Sessya 132.

Dnia 31. Lipca.

JP. Marszałek Seymowy zagaił w te słowa = Przeciwnosci, iak są między sobą walczącemi & =

Litt:

Czytał JP. Sekretarz ( Dwóch Generałow Inspektorow po 20m eff. 40m .

JP. Grabowski miał głos za Generał Inspektorami daiąc zdanie aby przez dwa Lata Generał Inspektorowie, a przez drugie dwa Lata Generał Leutnanci służbę Inspektorów odprawiali.

JP. Woiewoda Sieradzki radził zostawić te Urzędy, a na potym opisanie ich powinnosci odłożywszy, daley postępować w Etacie.

Odezwał się JP. Butrymowicz P. Pinski: Chciałbym wiedzieć którzy to są Generał Inspektorowie, bo będąc cząstką Składu Seymu dzisieyszego, rozumiem, że mam Prawo zapytać się oto.

Rzekł JP. Grabowski P. Wołkowyski. Odpowiadam JWo Pinskiemu, że zapytywał się JW. Marszałek Seymowy, czyli po Rezygnacyi Xcia JMci Sułkowskiego y Jm Pana Miączyńskiego, może Król Jm patentować tych Urzędnikow Cywilno Woyskowych, gdy zaszła na to zgoda, więc w mocy JKMci zostało Kogo chcieć udarować Patentem.

[s. 777v]

JP. Butrymowicz P. Pinski, Niechże mi przecie wolno będzie wiedzieć: Którzy to są?

Odpowiedział JP. Gorzeński P. Poznan.



Wspomniany tu iuż był sposob, iakim Król Jm. przystąpił do Patentowania na Urząd Generał Inspektorów, nominował zatym Król Jm. zacnego Officyera, który 30 kilku lat służąc Woyskowo, stanął na Stopniu Pułkownika Buławy Polney Koron. temu to więc zasłużonemu Officyerowi dozwolił JKMc. znaydować się na tym Urzędzie, który mimo zasług znacznym Maiątkiem opłacić musiał, drugi bydź może że z wieku nie ma zasług, lecz czuie chęć do Służby Woyskowey y znalazł podobne JKMci dla Siebie względy, za Którym były Osob Seymuiących Interessowania. Młody to iest Człowiek nieznam go, a więc o stronność obwiony bydz nie mogę. Nie mam talentu abym z Fizognomii zdatność cudzą potrafiał tłomaczyć; Ale zdaie mi się gdy Kommissya Woyskowa użyie go y znaydzie niezdatnym, wtedy będzie go mogła oddalić. Ia zas będąc tu w liczbie Seymuiących, za doniesieniem przez Kommissyą Woyskową o iego niezdolnosci, pierwszy będę z tych, którzy staną [s. 778] przeciwko nie mu. Że zas na wierze publiczney zasadzeni, dokupili się tego Urzędu y Król Jm. wydał Jm patenta do życia lub postąpienia na wyższy stopień; przeto ruszać Jch nie iest moim zdaniem, tym bardziey gdy Rzplta stanowiąc dochod stęplowy, oznaczyła opłatę y od Patentu na Urząd Generał ( Inspektorów, już więc tym samym chciało Jch miec y uznało dożywotniemi.

JP. Butrymowicz P. Pinski wyraził:



Dowiedziawszy się o Generał Inspektorach, widzę, że pierwszy z nich iest JP. Podhorodeński, drugi JP. Jeleński, pierwszemu usłały drogę do tego Awansu talenta, wiadomość w swoim rzemiosle, zasługi y pieniądze. Drugiemu tylko pieniądze. Oddaię to do Uwagi Ph Stanow, czyli może taki exekwować tak wysoki w Woyskowosci Generał Inspektora Urząd, który nie tylko Chorązkiey, ale y Kapralskiey służby nie zna, który nie służył nigdy Woyskowo, ale z Cywilnego na ten stopień wyniesiony został ( Powiedziano mi że dopiero za Granicę ma iechać na naukę. Zastanowic się tu należy Pe Stany! czyli to będzie z honorem Naszym, aby wtak wysokim stopniu Generał Inspektor jezdził za Granicę, aby tam dopiero w Szkole uczył się. Coż o Nas sądzić będą Sąsiedzi, iakaż Konsyderacya będzie [s. 778v] Woyska Naszego. Moim zdaniem, mam to sobie za krzywdę Narodu y dlatego ostrzeżenie tu uczynic winienem, abysmy, przynaymniey szyderstwa obcych uniknęli, aby nie wytykano palcem, z iakich to Polskie Woysko składa się Generałów, aby mowię zalecić Kommissyi Woyskowey, izby Urlopu JPu Jelinskiemu nie wydawała. Mamy Szkodę Rycerską w Kraiu, nakładem WKMci utrzymywaną, niechże więc idzie tam się uczyć między Kadetów, a za Granicę niech nie wywozi wstydu Naszego.

Zabrał głos JP. Zielinski P. Nurski wte słowa:



w Materyi osobistości tyczącey się mowić nie iest obowiązkiem moim bo w Materyi Dobra ogólnego nie w partykularności zaradzac mi Jnstrukcya moia nakazuie. Zniesiona przecież hańba Officyera Naszego ktora nie stanowiła się na tym, że Officyerowie nie byli płatni, ale że ich więcey było iak Gemeynów. Dlatego też to mundur Polski chociaż naybiegleyszego w swym Rzemiosle okrywał Żołnierza, nigdy powagi niemiał za Granicą, dzis gdy się Woysko pomnaża, gdy w kluby Woyskowosci przezornemi ustawami Naszemi wprowadzic go usiłuiemy, gdy dawny nierząd poprawiac, zły znosić, a dobry stanowić iest naszym zamiarem; spodziewać się zostaie ze toż Woysko Nasze będzie miało znaczenie y Konsyderacyą w Europie. Potrzebę mienia takiego Woyska gdy uznaiemy, zastanowic się Nam nad Urzędem Generał Inspektorow [s. 779] należy, który w moim widoku, nie tylko iest niepotrzebny ale szkodliwy. Nie potrzebny, bo ( Inspektorem generalnym nad Woyskiem zrobilismy Kommissyą Woyskową. Szkodliwy, bo Inspektor wieczysty znany będzie całemu Narodowi. Pułkownicy, Szeffowie Podkomendni będą się ubiegali do Łaski Generał Inspektora. Może ktoś iest obowiązany kompletować 2000. Głow, a nie postawi tylko 500. Zniesie się z Generał Inspektorem, a ten za łaską, względem, pokrewieństwem, datkiem, lub iakąkolwiek korrupcyą zapisze 2000. Nayiasnieysze Stany nie tą myslą składalismy podatki, nie tą myslą dotykalismy każdego Stanu, nie tą mowię myslą uymowalismy własnym potrzebom, aby Jchmc. Podkommendni stawiali nam 500 Ludzi za 2000. Kommissya Woyskowa będąc Generalnym Inspektorem, powinna takich wybierać do Inspekcyi Subalternów, o ktorych wierze y zdatnosci zapewni się, takich mowię za ktorych by z czasem odpowiedzieć Nam mogła. Tak wytłomaczywszy się, że Generał Inspektorowie, nie tylko mi są potrzebni ale y niebespieczni; bynaymniey w to nie wchodzę, ani zaprzeczam czyli dzisieysi zdatność do obowiązku dopełnienia posiadaią; Lecz zastanawiam się ieszcze nad czasem który do Inspekcyi nayzdatnieyszy uważam. Gdy roztrząsam wszystkie [s. 779v] 12. Miesięcy całego roku, ieden tylko May znayduie się naysposobnieyszy do Lustracyi Woyska. Zastanowić się y tu należy nad Naszym Ubóstwem, a przeciwnie marnotractwem, Kiedy za ieden miesiąc pracy 20m dla Generał Inspektora oznaczać mamy. Czy iest że to y nazwać się może oszczędnoscią Skarbu Naszego, ktory mówić można że wyciskiem krwawych łez Obywatelskich napełniamy. Czyż miło będzie Obywatelowi ciągnąc się na Podatek, kiedy My dochod z niego tak marnotrawic będziemy, kiedy zamiast wysługi, zbytki za Granicą dopiero uczących się podsycić Nam zostanie. Z tych powodów lubo z naywiększym Serca udręczeniem co się dotycze osobistosci dzisieyszych Generał Jnspektorow, radzic mi iednak należy, aby zostawiwszy Jch przy Randze, Pensyą Skassować na ktorą nigdy z mieysca mego nie pozwalam.

Przymowił się Xże Marszałek Konff: Litt: w te słowa:



Gdy w ważnieyszey Materyi rzecz się toczy, gdy idzie o Dobro publiczne, o całość Kraiu łącząc się iednostaynym życzeniem JWh Kolegow, lecz czasem w zdaniu różnić mu się, bo mi iść przychodzi za własnym przekonaniem. Wielbię Ja słyszane tu głosy, ktore tylko gorliwość o Dobro publiczne dyktowała, ale dzielmy Kwestyą na dwie częsci, a zobaczemy [s. 780] że iedna tylko, pod decyzyą Naszą podpada, to iest: pierwsza, czy maią bydź płatni Inspektorowie, salvis modernis, na drugie zaś zapytanie ktorzy Sam Generał Inspektorami odpowiedzieć nie należy. Iest Seym Prawodawcą y Sędzią, ale tylko przeciwko tym, ktorzy Crimina Status popełnili. Nie widzę tu mieysca Sądownictwa o zdatność; łączę więc głos moy z JW. Chełmskim, abysmy pilnowali wszystkich Urzędnikow, niech będzie ogólne na to Prawo, niech Kommissya pilnuie, by dokładnie, by wiernie pełnili swoich powinnosci niech będzie opis, aby gdy Kommissya Woyskowa dostrzeże że kto nie zdtatny zaraz go odsądziła. Gdyby mi tu powiedziano czy ma bydź ten sądzony, o nie zdatność, który Kupił, Ia sam powiem będziemy wszyscy sądzeni. Do tego momentu, że dostrzegać możemy iż nie było zdatnosci do służby, bo szczupłość Woyska winna. Pułkownik dlatego nie mogł się exercerować, bo Woysko ( było na posłudze publiczney. Nikogo to hańbić nie powinno, że czuiąc się bydź nie zdatnym, przedsiębiorze udać się dopiero na naukę, bo moim zdaniem lepiey iest, że się za Granicą uczyć będzie, niż gdyby bez doswiadczenia y potrzebney wiadomosci [s. 780v] uparcie sam sobie zaufał. Ja się z tym nie taię, żem się starał w tym chlubnym, ile możność, ile siły moie zdoływały postępowac Rzemiosle. Lecz wstydzić się tego nie będę że y teraz uczyć mi się ieszcze potrzeba, bo wiem że odmieniaią się reguły tey nauki, że coraz nowsze czynią się wynalazki. Jeżeli losem nieszczęsnym było dotąd o Polaku mniemanie, iak na Seymie Grodzieńskim głos swiatły dał się słyszeć, że Polak na Rolnika tylko lub Prawnika przemieniony nie może bydź użytecznym w Woysku; to poprawą Naszą zetrzeć y zagubić [???] Zapomniymy więc o tym co było, ale mieymy baczność na to co będzie zapomniymy o osobach a mówmy o Urzędach. Nie mowię Ia wspominaiąc o Generał Inspektorach, abyśmy w nadgrodę Jch Zasług co dla nich uczynili, ale mowię abysmy pamiętali na tych zasługi którzy Jm poprzedzali. Mówię za Urzędem iako potrzebnym, bo za Granicą praktykowanym, mowię nakoniec ze Kommissya Woyskowa, gdy dobra będzie to potrafi błąd złego Generał Inspektora poprawić. Więc zostawić to wszystko decyzyi Kommissyi Woyskowey należy; Jnaczey gdybyśmy zatrudniali się sledzeniem [s. 781] niezdatności, tobyśmy Obrady Nasze zamienili w Sądownictwo tym bardziey gdy dzis więcey widziemy do Usługi Rzpltey ochoty niż zdatności

JP. Żeliński Kaszt: Biecki wyraził: Prawo własnosci tak iest scisle złączone z ludzkoscią, że same nawet dzikie Narody szanować go umieią. Gdybysmy więc gwałcili Prawo Własnosci, nie tylko nie ludzkość, ale drapiezność popełnialibysmy, na co tylko sama przemoc odważyć się może Prawo Nam przepisuie troiaką własność Człowieka, pierwszą spadkową, drugą dorobkową, trzecią nadawczą. Te trzy własci wtenczas mogą bydz uchylone, kiedy posiadacz Jch nie staie się godnym mieszczenia w Społeczeństwie. Dzis Generał Inspektorowie nic w prawdzie nie zgrzeszeli takiego, co by ich odsądzać od tey mogło własnosci którą Maiątkiem swoim nabyć podobało Jm się, aże przysli do tego Stopnia na mocy Przywileju; Więc nie zostaie, tylko twardy ten lód przełamać decyzyą, per turnum do ktorego w Proiekcie podaię Propozycyą = Czyli upatentowanie [s. 781v] JKMci na wyraźne żądanie Stanów może bydź uchylone? lub nie?

Odezwał się JP. Zielinski P. Nurski Za krzywdę sobie poczytywać tego Generał Inspektorowie nie powinni, że chcę ich mieć bez Pensyi; gdy czytam powyżey w Etacie, że Strażnik y Oboźny Koron. zostali się także bez pensyi, że zas są nie potrzebni y szkodliwi, to mimo wywodu moiego w pierwszym głosie, okazałbym wdowodzie widząc sam nie których Subalternów Podkomendnych, których Konie orały y bronę włoczyły Szeregowi młocili po Sprawunkach rozesłani w liczbie swoiey aktualney nie znaydowali się a przecież w Komplet przez JPP Podkommendnych podani byli, Departament Woyskowy był oszukiwany, a Rzplta na tym szkodowała. Z tego więc powodu nie tylko Urząd Generał Inspektorow rozumiem bydź nie potrzebny ale y szkodliwy, a że szkodliwy więc prożny Expens Skassować należy, a Kommissya z Exra expensu niech na Inspekcye wysyła.

Przekładał JP. Marszałek Seym. aby przyspieszaiąc Koniec, decyzyą względem powinnosci Generał Inspektorow odłożyc po ukończeniu Etatu, tak, iak względem Pisarzów Polnych nastąpiło, a teraz udeterminować Pensyą, [s. 782] która czy dla Generał Inspektorow, czyli na Expens Lustracyi koniecznie oznaczoną bydź musi (

Zabrał głos JP. Iezierski Kaszt: Łukowski mowiąc przeciw niezdatnosci Inspektorów, oswiadczył oppozycyą przywodząc że gdy w Berlinie przeszłemu Królowi Pruskiemu prezentowano Dzicię maiące Rangę Generalską, rzekł = to Dziecie gdy mu Bóg pobłogosławi iak dorosnie, będzie pewnie Feld-Marszałkiem całey Europy =

JP. Niemcewicz P. Inflantski rzekł: Iestesmy tu wszyscy zgromadzeni nie na to abyśmy trawili czas, ale zaradzali o Dobru Oyczyzny. Jestesmy wszyscy Narodem Prawodawczym, Jesteśmy Ludzmi maiącemi tylko wiadomość w Prawie y Rolnictwie, ale nie w Woyskowosci iednakowoż mowiemy tak iak bysmy po 15. lat służąc w Woysku, kilkanascie Kampanii odbyli. Nie iestem tak daleko zapalony własną miłoscią, abym za moim tu obstawał Proiektem, ale gdy był tu iuż przez wieki swiatłych Mężow poprawiany, rozumiał bym, że musi bydź dobry, rozumiał bym, że przyspieszy Koniec tym sporom, które nadaremnie czas Nam marnotrawią. Nayiasnieysze Stany! Był u Starożytnych zwyczay Narodów, że w nadgrodę zwycięstwa, Korony Bohatyrom rozdawano, nazywano jednę murową, która wieńczyła tego [s. 782v] skronie, który pierwszy dostał się na Mury nieprzyiaciela, druga Kostralna, gdy w polu, a trzecia wodna gdy na morzu zwyciężał. Ja mówiąc o tym, radbym ieszcze dla tego oznaczyc czasową Koronę któryby zwyciężywszy Kłótnią, czas oszczędził; Więc o przeczytanie Moiego Proiektu upraszam.

Czytał JP. Sekretarz Proiekt JP. Niemcewicza P. Jnflantskiego na ktory nie było zgody.

JP. Marszałek Seymowy podawał ad Turnum propozycyą ( Czyli Generał Inspektorowie dzisieysi maią się zostać ad vitae tempora przy Pensyi lub nie?

JP. Tymowski P. Sieradzki oswiadczył że nie zgadza się na tę propozycyą, bo niezałatwia Kwestyi.

JP. Kochanowski P. Sandomirski dopraszał się o propozycyą ( Czyli Urząd Generał Inspektorów post ascensum od decessum dzisieyszych iest potrzebny lub nie? (

Odezwał się JP. Tymowski P. Sieradz. O nie potrzebie a bardziey szkodliwosci Generał Inspektorów że dowiodł już JW Nurski dla tego Ia powtarzać nie będę. Własność każda nie iest Własnoscią Posiadacza tylko tyle, ile gruntuie się na Prawie; Nie rozumiem tego, na iakim fundamencie Przywiley dzisieyszych ma bydź tłomaczony ad vitae tempora kiedy Prawo [s. 783] 1776. iasnie wyrzekło, że Generał Inspektorowie, powinni bydź czasowi, a owych tylko, których zastało Prawo w tym roku stanowione utrzymało przy dożywociu. Ieżli dzisieysi od tych Dożywotników nabyli, to inaczey nie mogą tylko w Ich stopniu posiadać. To wyraziwszy, co do Własnosci, która się na Prawie gruntuie dla przeswiadczenia każdego upraszam JPa Marszałka Seymowego, aby pozwolił przeczytania Prawa tego pod rokiem 1766.

Czytał JP. Sekretarz Prawo 1766. od słow = Aże Generał Inspektorowie odciągane pensye mieli &.

Odezwał się JP. Zielinski P. Nurski.



Jużem był tey mysli, abym odstępuiąc Propozycyi moiey względem Generał Inspektorow dla samego oszczędzenia czasu przychylił się do mysli JW. Inflantskiego w Proiekcie zawartey. Gdy iednak Prawem swieżo przeczytanym y swiatłym zdaniem JWo Sieradzkiego przekonywam się gdy stoię przy sile Narodu, nie błyskotney silnosci Iego, wracam się do moiey Propozycyi = Czy maią bydź utrzymani Generał Inspektorowie przy pensyi, lub nie y proszę [s. 783v] Ph Stanow aby koniec na tym mogł stanąć, bo gdy się zastanawiam nad upornoscią tey Materyi, ktora tyle czasu już nas kosztuie, osmielam się powiedzieć ze Rzplta nie iest samowładną, że Ja partykularny Obywatel, mam więcey mocy, niż sama Rzplta, gdy mi się służący nie podoba, lub mi iest nie potrzebny, to odprawic go mogę. Za coż więc Rzplta widząc więc Generał Inspektorow nie tylko nie potrzebnych, szkodliwych, ale nakoniec iak się tu iuż słyszeć dało y niezdolnych nie ma ich odprawić. Coż to za smiałość y upor tych sług przeciw Pani swoiey kiedy Jm wyraznie mowi że Jch nie potrzebuie, a ci upornie stawaią że chcą służyc. Niech się Rzplta zastanowi nad swoią Powagą, nad swoiemi wydatkami z ktorych pierwszą zachować, drugich oszczędzać iey zamiarem y usilnoscią bydź powinno (

Rzekł JP. Kochanowski P. Sandomirski Zastanowić się Nam nad tym należy, że nikomu ieszcze z żyiących własnosci nie odebralismy. Czyż mogłaby więc Rzplta bez wstrętu dopełnić to okrucienstwo odbieraiąc Urząd Generałom Inspektorom. Więc moim zdaniem tylko salvis modernis wyrok następować powinien [s. 784] y o taki upraszam.

Przymowił się JP. Suchorzewski P. Kaliski w te słowa =



Uważaiąc w Młodosci lat moich Woysko Rzpltey znieważone, żadnego honoru służyć w Nim nie widziałem dla siebie. Patrzałem bowiem na to memi oczyma, kiedy przed obcym żołnierzem Nasze Woysko z Miasta na Przedmiescie umykac się musiało, więc ( widząc taką nie tylko za Granicą ale w Kraiu samym Woyska Rzpltey zniewagę przedsięwziąłem służyć Oyczyznie w Cywilnosci. Iako przeto Cywilny przedsiębiorąc radzić Oyczyznie Aukcyą Woyska, starać się musiałem cożkolwiek wziąść wiadomosci o Woysku, iezdziłem na Rewie przetrząsałem Etat Woyska Pruskiego, zasięgałem wiadomosci od znaiących się na tym Rzemiosle, y z tego to powodu, gdy radzić mi dzis przychodzi o Woysku, chcę radzić podług przekonania mego, w ktorym nic dokładnieyszego nie widzę, iak chwycić się uwag JW. Inflantskiego. W Woysku Pruskim niemasz Generał Inspektorów, ale są tylko Wydziałowi Inspektorowie, ktorzy maią obowiązek co miesiąc obiezdzać, y lustrować Regimenta sobie oznaczone. Gdyby zaś tak iak u Nas miało bydź tylko trzech Generał Inspektorow, to y przez cały Rok nieobiechali by Woyska po całym rozlokowanego Kraiu. Że zas do zniewagi [s. 784v] Naszego Woyska y to niepomału przyczynia się, iż iest wolność kupienia sobie Rangi, yten tylko może bydz Generałem, Pułkownikiem, Kapitanem kto ma pieniądze, a nie ten co ma zdatność y zasługi, przeto o zniesienie tak niesprawiedliwego y hańbiącego cały Narod Prawa, podam Proiekt, a teraz maiąc litość na teraznieyszych Generał ( Inspektorow, którzy polegaiąc na Wierze publiczney y Prawie dokupili się tych Urzędow, iestem za Proiektem JWo Inflantskiego, który zarazem y potrzebie częstey Rewizyi Woyska dogadza.

JP. Tymowski P. Sieradzki rzekł: Stosuię się y Ia do litosci y dlatego podaię Propozycyą ad Turnum = Czyli Gaża y Urząd po Smierci, lub Ascensie teraznieyszych Generał Inspektorów, ma ustawac lub natychmiast? =

Odezwał się JP. Potocki P. Podlaski: Gdy Generał Inspektorowie włożyli Maiątki swoie w te Urzędy, więc Rzplta nie może dopuszczać tey nie sprawiedliwosci aby tracąc na Randze tracili y na Maiątku, tym bardziey że Powaga JKMci w upatentowaniu Jch nadwerężoną by została.

JP. Kublicki P. Inflantski. Nie byłem nigdy przeciw Urzędowi Inspektorskiemu, bo wiem, że ta Ranga iest koniecznie potrzebna, a więc gdy iest potrzebna, przeto bez Pensyi bydź nie mogą. [s. 785] Z tego powodu sprzeciwiam się Propozycyi JW. Sieradzkiego, tym bardziey, że czy dla teraznieyszych dożywotnich, czyli na przyszłość do rozrządzenia Kommissyi Woyskowey trzeba oznaczyć fundusz na utrzymanie Inspekcyi.

Odpowiedział znowu JP. Tymowski P. Sieradzki: zawsze znaydzie się czas do obmyslenia Funduszu na obowiązki lustrowania Woyska; Więc ta Uwaga zastanawiać Nas nie powinna bo Ia na więcey Osob od przypadku y potrzeby użytych, takiego iak dzisieysi Generał Inspektorowie biorą, niechcę mieć oznaczonego funduszu, Co do Patentu JKMci poiąc nie mogę, iak mogł by ten wiązac wolą Stanow kiedy w roku 1766. wyraznie rzekły że niechcą mieć tego Urzędu dożywotnim.

Przymowił się JP. Zaleski P. Trocki: Urząd teraz posiadany przez Generał Inspektorow iest potrzebny, Kwestya tylko idzie o Urzędników dzisieyszych maiątek; żądalismy tego aby na potym Kommissya Woyskowa Jch sobie obierała, więc na utrzymanie Następnych Pensyą oznaczyc potrzeba. Mieymy wzgląd na Obywatelów, nie zostawiaymy sladu, że Seym 1788 tak chwalebny kogo ukrzywdził. Mowiłem tu iuż, aby Rzplta wprzod nadgrodziła [s. 785v] Wydatki teraznieyszym ten Urząd Posiadaczom, a dopiero stanie się Panią, y będzie mocna nim rozrządzić. Lecz gdy to się nie podobało więc Proiekt JWo Inflantskiego załatwić powinien tę Kwestyą, ktora prawdziwie tyle czasu kosztuiąc, nie miłą się staie, tym bardziey że korzysci żadney dla Rzpltey nie przynosi; przeto dla rychleyszego ukończenia niech idzie Propozycya = Czyli Proiekt JWo Inflantskiego ma bydź przyięty lub nie?

Xże Sanguszko P. Lubelski rzekł: Nie mogę się godzić na pokrzywdzenie dzisieyszych Generał Inspektorow, bo coż będzie zachęcało do Woyska kiedy tak bezwzględna następować będzie Kassacya Urzędów. W moim widoku był by ten przykład podobny do zwyczaiu dotąd praktykowanego w Kongregacyach Mnichow iakich, gdzie częstokroć idzie spać Gwardyanem a wstaie Kanatarzem.

JP. Marszałek Seymowy zaprosił JPa Tymowskiego aby mysli swoie dołączył do Proiektu JWo Inflantskiego w ufnosci azaliz iednomyslność nienastąpi.

Udał się zatym JP. Tymowski P. Sieradz: pod Łaskę y tam czynił poprawki w Proiekcie; Po czym gdy czytał ( tenże Proiekt JP. Sekretarz y Warunek w nim umieszczony, aby dzisieyszym Generał Inspektorom nie [s. 786] wolno było odprzedać tego Urzędu, okrzyknęło kilka Osob Seymuiących niemasz zgody na słowo przedaż.

Odezwał się JP. Tymowski Poseł Sieradzki: Teraz dopiero zrozumiałem o co rzecz szła, więc mam honor oswiadczyć, iż tym bardziey nie odstępuię tego Warunku, kiedy rodzi Kwestyą.

JP. Walewski Wda Sieradzkj rzekł: Nie tak o to słowo idzie, iak o złe użycie onego, bo Prawo już iest zabraniaiące przedaży, gdy Kto lat 15. nie wysłuży, więc załatwi się troskliwość tą poprawką bez prawney przedaży =

Odpowiedział JP. Zielinski P. Nurski: To tym sposobem nigdybysmy się nie doczekali aby wyszedł ten Urząd od Uprzywileiowanych, bo żaden by z nich nie umierał, więc na tę poprawkę nie pozwalam.

Powtorzył znowu czytanie JP. Sekretarz tego Proiektu na ktory gdy zapytywał się JP. Marszałek o zgodę; JP. Mniszech Marszałek W. Koron. wyraził: Niezykłem nigdy sprzeciwiać się takiemu Proiektowi, który maiąc w celu gorliwość o Dobro publiczne popierany y odemnie bywa; Ale gdzie widzę krzywdę Urzędnika Koronnego, tam mowić y stanąć przeciwnie iest moim [s. 786v] obowiązkiem. Znam talenta JWo Generała Podhorodeńskiego, znam rownie y zdatność JWo Grabowskiego, więc niemogę się zgodzić na ten dodatek, aby Kommissya Woyskowa zostawioną sobie moc miała dobierania innych Osob na Inspekcye y z pensyi dzisieyszych Generał Inspektorow Expens zastępowała. Druga Uwaga mówiąca moią oppozycyą iest ta, że przekonałem się iż Woysko bez porządku y zainspektowania tego porządku obeyść się nie może, więc z tego powodu nie mogą się pisać na zniesienie Urzędu Generał Inspektorów na cały Proiekt nie pozwalam.

Podawał zatym JP. Marszałek Propozycyą ad Turnum = Czyli Generał Inspektorowie dzisieysi maią się zostać do życia przy Pensyi lub nie?

JP. Butry\mowicz/ P. Pinski żądał takiey Propozycyi = Czyli Proiekt JP. Jnflantskiego ma bydz przyięty lub nie?

JP. Walewski Wda Sieradzki przekładał, że postąpilibyśmy contra Legem Curiatam, bo Etat się decyduie, w którym mowa bydź powinna o Pensyi nie o Urzędzie.

Zabrał głos Xże Marszałek Konff. Litt: w te słowa:



Nie sposobem zwyczaynym mówienia to wynurzyć mi zostaie, co w każdego podobno Sercu znaydzie się że żal smutek [s. 787] y sama rozpacz nas bierze że te chwile tak potrzebne na prożnosci marnotrawiemy, gdy idzie Kwestya z Etatu wynikła o Pensye Generał Inspektorów decyduymyż ią, czy ma bydź taż Pensya lub nie? Bo czy Piotrowi czy Pawłowi trzeba zapłacić. Czyli dla dzisieyszych Dożywotnikow czyli na utrzymanie nadal przez Kommissyą Inspekcyi, trzeba koniecznie oznaczyc fundusz. Więc to iest obiektem Naszym to decydowac powinnismy nie w daiąc się w Kwestyą Regulamentową. Zastanowić się Nam nad tym należy, że Ogien Woyny na pograniczu zapalony woysko Nasze nieprzyszło do skutku, Zołnierz nie uregulowany, liczba Iego dopiero w Etacie okreslona, co w moim widoku y podobno każdego iest czystą Jmaginacyą, ale nie istnoscią. W takim stanie rzeczy znayduiąc się, bogdayem fałszywym został Prorokiem, że podobno y zchwałą Naszą Stutysięcznego Woyska y z Etatem y z Regulaminem poydziemy wszyscy w niewolą. Mowię to z gruntu Serca, tak iak mowić powinienem, na co przed BOGIEM y WKMc: wykonałem Przysięgę. Dosyć będzie czasu mowic [s. 787v] o Urzędzie Generał Inspektorów kiedy po Etacie decyzyą nawet y Pisarza Polnego obowiązkow odłozylismy, wtedy będziemy mieli pole rozszerzać się z uwagami co iest lepszego, czy czasowy czy dożywotni Urząd, dzis zaś gdybysmy chcieli to wszystko razem załatwić, musielibysmy się podwoynie turnować, a może y więcey razy. Gdy zas tu wprowadzona Materya odbiła się od Woyskowosci y wpada w Cywilność, decydować iey nie możemy, na co gdybyśmy się nawet y zgodzili, że może bydz tu decydowana, to wszelako dwoiakie powinno bydź turnowanie, z którego ani Szeląg ieden do Skarbu nie oszczędzi się bo ieżeli odbierzemy pensyą dzisieyszym Generał Inspektorom, to ią oznaczyć na Expensa Lustracyi powinnismy. Trzeba płacić Officyerów dobrze abysmy Jch nie utracili, bo wszyscy skąpi tym zginęli że maiąc obszerne Dobra niechcieli mieć dobrze płatnych Officyalistow, tak rownie y Rzplta zginie. Co się zas dotycze litosci, pamiętaymy na to aby Obywatele rozrzewnieni nie mieli czasem przyczyny przy zwrocie okolicznosci mogącym nastąpić, gwałcić Ustawy teraznieyszego Seymu tak Szanowne, tak Korzystne dla Oyczyzny tak na koniec sławiące Jmie Polaka.

[s. 788]

Odezwał się JP. Zielinski P. Nurski Jeżeli by mieli bydź narzuceni Generał Inspektorowie, Ja mam honor odwiadczyć Pm Stanom że pierwszy będę, ktory przeciw takiey decyzyi wyidę z Izby z protestacyą.

JP. Marszałek Seymowy czytał Propozycyą = Czyli dzisieyszych Generał Inspektorów zostawiwszy przy Randze y Pensyi ad vitae tempora nadal zostawić ten Urząd dożywotni lub nie? =

Rzekł JP. Zaleski P. Trocki: Jest o to Kwestya czyli Kommissya Woyskowa może co uiąc na innych Lustratorów z pensyi Generał Inspektorów a względem teraznieyszych Posiadaczow, zdaiemi się ześmy się iuż ugodzili na dożywocie, więc podwaiać tę okoliczność w propozycyi nie widzę potrzeby.

JP. Suchodolski P. Chełmski żądał aby cathegoriatim JP. Marszałek Seymowy rozebrawszy cały Punkt zapytywał się o zgodę, y tak nayprzod czy pozwalaią Stany aby dzisieysi byli dożywotniemi, lub nie? a potym podobnie o resztę.

Zapytywał się zatym JP. Marszałek Seymowy = Czy dzisieysi Generał Inspektorowie maią bydź ad vitae tempora zostawieni przy Randze swoiey.

[s. 788v]

Zaszła na to potrzykroć iednomyslność.

Zapytywał się potym JP. Marszałek czyli zachodzi zgoda na oznaczoną po 20m dla Generał Inspektorów pensyą?

Odezwał się JP. Zaleski P. Trocki. Nie o oszczędność mi chodzi, ale o ostrożność; dlatego iakem wyżey explikował się, kładę tu warunek, żeby Kommissya Woyskowa, maiąc pod swoią mocą Gażę ( Generał Inspektorow mogła iey użyc na zastąpienie nadgrody dla tych Officyerów, których użyie do Inspekcyi y pod tym to warunkiem dopiero pozwalam na pensyą.

JP. Potocki P. Lubelski rzekł: Nawiedził Nas Pan Bog tak uprzykrzoną Materyą Generał Inspektorow, ale nie wiem za iaki grzech, chwaliłbym gorliwość, gdyby o wielkie szło rzeczy, y nie dziwił bym się że tak twardo przychodzi Nam postępować, ale gdy o tak drobną idzie okoliczność, za ktorą y sprawiedliwość sama mowic zdaie się, więc nie rozumiem dlaczego przyspieszenie konca trudniemy. Łączmy się z zdaniem JW Trockiego, ktory nieodbiera Pensyi Generał Inspektorom, ale tylko mowi że gdyby wydołać całey Inspekcyi dzisieysi Generałowie nie mogli, tedy Kommissya niech będzie mocna z Gazy Ich, innych zastępuiących Jch powinność [s. 789] Officyerów nadgradzać w czym oddaię dodatek.

Czytał zatym JP. Sekretarz Punkt Proiektu względem Pensyi z dodatkiem JPa Luberskiego; który za zapytaniem JPa Marszałka iednomyslnie przyiętym został.

Czytał następuiący Punkt JP. Marszałek względem skassowania Urzędu Generał Inspektorow.

Sprzeciwił się temu JP. Walewski Woiewoda Sieradzki mowiąc: Nie pozwalam na skassowanie Urzędu chociaż pozwalałem na to, aby Czasowi tylko byli Generał Inspektorowie.

Odezwał się JP. Zielinski P. Nurski: Nie chodzi o Urząd ale o dobre Lustracye, niewiem komu Stany lepiey zawierzyc mogą, czy całemu składowi Kommissyi Woyskowey, czy trzem Osobom wypada więc, że Urząd wieczysty bydź nie może przy Generał Inspektorze, ale niech kogo chce wysyła Kommissya Woyskowa; dlatego niezgadzam się na Urząd, a Inspekcyi żądam ostrzeyszey.

JP. Moszynski P. Bracławski proiektował, aby Urząd Generał Inspektora był pod Imieniem Kommissarza [s. 789v] Inspektora, więc aby ta pensya na cztery częsci podzielona była, czterech zas Kommissarzow Inspektorów, aby Lustrowali przez Alternatę, raz ieden w iedney Prowincyi, a drugi raz drugi, ten zas ktory pierwszą lustrował, drugą razą będzie lustrował drugą, lub trzecią Prowincyą.

Nie było na to zgody, ( Lecz gdy odstąpił oppozycyi swoiey JW. Woiewoda Sieradzki y przeczytał JPn Sekretarz od początku cały Proiekt zaszła na niego potrzykroć zgoda iednomyslna.

Oswiadczył JP. Marszałek Seymowy, że dla łatwieyszego porozumienia się, zaprasza do Siebie JPPw . Kolegów, spodziewaiąc się że tym sposobem w dalszey Kontynuacyi Etatu uprzątną się te trudnosci, ktore tyle czasu zmarnotrawiły, dlaczego upraszał JKMci, aby do Poniedziałku odroczyc Sessyą zalecił.

Sessya solwowana na Poniedziałek.

[s. 790]


Przymowienie się JW. Mniszcha Marszałka Wo Ko dnia 31. Lipca 1789. na Sessyi Seymowey względem Generałow Inspektorow

Niezwykłem nigdy sprzeciwiać się Proiektom, ile z gorliwości Obywatelskiey podanym; niezwykłem tym mniey tamować rozwiązanie toczących się materyi ile po tak długich sporach. Ale gdzie widzę uszczerbek Osoby, gdzie widzę pozor wątpliwości, gdzie widzę iakieś, podeyrzenie, tam mowić, tam przekładać, tam bronić czuię się obowiązanym. Słyszę w Proiekcie dopiero przeczytanym, iz ma być Kommissyi Woyskowey poruczono innych do Lustracyi Woyska wyznaczać, iak Generałow Inspektorow, z powołania obowiązanych, gdyby Ich osądziła być niewstanie dopełnienia Urzędu. Zastanawiam się nad temi słowy niewstanie, y im się sprzeciwiam. Znam ImP Podhorodeńskiego dzisieyszego Generała Jnspektora, znam Jego zdatność Jego wysługi, czyz dopuscić mogę by tym warunkiem oboiętność iaka o nim, o Jego sposobności w prawie zostawała: Znam niemniey y JmP Generała Jnspektora Woysk Litt: Stopniami do tego Kresu posuniętego, czyz Krzywdzić tych Męzow mogę dozwolić, a tym mniey ze Kommissya Woyskowa y bez tego nowego obostrzenia, ma moc wysyłania Lustratorow, gdzie z potrzeby wypada. Idę daley co do Inspektorow, teraznieyszych utrzymywać, Prawo własnosci, Prawo dobrey wiary, Prawo domagaiących się Stanow Jch Patentowania waruie, zatym posiadaiący, iuz utrzymać się dziś dozywotnie powinni; po Nich obowiązki te mniemam iż [s. 790v] potrzebnemi się zawsze okazą; gdyz Woysko bez porządku, porządek bez Lustracyi, Lustracya bez Inspekcyi, a Jnspekcya bez Jnspektorow, obeyść się niemoże.

[s. 791]


Przeciwnosci, iak są między sobą walczącemi, tak z nich czasem wypływa y użytek, Malarz dobieraiący farby dla ożywienia Koloru używa y przeciwney, a łącząc ie, wystawia wyobrażenia, co zamiar mysli iemu podaie. We wszelkich okolicznosciach tak fizycznych iako y moralnych przeciwnosci zdoływaią żyiącym przynosić korzysci, gdy ku dobremu są wziętemi. Rostropność w każdym zdarzeniu iest pomocą, w przeciwnych zaś nayokazalsze wydaie użytni, bo wpozbyciu się nie przyiemnych, zaradza, iak się uchronić, a podaie srzodki ku ich uniknieniu. Przebyte kilka Sessyi daremnemi rozdrazniaią upomnieniem samym Serce Obywatelskie, lecz iak są przeciwnemi zamiarom Naszym, nie widząc z nich dla Oyczyzny Użytkow, tak przynaglaią Nas do skwapliwszego wobradach Naszych postępowaniu którym czasu już nie zwróciemy ale potrzebom Kraiowym dogodzić zdołamy, gdy szczerym gorliwosci Duchem zaięci starać się będziem to nadgrodzić, co od Nas zależec może, a tak w częsciey przynaymniey z długu wypłaciemy się Oyczyznie, y czułość Serca nad stratą czasu nie co ukoić możemy. W tym zapędzie przystępuię do Etatu, ktoren nam tyle sprawia zatrudnienia, ile dla Kraiu przynieść nie potrafi użytku; Lecz w tym smutnym przypadku uskramiam słowa, a mey czułosci poty nie zwolnię poki nie doyrzę stratę pospiechem nadgrodzoną. JP. Sekretarz ogłosi Nam przeczytaniem Punkt o Generałach Inspektorach na którym stanęlismy.