi Garnizonowey odłożyć Plac-Maiorów. Lecz JP. Rzewuski Poseł Podol. żądał nieodwłoczney decyzyi.

JP. Wda Łęczycki, namieniwszy iż Garnizon Warszawski może do 10.000 będzie wzmocniony, a zatym bez Plac Maiora nie obeydzie się, upraszał o zachowanie tego Urzędu.

JP. Kasztelan Łukowski rzekł: Zachowaymy teraznieyszego ad vita tempora, a iesli na potym będzie trzeba tego Urzędu, to Rzplta zawsze [s. 731] trwaiąca postanowi go sobie.

Czytał JP. Sekretarz - Plac Major z poprawkami. Zaszła zgoda iednomyslna.

Czytał JP. Sekretarz: Generał Adjutant &.

JP. Butrymowicz P. Pinski przeczytawszy Protokuł wniosł o porownanie względem pensyi y Awansu Adjutantow Kommissyi Woyskowey z Adjutantami Hetmańskiemi.

JP. Rzewuski P. Podol. oswiadczył na to wniesienie oppozycyą, przywodząc iż Adjutanci Hetmanscy maią do 3000. zmnieyszoną pensyą przy większych obowiązkach, A na Awans, iz obowiązki Adjutanta Kommissyi nie są Woyskowe, ale Cywilne; Nareszcie zgadzał się na Salwę dla teraznieyszych.

JP. Kochanowski P. Sandomir. prosił o całkowitą pensyą z warunkiem salvis modernis; Ale nie było na to zgody.

JP. Rzewuski P. Podolski podał dodatek o Adjutantach, ten gdy był przeczytany, zaszła nań zgoda iednomyslna.

Czytał JP. Sekretarz: Sekretarz z Rangą Maiora &. 4. Kancellarzystow. Ten Urząd odesłano do Listy od Kommissyi Woyskowey podać się maiącey, oraz y następnych, Archiwistę Instygatora Kopistow Aplikantów &.

JP. Rzewuski P. Podol. wniosł o zalecenie Kommissyi Woyskowey [s. 731v] aby starych Sierzantow z Woyska brała za Applikantow, bo ci umieią dobrze pisać.

Czytał JP. Sekretarz: Na fundusz Inwalidow 200.000.

JP. Marszałek Seym: odłozył ten Punkt do osobnego Proiektu.

Czytał JP. Sekretarz: Na utrzymanie Fortecy Kamienieckiey 50.000.

JP. Rzewuski P. Podol: żądał wyznaczenia osobnego funduszu na Aresztantów. Ten punkt o utrzymaniu Fortecy Kamienieckiey do obiasnienia Kommissyi odesłano.

Czytał JP. Sekretarz: Na Extra expensa Kommissyi Woyskowey 30.000.

JP. Rzewuski P. Podol: ostrzegł, aby ten fundusz, nie był zażywany na pensye, gratyfikacye &.

JP. Marszałek Seym: odłożył te Punkta do obiasnienia od Kommissyi Woyskowey.

Xże Marszałek Konff. Litt: upraszał o decyzyą Stanow punctatim Officyalistow Kommissyi Woyskowey z Skarbu Litt: płatnych.

Gdy JP. Sekretarz przyszedł do czytania Punktu o Exercyer Maystrze. JP. Rzewuski dopraszał się za JPm Chlewinskim, aby ad vitae tempora był zachowany. Na zapytanie JP. Marszałka zaszła zgoda iednomyslna ad vitae tempora teraznieyszego.

Na Kassyera Woyskowego, dały się słyszeć także oppozycye.

Po nie iakich poprawkach rownie zaszła zgoda iednomyslna salvo moderno Possessore.

[s. 732]

Resztę Artykułów odłożono, tak iak na Koronę do osobnych Proiektow y obiasnienia od Kommissyi Woyskowey.

JP. Suchorzewski P. Kaliski z okolicznosci następuiących Sądow Seymowych, doniosłszy o 15. Seymikach Deputt. rozdwoionych z Mocy Prawa 1611. upraszał JP. Marszałka Seymo o zalecenie Sądowi Seymowemu, aby uczynił osobny Regestr na podwoione Seymiki y one rozsądził.

JP. Marszałek Seym: przypomniawszy Prawa, które w Trybunałach oznaczyły rozprawę względem podwoynych Seymików, przełożył, iż dwie tylko Sprawy są odesłane wyrokiem Stanow do Sądu Seymowego.

JP. Zielinski P. Nurski zamowił sobie wprowadzenie tey Materyi do Izby na następuiącey Sessyi.

JP. Marszałek Seym. przełożył, iż to iest uboczna Materya od Woyskowosci y podatków.

JP. Suchorzewski P. Kaliski rzekł: To iest naypierwsza Materya; bo co Nam po Woysku, na co mamy składać podatki, ieżeli wolność obwarowana nie będzie?

JP. Suchodolski P. Chełm. wyraził: W tak delikatney Materyi winienem popierać wniosek JW. Kaliskiego. Zawsze to powtarzać będę Co tobie nie miło, tego drugiemu nieczyń. Iuż to niedopiero zaprowadziły się u Nas te gwałty wolności, tak dalece iż w szynkowniach [s. 732v] odważaią się składać obrady. Ia sam trzyletni Process toczyłem y nakoniec utonęła sprawa; Zatym czuły iestem na równy gwałt wyrządzony drugiemu. A przeto temu Rząd tamę założyć powinien y według dawnych Praw o sądzenie takowych gwałtow wolnosci na Sądach Seymowych w następuiącey Sessyi popierać będę.

JP. Marszałek Seym. zaniosł prozbę do JKMci od Kolegow Litth , aby jutrzeyszy dzień dla Poczty mieli wolny od Sessyi, a przypomniawszy termin przypadaiący Sądów Seymowych w Poniedziałek, upraszał No Pana o solwowanie Sessyi.

JX. Podkanclerzy Koron. solwował Sessyą na Wtorek następuiący.

[s. 733]

21 Sier.



Bieg czynnosci Ludzkich porownywa się do płynienia rzeki, ktora ciekiem wody ieden drugiemu ustępuiąc utrzymuie się. Praca Nas żyiących podobnie odbywa się, gdy iedną zakończemy, do drugiey zabieramy się y ciąg iey tym odbywa się sposobem. Zadecydowały iuż Pe Stany Ustanowienie Sztabu Generalnego, po przyisciu onego, następuie oznaczenie nadgrody dla Jcm. Subalternów Kommissyi Woyskowey, o ktorych w Punkcie 15m w ustanowieniu teyże Kommissyi iuż Pe Stany Seymuiące Wolę swę oznaczyły, w uformowaniu dla niey Kancellaryi. Gdy iednak Etat przez Kommissyą urządzony tychże Officyantów umiescił, a Deputacya od Stanów zostawiła ich w mieyscu tym, gdzie bym mieć ich nie życzył, w Liscie płacy Woyska, lecz wraz z Pensyą dla Kommissarzy Woyskowych oznaczoną w Expensach publicznych; chcąc aby Podatek Nas składaiący się na Żołd tylko Żołnierzowi obracanym: Iednak nie zdoływam przestąpić porządku Proiektu Etatu y w nim postępuiąc od oznaczenia nadgrody pracuiącym w Kancellaryi Woyskowey, dzisieysze przedsiębiorę otwarcie Sessyi y do kontynuowania Etatu przystępuię.

[s. 733v] [s. 734]


MOWA
Jaśnie Wielmożnego Jegomości Pana
JULIANA URSYNA
NIEMCEWICZA,
POSŁA INFLANTSKIEGO
NA SESSYI SEYMOWEY
Dnia 21. Sierpnia Roku 1789. w Warszawie,
MIANA.

NAYIASNIEYSZY KROLU, PANIE MOY MIŁOSCIWY!

PRZEŚWIETNE SKONFEDEROWANE RZECZYPOSPOLITEY STANY!

Chcąc was Prześwietne Skonfederowane Rzeczypospolitey Stany nakłonić, ażebyscie y uwagę y starania wasze przyłożyli do tych celow, które y godności y światłom waszym właściwsze, istotniey los Rzeczypospolitey zabespieczaią; nie będę się z skargami memi rozwodził nad stratą czasu, bo te zdaie się, że mało iuż na sercach naszych czynią wrażenia. Przełożę wam tylko wielość zbawiennych ustaw, których od nas oczekuie Oyczyzna, a tych ważność zważywszy uyrzycie sami, ieżeli nam przystoi w porze (którą nam zesłały nieba łzami naszemi zmiękczone) i tak opieszale postępować, y z oboiętnością patrzać na widoki, które iużby być powinne uskutecznione, a które dotąd w oddaleniu ieszcze y trwodze widziemy. Rzeczpospolita powiedziała, chcę mieć tyle y tyle woyska, to iest iey wyrok, może się zastanowić nad ważnieyszemi onego częściami, ale mnieysze rozbiory y urządzenia należą do tey Magistratury, którey dozorowi Woysko te oddała, y która maiąca w łonie swoim ludzi znaiomszych w tey sztuce, y łatwiey y skuteczniey dzieło to dokona. Rzymianie y Grecy, niemniey zapewne od nas wolni, kiedy rozkazywali zaciągi, przeznaczali liczbę Woyska, ale w poważnych ich obradach, nie kryskowano się na Centuryonow [s. 734v] Manipularyuszow, y innych podobnych urzędnikow, zostawiali dzieło to wyznaczonym od siebie Wodzom, y ci wolę ich wykonywali; ani Parlament Angielski nietraci czasu na umawianiu się, iakie lyny maią być w okręcie, wiele ludzi, wiele harmat, iakie żagle; choć na wyspie urodzeni, nie są wszyscy żeglarzami, y tym dzieło to zostawuią, którym z powołania sztuka ta iest znaiomszą. Idźmy y my tym przykładem, niezastanawiaiąc się nad małemi rozbiorami, które w każdym czasie y poprawić y odmienić można, dążmy wszelkiemi siłami do tych ustaw, które szczęśliwey porze wydzierać iż tak rzekę należy, y które trwałość Rzeczypospolitey nazawsze zabespieczą.

Znam ia, że w materyach tyczących się woyska, są Artykuły, które nie cierpią zwłoki, w tych liczbie są Kantony, bez których Woysko z samych włuczęgow lub ludzi gwałtem branych złożone, ani dokompletowane, ani Rzeczypospolitey pewney obiecywać nie może obrony. Ustawiczne desercye, ustawiczne zatargi między Woyskowemi y Obywatelami, całe zaciągi spóźnione, chciałbym za tym, żeby Projekt Kantonow iak nayprędzey przyszedł pod rozeznanie Nayiaśnieyszych Stanow, a świadom ich gorliwości, iuż skutku pewien iestem. Ustanowienie Magazynow do exystencyi Woyska tego, osobliwie Kawaleryi Narodowey nieodbicie potrzebne, JW. Woiewoda Sieradzki poważny y gorliwy Senator, y JW. Szyrma Poseł Piński zbawienne w tey mierze podali Projekta, wszystkie te ustawy, nayściśleyszy będą miały związek z Kommissyami Woiewodzkiemi, które ia do wewnętrznego Rządu sądzę za iedną z naypotrzebnieyszych Seymu naszego ustaw. Te mówię Kommissye Woiewodzkie, obiecywać nam powinny naywiększe dla Rzeczypospolitey korzyści, przez nie wykonanie rozkazow naywyższego Rządu ułatwione, wewnętrzny porządek w Miastach y Powiatach ustanowiony, drogi poprawne, słowem to wszystko uskutecznione, co tylko Kraiowi rządnieyszą y szczęśliwszą postać dać może, będą to małe kułka, które ułatwią obrot całey Rządowey machiny, y przyśpieszą bieg harmonii y szczęśliwości publiczney. Opisy Kommissyi Woyskowey, zostaią nam ieszcze do dokończenia: wszystkie te ustawy wymagaią czasu, ale ten na pożytecznych dla Kraiu pracach nie żal iest trawić, w ten czas tylko z niespokoynością y żalem upływaiącym go widziemy, kiedy upływa na niczym, albo tak dobrze iak na niczym: lecz gdy Nayiaśnieysze Stany tą pracą zatrudniać się będą, niech wyznaczeni świetli y cnotliwi mężowie, biegli w Prawodawstwie y Rządowey nauce, do ułożenia Systemy Rządu, gotuią wcześnie te wielkie dzieło, od którego trwałość y szczęśliwość Polski iedynie zawisła, którego wady ściągały dotąd na nas nayokropnieysze klęski, y którego ieźli doskonale nieubespieczemy, naygorliwsze ustawy [s. 735] nasze na usuwaiącym się w sparte piasku, za lada burzą wywrócone zostaną. Niech będą na czele wielkiego tego dzieła Prawa Kardynalne, nie takie iak były 1768. ale takie któreby wolność Narodu, powagę Tronu, pewność osob y własności naszych, słowem naymocnieysze Rzeczypospolitey zasady zawierały, niech będą święte, niech ich większości nawet zgwałcić wolno nie będzie, niech mówię będą tak szanowanemi, iak te poświęcone Religii naczynia, których świętokracką ręką śmiertelnym tykać się nie wolno. To iedno trwałość naszą zabespieczyć nam może, to wsprzymierzeńcach wzbudzić ufność, że y poważać y szukać nas będą, kiedy uyrzą, że Rząd niechwieiący się, że dziś nie wywraca tego co ustanowił wczoray.

Niech w opieszałych pracach naszych tą się przynaymniey cieszemy myślą, że są mężowie którzy pracuią nad dziełem które y dawnieysze błędy poprawić y przeszłe Rzeczpospolitey trwałość zabeśpieczyć potrafi. Bo Nayiaśnieysze Stany to iest niezprzeczną prawdą, że Narody tym tylko są, czym Prawa y Rząd chcą żeby były. Do tych za tym tak ważnych celów wszelkiemi dążmi siłami, niech ustaną osobistości y podeyrzenia, nikt na nich więcey nie traci iak Oyczyzna, nikt się z nich więcey nie cieszy iak przeciwni Oyczyznie. Powróćmy do tego ducha stałości y zgody, który w początkach kroki nasze prowadził. Wszakże iuż żadney nie mamy przeszkody, iuż Moskal śmiałością y męstwem naszym zadziwiony, nieśmie się mięszać do obrad ludu wolnego, ci którzy nie sercem, ale uwiedzeni błędem wierzyli Moskalom ucichli, ktoż nam tedy przeszkadza, my sami, nasze spory nasze podeyrzenia, nasza wielomowność. Temi zraziliśmy sami siebie, godny nasz Marszałek ustawnym znużony mozołem, upada na zdrowiu, y ktoż o dni iego drżyć niepowinien? więcey stu Posłów oddaliło się od obrad, ani się dziwić należy, każdy chętnie, czas, maiątek, y zdrowie niesie Rzeczypospolitey w ważnych usługach, ale nie każdemu równie miło cztery godziny nad Buńczucznemi się umawiać. Nayiaśnieysze Stany! zachęcaiąc was do pracy y zgody niech mi wolno będzie mówić słowami sławnego we Francyi Ministra Jmci Pana Neckera który tak mówił do zgromadzonego teraz Narodu "Bądźcie w iedności żebyście wykonali tak ważne przedsiewzięcia wasze, bądźcie w iedności, żebyście odpowiedzieli życzeniom Narodu całego, bądźcie w iedności, żebyście godnie wstrzymać mogli obrucone na was oczy Europy, bądźcie w iedności, żebyście bez boiaźni imiona wasze potomności podać śmieli, żebyście zawczasu poglądać mogli na surowy Sąd przyszłych pokoleń. Będą się one od was domagać rachunku te niezliczone pokolenia, których dzisiay zabeśpieczacie losy, będą się was pytać, iakeście użyli tey tak szczęśliwey chwili. Wasze osobiste spory, wasze pretensye, [s. 735v] wasze godzinno płynne mowy, znikną iak błyskawica w pośrod niezmiernego powierza przestworu, ani na drodze wiekow żadnego za sobą niezostawią śladu, lecz prawidła dobrego Rządu, szczęścia y mocy które utwierdzicie stano się świadectwem, y wieczną chwały pamiątką, za wasze prace y wasze obywatelstwo. Tak iest, to co teraz uczynicie, dla pożytku y chwały Narodu, to co uczynicie dla zapewnienia trwałości iego, to mówię powierzy wspomnienie wasze wdzięczności waszych następcow: y któż niewie, że wdzięczność ich powiększa się, im bardziey czas oddala od nich dobroczyńcow, y cieniem ich swoim okrywa." To co sławny ten Minister mówił do Narodu swego, to Narodowi naszemu służyć może za przestrogę y naukę.

Ty zaś godny stanu naszego y Konfederacyi Koronney Marszałku który za cały bieg życia twego cnotliwy, naysłodszą odebrałeś nadgrodę, bo zaufanie y szacunek Narodu, niechciey się przeciwnościami zrażać, pamiętay, że pierwszą cnotą wolnego człowieka iest nie rospaczać o Rzeczypospolitey, że nicht niedoszedł świątyni nie śmiertelności, kto niezwalczył podrodze przeciwności, niesmakow y trudow, postępuy więc tą drogą z statkiem godnym twey duszy, a znaydzież w tey świątyni twe Imie, które wcześnie twoie cnoty y Narodu szacunek zapisały. Y ty równie wymowny iak gorliwy Marszałku Konfederacyi Litewskiey, którego żadne okoliczności, żadne względy, z drogi Obywatelskiey zwrocić niemogły, wy godni mówię mężowie, odwracaycie od nas opieszałość y spory, prowadźcie nas do siły Kraiowey, do Rządu, do tych wielkich celow od których iedynie uszczęśliwienia Oyczyzny oczekiwać możemy.

w WARSZAWIE

w Drukarni Uprzywileiowaney MICHAŁA GRÖLLA, Księgarza Nadw. J. K. Mci.