Sessya 107.
Dnia 22. Maia.
Za danym sobie głosem przez Laskę Wielką Koronną zagaił JP. Marszałek Seymowy:
Litt:
Mowił JP. Chołoniewski Poseł Bracławski:
Litt.
JP. Radziszewski P. Starodubowski
Litt:
Odezwał się JP. Suchodolski Poseł Chełmski: Po głosie JW Bracławskiego zdaie się że ten Artykuł powinien przeyść iednomyslnie. Argument że Dziedzic płacąc Prowizyą Kosciołowi, nie może Płacic Skarbowi, wiązac nas już nie powinien kwestya była o Wyderkaffach, który gatunek Summ gdy wytłómaczył JW. Bracławski, że takowe z samey nomenklatury znaczą przeniesienie czyli wykupienie, więc niezostaie mi tylko tey szczęsliwosci powinszować Dziedzicom że każdego czasu, gdy im się za przykro zdaie mogą się uwolnic od tego ciężaru spłacaiąc te Summy, a JWu Bracławskiemu podziękować ze mnie poprzeć raczył. Przy uczynioney przez niego dystynkcyi tym silniey teraz obstawać będzie że spodziewać się nie mogę aby iednomyslność Stanów nastąpić nie miała.
Czytał JP. Sekretarz Punkt 11. - względem Wyderkaffów.
[s. 201v]JP. Jerzmanowski P. Łęczycki żądał aby Duchowny bez woli Dziedzica nie podnosił Summy chyba gdyby mu Dziedzic regularnie nie opłacał y o to podał swoy dodatek - Który JP. Jezierski Kasztelan Łukowski popierał.
Zabrał głos JP. Slaski P. Krakowski w te słowa:
Litt.
Mowił potym JP. Ankwicz Kaszt. Sandecki:
Litt.
Odezwał się Xże Marszałek Konff. Litt:
Co tylko przed Tron WKMci w tey Praw Swiątyni y pod Decyzyą Stanów przychodzi choć by było bardzo małą cząstką, przez to samo że Prawo postanowiło aby że wszystkich zrzodeł czerpac Dochody dla Skarbu ważną się staie; Niech będzie wymiar sprawiedliwosci dla każdego N. Panie, gdy się pierwsze łamały zawady zapewne trudniey było, bo wszystkie drogi zasute mielismy, czyscic nam trzeba było bezdroża. Uczynilismy iednak mimo tylu przeszkod kroki z podziwieniem całey Europy do wybicia się z podległości, zaczęliśmy Dzieło, ale go ukończyć trzeba. Dziś iednostayny głos Narodu postanowił podatek. Celem Naszym bydź powinno rychłe tego do skutku przywiedzenie. Ieżeli podnosiłem głos Miłł. Panie [s. 202] to nie w celu abym czas zabierał ale abym obowiązkom na Nas Marszałkow włożonym zadosyc uczynił. Iuż od dni kilkunastu odłogiem leżą Rapporta, co niech \nie/ będzie Nam za winę poczytane, bo rozumielismy iż bieg podatkowey Materyi, wszystkie na bok odrzucać każe. Lecz gdy nad każdym Artykułem będzie czas trawiony, zwłoka ta szkodliwą już się stanie, bo mamy wiele ieszcze przed sobą okoliczności ktore iak rychłego załatwienia potrzebuią tak przewłoką szkodzić Nam będą. Dzień dzisieyszy może Nam więcey przynieść korzyści niż inne dotąd, gdy ukończone będą Podatki y przystąpiemy do Przysięgi dla Kommissarzow, wtedy nie zostało by Nam, tylko zalecic Kommissyom Skarbowym wydanie Uniwersałow. To ukończenie Miłł. Królu wystawi Nam chlubny widok korzysci prac Naszych do ktorego Oczy zwróciwszy, wszelkich już trosków zapominac powinniśmy. Niech mi się przeto godzi upraszać JWh Kolegow aby wszelkie trudnosci na bok odkładaiąc, większoscią głosów pomiarkować się raczyli. Dosiągniemy tym sposobem tey szczęscia mety ktoreyśmy dawno dosiągnąć - Zyczyli sobie, czego Ia z Serca [s. 202v] życząc; kończę słowy Wirgiliusza ktorych tak szczęsliwie w tey Izbie użyto przy rozwiązaniu Konfederacyi w roku 1766. Iam portum video, iam proxima littora tango.
JP. Marszałek Seymowy rzekł: Nim przystąpię do przepisanego Prawem obowiązku w zapytaniu się o iednomyslność Ph Stanow. Na przeczytany Punkt względem Wyderkaffow, pozwolisz WKMci podnieść głos wdzięczności y podziękować JWu Kasztelanowi Sandeckiemu za łaskawe wspomnienie Osoby moiey, oraz wywiązać się Woiewodztwu Krakowskiemu ktorego względy już dziewiąty raz do sprawowania publiczney Funkcyi Mnie powołały; A teraz zapytuię się, czy punkt przeczytany zasięga iednomyslności Ph Stanów lub nie.
Zabrał głos JP. Michałowski P. Krakowski:
Litt:
Z Zlecenia JPa Marszałka JP. Sekretarz powtorzył czytanie Punktu 11go Na który gdy powtornie zapytywał się JP. Marszałek Seymowy o zgodę: rzekł JP. Jerzmanowski P. Łęczycki: Iako Poseł, wiem o Prerogatywie moiey że mi wolno do Proiektu czynić dodatki, y poprawki, na mocy przeto tego podałem moy dodatek, a teraz go nie słyszę.
[s. 203]Popierał to wniesienie JP. Iezierski Kaszt: Łukowski, dodaiąc że gdyby raz w Taryffę weszła Intrata Dziedzica, a potym Xiądz podniosł Summę, tedy Dziedzic winien by z szkodą swoią opłacać Offiarę.
JP. Suchodolski P. Chełmski popierał wniosek JPa Bracławskiego na początku Sessyi uczyniony dopraszaiąc się aby w przypadku nie iednomyslnosci Propozycya ad Turnum była uformowana
Zlecił JP. Marszałek JPu Sekretarzowi czytanie dodatkow, na które gdy nie było zgody, uformowaną przeczytał w te słowa Propozycyą: Czyli punkt 11. o Wyderkaffach ma bydź przyięty, lub nie?
JP. Walewski Wda Sieradzki żądał takiey Propozycyi Czyli punkt 11. Proiektu ma bydź przyięty z przydatkiem, czy bez przydatku
Odezwał się JP. Suchodolski P. Chełmski: Podana Propozycya przez JWo Woiewodę Sieradzo rodzić może Kwestye, bo mamy teraz Cztery przydatki, nierozumiał bym przeto na który się turnuie, a więc kreskowanie będzie pewne gdy wyiasniemy, czyli przydatek względem Wyderkaffów ma bydź przyięty, lub nie?
JP. Iezierski Kaszt: Łukowski stosownie do wniesienia JPa [s. 203v] Łęczyckiego podał swoy dodatek; a JP. Jerzmanowski P. Łęczycki przychylaiąc się do dodatku JPa Kasztelana Łukowskiego, oswiadczył, że za nim polega, y swoiego odstępuie.
Zalecił znowu JP. Marszałek Seymowy czytanie Punktu 11.go
Po przeczytaniu, przymówił się JP. Potocki P. Lubelski. za wnioskiem JPPw Krakowskich, przekładaiąc iż ponieważ Czynsz od Wyderkaffów przy przedaży Dobr iest potrącany, należy się rownie onże potrącić w Intracie, z ktorey część dziesiąta do Skarbu publicznego ma bydź oznaczona. Gdy iednak mimo tego przełożenia zgody nie było; powtorzył znowu JP. Marszałek Seymowy Propozycyą, czyli Punkt 11. o Wyderkaffach ma bydź przyięty lub nie?
JP. Slaski chciał miec czyli Punkt 11. ma bydź przyięty z dodatkiem onegdayszym, czy z dzisieyszym. Lecz JP. Suchodolski P. Chełmski oswiadczył; że propozycya JPa Marszałka iest dosyc iasna, y na niey przestano.
Za powtorzeniem teyże Propozycyi przez JX. Referendarza nastąpił Turnus.
Po ktorym ukończonym okazało się Wotow z Senatu et Ministerii [s. 204] affirmative 9. negative 18. z Stanu Rycerskiego affr. 53 negative 32. junctim aff. 62. negatt. 50 Posłow nieprzytomnych 92.
JP. Matuszewic P. Brzes: Litt. ządał aby w Przysiędze, do ktorey teraz przystąpić zabieraią się Stany, wszystkie przepisy były obięte, które w całkowitym znayduią się Prawie, y dlatego prosił o przeczytanie dokończonego iuż Prawa
JP. Weysenhoff ostrzegł sobie inne dodatki które w przod decydować należy.
Czytał zatym JP. Sekretarz całe Prawo ustanowione względem sposobu wybierania Podatków.
Po przeczytaniu rzekł JP. Matuszewic: P. Brzes: Litt: Iużeśmy ustanowili iakim sposobem wyciągać Offiarę z Jntraty będzie Kommissya, ale gdyby który Obywatel zadosyć temu Prawu uczynić niechciał, gdyby się stał tak uporczywym, żeby bezwzględnie na uchwałę Stanów rekwirowany od Kommissyi, ani Intraty swoiey nie okazał, ani nawet nie stawił się w takim przypadku, lubo niespodziewanym przepisać należy prawidło, podług którego postąpić by sobie miała Kommissya. W tey przeto mysli uformowałem dodatek y ten do Decyzyi Ph Stanow podaię.
Czytał ten Dodatek JP. Sekretarz.
[s. 204v]Po przeczytaniu rzekł JP. Suchodolski P. Chełmski.
Zapewne gorliwość JW. Brzes: Litto w celu miała przyspieszenie wpływu do Skarbu pieniędzy, abyśmy wczesnie uwiadomieni bydź mogli wiele możemy mieć dochodu, y podług niego regulować Woysko Nasze. Wszakże cięzko iest bardzo twierdzić aby Polak teraz unikał Podatku, cofał się od tego, co sam iednomyslnie nam w Instrukcyach zalecił. Iednak należy Nam na wszelkie zdarzenie gotową dla Kommissyi zostawić Rezolucyą, atoli któraby nie obrażała w oczach całey Europy wolnosci tego Narodu, który iednogłosnie dla ocalenia swobod swoich wykrzyknął Offiarę. Z tego przeto względu mieć chciał bym opis u[?]derowaney Kary. Moim zdaniem należy przepisać, aby Kommissya ziezdzała w Komplecie do niestawaiącego Obywatela na Lustracyą, y gdyby oppozycya czyniona była, niech brahium Militare dodane będzie dla Powagi Kommissyi. Sądzę że Obywatel nieposłuszny, dosyc będzie ukarany, że Kommissya na grunt do niego ziezdzac będzie, dosyć zawstydzony w oczach Współ Obywatelów, że upór iego y nieposłuszeństwo ukarane tym sposobem zostało. Nazywać go zas Nieprzyiacielem Oyczyzny y uznawać podległym Karom [s. 205] na takiego przepisanym nie należy.
Odpowiedział JP. Matuszewic P. Brzes. Litt: Rozumiem że niemasz występku większego, iak gdy kto nie posłusznym staie się Prawu. Kara zaś lubo nikogo obrażać nie powinna, bo spodziewam się że nikt taki nieznayduie się, któryby na nie zasłużył, dla przypadku atoli nieprzewidzianego, bydz powinna w Prawie obostrzona, iednako na wszelką modyfikacyą wniesienia mego pozwalam.
JP. Kociełł P. Oszmiański wniosł, aby zalecic Deputacyi Interesów Cudzoziemskich traktowanie w Berlinie względem przynależney opłaty z Dobr Sereie*** zwanych w Woiewodztwie Trockim sytuowanych do Króla Jmci Pruskiego Prawem Ziemskim należących.
Przymowił się JP. Czacki P. Czerniechowski: Za grzech niestawienia się w Kommissyi, nie rozumiem aby Lustracya była karą, bo wielu pewnie takich znalazło by się Obywatelów, którzy raczey woleli by przez delikatność Sumienia swego nie pospieszać się z Intratami do Kommissyi, ale czekać Lustracyi, bo iuż tym samym wolnemi by zostali od Przysięgi. Przeto w takim przypadku uporny Obywatel, niech nie podlega Dobr konfiskacie, ale niech przynaymniey [s. 205v] cztery razy więcey za karę opłaci Offiary. Co się zas dotycze wniesienia JW. Oszmiańskiego względem Dobr przez Króla Jmci Pruskiego posiadanych, gdy Kommissya Woiewodzka doniesie Stanom ten przypadek wtedy z Deputacyi może wyiść zalecenie do Xcia Jmci Stolnika, aby w Berlinie o to traktował.
Przymówił się JP. Stroynowski P. Wołyński.
Prawo tak powinno bydź mocne, aby naruszonym nigdy nie było. Dlatego zaś Kara na Przestępcow obostrza się, aby tym pewniey w Exekucyi zostawało. Gdyśmy opisywali Kommissyą Woyskową, iakąż nierozciągaliśmy Karę? Ta iednak nikogo nie obrazała bo się nikt pewno niespodziewa bydź przestępnym. Postanowienie przeto Kary na niestawaiących w Kommissyi Dziedziców, nie może się sciągać do godnych Obywatelów, ale kara dla nieposłusznych bydź koniecznie powinna. Bo pytam się na co te dochody? Oto na pomnożenie sił Kraiowych; Kto się sprzeciwiać będzie tey Offierze, sprzeciwi się zmocnieniu Rzpltey. Obywatel, który niechce dać ratunku Oyczyznie, czyż niewart bydz uznanym za iey Nieprzyiaciela. Więc iest słuszność, aby ten dodatek zostawić w swoiey osnowie. Co [s. 206] do ziezdzenia na grunt Kommissyi, uważam wielką Inkonweniencyą ponieważ tym sposobem wolał by każdy Obywatel przestać na Lustracyi, niż podawać Intraty y przysięgać na nie. Wiele by zabrało to czasu y Kommissye końca swego niemiały.
JP. Iezierski Kaszt. Łukowski żądaiąc aby iego dodatek był wzięty do decyzyi, na Proiekt JPa Brzes. Litt. nie pozwalał.
JP. Suchorzewski P. Kaliski wyraził: Dodatek JW. Brzes. Litt: dążący do ukarania przestępnych Prawu sądzę że iest nadto delikatny, Iak życzę sobie abym przeciwko wolnosci nie wykroczył, y był iey zawsze Obrońcą, tak nie sądzę, żeby ta - kara miała obrażać wolność, bo y wolność niesforną wolnością bydź nie powinna. Z tego przeto powodu proszę o ten dodatek y zapewniam że gdyby JW. Brzes. Litt: odstąpił od Niego, tedy Ia nie odstąpię.
Odezwał się JP. Zakrzewski P. Kuiawski:
Gdy widzę silne wsparcie y obstawanie przy tym Proiekcie, wywiązać się z zdania mego powinienem. Przyięliśmy dla nieobrażenia wolności Naszey na Podatkach Jntytulacyą Offiary, iakże przeto dobrowolna Offiara z szladem gwałtu y okropney Kary zgodzić się może. Niespodziewam się żeby kto był tak niestały, aby raz [s. 206v] wykrzyknąwszy iednomyslnie Offiarę uchylał się potym y cofał od niey. Zle ieszcze mówię, że niespodziewam się bo nawet przez delikatność Polaka, przez szacunek wolności, ktorą zna y poważa, wniosek taki czynić mam sobie za grzech. Z tych przeto powodów, nie mogę decydować przypadku takiego, którego się nie spodziewam y dlatego na ten dodatek niepozwalam. Gdyby zaś mimo spodziewania mego znalazł się taki nieposłuszny Prawu Obywatel, zapewne Kommissye Woiewodzkie o nim by Nam doniosły, wtedy decydowac y karę wyznaczac czas będziem mieli.
JP. Moszynski P. Bracławski oswiadczył, iż nie sprzeciwia się toczącemu Proiektowi, ale przypomina Pn Stanom wniesioną Materyą przez JP. Kasztelana Łukowskiego względem Wyderkaffów, aby gdy kto Summę podniesie, Kommissya Opłaty za Duchownego od Dziedzica nie pretendowała. O podniesienie tego wniosku upraszał.
Odpowiedział JP. Suchodolski Poseł Chełmski: Gdy Obywatel znosi Summę z Dóbr swoich Wydarkaffową, wtedy powinien okazac dowod Autentyczny, że przeniósł ią na inne Dobra; W takim przeto przypadku nie poydzie już Kommissya do niego; ale [s. 207] do tego, gdzie ulokowaną została, Na coż tu więc na to Prawa, gdy każdy dla ocalenia Własnosci swoiey powinien się dopilnować, z tego powodu rozumiem bydz ten dodatek niepotrzebny.
Przeciwnie JP. Iezierski Kasztt. Łukowski popierał swoy dodatek y na traktowanie żadney Materyi nie pozwalał, dopóki decyzya nie iego wprzód nie nastąpi.
Zabrał głos Xże Marszałek Konff. Litt.
Przy zaczęciu Sessyi, pierwszy prosiłem, aby po ukonczeniu 11. Punktu, już była założona dodatkom tama, te proźby teraz powtarzam y między dodatkami czynię różnicę. Są dodatki iedne, które skazuią Prawidła postępowania dla Kommissyi, są inne oznaczaiące zrzodła dochodu Skarbowego, z których czerpać ieszcze po ukończeniu Przysięgi dla Kommissarzow możemy. Ale do punktu JW.o Brzeso Litto łączy się Reguła dla Kommissarzów, ten przeto dodatek z tamtemi łączyć nie można, ani posledniey decydować. Przed przysięgą załatwić nam go należy: gdy resztę Dodatkow w zawieszeniu zostawić możemy; bo idzie tu o to, żeby ta dobrowolna offiara y ufność Narodu zawiedzionemi nie były; idzie o to, aby wczesnie załatwić przypadek zdarzyć się [s. 207v] mogący, który by potym do Stanow po Rezolucyą miał przychodzić. Zatrudnienia stawać się przyczyną y bydź powodem zwłoki wpływa do Skarbu offiary; przeto niech będzie czytany, niech mollifikowany zostanie, ale załatwić go koniecznie teraz należy.
Odezwał się JP. Iezierski Kaszt. Łukowski z oppozycyą, przedkładaiąc iż iego dodatek iest pierwszy
JP. Suchorzewski P. Kaliski rzekł: Do dodatku JWo Brzes: Litto proszę ieszcze o umieszczenie moiego, który nierownie przyspieszy Dzieło Kommissyi, bo nikt się na Lustracyą ociągać nie będzie, to iest: gdyby kto nie stanął przed Kommissyą y nie podał swoiey Intraty aby za karę przez Cztery Lata podwóyny opłacał Podatek.
JP. Marszałek Seymowy oswiadczył że JP. Sekretarz czytać będzie przy dodatku JPa Brzes: Litto mysl JPa Kaliskiego.
Nie ma zgody odezwał się JP. Iezierski Kaszt: Łukowski, proszę o moy dodatek.
JP. Suchodolski P. Chełmski wyraził Oppozycya JPa Kasztelana pochodzi ztąd, że do punktu o Wydarkaffach podał Swoy dodatek; ale gdy iuż ten Punkt o Wyderkaffach przeszedł, a dodatek Jego nie iest [s. 208] tak nagły, iak ustanowienie Kommissyi, przeto raczy się zatrzymać do dnia jutrzeyszego z swym dodatkiem, który pewno będziemy decydowali, a teraz pozwoli, aby Kommissya już ukończoną bydź mogła.
Odpowiedział JP. Kasztelan. Dziękuię JPu Chełmskiemu za Deklaracyą, ale co mi jutro obiecuie, to niech dzis uskuteczni.
Po nieiakim czasie, gdy odstąpił JP. Jezierski Kln Łukowski, czytał JP. Sekretarz punkt z dodatkiem JP. Kaliskiego.
Odezwał się JP. Chołoniewski P. Bracławski: Radbym wiedziec Rezolucyą Ph Stanow w tym przypadku, Gdyby obywatel od Kommissyi uciążonym się bydz widział w wyciągnieniu takiey Intraty, która iest nie Stała, y z czasem minęła? Gdzieby taki szukać miał sprawiedliwość.
Odpowiedział JP. Suchorzewski
W tenczas ta mysl mi przychodziła kiedy Arbitrio Kommissarzow oddawalismy, sposob wyprowadzenia Jntrat, ale zatrzymywałem się z podaniem iey do decyzyi niższych Punktów; Gdy zas iuż Kończemy ten Proiekt, przeto rozumiałbym, aby w przysiędze Kommissarzów dołożyć iż by na pierwszey zaraz Sessyi udecydowali co ma bydź w tym Woiewodztwie brane za stałą y pewną Intratę. Powtorzył znowu czytanie dodatku [s. 208v] JP. Sekretarz, a po przeczytaniu, gdy JP. Czacki P. Czerniechowski czynił oppozycyą względem Konfiskaty Dóbr y na karę tę niepozwalał. JP. Suchodolski P. Chełm. rzekł: Byłem y ia przeciwny ostrosci kary, ale przekonanym zupełnie zostawszy, że targaiący się na Kommissyą, targaiący się na pomoc Woyskową, popełniałby grzech taki, który naysroższą karą zmazanym nigdy bydź nie może; Przeto inaczey zdania mego dać nie mogę iak pisząc się za dodatkiem JW. Brzes: Litt:o
JP. Moszyński P. Bracław. popierał wniesienie JP. Chołoniewskiego Kolegi swego.
JP. Stroynowski P. Wołyński rzekł:
Przypadku uciążenia Obywatela przez Kommissyą obawiać się nie można, bo było to wtenczas, gdyby ieden Lustrator nie maiąc żadnego przepisu zieżdzał do Dobr y podług zdania swego Lustrował. W tenczas mogł by albo krzywdę uczynić Skarbowi, albo Possessorowi; Za co Prawo odpowiadać mu kazało w Kommissyi Skarbowey. Rzecz teraz w innym przypadku, gdy Kommissya podług opisu postępuiąc ułożyć powinna generalną na całe Woiewodztwo Regułę, więc takim sposobem nie szczegulność, ale ogólność zaymować będzie. Przyidzie Własciciel do Kommissyi, winien będzie odpowiadać na Regułę [s. 209] generalną, bo inna dla niego szczególna układaną bydź nie może. Więc tłómaczę się że Kommissya ani w zględzie, ani w nienawisci nie może się okazać gdy generalną będzie miała Regułę za prawidło postępowania; Przeto nie idzie tu iuż o uciążenie, ale o nieposłuszeństwie obywatela, gdyby niedopuscił Lustracyi, decydować Nam należy; na co o iednomyslność raczy się zapytać JP. Marszałek Seymowy.
Gdy zapytywał się JP. Marszałek Seymowy o zgodę, JP. Kaszt: Łukowski rzekł: Ten dodatek mogł by sprawić Inkonweniencye, a przez to, gdy nam nad nim rozmysleć się potrzeba, więc proszę aby był wzięty w deliberacyą.
Prosił JP. Marszałek Seym. JPa Kasztelana, aby od żądaney deliberacyi chciał odstąpić a JP. Potocki P. Bracławski rzekł: Zdaie mi się że JP. Kasztelan dlatego prosi o deliberacyą, aby iego dodatek w przod był decydowany, ale ia oswiadczam, iż ieżeli pozwolę dzis na deliberacyą dodatku JPa Brzes: Litto , którey iutro decydowanym bydź musi, to będę żądał jutro, aby dodatek JPa Kasztelana poszedł także w deliberacyą, więc trzema, lub czterema dniami pózniey decydowanym bydź musi.
JP. Matuszewic P. Brzes. Litt. rzekł. Nie dla tego obstaię za Moim dodatkiem, że iest moy, ale dlatego że Proiekt Kommissyi ukończonym [s. 209v] bez niego bydź nie może; Gdy poydzie w deliberacyą jutro decyzya nastąpić musi. A JW. Kasztelan z tym większym żalem widzieć będzie spoźnioną na swoy decyzyą gdy zas teraz pozwoli, to się na pierwszey Sessyi iego dodatkowi przyspieszy koniec.
Litt:
Zabrał głos JP. Zielinski P. Płocki:
Po nieiakiey chwili gdy JP. Kasztelan odstąpił żądaney deliberacyi, JPn Marszałek Seymowy, oswiadczywszy mu za tę powolność dziękczynienie zapytywał się potym na dodatek JP. Brzes: Litt: o zgodę? Która potrzykroć iednomyslna słyszeć się dała.
Przymowił się JP. Niemczewic P. Jnflantzki: Dzięki winnismy czynic Opatrzności, że mimo przeszkod Dzieło to do konca przychodzi, żeby zas radość nasza była użyteczna, potrzeba rychłego drukiem wyspieszenia Prawa tego, potrzeba zalecenia Marszałkom, aby wydaniem Uniwersałów publiczność o tym uprzedzili; W ten czas winszować sobie będziem mogli, gdy zobaczem że na Woysko /:na ktorym całą nadzieię wzrostu naszego pokładamy:/ będziemy mieli fundusz pewny y dostarczaiący. Teraz zas przystąpić możemy do decyzyi Przysięgi, á potym resztę zawieszonych podnieść dodatków.
JP. Marszałek Seymowy rzekł: Jest czego sobie powinszować gdy się [s. 210] zbliżamy do pożądanego końca. Nie mam zamiaru sprzeciwiać się wnioskowi JW. Inflantzkiego, bo sam iestem tey mysli, aby Rota Przysięgi teraz przeczytaną y decydowaną była; lecz gdy się to zakończy, będę upraszał Ph Stanów, aby mi wolno było porządek Punktow ułożyć, nie przeistaczaiąc słow, ani Materyi ustanowionego Prawa.
Oswiadczył JP. Suminski Kaszt. Brzes. Kuiawski: Iest w Proiekcie ogólnie napisano, że Intraty stałe, maią bydź wyprowadzane; lecz iest w drugim mieyscu rzeczono, o Fabrykach, że nie Fabryki, ale Propinacya rachowana bydź powinna; Więc proszę o warunek aby gdy Fabryka ustanie, Dziedzic mogł się udać do Kommissyi Skarbowey po allewiacyą. Dlatego to wnoszę żeby Kommissarze Woiewodzcy nie mieli wątpliwości.
Odpowiedział JP. Marszałek Seym. Są te dodatki y ostrożnosci wszystkie do Laski oddane, ale gdy Stany chciały, aby Przysięga w przod odeszła, więc te dodatki zostaną napotym decydowane.
JP. Gutakowski P. Orszanski wniosł Gdy Materya Podatkowa przychodzi do końca, a Rezolucya na moy Proiekt, który podałem względem podniesienia Woiewodztwa Witebskiego [s. 210v] ieszcze nie nastąpiła; przeto rozumiem, że w mieyscu mowię gdy proszę o czytanie tego Proiektu y decydowanie onego.
Odpowiedział Xże Marszałek Konff: Litt: Bez czytania y decydowania teraz tego Proiektu, gdy mamy ważnieysze okoliczności obeyść się może, gdy na Prowincyonalną Sessyą zbierzemy się, y JW Orszanski poda swoich Kommissarzów, - smiem zaręczyć, że mimo decyzyi Proiektu umieszczeni będą.
Domawiał się JP. Iezierski Kaszt. Łukowski za swoim dodatkiem aby był czytany, który gdy przeczytał JP. Sekretarz, okrzyknęła Izba, aby szedł do deliberacyi.
Gdy JP. Marszałek Seymowy Zagaił czytanie Przysięgi, JP. Iezierski Kaszt: Łukowski niepozwalał, na czytanie, co zamieszanie
przez nie iaki czas w Izbie sprawiło; Lecz nakoniec gdy \ustąpił/nastąpił Oppozycyi JP. Kasztelan; Czytał JP. Sekretarz Rotę przysięgi.
Po przeczytaniu odezwał się JPn Matuszewic P. Brzes. Litt. Wzorem dla Kommissarzom będzie ustanowione Prawo, podług ktorego w przepisaniu generalney Reguły postąpić winni będą. Opuszczam przeto wszystko co iuż iest szczególnemi obięte punktami, ale te słowa w Przysiędze waruię, aby Intrata, tak iak [s. 211] na przedaż wyciągana była.
JP. Mierzeiewski P. Podolski rzekł: Jeżeli wniosek JW. Brzes. Litt. nie znaydzie iednomyslności, tedy ia proszę aby dodać te słowa: Intratę stosownie do teraznieyszego Prawa & examinować będą.
Proponował JP. Potocki P. Lubel. Dodatek tych słów - stosuiąc się do powyższego Prawa -
Czytał JP. Sekretarz Przysięgę z temi dodatkami
JP. Suchorzewski P. Kaliski rzekł: Słyszałem że Kommissarze maią uznać Stałe Intraty, na co naypierwszą Sessyą swoią złożyć powinni, ale pamięcią obiąc nie mogę, czyli na to iest iuż Prawo Więc proszę o przeczytanie.
Gdy z zlecenia JPa Marszałka przeczytał JP. Sekretarz ustanowione Prawo, rzekł JP. Suchorzewski P. Kaliski: Nie prożno wahałem się, bo widzę teraz ze arbitralność Kommissarzom zostawiono. Więc proszę o dołożenie aby na początku samym Dzieła Kommissarskiego Układ Stałych Intrat następował.
JP. Suchodolski P. Chełmski odpowiedział: Wniosek JW. Kaliskiego dwoma słowami zaspokoic się może, gdy będzie odłożono, - Kazdego Obywatela Stałą Intratę likwidować będę -
Zabrał głos Xże Marszałek Konff. Litt. Gdy nas iedna prowadzi gorliwość Dobra publicznego, rozumiem że do [s. 211v] iednego wszyscy dążymy celu. Już obięło Prawo, iż Kommissarze takie tylko przyimować winni Jnwentarze, które stałą okazuią Intratę, rozumiem, że mysl JW. Kaliskiego iest w tym celu, aby Kommissya raz ustanowiwszy generalną dla wszystkich Regułę nad szczegułami nie zastanawiała się, ale równo wszystkich dosięgneła Ktora iest sprawiedliwą y wartą zastanowienia, tak rozumiem bydz moim obowiązkiem poprzeć ią z mieysca mego, ale nie widząc sposobnosci umieszczenia tego Warunku w przysiędze, zdawało by mi się pod ktorym kolwiek Punktem już w Prawo zamienionym dołożyc te słowa: Kommissarze przed rozpoczęciem Dzieła ustanowią iednostayną Regułę, która raz na zawsze służyć powinna.
Odezwał się JP. Potocki P. Lubelski Mamy dwa dni odpoczynku, przez ten czas może się przeyrzeć JW. Kaliski w odeszłym iuż Prawie, a teraz niech doydzie Przysięga. Gdy by znalazł co opuszczonego, lub dodatku potrzebuiącego, wtedy zaręczamy, iż iego dodatek będzie decydowany.
JP. Morski P. Podolski żądał dodatku do Przysięgi - Jż żadney gratifikacyi brac nie będę, ani obietnic przyimę -
Ponowił JP. Sekretarz czytanie Przysięgi z ostatnim dodatkiem, która za trzykrotnym okrzyknięciem zgody doszła iednomyslnie.
JP. Marszałek Seymowy oswiadczył
[s. 212]
JKMci podziękowanie że raczył doczekać \przy spoznioney/przyspieszonej porze \ukończenia/dokończenia tak chwalebnego dla Narodu Dzieła, zapraszał potym JWh Posłow, aby się do Domu iego ziechać raczyli, dla porozumienia się względem wyznaczenia Kommissarzow.
Gdy iuż Krol JM. Wzywał do siebie Ministerium dla solwowania Sessyi, Xże Marszałek Konff Litt: upraszał, aby mogł bydź wprzod Proiekt ustanowienia Sądu Inkwizycyinego dla oskarzonych o Bunty przeczytany.
Za zezwoleniem JKM: Czytał ten Proiekt JP. Sekretarz, a po przeczytaniu rzekł Xze Marszałek Konff. Litt: Gdy ten Proiekt przez następuiące dwa dni idzie w deliberacyą, więc będzie miał każdy z JWWh Kolegów czas do naydokładnieyszego w nim rozpatrzenia się, ale że z Rapportow do Kommissyi Woyskowey nadesłanych okazuią się ieszcze oznaki buntów, przeto rozumiał bym bydź potrzebą iż bysmy umocowanemi zostali, do zalecenia Kommissyi Woyskowey, aby Delinkwentow do Warszawy przestawić kazała.
JP. Suchodolski P. Chełm: zabrawszy głos, mówił w te słowa:
Upatruiąc bespieczeństwo dla Kraiu Naszego, napisaliśmy Prawo, aby Zwoszczykow y Zbiegłych obcego Kraiu Ludzi z Granic Naszych wypędzać, a to Prawo aby [s. 212v] tym pewnieyszą miało exeliucyą ustanowilismy Sądy extraordynaryine po Woiewodztwach, dalismy nadto rozkazy Kommissyi Woyskowey aby Ordynansami Kommenderuiącym na Granicy surowo zaleciła nie puszczać tego gatunku Ludzi do Polski, bo nie tylko że podeyrzenie na nich padło, ale już mamy dowody, że bunty podniecali, że sprężyną do tego stawali się. Jnaczey dzieie się Miłł Panie, 550. Zwoszczykow weszło do Kraiu na Karki Nasze. Oto Rapport do Kommissyi Skarbowey wprzod nadesłany od officyalistow, a Kommissya Woyskowa nie ma zadney od Kommend Pogranicznych o tym doniesienia. Weszli Zwoszczyki pod Konwoiem 10. Gemeynow y iednego Officyera nie można powiedziec że to Woysko, bo Minister Dworu Rossyiskiego wyparł się w swey Nocie, ze gatunku tego Ludzie nie są dependuiący y że za nich odpowiedać nie będzie. Więc ia ich rozumieiąc bydź Łotrami, być kupą Ludzi swywolnych y włoczęgow, bez Subordynacyi y Zwierzchnictwa weszłych w Kray Nasz na rabunek y uskutecznienie podniety buntu; Proszę aby byli przez Kommendy nasze wyłapani, y tu do Warszawy stawieni dla examinu. Nierozumiem tey Historyi co się to ma znaczyć. Officyer Moskiewski z 10. Giemeynami wprowadził 550 Zwoszczykow, Ci Zwoszczykowie zbuntować [s. 213] się mieli przeciwko Niemu. Officyer w Chwastowie żądał u Naszey Kommendy Sukkursu y ten pozyskał; Przeto rozumiem bydź potrzebą, aby Kommissya Woyskowa wysłała do Luki Mytniey gdzie Officyer Kommenderuiący sukkursuiący y razem wpuszczaiący Zwoszczyków w Granice Nasze konsystuie, na Indagacyą dla czego to stało się, bo wczesnie Nam wszystkiemu zapobiegac należy, aby razem ogien buntu nie wybuchnął y na smutnym wylewie Krwi nie skonczyło się. Trzeba ścisle indagować Officyera Naszego, a gdy się w czym okaże, że nad Ordynans pozwolił sobie, trzeba przykładnie y naysurowiey Karać, bo to zdrada oczywista, bo my polegamy, że Rozkazy Nasze iak nayscisley dopełniane waruią Nam bespieczeństwo; a tu przeciwnie, Officyer postawiony na Granicy, aby bronił wstępu w Kray Nasz Zwoszczykom, nie tylko, że ich puszcza, ale y Sukkursuie, słyszelismy niemniey o Kozaku Kiryle, nie wiem dlaczego dalszey o nim nie mamy wiadomosci, y iako pryncypalnieyszy buntownik, czemu nieiest do Warszawy dostawiony. Kiedy idzie o bespieczenstwo Kraiu, każdego troskliwość wzruszać się powinna. Będąc Obywatelem, będąc Polakiem [s. 213v] y rownemi ze wszystkiemi zostawionymi losowi, winienem podnieść głos moy do Was Pe Stany, ktoregoż z Was własne interessować nie powinno bespieczeństwo? Ktoregoż zatrwożyć nie zdołaią te Zamachy?, Ktore knuie obca Potencya na karki Nasze. Konczę głos moy w tym zaufaniu, że użyć zechcecie takich srzodkow, ktoreby życia y Maiątkow Waszych pewne przyniosły ocalenie.
Król JM. mowił w te słowa:
Troskliwy głos zawsze dla Dobra publicznego żwawo mówiącego Posła iest mi powodem w kilku słowach oswiadczyć Przezacnym Stanom; iż za moim własnym staraniem są ponowione rozkazy, aby Kozak Kiryło był dostawiony do Indagacyi. Co do - przypadku weyscia 550. Zwoszczykow immediat( przed Sessyą Jch. Panowie Marszałkowie Konf: doniesli mi o tym, luz zarazem wyrazili, że nie dokładna iest relacya y że dopiero z spodziewanego Rapportu do Kommissyi Woyskowey pewność będziemy mieli. A iako Ci zacni Mężowie nie nie opuszczaią nic, co do Urzędowania ich należy; tak rozumiem y spodziewać się trzeba, że wraz z Kommissyą Woyskową - przed się wezmą takie staranie, ktore do uskutecznienia [s. 214] Zamiarow Naszych będzie naystosownieysze. Co wyraziwszy solwuię Sessyą na następuiący Poniedziałek.
Silność pracy w skutkach naylepiey zwykła się okazywać. Bywaią albowiem takie nadarzenia, że przy większych trudach nie wiele
pracuiącemu przynosi Korzysci. Lecz z układu powszechnego tak rzeczy wypadaią, że większe wyższym stopniom, a mnieysze wykonywaiącym
zostawiuią. Przez co moc wyższa swę Powagę okazuie a podlegaiąca zlecenie iey dopełnia. Rozkład Rządowy na tym zależy, aby
Zwierzchna Władza z \podlegaiącą/podległoscią wspolnie do składu Rządu należały \iedna aby nakazywala, druga aby wykonywała/ W każdym Rządzie ten Związek niższych z wyższemi bydz musi; Szczególniey iednak w Republikanckim, gdzie ogólność Kraiowa
ma wpływ do niego y lubo zdaie się że rowność nie dozwala aby ieden drugiemu stawał się nakazuiącym, iednak miłym iest Obywatelstwu
obowiązkiem, gdy wyższy Zwierzchności nakazy odbiera, y ie dopełniać może. Zdawało się Pm Stanom aby oznaczywszy swym Wyrokiem ustanowienie Podatku z Intrat Dobr Ziemskich y Duchownych Kommissyom Udzielnym po Woiewodztwach
Ziemiach y Powiatach zalecic, aby przez nich wyciągane były; Nie tylko że mile pragną do pełnić nakazu Ph Stanów, ale z upragnioną chęcią, iak się daie słyszec od publiczności wyglądaią oznaczonego dnia, w ktorym nakaz Ph Stanów będą mogli wypełnić, a tym swey Oyczyznie okazac usługę. Przeto zachęcony odgłosem powszechności zasmielam się powtorzyć
me zaproponowania, aby po odbytym punkcie o Wyderkaffach, zaraz przystąpić do punktu Przysięgi, po iey załatwieniu normalny
oznaczywszy dzień Kommissye Skarbowe Oboyga Narodów wydały by Uniwersały obwieszczaiące, po ktorych niebawnie po Woiewodztwach
wyznaczone Kommissye dokonywały by przepisy od Stanów Seymuiących. Inne Dochody powiększaiące Skarb publiczny ustanawiałyby
się w Ph Stanach z których gdy
[s. 215v]
by się wiązącemi do tychże Kommissyow okazywały, te do nich odsyłały by się, a inne do Kommissyów Skarbowych, któreby ze Swey
Strony dochodziły ich oznaczeń a tak y pospiech był by nie zawodny u potrzebom RP. dogodziło by to bez znacznieyszego zaciągania
długu, ktoren z procentem bydź musi przez Nas powracanym. Z tych pobudek zasmieliłem się me wystawić powtórzenie Propozycyi
w przyspieszeniu wyciągania Podatków, którą w powinnym poważaniu Ph Stanow poddaię pod Jch wielkie swiatło, a zwracam się do Punktu Proiektu o Wyderkaffach, do przeczytania którego wzywam JPa Sekretarza.
MOWA
JASNIE WIELMOZNEGO
JOZEFA HRABI z POSŁAWIC
ANKWICZA
KASZTELANA SANDECKIEGO
NA SESSYI SEYMOWEY
Dnia 22. Maia Roku 1789.
NAYIASNIEYSZY KROLU PANIE MOY MIŁOSCIWY!
PRZESW: SKONFEDEROWANE RZPLITEY STANY!
Ze każdy z nas winien wszystko poświęcać Dobru Oyczyzny swoiey, że miłość dla niey wstępu bronić powinna prywatnym względom, są to prawdy, które stwierdza Twóy Nayłaskawszy KROLU w Urzędowaniu codziennie przykład; są to prawidła, o których tym mniey zapomnieć mogę, im więcey pragnę, aby obradom naszym towarzyszyły zawsze.
Powinność uchylenia się od wszelkich pobocznych względów, sprawiedliwie gorliwość Wasza rozciąga, aż do konieczney potrzeby niezważania na dogodność iednego lub drugiego Woiewodztwa żądaniu, gdzieby się zahaczyć mógł całey Oyczyzny ratunek; poddać się przeto i takowemu zdaniu móy umysł w każdym przypadku potrafi, bo tak znam dobrze mych Współ-ziomków myślenia sposób, iż bez trwogi podiąłbym się pierwszy, zawieść Im wyrok Seymowy wskazuiący Ich maiątki na naymocnieyszą opłatę, bylem obok mógł Im wystawić pewność przyśpieszonego Oyczyznie ratunku.
Wyznaię, iż przeczyłby widoczney prawdzie, ktoby powiększenie Woyska nierachował za iedyny sposób wzmocnienia i upoważnienia [s. 216v] Kraiu; obrażałby zdrowy rozum, ktoby Woysko bez podatku zgromadzać radził. Lecz tam gdzie wszystkie Wwdztwa przez swych Reprezentantów iuż całego Narodu dopełniły wolą, gdzie iuż z mocy ustawy Seymuiących STANOW i pomnożenie Woyska, i nałożenie nastąpiło podatków, tam pozostaie tych dwóch udecydowanych istotnych potrzeb, takie zrobić urządzenie, w którymby rozpatruiąc się Obywatel, cieszyć się mógł razem i pomyślnością Oyczyzny, i wymierzoną zarowne sobie, iako i innym sprawiedliwością.
Ratuymy się prędko, daymy bez zachowania proporcyi, co tylko kray posiada, to bywa hasłem ginących, i niemaiących dość czasu wchodzić w układ porządny, a na takiego hasła odgłos, nieść życie i wszystko należy; Rządu zaś czuynego o los Oyczyzny, Rządu rozważnie zatrudniaiącego się obmyśleniem obrony, zwykło bydź celem, trwałą ustawę na trwałych zasadzać fundamentach; Już to iest dzieło wyciągaiące względów uważnego Prawodawctwa, które uchybić musi celu swego, ieżeli wiecznego podatku ustawa, nierówno wszystkich do wspólnego zaprzęże pociągu.
W tym tedy a nie innym zamiarze mam prawo, mam powinność bronić dzisiay, aby Dobra Summami wyderkafowemi obciążone, dwoiakiey niepodpadały opłacie; a iako mówiłbym za takowych Dóbr Possessorami, choćby nie mego Wwdztwa mieszkańcami byli, tak czemuż niemam mówić za Współ-ziomkami gdzie interes publiczny równie za niemi mówi.
Zaciąg Summy na Dobra przez zwyczayny pożyczania sposób nie może iść w ieden rząd z Summą wyderkafową, ta albowiem wcale iest inney natury. Pożycza ieden od drugiego Summy, i ieżeli ią marnotrastwu nie poświęca, tedy z niey sobie czy w kupnie Dóbr, czy w handlu wyszukuie pożytków; funduszowa zaś Summa odcięta od cyrkuluiącey massy, owszem w niey od początku swego nayczęściey niebywszy, tak się zawsze na Dobrach znayduie, iż Possessor z żadnego źrzódła w niey znaleść niepotrafi korzyści. Jeżeli bowiem ciągle taką maiętność dziedziczy po nad-Dziadzie, który pobożności zagrzany Duchem, szczodrze zapisał część maiątku swego na dobry uczynek, na pożyteczną Religii lub społeczeństwu Fundacyą, z iakieyże on strony zyskuie? Jeżeli kupił Dobra obciążone wyderkafowemi Summami, niezapłacił on ich inaczey, tylko stosownie do intraty; powtarzam bowiem com tylekroć razy tu aż do znudzenia explikował, że za Wieś 10,000. czyniącą a 100,000. Summy wyderkafowey [s. 217] maiącą, nikt niedopłaca drugich 100,000. ale musi doliczyć 110,000. bo: z intraty 10,000. pół tylko udzieli mu przedaiący na opłacenie prowizyi, a z pół siodma, cenę Dóbr resztuiącą stanowi.
Jeżeli ieszcze daley różnicę Summy rękodayney od wyderkafowey okazać trzeba, pytam się, czy prawda lub nie? że dawszy Obywatel Obywatelowi pożyczanym sposobem kilkadziesiąt tysięcy, może sam znowu podobną Summę u trzeciego zaciągnąć, i na tamtey pisać beśpieczeństwo? ten zaś co ma funduszową Summę, iestże mocen wpędzić ią, bądź w realną, bądź w kredytową cyrkulacyi massę? Jasno tedy widać, że takowe Summy przywiązane do gruntu, nieruchome formuiąc dobro, dwom razem nieść pożytku nie mogą, a zatym dwoiakiey w żadnym przypadku podpadać niepowinny opłacie. Grunt czyli maiętność cała dwóch ma, że tak powiem, Panów do prowentu, gdzie Dziedzic Summę wyderkafową opłaca, Rzeczpospolita zaś Duchowieństwo pociągaiąc do opłacenia nietylko od tych intrat, które z Dóbr przez siebie posiadanych maią, ale i od tych, co temuż Przezacnemu Duchowieństwu z funduszowych Summ wynika, iuż ma pod swoią opłatą wszystko, i dwa razy do iednego w tey samey kolei ściągać nie może źrzódła.
Na wsparcie mey konkluzyi wieleby innych znalazło się ieszcze przyczyn. Mógłbym się naprzykład odwołać do tych Praw, które zapisy i fundacye potwierdzaiąc, pozwoliły Obywatelowi odciąć iuż od swego maiątku tę część, którey samą approbatą, innego odtąd uznaią właścicielem; mógłbym podobnież zadać pytanie, coby w teraźnieyszym przypadku zyskał Skarb, gdyby wszystkie funduszowe Summy były przez pierwszych Fundatorów do woli tylko Sukcessorów zapisane? wszak Sukcessor maiąc od całego prowentu z Dóbr swoich oddawać Skarbowi podatek, przestałby płacić pensyi funduszowey, a Skarb swoie dziesięć od sta biorąc w całości, traciłby te dwadzieścia, które mu z swoiey części płaci Duchowny.
Lecz dosyć rozciągnąłem się nad obroną Possessora Dóbr tych, co wyderkafowemi Summami są obciążone, bo to tłomaczenie Publiczności tylko winien byłem, przez wami zaś Nayiaśnieysze STANY wcale iest inny zamiar dzisieyszego mego mówienia.
Tłumiłem w sobie ten żal, który czuć koniecznie musiałem, gdy przez napisanym Prawem, aby Kommissarze w ustanowieniu Intrat do zwyczaiu w przedaży Dóbr w każdym Woiewodztwie praktykowanego regulowali się koniecznie, gdy mówię przed tym Prawem słyszałem [s. 217v] wnioski pociągaiące Obywatelów Woiewodztwa Krakowskiego do opłacania nawet od Summ wyderkafowych dziesiątego grosza dobrowolney ofiary, bo maiątek żaden ani w oczach moich, ani w oczach mych Wspoł-ziomków, niewart tego, by dla ochrony onegoż rzucać niezgody nasienie. Ale po zapadłym Prawie, ktore całą tę dewencyą iuż kończy, wniosek wszelki wznawiaiący takie żądanie wymaga po mnie, bym przełożył, że obrażaiąc Prawo, obraża i delikatność tych zacnych Mężów, ktorych nam zapraszać przypada do podięcia się Kommissarskiey funkcyi. Przepisały Im Nayiaśnieysze STANY Regułę postępowania sobie, więc ieżeli kupuiąc Dobra, zwyczay iest w Woiewodztwie Krakowskim nie potrącać Summ wyderkafowych, będzie miał z nich Skarb Publiczny należącą sobie ofiarę, za to bowiem ręczy charakter Kommissarzow, i wykonać się maiąca przez nich przysięga; ieżeli zaś inaczey zwyczay u nas niesie, nic nas od dobrodzieystwa zapadłego Prawa iuż odepchnąć nie ma mocy, chyba iedna iednomyślność.
Do tey opieki, którą winieneś JW. Mci PANIE Marszałku Seymowy Prawu pod Twoim sternictwem zapadłemu z równą udaię się ufnością, z iaką Ci cały Naród losy swe poruczył. Tych to iuż, nie mówię maiątek, ale honor Obywatelów Twoią niech na Ich sprawę obroci względność, którzy patrząc dziś na Ciebie iako na Instrument ręką Opatrzności obrany do podźwignienia Oyczyzny z upadku, chełpią się przed Swiatem, iż od młodości Twoiey poznać Cię zaraz umieli, i ciągłe swego zaufania w Twym charakterze dawali dowody, iuż to Prawodawczey, iuż Sądowniczey powierzaiąc Ci władzy. Pod tarczą Prawa śmiało prosiemy o uchylenie dodatku wyraźnie iemu przeciwnego, śmiało podobnież pod Sąd Publiczności idziemy: przyzna ona zapewne, iż kto z nas mówił circa legem latam, za całością Obywatelów, i za porządnym Prawodawctwa układem, ten nie względy prywatne miał za powód, lecz sprawiedliwą troskliwość która i to odwracać powinna, co szkodliwą między Obywatelami stepiać może niechęć, i zapobiegać, aby wprowadzony zwyczay dodatku do udecydowanych iuż w proiekcie punktów, z większą ieszcze kiedyś dla Oyczyzny szkodą naśladowany nie był.
NOVA ET VETERA
Numer 42.
GAZETA WARSZAWSKA
W SRZODĘ DNIA 27. MAIA ROKU 1789.
Z Warszawy dnia 27. Maia
SESSYA SEYMOWA CVII.
Dnia 22. Maia.
Za przybyciem J. K. Mości do Senatu, po Zagaieniu Sessyi przez J. P. Marszałka Konf: Kor: przystąpiono do kontynuacyi Proiektu Podatkowego.
Czytał JP. Sekretarz Seymowy Punkt iedenasty względem opłaty od Summ Wyderkafowych na który Punkt, gdy iednomyślna nie zachodziła zgoda z przyczyny iż JJ. PP. Posłowie Krakowscy stawali z Oppozycyą przeciw temu Punktowi iako nayszczegolniey uciążaiącego Obywatelow Krakowskich, ią obciążono Summami Wyderkafowemi; zaczym uformowaną opłatą Propozycya ad Turnum takowa "Czyli Punkt 11. względem Wyderkafów, ma byc przyięty lub nie"
Szedł Turnus na tę Propozycyą: po kto ogłoszona została Pluralitas, ma być ten Punkt przyięty, było Wotow 62. Ze nie ma być przyięty Wotow 50.
Zabrał potym Głos JW. Matuszewicz Poseł Brzeski Litt: w ktorym potrzebę opisania Rygoru na tych, których Intrat swoich dobrowolnie Kommissyom nie podali podał do Laski Punkt 12. stosowny do swoiego Wniesienia który natychmiast przez JP. Sekretarza przeczytany, za uczynionemi odmianami y poprawaniu iednomyślnością przyięty został.
Czytał daley JP. Sekretarz Seymowy Rotę przysięgi dla JJ. PP. Kommissarzow do odbierania Intrat po Woiewodztwach wyznaczyć się mianych; po którey przeczytaniu za uczynionemi niektóremi do teyże Roty dodatkami, na przyięcie oney iednomyślna nastąpiła zgoda.
Xiąże Jmć Marszałek Konfe: Lit: w zabranym Głosie upraszał, ażeby Proiekt przepisuiący sposob Indygacyi wyciągnąć się maiącey z sprowadzonych, Inkarceratow o Bunty obwinionych, mogł bydź przeczytany, który natychmiast czytał JP. Sekretarz Seymowy, y tenże wzięty został do Deliberacyi.
JP. Suchodolski Chełmski w Głosie swoim oświadczył, iż ponieważ dowiaduią się o nadeszłym [s. 218v] Raporcie, iakoby 350. Zwolszczykow Moskiewskich w Kray nasz weszło zaczym dopraszał się, ażeby Kommissyi Woyskowey zalecono było ścisle ynić dla czego Zwolszczykow byli prze y ażeby stoiący do A iż tekowego weyścia wieniu swoim który rozdawał pieniądze namawiaiąc do Buntu, dotąd nie iest do Warszawy sprowadzony ktory oraz zdai wyprowadzone
Krol oswiadczył, że Zwolszczykow we Sessyą o tym Konfe: uwiadomionym został; którzy atoli dodali, że ieszcze pełney y dokładney o weysciu niemaią wiadomości; wszakże gdy doydzie dokładnieysza wiadomość, pewnie ci Godni Marszałkowie, potrzebne uczynią rozrządzenia. Co zaś do Kozaka Kiryły iuż są wydane rozkazy, ażeby ten, niebawnie był do Warszawy przystawiony.
Sessya Seymowa Solwowaną została na Poniedziałek następuiący, na godzinę 10. to iest na dzień 25. Maia.
SESSYA SEYMOWA CVIII
Dnia 25. Maia.
Za przybyciem J. K. Mości do Senatu, po Zagaieniu Sessyi przez JP. Marszałka Seymowego, czytał JP. Sekretarz Seymowy całe ustanowione Prawo względem Sposobu podawania Jntrat przez Duchownych y Dziedzicow, na opłaty Podatku.
Po przeczytaniu takowego Prawa, zabrał Głos JP. Małachowski Staro: Opoczyń: Poseł Sandomirski, w którym przełożywszy potrzebę uczynieniu tak względem Podatku Protunkowego, iako też y nowo ustanowionego, podał w tey mierze swoy Proiekt do Laski, ktory natychmiast był czytany przez JP. Sekretarza Seymowego, y z niektoremi uczynionemi odmianami iednomyślnie by przyięty został.
Gdyż JJ. PP. Posłowie dopraszać się zaczęli ażeby dodatek Proiektu do Laski wzgędem Wynaydowania źrzodeł na Podatki były czytane, czytał zatym JP. Sekretarz Seymowy Proiekt względem Dobr Po-Iezuickich, iakowa z tych Dobr ma iść Opłata do Skarbu Publicznego. Gdy różne względem tych Dobr słyszeć się dały zdania do iakiey Klassy na Dobra należeć maią, czy do Dobr Ziemskich? czyli toż do Duchownych? zaczym ten Proiekt wzięty został do Deliberacyi.
Przystąpiono potym do czytania przysłanych Raportów od Kommendantów Woyskowych które doniosły, że 537 Rekrutow Moskiewskich weszło do Kraiu naszego, którzy potym wszyscy do W po konwoiem przeszli z tego . Iedni do Kraiu Polskiego niebronili drudzy stawali w obronie wyru do tego od Kommissyi Woyskowey . Zaczym takowa okoliczność, odesłani do Kommissyi Woyskowey, ażeby ta we weyrzała, a potym Stany Seymuiące w tym uwiadomiła.
Sessya Seymowa Solwowaną została na dzień następuiący na godzinę 10.
Pisaliśmy w czasie, że na Sessyi Seymowey d. 21. zeszłego Miesiąca odprawianey, oznaymiono Stanom Seymuiącym, iż nadesłane Raporta donoszą o wzmagaiących się podnietach do Buntu Chłopskiego, a to przez Popów Dyzunickich y Markietanów Rossyiskich; tudzież, że Dyzunicki Episkop Słucki wszystkim Czercom y Popom swoim kazał przysięgać na wierność Imperatorowey Rossyiskiey; Popi zaś od Chłopów odbierali Przysięgę, nietylko na pomienioną Imperatorowey wierność ale y na wyrznięcie Lachow czyli Szlachty. Z tey przyczyny Marszałkowie Konfederacyi , ażeby pilna była baczność na pomienionego Dyzunickiego Episkopa Słuckiego dla przystawienia go w czasie do Warszawy, końcem da siebie Explikacyi: Stało się zadość Marszałkowskim zaleceniom, y tenże Dyzuicki Episkop z swoim Officyałem, y z pięcią przyprowadzony iest w przeszły Poniedziałek wieczorem (przy zgromadzeniu po Ulicach Ludu) do Warszawy przez Zołnierzy Rzpltey. Sam Episkop y iego Officyał, lokowani są w tuteyszym Pałacu Rzpltey Krasińskim zwanym inni zaś osadzani są w O. Dawniey przyprowadzono kilka Popow y iednego których w pod Strażą trzymaią.
Z Wiednia d. 2. Maia. Piszą z Wenecyi, iż Minister teyże Rzpltey w Carogrodzie rezyduiący niespodzianą y smutną nowin Cesarz T Achmed IV. czyli [s. 219]
Wielki Sułtan (Abdul-Hamid) dnia Kwietnia, nagle umarł, Roku 65. wieku swego, a Panowania Roku 16. Nastąpił po nim na Tron Selim, Synowiec iego, maiący lat 17. y Miesięcy kilka.Z Carogrodu d. 29. Marca. Ministrowie Hiszpański y Francuski, odebrawszy świeżo od swoich Dworow instrukcye, mieli Audyencyą u W. Sultana, który potym zgromadzić kazał Dywan. Ten, rzeczonym Ministrom dał Odpowiedź, z ktorey (iak mowią) dosyć maią być kontenci. Wydaie się także niektorym, że od tego czasu pilnie Uzbraianie się do Woyny, stygną nieco. Z tym wszystkim, przedsięwzięta owa Planta, względem prowadzenia Woyny, to iest: że Turecka Armia na rozmaite Obozy podzielona, według okoliczności, Czyny swoie ma miarkować tak, iak w Roku 1683. (iest to ten Rok, iak wiadomo, ktorego Turcy w oblężeniu Wiedeń trzymali) w niczym ieszcze nie została odmienioną.
Z Listu z Karlskrona d. 20. Kwietnia. U nas tu codziennie, żadnego w tygodniu dnia nie wyłączywszy, pracuią około uzbroienia Floty, maiącey być osadzoną 16,370. ludzmi, ktorzy zwolna tu iuż przybywaią. Surowa zima y tęgie Mrozy, które tak nadzwyczaynie długo, iak nikt nie pamięta, trwały na tym mieyscu, dnia 6. Kwietnia lodami okrytym, niemało opozniły w Porcie naszym; wszakże wkrotce czasy łagodnieysze pospieszą na pomoc, tak Kommendantom, iak Pracuiącym, y Choroby po większey części z tęgości mrozow wynikaiące, (z ktorych wielu, tak między Obywatelami, iako y Zołnierzami umierało) znacznie w miesiącu teraznieyszym zostały umnieyszone. Wystawuią u nas także nowy Reyment Kanonierow.
Z Florencyi d. 25. Kwietnia. Z Alexandryi w Egypcie donoszą, że spokoyność w tamtym Kraiu została przywrocona. Beyowie zbuntowani złączyli się z Baszą z Kairo, y to ziednoczenie się ma być dziełem Mustego. Szpiegów w areszcie osadzonych, ieszcze nie puszczono wolno; owszem Dywan poczytuie ich za Aresztantow Stanu.
Z Frankfurtu d. 5. Maia. Lekarz Baini w Fogano w Toskańskim, wynalazł sposób, trzecią częścią natężenia barziey mocy prochu do strzelania. Do każdego funtu prochu, trzeba wziąć 8. łotow świeżego niegaszonego wapna miałkiego, y to wapno należycie pomieszać z prochem. Na Panewkę zaś trzeba tylko sypać proch sam przez się niezmieszany.
Z Wersalu d. 29. Kwiet: Ze rozmaici deputowani na Seym ieszcze nieprzybyli, y niektore także Elekcye nieskończyły się; przeto Krol Jmć odłożył Rozpoczęcie Zgromadzenia Powszechnych Stanów aż do dnia 4. Maia. Rezolucyą tę zawczora po wszystkich rogach Ulic, y na Publicznych Placach uroczyście [s. 219v]
ogłosi naypierwszy Państwa Herold, maiąc przy sobie według dawnego zwyczaiu. 4 Heroldów innych.Z Paryża d. 2. Maia. Ponieważ rozpoczęcie Seymu nastąpi dopiero dnia 4. Maia w Wersalu, przeto w tym przeciągu, wielu z Deputowanych iuż przybyłych, Krolowi Jmci prezentuią. Król rozkazał, ażeby Msza S. Uroczysta z Processyą była odprawiona, na uproszenie pomocy Boskiey do pomyślnego odprawowanie Seymu.
Uniform dla Deputowanych z trzech Stanów, iuż został ogłoszony. Rozmaici z Deputowanych uskarżaią się z przyczyny nowych expensow im przez to sprawionych. Kardynali w ubiorze czerwonym; Arcybiskupi y Biskupi w fioletowym podług swego zwyczaiu; Opaci, Plebani &c. w płaszczach czarnych, Szlachta w czarnych sukniach iedwabnych, y Mieszczanie w czarnych sukniach sukiennych znaydować się maią.
W Niedzielę konno przyiechał pewny, iak Kamerdyner Królewski ubrany, do J. P. Vincent Kassyera Kassy d'Escompte nazwaney, y przywiozł do niego List podpisany niby przez J. P. Necker, y Pieczątką Jego zapieczętowany, który żądał w tym Liście, ażeby Kassyer, 150,000. Liwrow w 150. Wexlach Kassy namienioney zapieczętowawszy, wydał Oddawcy rzeczonego Listu. Kassyer to uczynił; lecz dowiedział się potym, że został oszukanym, gdyż JP. Necker, ani Listu do niego nie pisał, ani żadnego z Kamerdynerow Krolewskich nieposyłał.
Z Londynu d. 28. Kwietnia. Z Filadelfii donoszą, że Generał Washington przyiął dostoieństwo Prezydenta Kongressu, na które świeżo go obrano; tudzież, że radość z okoliczności tey, w złączonych Stanach Amerykańskich, iest powszechna.
Z Paryża d. 4. Maia. W Sobotę prezentowano Krolowi Jmci Deputowanych przybyłych do Wersalu. Niektórzy byli w Uniformie przepisanym, inni w ordynaryinych tylko sukniach naydowali się. Wczora iuż niezliczona mnogość ludzi, tak obcych, iak Kraiowych, poiechała ztąd do Wersalu, na widzenie Rozpoczęcia Seymu. Y dziś ieszcze ieżdżeniu tam na koniach y w karetach końca niemasz. Za Poiazd parokonny trzeba 5. do 8. Luidorow zapłacić na dzień; a od konia wierzchowego, dwa Luidory na dzień. Dziś odprawi się także Msza S. Uroczysta, y Wielka Processya, na którey znaydować się będą Król, Krolowa, Xiążęta, y Xiężne Familii Krolewskiey, Xiążęta y Xiężne Krwi &c. Jutro, iak głoszą, nastąpi Zagaienie Seymu.
Spokoyność w tuteyszey Stolicy, została teraz zupełnie znowu przywroconą, a ow obicia Papierowego Fabrykant Reveillon, ktory był niby okazyą do rozruchu wiadomego, do Anglii wyiechał.
Numer 42
SUPLEMENT
DO GAZETY WARSZAWSKIEY
We SRZODĘ DNIA 27. MAIA ROKU 1789.
Z Warszawy dnia 27. Maia. W przeszłych dniach podane są do Aktow dwie nowe Konstytucye następuiące:
Zalecenie Kommissyi Skarbu Wielkiego Xięstwa Litewskiego. Gdy pomnażaiące się, w tym czasie nowe i rozmaite gatunki Przychodów, do Skarbu Wielkiego Xięstwa Litewskiego, wymagaią ciągłey i nieustanney pilności i dozoru zasiadaiących w Kommissyi Skarbowey Litewskiey. Zalecamy przeto Teyże Kommissyi, aby nie przywiązuiąc się do czasu Kadencyom Prawem przepisanego, lecz bez przerwania i ciągle w Komplecie Osob przynaymniey pięciu znaydowała się, i czynności wszelkie, prócz Sądowych Kadencyi przyzwoitych, odbywała.
Zlecenie Kommissyi Woyskowey Oboyga Narodow. Niżeli do zupełnego Etatu Woyskowego przyidzie Nam dokończenia, dla ułatwienia nagłych okoliczności trudniących zaciąg Kawaleryi Narodowey, już Prawem determinowany, niektóre tymczasem stanowiemy rozrządzenia.
A nayprzód dla Namiestników, Unter-Officerów i Unter-Sztabu; w każdey Chorągwi Kawaleryi Narodowey, do myśli Prawa w Głowach stu pięciudz[i]esiąt w Koronie, a w dziewięciudziesiąt dziewięciu w Litwie dekompletowaney, tudziesz do Pułków Przedniey Straży równie podług Prawa co do liczby Głów, Kommissya Woyskowa równymże sposobem iak dla Towarzystwa połowy płacy awansowaney uczyni rozrządzenie; a takowey połowy wypłacenia u Kommissyów Skarbowych Oboyga Narodów nieodwłocznie się dopomni.
Aby zaś pracę y nakładem znacznym, dokompletowano Chorągwie Kawaleryi Narodowey y Pułki Przedniey Straży bez suflieyencyi y utrzymania od pierwszego Junii, iako od terminu wystawienia iuż Chorągwiow niezostawały y zupełnemu nie podpadały zniszczeniu, Prawo zaszłe, drugą połową Kassy Chorągwiane y Pułkowe opatrzyć na żołd nakazuiące, do Skutku Kommissyi Woyskowey doprowadzić zlecamy, Pułki zaś Przedniey Straży w Woysku W. X. Litt: Generała Maiora Bielaka y Pułkownika Byszewskiego w płacy swoiey z Koronnymi Pułkami Przedniey Straży porownane być maią.
Z Madrytu d. 12. Kwietnia. Eskadra nasza Ewolucyina y Obserwacyina, którą uzbraiaią w Kadyx, Kartagena &c: do Srzodziemnego Morza iest przeznaczoną.
Xiąże de Nassau, w dawney swey Randze odiechał ztąd do Peterzburga. Jest on Marszałkiem Polnym w służbie Hiszpańskiey, y wziął pozwolenie na czas niedeterminowany służenia przy Armii Rossyiskiey, kosztem wydoskonalenia w Woienney Służbie.
[s. 220v]Z Sztokolmu d. 28 Kwiet: Jak wiele zależało od przyzwolenia Stanu Rycerskiego na Rezolucye przez trzy inne Stany uchwalone, to iest: na uchwalone Kontrybucye do przyszłego Seymu trwać powinny, pokazuie się z Noty, którą Krol Jmć przysłał do Mieyskiego Stanu, nim Monarcha udał się wczora do Rycerskiey Izby; gdzie przez gruntowne swoie onstracye nakłonił Szlachtę do zezwolenia ażeby Kontrybucye uchwalone trwały do przyszłego Seymu, iak trzy inne Stany na to iuż zgodziły się. W wspomnioney Nocie Monarcha między innemi wyraża: że z Holandyi odebrał wiadomość, iż tam rozsłano, iakoby Gwarancya Długów Nacyonalnych, od Zgromadzonych Stanów zaręczona, nie była bespieczną, y że uchwalone Kontrybucye, maią tylko trwać przez dwa lata. Krol Jmć chce zatym udać się sam do Rycerskiey Izby, ażeby y Szlachta z trzema innemi Stanami, iedenże Termin dla uchwalonych Kontrybucyi naznaczyła. A że ten krok, może sprawić uwagę; przeto Krol Mieyskiemu Stanowi chciał pierwey o nim donieść.
Ponieważ Krol y w tym Punkcie zyskał zezwolenie Szlachty; Subsidia zatym y Kontrybucye, trwać będą póty, poki Dobro Kraiu ich wyciągać będzie; gdyż czas konwokacyi przyszłego Seymu, iedynie zależy od Krola Jmci.
Głoszą, że Dalekarliczycy w bliskości będący, mieli Ordynans być gotowemi do Marszu wtedy, kiedy Krol znaydował się w Rycerskiey Izbie; wszakże pogłoska ta nie iest wiary godna, gdyż lud w samey Stolicy, do Monarchy tak iest przywiązany, iż Dalekarlyiczykow zgoła niebyłby potrzebował, gdyby nawet y Szlachta przy sprzeczności swoiey była się utrzymała.
Ponieważ teraz Seym się iuż zakończył, y Fundusz obmyślono dla Kontynuacyi Woyny; Monarcha zatym, iak się spodziewamy, na początku Maia poiedzie do Gothenburga; wszakże iest nadzieia, że pierwey wolnością udaruie osadzonych w areszcie z Stanu Rycerskiego.
Potwierdza się także wieść, że Pierwszy Admirał Graf Wrangel, Flotą będzie Kommenderował, y że Xiąże Karol poiedzie do Finlandyi dla obięcia Kommendy nad Lądową Armią.
Z Semlina d. 26. Kwietnia. Już tedy Kommendant Belgradzki doniosł Kommendzie naszey, że Armisticium skończyło się, y że Nieprzyiacielskie kroki znowu rozpoczyną się. Teraz niemasz w Belgradzie więcey nad 15,000 Woyska Tureckiego. Mówią tu także, że Porta, pod żadnemi innemi kondycyami Pokoiu zawierać niechce iak pod następuiącemi: (1) Domaga się przywrocenia iey Krymu, Multan, y wszelkich mieysc zabranych. (2) Ustąpienia całego Bannatu, [s. 221]
y wyliczenia 40. Millionów Rublow w nadgrodę kosztów na Woynę łożonych.Z Wiednia d. 2. Maia. Tak Feltmarszałek Haddick, iak y Feltmarszałek Laudon, zupełne bez żadnego określenia maią zaufanie Cesarza, y wyraźną Plenipotencyą postępowania sobie na Kampanii podług własnego zdania, bez zasiągnienia pierwey w wątpliwych nawet przypadkach (gdzie momenta częstokroć są kosztowne) decyduiących Ordynansów.
Z Londynu dnia 1. Maia. Królewic Wilhelm Henryk, we Srzodę na Fregacie swoiey Andromeda, w przeciągu 21. dni szczęśliwie z Halifax w Nowey Szkocyi zawinął do Portsmouth. Okręt Amerykański z Amsterdamu do Bostonu powracaiący, spotkawszy się na Morzu z Fregatą Andromeda, naypierwey Krolewicowi doniosł o ozdrowieniu Krola.
Z Wyspy St: Vincent przybył Okręt, świeżym Cukrem naładowany. Cukier tego Roku nadzwyczaynie dobrze miał się udać. Przy tey okazyi dowiedzieliśmy się, że na rzeczoney Wyspie, powstał rozruch między Niewolnikami Negrami. Dla uśmierzenia tego rozruchu, musiano zażyć Zołnierzy, ktorzy dawszy ognia do zbuntowanych, sześciu Negrow zabili, a tyluż ranili. Poczym spokoyność y podległość natychmiast wrociła się.
Z Sztokolmu dnia 1. Maia. Ponieważ Seym się iuż zakończył, y Król Jmć zyskał od Stanow uchwalenie tych Artykułów, ktore do żwawey Kontynuacyi Woyny z Rossyą zdały się iemu naypotrzebnieysze; przeto Armowania się, z podwoynym u nas teraz pośpiechem idą. Monarcha y Xiąże Karol, gotuią się iuż do swoiego ztąd wyiazdu; Armisticium tym czasem ustaiące dnia 15. tego Miesiąca z Danią, podobno zostanie ieszcze na czas iaki przedłużone y nawet mamy tu nadzieię, że Dania zachowa na potym Neutralność podczas Woyny na Pułnocy.
Procz Aresztowanych Stanu, dawniey iuż z aresztu wypuszczonych, swieżo teraz z aresztu uwolniono Grafa Fersen, Barona de Geer, Generała Horn, y Leytnanta Almfelt. Pod Aresztem siedzą ieszcze Baron Stierneld, Dyrektor Fritzky, Pułkownicy Almfeldt, y de Gerdten, tudzież sekretarz Krolewski d'Engeström.
Pewny Rotmistrz Zelow, wystawi nowy Reyment Konny, maiący być nazwany Trupie Głowy.
[s. 221v]