Sessya 163.

Dnia 28. Wrzesnia.

JP. Marszałek Seym. zagaił w te słowa: Odmiana rzeczy, iak żyiącym iest miłą &

Litt:

Odezwał się JP. Małachowski Kanclerz WK. w te słowa: Deputacya wyznaczona do Interessow Cudzoziemskich, zna dla siebie słodkim bydź obowiązkiem uwiadomiać WKMc y P. Stany iak o doniesieniach ważnieyszych od Posłow WKMci y Rzpltey za Granicą zasiadaiących, iakoteż y przełożeniach Ministrów Cudzoziemskich tu przytomnych, ktore zwykła odbierac. Znayduiąc się zatym y dzis w potrzebie takiego uwiadomienia ma honor upraszac, aby semotis Arbitris obowiązek ten dopełnić mogła. Gdy JP. Potocki Marszałek Nadwor. Litt. zaprosił JPP. Arbitrow na ustęp. JP. Kanclerz WK: zabrał głos w te wyrazy.

Litt:

Czytał JP. Sekretarz przełożenie JPa de Hailes Ministra Angielskiego w Bilecie do JP. Kanclerza Koron. pisanym.

Litt:

Czytał potym odpowiedź JP. Kanclerza do tegoż Ministra Angielskiego pod dniem 20. Wrzesnia.

Litt:

Czytał nakoniec Except z Depeszy Londynskiey JP. Bukatego.

Litt:

JP. Marszałek Seym. rzekł: Po takowym uwiadomieniu przez Deputacyą Jnteressow Zagranicznych, Mam honor w przytomnosci Prezesa Teyże Deputacyi, zapytać się Ph Stanow iaką oznaczaią wolą swoią w tey mierze.

[s. 412v]

Odezwał się JP. Jezierski Kaszt: Łukow. Gdy tu idzie o dochod małey konsyderacyi, rozumiał bym napisac, ze exekucya tego Prawa wstrzymana będzie poki nie doydą Jntraty. Gdy doydą to z powodow ważnych znieść będzie mozna Prawo, gdyby zas quo casu nie doszły, to tylko wyidzie zalecenie exekucyi.

Przymowił się JP. Suchorzewski P. Kaliski.



Rzecz prawdziwa ze dochod Czopowego na Piwie Angielskim iest małey Wagi, a widocznie okazuią Nam się wielkie zyski z handlownego Traktatu, ktory Nam oswiadcza Anglia, lecz rozumiał bym, że Poseł Angielski powinien na tym przestać, iaką Rezolucyą od JW. Kanclerza WK. w zapewnieniu odebrał, y powinien się sam Dwor Angielski w tym przeswiadczyć, że inney Rezolucyi dać nie możemy, boby podobne od innych Dworow mogły bydz czynione Propozycye, a zawsze z wymowką y wyrzutem, zesmy iuż do mysliłączność uczynili. Więc w takim przypadku żadne Prawo Nasze niezostałoby pewnym, bo na rekwizycyą ktoregożkolwiek Dworu musielibyśmy się zawsze cofać, y zdawałoby się, ze Rzplta w własnym Kraiu nie iest mocna uczynic iakowe rozrządzenie, tylko do woli sąsiedzki stosowac się powinna. Jdzie teraz o rzecz małey konsyderacyi z Anglią ale może bydź od innego Dworu zakroy na taką ktora wzrost Nasz zatamować by mogła, a tey uskutecznieniu, gdy bysmy się sprzeciwili, wyrzut by [s. 413] Nam czynić mogli, że dla Anglii łatwi staliśmy się, a z tąd iakie skutki wyniknąć mogłyby, łatwo każdy domyslić się może, bo zawsze na tym kończyło by się, a dlaczegoż to dla Anglii uczyniliscie? Z tych zatym względow, nie zostaie Nam iak tylko pochwaliwszy Deputacyą za troskliwe sprawowanie obowiązkow swoich, zalecić Iey, aby zapewniła Ministra Angielskiego, iż gotowi iesteśmy iak naywięcey ryzykować dla Dworu tego, ale w teraznieyszym przypadku, gdybyśmy zadosyc uczynili żądaniu, zostalibyśmy w obawie, iż tym przykładem Inne Dwory wziąść by sobie mogły za powinność z strony Naszey uskutecznienia Jch żądania, na czym Skarb naywięcey szkodował by, a może y do dalszego wzrostu Naszego tama położoną by została? inaczey chyba orężem popierać naszą sprawiedliwość musielibyśmy.

JP. Potocki Marszałek Nadwor. Litt:



Tez same uwagi stawiły się Deputacyi, ktore gorliwy Poseł, JW. Kaliski dopiero przełozył y w tym to zaiste zamiarze przyszła do Stanow taż Deputacya Interessow Zagranicznych aby wynaleść srzodek dogodny żądaniu Dworu Angielskiego y tamuiący drogę podobnym żądaniom innych Sąsiadow. W tak ważney więc dla Anglii y Nas samych Materyi czyniąc rozbior, następuiące winienem przełożyć uwagi. Co do samego Podatku, rzeczą iest niewątpliwą że zysk cały 13/m małym iest zyskiem dla Rzpltey, ale podwoiona opłata [s. 413v] od Piwa Angielskiego, iest rzeczą wazną dla Ministerium Londyńskiego a wazną z tąd, że może sprawić opinią iego nie baczności na Interessa. [???] iest bardzo szkodliwa dla Ministerium, y może bydź nawet przyczyną onegoż odmiany. W Anglii Narod cały zwrocone ma oczy na Ministrów, naymnieysza ich o niebaczność zatrważa cały Narod o Kardynalne Prawa, ma swoich szpiegow, ktorzy o naydrobnieyszą omyłkę w polityce Ministerium oskarzaią, y z tego to powodu baczne bydź musi Ministerium Angielskie aby naymnieyszego w oczach Narodu uchybienia w polityce nie okazało. Więc z tych względow Interess toczący się co do Skarbu iest wolnym, ale co do polityki iest wielkim y naywaznieyszym [???] Ministerium Angielskiego może przerwać tak szczęsliwie zaczęta negocyacya Traktatu handlowego. Zaradzić więc temu należy, a zaradzić tak aby niedać powodu innym sąsiaduiącym z Nami Dworom do podobnego domagania się przez słowne zalecenie Kommissyom Skarbowym, aby exekucya tego Prawa wstrzymana była wszystkiemu się zapobiegnie. Krok przedsięwzięty iest sekretem iestesmy wszyscy in conclavi, nie iest żądaniem aby na Pismie Rezolucya wychodziła, lecz tylko iest żądanie zawieszenie exekucyi Prawa, ktoreśmy postanowili więc nie tym samym gdy nie będzie sladu. Prawo Prawem ostanie się, exekucya onego przez ustne zalecenie Kommissyi Skarbowey wstrzymaną bydź może. [s. 414] A przeto już tym samym nie wystawiemy się na obce rekwizycye, ktorych obawa, stawa Nam przed Oczami, A naostatek gdybym nawet y dopuscił w mysli moiey, że istota rzeczy, tu między Nami in conclawi tocząca się wyszłaby na widok y resultata dzisieysze, do powszechney by wiadomosci doszły, a z tego powodu Rzplta zagadnioną została, złozyć się zawsze może Xięga Praw swoich, że nie masz w niey odwołanego Prawa. Gdyby zas inny przyszedł do Nas Narod a z takąż otwartoscią, iak Anglia, ządał od Nas podobney rzeczy, moglibysmy mu powiedzieć, że gotowi iestesmy to uczynic, co uczynilismy dla Anglii, ale w tedy, gdy Nam podobne awantaze, iak Anglia z handlownego Traktatu ofiarowac będzie. Rozumiem przeto z przytoczonych tu uwag, że żadnego kroku nie przedsiębierzemy, ktoryby służyć mogły za przykład, ale tylko dogodziemy opinii Narodu Angielskiego, ktoraby szkodzic mogła samym Interessom Naszym.

Odezwał się JP. Butrymowicz P. Pinski Oswiadczaiąc wdzięczność Pey Deputacyi Interessow Cudzoziemskich za iey gorliwe y pracowite obowiązkow swoich sprawowanie, JWu zas Marszałkowi Nadwor. Litt. za oswiecenie Nas w tey mierze, do tey okolicznosci według poięcia moiego przystępuię y wyznać to na samprzod winienem, że uważam Potencyą Angielską, chociaż z Nami nie graniczącą, iednak dla Nas [s. 414v] naypozytecznieyszą Potencya ta, gdy naywiększą siłę swoię zakłada na handlu, uważywszy, że my w czasie negocyacyi względem Traktatu handlowego stanowiąc Prawo podwyższaiące na Jey produkt, opłatę, mniey mamy na wolny bieg handlu względu mogła by sobie to za iaką nieufność poczytać, dlatego rozumiał bym, aby podług zdania JW. Marszałka Nadwor: Litt. wstrzymaną została Prawa tego exekucya. Co się zaś dotycze Portu na Rzece Swięta zwaney, słusznie rozumiał bym, aby y o tym nic nie mowić bo polityka sama dyktuie; powazać y szanować tak Prusy, iak Anglią. Dla innych zas Potencyi gdyby się odezwały w pretensyi podobney, iak Anglia mogła by bydz odpowiedz y słuszna, że one nawzaiem nie dotrzymuią Traktatow.

Przymowił się JP. Suchodolski P. Chełm. w te słowa: Jak wiele zalezy Rzpltey na związku z Potencyami Zagranicznemi, aż nadto każdy musi bydź przekonany ale w materyi toczącey się iezeli [???] dla siebie myslemy Anglią to nawzaiem pamięć miec winnismy na powagę wyrokow Rzpltey, aby dla nie pewnych Układow na wywrocie Ustawy swoiey nie cierpiała. Zgadzam ia się chętnie na to, aby podług zdania JW. Marszałka Nadwor. Litt. zawieszenie exekucyi Prawa tego nastąpiło ale uważyć należy, że z strony Anglii mamy tylko obietnicę. Więc co wypada Nam czynić? Oto w zakład tey obietnicy dzien normalny oznaczyć, żeby nadaremnie dla [s. 415] obietnicy wywrotu Prawo nie cierpiało. Więc z mieysca mego o oznaczenie dnia normalnego upraszam.

Zabrał głos Xże Marszałek Konff. Litt: w te słowa:



Dwie mamy tu rzeczy na uwadze, dla nas nayswiętsze y nayużytecznieysze, Pierwsza zachowania Prawa, druga związki z Potencyami; było dotąd zwyczaiem, że Polszcze narzucano Traktaty, nadszedł przecież iuż ten moment, że taż ucisniona Polska stanąwszy na swoim stopniu w Europie, znalazła się w Stanie przyięcia, lub odrzucenia podług woli swoiey tych to Traktatow, Już dzis nie tak każą, ale iak żądaią, spodziewać się skutku mogą. Deputacya Interessow Zagranicznych, iak iest użyteczną, iak przyzwoitą, iak nakoniec o Dobro Kraiu troskliwą, Ktoż nie uzna? Słyszelismy iuż w Głosie JW. Marszałka Nadwor. Litt. że miała to wszystko w uwadze, co tylko zastanowienia iakiego wymagało miała w uwadze, że kray wzmacniaiąc się w siły, z Potencyami mieć Przyiaźń powinien, Wie ona to zapewne, że Traktat handlowy iest to wstęp do innych Negocyacyi, ktore Nam opatrzność nadarzyła. Głos mowię JW. Marszałka Nadwor. Litt. już Nam to wszystko wyiasnił: już odkrył potrzebę dogodzenia Anglii y srzodki zapobieżenia zgorszeniu Jnnych Potencyi. Już wszyscy przeswiadczeni iesteśmy, że cała rzecz na sekrecie [s. 415v] kończyć się musi. Sekret ten zupełnie będzie dochowany, bo przełożenie od Ministra, nie przychodzi przez Notę ale w Konfidencyi przez Bilet, co w Deputacyi sekretny zaymie tylko Protokuł, nad to iesteśmy wszyscy in Conclavi, spodziewać się należy, że Serce samo Polaka, ktore gorliwoscią ku Oyczyznie pałać nie przestaie, dyktować będzie zachowanie tego Sekretu. Ale gdybyśmy dzień normalny połozyć chcieli, raz dla małego zysku, okazalibysmy dla Anglii nieufność, a powtore iuż ten Sekret musiał by przestać bydź Sekretem. Więc z tych względow rozumiał bym aby na zaleceniu ustnym do Kommissyi Skarbu Koronnego rzecz kończyła się. Co się zas tycze Kommissyi Litt. już tam trzeba mowić na pismie, lecz zostaie zawierzyć Składowi tych Mężow, że mimo zapadłego Prawa ulegać będą zaleceniu, ktore w Sekretnym Protokule zachowaią. Zalecenie to zas tak ustne do Korony, iak na Pismie do Litwy zaymować będzie wola Stanow, aby w Instruktarzach nowo sporządzic się mianych podwyższaiącey się od Piwa Angielskiego opłaty nie położyły.

Gdy JP. Suchodolski P. Chełm. nie odstępował od wniosku swoiego, względem oznaczenia dnia normalnego do Szesciu Miesięcy, ktory popierał JP. Suchorzewski P. Kaliski, po krotkich kontrowersyach, rzekł JP. Marszałek Seym: Rozumiem: że iuż iednomyslna na to zachodzi zgoda, aby z utrzymaniem Powagi [s. 416] Prawa dogodzić Anglii przez zawieszenie exekucyi onego co zapewne zbliży ukończenie negocyacyi względem Traktatu handlownego, że zaś idzie iuż tylko o oznaczenie dnia normalnego, to iest: czyli do Wiosny, czyli do Szesciu Miesięcy ma bydź ten Termin w zaleceniu wyrażony; przeto raczą Pe Stany, wolą swoią deklarować. Nierozumiał bym atoli, aby to naruszać Sekret miało kiedy do tego oznaczonego Czasu, lub też dopoki zdawać się będzie Stanom Seymuiącym, to zalecenie w Protokule Sekretnym Kommissyow Skarbowych zachowane będzie.

Odezwało się wielu Osob Seymuiących aby dzień normalny do 6. Miesięcy był oznaczony. Po czym gdy zapytał się JP. Marszałek Seym., czy iest zgoda aby zalecenie do Kommissyow Skarbowych zawieszaiąc exekucyą Prawa do Terminu Szescio miesięcznego wydane było. Powszechna iednomyslność nastąpiła.

JP. Małachowski Kanclerz WK. doniosł, że Deputacya Interessow Cudzoziemskich zasłała Notę do JP. Stackelberga podług woli Stanow w żądaniu; aby Ministerium Peterzburskie wyznaczyło z strony swoiey Kommissyą do roztrząsnienia Krzywd y pretensyów Obywatelow Rzpltey od Woysk Rossyiskich, na co odebrała przez Notę odpowiednią Rezolucyą, o ktorey przeczytanie upraszał.

Czytał JP. Sekretarz tę Notę.

Litt.

Po przeczytaniu, rzekł JP. Morski P. Podolski: Ponieważ Deputacya [s. 416v] oddała Notę Stackelbergowi, mam za powinność zapytać się, czyli taż sama Nota Ministrowi Naszemu w Peterzburgu iest zasłana.

Odpowiedział JP. Kanclerz WK. ze iest zasłana.

JP. Marszałek Seym. wyraził, ponieważ już Deputacya, nie ma nic do doniesienia, a zatym nie zostaie mi, tylko przystąpić do kontynuacyi Materyi Woyskowey.

Za odgłosem dzwonka, gdy weszli do Izby Jchm. Arbitrowie, zabrał głos JP. Kublicki P. Inflantski.

Litt:

JX. Podkanclerzy Kor. Jmieniem Deputacyi do Jnteressow Zagranicznych zalecał względom JKMci y Ph Stanow JP. Gołkowskiego Kapitana iako tego ktory w zaleconey sobie [???] do Sztambułu wyprawie umiał chwalebnie sprawic się y na łaskawe Rzpley względy zasłużyc. Jako zas Biskup Chełmski rekommendował JP. Sufczynskiego swego Dyecezanina.

JP. Rzewuski P. Podolski w chęci iak nayprędszego wysługowania się Oyczyznie upraszał o wzięcie do decyzyi Proiektu złożonego u Laski, a zamykaiącego opis swego Urzędu.

JP. Suchodolski P. Chełmski przymowił się. Taką przysługę winien każdy Poseł Ziemi swoiey taką y Obywatelom wyrządzać powinien. W tym mieyscu podnoszę głos moy do WKMci y Ph Stanów za Chełmianinem JP. Porucznikiem Nowickim. Pewnie ten Officyer tak znakomity y przysługę czyniący Oyczyźnie swoim talentem wzbudza ukontentowanie Serca WKMci, iż niegdzie indziey nabył tego talentu, [s. 417] tylko w tey Szkole, którą WKMc utworzyłeś. Niechcąc zaniedbywać tego Talentu, sporządził Mappę Pogranicza Tureckiego kosztem swoim y ieden iey exemplarz w Kommissyi Woyskowey, drugą WKMci złożył. To, co WKMci zyskało approbatę, pewnie cała Rzplta z ukontentowaniem oglądać będzie, gdy Mappę przez Kommissyą Woyskową złożoną u Laski ukazać sobie wskaże. Nie przychodzi ten Officyer z żądaniem powrotu poniesionych wydatkow ani iakowey gratyfikacyi, lecz iedynie po tę sprawiedliwość, ktora talentom Jego y zasłudze słusznie należy się. Jest proźba Ziemi moiey aby w Awansach teraznieyszych przyzwoicie umieszczony został, y o to iako za Chełmianinem z mieysca mego upraszam.

JP. Rzewuski poparł zalecenie JP. Chełmo za JP. Nowickim.

JP. Sekretarz czytał Proiekt JPa Moszynskiego - Urządzenie Sztabu &.

JP. Marszałek Seym: proponował, aby ten Proiekt, iako przydłuższy był punktami czytany y decydowany.

JP. Swiętosławski do wniesioney Materyi takie przełozył uwagi:



Stanowić Sztab generalny, a nie bydź pewnym o dostatecznych na Woysko Skarbu publicznego dochodach, iest to czynić na wzor Seymu 1775. gdzie Sztab y Officyerowie, byli w zupełnym komplecie bez kompletu Gemeynow. Ponieważ zas Kawalerya Narodowa już znayduie się w zupełnym iestestwie y komplecie, iest potrzebą aby dla utrzymania w niey karności y Rządu [s. 417v] stosownie do Etatu byli Sztabs Officyerowie wyznaczeni z tym iednak warunkiem, aby ponieważ już przeszła Rata Septembrowa gaże swoie od następuiącego dopiero Marca brać zaczęli. Sposob wyboru Sztabu Officyerów ten iest nieco przytrudny y sporami [???]. Gdyby stosownie do Prawa w opisach Kommissyi Woyskowey ta tylko sama Magistratura miała fortragowac Sztabs Officyerow do Patentu JKMci, tedy wielu zdatnych y godnych Rodakow z Zagraniczney służby przychodzących byłoby oddalonych. A znowu nie pilnuiąc opisu Prawa o Fortragach sprawiedliwość względem aktualną służbą zaiętych naruszona bydź by mogła. Elekcya w Stanach przez większość nie iest według mysli moiey. St się nie mało drogiego obrać czasu los z większosci wypadły nie zaręcza doskonały wybor, mogą nayzdatnieysi spaść, mniey zdatni utrzymac się. Ale cożkolwiek bądź trzeba tey trudności koniec uczynic. Była [???] No Pana względem Awansu złożona Rada, ale ta się na stopniu Generała Leutnanta rozbiła. Domyslac się łacno iż JKMci nie chcąc dac nikomu przyczyny do iakowegoś nieukontentowania radby aby Awans Sztabs Officyerow szedł przez wybor Stanow. Wszakze smiem zapewnić iż N. Pan, tey niechęci nigdy nie uniknie, bo nieszczęsliwym losem uchybiony Officyer iedynie JKMci przypadek swoy przypisywać będzie, y rzecze iż dlategom spadł, bo mnie Król nie lubi, a moy Kolega, dla tego utrzymał się, bo go Król Przyiaciołom swoim [s. 418] do Kresek zalecił. Moim zdaniem rozumiał bym, aby ta Rada na nowo powtorzyła swe układy, a iezli by na Generał Leütnanta zgoda nie stanęła, łacniey będzie tę okoliczność przez większość kresek w Stanach rozwiązać. W tym mieyscu zalecał JP. Wołyński względom JKMci y Ph Stanow rozmaite osoby, a wszczegulnosci Xcia Woiewodę Wołyn. na stopień Generała Leütnanta, JP. Kasztelana Sieradzo JP. Błędowskiego, JP. Kublickiego P. Jnflanto .

JP. Jerzmanowski P. Łęczycki uwielbiwszy JKMci powolność do chęci Seymuiących Stanow rekommendował Xcia Jmci Jozefa Poniatowskiego. JPP. Łubę Dzierzka Jerlicza, Lubowidzkiego, Kwasniewskiego Rotmistrza Kawaleryi Narod. Hadziewicza Vice Brygadyera, oraz JPP. Madalinskiego, Mączyńskiego y Łęczynskiego Posłów.

JP. Kosciałkowski P. Wiłkomirski złożywszy JKMci dzięki za wstrzymaną nominacyą Sztabs Officyerow według proźb swoich zaniesionych do Tronu w głosie dnia 18. tego Miesiąca, otworzył zdanie: iz zezwala na Nominacyą Sztabs Officyerow Kawaleryi Narodowey, ktora iuż w aktualnym iest komplecie, ale na kreacyą Generałow innych Korpusow, oswiadczył, iż póty zezwolić nie może, poki z należytego Skarbu Funduszu wyznaczona liczba Woyska nie stanie.

JP. Niemcewicz przymówił się. Nie mowię za osobami, ale mowię za Woyskiem, ktore do 40. z gorą Tysięcy pomnożone, nie porządne, nie musztrowne, [s. 418v] nie karne, naprzykrzać się Obywatelom zaczyna, a to czemu? bo nie ma Zwierzchnosci nad sobą; bo ciż sami teraz są Officyerowie do 40. z gorą Tysięcy, ktorzy dotąd tylko byli do 16. Tysięcy. Jeżeli kiedy to w początkach Woysko w karność y porządek wprawiać należy. Iuż w prawdzie Etat iest udecydowany; ale Kommissya Woyskowa tknąc się go nie może, poki Zwierzchniczy Rząd Woyska udeterminowany nie będzie. Czy można aby ta liczba Officyerow, ktora była do Regimentow ledwo 200 głow maiących teraz do Regimentow blisko 2000 głow liczących; zda się że chcemy Woyska taniego, ale iesli kto szuka oszczędnosci dla Skarbu przez ochronę wydatkow na Officyerow, ten niech się lęka nieszczęsliwych skutkow z nierządnego Woyska. Z tych powodow upraszam o wyznaczenie nie odwłoczne Sztabs Officyerow, oraz zalecenie Kommissyi Woyskowey, aby ta w proporcyą pomnażaiącego się Woyska opatrywała liczbę Subalternow.

JP. Rzewuski P. Podolski wyraził:



Słyszałem głosy Kolegow iednych żądaiących spieszney Elekcyi Generałow, drugich zawieszaiących ich kreacyą do pewnego czasu. JW. Niemcewicz naydokładniey nam potrzebę kreacyi sztabu wystawił. Rzecz pewna, iż gdy Woysko nie zostanie dobrze urządzone y surową subordynacyą uięte, nieochybnie skutek ofiar y podatkow do pożądanego celu nietrafi ponawiaiąc więc wniosek JW. Jnflantskiego zwracam się do Proiektu, nie widzę potrzeby y [s. 419] zdałoby mi się, iż to byłoby przeciw zwyczaiowi awansowania w Woysku; abysmy Brygadyerow, Generał Maiorow, a nawet Generał Leutnanta obierać mieli, tu w Izbie przez kreski sekretne, chyba gdyby upór pretenduiących y nacisk ubiegaiących się do tego Nas zniewolił. Gdybyśmy przystępowali do Elekcyi, to by trzeba wprzod kreskować się na kandydatow, do mieysc wakuiących, a w Listę do kreskowania, niech by wolno było każdemu się umieszczać. Ta lista wybranych od Nas kandydatow złozyła by się z nowu z Listą podaną od Kommissyi Woyskowey, dla tego upraszałbym JP. Marszałka Seym. aby zalecił Kommissyi Woyskowey podać Nam Ranglistę y Tabellę. Dopierobysmy uważali, czyli rozdanie Wakansów oddac zupełnie Patentowaniu JKMci, na ktore iako zawsze sprawiedliwe z chęcią pisał bym się, lub do Kommissyi odesłać. Uczyniona mi tu iest reflexya od Ministra do punktu Proiektu, iż tam iest położono: stosownie do Urządzeń &c. Cóż ten Punkt znaczy? Oto iż Kommissya Woyskowa podług Starszeństwa fortragowac będzie aktualnie słuzących. A na coż w tym proiektować, co iuż iest Prawem obięte. Gdybyśmy na to zezwolili, coż by było z przychodzącemi z służby Zagraniczney? Gdzież by się umiescił Xże Jozef? Gdzie inni pełni cnot, y talentow Officyerowie?

JP. Zboinski P. Dobrzynski miał głos.

Litt:

JP. Wawrzecki P Bracław: przełożywszy, iż wprowadzona materya, z tąd tylko ma okazyą Stany zatrudniac, że Kommissya Woyskowa przychodzących z [s. 419v] obcey służby fortragowac nie może; dał zdanie, aby Kommissya Woyskowa naymniey połowę fortragowała z aktualnie służących a druga połowa dopełniona była już przez zaleconych JKMci, już przez przychodzących z Słuzby Zagraniczney Rodaków.

Xże Marszałek Konff. Litt: zabrał głos w tey osnowie:



Dopoki w Marsowym polu sama waleczność decydowała Zwycięztwo Narod Polski, był obcych Pogromem, swego Kraiu strożem. Trwało to póty, póki młodź Polska cwiczyła się w gronie Żołnierskim, a doszedłszy lat doyrzałych, niezapominali Polacy cwiczen Młodzieńskich y nie składali nigdy chęci woiowniczey. Za czasem tak iak wszystko mienić się zwykło sztuka żołnierska wzięła inny obrot y w pewne weszła prawidła. Własnie w tey porze, bo przy początku 18tego Wieku, kiedy nie sama tylko waleczność lecz y taktyka miała decydować szczęscie Żołnierza, w tedy kiedy obce Potencye w założonych Szkołach Rycerskich cwiczyły swoie woyska, Polska sama nie przyięła tey zmiany y zwinęlismy Woysko. Ostatni Laur Polski krwią zwycięzką zfarbowany legł z Janem III w Grobie. Od tey Epoki Polak, albo na Rodaka oręż zaostrzał, albo w Domowym cieniu ukryty gnusnie zasypiał. Miło było Szlachcicowi powiedzieć, wolny iestem, y nie dam Podatkow, lubo dzis daleko miley wspomina, wolny iestem, z chęcią płacę Podatki y więcey ieszcze dać gotowem, abym tylko na zawsze zostawał wolnym. Po takiey bezsilnosci [s. 420] przesądach y gnusnym odpoczynku, spadły raptownie nieszczęsliwe ciosy na Polskę. Iuż prawie nie tylko my o polepszeniu losow Naszych rozpaczaliśmy, ale podobno y Swiat cały stracił nadzieię. Lecz opatrzność potężną swą Rękę Nam podała, iż iak nie przewidziane spadły na Nas nieszczęscia, tak niespodzianie dzwignieni bydź możemy, gdy zechcemy. Dzień pamiętny, dzień wiekopomney Sławy Narodu zaiasniał, który powszechney radosci okrzyk łzy WKMci y Sława po całey ogłosiły Europie, gdysmy wyrzekli, że 100,000 Woyska mieć chcemy. Tu zamilczeć nie mogę iż względem tey liczby były pierwey podzielone opinie, gdy na Sessyach Prowincyonalnych iedni 100,000 drudzy tylko 60,000 Woyska utrzymywali. Ia sam wolał bym 60,000 a pewnego y aktualnego, niz 100,000 zamierzać nie będąc pewnym czyli nato możność Nasza wystarczy. W tych opiniach przyszedłszy do Izby nie było nikogo, ktoby się przeciwił. Mowię więc niech tylko będzie tenże sam Duch, ktory Nas w początku Seymu zagrzewał, a pewnie będziemy mieli Woysko; bo nie bierzmy liczby Żołnierzy z miary Podatkow, ale Podatki stosuymy w miarę potrzeb na Woysko. Rzućmy okiem /:rzekł Xze:/ na tych Wspoł Braci Naszych, ktorych obce od Nas przedzieliły Granice, iakie tam iest ucisnienie w Podatkach? Jak wiele dobranego [s. 420v] utrzymuią Woyska? a w iakiey, mimo tego wszystkiego ięczą niewoli? więc resztę oddaymy Maiątków, abysmy przynaymniey przy wolnosci zostali. Bez licznego Woyska, ani siebie w należytey obronie utrzymać ani przez związki z przyiaznemi Potencyami uszczęsliwić się nie potrafiemy. Iuż teraz nie tak, iak dzisiay miłość blizniego, ale wspolne Jnteressa koiarzą związki. Rzecze mi kto: iz się trzeba oglądać na maiątki pozostałych w Domach wspoł Braci. Na to dość mi będzie odpowiedzieć: iż byłem Swiadkiem na Seymikach, iak ochoczo obywatele, niesli na ofiarę Rzpltey własne maiątki: a y teraz swieżo odebrałem List z Woiewodztwa, z którego mam honor posłowac z doniesieniem, iż Szlachta uboższa Prawem od Nas wyłączona od Podatkow Manifestem oswiadczyła chęć swoię do podatkowania. Czytanie listu tego zachowuię dalszemu Czasowi. Niechcieymy nasladować Skąpcow. Widziałem sam tak skąpych Bogaczow, ktorzy aby drobnego nie poniesli na Lekarza wydatku, woleli życia y maiątku postradać. Nie czynmy y my na wzor ich, abysmy dla ochrony kilkudziesiąt Tysięcy Złotych y Woyska y Kraiu y Jmienia Polakow nie utracili. Oszczędność Czasu nie każe o upłynionych iuż chwilach wspominać, ani o tym mowic co nadal może nastąpić. Ja mowię smiało, iż ustanowiona w Etacie liczba Generałow, ledwo w czwartey częsci do proporcyi 100,000 Woyska wystarcza. Gdy w zupełnym to Woysko według Prawa Stanie [s. 421] komplecie następne Seymy poprawią tę wadę, przymnażaiąc liczbę Generałów. Mówią iż nowych natworzylismy Generałów, Ja mowię że tyle ich mamy już do 40,000 z gorą Aktualnego Woyska, ile w 1775. ich było do uchwaloney liczby 30,000. Wszelako 40,000 iest to ieszcze daleko do 100,000. Woyska. /:W tym mieyscu Xże Marszałek Konff. Litt. wymieniwszy, iż w Woysku Saskim do 40,000 Woyska, iest Generałow 31. - w Pruskim, gdzie 200,000. Woyska, iest do 100. Generałow. Dowodził potrzebę licznieyszych niż są uchwaleni przez Etat Generałow:/ Dodaymyż rzekł daley y tę uwagę, iż gdyby w tey Swiątyni przyszło zatrudniać się rozumowaniem o Sztuce Woyskowey nie wiem kto by mi potrafił według liczby teraznieyszey Generałow czynić podział Dywizyi, lub formowac linie. A nakoniec nie podobna, aby iedni Generałowie nie byli zatrudnieni Funkcyami, iako dzis w Gronie Naszym widziemy JWo Byszewskiego, inni za Urlopami, własnemi Jnteressami zaięci, inni przypadkiem, lub fatalnym ciosem na Placu porażeni, a ktoż mieysce tych Generałow zastąpi? Jakże zostaną bez Generałow Dywizye? Nareszcie Expens na Generałow w Koronie do 70 kilku Tysięcy, w Litwie do 24000 iest cale nie wielka a koniecznie nieuchronna. Woysko przy Rządzie; iest twierdzą Narodu, bez rządu, iest nieznośnym ciężarem. Jest to ow miecz obosieczny, ktory w zdatnych ręku złożony przynosi obronę w nie umieiętnych piastowany, samego Własciciela [s. 421v] o blizny y o smierć przyprawia. Gdy z chęcią Obywatel składa na Woysko podatki, niech ma spokoyność od Woyska, a iezli by był ieszcze od niego cięzonym, to pewnie na drugim Seymie o zwinięcie iego tak, iak w roku 1717 będzie nalegać. Łatwiey z młodu giąc y krzesac Latorosle, niżeli potym gdy się w grube gałęzie rozrosną: tak y Woysko w pierwiastkch zaraz rządem y surową karnoscią uiąć w kluby potrzeba. W Fabrykach przy początkowym ich zakładaniu, iest daleko więcey Dozorcow, niż gdy się z czasem zaprowadzą y ugruntuią; toż y w Woysku przy Iego erekcyi nie należy bydź skąpym w wyznaczeniu mu Przełożonych. Krotko powiadam kto chce Woysko uczynic miłym w Sercach Obywatelow ten koniecznie na przełożenie nad Nim przyzwoitey Zwierzchnosci zgodzić się powinien. Oto y teraz następuią Zimowe leże; rozlokowany Żołnierz nie uchamuie się od wyrządzania Obywatelom przykrosci, ieżeli rygorem czułey Zwierzchnosci powsciągany nie będzie. Już Kawalerya Narodowa stanęła w zupełnym Komplecie, stanęły y Pułki Przedniey Strazy, te koniecznie Officyerow potrzebuią. Więc trzymaiąc się y zwykłego porządku ze od naywyższych Officyerów formowanie Zwierzchnosci ma się zaczynać, y Prawa 1768. aby Materya rozpoczęta, była decydowana bez przerwy, dopraszam się o kreacyą Sztabs Officyerow, zacząwszy od Generałow. Co do sposobu kreowania, ten iest naytrudnieyszy. Przywodzone z obu stron uwagi maią wiele dobrego, lecz słuszną oraz nabawiaią troskliwoscią. Trzy Klassy Woyskowych wchodzi [s. 422] dzis w kandydacyą do Awansow. Pierwsza, aktualnie w służbie będących, druga dawniey Patentem WKMci zaszczyconych, trzecia z Zagraniczney służby przychodzących. Gdy by 100,000. Woyska w aktualnym iuż dzis było komplecie, to bym Ia z żalem przymuszony był przełożyć tylu z zagranicy cisnącym się Wspołziomkom: iz słuszny sprawiedliwosci wymiar nie dozwala umieszczenia wybornych ich talentow. Ale gdy daleko Nam ieszcze do oznaczonego Prawem Woyska Kompletu, nie możemy omiiać ani tych ktorych zdatność z zagraniczney służby Nam zaleca, ani tych ktore znaiome iuż talenta y zasługi stawią do Awansu z dawnym Patentem. /:W tym mieyscu zalecał Xze Jmc Marszałek Konff. Litt: JP. Generała Lipskiego JP. Madalinskiego Kurdwanowskiego, Zabiełę Kosciuszkę, Kublickiego Suffczyńskiego Generała, Korsaka iako iednego z trzech, ktorzy na Seymie 1773 nocowali wraz z JP. Reytanem w Izbie Poselskiey:/ Po tym kontynuował głos: Przystępuię do sposobow kreacyi Sztabs Officyerow. Ieżelibysmy spuscili się na fortragowanie Kommissyi Woyskowey? Zamknęła by się droga do Awansu tym wszystkim, ktorzy w aktualney słuzbie nie zostaią. Przypominam Pm Stanom, iż w opisach Kommissyi Woyskowey zapewnilismy Awans dla przychodzących z zagraniczney służby Rodakow. Chcemy rzec: iż przypuszczamy do Awansu, pro hic sola vice, ale nie można rzec, iż odtąd iednym stopniem awansować [s. 422v] będą przychodzący z obcey służby Officyerowie. Elekcya Woyskowych przez Sekretne Kreski w Stanach nie iest do mysli moiey. Głosno y wyraznie do Rang Woyskowych rekommendować WKMci, powinnismy, abysmy swego czasu na Relacyinych Seymikach zdawali sprawę, komu to Woysko, na ktore tak hoynie Obywatele wyłożyli swe Maiątki poruczone mieć chcieliśmy? Proiekt JWo Bracławskiego zda się bydz y obłędnym y sprzecznosci zamykaiącym y do Prawa nie stosownym. Moim zdaniem w iednym tylko poiednaniu umysłow uskutecznienie kreacyi Sztabs Officyerow zakładam. /:W tym mieyscu Xze JMc Marszałek Konff. Litt: ponowiwszy dawnieysze zalecenia za JPP. Mączynskim Łęczyckim y Łączyńskim Gostyńskim Posłami oraz JP. Gołkowskim:/ tak się daley tłumaczył: Gdy teraz Cnota, zdatność y dawne zasługi pierwsze zyskuią u Nas względy; gdy stopień Generał Leütnanta wakuie, pozwolisz WKMci, abym mysl y chęci moie w tey mierze obiiawił, lubo nie proszony za nieprzytomnym y o niczym nie wiedzącym Męzem. Iest ieden Mąż z grona Po Senatu, ktory krwią swoią przemoc obcą odbiiał; co za odważnego Wodza w boiu, za cnotliwego Obywatela w Seymie powszechnie iest miany, to iest JW. Wda Sieradz: czy by on do tey posługi nie zdał się WKMci przydatnym. Zwracam się do rozwiązania trudniącey Nas Materyi. Rzekłem iuz: nie można oddawać kreacyi Sztabs [s. 423] Officyerow do Fortragow Kommissyi, bo pomimo niedopełnienia słowa Naszego o Rodakach z obcey służby zamknęlibysmy wstęp do Woyska zdatnosci y Talentom. Na wybor przez Sekretne Kreski tak ważney okolicznosci puszczać nie można: Po zniesioney Radzie takowy wybor dla Kommissyi Woyskowey iest oznaczony y to każdy, byle Possessyonat ma otwarte pole do niego. Takowa Elekcya wiele by Nam Sessyi zabrała, a to ieszcze kto wie, iak pomyslny skutek by wzięła? Na koniec niewiem czyli nie zmnieyszył by się Woyska Szacunek ku Wodzom z slepego losu wybranym? w takowym zatrudnieniu nie zostaie Nam tylko w Mądrosci, sprawiedliwosci y dobroci WKMci całą ufność założyć. Za Jana III wzdrygnął się cały Naród, gdy Krolewicza Jakuba Kommendę maiącego nad Woyskiem obaczył, dzis gdy cały Narod z chęcią Synowca WKMci chce na czele Woyska oglądac, daie dowod istotnego w Krolu swoim zaufania. Raczysz więc N. Panie przezornoscią swoią y dobrocią poiednać umysły. Przemow Królu, poday srzodek, a trudniąca Nas okoliczność szczęsliwy koniec wezmie.

JP. Morski przymowił się. Wniosek w głosie JW. Swiętosławskiego nie zmierzał do tego, aby ten Poseł sądził, iż liczba 100,000 Woyska, iest nam nie potrzebna, bo ten gorliwy Mąż, rowną z innemi tchnie zawsze gorliwoscią, lecz aby iako każdy dobry gospodarz, stosuie [s. 423v] expensę do Percepty, tak y My z kreacyą Rang Woyskowych czynić powinnismy. W Podanym Proiekcie, ta iest zawada, iż choć na raz ieden Prawo się uchyla to bez zezwolenia JKMci bydź niemoże, ktoregośmy nie słyszeli; Kommissya znowu gdyby sama fortragować miała, to by tylko fortragowała zostaiących w aktualney służbie. Dla pogodzenia więc tych dwoch okolicznosci, ułozyłem dodatek, czyli poprawkę Proiektu JW. Bracławskiego w tym mieyscu, gdzie iest - extraordynaryiny przypadek etc. - oddaię do Laski. Ponowił rekommendacye Xcia Jozefa Poniatowskiego, JP. Wielhorskiego JP. Potockiego Pułkownika Artyleryi, JP. Karwickiego Pułkownika, JP. Oyrzynskiego Kommissarza Woyskowego, JP. Rudnickiego Porucznika Kawaleryi Narod. JP. Siemianowskiego y JP. Nowickiego Porucznika &.

JP. Madalinski miał głos.

Litt:

JP. Suchorzewski P. Kaliski rekommendował z mieysca swego wielu Officyerów, a mianowicie te osoby JP. Suffczyńskiego JP. Lipskiego Pozn. JP. Kublickiego, Madalinskiego, Łączynskiego, Mączyńskiego, Oyrzynskiego, Błędowskiego, Rudnickiego, Siemianowskiego, Zabłockich Cichockiego, Konarskiego Podpułkownika Artyleryi Koron. &.

JP. Seweryn Potocki P. Bracław. przełożywszy, iż gdy Woysko na obronę wolnosci stanowi się, tedy takich mu Wodzow trzeba dobierać, ktorzy wolnie myslą, a żadnym przeciwnym szlachetnosci y wolnosci nieskazili [s. 424] się postępkiem, takiemi uznaiąc Xcia Jmci Jozefa Poniatowskiego, ktory daie we wszystkim dowody, że się urodził wolnym Polakiem, JP. Kosciuszkę, który był w dalekich Kraiach obrońcą wolnosci JPP. Zabiełę Kublickiego, wolnie y gorliwie w tym Seymie myslących, JP. Oyrzyńskiego ktory w czasie w targnienia w Granice Polskie Woysk Moskiewskich, przezornoscią swoią umiał rownoważność y neutralność między Moskalami a Turkami utrzymywać, JPP. Wielhorskiego y Rudnickiego Szlachetnemi Dziełami znakomitych względom JKMci y Ph Stanow polecał.

JP. Zielinski P. Zakroczymski ponowiwszy czynione wielokrotnie iuż w Stanach za różnemi Osobami rekommendacye, radził aby Kommissya Woyskowa Listę kandydatow z połowy w aktualney służbie zasłużonych, a z połowy z Patentami y z obcey służby przychodzących y rekommendowanych ułożyła y Stanom podała.

JP. Potocki P. Lubelski zabrał głos w tey Osnowie.



Już to druga Sessya nad wprowadzoną Materyą zchodzi bezczynnie: niepodobna Ne Stany aby Serce Wasze taką stratą czasu dotknięte nie było. Lękam się okropnych skutkow. Nie chcę być Prorokiem, lecz widzę burzę, y boię się aby przeszedłszy granice, klęski w Kraiu Naszym nie zrobiła. Z Radoscią każdy z Nas widzi cisnącą się Młodzież z obcych Kraiow do Usług Oyczyzny; cieszę się widząc więcey zdatnieyszych niżeli mieysc do ich pomieszczenia. [s. 424v] Y oni pewnie, gdy mieysc wolnych dla swoich zasług nie znaydą, powrocą do Domów z pociechą, iż ile z siebie gotowi byli czynić dla Oyczyzny ofiarę, a że ią tak szczęsliwą znalezli, iż ma więcey gorliwych y zdatnych Synow, niż ich użyć potrafi. Z srzodkow do toczącey się materyi podanych, iedne są ciężkie, drugie nie podobne. Na Proiekt Elekcyi zgodzic się nie mogę. Szlachetność Woyskowa nie cierpi przez los wyboru, Ja rozumiem, iż ten Proiekt iest podany, nie winnym celu tylko dla wielkiego zdatnych nacisku, którym przyrzeczeniem Naszym pochop dalismy. Drugi srzodek aby JKMc nominował za poprzedzoną rekommendacyą, miałbym za naylepszy gdyby łacno było Jntreressa y chęci pogodzić; bo iak można iednych utrzymać drugich odepchnąć? Trzeci srzodek przez Fortragowanie Kommissyi, ten zupełnie zachowawszy nie dotrzymalibysmy przyrzeczenia Naszego względem przychodzących z obcey słuzby Officyerow. Słyszałem zdanie, aby przez połowę rozdane były awanse, dla fortragowanych od Kommissyi a przez połowę dla przychodzących z boku; lecz y tu bez trudności nie obeydzie się. Oto iest wakans na stopień Generał Leütnanta. Są życzenia za Xciem Wdą Wołyń. za JW. Wdą Sieradz. Okrom tego, takie Generał Maiorowie aktualni maią Prawo do tego awansu; iakże więc tych chęciom dogodzić? Nad to nie dość, iz przyiazni y szacunkiem dogodziemy, trzeba y na służbę y na dalszy układ [s. 425] Woyska mieć baczność. Nieregularność Woyska Naszego z tąd naywięcey pochodzi, iż Żołnierz nie był należycie w swym kunszcie cwiczony. Przy rownosci Talentow y Zasług do tego stopnia, może bydź nie rowna biegłość w Taktyce; Przeto sądził bym kwestyą o Generał Leütnancie do pewnego czasu ieszcze zawiesić. Mowiono tu przeciw Generał Maiorom, iż tych liczba znaczne Skarbowi przyprawi wydatki. Odpowiadam nayprzod: iż 60,000. nie można brać za wielki na Skarb Rzpltey cięzar. Powtore ten wydatek oszczędzi się, gdy nominowani nie będą poty brać Gaży swoiey, aż poki Woysko nie stanie w zupełnym komplecie. Co do ich Kreacyi, czy by nie mogła rzec Rzplta, iz trzech dawnych, a czterech z nowo przychodzących chce mieć Generał Maiorow. Co do Brygad, załuię iż tu przepomniano Pułkownika Nowickiego, ktory w Roku 1768. odbiegł Funkcyi z 12000 Pensyi roczney, a udał się na obronę Oyczyzny, także JP. Rudnickiego y JP. Karwickiego Brata dzisieyszego Posła Wołyn. ktory od Subalterna dosługował się stopnia swego. Względem Kawaleryi taż sama słuszność zachowana bydź powinna, aby połowa z zdatnych, połowa z zasłużonych Rotmistrzow Awans zyskała. Ale kończyć Nam należy wniesiona Materya, to co na początku głosu rzekłem, powtarzam. Widzę burzę lękam się, aby nad Nami się nie rozbiła. Ty Miłł. Krolu, ktory głęboką biegłoscią w polityce dalekie rzeczy przenikasz, znasz lepiey, iak los Nasz niepewny, iak na nitce tylko nad przepascią wisiemy. Kto wie [s. 425v] gdyby nie smierć Cesarza Tureckiego, czybysmy tak spokoynie prowadzili Nasze Obrady. Czyż by dawno nie było ich końca, y naszey wolnosci? Krotko więc zdanie moie zamykam, aby z przychodzących z Zagranicyi y rekommendowanych część, część z fortragowanych od Kommissyi Woyskowey była w liscie ułożona y do Laski na iutro oddana.

JP. Rzewuski P. Podol. przymowił się:



Upraszał bym JWo Marszałka Seym: aby Proiekt był Artykułami czytany, tedy może y JW. Morskiego być dodatek przyiętym, ieźliby poprzedzaiące Artykuły Proiektu odrzucone były, a gdy poprzednie utrzymaią się, zaspokoi się kwestya. Co do regularnosci Awansu rekommendowałem tu wielu, rekommendacye JW. Lubelo tym tchną Duchem z ktorym Ja łączyć mam sobie za honor y przeto JP. Rudnickiego Nowickiego Pułkownika y Karwickiego Brata JW. Wołyń. względom Ph Stanow polecam, bo ci pewne maią Prawo do Awansu, ale to Prawo wszystkim podobno służyc nie będzie mogło. Trzeba będzie koniecznie finalnego Ph Stanow o Wakansach urządzenia. Jako Poseł, iako Deputowany do Etatu y do Examinu Departamentu Woyskowego, będę miał sposobność w swoim mieyscu obszernie przełożyć moie uwagi teraz tylko dosyć mi napomknąć, iż rożne dostrzegliśmy w Woysku wady. Oto w Brygadach Litt. 60,000. między siebie rozbierano. Oto kompletu nie było po Korpusach. Nie mowię o Woysku Koron: bo y tam dostrzeglismy wady. Przeto, iak chętnie stawać gotowem za aktualnie służącemi co sprawiedliwość, słusznie im awans [s. 426] przeznacza; tak równie przeciwić się będę Awansowi z aktualney służby tych, ktorzy zle służyli. Nareszcie niewiem, iak by się uważało starszeństwo Patentu, kiedy ustawiczne były Rang frymarki. Oto JP. Mycielski y Xże Lubomirski są Naystarszemi Generał Maiorami, a to od lat 4h szanuię tych Mężow zacnych, ale pytam iak można w przeciągu czterech leciech naystarsze zyskać Patenta? Coż to zrobiło? Oto dobroć WKMci, iż zezwoliłeś na przedaże Rang. Ta Łaska WKMci, narobiła teraz trudnosci dla Rzpltey względem Awansu Woyska. To mówię nie w żadnym zarzucie, ale z ostrzeżeniem aby nadal nie było, iak naypokorniey WKMci y Pe Stany upraszam. Zgadzam się na zdanie JW. Lubel. Czyńmy prędko, czyńmy iak naylepiey, ale przed rozrządzeniem reszty Awansow dla Woyska całego dopraszać się będę iako Poseł, iako Deputowany do Examinu Departamentu Woyskowego y Etatu o relacyę czynnosci tego Departamenta y poprawę nadal abusow nie ktorych. Sądzę zatym, iż nie dosyc iest zalecenia dla Kommissyi Woysk: aby wzgląd miała na Starszeństwo Patentu, ale oraz na zdatność dawną konduitę y zasługi. Na suspensę kreacyi Generał Leütnanta, czy ta ma bydź przez Nominacyą JKMci czy za fortragiem Kommissyi Woyskowey chętnie zgodzę się. W tym tylko będę upraszał Rezolucyi Ph Stanow nawet per Turnum, czyli ta Ranga, będzie się mogła zgodzić z Krzesłem Senatorskim, lub nie?

Prosiemy - odezwała się Izba powszechnie na ten wniosek.

[s. 426v]

JP. Suchodolski P. Chełm. ponowił zalecenia za JP. Rudnickim, Nowickim Pułkownikami, y innemi przez JP. Potockiego Lubel: rekommendowanemi.

JP. Marszałek Seym: wyraził:



Jeżeli winney skromnosci używałem w Materyach Cywilnych, niechcąc zabierać głosu dla nie wycięczenia Czasu, tedy y na dniu dzisieyszym nie osmielił bym się mowić o Woyskowosci, iako nieswiadom tego znamienitego kunsztu. Lecz z obowiązku Urzędowania, iako Marszałek Seym: chcąc dążyć do ukończenia Materyi, odważam się zapytać, azaliż na wystawione mysli przez JP. Lubelo nie zasięgnę zezwolenia Ph Stanow, to iest: aby nowo przychodzącym z Służby Zagraniczney Rodakom otworzyć pole do Awansu, a dawnieyszych y w aktualney służbie zasłużonych takze nie pokrzywdzić. Lubo odgłosem powszechnym dały się słyszeć rekommendacye w Stanach wielu Osob lecz ludzką pamięć przewyższa mnogość rekommendowanych. Osmielam się powtorzyć wniosek JW. Lubel. to iest: aby dla dokładnieyszego umieszczenia rekommendowanych, była Lista Jch uformowana. A że od roznych y za różnemi czynione były rekommendacye, tedy czy pozwolą Pe Stany aby Mnie wykonywaiącemu Jch wyroki, te żądania były do Laski oddane, y na jutrzeyszą Sessyą mogła bydź ich Lista wygotowana. W czym iezli iest zgoda na wniosek JP. Lubelo , to byśmy P Kommissyą Woyskową wezwali [s. 427] aby mogła, tak iednych, iak y drugich za przeyrzeniem Patentow y Rangi, w iakiey z Zagranicy przychodzą y zasług okresleniem, oraz wszystkich okolicznosci Listę ułożyć y Pm Stanom wystawić. Co do fortragowania Pey Kommissyi Woyskowey; to bym, czy dzis ieźli zaydzie rozkaz Ph Stanów, lub na jutrzeyszą Sessyą Proiekt wygotował. A teraz w zpoznioney nieco porze, upraszał bym WKMci o solwowanie Sessyi.

Xże Marszałek Konff. Litt: zamówiwszy Konferencyą w tey Materyi w Domu JP. Marszałka Seym: rekommendował względom JKMci y Ph Stanow JP. Czapskiego Szeffa.

JX. Podkanclerzy Koron: solwował Sessyą od Tronu na dzień następuiący.

[s. 427v] [s. 428]


Przymowienie się JW. Kublickiego na Sessyi d. 28 Września

W okoliczności Rang ustanowić się maiących, chociaż na wiele Konsyderacyi dzielicbym się powinien, nie umiem tłumić zdania moiego, ani osobistym interesem ani zadną przewagą. Proiekt przez JW. Moszynskiego Sekretarza a Posła Bracławskiego w tey materyi podany nie zdaie mi się. Powierzać losowi wybor do ktorego y osobiste względy y omyłki wchodzić mogą, nie może zapewnić doskonałosci wyboru. Ustanowilismy Kommissyą Woyskową Iey od Stanow podaymy Listę rekommendowanych, a ufaymy Nay: Panu iz on w oczach Narodu w oczach całey Europy, ktora się tandem ogląda na nasze działania, uczyni sprawiedliwy zgodny z powszechną approbacyą tych Officerow wybor, gdy tyle zacnych, tyle godnych, tyle zasłuzonych y w Kraiu y za granicą dystyngwuiących się Rycerzow. Tym sposobem nie ublizemy nie ustanowionemu Prawu względem fortragow, a w Nay: Pana sprawiedliwości ufność iawniey połozona, pogodzi z prawem ustanowionym a interesem Ambientow zachodzące Emulacye nad tym wyborem. Gdyby Stany obierać miały zapewne dni przeydzie kilka a czas drogi y tyle Konsyderacyi dla niego y dla Krola, krotszą nam obierać radzą drogę, ile gdy ia więcey w tym upatruię przyzwoitości. Ktozby się nie zastanawiał nad tym, ze Stany zatrudniaią się same wyborem, kiedy iuż na to ustanowili Kommissyą, ktorey zlecenia od siebie dać mogą, nie zas iey zastępować powinność.

Nayias: Panie y Nayiasnieysze [s. 428v] Stany! tyle iuż było zalecen w tey tu słyszanych Izbie, nie mieycie za złe Posłowi, kiedy one rekapitulować odwazy się.

Były prozby za JO. Xciem Jmcią Jozefem Poniatowskim, a im są licznieysze tym pewnieyszą czynią otuchę pożytkow z takowego wyboru. Za głosem powszechności y za moim przeswiadczeniem idąc, takie ieszcze polityczne upatruię Konsekwencye. Interessem iest naszym by Porta przynaymniey była niezwyciężoną. Rewokuymy zatym z tey Służby tych, ktorzy swoim męstwem swoią dzielnością, swoim przykładem przykładali się do osłabienia sił Potencyi od nas za Przyiacielską uwazaney. Z tego powodu przywołaymy Jm. Pana Wielohurskiego Towarzysza trudow y męstwa JO. Xcia Jozefa, a dogodziemy Oyczyznie interessom y od Nas kochanemu Wodzowi JW. Hetmanowi Oginskiemu, gdy krew iego w zyłach tego młodego Rycerza płynącą w Oyczystą wracaiąc Ziemię, iey wylew na Szlachetnieysze Oyczyzny poswięciemy usługi. W porządku przezemnie zalecanych, staią mi tak w pamięci iak w Sercu, JW. Zabieło, Orłowski y Kościuszko. Za kazdym z nich wnosząc prozby, szczegulnieyszym sposobem za JmPanem Orłowskim. Pierwszy raz uniesiony osobistoscią z moich mu nawet nadziei chętnie czynię ofiarę.

Nay: Miłł. Panie! co za chwała Narodu, gdy tyle zacnych tyle zdolnych ogląda Męzow do Woyskowey słuzby. [s. 428a] W tych rzędzie JW. Lipski, JW. Madalinski, JW. Mokronowski, y Łączynski Posłowie, JW. Jan Potocki, JW. Suffczynski, Cichocki, Błędowski, Szembek, Brodowski, Rudnicki, Sulistrowski, Iuriewicz, Chlewiński Porucznicy. Iednym się należy Ranga z Służby, drugim z względu na zdatność zasługi y ochotę.

Nie byłem nigdy pro Domo sua Orator ani smiałem prosić nikogo, bo się zaswiadczam zacnemi Kolegami, zem zadnego za sobą nie prosił. Ale kiedy JO. Xże Jmść Marszałek Konf. Litt: Autorem, JW. Oginski Hetman Promotorem WKMć stworcą losu moiego stać się postanowili; pozwolcie Nayias. Stany, wynurzyć przed Wami co czuię, co myslę y czego od was pragnę.

Nicem godnego w oczach Waszych nie uczynił Nayias: Stany, ieszcze daleko do końca Seymu, przyidzie Allians z Dworami, poprawa Rządu, ządana Sukcessya Tronu. Chocbym do tey pory szedł drogą Obywatelską, w tych Waznieyszych okolicznosciach omyłka iedna, zatrzeć iest zdolną wszystkie moie kroki. Co do dawnieyszych usług, ktoz mnię uwazać będzie z tego powodu, zem Konfederat Barski, zem się bił z Moskwą y od niey kilka z przodu zadanych noszę razow, ale na to raczcie mieć względy ze cały iestem przed Wami y Oyczyznie moiey służyc pragnę.

Jeżeli z boku przychodząc bo już iestem abszytowany, mam komu uczynić krzywdę, albo niech się Waszą zasłonię Wolą, albo chętnie [s. 428av] odstąpię promocyi do Maiorstwa w Kawaleryi Narodowey, ieżeli mam sciągnąć lub na Rękę podpisuiącą, lub na Wasz wybor narzekanie. Ne Stany smiało to przyiąć mogę Dobrodzieystwo: bo osoby kontrybuiące do losu moiego niewyciągaią wdzięcznosci kosztem sentymentu okazywaney. Y nawet zawiodłbym każdego, ktoby mnie brał za Niewolnika. Wolnym iestem, y nim będę do smierci.. Takowe z powodu mnie oswiadczywszy przed Wami moie proźby wyznaię, że nayustronnieyszą względem siebie tu wprowadziłem Materyą.

[s. 429]


Excerpt z Depeszy z Londynu d. 4. 7bris 1789.

Z niemałą satisfakcią przychodzi mi dziś donaszać Przeswietney Deputacyi iż nasz Projekt handlowy zdaie się brać postać pomyslnieyszą, lubo stosownie do zaleceń zawartych w Depeszy Nro 2do wstrzymałem kroki moie w tey mierze, JMPan Durno atoli kontynuował tu moie reprezentacye dążące do przekonania, iż związek handlowy z nami iest nieposledniey wagi dla Anglii, tak na zastąpienie handlu Moskiewskiego, podległego przypadkom politycznym iak y wielce rozszerzenia konsumpcyi, rękodzieł Angielskich. Po długich zwłokach był on nakoniec w tych Dniach zawołanym od JMPana Pitta, z ktorym miał długą w tey materyi konferencyą. Tey treść iak mam od niego powierzoną, mam honor kommunikować Przesw. Deputacyi: Nayprzod JMPan Pitt zdawał się być w mysli zawarcia Traktatu handlowego z Krolem Pruskim tylko zostawuiąc zaś negocyacyą czasowi dalszemu w pomiarkowaniu uzytecznosci, tu JMPan Durno usiłował przekonać JMPana Pitta że z natury samey sytuacyi Prussy będąc posrzedniczą stroną a Polska y Anglia staiąc się pryncypalnemi, pierwsza maiąc Produkta, a druga rozmaite rękodzieła, negocyacye powinne bydź troiste, maiące za cel szczegolny, ułatwienie tranzitu przez Prussy y wolność Handlu, ten Argument będąc przyięty od JMPana Pitta pozostała Kwestya, iezeli [s. 429v] ta negocyacya może rozpoczęta y ukończona być w Londynie, zdaniem było JMPana Durno, że lubo powszechna osnowa y ostateczna konkluzya może się uformować w Londynie są iednakże niektore okolicznosci mieyscowe pomnieyszey konsekwencyi na pozor, lecz w sobie dosyć ważne, ktorych układ wyciągać może porozumienie się tak w Berlinie iak y w Warszawie; przystaiąc y na to JMPan Pitt oswiadczył iż tym końcem wyszle wkrotce samegoż JMPana Durno na te dwa mieysca z przyzwoitym umocowaniem, iakoż JMPan Durno ma rozkaz trzymania się w gotowosci do wyiazdu. Jeżeli będę miał kommunikowane sobie od niego instrukcye, ktore mu dane będą, niezaniedbam udzielić tey Przeswietney Deputacyi. JMPan Durno ułozywszy niektore Punkta do Traktatu handlowego na mieyscach pomienionych, ma tu powrocić, poniewaz jest życzeniem JMPana Pitta, kończyć go pod ręką, niewątpie iż Rzplta zechce się przychylić do tego żądania Jego. Na teyże konferencyi stało się zgodne konkluzum że Traktowanie osobne względem Portu Swięty powinno być tym czasem zawieszone y owszem zamilczane.

W niebytnosci Duka Leeds au Bureau uczyniłem wczoray kommunikacyą JMPanu Burgess mianey konferencyi z Posłem Pruskim w Warszawie w przytomnosci JMPana [s. 430] Hailes; przy explikacyi powodow oney, sądziłem iż przyzwoitym być może poddać mu kopią całego Traktatu Handlowego zawartego z Prussami w Roku 1775. JMPan Burges czytał ten Traktat z podziwieniem nad widoczną nierownoscią awantazow, wszakżem prosił go, aby z tey kommunikacyi Traktatu krzywdzącego Polskę, niewnoszono tutay iz się uskarzamy na Krola Pruskiego panuiącego, ktoremuśmy winni wdzięczność y ufność zupełną.

[s. 430v] [s. 431]


Nota.

Niżey podpisany Poseł Wielki Extraordynaryiny y Pełnomocny Nayjaśnieyszey Jmperatorowy Całey Rossyi przesłał natychmiast Dworowi swemu Notę pod dniem 5o Września ktora mu była podaną od Jasnie Wiel. Jmc. Xiędza Podkanclerzego Koronnego Biskupa Chełmskiego jako Prezydującego w Deputacyi do Spraw Zagranicznych. Skoro Tenże Niżey podpisany odbierze Jnstrukcye względem Okoliczności w rzeczoney Nocie zawartey, będzie miał sobie za powinność nieodwłocznie o nieto uwiadomić.

Dan w Warszawie Dnia 17. Wrzesnia 1789 Roku. podpis Stackelberg. [s. 431v] [s. 432]


Tłomaczenie responsu JWo Kanclerza Wo Koronnego na bilet JWo Posła Angielskiego pod Dniem 26. 7bris 1789.

Jako miałem honor uprzedzić JWWM. Pana biletem moim we Srodę do Niego pisanym, ze nieomieszkam doniesc Deputacyi o Kontentach odezwy Jego do mnie, względem wypasłego Prawa stanowiącego akcyzę na Trunki zagraniczne, tak dopełniwszy to na sessyi dzisieyszey, mogę zapewnić JWWPana ze Rzeczpospolita przywiązuie zawsze nadto szacunku do zamiaru związków Handlowych z Anglią, ażeby się nie miała przychylić do wszelkich łatwosci ktoreby skutek onego zblizyć mogły, Jezeli zaś w teraznieyszym stanie rzeczy, gdzie Rzeczpospolita ieszcze o żadnym rozpoczęciu formalney negocyacyi w tey mierze, uwiadomiona bydź nie mogła, stanowiąc wzmiankowane prawo, myśl [s. 432v] excypowania od Niego Piwa Angielskiego stanom Seymuiącym nie wystawiła się, to iednak przeszkadzać nie będzie izby w czasie, gdy przyidzie do układów Handlowych z Anglią urządzenie względem rzeczonego Piwa, lub innych Handel Angielski Jnteressuiących Artykułów, nie mogło bydź zmodyfikowane y ułozone stosownie do ogolnych widoków Handlowych obydwom narodom równie uzytecznych.

Podchlebia sobie Deputacya, że gdy JWWPan w tym widoku Dworowi swemu przełozyć ze chcesz ustawę swieżo nastąpioną, Dwór ten zapewne nic w niey nie znaydzie, coby mogło osłabiać przyiazne Jego dla Polski dyspozycye, tym bardziey że gdy dla spoznioney Roku pory, iuż az do Wiosny, [s. 433] żaden nowy transport piwa Angielskiego nie nastąpi, a spodziewać się należy że w przeciągu tego czasu negocyacye handlowe zbliżone będą do skutku, Exekucya pomienionego prawa żadnego Handlowi Angielskiemu nawet czasowego uszczerbku przynieść nie będzie mogła.

[s. 433v] [s. 434]


Tłomaczenie biletu JWJM Pana de Hayles, Posła Angielskiego do JW. Kanclerza Koronnego z okolicznosci nowo ustanowioney na trunki zagraniczne Akcyzy sub die 23. 7bris pisanego.

Zostałem uwiadomiony, Jż podobało się Stanom na Sessyi Poniedziałkowey włozyć nową opłatę na trunki zagraniczne, a między innemi na piwo Angielskie.

Nie tayne są JWWPanu instrukcye Ministrowi Rzeczypospolitey do Londynu posłane, względem rozpoczęcia negocyacyi traktatu Handlowego, między dwoma krajami, y równie zapewne JWWPan przez JWPana Bukatego uwiadomionym bydź musisz ze pierwsze propozycye w tey mierze uczynione bardzo mile przyięte zostały, y że Ministerium Angielskie serio się od nieiakiego czasu zatrudnia około nowych układów Handlowych z Polską.

[s. 434v]

Łatwo JWWPan będziesz mógł uczuć z iaką przykroscią w tym stanie rzeczy przyidzie mi czynić Dworowi memu doniesienia, o tym nowo wypadłym prawie, tak oczywiscie niezgodnym y przeciwnym zblizeniu tego związku, który mi się dotąd zdawał od Narodu Polskiego pożądanym.

Upraszam zatym JWWPana abyś o tey moiey troskliwosci Deputacyą do Spraw zagranicznych uwiadomić raczył, w celu azeby Ta, wzieła na uwagę iakieby się mogły wynaleść srodki do odmiany rzeczonego prawa, lub zapobiezenia izby szkodliwych dla Handlu Angielskiego nie miało skutków.

[s. 435]


Małachowskiego Kanclerza d 28. 7bris .

Do wyznania dwoistych obowiązków, zna się w dniu dzisieyszym Deputacya wyznaczona do Sprawowania Interessow Zagranicznych.

Pierwszy swóy obowiązek świętym być wyznaie. - Posłuszeństwo wyrokom zaszłym od Zwierzchney, bo naywyższey Stanów Seymuiących władzy.

Do drugiego również obowiązku znasię być winną. Donosić W. K. Mci y Prze: Skonf. Rzpltey Stanom o tym, co ma kommunikowane, bądź od Posłów, y Ministrów Polskich, przy Dworach Zagranicznych rezyduiących, bądź od Posłów, y Ministrów od Cudzoziemskich Dworów tu będących.

Podobało się Stanom Rzpltey na Sessyi dziś Tydzień, to iest w dniu Poniedziałkowym, mianowicie dnia 21. Mca się kończącego września, przy ustanowieniu Prawa, podwyższaiącym Czopowe od Trunków Zagranicznych podwoić opłatę od Piwa Angielskiego. w słowach tych

Właśnie w tymże samym dniu z Pocztty w Liście z datty [???] z Londynu od JP. Bukatego Posła Naszego, przyszła wiadomość pierwsza, że ministerium angielskie, dotąd niebarzo chętne [s. 435v] do zawierania Traktatu handlowego z Polską, skłania się do tey myśli, y wyznaczyło JP. Durno, który dawniey konsulem angielskim był w Poniememlu, a poźniey obieżdzał rozmaite tak Koronne, iako y W. X. L. wwdztwa, - mianowicie nad Rzekami spławnemi, tegoż chce umocować do podawania Proiektów handlowych.

List takowy będzie w Excerpcie wyciągniętym z Cyfer oddany, do czytania Stanom Rzpltey.

W Godzin prawie kilka po przeczytaniu tego nadeszłego z Londynu Listu.

JP. Hailes Poseł Angielski, tu Rezyduiący; Billet pisał do mnie z proźbą do Deputacyi, aby właśnie w czasie, gdy się otwiera Pole negocyacyi handlowey, ustawa ta nałożoney opłaty nowey na Piwo, mogła być nie ieżeli nieodwołaną, to przynaymniey w swoiey Exekucyi wstrzymaną.

Na Billet takowy Deputacya daiąc swóy Respons, starała się przy grzecznych wyrazach upewniać, o chęciach wniścia w handlowe związki z narodem angielskim, daiąc do poznania, że gdyby przyszło do formalnego zawierania Traktatów handlowych, Proiekt ten, lub inny, któryby więcey narod angielski interessował, w zamianę ugody, mogłby być modyfikowany. Jest y to dołożono, że pora Jesienna [s. 436] zaczęta, zamyka Pole żegludze morskiey, przecina ciąg handlu morskiego, osobliwie na Morzu Baltyckim; zatym do wiosny przyszłey, ieżeli prawdziwie przyidzie do negocyacyi handlowey, to nawet do podwyższenia opłaty tey, aniby przyiść mogło.

Responsowy ten Billet całkowicie Stanom Rzpltey czytany będzie

Tego Billetu, y Responsu kopie są posłane JP. Bukatemu Posłowi naszemu do Londynu, aby tenże może równie troskliwe Angielskie Ministerium ostrzegł, że Prawa tego w czasie Jesienney pory używanie formalne, ani być może.

Była nakoniec Deputacya ciekawą uwiadomić się, iakowa kwota wypada do Sperandy Skarbowi Kor. do pomnożoney opłaty Czopowego od Piwa Angielskiego.

Ta być ma - \takowa/

to iest biorąc Proporcyą z Jnwekty lat ostatnich

lubo było wprowadzanego Piwa Angiel. Garcy - zp 79891.

y od tego cło - płacąc od Garca - a gr. - [???] wynosiło cła zp. - 21304.

ale Czopowe ktore było od Garca a gr. - 5 wynosiło tylko zp - 13315

A Gdy dzis cło nie iest podwyzszone ale tylko Czopowe iest podwojone Zaczym prze Propter rzecz idzie o Summę Zł. Pol. [???] 3300.

[s. 436v]

Lubo JP. Poseł Angielski w Pismie swoim formuie żądanie aby Prawo świeżo ustanowione Czopowego podwojonego na Piwo Angiel. było odmienione, wątpić iednak nienalezy, że iego całaby troskliwość ustała gdyby się podobało Stanom Rzpltey zlecić JW. JO. JPP. Marszałkom Konfederacyi Oboyga narodów, aby Punkt ten Piwa Angiello do miesięcy kilku był wstrzymany, do dalszego pomiarkowania, czyli Dwor rzeczony Angielski szczerze myśli wchodzić w negocyacyą handlową z Nami lub nie.

Wspomniane Pisma, to iest Depesza od JP. Bukatego Posła pod Dattą.

Billet od JP. Hailes Posła Angiell. y Respons temuż dany, z zleceniem Deputacyi mam honor oddać JPu Sekretarzowi Seymowemu do czytania, przy oświadczeniu, że Deputacya swe w tey mierze uczyniwszy przełożenia, dalszych oczekuie od Prze: Stanow Rzpltey wyroków stare et ire parata.

[s. 437]


DZIENNIK
Czynności Seymu Głownego Ordynaryinego Warszawskiego, pod związkiem Konfederacyi Oboyga Narodów, Roku 1789.
SESSYA CLXIII.
Dnia 28. Września, w Poniedziałek.

Przy zagaieniu Sessyi Jmć Pan Marszałek Seymowy oświadczył, żeby nie odstępować od materyi tyczącey się uregulowania Woyska, doniosł przytym, iż Deputacya Interessow Zagranicznych ma niektóre doniesienia kommunikować Stanom.

[s. 437v] [s. 436]

Jmć Pan Kanclerz Wielki Koronny przydał, iż tak od Posłow Cudzoziemskich, iako i od naszych u Dworow Zagranicznych zostaiących nadeszły expedycye, które sekretnego naradzenia się wyciągaią.

Po skończonym ustępie, zabrał głos J. P. Kublicki Inflant. polecaiąc Stanom Xcia Jozefa Poniatowskiego, Wielohurskiego, Zabiełłę, Kościuszkę, &c. oświadczywszy, iż lubo nie był nigdy Oratorem pro domo sua , atoli iako służący niegdyś w Woysku, a teraz abszytowany publiczną podeymuiący usługę, prosił, aby przy innych i on mógł awansować.

Jmć Xiądz Garnysz szczegulniey zalecał Jmci Pana Suffczyńskiego z zlecenia Deputacyi.

Jmć Pan Suchodolski Chełmski rekommendował Jmci Pana Nowickiego, który Mappę pograniczną przez siebie zrobioną, Królowi Jmci ofiarował.

Wezwał Sekretarza Jmć Pan Marszałek do czytania Proiektu: Urządzenie Sztabu w Brygadach Kawaleryi Narodowey, podług którego na ten raz Stany przez sekretne kreski maią obierać Brygadyerow, Vice-Brygadyerow &c.

[s. 438] [s. 437]

Jmć Pan Swiętosławski Poseł Wołyński narzekał na próżne trawienie czasu. Już rok seymuiemy, a małośmy zaradzili. Piszemy Prawa, a raczey pisać zaczynamy, lecz zaledwie które dokończyliśmy. Zaręczmy nie brać inney do decyzyi materyi, póki zaczętey nie dokończemy. Wybor Generałow może nas większey straty czasu nabawić, a kto wie, czyli zdatnych obierzemy. Kończył na tym, aby pierwey Regimenta, niż Generałowie stawali, płatnemi zaś nie byli aż od pierwszego Marca Roku 1790. rekommendował Ichmów Panow Puławskiego, Zagurskiego, Biernackiego, Zaborowskiego, Kublickiego, i innych.

Jmć Pan Jerzmanowski Łęczycki dowodził, iż Fortragowanie iest prerogatywą Tronu, i właściwie do Króla Jmci należy.

Jmć Pan Madalyński rekommendował do awansu częścią iuż wspomnione osoby, częścią inne.

Jmć Pan Kościałkowski Wiłkomirski dziękował Królowi Jmci, w te słowa:



"Nie mogę z inszego rozpocząć źrzódła, dzisieysze moie w Nayiaśnieyszych Stanach odezwanie się, iak tylko od złożenia Tobie Miłościwy Panie wiernego podziękowania za [s. 438v] [s. 438] to, iżeś raczył wzgląd zachować łaskawy na głos Poselski przezemnie dnia 18. Września odbywany, który chciał mieć zawieszony wszelki układ względem nowych Generałow do przeszłego Poniedziałku. Tydzień zatym iuż minoł, iak Nayiaśnieyszy Królu oglądasz się na wolą Narodu, iak niechcesz porywczym krokiem w tey tak ważney postępować okoliczności, od którey losy, maiątki i życia obywatelskie istotnie zalegaią, Jest u Laski Projekt względem Brygadyerów Kawaleryi Narodowey, o śrzodku onych naznaczania niechcę ieszcze w tym mieyscu mówić, to tylko powiem, iż czas iuż iest iakimkolwiek bądź sposobem onych wyznaczyć, bo ta szlachetna i w każdym wieku słynienia Królestwa Polskiego nad wszystkich naybardziey wsławiaiącą się iazda, iuż znayduie się zupełnie na nogach, iuż przez Rotmistrzow swoich a gorliwych w Oyczyznie Mężow doprowadzoną iest do liczby prawem naszym przepisaney, iuż nakoniec oczekiwa zacnych Komendantow swoich w osobach Brygadyerow, którym się poddać pod rząd tym chętniey życzy, im doyrzaley nad obiorem onych zastanawiamy się Nayiaśnieysze Stany.

[s. 439] [s. 439]

To, co mówię o Brygadyerach, nie służy bynaymniey o Kreacyi nowych Generałow. Kawalerya Narodowa w liczbie zupełney, o dalszym Woysku nic, albo mało co wiemy, a o podatkach, iako o iedynie zasilaiących woyskowych źrzódłach ani się pytamy? Słowem chcemy mieć nowych Generałow nie pytaiąc się zkąd ich zapłaciemy, a gdy i zapłaciemy, bo rozumiem po ustanowieniu onych zapłacić będziem im musieli, a gdy mówię i zapłaciemy nie mam pewności, czy w miarę zapłaty będą mieli co do czynienia; czy nie znowu iak dawniey będziemy mieli przez osobliwe nieszczęście i iakiść urok nigdy się od Kraiu naszego nieoddalaiący, Regiment Generałow a nieco tylko Pułkow samego Woyska? mówię o Woysku Pieszym. Ja więc Nayiaśnieysze Stany w moim własnym a nie od kogo wrażonym we mnie przekonaniu znayduię to rzeczą nieprzyzwoitą i dla Skarbu szkodliwą, kreować nowych Generałow nie weyrzawszy w moc Skarbu i w liczbę przybyłego Woyska.

Nie iestem tak ciemny w Rycerskich przepisach, ażebym nie znał potrzeby nowych Generałow, lecz gdy ich chcę miec obok ze 100,000 tysięcy Woyskiem, obok z wystarczaiącą [s. 439v] [s. 440] Kassą, a przynaymniey Gradatim w proporcyą przybywaiącego żołnierza i podatkow, któz w moiey żądzy słuszności nie uzna?

Słyszę głosy, że koniecznie razem z z Brygadyerami i Generałowie maią być wyznaczeni, bo iak powiadaią, Woysko będzie bez Generałow? Odpowiadam tak, iak przez 7. prawie Miesięcy była Kawalerya Narodowa bez Brygadyerow. Dawnieysi Brygadyerowie, przezacni Rotmistrze, oną w karności utrzymywali. Toż samą więc uczynić powinni starzy Generałowie, Szeffowie, i Pułkownicy, nim doydzie Woysko do liczby 100,000, lub przynaymniey do proporcyonalney potrzeby kreowania nowych Generałow. Z resztą Nayiaśnieysze Stany, nierozumieycie ażebym niechciał broń Boże Woyska, gdy się przeciwiam kreacyi nowych Generałow. Nie iestem tak podłey duszy, ażebym tey moiey Oyczyznie nie życzył dobrze, na którey łonie Ia i Naddziadowie moi nie iuż swobod, ale pieszczot prawie doznawali. Prawda, że chleba Królewszczyzn nam zawsze oszczędzała, lecz za to iey wdzięczni iesteśmy, że pewność ziemskiego dziedzictwa, swoiemi Matczynemi skrzydłami zasłaniała. [s. 440] [s. 441] Na wzaiem, żaden z Nas ani do iakiey należał przeciwko niey zdrady, ani się pokalał na owym szkaradnym 1775 Roku Jarmarku, na którym nie tylko dobra Oyczyzny, ale i wnętrznoście Jey na przedaż wystawione były. Rwano Ią, my bronić Iey nie mogąc, smutnemi nad oney losem zalewaliśmy się realnie i fizycznie łzami. Kochaliśmy Ią zawsze, kochamy i teraz nieodmiennie, dla tego też co Seym prawie Posłuiemy, za złe tylko niech nikt niema, gdy roztropnie do miłości Oyczyzny łączemy, iak każdemu Polakowi przystoi, poszanowanie starożytnego w Europie Tronu Polskiego, i szacowney Osoby Nayłaskawszego z Królow STANISŁAWA AUGUSTA. Nierozumieycie mówię Nayiaśnieysze Stany, abym broń Boże niechciał Woyska, które iedno może Kray w niepodległości utrzymać, Króla dobrego uwiecznić, Narod nasz upoważnić. Ządam go ia z serca moiego, i dla tego chcę, aby wszystko razem staneło, i Woysko i nowi Generałowie, lękam się bowiem nie widząc ieszcze Summaryuszu podatkow, i dostateczney liczby żołnierzy, iżby na teraznieyszy nasz Seym, w krótce po Nas z urąganiem nie rzeczono, iż to był Seym bardziey pomnożenia Generałow, [s. 440v] [s. 442] aniżeli sił Kraiowych. Te moie uwagi przekładam Nayiaśnieyszym Stanom, do których należeć będzie sprawiedliwe w tey mierze decydowanie, od iakiego odpisywać się nie iest moią bynaymniey myślą."

Jmć Pan Niemcewicz Inflantski przekładał, iż Woysko nie może być utrzymane w karności bez Officyerow i Generałow. - Liczba Officyerow taż sama, iaka przedtym była, a Regimenta od 200. ludzi powiększone do tysiąca i daley. Nie pragnieymy Woyska taniego, ale porządnego. Obieraymy Generałow, a Subalternow zostawmy Kommissyi.

Jmć Pan Rzewuski Podolski dowodził, iż obieranie przez sekretne kreski, iest przeciwko zwyczaiom i prawie niepodobne. - Możemy się w kreskach roztrychnąć, ile w takiey wielości Kandydatow, a przeto za kilkakrotnym kreskowaniem żaden może nie będzie obrany. Radził więc, aby wprzód Listę Ichmość Panowie Marszałkowie podali Stanom Mężow zdatnych do Kandydacyi na przyszłych Kommendantow Woyska.

Jmć Pan Starosta Mszański Poseł Dobrzyński radził, aby oszczędzaiąc czas Fortragi zostawić Kommissyi podług opisu Prawa. [s. 441] [s. 443] Zalecał Jmci Pana Lubowickiego, i innych.

Jmć Pan Wawrzecki Kowieński ułatwiaiąc zachodzące trudności. Ten podawał sposób, aby aktualnie zostaiących w służbie Woyskowey fortragowała Kommissya za Patentami Króla Jmci, i innych zaś rodakow do wyboru Stanom zostawiła.

Xiąże Jmć Sapieha Marszałek Litewski od tych słów głos swóy zaczął. Gdy w polu Marsowym Polak męstwem woiował, był pogromem dla obcych, a obroną dla swoich. Z Janem III. znikneły te laury. Wiek ośmnasty okazał nam inny woiowania sposob przez Taktykę, i szczegulnieysze ćwiczenia się w tey sztuce, bez których i naywiększe męstwo bywa słabe. Dzień radosny, w którym wykrzykneliśmy sto tysięcy Woyska, byłby dniem ohydy, gdybyśmy zamiaru naszego nie uskutecznili. Wzdrygamy się Generałow, iak słyszę niektórych głosy, iakże bez nich Woysko rządne być może. W Saskim Woysku iest Generałow 31. w Pruskim 100. i w Polskim być muszą, inaczey żołnierz ciężarem, nie obroną będzie dla Kraiu. Wyda Skarb na Generałow sześćdziesiąt kilka tysięcy, to koszt nienaywiększy. Nowo zrekrutowane Woysko z początku [s. 441v] [s. 444] należy wprawiać w karność, trudnieysza z nim będzie praca, gdy nieznaiąc Kommendantow, nie zechce znać subordynacyi. Następuie czas rozkwaterowania Woyska na Zimę, to dziełem iest Generałow. Radził nakoniec, aby przez głośne raczey kreski, nie przez sekretne Generałowie obierani byli, przydał i to, iż gdyby Kommissyi polecone było fortragowanie, ta naywiększy miałaby wzgląd na zostaiących w aktualney służbie i dawnieyszemi zaszczyconych Patentami, a tak Mężowie zacni przybywaiący do nas, obcą rzucaiąc służbę zostaliby bez awansu. Rekommendował Ichmościow Panow Madalińskiego, Witta, Kublickiego, który do dawney Rangi chce powrócić Korsaka, i innych. Prosił nakoniec Króla Jmci, aby podał śrzodek, przez który to fortragowanie naylepiey staćby się mogło.

Jmć Pan Morski Podolski przekładał, iż projekt toczący się iest z uchyleniem prawa, które moc Fortragowania zupełnie nadało Kommissyi. Uchylać prawa nie mozemy bez zezwolenia Króla Jmci, a ieszcze niesłyszemy, czyli Nayiaśnieyszy Pan na to zezwala. Przystawał na zdanie swego Kolegi Jmci Pana Rzewuskiego, na końcu rekommendował Wielohurskiego, Madalińskiego [s. 442] [s. 445] Gnieźnieńskiego, Rudnickiego Porucznika w Kawaleryi Narodowey, i innych.

Xiąże Czetwertyński Poseł Bracławski, iuż zaleconych od innych Posłow, przydawszy od siebie niektórych, wyliczał i polecał względom Stanow.

Jmć Pan Suchorzewski Kaliski, między innemi polecał Oyrzyńskiego, Łączyńskiego, Zabłockich, Konarskiego od lat trzydziestu zostaiącego w służbie.

Jmć Pan Seweryn Potocki mówił: wystawuiemy Woysko na obronę wolności, daymyż mu Kommendantow takich, którzy dali iuż dowod, iż umieią bronić wolności; i wzmiankował Kościużkę, Kublickiego Inflantskiego, Wielohurskiego, Zielińskiego Pińskiego, Orłowskiego, Oyrzańskiego, Xięcia Jozefa Poniatowskiego, Zabiełłę, Sufczyńskiego. Radził, aby Kommissya Woyskowa ułożyła Listę, a w niey iedną połowę umieściła aktualnie służących w Woysku, drugą bez służby Konkuruiących o Awans.

Jmć Pan Potocki Lubelski mówił, iż widzi zbliżaiącą się burzę, która nam podobno dłużey zaradzać Oyczyznie nie pozwoli. Radził przeto pospieszać w obradach, zwłaszcza około rzeczy ważnieyszych. Potym dowodził, iż wszystkie sposoby podane do obrania [s. 442v] [s. 446] Kommendantow Woyska, są albo nazbyt trudne, albo w uskutecznieniu niepodobne. Obieranie przez sekretne kreski, nie obeydzie się bez intrygi, a ta może nam narzucić Kommendantow nienayzdatnieyszych. Fortragowanie przez Kommissyą Woyskową, za patentami Króla Jmci, w tak wielkiey liczbie zarekommendowanych i godnych Mężow arcy trudne, zwłaszcza, iż Kommissya podług swoich opisow, obowiązana iest pierwsze mieć względy na aktualnie odprawuiących służbę, a tak innych musiałby ominąć, chociaż wielkich talentow i zasług ludzi. Radził zatym, aby obranie Generała Leytnanta zostawić do czasu; co się zaś tycze Generałow Maiorow, Jchmość Panowie Marszałkowie ułożą Listę zaleconych tu Kandydatow, i na iutrzeyszey Sessyi Stanom podadzą. Rekommendował Jmci Pana Nowickiego, i Karwickiego. Tu powtorzył Jmć Pan Suchodolski Chełmski rekommendacyą Jmci Pana Nowickiego, iako swego ziomka.

Jmć Pan Rzewuski Poseł Podolski, śrzodek podany od Jmci Pana Podolskiego wielce chwalił, i chwycić go radził. Okazywał potym, iak wiele złych wynikneło skutkow z kupowania Rang Woyskowych, bo [s. 443] [s. 447] i Woysko musiało zostawać w nierządzie, nie maiąc zdatnych Kommendantow, a zasługa i cnota nie była nadgrodzona. Prosił zatym Króla Jmci, aby odtąd na kupowanie Szarż nie pozwalał. Przydał, ieżeliby który z Senatorow wybrany został na Generała Leytnanta, aby w Senacie przestał zasiadać, będąc zawsze przytomny w Woysku.

Jmć Pan Marszałek Seymowy oświadczył, iż dla oszczędzenia czasu niechciał dotąd zabierać głosu w materyi toczącey się, teraz gdy widzi większą część idących za zdaniem Jmci Pana Lubelskiego, starać się będzie na dzień iutrzeyszy wygotować Listę Kandydatow, prosił nakoniec Króla Jmci o solwowanie Sessyi. Przymówił się Xiąże Jmć Sapieha, iż Lista naydogodniey ułozona być może w domu Jmci Pana Marszałka, gdzie zgromadziwszy się iak inne ułatwialiśmy trudności, tak i te ułatwić możemy.

Sessya na dzień iutrzeyszy solwowaną została.

[s. 443v] [s. 448]

Dnia 17 tego Miesiąca, podane są do Aktow nowe Konstytucye następuiące:



Batalion Skarbu Koronnego.

Batalion dotąd Pontynierow zwany, odtąd pod Imieniem Batalionu Skarbowego na Assystencyą i posługę Kommissyi Skarbowey Koronney , w takim, w iakim iest dzisiay, komplecie, i przy takiey płacy zachowuiemy; który to Batalion pod władzą Kommissyi Skarbu Koronnego podług dawnych Praw zostawuiąc, aby był poważany równie z Polowemi Regimentami, i aby Officyerowie przez Nas Króla zawsze Patentowani, równie do Awansu w całym Woysku należeli, podług Praw o Awansach i Fortragach, mieć chcemy; a to Prawo względem Awansu i do Chorągwi Skarbowi Litewskiemu służącey rozciągamy.



Ofiara Obywatelska.

Ofiara Ur: Jana Potockiego Posła Poznańskiego , płacenia corocznie dziesięciu tysięcy ośmset złotych, na Wsi Sobolowce w Woiewodztwie Bracławskim położoney, zabeśpieczonych na powiększenie Dochodow Skarbu publicznego , My Król, za zgodą Skonfederowanych Stanow, z wdzięcznością przyimuiąc, [s. 444] [s. 449] mieć chcemy, ażeby odtąd taż summa, nie na co innego, iak na powiększenie Saperow w Korpusie Indżynierow Koronnym, obrócona została.



Ofiara Obywatelska.

Gdy JW. Karol Xiąże Radziwiłł Woiewoda Wileński , wielkie poprzednikow swoich w Oyczyznie naśladuiąc Dzieła, a z swoiey znaiomey dla dobra powszechnego nieodstępney gorliwości, ofiaruie swoim kosztem wystawić Regiment ieden Piechoty w zupełnym komplecie i porządku, stosownie we wszystkim do prawa o Kommissyi Woyskowey , i do Etatu Woyska na teraźnieyszym Seymie ustanowionego, i takowy Regiment na dzień pierwszy Miesiąca Marca w Roku przyszłym tysiącznym siedmsetnym dziewiędziesiątym, zupełnie skompletować z Umundurowaniem, Bronią, i wszelkiemi polowemi rekwizytami, obowiązuie się; a nadto do każdego Batalionu, w tym Regimencie po dwie Armaty polowe śpiżowe Ofiaruie; przeto My Król, za powszechną Stanow Skonfederowanych zgodą, tę ofiarę z wdzięcznością przyimuiąc, aby rzeczony Regiment w Komput Woyska Litewskiego był zaraz zapisany, mieć chcemy; Kommissya zaś Woyskowa Oboyga Narodow [s. 444v] [s. 450] za Rekwizycyą J. W. Xiążęcia Jmci Karola Radziwiłła Woiewody Wileńskiego , Lustracyą do tego Regimentu zesłać ma, i na Komplet Lustracyi okazany summę na Gaże Officerskie, i Lenungi dla Gemeynow i Unter-Officyerow, podług przepisu Etatowego, do Kommissyi Skarbowey Litewskiey za assygnuie na Ratę Marcową. Chcąc zaś pamięć tey Ofiary w potomne czasy zabespieczyć Imie Domu Radziwiłłowskiego temu Regimentowi nadaiemy; JW. zaś Xiążęciu Woiewodzie Wileńskiemu Szeffostwo tego Regimentu bezpłatne z Rangą Generała-Leutnanta, dla samey Osoby JW. Xiążęcia Karola Radziwiłła służącą, i z Prerogatywą do Szeffowstwa przywiązaną, nie obowiązuiąc go do aktualney służby, przyznaiemy. Armaty przy Sztabie tegoż Regimentu, a Regiment w Woiewodztwie Nowogrodzkim lokować dozwalamy (prócz czasu Woyny, lub nagłey potrzeby) i onże zupełnie Władzy Komissyi Woyskowey oddaiemy. Ten zaś Regiment ma zastępować mieysce iednego z Regimentow dwóch Pieszych w Wielkim Xięstwie Litewskim nowo erygować się maiących.

[s. 445]


DZIENNIK
Czynności Seymu Głownego Ordynaryinego Warszawskiego, pod związkiem Konfederacyi Oboyga Narodow, Roku 1789.
SESSYA CLXIII.
Dnia 28. Września w Poniedziałek

JP. Marszałek Seymowy zagaiwszy do będącego pod rozwagą Proiektu Woyskowego pod tytułem: Urządzenie Sztabu w Brygadach Kawaleryi Narodowey, doniosł o przełożeniach do Stanow Deputacyi wyznaczoney do interessow Zagranicznych, ustępuiąc głosu Prezyduiącym w tey Deputacyi.

[s. 445v] [s. 2]

Za wniesieniem JP. Kanclerza W. Kor. iako Prezesa w Deputacyi, aby Stany wysłuchać raczyły Semotis Arbitris ważne doniesienia, tak od Posłow Rzepltey, będących przy Zagranicznych Dworach, iako i od Ministrow obcych Potencyi w tey Stolicy bawiących; nastąpił ustęp Arbitrow.

Po ustępie JP. Kublicki Inflantski, zabrał głos w następuiącey osnowie.



"W okoliczności Rang ustanowić się maiących, chociaż na wiele konsyderacyi dzielić bym się powinien, nie umiem tłumić zdania moiego, ani osobistym interessem, ani żadną przewagą. Proiekt przez JW. Moszyńskiego Sekretarza, a Posła Bracław. w tey materyi podany nie zdaie mi się. Powierzać losowi wybor, do którego i osobiste względy i omyłki wchodzić mogą, nie może zapewnić doskonałości wyboru. Ustanowiliśmy Kommissyą Woyskową, iey od Stanow podaymy listę rekomędowanych, a ufaymy Nayiaśnieyszemu [s. 446] [s. 3] Panu, iż on w oczach Narodu, w oczach całey Europy, która się tandem ogląda na nasze działania, uczyni sprawiedliwy, zgodny z powszechną aprobacyą tych Officerow wybor, gdy tyle zacnych, tyle godnych, tyle zasłużonych ma sobie zaleconych, i w Kraiu i Zagranicą dystyngwuiących się Rycerzow. Tym sposobem nie ubliżemy nic ustanowionemu Prawu względem Fortragow, a w Nayiaśnieyszego Pana sprawiedliwości ufność iawniey położona, pogodzi z Prawem ustanowionym, a interessem Ambientow zachodzące Emulacye nad tym wyborem. Gdyby Stany obierać miały zapewne dni przeydzie kilka, a czas drogi, i tyle konsyderacyi dla niego i dla Krola, krotszą nam obierać radzą drogę, ile gdy ia więcey w tym upatruię przyzwoitości. Ktożbysię niezastanawiał nad tym, że Stany zatrudniaią się same wyborem, kiedy iuż na to ustanowili Kommissyą, ktorey zlecenia od siebie dać mogą, nie zaś iey zastępować powinność.

[s. 446v] [s. 4]

Nayiaśn: Panie y Nayiaśn. Stany! tyle iuż było zaleceń w tey tu słyszanych Izbie, nie mieycie za złe Posłowi, kiedy one rekapitulować odważy się.

Były proźby za JO. Xciem Jmcią Jozefem Poniatowskim; a im są licznieysze, tym pewnieyszą czynią otuchę pożytkow z takowego wyboru. Za głosem powszechności i za moim przeświadczeniem idąc, takie ieszcze polityczne upatruię konsekwencye. Interessem iest naszym by Porta przynaymniey była niezwyciężoną. Rewokuymy zatym z tey służby tych, ktorzy swoim męstwem, swoią dzielnością, swoim przykładem, przykładali się do osłabienia sił Potencyi, od nas za przyiacielską uważaney. Z tego powodu przywołaymy JP. Wielohurskiego, Towarzysza trudow i męstwa JO. Xcia Jozefa, a dogodziemy Oyczyznie interessom, i od nas kochanemu Wodzowi JW. Hetmanowi Ogińskiemu, gdy krew iego, w żyłach tego [s. 447] [s. 5] młodego Rycerza płynącą, w Oyczystą wracaiąc Ziemię iey wylew, na Szlachetnieysze Oyczyzny poświęciemy usługi. W porządku przezemnie zalecanych, staią mi tak w pamięci, iak w sercu, JW. Zabiełło, Orłowski i Kościuszko. Za każdym z nich wnosząc proźby, szczegulnieyszym sposobem za JP. Orłowskim. Pierwszy raz uniesiony osobistością, z moich mu nawet nadziei chętną czynię ofiarę.

Nayiaśnieyszy Miłł: Panie! co za chwała Narodu, gdy tyle zacnych, tyle zdolnych ogląda Mężow do Woyskowey służby. W tych rzędzie JW. Lipski, JW. Madaliński, JW. Mokronowski, i Łączyński Posłowie, JW. Jan Potocki, JW. Suffczyński, Cichocki, Błędowski, Szembek, Brodowski, Rudnicki, Sulistrowski, Juriewicz, Chlewiński Porucznicy. Jednym się należy ranga z służby, drugim z względu na zdatność zasługi i ochotę.

[s. 447v] [s. 6]

Niebyłem nigdy pro Domo sua Orator , ani śmiałem prosić nikogo; bo się zaświadczam zacnemi Kolegami, żem żadnego za sobą nie prosił. Ale kiedy JO. Xże Jmść Mar. Konfed. Litt. Autorem, JW. Ogiński Hetman Promotorem, W. K. Mość stwórcą losu moiego stać się postanowili; pozwolcie Nayiaśnieysze Stany wynurzyć przed Wami, co czuię, co myślę, i czego od Was pragnę.

Nicem godnego w oczach Waszych nie uczynił Nayiaśn: Stany; ieszcze daleko do końca Seymu; przyidzie Alians z Dworami, poprawa rządu, żądana sukcessya Tronu. Choćbym do tey pory szedł drogą Obywatelską; w tych ważnieyszych okolicznościach omyłka iedna, zatrzeć iest zdolną wszystkie moie kroki. Co do dawnieyszych usług, ktoż mię uważać będzie z tego powodu, żem Konfe: Barski, żem się bił z Moskwą, i od niey kilka z przodu zadanych noszę razow; ale na to raczcie mieć względy, że cały iestem przed Wami, [s. 448] [s. 7] i Oyczyznie moiey służyć pragnę.

Jeżeli z boku przychodząc, bo iuż iestem Abszytowany, mam komu uczynić krzywdę; albo niech się Waszą zasłonię wolą, albo chętnie odstąpię promocyi do Maiorostwa w Kawaleryi Narodowey, ieżeli mam ściągnąć, lub na rękę podpisuiącą, lub na Wasz wybor narzekanie. Nayiaśn: Stany! śmiało to przyiąć mogę Dobrodzieystwo: bo Osoby kontrybuiące do losu moiego nie wyciągaią wdzięczności kosztem sentymentu okazywaney. Y nawet zawiódłbym każdego, ktoby mię brał za niewolnika. Wolnym iestem i nim będę do śmierci. Takowe z powodu mnie oświadczywszy przed Wami moie proźby, wyznaię, że nayustronnieyszą względem siebie tu wprowadziłem materyą."

JX. Podkanclerzy Kor. iako zasiadaiący w Deputacyi interessów Zagranicznych, zalecał względom Jego K. [s. 448v] [s. 8] Mci i P. P. Stanow JP. Gołkowskiego Kapitana, iako tego, który w uczynionych sobie świeżo od Deputacyi zleceniach, umiał chwalebnie sprawić się, y na łaskawe względy zasłużyć. Jako zaś Biskup Chełmski, rekommendował JP. Suffczyńskiego swego Dyecezanina.

JP. Rzewuski P. Podolski, w chęci iak nayprędszego wysługowania się Oyczyznie, upraszał o wzięcie do decyzyi Projektu złożonego u Laski, a zamykaiącego opis swego urzędu.

JP. Suchodolski Chełmski rekommendował do awansu JP. Nowickiego Porucznika, iako Obywatela Ziemi Chełmskiey, który nabyte w Szkole Rycerskiey, od J. K. Mci założoney, talenta i zdatność chwalebnie okazał w sporządzonych kosztem własnym Pogranicza Tureckiego Mappach, i z tych, iedney Kommissyi Woyskowey, drugiey J. K. Mci prezentowanych; które gdy Nayiaśnieyszego Pana, i powszechną zyskały aprobatę, [s. 449] [s. 9] tym większey są warte nadgrody, im bardziey JP. Nowicki od powrotu poniesionych na nie wydatkow iest dalekim.

JP. Rzewuski poparł zalecenie JP. Chełmskiego.

Za wezwaniem przez JP. Marszałka Seymowego, czytał JP. Sekretarz Projekt JP. Moszyńskiego P. Bracławskiego, na ostatniey Sessyi podany w tey treści "Iż na ten raz Seymuiące Stany, nominacyą czyli Elekcyą Brygadyerow i Vice-Brygadyerow przez większość sekretnych Wotow, stosownie do przepisu Etatu, uskutecznić maią, dozwalaiąc Kandydacyi nietylko w aktualney służbie dziś zostaiącym, ale i dawniey z niey bez przedaży wyszłym, iako też i rodakom z Zagranicznego Woyska do Oyczyzny powracaiącym. Obranych Kandydatow J. K. Mość patentować ma. Kommissya Woyskowa, stosownie do teraźnieyszego urządzenia, Rang Listę Vice-Kommendantów Brygad, [s. 449v] [s. 10] tudzież Porucznikow po sobie idących, podług starszeństwa Patentow ułożoną, iako i innych, których teraźnieysze zaymuie Prawo, wydrukować każe, a te zastęplowane służyć będą do wyboru Seymuiącym Osobom. Na Maiorstwa w Brygadach, z dwoch Kandydatow przez Brygadyerow J. K. Mci podanych, iednego Nayiaśnieyszy Pan wybierze y patentować będzie."

JP. Marszałek Seymowy proponował, aby Proiekt ten, iako przydłuższy, był punktami czytany i decydowany. Nie oznaczaiąc Izba determinacyi swoiey na to wniesienie, wzięła przeczytany Proiekt na głosy.

J. P. Swiętosławski do wniesioney materyi takie przełożył uwagi: Stanowić Sztab Generalny, a nie bydź pewnym o dostatecznych na Woysko Skarbu Publicznego dochodach, iest to czynić na wzór Seymu 1775. gdzie Sztab i Officyerowie były w zupełnym komplecie, bez kompletu Giemeynow. [s. 450] [s. 11] Ponieważ zaś Kawalerya Narodowa iuż znayduie się w zupełnym iestestwie i komplecie, iest potrzebą, aby dla utrzymania w niey karności i Rządu, stosownie do Etatu, byli Sztabs-Officyerowie wyznaczeni, z tym iednak warunkiem, aby ponieważ iuż przeszła Rata Septembrowa, gaże swoie od następuiącego dopiero Marca brać zaczęli. Sposob wyboru Sztabs-Officyerow, ten iest nieco przytrudny, i sporami zaięty. Gdyby stosownie do Prawa w Opisach Kommissyi Woyskowey, ta tylko sama Magistratura miała fortragować Sztabs-Officyerow do Patentu Jego K. Mci, tedy wielu zdatnych i godnych Rodakow, z Zagraniczney służby przychodzących, byłoby oddalonych. A znowu, nie pilnuiąc opisu Prawa o Fortragach, sprawiedliwość względem aktualną służbą zaiętych, naruszona bydźby mogła. Elekcya w Stanach przez większość, nie iest według myśli moiey. Strwoni się nie mało drogiego Obrad czasu: los z większości wypadły, nie zaręcza doskonały wybor; mogą nayzdatnieysi [s. 450v] [s. 12] spaść, mniey zdatni utrzymać się. Ale cóżkolwiek bądź, trzeba tey trudności koniec uczynić. Była u Nayiaśnieyszego PANA względem Awansu złożona Rada; ale ta się na stopniu Generała Leutnanta rozbita. Domyślać się łacno, iż J. K. Mość, niechcąc dać nikomu przyczyny do iakowegoś nieukontentowania, radby, aby Awans Sztabs-Officyerow szedł przez wybor Stanow. Wszakże śmiem zapewnić, iż Nayiaśnieyszy PAN, tey niechęci nigdy nie uniknie; bo nieszczęśliwym losem uchybiony Officyer, iedynie J. K. Mci przypadek swóy przypisywać będzie, i rzecze: iż dla tegom spadł, bo mnie KRÓL nie lubi; a móy Kolega dla tego utrzymał się, bo go KRÓL przyiaciołom swoim do kresek zalecił. Moim zdaniem rozumiałbym, aby ta Rada, na nowo powtórzyła swe układy; a ieśliby na Generał Leütnanta zgoda nie stanęła, łacniey będzie tę okoliczność przez większość kresek w Stanach rozwiązać. W tym mieyscu zalecał J. P. Wołyński, względom J. K. Mości i PP. Stanow, rozmaite [s. 451] [s. 13] Osoby, a w szczegulności Xięcia Woiewodę Wołyńskiego na stopień Generała Leütnanta, J. P. Kasztelana Sieradzkiego, J. P. Błędowskiego, J. P. Kublickiego P. Inflantskiego &c.

J. P. Jerzmanowski, uwielbiwszy J. K. Mci powolność do chęci Seymuiących Stanow, rekommendował Xięcia Jmci Jozefa Poniatowskiego, JJ. PP. Łubę, Dzierzka, Jerlicza, Lubowidzkiego, Kwaśniewskiego Rotmistrza Kawaleryi Nar: Hadziewicza Vice-Brygadyera, oraz JJ. PP. Madalińskiego, Mączyńskiego i Łączyńskiego Posłow.

J. P. Kościałkowski Wiłkomirski złożywszy J. K. Mci dzięki za wstrzymaną Nominacyą Sztabs-Officyerow, według proźb swoich, zaniesionych do Tronu w głosie Dnia 18. tego Miesiąca, otworzył zdanie: iż zezwala na Nominacyą Sztabs-Officyerow Kawaleryi Narodowey, która iuż w aktualnym iest komplecie, ale na kreacyą Generałow innych Korpusow oświadczył, iż póty zezwolić nie może, póki [s. 451v] [s. 14] z należytego Skarbu funduszu, wyznaczona liczba Woyska nie stanie.

J. P. Niemcewicz przymówił się: Nie mówię za Osobami, ale mówię za Woyskiem, które do 40. zgórą tysięcy pomnożone, nie porządne, nie musztrowne, nie karne, naprzykrzać się Obywatelom zaczyna; a to czemu? bo niema zwierzchności nad sobą; bo ciż sami teraz są Officyerowie do 40. zgórą tysięcy, którzy dotąd tylko byli do 16. tysięcy. Jeżeli kiedy, to w początkach, Woysko w karność i porządek wprawiać należy. Już wprawdzie Etat iest udecydowany; ale Kommissya Woyskowa tknąć się go nie może, póki Zwierzchniczy Rząd Woyska udeterminowany nie będzie. Czy można, aby ta liczba Officyerow, która była do Regimentow, ledwo 200 Głów maiących, wystarczyła teraz do Regimentow, blisko 2000. Głów liczących: zda się, że chcemy Woyska taniego. Ale ieśli kto szuka oszczędności dla Skarbu przez ochronę wydatkow na Officyerow, ten niech się lęka nieszczęśliwych skutkow z nierządnego [s. 452] [s. 15] Woyska. Z tych powodow, upraszam o wyznaczenie nieodwłoczne Sztabs-Officyerow, oraz zalecenie Kommissyi Woyskowey, aby ta w proporcyą pomnażaiącego się Woyska, opatrywała liczbę Subalternow.

J. P. Rzewuski P. Podol: łącząc zdanie swoie z J. P. Niemcewiczem, proponował: aby rozdanie Awansow, lub sprawiedliwemu zawsze szafunkowi J. K. Mci oddać zupełnie; lub ieśliby na to zgody nie było, a upor lub nacisk potrzebował elekcyi przez większość kresek, tedy ta, aby była nie inaczey, tylko w ten sposob; iżby nayprzód Stany wybrały Osoby z listy Kandydatow, złożoney z tych wszystkich, którzy tylko podawać się na Rangi zechcą, i wolność podawania się mieć maią; a z tey listy wybrani przez Stany, i z listą od Kommissyi podaną porównani, ustanowią zupełny wybor do patentowania J. K. Mci.

J. P. Wawrzecki P. Brasław: przełożywszy iż wprowadzona materya, [s. 452v] [s. 16] ztąd tylko ma okazyą Stany zatrudniać, że Kommissya Woysk: przychodzących z obcey służby fortragować nie może; dał zdanie: aby Kommissya Woyskowa, naymniey połowę fortragowała z aktualnie służących, a druga połowa dopełniona była, iuż przez zaleconych J. K. M. iuż przez przychodzących z służby Zagraniczney Rodakow.

Xże Marsz: Konfeder: Lit: wymieniwszy przeszłą dawnych Polakow waleczność, zmienioną późniey w bezsilność, i nierząd, iż ostatni laur Polski z JANEM III. legł w grobie; iż od tey epoki Polak, albo na Rodaka oręż zaostrzał, albo w Domowym cieniu ukryty gnuśnie zasypiał; dotknąwszy uprzątnienia dawnych przesądow, że co pierwey mówił Polak wolny iestem i nie dam Podatkow; dziś mówi: daię Podatki, abym na zawsze był wolnym. Przypomniawszy szczęśliwie zrządzoną porę, a w niey, dzień ów, w tym Seymie pamiętny w którym uchwała 100,000. Woyska iednomyślnie stanęła, lubo na Sessyach Prowincyonalnych wielu 60,000. [s. 453] [s. 17] tylko mieć chciało; wniosł: aby tenże sam duch, ktory pierwiastkowe dni Obrad zagrzewał, trwał nieustannie, i że nie z miary podatkow woysko, ale do liczby woyska miarę podatkow regulować należy.



"Rzućmy okiem, rzekł Xże, na tych wspołbraci naszych, ktorych obce od nas przedzieliły granice, iakie tam iest uciśnienie w Podatkach? iak wiele dobranego utrzymuią Woyska? a w iakiey, mimo tego wszystkiego, ięczą niewoli? więc resztę oddaymy maiątkow, abyśmy przynaymniey przy wolności zostali. Bez licznego woyska, ani siebie w należytey obronie utrzymać, ani przez związki z przyiaźnemi Potencyami uszczęśliwić się nie potrafiemy. Już teraz nie tak iak dzisiay, miłość bliźniego, ale wspolne interessa, koiarzą związki. Rzecze mi kto: iż się trzeba oglądać na maiątki pozostałych w domach wspoł-Braci. Na to dość mi będzie odpowiedzieć: iż byłem Swiadkiem na Seymikach, iak ochoczo Obywatele nieśli na ofiarę [s. 453v] [s. 18] Rzeczypospolitey własne maiątki: a i teraz świeżo odebrałem list z Woiewodztwa, z ktorego mam honor Posłować, z doniesieniem, iż Szlachta uboższa, prawem od Nas wyłączona od podatkow, Manifestem oświadczyła chęć swoię do podatkowania. Czytanie listu tego zachowuię dalszemu czasowi. Nie chcieymy naśladować skąpcow. Widziałem sam, tak skąpych bogaczow, ktorzy aby drobnego nie ponieśli na Lekarza wydatku, woleli życia i maiątku postradać. Nie czyńmy i my na wzor ich, abyśmy dla ochrony kilkudziesiąt tysięcy Złotych, i Woyska i Kraiu i Imienia Polakow nie utracili. Oszczędność czasu nie każe o upłynionych iuż chwilach wspominać, ani o tym mówić, co na dal może nastąpić. Ja mówię śmiało, iż ustanowiona w Etacie liczba Generałow, ledwo w czwartey części, do proporcyi 100,000. Woyska, wystarcza. Gdy w zupełnym to woysko, według prawa, stanie komplecie, następne Seymy poprawią [s. 454] [s. 19] tę wadę, przymnażaiąc liczbę Generałow. Mówią; iż nowych natworzyliśmy Generałow; ia mówię, że tyle ich mamy, iuż do 40,000. zgórą aktualnego Woyska, ile w 1775. ich było do uchwaloney liczby 30,000. Wszelako 40,000. iest to ieszcze daleko do 100,000. Woyska." (W tym mieyscu Xiąże Marszałek Konf: Lit: wymieniwszy: iż w Woysku Saskim, do 40,000. Woyska, iest Generałow 31. W Pruskim, gdzie 200,000. Woyska, iest do 100. Generałow; dowodził potrzebę licznieyszych, niż są uchwaleni przez Etat, Generałow) "Dodaymyż, rzekł daley, i tę uwagę: iż gdyby w tey świątyni, przyszło zatrudniać się rozumowaniem o sztuce Woyskowey; niewiem ktoby mi potrafił, według liczby teraźnieyszey Generałow, czynić podział Dywizyi, lub formować li nie. A nakoniec nie podobna, aby iedni Generałowie, nie byli zatrudnieni Funkcyami, iako dziś w gronie Naszym widziemy J. W. Byszewskiego; inni, za urlopami, własnemi [s. 454v] [s. 20] interessami zaięci, inni przypadkiem, lub fatalnym ciosem na placu porażeni; a któż mieysce tych Generałow zastąpi? iakże zostaną bez Generałow Dywizye? Nareszcie, expens na Generałow, w Koronie, do 70. kilku tysięcy; w Litwie, do 24,000. iest cale nie wielka, a koniecznie nieuchronna, Woysko, przy rządzie, iest twierdzą Narodu; bez rządu, iest nieznośnym ciężarem. Jest to ów miecz obosieczny, który w zdatnych ręku złożony, przynosi obronę; w nieumieiętnych piastowany, samego Właściciela o blizny i o śmierć przyprawia. Gdy z chęcią Obywatel składa na Woysko Podatki, niech ma spokoyność od Woyska; a ieśliby był od niego ieszcze ciężonym, to pewnie na drugim Seymie o zwinięcie iego tak, iak w Roku 1717. będzie nalegać. Łatwiey z młodu giąć i krzesać latorośle, niżeli potym, gdy się w grube gałęzie rozrosną; tak i Woysko, w pierwiastkach zaraz rządem i surową karnością uiąć w kluby potrzeba. W fabrykach [s. 455] [s. 21] przy początkowym ich zakładaniu, iest daleko więcey Dozorcow, niż gdy się z czasem zaprowadzą i ugruntuią: toż i w woysku przy iego erekcyi nie należy bydź skąpym w wyznaczeniu mu przełożonych. Krótko powiadam: kto chce Woysko uczynić miłym w sercach Obywatelow, ten koniecznie na przełożenie nad nim przyzwoitey Zwierzchności zgodzić się powinien. Oto i teraz następuią zimowe leże; rozlokowany żołnierz nie uhamuie się od wyrządzania Obywatelom przykrości, ieżeli rygorem czułey Zwierzchności powściągany nie będzie. Już Kawalerya Narodowa stanęła w zupełnym komplecie; stanęły i Pułki Przedniey Straży; te koniecznie Officerow potrzebuią. Więc trzymaiąc się i zwykłego porządku, że od naywyższych Officyerow formowanie zwierzchności ma się zaczynać; i Prawa 1768 aby materya rozpoczęta, była decydowana bez przerwy, dopraszam się o kreacyą Sztabs-Officerow, zacząwszy od Generałow. [s. 455v] [s. 22] Co do sposobu kreowania; ten iest naytrudnieyszy. Przywodzone z obu stron uwagi, maią wiele dobrego; lecz słuszną oraz nabawiaią troskliwością. Trzy klassy woyskowych wchodzi dziś w kandydacyą do awansow. Pierwsza, aktualnie w służbie będących: Druga, dawniey patentem W. K. M. zaszczyconych: Trzecia, z zagraniczney służby przychodzących. Gdyby 100,000. woyska w aktualnym iuż dziś było komplecie; tobym ia z żalem przymuszony był przełożyć tylu z zagranicy cisnącym się współziomkom: iż słuszny sprawiedliwości wymiar, nie dozwala umieszczenia wybornych ich talentow. Ale gdy daleko Nam ieszcze do oznaczonego prawem woyska kompletu; nie możemy omiiać, ani tych, ktorych zdatność z zagraniczney służby Nam zaleca; ani tych, ktorych znaiome iuż talenta i zasługi stawią do awansu z dawnym patentem" (W tym mieyscu zalecał Xiąże Jmć Marszałek [s. 456] [s. 23] Konf: Lit: J. P. Generała Lipskiego, J. P. Madalińskiego, Kurdwanowskiego, Zabiełłę, Kościuszkę, Kublickiego, Suffczyńskiego Generała, Korsaka, iako iednego z trzech, ktorzy na Seymie 1773 nocowali wraz z JP. Reytanem w Izbie poselskiey) Po tym kontynuował głos "Przystępuię do sposobow kreacyi Sztabs-Officyerow. Jeżelibyśmy spuścili się zupełnie na fotragowanie Kommissyi Woyskowey? zamkneła by się droga do awansu tym wszystkim, ktorzy w aktualney służbie nie zostaią. Przypominam PP. Stanom, iż w opisach Kommissyi Woyskowey, zapewniliśmy awans dla przychodzących z zagraniczney służby rodakow. Chcemy rzec: iż ich przypuszczamy do awansu pro hac fola vice; ale nie można rzec, iż odtąd iednym stopniem awansować będą przychodzący z obcey służby Officyerowie. Elekcya Woyskowych przez sekretne kreski w Stanach, nie iest do myśli moiey. Głośno i wyraźnie do Rang Woyskowych rekommendować [s. 456v] [s. 24] W. K. Mci powinniśmy, abyśmy swego czasu na Relacyinych Seymikach zdali sprawę, komu to Woysko, na ktore tak hoynie Obywatele wyłożyli swe maiątki, poruczone mieć chcieliśmy? Proiekt J. W. Bracławskiego zda się bydź, i obłędnym, i sprzeczności zamykaiącym, i do Prawa niestosownym. Moim zdaniem, w iednym tylko poiednaniu umysłow, uskutecznienie kreacyi Sztabs-Officyerow zakładam" W tym mieyscu Xiąże Jmć Marszałek Konf: Lit: ponowiwszy dawnieysze zalecenia za JJ. PP: Mączyńskim Łęczyckim, i Łączyńskim Gostyńskim Posłami, oraz J. P. Gołkowskim; tak się daley tłomaczył. "Gdy teraz cnota, zdatność, i dawne zasługi, pierwsze zyskuią u Nas względy; gdy stopień Generał Leütnanta wakuie; pozwolisz W. K. Mość, abym myśl i chęci moie w tey mierze objawił, lubo nie proszony, za nieprzytomnym, i ni- o czym nie wiedzącym Mężem. Jest ieden Mąż z grona Prz: Senatu, ktory krwią swoią przemoc obcą odbiiał; [s. 457] [s. 25] co za odważnego Wodza w boiu, za cnotliwego Obywatela w Seymie powszechnie iest miany, to iest J. W. Woiewoda Sieradzki; czy by on do tey posługi nie zdał się W. K. Mc przydatnym? Zwracam się do rozwiązania trudniącey nas materyi. Rzekłem iuż: nie można oddawać kreacyi Sztabs Officyerow do Fortragow Kommissyi; bo pomimo niedopełnienia słowa Naszego o rodakach z obcey służby, zamknęlibyśmy wstęp do Woyska zdatności i talentom. Na wybor przez sekretne kreski, tak ważney okoliczności puszczać nie można. Po zniesioney Radzie, takowy wybor dla Kommissyi tylko Woyskowey iest oznaczony, i to każdy byle Possessyonat ma otwarte pole do niego. Takowa Elekcya, wieleby Nam Sessyi zabrała, a to ieszcze kto wie, iak pomyślny skutekby wzięła? Nakoniec niewiem, czyli nie zmnieyszyłby się Woyska szacunek ku Wodzom, z ślepego losu wybranym? W takowym zatrudnieniu, nie zostaie Nam, tylko [s. 457v] [s. 26] w mądrości, sprawiedliwości, i dobroci W. K. Mci całą ufność założyć. Za JANA III. wzdrygnął się cały Narod, gdy Królewica Jakuba, Kommendę maiącego nad Woyskiem obaczył; dziś, gdy cały Narod z chęcią Synowca W. K. Mci chce na czele Woyska oglądać, daie dowod istotnego w KRÓLU swoim zaufania. Raczysz więc, Nayiaśnieyszy PANIE, przezornością swoią i dobrocią, pojednać umysły. Przemów KRÓLU, poday śrzodek, a trudniąca Nas okoliczność szczęśliwy koniec weźmie"

JP. Morski podał poprawkę Proiektu JP. Moszyńskiego w tych wyrazach: "Kommissya Woyskowa, do połowy Rang i Szarż nowych, będzie fortragować osoby w aktualney służbie będące, w drugiey zaś połowie, dawne Patenta maiący, i z służby zagraniczney przybyli, po dwoch do iednego stopnia podani J. K. Mci do Patentu będą."

[s. 458] [s. 27]

JP. Seweryn Potocki P. Bracławski przełożywszy, iż gdy Woysko na obronę wolności stanowi się, tedy takich mu Wodzow trzeba dobierać, ktorzy wolnie myślą, a żadnym przeciwnym szlachetności i wolności nieskazili się postępkiem; takiemi uznaiąc, Xięcia Jmci Jozefa Poniatowskiego, ktory daie we wszystkim dowody, że się urodził wolnym Polakiem; JP. Kościuszkę, ktory był w dalekich kraiach obrońcą wolności, JJ. PP. Zabiełłę, Kublickiego, wolnie y gorliwie w tym Seymie myślących; JP. Oyrzyńskiego, ktory w czasie wtargnienia w granice Polskie woysk Moskiewskich, przezornością swoią umiał rownoważność i neutralność między Moskalami, a Turkami utrzymywać; JJ. PP. Wielohurskiego, i Rudnickiego, szlachetnemi dziełami znakomitych, względom J. K. Mci i Prześw: Stanow polecał.

JP. Zieliński Zakroczymski, ponowiwszy czynione rekommendacye za rożnemi osobami, radził: aby Kommissya [s. 458v] [s. 28] Woyskowa, Listę kandydatow, z połowy w aktualney służbie zasłużonych, a z połowy do służby z patentami przychodzących i rekommendowanych, ułożyła, i Stanom podała.

JP. Potocki P. Lubelski zabrał głos w tey osnowie:



"Już to druga Sessya nad wprowadzoną materyą zchodzi bezczynnie: niepodobna Nayiaśnieysze Stany, aby serce wasze taką stratą czasu dotknięte nie było. Lękam się okropnych skutkow. Niechcę być Prorokiem, lecz widzę burzę, i boię się, aby przeszedłszy granice, klęski w kraiu naszym nie zrobiła. Z radością każdy znas widzi cisnącą się młodzież z obcych kraiow do usług oyczyzny; cieszę się, widząc więcey zdatnieyszych, niżeli mieysc do ich pomieszczenia. Y oni pewnie, gdy mieysc wolnych dla swoich zasług nie znaydą, powrocą do domow z pociechą, iż ile zsiebie, gotowi byli czynić dla oyczyzny ofiarę; aże ią tak szczęśliwą znaleźli, iż ma więcey gorliwych i zdatnych synow, niż ich użyć [s. 459] [s. 29] potrafi. Z śrzodkow, do toczącey się materyi podanych, iedne są ciężkie, drugie niepodobne. Na proiekt Elekcyi, zgodzić się nie mogę. Szlachetność woyskowa, nie cierpi przez los wyboru. Ja rozumiem, iż ten projekt iest podany nie w innym celu, tylko dla wielkiego zdatnych nacisku, ktorym przyrzeczeniem naszym pochop daliśmy. Drugi śrzodek, aby J. Kmść. nominował za poprzedzoną rekomendacyą, miałbym za naylepszy, gdyby łacno było interessa i chęci pogodzić: bo iak można iednych utrzymać? drugich odepchnąć? Trzeci śrzodek, przez fortragowanie Kommissyi; ten zupełnie zachowawszy, nie dotrzymalibyśmy przyrzeczenia naszego względem przychodzących z obcey służby officyerow. Słyszałem zdanie, aby przez połowę rozdane były awanse dla fortragowanych od Kommissyi, a przez połowę dla przychodzących z boku; lecz i tu bez trudności nie obeydzie się. Oto iest wakans na stopień Generał-Leytnanta. Są życzenia [s. 459v] [s. 30] za Xięciem Woiewodą Wołyńskim, za JW. Woiewodą Sieradzkim; okrom tego takie Generał Majorowie aktualni maią prawo do tego awansu: iakże więc tych chęciom dogodzić? Nadto, nie dość iż przyiaźni i szacunkiem dogodziemy, trzeba i na służbę, i na dalszy układ Woyska mieć baczność. Nie regularność Woyska Naszego ztąd naywięcey pochodzi, iż żołnierz, nie był należycie w swym kunszcie ćwiczony. Przy rowności talentow i zasług, do tego stopnia, może być nie rowna biegłość w taktyce. Przeto sądziłbym kwestyą o Generał-Leytnancie do pewnego czasu ieszcze zawiesić. Mowiono tu przeciw Generał Majorom, iż tych liczba znaczne Skarb przyprawi wydatki. Odpowiadam: nayprzod, iż 60,000. nie można brać za wielki na Skarb Rzpltey ciężar. Powtóre ten wydatek oszczędzi się, gdy nominowani nie będą brać poty gaży swoiey, aż poki Woysko nie stanie w zupełnym komplecie. Co do ich [s. 460] [s. 31] kreacyi, czyby nie mogła rzec Rzeplita, iż 3. z dawnych, a 4. z nowo przychodzących chce mieć Generał-Majorow. Co do Brygad żałuię, iż tu przepomniano Pułkownika Nowickiego, który w roku 1768. odbiegł funkcyi z 12,000. pensyi roczney, a udał się na obronę Oyczyzny. Także JP. Rudnickiego, i JP. Karwickiego, Brata dzisieyszego Posła Wołyńskiego, który od Subalterna dosługował się stopnia swego. Względem Kawaleryi, taż sama słuszność zachowana być powinna, aby połowa z zdatnych, połowa z zasłużonych Rotmistrzow awans zyskała. Ale kończyć nam należy wniesioną materzą: to, co napoczątku głosu rzekłem, powtarzam. Widzę burzę, lękam się, aby nad nami się nie rozbiła. Ty, Miłł: Królu, który głęboką biegłością w polityce dalekie rzeczy przenikasz, znasz lepiey, iak los Nasz niepewny, iak na nitce tylko nad przepaścią wisiemy. Kto wie, gdyby nie śmierć Cesarza Tureckiego, czybyśmy tak spokoynie prowadzili [s. 460v] [s. 32] Nasze obrady? czyby dawno iuż nie było ich końca, i naszey wolności? Krótko więc zdanie moie zamykam: aby z przychodzących za granicy i rekommendowanych część, część z fortragowanych od Kommissyi Woyskowey, była w Liście ułożona, i do Laski na iutro oddana."

J. P. Rzewuski P. Podol: radził Proiekt J. P. Moszyńskiego czytać punktami, w nadziei ugodzenia onego z dodatkiem J. P. Morskiego. Ponowił zalecenia za rekommendowanemi przez J. P. Lubel: lecz aby wszyscy, w aktualney służbie będący, według stopnia i starszeństwa patentu mieli mieć prawo do awansu, na to oświadczył oppozycyą, iako Poseł, iako Deputowany do układu Etatu, i do examinu Departamentu Woyskowego, zapewniaiąc w swym czasie donieść Stanom o pobaczonych zdrożnościach w woysku, naywięcey przez zagęszczone przedawanie Szarży zdarzonych. Zezwalaiąc, czy na suspensę, czy na konferowanie przez J. K. Mć rangi Generał [s. 461] [s. 33] Leütnanta, ostrzegł, domawiać się o rezolucyą Stanow, czyli ta ranga będzie się mogła zgodzić napotym z krzesłem Senatorskim, lub nie?

J. P. Suchodolski P. Chełmski ponowił zalecenia za osobami rekommendowanemi od J. P. Lubel:

W celu prędszego ukończenia toczącey się materyi, oraz dopełnienia, iednomyślnie prawie przyiętego wniosku JP. Lubelskiego, J. P. Marszałek Seymowy upraszał Nayiaśn; PANA o solwowanie Sessyi, maiąc, za zniesieniem się z Kommissyą Woyskową, wygotować Listę kandydatow i projekt do kreacyi na Sztabs-Officyerow na dzień iutrzeyszy.

Xiąże Marszałek Konf: Lit: zamówiwszy w tey okoliczności konferencyą u JP. Marszałka Seymowego, zalecił względom J. K. Mci. JP. Czapskiego Szefa.

Sessya solwowana na dzień następuiący.

[s. 461v]

UWIADOMIENIE

Expedycya Dziennika tego znaduie się w Kamienicy JP. Barssa w Rynku Miasta Starey Warszawy pod Nro. 69. także na Pocztamcie Generalnym Warszawskim, i u J. PP. Biblopolow Szczepańskiego w Nowomieyskiey Bramie, i Kocha pod Farą S. Jana.

[s. 462]


Odmiana rzeczy iak żyiącym iest miłą, tak oddala czasem ukończenie rozpoczętey. Doswiadczenie naucza Nas że z trudnoscią wracamy się do czynnosci ktora przerwaną została; chęć lubo przedsięwzięta do iey kończenia przynagla, iednak zwrot od niey mysli nie łatwo daie się nadciągnąć. Wprowadzona Materya Woyskowa na ostatniey Sessyi przerywa Ciąg Skarbowy w wynaydowaniu powiększaiących dochodow publicznych, ktoremi stałość Woyska zaręczyć sobie możem. Lecz gdy podobało się Pm Stanom już przyiąc pod Swę rozwagę Materyą Woyskową w przyspieszeniu oznaczenia szczegolnieyszych Kommendantow Dywizyom, sądząc o ich wyciągaiącey potrzebie; przeto do niey przystąpić iest mą powinnoscią. Ale spodziewam się, że po Iey załatwieniu Pe Stany przedsięwezmą Materye Skarbowe, ktore w powiększeniu Dochodow tak Woysku iako y innym publicznym Wydatkom dogodnemi będą. Uprzątaiąc im tor do ich zwrocenia, oczekuię wyrokow Ph Stanow, iakie wypadną w oznaczeniu Kommendantow Dywizyom, do czego maiąc podany Proiekt od Niego rozpoczynam ninieyszą Sessyą.

[s. 462v] [s. 463]


Przymowienie się 28 7bra. R 1789 JW. Kublicki

Nayiasn. Krolu P: M: Miłł. Nayiasn. Samowładne Skonf. Rzecz. Pos. Stany

W Okolicznosci rang ustanowić się mających, chociaż na wiele konsyderacyi dzielic bym się powinien; nieumiem tłumić zdania moiego, ani osobistym interessem, ani względem na tych, którzy coś y rownie postanowić mogą zadną przewagą. Proiekt przez JW. Moszynskiego Sekretarza, a Posła Bracław. \w tey materyi podany/ nie zdaie mi się. Powierzać losowi wybor do ktorego y osobiste względy y omyłki wchodzić mogą, nie może zapewnić doskonałosci wyboru. Ustanowilismy Kommissyę woyskową, Jey od Stanow podaymy Listę rekommendowanych, od Stanow a ufaymy Nayiaśn. Panu, iż on w Oczach Narodu, w oczach całey P. Europy, ktora się \tandem/ ogląda na nasze działania, że uczyni sprawiedliwy zgodny z powszechną aprobacyą tych officerow wybor, ma [???] naprzod Pan czynic wybor gdy tyle zacnych tyle godnych tyle Zasłuzonych ma sobie Zaleconych y w kraju y za granicą dystyngwuiących się Rycerzow. Tym sposobem nie ubliżemy nic ustanowionemu prawu względem fortragow, a \w/ Nayiasn. Pana sprawiedliwości ufność się ukaże Jawniey \położona/ się pogodzi z prawem ustanowionym, a interessem ambientow zachodzące \emulacye /[???] nad tym wyborem \gdyby stany obierać miały/ zapewne dni przeydzie kilka, a Czas drogi, y tyle konsyderacyi dla niego y dla Króla krótszą nam obierać radzą drogę, ile gdy Ja więcey w tym upatruie przyzwoitości, ktoż by się niezastanawiał nad tym że Stany zatrudniaią się \Same/ wyborem, do których [???] y bardziey lossowi lub zapędowi kiedy już na to ustanowili Kommissyą ktorey zlecenia od siebie dać mogą nie zaś Jey zastępować powinność.

Nayiasn. Panie y Nayiasn. Stany tyle juz było zalecen w tey tu słyszanych Izbie - nie mieycie za złe Posłowi, kiedy one rekapitulować odważy się.

Były prozby za JO. Xciem Jmcią Jozefem Poniatowskim, a Im są licznieysze tym pewnieyszą czynią otuchę dla pożytkow ztakowego wyboru. Za głosem powszechności y za moim przeswiadczeniem się idąc [???] takie ieszcze polityczne upatruie konsekwencye. Interessem jest naszym by Porta przynaymniey była niezwyciężoną. rewokuymy za tym z tey Służby tych, ktorzy swoim męstwem swoją dzielnoscią, swoim przykładem, przykładali się do osłabienia sił Potencyi, od Nas za prziacielską uważaney, z tego powodu przywołaymy Jmc Pa Wielohurskiego Towarzysza trudow i męstwa JO Xcia Jmci Jozefa, a dogodzimy Oyczyznie, Interessom, y od nas Kochanemu Wodzowi JW Hetmanowi Oginskiemu gdy krew Jego, w żyłach tego młodego Rycerza płynącą w Oyczystą wracając Ziemie, Jey tak wylew na [???] Szlachetnieysze Oyczyzny poswięciemy Usługi. w Porządku prze zemnie zalecanym Staią mi tak wpamięci, Jak w Sercu JW Zabiełło, JW Orłowski y Kosciuszko. Za każdym Znich wnosząc prosby szczegulnieyszym sposobem za JmPm Orłowskim. Pierwszy raz uniesiony Osobistością, z moich mu nawet nadziei chętną czynię ofiarę.

Nayiasn. Miłosciwy Panie Co Za Chwała Narodu gdy tyle zacnych, tyle zdolnych ogląda mężow do Woyskowey służby wtych rzędzie JW. Lipski, [???] JW. Madaliński poseł [???] JW. Mokronowski Posłowie, JW. Jan Potocki: JmP: Suffczynski, Cichocki Rudnicki Sulistrowski, Porucznik Jurjewicz, Chlewinski \Porucznicy./ Jednym się należy ranga z służby, drugim z względu na zdatność Zasługi y Ochotę.

Niebyłem nigdy pro Domo Sua Orator ani smiałem prosic nikogo, bosię zaswiadczam zacnemi kolegami żem żadnego za sobą nie prosił, ale kiedy JO Xże Jmść \Mar. Konf. Litt./ Autorem JW Oginski Hetman promotorem. W. Krolew. Mość Stworcą lossu moiego Stać się postanowili. Pozwolcie Nayiasn. Stany [s. 463v] Nicem godnego w Oczach Waszych nie uczynił. Nayiasn Stany Jeszcze daleko do końca Seymu przyidzie Alians z Dworami, poprawa rządu, żądana sukcessya Tronu; chocbym do tey pory szedł drogą Obywatelską w tych ważnieyszych okolicznosciach omyłka Jedna, Zatarć jest zdolną wszystkie moie kroki, więc co do dawnieyszych usług ktoż mię uważać będzie ztego powodu, zem konff Barski, zem się bił z Moskwą y od niey kilka z Przodu zadanych noszę razow, ale na to raczcie mieć względy ze Cały tu Jestem przed Wami y Oyczyznie Moiey słuzyc pragnę. Jeżeli z boku przychodzą; bo już iestem Abszytowany mam komu uczynić krzywdę, albo niech się Waszą zasłonię wolą albo Jey chętnie odstąpię promocyi do Majorowstwa w Kawaleryi Narodowey Jeżeli mam sciągnąć, lub na rękę podpisującą lub na wasz wybor narzekanie Nayiasn Stany smiało to przyiąć mogę Dobrodzieystwo, bo osoby kontrybujące do lossu moiego nie wyciągaią wdzięcznosci \kosztem/offiarą sentymętu okazywanego. Czy y nawet zawiódł bym każdego, ktoby mię brał za niewolnika, wolnym jestem y nim będę do smierci. Takowe z powodu mnie oswiadczywszy przed Wami moie prosby, wyznaię zem nayustronnieyszą względem siebie tu wprowadziłem Materyą.

Umiescić Lipskiego G Błąd do [???]