Sessya 117.
Dnia 12. Czerwca
Zagaił JmP Marszałek do Projektu o Kadukach przez JmPa Potockiego Lubelskiego podanego a na Konferencyi przerobionego
JmP Zabiełło Jnflantski przymowił się o Elekcyą Sędziow Seymowych na co oswiadczył JmP Marszałek Seym: iz Bania ieszcze nie wygotowana.
JmP Potocki Lubelski wniosł aby, poniewaz na dniu onegdayszym Prawo w przypadku niepraktykowanym na Osobie Xcia Poninskiego iednomyslnie zapadło, a wymienienie tey okolicznosci iednomyslności iest w prawie opuszczone teraz wpisane zostało.
JmP Kasztelan Biecki przymowił się w tey osnowie
"Ani się zaprę ani mam przyczynę, zapierać się, iz byłem Posłem 1773 z Woiewodztwa Krakowskiego, dosyć dla ocalenia sławy rzec = Że Delegacyi ofiarowanego mi mieysca nie przyiąłem, nie znaydowałem się na Sessyach u Bernardynow, ale w Jzbie Seymowey. Nie wchodziłem w tayne układy z Szefami tego Seymu, nie mogłbym być przeto ani Delatorem ani Obrońcą. Nieszczęscie ktore spotkało Xcia Poninskiego, to wnas dwoiakie zastanowienie czynić powinno. Nayprzod troskliwość powszechna wzdryga się na niepraktykowany wyrok na iego osobie spełniony, aby to na potym w zwyczayne weszło - to zaspokaia Dodatek JW Lubelskiego, iż wyrok ten był za iednomyslnoscią Stanow zgodą. Powtore względem Dworow Zagranicznych aby nie mniemały, iż mowiąc o nielegalney Lasce myslemy całe Dzieło poważyć, y za illegalne osądzić. Lubo osnowa Prawa oddala to mniemanie, iednak ia podaię stosowny Dodatek, o ktorego [s. 436v] przeczytanie upraszam.
Czytał JP Sekretarz Dodatek, iż Delacye nie wspolne z osobistemi zarzutami, o które Xże Poninski pozwany będzie mieysca miec nie będą etc.
Dodatek ten natychmiast iednomyslnie przyięła Jzba.
JmP Marszałek Seymowy oswiadczył, iz dozapadłego względem Osoby Xcia Poninskiego Prawa na przedostatniey Sessyi dopisze Dodatek JmP Lubelskiego za iednomyslnością Stanow.
JmX Biskup Jnflantski wyraził "Ten Dodatek JmPa Lubelskiego okaze niezgodnosc Konstytucyi z Dyaryuszem Seymowym, bo Dyaryusz pewnie wyraził iz Krol Jmc pierwszy Stan[???] był przeciwnego zdania także Xże Czartoryski Poseł Lubelski był w oppozycyi Projektowi staiąc przy prawie neminem captivabimus w niebytnosci Xcia Lubelskiego Proiekt ugodzony został więc iak można dodawać Za iednomysną Stanow Zgodą.
JmP Marszałek Nadworny Lit: odpowiedział "Troskliwość JX Biskupa zaspokoi się tą nie wyszukaną uwagą, iż inna iest moc głosow y mow, a inna [???] co w wotowaniu czyli suffragiach. Chociażby kto z Seymuiących przeciwney Projektowi był mysli, gdy iednak tey przeciwnosci w czasie wotowania nie okaze, iż tym samym ze iednak z innemi trzymaiącego podaie się
Xze Marszałek Konfed: Litt: wyraził, "Gdyby proiektowana detencya była istona Xcia Poninskiego, iako Kryminalisty, tedy stawaiąc przy Prawie neminem captivabimus byłbym na Proiekt [s. 437] z oppozycyą, ale gdy szło o warunek tylko osobistości, aby Xze Poninski, ile podawszy cały maiątek sub hastum, od sądu się nie wysunął, dla tego Ja do powszechnego zdania przyłączyłem się. Głos JW Marszałka Nadwornego Litt. dostatecznie rzecz wyiasnił, a do tego y Dyaryusz musiał iuż na końcu umiescić, ze Proiekt podany za iednomyslną wszystkich przyięty został zgodą.
JP Suchorzewski wyraził = Gdyby wniosek JX Biskupa Jnflantskiego miał nas wiązac, tedyby korzyść dla Nas wiązac, tedyby korzysc dla Nas wypłyneła co wszystkie Prawa 1775 Rzpltey szkodliwe, nie miałyby ważności albowiem [???] nie radził tam źle [???], Dworow [???] słuchać, a przecież prze[???] pierwszym Radom ustawy, y to [???] iz iednomyslnie. Xze Poninski nie słuchał Rady Krola Jmci, y [???] co mu się podobało, niechze [???] sobie doznaie iz sam nie poszedł za radą Krola Jmci.
JP Potocki Podlaski przymowił się = Jako Obywatel nie mogę nie być troskliwym o całość Prawa Kardinalnego = neminem captivabimus ale tez iako Dobry Obywatel nie zniosę, [???] Obywatele, iak Xże Poninski mieli Dobrodzieystwo tego Prawa. W [???] w tym Projekt. Dyaryusz Seymowy, aby był wierny, tego pewnie doyrzy JW Mar. Seym. A gdy będzie wierny Dyaryusz, to się zgodzi z Konstytucyą wyrazaiąc iz ta zapadła za iednomyslnoscią Stanow.
JmP Butrymowicz upraszał JPa Marszałka Seymowego o zalecenie, aby Dyaryusz Seymowy w Gazecie Warszaw. [s. 437v] był rzetelny, bo dotąd y głosy opuszczane y opacznie kładzione bywaią.
JmP Kasztelan Łukowski wniosł senatus ipsa est morbus więc aby na mieyscu JmP [???] innego obstalowac.
JmP Suchodolski Chełm. wyraził
Dość wiernie Sessyę przedostatnią opisała Gazeta, kiedy połozyła iż wyrok zapadł za iednomyslnością Stanow Decyzyą Izby stanowi nie zdanie w Głosie wyrazone, ale zapytanie Marszałka y iednostayna wszystkich odpowiedz. Gdyby z głosow [???] się [???] niebyłoby zadney Kon[???] nie masz, [???] neminem captivabimus [???] między Magistraturami. N kto na probę [???] w pułwinnego, y w [???] oswiadczy co [???] 1788. Zapewne ten Seym, ktory [???] Rzpltą dzwiga, bezpieczenstwa Obywatel nie naruszy. Wielbią [???] Obywatele nic [???] się [???] was lękaią [???] Pana [???], tylko tu w Seymuiących Stanach. Nie można pod zadnym pretextem naciągać, iż prawo neminem captivabimus iest zgwałcone. Pytam się czy iest taki w Polszcze izby [???] JmP Poninski nie zgwałcił tego [???] w Narodzie [???] się na Tron? nie zgwałcił swobody Obywatelskie? Nie wprowadz nayniepraktykowanszą formę rządu a gdy tego nikt w Stanach nie rzekł czyliż ten Pan Absolutny mogłby po trzeci na te bezprawia niedołęznie y potym im tamy nie założyc? Iakąż [s. 438] naciągac zasłonę prawa na tego, który na swoię obronę nic nie znalazł, tylko proszę o Sąd. Także pod płaszczykiem sądu czekać, smiało tu powiem co myślę, bo nie lękam się Seymu 1778 iak mowię, pod płaszczykiem Sądu mieliscie Nayiasnieysze Stany pozwolić Winowaycy czasu dopokiby kontraktu o Was nie zrobił y nieuszedł? Mogłaż Rzplta dopuscić, aby winny ugodziwszy się z interessowanemi osobami mogł uchodzić od winy y od Kary? - Tu nie mogę ukontentowania mego zataić. Zpędzam czterdziestoletni wiek, a ieszcze nie widziałem prawdziwey Rzpltey postaci. Tę w Seymie 1788 dopiero znam y mowię zem Polakiem. Iezeli urodzenie, iezeli chęć choc pod Karabinami pozwoliła Komu [???], dzis dopiero wolno iest mówić, gdy nie widziemy obcey Influencyi, gdy widziemy Krola z Narodem Narod z Krolem. Co za roznica być pod rozkazem iednego Despoty, a pod Rządem Rzpltey. Iuz to Sofizma upadło, aby Szlachcic co tu siedzi, mogł gwałcic prawa siedzącego w Domu Szlachcica. Prawda iż w Rzpltey Jntryga być może, ale tez kazdy w ogolnym rządzie znayduie całość swobod y bezpieczenstwo. Kto sobie znudził Rząd Republikantski niech się wyprzedza, ale niech się nie czyni zarazą y trucizną, aby sam w Kaydanach Despoty nawykły y na nas Kuł Kaydany. Nigdy nie iest dość Kary na tego, co Rzpltą obalic starał się.
JmP Rzewuski upraszał przystąpic do materyi podatkowey. Czytane było prawo względem osoby Xcia Poninskiego z Dodatkiem JPa Lubelskiego.
JmP Suchodolski Hełmski przymawiaiąc się do Skryptu JmPa Sacramoso, zamowił ułatwienie wątpliwosci [s. 438v] między Skryptem a Konstytucyą tudzież o Samitach sekretnych y kieszonkowych abyte w Stanach złożone były, bo do 1775. Rzplta nie znała Rzeczypospolitey sekretney, y kazdy wiedział o Prawie.
JmP Kln. Łukowski odezwał się, Nadto honoru czyniemy Xciu Poninskiemu, aby on sam tylko Kray zdradzał y niszczył, przypuscmy y drugich wszak dwoch podpisało Skrypt, nie ieden.
JmP Marszałek Seymowy oswiadczył, iż w czasie stanie się zadość wnioskowi JmP Chełmskiego.
Czytał JmP Sekretarz Proiekt o Kadukach z konferencyi.
JmP Krasinski wniosł aby ten Proiekt był ad Deliberandum wzięty y między Stany rozdany.
JmP Czacki podał Dodatek na nieprawnie zyskuiących kaduki.
JmP Dłuski oswiadczywszy, iż nie iest w mieyscu o tym decydować zamowił podać wczasie Projekt o naturze Kaduku etc.
JmP Kublicki przypomniawszy iz przy materyi o funduszach Kordonowych przeciwno iest w prawie, ze Kaduki na te Dobra wyniesione kassuią się, oswiadczył domawiać się o Kaduki zyskane na posagi Panien Zakonnych w Kordon zaiętych. - A do powyzszey materyi przymawiaiąc się rzekł, nie wiem za co teraz tyle iest obrony za Xciem Poninskim, a roku 1768 gdy brano Biskupow nie mowiono, neminem captivabimus, neque captivari permittemus
Czytał JmP Sekretarz Projekt [s. 439] o Kadukach JmP Potockiego Lubelskiego
JmP Potocki Lubelski wyłuszczył zaszłe odmiany między swoim Projektem a tym ktory od JmPa Podkanclerzego Litt. był dokładniey przerobiony, a na Konferencyi drabowany, okazuiąc całą roznicę względem normalnego terminu.
JmP Rzewuski na czas normalny opłaty Kadukow od zapaść maiącego prawa oswiadczył oppozycyą.
JmP Suchodolski Smolenski popierał Projekt z Konferencyi.
JmP Krasinski podał rok normalny 1773.
JmP Kasztelan Sandecki z propozycyi od Tronu y Konstytucyi o Kadukach na Seymie 1778 podał ten rok za normalny.
JmP Kublicki odezwał się = Gdy normalny rok dobry iest Stefana Batorego dobry y Stanisława Augusta, ia podaię rok 1000czny
JmP Roznowski prosił dodać do Projektu Kaduki na Dobra Ziemskie Krolewskie y Mieyskie, oswiadczaiąc donieść iz na Krolewszczyzny zaszły Kaduki.
JmP Marszałek Seymowy ogłosił propozycyą ad Turnum = Czyli Kaduki dawniey otrzymane maią byc pociągane do Opłaty, czyli od oblaty prawa teraz zapaść maiącego dawniey otrzymane? affirmative. Od Oblaty Prawa. Negative.
Na przełozenie JmP Zaleskiego Trockiego, iż ta Propozycya podwazyłaby dawniey nadane Dobra Kadukiem, upraszał o iaśnieyszą.
[s. 439v]JmP Marszałek Seymowy ogłosił inną Propozycyą = Czyli Dobra ruchome y nie ruchome poprawie 1778 otrzymane, maią podpadać opłacie? czyli tylko po oblacie teraznieyszego Prawa otrzymać się miane? po Roku 1778 affirmative. - Po teraznieyszym Prawie negative - Szedł Turnus. Vota z Senatu y Ministerium affirmativè 2. Negativè 28. z Stanu Rycerskiego Affirmativè 14. Negativè 49. Pluralitas Affirmativè 16. Negative 77. Posłow nieprzytomnych 114.
JmP Rzewuski upraszał JPa Marszałka o Zalecenie Kolegom, aby się nie absentowali od Obrad.
JmP Podskarbi Nadworny Kor. upraszał o czytanie Projektu ratyfikacyi Konwencyi uczynioney z umowwanemi od Rzpltey Osobami a JP Janem Baptystą Rossy o pozyczkę 10 Millionow w Genuy na 5. procent.
Czytał JP Sekretarz Projekt Ratyfikacyi.
JmP Mierzeiewski upraszał o czytanie Konwencyi.
Czytał JmP Sekretarz tę Konwencyą.
Przyięty iednomyslnie Projekt Ratyfikacyi.
Sessya solwowana na Poniedziałek
[s. 440]NOVA ET VETERA
Numer 48.
GAZETA WARSZAWSKA
We SRZODĘ DNIA 17. CZERWCA ROKU 1789.
Z Warszawy dnia 17. Czerwca
SESSYA SEYMOWA CXVII
Dnia 12. Czerwca.
Za przybyciem I. K. Mości do Senatu, po Zagaieniu Sessyi przez JP. Marszałka Konfed: Kor: JP. Potocki Lubelski uczynił Wniesienie, iako Deputowany do Konstytucyi, ażeby w zapadłym Prawie, nakazuiącym przydania Straży Xiążęciu Jmci Ponińskiemu Podskarbiemu W. Kor: dołożone były te słowa: za iednomyślną wszystkich zgodą. Na tych słów umieszczenie, powszechne zaszło zezwolenie.
Zabrał Głos I. Pan Zeliński Kasztelan Biedzki , w ktorym przełożywszy, iż lubo był na Seymie Delegacyinym Posłem, wszelako, ani na pożądnych Radach początkowych Seymu tamtego nie znaydował się, ani w Delegacyi (chociaż, znał mieysce sobie ofiarowane) niezasiadał, iednakże, aby zapadła Konstytucya względem względem Xiążęcia Jmci Ponińskiego Podskarbiego, niedała trzem Potencyom, które w Traktaty wchodziły, iakowego porozumienia, iż Seym teraźnieyszy chce całe Dzieło Seymu Delegacyinego obalić, przeto, rozumie ażeby ieszcze ieden Dodatek do zapadłey Konstytucyi mógł być umieszczony, który oddał do Laski. Czytał IP. Sekretarz takowy Dodatek na którego [???] iednomyślna zgoda na przyięcie onego nastąpiła.
JX. Kossakowski Biskup Jnflantski oświadczył: ponieważ w Konstytucyi umieszczono, że przydanie Straży Xiążęciu Jmci Ponińskiemu Podskarbiemu, za iednomyślną nastąpiło zgodą; zaczym y w Dyaryuszu należałoby uczynić poprawę, gdyż w tym znaydować się będzie, że na przydanie takowey Straży, niektorzy niepozwalali, y że na nią niepozwolą oświadczali się.
JP. Potocki Marszałek Nadwor: Litew: oświadczył, iż zachodzi różnica między Dyaryuszem a Konstytucyą. Dyaryusz okazuie, iakowego kto był zdania w toczącey się materyi, nim ona przyszła do Decyzyi, y iak potym toż zdanie swoie odmienił ten, który był przeciwny, gdy został oświecony zdaniem inaczey o rzeczy wniesioney sądzącego; a przeto, nie Dyaryusz , jak Konstytucya rzecz stanowi.
Xiąże Jmć Marszałek Konf: Lit: przydał ieszcze, że tenże sam Dyaryusz musiał iuż na końcu umieścić, że Proiekt podany za iednomyślną wszystkich przyięty został zgodą.
JP. Butrymowicz Piński, przymawiaiąc się do wniesioney materyi o Dyaryuszu, oświadczył, [s. 440v] iż Gazeta Warszawska, umieszczaiąc także Dyaryusz Seymowy , niedokładnie wszystko opisuie, y częstokroć opuszcza Głosy niektorych Posłów (tak iako y swoie nieraz widzi nieumieszczone, które miewa na Sessyach Seymowych) a te tylko kładzie, które iey się podobaią. JP. Suchodolski Chełmski, na takowe Wniesienia JP. Pińskiego odpowiedział, iż trzeba oddać Sprawiedliwość Gazecie Warszawskiey , że ta, barzo dokładnie opisuie wszystkie te Sessye, które Kray y Publiczność interessuią iakoż y ostatnie dwie Sessye, które zapewne są ważne dla Kraiu, iak naydokładniey opisanemi zostały (*)
Tenże JP. Suchodolski Chełmski , do materyi wniesioney względem przystawienia Straży Xiążęciu Imci Podskarbiemu W. Kor: mówił daley, że nie sądzi być naruszeniem Prawa Kardynalnego, gdy wiadomo wszystkim, że ta Osoba, iuż żadney nie ma w Kraiu Possessyi, y że to nastąpiło za iednomyślną wszystkich Zgodą; a ieżeli pokątne szepty y postrachy z tey okoliczności rozchodzą się, to zapewne od tych, którzy będąc Wspólnikami Seymu owego robot, trwożliwi o siebie samych będąc, by podobney karze nie podpadli, nieśmieiąc w Stanach być przeciwnego zdania, pokątne z postrachem czynią wnioski. Ieżeli zaś iest, który niechce, aby przemoc iednego Obywatela przeciw Oyczyznie była ukarana, y więcey smakuie w Despoty Rządach, niż w wolney Rzpltey; niech się wyprzeda, a nieczyniąc zarazy z siebie między wolnemi Obywatelami, niech idzie tam, gdzie od absolutney iednego [???].
JP. Marszałek Konf: Kor: upraszał, ażeby iuż zwracaiąc się do Materyi Podatkowey, chciano przystąpić do Proiektu względem opłaty od Kadukow .
Czytał IP. Sekretarz Proiekt o Kadukach, po którego przeczytaniu, wielu JJ. PP. Posłów y Senatorów zabierało Głosy, otwieraiąc zdania swoie; a gdy przez długi czasu przeciąg, zgodzić się niemożono, od iakowego czasu Uprzywileiowani Possessorowie Kadukow opłacać maią podatek do Skarbu; uformowana została Propozycya ad Turnum: "Czyli Kaduki po R. 1778. wyszłe; czyli też te, które po oblacie Prawa teraźnieyszego wychodzić będą; maią podpadać opłacie do Skarbu?"
Szedł Turnus na takową Propozycyą; po którego zakończeniu, ogłoszona była Pluralitas, to iest, że Kaduki po Roku 1778. wyszłe, maią podpadać opłacie, było Wotów 16. Ze dopiero te, które wychodzić będą po oblacie Prawa teraźnieyszego maią opłacać, było Wotów 77.
JP. Kossowski Podskarbi Nadwor: Koron: doniosł Stanom, że Kommissya Skarbowa , iuż uczyniła Konwencyą względem pożyczenia 10. Millionów w Genui na fundamencie Prawa w tey mierze zapadłego; aże takowey Konwencyi iest żądana pożyczaiących Ratyfikacya przez Stany, zaczym, aby ta nastąpiła upraszał, y Proiekt w tey mierze podał do Laski; który gdy był przeczytany przez IP. Sekretarza, iednomyślnością przyięty został.
Sessyą Seymową Solwowano na Poniedziałek następuiący na godzinę 10. to iest na dzień 15. Czerwca.
SESSYA SEYMOWA CXVIII.
Dnia 15. Czerwca.
Po przybyciu J. K. Mości do Senatu, y Zagaieniu Sessyi przez J. P. Marszałka Konfe: Kor: Xiąże Jmć Czartoryski Lubelski upraszał, ażeby uczynione dawniey przez siebie Wniesienie względem przeciągnienia do nieiakiego czasu Prawa, przebioru Woyskowych, którzy nowe Mundury niedawno pobrali, zadecydowane zostało, na co nastąpiła Rezolucya, ażeby tę materyą do następuiącey odłożyć Sessyi.
JP. Ożarowski Kasztelan Woynicki , dopraszał się o decyzyą podanego dawniey Proiektu, zalecenia Kommissyi Skarbowey , ażeby niewyciągała opłaty od Sztempla Czerw: Zło : Tysiąca, od iedney Woyskowey Osoby, która na dawnieyszym Seymie będąc Indygenowaną; dla zaszłych okoliczności, Dyplomatu na takowy Indygenat wynieść niemogła, gdy zaś teraz toż Dyploma exportować żąda, Kommissya Skarbowa , podług nowo ustanowionego Prawa, Sztępla bez opłaty Tysiąca Czerw: Zło : przyłożyć niechce.
[s. 441]Takowe wniesienie IP. Kasztelana, w Głosach swoich popierali JJ. PP. Butrymowicz Piński y Potocki Lubelski , dowodząc, iż zasługi ludzi Woyskowych, którzy życie swoie w Ofierze Oyczyznie niosą, u teyże Oyczyzny względy swoie mieć powinny.
JP. Krasiński Podolski oświadczył, iż ta materya, naylepiey przy Etacie Woyskowym może być Decydowaną; a teraz, ażeby do wyboru Osób za Sędziow Seymowych przystąpiono, dopraszał się.
Gdy y inni o to upraszali, JP. Marszałek Seymowy oświadczył, że dopełni żądania Stanów; lecz wprzody Proiekt rozpoczęty względem Kadukow, musi być decydowany.
Czytał JP. Sekretarz Seymowy takowy Proiekt; po którego przeczytaniu, JP. Potocki Lubelski, swóy żądał umieścić do tego Proiektu Dodatek; na który, gdy Xiąże Jmć Czetwertyński Poseł Bracławski niepozwalał; uformowana została Propozycya ad Turnum takowa: "Czyli ma być przyięty Dodatek podany, lub nie."
Szedł Turnus na takową Propozycyą, po ktorego zakończeniu, ogłoszona została Pluralitas, to iest: Ze ma być przyięty, było Wotów 103. że nie ma być przyięty, było Wotów 4. Cały potym Proiekt względem Kadukow z poprawami, iednomyślnością przyięty został.
JP. Strasz Sandomirski, w zabranym Głosie przełożył konieczną potrzebę, ażeby Kommissye wyznaczone do odbierania Intrat , miały moc rozpoznania, y finalnego rozsądzenia zachodzących trudności względem Dziesięcin , y w tey mierze podał Proiekt do Laski. Czytał JP. Sekretarz takowy Proiekt, iako też y inne Proiekta podane, ktore wszystkie wzięte zostały do Deliberacyi.
JP. Marszałek Konf: Kor: w Głosie swoim oświadczył, że gdy iuż odbyte są te okoliczności, które Rezolucyi swoiey niezwłoczney potrzebowały, zaczym przystąpić należy do wyboru Sędziow Seymowych , ażeby obwiniony, bez wymiaru Sprawiedliwości niezostawał.
Zabrał Głos JP. Jerzmanowski, Poseł Łęczycki , w ktorym obszernie mianym, uczynił dokładne przełożenie, iako niegdy Poseł Seymu Delegacyinego , o wszelkich czynnościach, gwałtach, y przemocach, przez tych czynionych, którzy na tamtym Seymie Autorami y Dowodźcami wszystkiego byli iak na wszelkie oppozycye przeciw bezprawiam czynione, tak od siebie, iak y od innych Posłów, nietylko niezważano, ale ieszcze Sądem tak stawaiącym grożono; odwoływał się do Manifestów, y przez siebie, y przez innych Kolegów na te wszystkie przemocy zaniesionych; nakoniec upraszał, ażeby, gdy przychodzi do wyboru Sędziow Seymowych , od Kandydacyi do takowego wyboru został uwolnionym, ażeby niezdawał się być y skarżącym y Sądzącym. O takoweż wyłączenie siebie od Funkcyi Sędziowskiey upraszał: y JP. Szydłowski Kaszte: Zarnowski.
JP. Suchodolski Chemłski , oddawał Sprawiedliwość Cnocie JP. Łęczyckiego y iego gorliwości, sądził być przyzwoitą rzeczą, ażeby te osoby, które w Delegacyi zasiadały, niezbyły wybierane na Sędziow. Czytał potym Sancitum przez Xiążęcia Imci Ponińskiego Podskar: W. Kor: na Seymie Delegacyinym wydane, przez które nakaz był czyniony IP. Pisarzowi Grodzkiemu Warszawskiemu , ażeby oblatowane iuż Konstytucye, tyle razy poprawiać Sekretarzowi Seymowemu dozwalał, ile razy tenże przyidzie z temi Poprawami, niezważaiąc nawet na wyszłe takowych iuż Konstytucyi Extrakty. Ządał, ażeby takowe wszystkie Sancita , zebrane y spalone zostały.
JP. Zeliński Kaszte : Biedzki, w zabranym Głosie równie oświadczał zdanie swoie, ażeby dla wielorakich przyczyn, ciż za Sędziow wybieranemi niebyli, którzy w Delegacyi zasiadali; żądał nakoniec zapewnienia siebie, czyli Sąd takowy, ma być tylko do tey iedney Sprawy, czyli też trwać ma y do dalszego czasu.
Xiąże Imć Marszałek Konf: Litt: oświadczył, iż ten Sąd trwać powinien w ciągu całego Seymu, a ieśliby się wydarzyły iakowe potym Sprawy, tedy za każdą razą, przez Wyrok Seymowy, Sprawa do tego Sądu odesłaną zostanie; Czynienia zaś excepcyi Odób do wyboru za Sędziow tych, którzy w Delegacyi zasiadali, nie sądził być rzeczą przyzwoitą.
Gdy na takowe wniesienie Xcia Jmci Marszałka Konf: Litt: powszechna zaszła zgoda, wyniesiony [s. 441v]
został Wazon na śrzodek Jzby Seymowey do wyboru Sędziow.JP. Potocki Marszałek Nadwor: Litt: uczynił explikacyą, w iakowym sposobie taż Elekcya ma odbywać się, to iest iż nayprzód z Senatorow na Prowincye podzielonych, potym z Ministrow, nakoniec z Posłów, także na Prowincye podzielonych, opisana Prawem liczba, przez Kalkuły do tegoż Wazonu włożone, w tey wielości, wiele iest Osob z ktorey Prowincyi, a tyle czarnych Kalkułów, wiele osob wybrać należy na Sędziow; od Dziecka małego wyciągana będzie.
Podług tak oznaczonego sposobu, gdy IX. Referendarz Kor: czytał Senatorow y Ministrow, a IP. Sekretarz Seymowy Posłow, za każdey Osoby przeczytaniem, Kalkuł ieden przez Dziecko wyciągnięty został, na ktorych Los wypadł czarnego Kalkułu, ci za Sędziow wybranemi zostali ( Osoby na Sędziow wybrane, gdy Konstytucya tego Sądu Drukowaną będzie; y też Osoby razem z Konstytucyą w Gazecie wydrukowane zostaną).
Sessyą Seymową solwowano na dzień następuiący na godzinę 10.
Od Granic Tureckich d. 20. Maia. Piszą z Carogrodu, że nowy Turecki Cesarz Selim III. cały tchnie Duchem Woiennym. Przyiaźń Porty z Szwecyą, coraz barziey teraz się wzmacnia. Twierdzą teraz, że na Fundamencie nowego Traktatu między temiż dwoma Mocarstwami zawartego, Porta ma dac Szwecyi 12. Millionow; to iest 6. Millionow zaraz, a drugie sześć następuiących lat, co rok po 2. Milliony. Iedni tamże mowią, że ta Summa będzie wyliczana podczas trwaiącey tylko Woyny; inni zaś twierdzą, że póty te pieniądze będą dawane, póki będzie trwał Alians między Portą y Szwecyą.
Z Gallicyi d. 30. Maia. Rozniosła się przerażaiąca Obywatelow wieść, że w Cyrkule Dukulskim, pod Miastem Strzeżewem, postrzeżony iest Smok skrzydlaty, o ktorym rozmaite były relacye. Ieden z Dystyngwowanych Obywalow, o mil kilka od pomienionego Miasta mieszkaiący, chcąc się dowiedzieć o tey prawdzie czy bayce, pisał do tamecznego mieyscowego Pasterza Jmci Xiędza Proboszcza Strzeżewskiego, dobrze sobie (nie tylko z Osoby, ale też z godnych przymiotow) znaiomego, prosząc, aby dał o tym pewne uwiadomienie. Odpisał IX. Proboszcz Strzeżewski pod Datą dnia 28. Maia; którego Odpisu, treść iest następuiąca:
"Tę straszliwą Bestyą, sam na moie oczy widziałem, gdy o kilka stay od Miasta dla oglądania Łąk moich wyszedłem. Długości ta Bestya miała na pułtora łokcia. Łeb potężny y szeroki do głowy suma podobny, prążki czarne na dnie szarym maiący; a sama w sobie szarz. Nog miała cztyry, y skrzydeł cztyry; ogon czarny, na puł łokcia długi, do wężowego podobny. Postrzegszy mnie taż Bestya, y postępuiąc ku mnie, skrzypieć zaczeła; a idąc bliżey, powtarzała swoie ku mnie na kilka krokow lecenie, z wielkim łoskotem skrzydeł. Na moy krzyk y ucieczkę, ona też w bok rzuciła się y uciekła. Wiele ludzi tę Bestyą widziało, a iednemu z nich, tchem swym, bol w oczach sprawiła y wzrok odbrała; lecz wkrotce po ucieczce, do zdrowia zaraz przyszedł. Dworscy ludzie, z fuzyami y z psami za tąż Bestyą chodzili, ale iey znaleść do tychczas nie mogli."
Z Turcyi d. 3. Maia. Potwierdza się nowina, że nowy Turecki Cesarz Selim III. Wielkiego Wezyra, Reiseffendego, Kapitana Baszę, y innych znakomitych Urzędnikow Porty , na Urzędach swoich potwierdził, y przedsięwziął Rezolucyą kontynuowania Woyny przeciwko Austryi y Rosyi z podwóynym natężeniem. Potwierdzaiąc Starego Kapitana Baszę na iego Godności, rzekł do niego: iż go poczytuie za Podporę Państwa Ottomańskiego. Rozumieią, że Selim III. Sam w Osobie swoiey poiedzie do tey Armii, która na Obronę Belgradu iest przeznaczone. W. Wezyr z swoią Armią stoi pod Asmaił , w celu ruszenia ztamtąd przeciwko Fortecy Oczakowskiey. Trzecia Turecka Armia przeciwko złączoney Potędze Austryakow y Ressyiczykow w Multanach iest wyznaczona. Czwarta przeciwko Bannatowi ma być posłana. Pierwsza Dywizya Floty Tureckiey z 15. Okrętów złożona, ruszyła iuż na Morze; a inne dwie Dywizye, maiące się składać z 120. Zaglow, popłyną wkrotce za Dywizyą pierwszą. Z tymi Kapitan Basza chce żeglować przeciwko Flocie Rossyiskiey, y starać się ma o Attakowanie Oczakowa z strony Morza. W Erzerum y Trebisund czynią się Armowania zmierzaiące ku wsparciu Tatarow, stronę Turecką w Kubanie utrzymuiących. Na Archipelag nie poślą Floty, ale tylko kilka Fregat, na obronę Wysp przeciwko Attakom Statkow Armatorskich Rossyiskich.
Numer 48
SUPLEMENT
DO GAZETY WARSZAWSKIEY
We SRZODĘ DNIA 17. CZERWCA ROKU 1789.
Reszta Konstytucyi nowey po Tytułem: Sposob wynalezienia Ofiary z Dobr Ziemskich y Duchownych w Koronie y w Wielkim Xięstwie Litewskim .
4to. Właściciel, Possessór, lub Dyspozytor Dóbr Duchownych y Swieckich, złożyć ma Inwentarz Jntraty, a gdzieby Inwentarzy niebyło, Regestra wysiewów wszelkich, lub zbioru na Dwórskich Folwarkach podług zwyczaiu Woiewodztwa, Ziemi, lub Powiatu, bądź Pańszczyzny, czyli robocizny, y różnych Przychodów trzech lat ostatnich, a ieżeliby kto niemiał trzechletnich regestrów, przynaymniey ostatnie dwuletnie, ad Annum Millesimum Septingentesimum Octuagestum Octavum inclusive okazać powinien, a ktoby Rokiem przed Prawem kupił Dobra, z Roku tylko tego, iak Dziedziczy, z których Inwentarzów, lub Regestrów, wyciągnięta ma być iednoroczna śrzednia Intrata z produktów Ziemi, niemniey z wszelkich pewnych y stałych Dochodów stosownie do zwyczaiu Woiewodztwa, Ziemi, lub Powiatu, przy przedażach Dobr używanego. Za stałe zaś y pewne Intraty te wszystkie Proweniencye rozumiane mieć chcemy, które poniższemi opisami Prawa wyłączone nie będą. A gdy Kommissarze za dokładny uznaią, Inwentarz, lub Regestra, y te podpiszą, w tenczas Właściciel, lub Possessór, albo w ich nieprzytomności, Kommissarz, lub Ekonom wiary godny, a nie w celu czynienia wiadomości z umnieyszeniem Intraty dla uszczerbku Skarbu przyięty, Przysięgę ma wykonać w te słowa: = "Ja N. przysięgam Panu Bogu w Tróycy S. iedynemu, iako podana przezemnie Intrata Maiętności N. w niczym na pokrzywdzenia Ofiary dla Rzpltey zmnieyszona y utaiona nie iest, tak mi Boże dopomoż" = Oprócz zaś przysięgi przez Kommissarza, lub Ekonoma, lub Dyspozytora mieyscowego wypełnioney, Dziedzic w różnych Woiewodztwach, czyli Powiatach maiący Dobra, tam gdzie mieszka w Grodzie, lub Ziemstwie, ma przysiądz, iako Kommissarzom y Ekonomom zalecił, iak naysprawiedliwiey Intratę podać, stosownie do zwyczaiu Kraiu, y podanie takowe Intraty naywiadomszym ludziom polecił, y do podania Intraty na szkodę Skarbu, ani przez siebie, ani przez subordynowane Osoby, nie namówił, a tey wykonaney Przysięgi, gdy Extrakt wyięty odeszle Kommissarzom Powiatowym, Kommissarze przy Klassyfikacyi Intraty Dobr iego Przysięgę dopełnioną, zakonnotuią. Osoby znayduiące się na Funkcyach Publicznych, mogą wykonać Przysięgę wyżey przepisaną, w którymkolwiek Grodzie, co się ma rozumieć y o Woyskowych służbę aktualną obowiązanych. Ktoby zaś za Granicą przed ninieyszym Prawem znaydował się, y w czasie odbywaiącey się Kommissyi niemógł ziechać, za Granicą przed Aktami publicznemi Przysięgę wyżey przepisaną, wykonać będzie obowiązany, y zaświadczenie oneyże do Kommissyi Woiewodztwa przesłać.
Gdy z kolei Parafii na Kommissarza zasiadaiącego okazanie z Dobr iego Intraty następować będzie, obowiązany na tenczas oddalić się od zasiadania, y Intratę z Dobr swych przed Kollegami w Komplecie wyżey opisanym przez siebie, lub Kommissarza, lub Ekonoma, okazać y zaprzysiądz, a gdy przez Ekonoma Intratę podawać będzie, Przysięgę osobistą iak inni Obywatele wykona.
[s. 442v]Z Dóbr razem chodzących y w iednę Maiętność lub Klucz złączonych, choćby w kilku Woiewodztwach, lub Powiatach albo Parafiach, rozciągaiących się w tym Powiecie, y pod tą Parafią, okazana być powinna Intrata, w którym Dobra Klucza, lub Maiętności pryncypalne leżą niezważaiąc na Alternatę. W przypadku zaś gdzie Dobra pryncypalne nie w tym Powiecie leżą, w których Parafia sytuowana, więc do tego Powiatu należeć będą w którym takowe Dobra leżą. O czym Kommissye Powiatowe na wzaiem uwiadamiać się powinny. A w zapisaniu Intraty wyraznie każdą Wieś, lub Folwark, do ktorego Powiatu, lub Parafii należy, Kommissya zapisywać obowiązane będą.
5te. Po takowych dopełnionych Przysięgach, Inwentarz, lub Regestra Intraty, podpisuiąc Kommissarze, część dziesiątą z stałych y pewnych Dochodow, to iest tych, które w przedażach Dobr na Intratę liczonemi są, zapiszą podług zwyczaiu Ziem, Powiatów, y Woiewodztw, w których się te Dobra znayduią. Kommissarze zaś to z Intrat excypować będą, co się przy Przedaży zazwyczay do stałey Intraty nie poddaie. (Reszta potym.)
Z Sztokolmu dnia 22. Maia. Szefowie od niektórych Reymentów Finlandzkich w Zamku Friedrichshof osadzeni, których Sprawa codziennie prawie agituie się przed Woiennym Sądem, coraz barziey a barziey winnemi się pokazuią; mianowicie Brygadyer Baron Hastfehr, który odstąpił od Oblężenia Nyslott, a potym Korrespondencye utrzymywał z Rossyiskiemi Generałami Sprengtporten, Schultz, y Gunzel. Akt ow Konfederacyi w Aniala, Poselstwo Skonfederowanych do Peterzburga , y inne okoliczności związek z tym maiące, nie są zaprzeczone, lecz uznane.
Co się tycze wziętych do Aresztu z Stanu Rycerskiego w czasie Seymu, wszystkich iuż na wolność wypuszczono. Na ostatku uwolniono, Pułkownika de Gerten bez kondycyi żadney, zaś Pułkownika Almfelt, Szambelana Barona Stiernelt, y Sekretarza Królewskiego d'Engelström wypuszczono z tym warunkiem, żeby się w swoich Dobrach do dalszey Dyspozycyi Krolewskiey spokoynie cale zachowywali.
Cały Senat iako Kollegium Senatorow, od Króla Jmci iest zniesiony, poczym Krol Jmć ustanowił Nowy Rząd, złożony z dwóch Departamentow, którego połowa Osob będzie wzięta z Stanu Nieszlacheckiego. Graf Wachtmeyster , na pierwszym zasiada mieyscu przy obudwu Departamentach. Drugie mieysce przy tym nowym Rządzie, zabiera Senator Graf Beckfrüs maiący wielkie u Króla zaufanie, y we wszystkich okolicznościach teraźnieyszych od Maia 1788. stale do Króla przywiązany, tudzież wielce biegły w znaiomości Praw y Konstytucyi. Jnni z zatrzymanych Senatorów są Grafowie Bonde y Düben, Baronowie Karol y Fryderyk Sparre. Daley zasiada także na tey Regencyi, czterech Sekretarzów Stanu. Z Osob Stanu Nieszlacheckiego mianuią Biskupa Wallquist w Wexiö, ktorego Krol oprócz tego iuż nominował swoim naypierwszym Kaznodzieią y Spowiednikiem; Konsyliarza Konferencyi Elers, y wielu ieszcze innych.
[s. 443]Z Raportu Generał-Leytnenta de Platen, do Kommenderuiącego en Chef Generał-Leytnanta Grafa Meyerfeld, z Pripola w Finlandyi pod dniem 26. Kwietnia pokazuie się, że między naszemi Pocztami na granicy y Rossyiskiemi, zaszły niektóre utarczki mniey znaczne.
Z Frankfurtu d. 27. Maia. Król Hiszpański , który w rzeczach Duchownych niektóre odmiany chce uczynić, wszystkim Akademiom Hiszpańskim miał zadać Kwestyą do odpowiedzenia: Jak daleko rozciąga się władza Swiecka w rzeczach Religii?
Z Paryża d. 25. Maia. Wczora Deputowani Trzech Stanów z Paryża, byli prezentowani Krolowi Jmci, a dziś znayduią się na Zgromadzeniu Seymu.
W Piątek w Jzbie Pospolitey podano Proiekt, ażeby Osoba z tey Jzby wydała Dyaryusz Seymu; wszakże ten Proiekt większością Głosów został odrzucony.
W Piątek znowu exekwowano iednego z Dowodzców przy owym Buncie zdarzonym na Przedmieściu St. Antoine. Na 8,000 Woyska przy tey Exekucyi było przytomnego. Lubo do naszych Portów wiele zboża przybywa; zamieszania iednak po rozmaitych mieyscach z przyczyny drogości Chleba nieustaią.
Z Wiednia d. 28. Maia. Do Preżburga przyprowadzono 546. Tureckich Woiennych Brańców, których Officerowie wszyscy byli okowani przeto, iż się ręczyli za 30. Turkow, którzy po zabraniu Novi, na Paról byli puszczeni z obowiązkiem powrócenia się w przeciągu czterech tygodni, y ieszcze niepowrócili. Wspomnionym Officerom codziennie daią tylko 4. Kraycary. To zdaie się być iedynym śrzodkiem do przynaglenia Turkow, żeby stawili się na słowie danym.
Na Oblężenie Belgradu, stoi w gotowości Artylerya od sto sztuk dwudziesto-czterech funtowych harmat, nie rachuiąc Artyleryi od Przygody, aktualnie w drodze zostaiącey y tam dążącey. Y tu w Wiedniu, coraz ieszcze ładuią Statki rozmaite wielkiemi Działami, ku wzmocnieniu Artyleryi na Oblężenie przeznaczoney.
Z Londynu d. 22. Maia. Jeden Exemplarz Biblii na Pargaminie za staraniem niegdy Kardynała Ximenes w Komplucie drukowaney, był do przedania na pewney tu Aukcyi. Graf Macarthy , przed dwoma dniami, kupił ten Exemplarz, y zapłacił zań 460. Gwineow.
W Ameryce publiczne radości oświadczenia z przyczyny wprowadzonego tam nowego Rządu, tudzież, że obrano Generała Washingtona za Prezydenta, y JPana Adams za Vice-Prezydenta, barzo były [s. 443v]
nadzwyczayne. Handel y Kupiectwo, iak piszą z Nowego Yorku, barzo kwitnąć zaczynaią.Sessya 117.
Dnia 12. Czerwca
Zagaił JPn Mar. do projektu o kadukach przez JPa Potockiego Lubelo podanego, a na konferencyi [???] przerobionego.
JPn Zabiełło Jnfll. przymowił się o Elekcyą Sędziow Seymowych; Na co oswiadczył JPn Mar. Seym., \iż/[???] Bania ieszcze niewygotowana.
JPn Potocki Lubel. wniosł: iż\aby/, ponieważ na dniu onegdayszym [???]Prawo w przypadku niepraktykowanym na osobę Xcia Poninskiego iednomyslnie zapadło, a wymienienie tey iednomyslnosci iest w
prawie opuszczone, [???] teraz dopisane zostało.
JPn kasztelan Biecki [???] \przymowił się w tey osnowie/ = Ani się zaprę, ani mam przyczynę \, zapisać się/ , iż byłem Posłem 1773 z Wdztwa krak.; dosyć dla ocalenia sławy rzec = Ze delegacyi ofiarowanego mi mieysca nieprzyiąłem,
nie znaydowałem się na Sessyach u Bernardynow, ale w Jzbie Seymowey. Niewchodziłem w tayne Układy z Szefami tego Seymu; nie
mogłbym bydź \przeto/ ani Delatorem, ani Obrońcą ( Nieszczęście, które spotkało Xcia Poninskiego, to u nas dwojakie zastanowienie czynić powinno
( Nayprzod troskliwość powszechna wzdryga się na niepraktykowany wyrok na iego osobie \spełniony/ aby to na potym w zwyczay nieweszło - to Zaspokaia dodatek JW Lubels. = iż wyrok ten, był za iednomyslną Stanow Zgodą. Powtore
względem Dworow Zagranicznych, aby nie mniemały, iż mowiąc o nielegalney łasce myslemy całe dzieło podważyć, i za illegalne
osądzić [???] Lubo osnowa Prawa oddala to mniemanie, jednak Ja podaię \stosowny/[???] dodatek, o ktorego przeczytanie upraszam.
Czytał JPn Sekr. ten dodatek = iż [???] delacye [???]\nie wspolne/ z osobistemi zarzutami, o ktore Xże Poniński pozwany będzie, mieysca mieć nie będą =etc . etc.
Dodatek ten natychmiast iednomyślnie przyięła Jzba.
JPn Mar. Seym. oswiadczył iż do zapadłego względem osoby Xcia Poninskiego Prawa na przedostatniey Sessyi dopisze Dodatek JPa Lubelsk. za iednomyslnoscią Stanow = [???]
JX Biskup Jnfl. wyraził = Ten dodatek JPa Lubelsko \okaże niezgodność/[???] Konstytucyi Z Dyaryuszem Seym.; Bo dyaryusz pewnie wyrazi, iż krol Jmć pierwszy Stan u RPltey, był przeciwnego zdania; także
Xże Czartoryski Poseł Lubelski był w oppozycyi Projektowi, \staiąc przy/[???] Prawie neminem captivabimus [???] w niebytnosci Xcia \Lubelsko /, Proiekt ugodzony Został; więc iak można dodawać = Za iednogłosną Stanow Zgodą.
JPn Mar. Nadw: Litt \odpowiedział/[???] Troskliwość JmX Biskupa Jnfl. zaspokoi się tą niewyszukaną uwagą, = iż inna ich moc głosow i mow, a inna zdania w wotowaniu czyli Suffragiach ( Chociaż kto z Seymuiących przeciwney Projektowi był myśli, gdy iednak tey przeciwnosci
w czasie wotowania [???] nieokaze; iuż tym samym za iednoż z innemi trzymaiącego podaie się (
Xże mar. konf Litt wyraził = gdyby projektowana [???] detencya była istona Xcia Poninskiego, iako kryminalisty; tedy stawiaiąc przy Prawie = neminem captivabimus,
[s. 444v]
byłbym na projekt z oppozycyą; ale gdy szło o [???]unek tylko osobistosci, aby Xże Poniński, ile podawszy cały maiątek sub hastam, od Sądu się nie wysunął; dla tego Ja do \powszechnego/[???] zdania przyłączyłem się ( Głos JW Mar. Nadw. Litt, dostatecznie rzecz wyiaśnił; \a do tego y Dyaryusz musiał iuż na końcu umiescic, że projekt podany za iednomyslną wszystkich przyięty został zgodą./[???]
JPn Suchorzewski wyraził = Gdyby wniosek JX Biskupa Jnflo . miał nas wiązać; tedy by korzyść dla nas wypłyneła; bo wszystkie Prawa 1775. RPplitey szkodliwe, nieśmiałyby ważnosci -
Albowiem krol Jmć, nie [???] radził tam, źle Oyczyznie czynić; Delegacye Składać, dworow Zagranicznych słuchać, a przecież przeciwne pisano tym Radom
ustawy, i to dokładano iż iednomyślnie ( Xże Poninski niesłuchał tam Rady krola Jmci, i tylko czynił co mu się podobało; niechże
i teraz na sobie doznaie, iż Sam nie poszedł Za radą króla Jmci
JPn Potocki [???] Podlaski przymowił się = Jako Obywatel, niemogę nie bydź troskliwym o całość Prawa kardynalnego = neminem captivabimus; ale też iako Dobry obywatel, nie zniosę, aby tacy Obywatele, iak Xże Poniński, mieli Dobrodzieystwo tego Prawa = W [???] czasie podam w tym projekt ( Dyaryusz Seym., aby był wierny, tego pewnie doyrzy JW Mar. Seymu ( A gdy będzie wierny Dyaryusz,
to się zgodzi Z Konstytucyą, wyrażaiąc, iż ta Zapadła za jednomyslnością Stanow.
JP Butrymowicz upraszał JPa Mar. Seym. o zalecenie, aby Dyaryusz Seymowy, w Gazecie Warszawskiey, był rzetelny; bo dotąd, i głosy opuszczane, i opacznie kładzione bywaią.
JPn kasztelan Łukowski wniosł \senatus ipsa est mortus więc/ aby na mieysce JP Łuskiny innego \obstalować/[???].
JPn Suchodolski Hełm. wyraził =
Dość wiernie Sessyą przedostatnią opisała Gazeta, kiedy połozyła, iż wyrok zapadł za jednomyslnoscią Stanow ( Decyzyą Izby,
Stanowi nie Zdanie, w głosie wyrażone; ale zapytanie Mar. i iednomyslna wszystkich odpowiedź. Gdyby zgłosow miarkowało się
Prawo; niebyłoby zadney konstytucyi; bo zadney niemasz, na ktorąby Zdań przeciwnych niebyło. Głos JW Podols. na przedostatniey
Sessyi wyłuszczył, iż prawo neminem captivabimus, stały między krolem a Narodem, i między magistraturami. Niech kto na probę
postawi obywatela w pułwinnego, i w innym czasie; a doswiadczy co to iest \Seym/[???] 1788. Zapewne ten Seym, ktory Zgrzechow RPlitą dźwiga, bespieczeństwa Obywatelow nienaruszy. Wielbię was Nayiasnieysze Stany,
Obywatele; nie zaś lękaią się; a iezli zli się was lękaią, to tym lepiey ( Ja nigdzie Pana niewidzę, tylko tu w Seymuiących
Stanach ( Nie można pod zadnym pretextem naciągać, iż prawo Neminem capivabimus, iest zgwałcone ( Pytam się = Czy iest taki
w Polszcze, coby
[s. 445]
rzekł = iż JPn Poninski, nie zgwałcił tego, co iest naydroższe w Narodzie nietargnął się na Tron?, nie Zgwałcił swobody Obywatelskie? nie
wprowadził nay niepraktykowanszą formę rządow?, a gdy tego nikt w Stanach nierzekł: czyliz ten Pan absolutny mogłby patrzyć
na te bezprawia niedołężnie, y na potym im tamy niezałożyc? Iakże naciągać zasłonę prawa na tego, ktory na swoią obronę nic
nie znalazł, tylko = proszę o Sąd. Iakże pod płaszczykiem Sądu czekać, śmiało tu powiem co myślę, bo nie lękam się Seymu 1788,
iak mowię pod płaszczykiem Sądu mieliście Nayiaśn: Stany pozwolić winowaycy czasu, dopoki by kontraktu o was niezrobił, i
nieuszedł? Mogłaż Rplta dopuscić, aby winny ugodziwszy się z interessowanemi Osobami, mogł uchodzić od winy i od kary? Tu
nie mogę ukontentowania mego zataić. Zpędzam [???] [???]dziestoletni wiek, a jeszcze niewidziałem prawdziwey Rpltey postaci ( tę w Seymie 1788 dopiero znam i mowię żem Polakiem (
Ieżeli urodzenie, jeżeli chęć choć pod karabinami, pozwoliła komu myśleć, dziś dopiero wolno jest mowić; gdy [???] [???] nie widziemy obcey influencyi; gdy widziemy krola z narodem; narod z królem. Co za rożnica być pod rozkazem jednego Despoty,
a pod rządem Rpltey ( Iuż to sofizma upadło, aby szlachcic, co tu siedzi, mogł gwałcic prawa, siedzącego w domu szlachcica
( Prawda, iż w Rpltey intryga być może, ale też każdy w ogolnym rządzie znayduie całość swobod i bespieczeństwo ( kto sobie
znudził rząd republikantski niech się wyprzeda; ale niech się nie czyni zarazą i trucizną, aby tam w kaydanach despoty nawykły,
i na nas kuł kaydany ( Nigdy nie jest dość kary na tego, co Rpltą obalić starał się (
JP Rzewuski upraszał przystąpić do materyi podatkowey ( Czytane było prawo względem osoby Xcia Poninsko z dodatkiem JPa Lubelso
JP Suchodolski Hełmski przymawiaiąc się do Skryptu JPa Sacramoso, zamowił ułatwienie wątpliwości między skryptem a konstytucyą; tudziesz o samytach sekretnych i kieszonkowych, aby te w Stanach złożone były ( bo do 1775. Rplta nieznała Rpltey sekretney, i każdy wiedział o prawie (
JP kasztel. Łukow. odezwał się = Nadto honoru czyniemy Xciu Ponińskiemu, aby on sam tylko kray zdradzał i niszczył, przypuśćmy i drugich ( wszak dwoch podpisało skrypt, nie jeden (
JP Marsz: Seym: oświadczył iż w czasie stanie się zadość wnioskowi JP Hełmsko
Czytał JP Sek. = projekt o kadukach z konferencyi.
JP Krasiński wniosł aby ten projekt był ad deliberandum wzięty y między [???] Stany rozdany (
JP Czacki podał dodatek na nieprawnie zyskuiących kaduki (
JP Dłuski oświadczywszy iż nie jest w mieyscu o tym decydować, zamowił podać w czasie projekt o naturze kaduku etc (
JP Kublicki przypomniawszy iż przy materyi o funduszach kordonownych rzeczono jest w prawie, że kaduki [???] na te dobra wyniesione kassuią się, oświadczył domawiać się o kaduki zyskane na posagi Panien Zakonnych, w kordon zajętych
- A do powyższey materyi przymawiaiąc się rzekł = nie wiem za co teraz tyle jest obrony za Xciem Ponińskim, [???] a roku 1768 gdy brano Biskupow nie mowiono: neminem captivabimus, neque captivari permittemus (
Czytał JP Sekre. projekt o kadukach JPa Potockiego Lubelso
[s. 445v]JP Potocki Lubell: [???] wyłuszczał zaszłe odmiany między swoim projektem a tym który od JPa Podkanclerzego Litto był dokładniey przerobiony, a na konferencyi drabowany ( okazuiąc całą rożnicę względem normalnego terminu (
JP Rzewuski [???] na czas normalny opłaty kadukow od zapaść maiącego prawa oświadczył Oppozycyą (
JP Suchodolski Smoleńs. popierał projekt z konferencyi (
JP Krasiński podał rok normalny 1773.
JP kasztelan Sandecki, z propozycyi od tronu i konstytucyi o kadukach na Seymie 1778, podał ten rok za normalny (
JP Kublicki odezwał się = Gdy normalny rok dobry iest Stefana Batorego, dobry i Stanisława Augusta, ja podaię rok 1000czny
JP Roznowski prosił dodać do projektu = kaduki na Dobra Ziemskie, krolewskie [???] i mieyskie, oświadczaiąc donieść iż na królewszczyzny zaszły kaduki (
JP Marsz: Seym: ogłosił propozycyą ad turnum = Czyli kaduki dawniey otrzymane maią być pociągane do opłaty, czyli od oblaty prawa teraz zapaść maiącego ( dawniey otrzymane? affirmative ( Od oblaty prawa - negative (
Na przełożenie JP Zaleskiego Trockiego iż ta propozycya podważałaby dawniey nadane dobra kadukiem, upraszał o jaśnieyszą (
JP Marsz: Seym: ogłosił inną propozycyą = Czyli dobra ruchome i nieruchome po prawie 1778 otrzymane, mają podpadać opłacie? czyli tylko po oblacie terazniejszego prawa otrzymać się miane? po roku 1778? Affirmative - Po teraźnieyszym prawie? Negative - Szedł turnus ( Vota z Senatu i Minister: Affirmative 2 ( Negative 28 ( Z Stanu Rycersko = Affirmative ( 14. ( Negative ( 49. ( Pluralitas Affirmative 16. Negative 77. ( Posłow nieprzytomnych 114. (
JP Rzewuski upraszał JPa Marsz. o zalecenie kolegom, aby się nie absentowali od obrad (
JP Podskarbi Nadw. Kor: upraszał o czytanie projektu ratyfikacyi konwencyi uczynioney z umocowanemi od Rpltey osobami a JP Janem Baptystą Rossy o pożyczkę 10. millionow w Genuy na 5. procent (
Czytał JP Sekr. projekt ratyfikacyi (
JP Mierzeiewski upraszał o czytanie konwencyi (
Czytał JP Sekr. tę konwencyą (
Przyięty jednomyślnie projekt ratyfikacyi (
Sessya solwowana na poniedziałek (
[s. 446]Bieg rzeczy między żyiącemi tak iest powszechnie wziętym, że po zakończeniu iedney czynności do drugiey przystępuiemy, bo gdyby układ ten nie był utrzymywanym, żadne Dzieło niemiało by swego zakończenia, a niedokończone nieprzyniesło by użytku ani pracuiącemu, ani powszechności. Przemysł w utworzeniu zamiaru mysli zaostrza się naywięcey wystawianiem skutku pracy: Tę odsunąwszy chęć tępieie, a Praca nudną staie się, od ktorey każdy żyiący oddalał by się niedozieraiąc iey zakończenia. Tak w większych iak y w mnieyszych zapędach równy wystawia się widok uskutecznienia Zamiaru, ktoren zwykł przebyłą pracę zasładzać, a chęc ku nowey ożywiać. - Widziemy nayiaśniey w czynnosciach P. Stanów gdy w przeciągu nadzwyczaynym Seymowania, iedne zakończaiąc, do drugiey z rowną gorliwoscią o Dobro publiczne przystępuią. Ale te rzadkie zdarzenie; od niemałego wieku oczekiwane przeznaczonym było aby pod Powagą Imienia Twego N Panie było dopełnione z Sławą dla Panuiącego z użytkiem dla Kraiu, a z chlubą dla Seymuiących że stałoscią chęci gorliwey w tak przedłużonym Seymie nieprzykrząc sobie, swe odbywaią czynnosci, nieuważaiąc ani na opuszczenie Domow ani na własność Maiątków hoynie z nich Skarbowi publicznemu udzieliwszy. Zbliżaiący się czas do ich zupełnego oznaczenia, naichodzące Kontrakty Swięto-Iańskie niemałą część Nas zaymuiące, czy nie zniewolą Nas do nieiakiego sobie odpoczynku. Lecz tę myśl wystawiaiąc, niechcę nią razic Warunku Prawa, przez Nas samych a dla Siebie ustanowionego. Przezorność y doskonałość Ph Stanów zwykle w swych czynnosciach okazuiąca się zaradzi w [s. 446v] poważeniu Prawa dogodzić potrzebom Obywatelskim. Nim oznaczenie Woli Ph Stanów w tey mierze nastąpi: Winienem donieść Jm, że niektóre Projekta, a konieczne do ich załatwienia zostaią w Deliberacyi; te okazuią nie małe powiększenie Dochodów Skarbu publicznego, które za iednym zapędem wpływ by odebrały do Skarbu y w szeregu stałych Podatków bydź mogą zaliczane; przeto po ich załatwieniu gdy Pe Stany będą chciały ulgę sobie sprawic nieiaką pauzą, oznaczą swą wolę. Aże w rozpoczętym Proiekcie mamy ieszcze jeden Punkt niezałatwionym o Kadukach, uprzątaiąc go przed innemi większey Wagi Proiektami, przystępuię do niego, a dla ożywienia pamięci Naszey używam JPa Sekretarza do iego przeczytania.
PRZYMOWIENIE SIĘ
JASNIE OSWIECONEGO XIĘCIA JMCI
ANTONIEGO
CZETWERTYNSKIEGO
CHORĄZEGO I POSŁA BRACŁAWSKIEGO
ORDERU S. STANISŁAWA KAWALERA
NA SESSYI SEYMOWEY
Dnia 12. Czerwca 1789. Roku.
NAYJASNIEYSZY KROLU PANIE MIŁOSCIWY
Prześwietne Skonfederowane Rzeczypospolitey Stany.
Troskliwość JW. Marszałka Seymowego i Konfederacyi Koronney, o głos wolny w ciągu całego Seymu, do wspaniałych Jego Dzieł, więcey ieszcze w potomne czasy doda świetności. Ta troskliwość gdy po dwa razy na Osobie moiey spełnioną została, winienem głębokie moie Temuż JW. Marszałkowi Konfederacyi Koronney, złożyć podziękowanie.
Co do Proiektu przeczytanego, znaiąc dobrze iż narzut Podatku zbytniego na szafunek aktualny J. K. Mci iest istotnym tegoż szafunku ściśnieniem: stoiąc zawsze przy Prerogatywach Tronu dobrowolnie na ten Proiekt pozwolić nie mogę; nim iednak Turnus tenże Proiekt rozwiąże, przydatek moy podobny iaki Emfiteuci w Stanach Rzeczypospolitey zyskali, podać oświadczam: a to z tych pobudek na sprawiedliwości funduiących się. Ze nie rownie większa iest rożnica trzymać Dobra i posiadać summy pod Prawo Kaduka podpadaiące, aniżeli dopiero one takowemu Prawu podległe windykować.
[s. 447v]Żebym więc nie zdał się pominąć i konwikcyi ktore tu słyszałem dowodzących, że obciążenie podatkiem szafunku J. K. Mci nie uymuie i nie ścieśnia bynaymniey Prerogatyw i rozdawnictwa J. K. Mci, tak się explikuię; co do Dystrybuty Przywileiow, że takowa Dystrybuta w dawney zostanie mocy pozwalam. Lecz co do starunku o takową dystrybutę podatkiem obciążoną, godzić się i przekonanym bydź nie mogę, aby rozdawnictwa całkiem ściśniać nie miało.
Ktoż albowiem o ten Dar J. K. Mci starać się będzie, na windykacyą ktorego czasem niepewną połowę wartości straciwszy, drugą połowę do Skarbu Publicznego zapłacić byłby obowiązany: co iaśniey mowię; iest to zostawić szafunek w ręku J. K. Mci, o ktorenby nikt prosić nie śmiał i nie odważył się.
Z tych więc powodow na ten Proiekt nie pozwalam, i o ułożenie Propozycyi JW. Marszałka upraszam; to iest czyli dziesiąty grosz z gatunku takowych Dobr i Summ pod Kaduk podpadaiących ma bydź płacony, czyli dwudziesty.
W Drukarni P. Dufour Konf: Nadw: J.K.Mci, Dyrektora Drukar: Korp: Kad: mieszkaiącego w Rynku Miasta Starey Warszawy Nro: 58.
PRZYMOWIENIE SIĘ
JASNIE WIELMOZNEGO JMCI PANA
MATEUSZA TOPORY
BUTRYMOWICZA
PODSTAROSTY I POSŁA POWIATU PINSKIEGO
NA SESSYI SEYMOWEY
Dnia 12. Junii 1789. Roku
MIANE O KADUKACH.
NAYIASNIEYSZE SEYMUIĄCE STANY.
NIE mogę być Przyiacielem Przywilei w Juris Caduci , bo podobnież iak JW. Chełmski o siebie onegday wyraził, byłem w rownymże przypadku, iż za wydanym przeciwko mnie Przywileiem iednemu z moich Sąsiad ad Jure agendum, co toż samo znaczy co Kaduk, ledwie nie utraciłem większey części moiego maiątku i nie wstydzę się wyznać przed N. S. iż maiątku nie Pańskiego lecz miernego Szlacheckiego, ledwie więc i tego większey przez Kaduk nie utraciłem części.
Takie to było zrzodło przed kilkonasto laty obficie otworzone, że ledwie tysiączny Obywatel w Kraiu naszym był tak szczęśliwy, ażeby z niego dotkniony i pokrzywdzonym nie został. Dzięki więc naywyższey N. K. Jmci P. N. M. iż na Seymie 1776. pozwoliwszy te zrzodło cokolwiek utamować, 50. letniey przynaymniey Possessyi naruszać Kadukiem nie dopuszcza.
Co się zaś tycze opłaty od tych Kadukow, zdaie mi się, iż nic sprawiedliwszego nad to, ażeby te ktore dotąd były otrzymane, płaciły 25. od sta, te zaś ktore od daty ninieyszego Prawa wychodzić będą, ażeby płaciły 50. od sta i to będzie prawdziwą od N. P. ofiarą, bo Rzeplta to odbierać do Skarbu swoiego będzie, co Prawem o Kadukach iest N. Pu. ofiarowano i oddano, gdyż Delator ma tylko zabespieczoną sobie połowę, druga połowa należy ad Fiscum Panuiących.