Sessya 124.
Dnia 17. Lipca.
Zagaił JP. Marszałek Seymowy w te słowa "\Zwrotu/w soku pożądanych rzecz & =
Litt:
Czytał JP. Sekretarz Proiekt pod tytułem = Odesłanie Sprawy z u: Klityńskim do Sądow Seymowych = Na który gdy zapytywał się o zgodę JP. Marszałek Seymowy zaszła iednomyslność.
JP. Dłuski P. Lubelski wyraziwszy =
Litt:
iż Offiara dziesiątego grosza słodko iest od Obywatelów przyięta, którą dopełnia gorliwość. Umie Polak cenic - Dobro Oyczyzny y Tronu. Naród klęskom ustępuiąc, nie stracił sprężystosci swoiey oswiadczył: iż sposob wyciągania Offiary z panszczyzny y wysiewow, nie przypada na Ziemię Łukowską, która w szczupłych Kawałkach zamykaiąc swe Maiątki nie według tych prawideł rachuie dochody. Niemasz nikogo, ktoby się od Offiary chciał wyłączać Smutek y trwoga okazała się w Szlachcie nie maiącey dziesięc korcy wysiewu gdy przez Prawo widzi się od Offiary wyłączoną. Niechce tego dobrodzieystwa Prawa używać. Przełozył sposob = aby dla Obywatelow maiących grunta bez poddanych, zamiast wysiewow był wymiar Stay y Zagonow. Długość Staia łokci 150. szerokość Zagona łokci trzy. Kommissye z wymierzonych tak gruntów według ceny Arendy y kalkulacyi tradycyinych wyciągną Jntratę [s. 592v] y dziesiąty grosz oznaczą. Oddał w tym Proiekt do Laski.
Czytał JP. Sekretarz ten Proiekt y poszedł w deliberacyą.
JP. Ossolinski P. Bielski zaniosł proźbę aby liczbę Kommissarzow na dwa Ziemi Bielskiey Powiaty oznaczyc w czym podał do Laski przełożenie Obywatelów Ziemi Bielskiey y Proiekt wyznaczenia Kommissarzów.
Czytał JP. Sesketarz Przełożenie y Proiekt = Proiekt iednomyslnie przyięty.
JP. Potocki Starosta Szczerzecki wyraził: Dzięki Bogu, że chwile przerwy Seymu bez przeciwności Nam zeszły; Rozpoczęlismy na nowo Obrady: każdy moment iest Nam naydrozszy, iedna godzina zgubić Nas lub uszczęsliwić może. JW. Ossoliński uczynił ostrzeżenie przy Limicie aby odtąd przerwy nie było: to ostrzeżenie któreśmy sobie zawarowali ułatwiło spory w odroczeniu. Dozwol Królu Miłł, aby odtąd wszystkie momenta były oddane potrzebom publicznym. Dawni Królowie wszystkie dni w tygodniu, oprócz uroczystych poswięcali Obradom, racz y WKMc. iść za Ich przykładem. Trzy częsci Seymowania nam zeszły, którego - skutkiem są tylko Podatki. O Komplecie Woyska, Kantonach, nierządu nic dotąd nieuchwaliśmy. O korzystaniu [s. 593] z okoliczności y dalszych Krokach Naszych wątpią Obywatele. To iest przyczyną wstrzymania Ofiar dobrowolnych. Z tąd o ciągłe y czynne obrady upraszam a nayprzod o czytanie Etatu.
JP. Matuszewic P. Brzes: Litt wyraził:
Wsrzód trudów ktore WKMc podeymuiesz y przykład Nam - daiesz, kiedy ia się smiem pytać o losie Oyczyzny y porownywam to co iuż przeszło z tym co na potym ma nastąpić; gdy obok teraznieyszych okoliczności kładę rzeczy przemianę z iedney strony niewątpię iż Rzplta będzie szczęsliwa, ale z drugiey boię się, aby zgubioną nie była. Wam Pe Stany winna iest Oyczyzna zmazanie hańby od obcy przemocy; ale czeka aby tę na zawsze odrzucic. Wam winna początki, ale trzeba Końca. Gdym przeyrzał, co nam czynić pozostaie, to cena czasu wypada. Zachęcenie biorę z trudow WKMci, Godnych Marszałków y Przes: Stanów. Podaię Proiekt, abysmy wtedy uczynili ulgę w pracy, gdy przyniesiemy ulgę Oyczyznie. Nieznałbym WKMci, gdybym Go smiał do pracy pobudzać; iestes Nam WKMc, wzorem prac dla Oyczyzny, a wczasie zapadaiącey przerwy Obrad, dałeś dowod czci y przywiązania dla Praw y Narodu. Gdy Narod nad zdrowie WKMc przekładasz, Narod w zdrowiu Króla, zdrowie swoie uznaie [s. 593v] w Proiekcie moim iest wzgląd - szczególny na WKMc. zdrowie, a ten nie tworzy nowey ustawy, ale stosuie się do dawnych przykładow oddaię Proiekt do Laski.
Za wezwaniem Ministerii do Tronu JKMc wyraził =
Litt:
JP. Weysenchoff rzekł: Proiekt JWo Brzes: Litt: Nie na dzis tylko ale y napotym zabespiecza nie trwonienie Seymu, zatym in Ordine deliberacyi upraszam o iego czytanie, ile że w ogolney formie Rządu on przepomniany nie będzie
Na żądanie wielu Posłów czytał JP Sekretarz Proiekt JP. Brzes: Litt: który poszedł w deliberacyą.
Zabrał głos JP. Kublicki Poseł Inflantski -
Litt:
Xże Marszałek Konff: Litt: wyraził
Kto się zapatruie na los Narodu Polskiego, kto zna że się ta Rzplta w obcą Intryg y influencyi Zagraniczney dostała niewolą kto Nas Męstwem, y iednoscią z niey uwolnionych ogląda ten Opatrznosci Dzieło to przypisac musi. Naród nigdy szczęsliwym bydź nie przestanie, gdy Król z Narodem iednym Duchem y torem do ratunku Oyczyzny dążyc będą. Dla tego spodziewać się koniecznie potrzeba że Narod - scisleyszym się zawsze pragnie z WKMc: iednoczyć ogniwem, y iść Krokami, ktore mu [s. 594] są wskazane, aby na rozwalinach dawnego nierządu stałą mogł ugruntować Budowlą y okazać całemu Swiatu, że iak WKMc pilnie uwag Narodu słuchałeś, tak nawzaiem Narod nigdy od zdania iego nie odpisywał się. Chcemy tego by sława Potomnosci to hasło podała, kładąc za przyczynę dlaczego Narod iest wolny y szczęsliwy, że scisle iednoczyć się z Królem starał. Chcemy nakoniec tego, aby trudy WKMci tym uwienczonę zostały, że panuiesz wolnemu y niepodległemu Narodowi, że w posrzod goryczy tych słodkich doczekałeś się momentow które Sercu WKMci ukontentowanie sprawuią. Jm dłużey czego oczekuiemy, tym miley patrzeć - Nam na skutek tego zostaie. Materya Woyskowa przychodzi dzis pod decyzyą Ph Stanów. Dzieło Kommissyi Woyskowey pod Imieniem Etatu iest przed Tronem WKMci złożone. Już od tey Epoki Obywatel chętniey składac będzie Podatek, bo przeswiadczy się na iaki cel będzie obracanym, bo znaydzie w udziale cząstki całosci Maiątku y życia własnego bespieczeństwo. Etat ten Miłł: Panie, iak każde wielkie Dzieło składa się z większych y pomnieyszych częsci, które nayprzód tykaią Skarbu, powtóre Ciała politycznego, nakoniec reszta wygody Exercerunku y potrzeby Woyska. Zadecydować Nam więc [s. 594v] należy Komplet, skład y płacę, a natym się wszystko skończy. Znam ia, iż każdy Proiekt w deliberacyi zostaiący, gdy ma się zamienić w Konstytucyą, czytania w Izbie potrzebuie. Etat choc nie w niydzie w Konstytucyą przecież iest Proiektem, gdy Approbacya iego w Konstytucyi - umieszczoną bydź powinna. Że zas nauczyłem się iż czas Obradom Seymowania Naszego poswięcony iest naydroższy, dlatego rozumiem bydź potrzebą przełożenie Pm Stanom aby pro hac sola vice uczynic excepcyą, to iest nie zatrudniaiąc dzisieyszey Sessyi czytaniem tak obszernego Dzieła, coby y siły JPa Sekretarza zfatygawało y Nam nie naywiększy pożytek przyniosło, bo obięcie pamięcią każdego Artykułu w tak wielkim Dziele iest niepodobne; Przeto rozumiałbym aby rozdany teraz Etat in Ordine Deliberacyi Każdy z JWW. Seymuiących w Domu swoim pilnie przeyrzał, a na przyszłey Sessyi przygotowanemi zostawszy tym rychley do decyzyi onego przystąpić mogli. Żeby zaś dzisieysza Sessya na bezczynnosci nie zeszła, smiem prosić bysmy niektóre tyczące się pomnożenia Skarbu Materye wziąść pod rozwagę zadecydować y w Prawo zamienić mogli -
Zapytywał się JP. Marszałek Seymowy, czyli na wniosek Xcia JMCi. Kolegi, aby rozdanie Etatu, bez czytania onego poprzedzało deliberacyą zachodzi iednomyslność?
Gdy powszechna na to zapytanie zaszła zgoda, JP. Morski P. Podolski żądał decyzyi wniosku swoiego na ostatniey Sessyi - względem nadgrodzenia Szkod Obywatelom Woiewodztwa Podolsko przez Woysko Rossyiskie zrządzonych, niemniey względem opatrzenia w Ammunicyą y Magazyn Fortecy Kamienieckiey, tudziesz względem zabespieczenia się od Zarazy powietrza
JP. Marszałek Seymowy odpowiedział: Co do nadgrodzenia pretensyi Obywatelom, do Woysk Rossyiskich, Deputacya z JPm Ambassadorem traktować będzie, co do innych zalecen, te za wolą Stanow, gotow iest Magistraturom uczynić.
Przymówił się JP. Mierzeiewski P. Podol: w te słowa:
Sprawiedliwy iest wniosek JW. Morskiego Kolegi mego, abyśmy maiąc iednę tylko w Kraiu Fortecę, która od tamtey strony zasłania Granice nasze w Magazyn y Ammunicyą onę opatrzyli. Lecz gdy otym iest mowa, winienem tu iednę przytoczyć okoliczność. Jako Reprezentant Woiewodztwa Podolo ze przez Obywatelów tegoż [s. 595v] Woiewodztwa był złozony Magazyn 6/m okładem Korcy Żyta wynoszący. Ten Magazyn w istocie swoiey teraz znayduie się a wiem dowodnie, że Żołnierz brał swoią zwyczayną z Skarbu płacę y forteca w oblężeniu nie była, na co zas expensowanym został, Jmieniem Woiewodztwa Moiego mam Prawo dowiedzieć się; Z tego powodu upraszać Mi zostaie, aby Jchmc. Marszałkowie uczynili zalecenie do Kommissyi Woyskowey, iżby Nowa Lustracya wyznaczoną została do zrewidowania co się w Fortecy Kamienieckiey znayduie Magazynu y Ammunicyi, co iey było, y gdzie się podziało?
JP. Potocki P. Podlaski żądał, aby Deputacya nie tylko miała zalecenie żądac nadgrody krzywd Obywatelów Podolskich ale y innych Woiewodztw gdzie tylko Moskwa przechodziła y Konsystowała.
Przymawiaiąc się do powyższego - wniosku JP. Rzewuski P. Podol. wyraził:
Zapewne lepiey iak głosy Kolegów tu były słyszane nie wytłomaczę się, ale z obowiązku moiego iako Deputowany do examinowania czynnosci Departamentu Woyskowego winienem uczynic doniesienie; iż wczasie zdanie sprawy przed Nami Departamentu Woyskowego była [s. 596] Materya względem Magazynu y Ammunicyi Fortecy Kamienieckiey, ale iey poiąc y zrozumieć cały Skład Deputacyi nie umiał, gdyż rzecz była zawikłana. - Nie iest myslą moią obwiniać JPa Witta, ale to potrzebą rozumiem: aby nowa Lustracya do uznania y zrewidowania tego wszystkiego wyznaczoną była. Słysząc nadto z powszechnego odgłosu, że w Kamieńcu Podolskim iest mały zapas prochów, winienem oswiadczyć, że własnie przed samym teraznieyszym Seymem będąc w Fortecy Kamienieckiey, po wszystkich mieyscach oprowadzony byłem. Między inną Ammunicyą widziałem Kilkadziesiąt Cętnarow Prochu, który mi w beczkach okazywano, zaręczyć iednak nie mogę, czyli te beczki prożne, lub kamieniami zamiast prochu napełnione, więc y w tey okoliczności Lustracya zdaie mi się bydź potrzebną, która żeby iak nayrychley uskutecznioną była wraz z Kolegami o zalecenie Kommissyi Woyskowey upraszam. Zamawiam także, aby przed decyzyą Etatu był czytany Dziennik Deputacyi do Układu Etatu przez JPa Butrymowicza dokładnie spisany, który wiele nas oświeci -
Odezwał się JP. Suchodolski P. Chełmski w te słowa:
W okoliczności - wniesioney względem fortecy Kamienieckiey, obrócić naszę baczność [s. 596v] powinniśmy nato, że w każdym Kraiu rządnym, gdzie Woyna zapala się Fortece pograniczne w Magazyn y Ammunicyą naypierwey prowidowane bydź powinny. Z Zgorszeniem słyszeć - Nam się daie doniesienie Deputowanego do examinowania dawney Władzy Woyskowey JWo Podolskiego że Examinatorowie doyść y zrozumieć nie mogli okolicznosci o Magazynie zbożowym w Fortecy Kamienieckiey. Więc niemasz innego sposobu, iak przyspieszyć zalecenie Lustracyi y docieczenie czyli ta utrata stała się y przez kogo? Dzis Nas to iednak zatrzymywać nie powinno od zapomożenia Ammunicyą y Magazynem Kamieńca, bo potrzeba iest nagląca, y zwłoki zadney nie cierpi bo forteca na Granicy będąca, a ieszcze blisko drugiey teraz ufortyfikowaney y oblężenia spodziewaiącey się zostaie w niebespieczeństwie. Więc zdawało by mi się zarazem przy zaleceniu Lustracyi nakazac aby w Magazyn y Ammunicyą Kommissya Woyskowa opatrzeć Fortecę Kamieniecką starała się. Że zaś po uskutecznieniu tego przystąpić mamy do Materyi Skarbowey y słyszałem tu iuż popierany przez JWo Inflantskiego Proiekt względem Xięstwa Siewierskiego, [s. 597] a móy w tey samey prawie Materyi względem Biskupstwa Krakowskiego od - dwóch przeszło Miesięcy do Laski iest oddany; przeto o przeczytanie onego y decyzyą upraszam.
Odezwał się JP. Marszałek Seym. - w te słowa
"W Troistym przez JWo Podols. będąc zagadniony sposobie, nie mogę lepiey wytłomaczyć się y dogodzić żądaniu Ph Stanów iak przytomnych tu Ministrów, tak w Deputacyi Interessów Zagranicznych, iakotez w Kommissyach Woyskowey y Skarbowey prezyduiących upraszać, iż by znayduiąc się w składzie tych Magistratur, wolą Ph Stanów uskutecznili, toiest JW. JX. Podkanclerzy Koron. nieomieszka zapewne przełożyć w Deputacyi aby Rekwizycyą o nadgrodę Szkod Obywatelskich przez Woyska Rossyiskie, do Ministerium Peterzburskiego zaniosła. Względem zaś drugiego wniosku, o Lustracyą Fortecy Kamienieckiey ten przytomny tu JW. Hetman W. Litt: zapewne przełożywszy w Kommissyi Woyskowey uskutecznić zechce. Co się zaś dotycze trzeciego względem zabespieczenia się od zarazy powietrzney, rownie tu obecny JW. Podskarbi Nadwor. Koron. o zaleceniu y Woli P. Stanów Kommissyi Skarbu Koron. donieść nie omieszka, która z obowiązku [s. 597v] swoiego skutecznie zaradzić temu potrafi; a tak dogodziwszy żądaniu Ph Stanów przystępuię teraz do Materyi Skarbowey.
Przymówił się JP. Butrymowicz P. Pinski: Co się dotycze Magazynu y Ammunicyi będących w Kamiencu, niemoże być nic chwalebnieyszego iak Lustracya; ale czy iest czy niemasz Ammunicyi y Magazynu, trzeba wczesnie zabespieczyc się y dac zalecenie Kommissyi Woyskowey, aby w tym - Fortece uprowidowała stosownie do wniesienia JWo Chełmskiego
Odpowiedział JP. Marszałek Seym. że w niedawnym czasie wydał Assygnacyą na 120/m w zamiarze sprawienia Ammunicyi prochowey a więc spodziewac się należy, że Kommissya Woyskowa dostatecznie Fortecę Kamieniecką opatrzeć w prochy musiała.
Przystępuiąc do Materyi Skarbowey przełożył JP. Zielinski P. Nurski: iż Rzplta w teraznieyszym Składzie Seymu ma to w naypierwszym celu, aby równość w podatkowaniu zachowuiąc, nikogo nie uciążyć, aleteż nawzaiem w proporcyi Maiątku każdego dotknąć. Gdy więc iuż do tego zamiaru uskutecznienia przez wyznaczenie Kommissyów Powiatowych y szacowanie Maiątku każdego własciciela przychodzi, zostaie ieszcze [s. 598] potrzebuiąca sprawiedliwego wymiaru okoliczność, to iest: iż niektóre Miasta Krolewskie y Duchowne nad słuszność Czopowe swoie pozaprzysięgały, co - nie już sprawiedliwoscią, ale smiechem nazwać należy, gdy nie które tylko po Złł 4. w Taryffę zaprzysiężonego Czopowego podały się. Z tego powodu widząc oczywistą krzywdę Skarbu, Stoiąc przy całosci iego, czytał - stosowny do tego Proiekt.
Powtorzył Czytanie Proiektu JP. Sekretarz pod Tytułem =Nowa Podatku Czopowego Lustracya =
Litt.
Czytał znowu drugi Proiekt od Laski pod tytułem = Pomnożenie Podymnego z Miast większych Krolewskich =
Litt.
Które Proiekta w Deliberacyą poszły.
Czytał potym JP. Sekretarz Proiekt JP. Kublickiego P. Inflantskiego o Xięstwie Siewierskim -
Litt.
Po którym za wniesieniem JPa Suchodolskiego Posła Chełms. czytany był Proiekt pod Tytułem Fundusz dla Woyska -
Litt.
Po przeczytaniu tego ostatniego Proiektu zabrał głos JP. Suchodolski P. Chełms: w tey tresci =
Litt.
wywiodłszy różnicę własności publiczney od własnosci partykularney y wieczysto-spadkowey od doczesney wniosł iż Rzplta., iako
Pani Jedynowładna maiąc
[s. 598v]
moc rozdawnictwa Własności doczesney, ma oraz moc y o niey rozrządzenia. W którym przypadku iest Intrata wakuiącego Biskupstwa
Krakowskiego. Na zarzut = iż aby Rzplta tknęła raz funduszow Duchownych y Starostw, to y do Obywatelskich posięgnie = Odpowiedział:
iż tu nie iest rząd Monarchiczny, ale Republikantski, a w wolney Rzpltey iest kilkaset zawsze Strożów y Obrońców Obywatelskich
Własności. Kassować Biskupa to zle, ale rzec iz Biskup, ma się kontentować 100/m Dochodu rocznego, to się zgadza z Władzą
Rzpltey, z pierwiastkowemi Chrzesciaństwa Ustawami, y z dogodnoscią Tysiącznym Familiom które z chęcią na takowy dochod przystaną
y sarkać nie będą. Z każdym Biskupstwem znacznieyszych Intrat po zgasłych Possessorach tak życzył postąpić, a uiąwszy iednym
co nadto, drugim przydawszy do niedostatku, zupełną koekwacyą uczynić. Tu iako P. Chełmski złożywszy Dzięki JMKci za Konferowaną
pieczęć JXu Biskupowi Chełmskiemu, upraszał o pomnożenie mu Jntrat do 100/m. Równie za JXmi Biskupami Smoleńskim, Kiiowskim y Inflantskim. Upraszał JPa Marszałka Seymowego, o podanie do Decyzyi Proiektu Swego, -
[s. 599]
względem Biskupstwa Krakows. a iezli by oppozycya była, o - uformowanie Propozycyi ad Turnum -
JP. Kublicki P. Jnflantski rzekł: Wniesienie JW. Chełms. iak iest naysprawiedliwsze, tak winienem go poprzeć, ale że Proiekt móy względem Xięstwa Siewierskiego iest oddzielny; Więc proszę w przod o Decyzyą onego.
Odpowiedział JP. Suchodolski P. Chełms: Rownie y Ja winienem poprzeć Proiekt JW. Jnflantskiego, ale gdy się spotykaią dwa Proiekta w iedney Materyi bo o Biskupstwo Krakowskie, mam troskliwość popierania wprzod moiego, bo gdyby decyzya na Proiekt JWo Inflantskiego wprzód zaszła, iuż by moy potym mieysca nie znalazł a do moiego może JW. Inflantski mysl swoią dołączyć.
Gdy się zgodził na te wniesienie JP. Kublicki, zalecił JP. Marszałek czytanie Proiektu JP. Chełms. pod Tytułem = Fundusz dla Woyska = Po przeczytaniu, rzekł JP. Marszałek Seym. Znam dobrze, że bardziey przyspieszać Decyzyą Proiektom, iak oddalać od niey iest moią powinnoscią. Ale pozwolą Pe Stany niesprzeciwiaiąc się temu Proiektowi ponieść proźbę do JWo Chełms. gdyby przez wzgląd na tak ważną [s. 599v] Materyą pozwolił każdemu potrzebnego zastanowienia się, co dopełnić się może, za wydrukowaniem tego Projektu.
JP. Suchodolski odpowiedział, iż od - dwóch Miesięcy był drukowany y rozdany; Zatym podał Propozycyą ad Turnum = Czyli następni Biskupi Krakowscy, maią się kontentować 100/m Intraty, lub nie? =
JP. Suchorzewski P. Kaliski radził, aby wstrzymać się z decyzyą tego Proiektu do przybycia Posłow Krakow. dla nieukontentowania tego Woiewodztwa.
JP. Rzewuski P. Podolski odpowiedział: Proiekt względem Biskupstwa Krakowskiego, nie iest partykularnym iednego Woiewodztwa, ale generalnym całego Narodu; Nie idzie tu o obciążenie Obywatelów, A do tego JW. Marszałek Seym. obwiescił Listem Kolegow aby na 13. Lipca ziechać raczyli. Nakoniec są tu przytomni Woiewodztwa Krakowskiego Senatorowie, a Proiekt przy Posłach był czytany y wdeliberacyą wzięty.
JP. Suchodolski P. Chełms. oswiadczył, iż od Proiektu swego nie odstąpi, bo go podał przy Posłach Krakowskich, y że po iego podaniu odbierał Listy od Obywatelów Woiewodztwa Krakows: nie sarkaiących na Proiekt przez niego podany.
[s. 600]JP. Kasztelan Sandecki, przełożył, iż Biskupstwo Krakowskie, nie iest iedno z przewyższaiących w Intratach, aby samo iedno uszczuplone bydź miało, iż obeymuiąc trzy Woiewodztwa rzędem pracą, y wydatkiem potrzebuie znacznych Dochodow, iż w przód rozdział Dyecezyi za zezwoleniem Rzymu nastąpić powinien, a dopiero zmnieyszenie Intraty; iż Kommissye Powiatowe wyciągnąwszy iuż 20sty grosz z Intraty Biskupstwa sprawił by się zamęt, iż było by to własnie Karą dla Woiewodztwa Krakowskiego zmnieyszenie Jntrat od Jego Biskupstwa zaczynać; Upraszał o wstrzymanie Proiektu aż do Koekwacyi wszystkich Biskupstw.
JX. Podkanclerzy Koron. podziękowawszy JPu Chełmskiemu za łaskawą siebie wzmiankę y zaletę, przełożył, iż Fundusz Biskupstwa Krakowskiego, ani odsądzeniu, ani Kadukowi nie podpada, iż to iest Dziedzictwo Stanu Szlacheckiego do Stanu Duchownego powołanego, iż iest uposażeniem Koscioła, iż JKMc. z Paktow Konwentów obowiązany iest bronic całosci Beneficyow Duchownych; Upraszał Zatym JPa Chełmskiego, aby przez gorliwość w obronie funduszu Koscioła okazaną na funkcyi Deputackiey Proiekt do dni kilku zawiesił.
[s. 600v]JP. Kasztelan Czerski proponował wprzód porozumienie się z Collegium Biskupow y Stolicą Apostolską
JP. Suchodolski P. Chełms. wyraził
"Naypierwszy Obowiązek WKMci z Paktów Konwentow iest bronić całosci Kraiu. Masz WKMc. Prawo rzec: Bronić Was będę, ale uczyńcie składkę na obronę, lepiey iest mieć pewne 100/m w Republikantskim Rządzie, nizli Krocie za Kordonem, gdzie ieden wszystko zabiera y niepowiada za co bierze. Gdy Duchowieństwo chce bespieczeństwa swego y Religii, niech mu na przeciw nie wystawia idealney własności, niech z Nami zawoła: Krolu ieżeli z Paktów masz bronić całosci to bron Religii y Narodu. Na co szukac innych dowodow: Czyliż Biskupstwo Krakowskie przez Kordon Cesarski nieutraciło 400/m Intraty? Czemuż wtedy nie stawało przy własności. Gdyby dawniey to poszło na użytek publiczny przyczyniłaby się całemu Kraiowi obrona. Fundusze Duchowne, nie są czyią własnoscią, chyba tylko Chrystusa, ale ten Pan Zastępów iest Panem y Naszych Maiątków, a ten mówi odeyimicie zbytkowi, aby w upadku Państwa nie zginęło Duchowięstwo y Religia. Na zarzut, iż partykularni fundowali odpowiadam: A Jezuitów kto fundował? Wszak także Partykularni [s. 601] Aczyliż im oddano? Czyliz - Rzplta nie rozrządziła według woli swoiey funduszem Poiezuickim? toż y o Biskupstwie Krakowskim ma się rozumieć? Kto pierwszy kassował Jezuitow? Wszak Stolica Apostolska. Czemuż teraz przychylić się nie ma do rządowych Ustaw? Słyszałem tu zarzut Kary: Nayprzod Kary nie znayduię, bo kto winien, że Biskup Krakowski w tym czasie naypierwey umarł, za co to Karą nazywac co iest Dobrodzieystwem? Ja JXa Sołtyka w nadgrodzie Usług publicznych y pamięć zeszłego Biskupa względom WKMci polecam, a pewien iestem, iż otrzymawszy nominacyą nie rzecze, że iest ukarany. Proiekt moy przed wyciągnieniem Intraty 20go grosza iest podany a choćby wyciągnięta była Intrata, tedy iego decyzya żadnego odmentu nie sprawi za 600/m będzie Reyment od 1200 Ludzi, a małaż dla Rzpltey pomoc. Zgadzam się na Koekwacyą na referencyą do Stolicy Apostolskiey, ale od Proiektu nie odstępuię y proszę o Turnum.
Wezwane Ministerium do Tronu y JKMc. mowił temi słowy =
Litt.
JP. Kublicki P. Jnflantski wniosł: aby Pałac Biskupow Krakows. w Warszawie będący był obrócony na mieszkanie Inwalidow.
Xiąże Marszałek Konff. Litt: Idąc [s. 601v] za zdaniem JKMci w powiększeniu Intrat JXu Biskupowi Chełmskiemu, Smoleńskiemu, Inflantskiemu y Kiiowskiemu, oswiadczył za dwiema posledniemi, iż ci nie z dochodów Koronnych, ale z Litewskich mieć pomnożenie powinni; Wreszcie podał godząc wszczęty spór srzodek, aby Biskupstwo - Krakowskie, nie było w przód Konferowane, aż poki z Intrat iego dług 10000000 nie zostanie zaspokoiony.
JP. Marszałek Seym. prosił JP. Chełms: aby odstąpił od żądania Turnum, a przynaymniey do następuiącey Sessyi Proiekt swóy odłożył; Lecz JP. Chełmski obstawał przy Turnum.
JX. Biskup Inflantski wyraził: Osobista korzyść mnie nie wiedzie, Boga biorę za Swiadka, że idąc za powołaniem do Stanu Duchownego nie miałem na celu Ambicyi Za Panowania ieszcze Poprzednika WKMc miałem Nominacyą na Biskupstwo, które posiadane to gdy nie dla dopełnionych formalnosci mnie mineło, z Łaski dopiero WKMci otrzymałem ten stopień. Nie rzekę, że to własność Duchowna zamilczę, że fundusz Koscielny, to tylko oswiadczam, iż fundusz Poiezuicki, iako był na Edukacyą - ustanowiony, tak na Edukacyą obrócony został, y że w Państwach absolutnych Intraty Duchowne [s. 602] wchodzą do Kassy Religii. Ponieważ JP. Chełms. żąda Turnum y Ja podaię moią Propozycyą = Czyli Biskupstwo Krakowskie ma bydź obrócone na pomnożenie Intrat innych Biskupstw, lub nie? Proszę o Turnum między dwoma Propozycyami.
JP. Rzewuski P. Podolski oswiadczył oppozycyą na to wniesienie.
JP. Suchodolski P. Chełm. wyraził, iż w Proiekcie iego, nie iest celem Interess prywatny, ale publiczny zatym Propozycya JXa Biskupa Inflantskiego obok Propozycyi iego iść nie może.
JP. Czacki P. Czerniechow. podał Proiekt aby Dochody Biskupstwa Krakow. tymczasem na umorzenie Długu 10000000 były obrocone y prosił o Turnum - A JP. Rzewuski upraszał JPa Marszałka, aby pytał Izby o zgodę na wniesienie Marszałka Konff: Litt:
JP. Suchodolski P. Chełm: Tłómaczył, iż wniesienie Xcia Marszałka Konff Litt: było stosowne do Jego Proiektu, bo to obracało Intratę Biskupstwa Krakowskiego, nayprzód na dług Rzpltey, a potym na Woysko okreslaiąc Biskupowi 100/m Intraty. Wniesienie zas JPa Czerniechowskiego, iest wcale przeciwne, bo po umorzonym - długu, przywraca Biskupa do całkowitey Intraty; Zatym iako [s. 602v] przeciwne y nowo wprowadzone, ad Turnum iść nie może.
Po odstąpieniu przez Xcia Marszałka Konff. Litt: od poprzedniczego wniesienia Czytał JP. Sekretarz Proiekt JP. Chełms: Lecz JPn Kublicki P. Inflantski oswiadczył iż nie odstępuie swego Proiektu o Xięstwie Siewierskim.
JP. Marszałek Seymowy ogłosił Propozycyą ad Turnum = Czyli Biskupi następni Krakowscy maią się Kontentować 100/m roczną czystey Intraty lub nie? -
JP. Butrymowicz P. Pinski pytał czy ta Intrata ma bydz w Dobrach lub Pensyi.
JP. Marszałek \Seym./ na żądanie wielu dodał w Propozycyi w Dobrach
JP. Kasztelan Sandecki, radził, aby ta Intrata była w pensyi, oraz upraszał, aby w propozycyi deklarowac czy Biskupi Krakows. maią bydz wraz brani za Xiążąt Siewierskich lub nie?
JP. Marszałek Seymowy poprawił Propozycyą = Czyli następni Biskupi Krakow: Xiążęta Siewier. maią odbierać czystey roczney Intraty 100.000, lub nie? =
JP. Niemcewicz P. Jnflantski prosił JJXX. Biskupów Zmudzkiego Inflantskiego, aby odstąpili od oppozycyi: Lecz Ci oswiadczyli nayuroczysciey, iż obstaią przy niey.
JP. Marszałek Seym. powtorzył czytanie Propozycyi, w którey na wniesienie JPa Mierzeiewskiego [s. 603] wymazano wyraz następni.
JP. Matuszewic wniosł, aby w drugiey części Propozycyi umiescić lub całkowitą Intratę.
JP. Marszałek Seym: ogłosił Propozycyą ad Turnum z tą poprawką = Czyli Biskupi - Krakowscy Xiążęta Siewierscy, maią odbierac 100/m roczney czystey Intraty, lub przy dawney Intracie zostać, maią odbierać 100/m affir: przy dawney Intracie zostać Negatt:
Szedł więc Turnus na tę Propozycyą - Z Senatu y Ministerium było Wotow afirmative 6. Negative 11.
Z Stanu Rycerskiego aff. 56. Negatt. 9. Pluralitas affirmative 62. Negatt. 20. Nieprzytomnych Posłow 111.
JX. Biskup Zmudzki upraszał o Kreski Sekretne - A Xże Marszałek Konff. Litt: utrzymywał, iż gdy residuitas Intraty ma wchodzić do Skarbu Rzeczypospolitey, tedy to iest Materya podatkowa nie cierpiąca Kresek Sekretnych.
JX. Biskup Inflantski oswiadczył iż w Propozycyi ad Turnum nie było wzmianki że reszta Intraty Biskupstwa Krakowskiego poydzie do Skarbu.
[s. 603v]Po długich sporach y rożnych pro y contra głosach, przystąpiono nakoniec do Kresek Sekretnych, z których okazało się Wotow Affir: 56. Negatt. 23. -
Po ogłoszeniu pluralitatis zblizyło się Ministerium do Tronu y Sessya do następuiącego Poniedziałku była odwołana -
[s. 604]MOWA
Jaśnie Wielmożnego Jegomości Pana
WOYCIECHA
SUCHODOLSKIEGO,
CHORĄŻEGO Y POSŁA ZIEMI CHEŁMSKIEY,
ROTMISTRZA KAWALERYI NARODOWEY ,
Dnia 17 Lipca. 1789 Roku,
MIANA.
NAYIASNIEYSZY KROLU, PANIE MOY MIŁOSCIWY!
NAYIAŚNIEYSZE SKONFEDEROWANE RZECZYPOSPOLITEY STANY!
Wywodzono świętość Praw własności, w cierpliwym dosłuchuiąc milczeniu, gdy y mnie w dniu dzisieyszym mówić o niey przychodzi; różnić muszę, naysamprzod własność Publiczną od własności partykularney, potym własność spadkową od własności doczesney.
Nikt zaiste od początkowych zacząwszy związkow nie zaprzeczy temu, że ludzie spaiaiąc się przez potrzebę wspolnego ratunku, w iedno społeczności ogniwo, formuiąc przez to z czasem Narody, tworzyli dla siebie Oyczyznę, którey z własnego interesu, ustanowić musieli własność przyzwoitey siły y potęgi, bez którey każdy Kray w dzisieyszym osobliwie też wieku iest niczym; a ta własność publiczna tak daleko iest rozszerzona, że iey nawet życia nasze poświęcone w zakład oddaliśmy, a kto do tego to naydroższego daru ma Prawo, do maiątku łatwo wyprobuie.
Te pierwiastkowe Kraiow własności, zależały naywięcey na waleczności mieszkańcow, wszyscy bez wyłączenia Obywatele bronili swe siedlisko, a odwaga y męstwo rozszerzały Państw ich Granice. -
Narody, którym brakło tych wrodzonych darow, zaczęły wydoskonalać sztukę woienną, którey wzrost potrzebował wydatkow, lękliwi woleli dawać nayuciążliwsze podatki, okupuiąc własne [s. 604v] życia y resztę maiątkow, tym zaś sposobem bespieczeństwo Kraiu zwiększało się, y zostało własnością publiczną, które wszystko co iest naszego, w ręku swoim trzyma, kto tego znać niechce, nie wie co to iest naypierwsza zasada, od którey wszystkie inne dobra ogólnego zależą sprężyny.
Z tego com powiedział, wypada, że bądź to w oparcie woyska, bądź w pospolitym Obywatelow na obronę Oyczyzny swey ruszeniu się, bydź musi własność Kraiowa w bespieczeństwie publicznym.
Te męstwa y waleczności przykłady, silne Kraiowey obrony wystawuiąc ramie, naydłużey u nas utrzymywały się, bo aż do ostatniey nieszczęścia Polski Epoki, nie tylko własny Kray broniły y rozszerzały; ale chybiaiąc polityczne kalkulacye, częstokroć obcym Narodom w pomocy stawały. Ta szczerość Polski do pomagaiąc innym, pod sobą przepaść kopała, y zle zapłaconą obronę, podziałem Polski pózniey przypłaciwszy, legła w tey toni, z którey w zdarzonym przez wyroki Niebios losie, zaczyna dopiero dzwigać się, o własności Rzeczypospolitey myśleć, doziera po tak mocney przestrodze, że niedosyć iest teraz waleczność współ-Ziomkow mieć za tarczę bespieczeństwa swego, potrzeba woyska y podatkow, a przytym y ten przyrodni dar Narodu wyda się lepiey, a zdoła okryć Oyczyznę od napaści sąsiada.
Wywiodłszy nayiaśniey własności Narodowey świętość, przystępuię do własności partykularnych, których pewność gdzie tylko iest Prawami zaręczona y dotrzymana, stanowi naypierwszą Obywatela swobodę, a w którym kolwiek końcie Swiata żyiący, te trwale nieporuszonę znayduie twierdzę; miłą dla siebie nazywa Oyczyznę, do niey się naymocniey przywiązuie, a przez zapał częstokroć miłości oney y cnoty, nieoszczędza na obronę iey maiątku, życie iey same poświęcaiąc.
Tak to miłą Praw opiekę ma nad sobą każdy w Republikanckim Rządzie, maiąc ze wszystkich Woiewodztw Reprezentantow, a przeto naturalnych stróżow swoiey y całego Kraiu własności, próżnoby lękał się tych postrachow, które ia rozsiewane słyszałem, że nayciężey aby się Rzeczpospolita Starostw lub Duchowieństwa raz tchnęła, żaden potym Szlachcic dziedzictwa swego pewnym nie będzie.
Będę ia niżey różnił naturę dobr dziedzicznych, od natury dobr dożywotnich; tu tylko na odbicie tych w odzież pozoru przybranych postrachow, to powiem, iż nie iest to Rząd Monarchiczny, kędy ieden nieszczęśliwym dla ludzkości przeznaczeniem, wszystko pod wolą swoią zagarnąwszy, nie tylko na zasłonę Kraiu, ale nawet na swoie widzimi się zabiera bez względnie, y obraca podług swego upodobania wszystko, w wolney zaś Rzeczypospolitey, [s. 605] więcey trzechset osob pilnuie bespieczeństwa y całości Obywatelow, dla tego też widziemy zaraz tę rożnicę, iż w wypadłey konieczności powiększenia Skarbu Publicznego, czerpać chcą Stany ze wszystkich zrzodeł, nikogo nie nieszczęśliwiących, Prawa własności szanuiąc, każdego aby całkowitym ciężarem podatkowania nie obarczyć Szlachtę, która niechay daie, ale w ten czas kiedy uyrzy wszystkie zrzodła tknięte y na Skarb publiczny obrócone.
Jeżeli te chlubne korzyści dla mieszkańca wolnego, słodkie w życiu iego przynoszą mu skutki, tedy wywdzięczenie się tey Oyczyznie, baczność na iey bespieczeństwo, nieszczędzenie siebie, y nikogo dla utrzymania tey to własności Publiczney, są to Obywatelskiey gorliwości zakłady, które z życiem zaczynać się, a z śmiercią chyba kończyć powinny.
Widocznie przeto obaliwszy podobną boiaźń, trawnie w umysły wpaiaiącą postrach, okazałem, że nikt z partykularnych nie może bydź pewien własności swoich, skoro Rzeczpospolita swoiey mieć zabespieczoney nie będzie, zguba Obywatela iest w zgubie Kraiu, a ztąd wypada, że obrona onego, iest obroną maiątkow partykularnych; y uyrzawszy zatym takowe spoienie szczegułu z ogułem, idę tłómaczyć co to iest dziedzictwo y doczesność każdego przy Prawach, wieczności y czasowości święcie zachowuiąc.
Kto kawał Fortuny krwawo wypracowanym pota czołem nabył, nazywa się dziedzicem, ma Prawo wieczności spadaiącey na następcow swoich, lękać się nie może nigdy Seymu, tylko w iednym przypadku popełnienia występku przeciw Rzeczypospolitey, inaczey iest iak za murem, bo ma koło trzechset obrońcow Praw swoich, interes iego staie się powszechnym; tknąć go nie można, nie podaiąc samych siebie w niebespieczeństwo, y zda się że ten związek tak ścisły, cień nawet boiaźni od każdego oddalać powinien. Drugi rodzay własności doczesney, są to rozdawnictwa Starostw, Biskupstw, Opactw, y tam daley; czasowa ta własność każdego powinna bydź rzeczą równie nietykaną, ale po zgasłym właściciela życiu, ten iest iey Panem, który ią nadał, maiąc albowiem moc nadania, nie można mieć zaprzeczoney sobie zostawienia.
Jedynowładność Rzeczypospolitey, równa się ze wszystkiemi absolutnemi Panami, tym tylko różniąc się, że u nas trudnieyszy skutek, bo ogólney zgody albo większey przynaymniey potrzeba części Narodu, dla tego też Obywatel może śmiało powiedzieć, że iest bespiecznym, tam zaś skutek w iednego zostaie ustach, iest łatwy, dla tego też bespieczeństwo Kraiu iest zawsze pewne, ale co Obywatelskie, iak się nadarzy.
Naśladuymy go co do zabespieczenia Rzeczypospolitey, bo tym y swoią własność, y Rzeczypospolitey wieczność, w późne zapewniemy czasy.
[s. 605v]W takim ia przypadku widzę dziś wakuiące Biskupstwo Krakowskie, kassować Biskupa, byłoby to uymować Kościołowi, wdawać się w święte a od nas koniecznie uszanowania godne Prawa iego, byłoby to obdzierac trzodę z pasterza; ale powiedzieć, że następuiący ma się kontentować stoma tysięcy intraty roczney, iest to dogodzić pierwiastkowym Kościoła ustawom, że zbytek poświęcano ubogim, tu zaś Religia na osłonę samych siebie w bespiecznym Republikantow siedlisku, oddać to nakazuie.
Rzecz wątpliwości nie podlega, że sto Familii w Polszcze, z ochotą na te Biskupstwo, w tym sposobie urządzone przez Stany, póydzie y uszczęśliwionemi zostaną; więc nayiaśniey dowodzi się, y uszczęśliwienie następcow na te Biskupstwo, y powiększony dochod Publiczny, Rok rocznie do 600,000. któż się takiego chwytać nie będzie źrzodła, które nas prowadzi do możności mienia 100,000. Woyska, a nikogo nie krzywdzi?
Z każdym następnie Biskupstwem radziłbym postąpić tak Stanom Nayiaśnieyszym, po zgasłym dożywociu każdego z dzisieyszych Possessorow, a iasno sposob myślenia mego tłómacząc, nie tylko iestem za odięciem od iednych zbytecznych intrat, ale też mówię y za przyczynieniem tam, gdzie ich dostatecznych nie widzę.
Jako Posłowi Chełmskiemu stawa na pierwszym celu Biskup Dyecezyi moiey, za którego wyniesienie na te dostoieństwo pod-Kanclerstwa, winne Waszey Królewskiey Mości iako Chełmianin składam dzięki; uszczuplone intraty iego, równemi chciałbym mieć z dopioro w zmiankowanym Biskupstwem. Nie powinno to nawet Skarb Rzeczypospolitey kosztować, nayłatwiey przyłączyć iest Opactwa które z dochodow Duchownych, zrównaią dochody Biskupie. Powtórny iest sposob, przyłączyć Dyecezyą Lubelską do Chełmskiey, a z intrat do Skarbu dzisiay wpływaiących, udzielić proporcyonalnie Chełmskiemu, tak ażeby wyrownywaiące pracy Biskupstwo te miało intratę.
Też same proźby moie zanoszę za JW. Krasińskim Biskupem Kamienieckim, którego odpadłe w kordon dochody, tak znacznie uszczupliły intraty.
Niewdzięcznym okazałbym się Polakiem, gdybym napawany słodyczą rozumnych dzieł JW. Jmci Xiędza Biskupa Smoleńskiego, niemiał y za dochodami Biskupstwa iego mówić. Senatorem iest równym, użyteczne dla Kraiu prace iego, bez wydatkow się nie obeydą. Niechay na schyłku dni swoich, na rówey z drugiemi w dochodach los swóy patrzy.
Mówię za JW. Kiiowskim y Inflantskim Biskupami, którzy gdy uyrzą sprawiedliwość Seymuiących Stanow dla siebie wymierzoną, uwielbiać będą w każdym czasie wyroki Nayiaśnieyszey Rzeczypospolitey Skonfederowanych Stanow, a w nich się rozpatrzywszy [s. 606] przyznaią sami, że ieżeli Seym 1789. Roku uymował sprawiedliwie zbytkowi, nie zapomniał nadawać słusznie niedostatkowi.
Podnoszę Proiekt móy względem Biskupstwa Krakowskiego, podany tym śmieley, żem przekonany, że kto ze stem tysięcy roczney intraty szczęśliwym nie będzie, ten y milionowe licząc nazywać się nim nie może.
ODPOWIEDŹ TEGOŻ,
Na teyże samey Sessyi.
Na kilka do mnie wymierzonych odpowiadaiąc Głosow, winienem iest zaczynać od Waszey Królewskiey Mości, pod którego zasłonę uciekaiąc się Duchowni, przypominaią mu Pacta Conventa : póydę y ia z niemi do tychże Paktów.
Roztrzęśniymy tę solenną Narodu z Waszą Królewską Mością umowę, a pierwey tam podobno całość granic y bespieczeństwo Rzeczypospolitey znaydziemy, iak całość Duchownych.
Nayiaśnieysze Stany! nie podobne do pełnienia obowiązki, nie kładą się na Królow. Postawmy siłę Narodową na nogach. Królu! przemów w tym momencie do tego to poważnego y szanownego Duchowieństwa grona; zaprzysiągłem Narodowi, że całości iego bronić powinienem. Religia święcie mi to dochowywać nakazuie, lecz bez Woyska, zdołamże ia dopełnić te obowiązki! - Tak W. K. Mość przekonasz Duchowieństwo o takowey potrzebie, tak obowiązkom swoim zadosyć uczynisz, tak Religią utrzymasz, tak siebie, Duchowieństwo y Rzeczpospolitą ocalisz.
Na co po dowody zapędzać się gdzieindziey, pódźmy do tegoż samego Biskupstwa, wszakże po nieszczęściu odpadłych Prowincyi od Polskiey, czterykroć sto tysięcy roczney straciło intraty. Dla czego? - Bo Woyska do obrony Kraiu nie było. Czyliż po tak świeżym przykładzie, ostrożnieyszym Duchowieństwu bydź nadal nie wypada? - Zwróćcie oczy wasze zacni Pasterze nasi na wszystkie generalnie absolutne rządy, wyznaycie co się tam z wami dzieie. Oto cierpieć ciągło musicie, y sarkać wam nawet niegodzi się. W rządzie zaś Republikantskim, sami zasiadaiąc z nami, widzicie szanowane y nietknięte Prawo wasze doczesności. Następcom dopiero waszym, przyzwoite, bo stu tysięczne, wyznaczamy intraty. [s. 606v] Więc potrzeba różnicę położyć, między gwałtem a porządkiem; ci co do Biskupich następnie przychodzić będą stopniow, y uszczęśliwionemi zostaną, y zasłoniętemi od napaści, y wpadnienia do Kraiu Rzeczypospolitey obcych Potencyi; wy, co Prawa wasze na sobie dochowane widzicie, z dwoistą słodyczą dni życia waszego kończyć będziecie: raz że wam nie odbierano to, co wam legalnie było nadane, powtóre, że następuiący choć z mnieyszą intratą ieden, ale też z większą drugi, sprawiedliwość wyrokow Rzeczypospolitey nie może tylko uwielbiać: na ostatek, to co naywyższe dla was ukontentowanie sprawiać powinno, oto Kray mocnym uczynicie, a przez to obronę Duchowieństwa y Religii wiecznie zatwierdzicie.
Nayiaśnieysze Stany! dalecy ieszcze bardzo iesteśmy od podatkow na sto tysięczne Woysko wydostarczaiących. Jeżeli tak bogate opuścimy źrzodła, cofać ustawy naszey względem liczby Woyska, bez wstydu y hańby nie możemy; wypadnie więc ciężar w zwróceniu się do Szlachty. Szlachta nam y sprawiedliwie wyrzucać nieprzestanie: opuszczaliście obfite y znakomite fundusze, y tym sposobem naseście ucisnęli. Nie zaiste, Nayiaśnieysze Stany, niechay Szlachta dokłada, lecz niech zna, żeśmy wprzody nic nieopuścili, coby ciężar ich zwalniać mogło.
Na Głos JW. Kasztelana Sandeckiego odpowiadaiąc, iż mu tylko o to chodzi, aby nie pierwsze Biskupstwo Krakowskie karę tę odnosiło, wyrazić muszę, iż pierwszy raz w życiu moim podobno słyszeć daie mi się karę, daiąc komu sto tysięcy roczney intraty. Toć więc pod takową karą tylu innych Biskupow zasiadało, nie maiących y trzydziestu tysięcy roczney intraty, a równemi będąc Pasterzami, równemi w Prerogatywach Senatorami, za cóż nie maią bydź y równemi w intratach Possessorami? Umorzą się intrygi y emulacye, każdy zarówno pracować będzie, bo nadgroda równa, wskazuie y potrzebę równości podziału w Dyecezyi. Któż temu wreszcie iest winien, że naypierwszy Biskup Krakowski umarł, czyli, prawdę mówiąc, zamęczono go? Na co tu próżno stawać przy idealney własności Kościoła; iasno powiedzieć należy, że to iest własność Chrystusowa, a ten Pan zastępow działow żadnych nie zna; cały świat iest iego własnością, on nami wszystkiemi włada, on y dzisieyszą decyzyą Izby rządzi, y pewnieby lub iego nie zdołał rozrządzenia tego uskutecznić, gdyby ten Pan nie instrumentował nas na to, abyśmy przyzwoitymi dochodami opatrzywszy Duchowieństwo, zbytkuiącą część oddali na zasłonę siebie y Religii.
Wystawiono wam, Nayiaśnieysze Stany, expensa utrzymywania Katedry Krakowskiey, a zapomniano tey prawdy powiedzieć, że Katedra Krakowska ma oddzielne y dość znaczne na utrzymanie siebie fundusze.
[s. 607]Na tym iaśnieysze wyprobowanie, że następni Biskupi z stoma tysięcy intraty uszczęśliwionemi będą, odważam się polecić względom Waszey Królewskiey Mości y Nayiaśnieyszych Rzeczypospolitey Stanow, Jmci Xiędza Sołtyka Dziekana Krakowskiego, który będąc Synowcem owego to nieszczęśliwego Biskupa, przykładnie y z znacznym wydatkiem odbywszy funkcyą Prezydentską, nieomieszkuie dawać dowodow w pracy swoiey dla Kraiu w Kommissyi Kruszczowey; a ztąd zdaie się nayoczywiściey mieć prawo do względności Seymuiących Rzeczypospolitey Stanow. Nie przyimie on to za karę, przyimie to za łaskę Waszą Stany Nayiaśnieysze, a osłodziwszy przy schyłku dni swoich pracę, wskaże drogę dla innych, aby przez cnotę do tego dochodzili stopnia. Rozrządzała Rzeczpospolita dobrami po zgasłym zakonie Jezuitow, tęż samą ma iedyno-władność w rozrządzeniu intratami zawakowanego Biskupstwa Krakowskiego. Nie kassuie Biskupstwa, nie nadweręża Praw Stolicy Apostolskiey, iako głowy Kościoła, przy których iabym pierwszy stanął, bo znam obowiązki Religii moiey, lecz gdy widzę Panuiącą gorliwość w Polakach, przy obronie oney powinnienem pilnować, aby y siła Narodowa była odpowiadaiąca tak zbawiennemu zamiarowi.
Już przeto odbiwszy wszystkie zarzuty, nieprzekonywam się y tym, aby zaczęta Kommissya Woiewódzka podatkowania, wstrzymywać mogła układ nasz względem Biskupstwa Krakowskiego. Dlaczego kiedy iedno-myślna zayść nie może zgoda, podaie propozycyą ad Turnum. Czyli Biskup Krakowski ma mieć od tąd tylko sto tysięcy roczney intraty, czyli całkowitą iak dawniey?
ZDANIE TEGOŻ,
Na teyże Sessyi in Turno.
Wielki Boże! strzeż mię od takiey własności, któraby nieszczęście moie zrządzać miała! takiby był głos owego to sławnego klęskami
zmarłego Biskupa Krakowskiego, owego kilkoletniego za wiarę y wolność niewolnika, gdyby z martwych mógł powstać popiołow,
y tu w Senacie zasiadłszy, głos do was Nayiaśnieysze Stany podnieść.
Rzekłby on coś y więcey o własności Duchowieństwa, wystawiłby y on wam przypadek takowy; że o to w wilią zapisałem Kapitule
Krakowskiey sto tysięcy, a ta niewdzięczna, nazaiutrz z pomocą Rady Nieustaiącey gwałtowność na osobie moiey uczyniła, sromotnie
mię uwięziła, maiątek mnie y sukcessorom wydarła, za waryata ogłosiła, a przecięż własności zapisowey dla siebie nie nadwerężyła.
Tkwi w sercu moim głos takowy szanownego y biednego starca, dla tego piszę się affirmativé .
w WARSZAWIE
w Drukarni Uprzywileiowaney Michała Grölla , Księgarza Nadw. J.K. Mci.
Głosy JKMci na Sessyi D. 17 Lipca Pierwszy Głos
Pierwsze mowienia moiego słowa poswięcam na uwielbienie patryotycznych Głosów i powodow które ich były przyczyną. Nikt nademnie
nie uznaie potrzeby aby czas nadaremnie nie schodził, abyśmy dokończali prace, które chwalebnie rozpoczęliśmy. \Ale iako/ nie było nigdy i nie iest myslą moią, przerywać bieg Seymu, i tamować obrady [???] chwalebnym zawsze dla Oyczyzny i użytecznym dla Oyczyzny czynnosciom poswiecone, tak nie rozumiem izby stanowic dzis Prawo krępuiące \wolę Naszą/Sessye aby \Sessye/ nie mogły bydź do dnia drugiego lub trzeciego solwowane bo zdaie mi się żeby to było włożyć na nas samych więzy nie nay\lżeysze/pomyslnieysze. Oświadczam [???] że inney Jntencyi nie mam tylko iak od Miesięcy kilku przełoży dla wy, żebyśmy srzody y soboty procz Swiąt mieli od Seymu wolne. O nic więcey nie proszę, aby \nie tylko/ reszty dni całego tygodnia bez względu na zdrowie moie y teraźnieysze upały Kanikuły [???] gdyby nawet ządano odpoczynku, Ja będę przy tym co teraz mowię, obstawał. To mowiąc y dogadzaiąc ządaniu powszechnemu, rozumiem,
że JP. Brzeski Litt nie zechce obstawać przy promocyi wniesienia swego bo to Prawem w iednym objekcie ustanowione, możeby
uzupełnić znalazło się stosowne z inszemi układami naszemi \ogolnego Rządu do ktorego przystąpic narod należy będzie potrzeba. / Spodziewać mi się Należy że mowienie moie, którego powody przełożyłem znaydzie iednomyślność y pozyska łączenie ze mną, gdy
JP: Brzeski Litt. nie zechce dziś poprzeć Proiektu \w tym czasie/ tego, w ktorym uznaie Materye przez JPa Marszałka
[s. 608v]
Seymowego \w/ Zagaieniu Jego indyllowane; mogłyby brać swoy bieg. To wyraziwszy spodziewam się że nowe pozyskam powody zniewalaiące mnie
do wywiązania się wdzięcznością Przezacnym [???] Stanom
Głos powtorny.
Pilnie przysłuchiwaiąc się głosom dopiero wyrażonym, widząc w nich zawsze z Ukontentowaniem Serca moiego zamysł dążący do
ubogacenia potrzeb Rltey, nie mogę nie wyrazić co się w Umyśle moim z tey okazyi mieści to iest obawa ukrzywdzenia iednych,
w zamiarze pomożenia drugim. Wymowne usta mowiących tu Zacnych Posłow Ministrow, y Senatorow rożne w tey Materyi attencyi
naszey przełożyły obiekta, nayprzód potrzebę zasilenia Skarbu [???] przez [???] siły Narodu pomnożonemi by zostały. Powtore zasługi różnych Godnych Senatorow Koniecznych wymagaiące [???] [???] ktorym Narod [???] Swiętość religii winien [???] ktorych powaga [???] do Xięstwa [???] w równą uwagę, rozumiem że będzie to wszystko [???] mieyscu uskutecznione, gdy myśl moią przełożę Wszak Sprawiedliwość iuż, nieraz a nawet y dziś [???], że Biskup Chełmski, do tego [???] Kor. [???] pełniący obowiązki [???] powołania Swego, y na Usłudze Oyczyzny Zostaiący uszczuplony maiąc dochód z Biskupstwa, a Urząd Ministrowski sprawuiąc bez
Nadgrody, którego dopełnienie
[s. 609]
iak przytomności w Stolicy, wymaga, tak niezdaie się odpowiadać dochodowi, przeto nic iuż względem ale długiem y powinnością
iest RPtey oddać sprawiedliwość [???] powiększaiąc z zrzodła iakiego szczupłe jego dochody. Wspomniany tu był \także/ Godny Senator JX. Biskup Kamieniecki, który równie, od Epoki Zagraniczenia [???] uszkodzonym został w swoich Jntratach. Jeżeli za temi dwoma sprawiedliwość Sama obstaie, coż mówić za drugiemi, ktorzy równie
powinności swoie odbywaią nie maiąc żadne swych [???] Intraty. Mówić chcę za Biskupami Inflantskim y Smolenskim, y przedkładam aby nie miał wymiar nastąpić dla tych [???] Biskupow [???] z Jntrat Biskupstwa [???] Co się zas dotycze Xięstwa Siewierskiego niezechcą Przezacne Stany [???] attencyi surowey [???] Podkanclerzego Kor godną Ministra [???] która gdyby bez względu została w rozrządzeniu się naszym Xięstwie Siewierskim, iuż, tym Samym mogliśmy, to samo mogłoby dać choć nie Prawo ale pretext \komuś, Zwierzchności nad nim;/za [???] iakiego na co uwagę mieć Nam należy. Zdaie się przeto, że w całości Intrat Biskupstwa Krakowskiego znaydzie się dogodność tak dla
Biskupa Krakowskiego, iako y tych czterech, których tu wspomniałem, a nawet y dla RPtey znaczna część znaleść się może. Są tego aż nad to iasne dowody, Jak Obywatele szczerym gorliwości tchnący Duchem umieli siebie
pokrzywdzać, aby całość RPtey wspomogli, aby ten Sam Naród daiąc dowody gorliwości Swoiey
[s. 609v]
z uwagi y całe tego niewypuści, \coby/coby, aby Swiatło [???] Jego przypomnażaniu Intrat Skarbowych w Potomności Zaręczyć mogło, y stać się przykładem Aże Wiadome Nam iest iż znaczne Summy Z Intrat Biskupstwa Krakowskiego obracane były na Akademię Krakowską, rozumiem że do
tego generalnego przełożenia, winienem y to dołączyć, aby część iaka dla Akademii Krakowskiey Prawem ustanowioną Została.
To powiedziawszy iak zawsze z tym się oswiadczam, że skrępować woli Przezacnych Stanow niechce [???]samo teraz powtarzaiąc oczekiwać będą Jch Decyzyi -
Zdanie JW. Mniszcha Marszałka Wo Ko in turno, względem Intrat Biskupow Krakow. na Sessyi 17. Lipca 1789.
Gdzie idzie o przeistoczenie Funduszow, tyle uroczystemi warunkami upowaznionych, gdzie idzie o uchylenie tylu nadań hoynych
Poprzednikow W.K.Mci, gdzie idzie o zwrocenie zamiaru tylu licznych zapisow poboznych Przodkow Naszych, gdzie idzie nareszcie
o \odebranie/[???] prawnie nabytych Dobr, iuz przez Biskupów Krakow. iuz przez Kapitułę; tam pewnie inaczey czuć, inaczey mowić, inaczey pisać
\się/ niemogę, iak za świętością Praw własności, Praw Kościoła, Praw dawności; Kładę zatym zdanie Negative.
Głos powtorny Jo KMci na Sessyi Seymowey 17. Lipca 1789 miany.
Pilnie przysłuchuiąc się, głosom dopiero wyrazonym, y widząc w nich zawsze z ukontentowaniem serca mojego, zamysl dążący do ubogacenia potrzeb Rzepltey, niemogę niewyrazić, co się w umysle moim z tey okazyi mieści, to iest obawa ukrzywdzenia jednych w zamiarze pomożenia drugim. - Wymowne usta mowiących tu zacnych Posłow, Ministrów, y Senatorów rożne w tey materyi attencyi Naszey przełożyły Objekta, nayprzod potrzebę zasilenia Skarbu przez ktorą moc Narodu pomnożona by została. Powtore zasługi rożnych godnych Senatorow sprawiedliwych wymagaiące względów, ktorym Narod Nasz przez Swiętość Religii winien poważenie, a ktorych powaga przez sczupłość dochodów, nie może byc w swey swiętości utrzymywana:
Nakoniec reflexya Xiędza Podkanclerzego Koronnego, względem nieprzywłaszczenia sobie Prawa do Xięstwa Siewierskiego. Te wszystkie zbieraiąc w rowną uwagę, rozumiem że będzie to zupełnie na swoim mieyscu uskutecznione rady mysl moją przełożę. Wszak sprawiedliwość już nieraz a nawet y dzis uznawaną słyszałem, że Biskup Chełmski a dotego Podkanclerzy Koronny z chwałą pełniący obowiązki powołania Swego y na usłudze Oyczyzny zostaiący uszczuplony maiąc dochod z Biskupstwa, a Urząd Ministrowski sprawuiąc bez nadgrody ktorego dopełnienie jak przytomności w Stolicy wymaga; tak tey nie zdaje się odpowiadać dochod. Przeto nie iest iuż względem, ale długiem y powinnością iest Rzpltey powiększyć z zrosła jakiego sczupłe jego dochody. Wspomniany tu był także godny Senator JX. Biskup Kamieniecki, który równie od Epoki Zagraniczenia, uszkodzonym został w swoich Jntratach. [s. 611v] Jeżeli za [???] sprawiedliwość obstaie, dla tego, że umnieyszone [???]. Coż dopiero mowić za drugiemi, ktorzy rownie [???] swoie odbywaią, nie maiąc wcale żadney z swych Biskupstw Jntraty.
Mowic chcę za Biskupami Jnflantskim y Smolenskim y przekładam, czyby nie mogł wymiar nastąpic dla tych czterech Biskupów jedniaiący z Jntrat Biskupstwa Krakowskiego ale nieinaczey jak tylko za umową z Stolicą Apostolską, nadgrodę y opatrzenie. Co się zaś tycze Xięstwa Siewierskiego, nie zechcą Przezacne Stany wypuszczać z Attencyi swojey uczynioną przez JX. Podkanclerzego Koronnego godną Ministra reflexyą, ktora gdyby bez względu została, w rozrządzeniu się Naszym Xięstwie Siewierskim już to samo mogłoby dać choć nie Prawo, ale pretext komuś zwierzchności nad nim, na co uwagę miec nam należy. Zdaje się przeto że jeżeli nieodstępnie podany Proiekt ma być utrzymywany w całosci Jntrat Biskupstwa Krakowskiego znaydzie się dogodność, tak dla Biskupa Krakowskiego, jako y tych czterech ktorych tu wspomniałem, a nawet y dla potrzeb Rzpltey znaczna część znaleść się moze. Są tego aż nadto jasne dowody, jak Obywatele, sczerym gorliwości tchnący duchem umieli siebie obnażać, aby całość Rzepltey wspomogli, ale [???] dowody gorliwości swojey z uwagi tego niewypuści, coby Swiatło Jego przy pomnażaniu Jntrat Skarbowych w potomności zaręczyć mogło. Aże wiadomo Nam iest, iż znaczne Summy z Jntrat Biskupstwa Krakowskiego, obracane były na Akademią Krakowską, rozumiem że do tego generalnego przełożenia, winienem y to dołączyć, aby część jaka dla Akademii [s. 612] Krakowskiey Prawem ustanowioną została widziemy na Seymie teraznieyszym Skutki oswiecenia Narodowego Pewnie Ci ktorzy z Swiatłey Edukacyi [???] znaczna korzystali zechcą przenieść do Potomności to Swiatło, które od Poprzednikow iest im użyczone, a zatym że wraz ze Mną będą mieli za zaszczyt w każdey okazyi [???] powiększaniu, y rozmnazaniu Nauki, y wiadomości -
To powiedziawszy jak zawsze z tym się oswiadczam, ze krępowac woli Przezacnych Stanow niechcę, tak toż samo teraz powtarzaiąc, oczekiwac będzie Jch [???] -
Przymówienie się
JWJ Pana Franciszka Jerzmanowskiego Chorązego Jnowłodzkiego, Podstarosty Grodzkiego i Posła Wwdztwa Łęczyckiego na Sessyi
Seymowey Dnia 17 Julij Roku 1789 [???]
Obywatel i Poseł tak rzeczy decydować winien, iak mu własne każe Przekonanie, i iak mu Obowiązki Jnstrukcyi od Wwdztwa, Ziemi, lub Powiatu daney sprawiać się zlecaią.
W Jnstrukcyi Wwdztwa moiego /:którey to iako niespodziewaiący się zaczętey Materyi przy sobie niemam, ale tey Wyrazy przy Podatkach na Duchowieństwo uchwalonych cytowałem:/ mam zalecenie, abym się od Prześwietnego Duchowieństwa o Cząstkę Jntrat na Podatek Rzplitey dopominał.
Czyniłem zadosyć Jnstrukcyi moiey, gdy Podatkow od P. Duchowieństwa ządałem - Ządaniu powszechnemu stało się zadosyć, gdy P. Duchowieństwo Ofiarę dwudziestego Grosza z Jntrat swoich uczyniło.
W Roku 1773 a następnie z Seymu w wyznaczoney Delegacyi na Dniu 15 Lipca 1774 [s. 613v] podawany był Proiekt na uięcie Jntraty od Biskupstwa Krakowskiego, a dodanie Biskupstwu Chełmskiemu zmierzaiący.
Proiektowi temu, choć tylko Własność Prowentow [???] na własność drugiego Biskupa przemie[???], z Przekonania moiego /:ze po cudzą rzecz sięgać się niegodzi:/ przeciwiałem się, iak naymocniey, i tak w owym Czasie, lubo nigdy nie uważamy znalazłem w Jzbie Delegacyiney Konsyderacyą, że po iednym tylko Proiektu tego przeczytaniu, Materya więcey zaczynaną od nikogo nie była.
Nie chcąc więc moiey, a iuż iak wyzey powiedziałem Ofiarą P. Duchowieństwa uskutecznioney Jnstrukcyi obrazić, a stosuiąc się do Oppozycyi w Roku 1774 uczynioney, własnosci Koscioła Krakowskiego na Własność Rzplitey przemieniać niechcę, i dla tego piszę się negative.
Głos tegoż Posła
Na Sessyi Seymowey d. 24 Julij Roku 1789.
Roku w Materyi rozdanych Krakowskiego i Luckiego Biskupstw miany.
Ta iest własciwa Obywatela wolney Rzplitey; tym większa.
Głos Jo Kr Mości na Sessyi Seymowey dnia 17 Lipca 1789 miany
Pierwsze mowienie mego słowa [???] na uwielbienie Patryotycznych głosów, y powodów, które ich były przyczyną. Nikt bardziey nademnie nieuznaie potrzeby aby czas nadaremno nie schodził, abysmy dokończali prace chwalebnie rozpoczęte ale jak niebyło nigdy y nie iest myslą moją przerywać bieg Seymu, y tamować obrady użytecznym dla Oyczyzny czynnosciom poswięcone, tak nie rozumiem izby było dobrze dzis stanowic Prawo krępuiące wolę Naszą, aby Sessye nie mogły być do dnia drugiego lub trzeciego solwowane [???] zdaje mi się, iż by to było włożyć na nas samych więzy zbyt cięzkie, a które czasem mogłyby się niezgadzać z potrzebą, [???] y wygodą Naszą [???] Oswiadczam zatym ze jnney Jntencyi nie mam tylko jak od miesięcy kilku praktykowało się zebysmy szrody y soboty procz Swiąt mieli od Seymu wolne - Reszty dni całego Tygodnia bez względu na zdrowie moje y teraznieysze upały Kanikuły niewyłączam [???] żądaniu powszechnemu rozumiem że JP Brzeski Litt: niezechce obstawać przy promocyi wniesienia Swego bo to Prawem w iednym [???] ustanowione mozeby niezupełnie znalazło się stosowne z inszemi układami naszego ogolnego Rządu, do ktorego przystąpic wtym będzie potrzeba. Spodziewać mi się należy, że mowienie moje ktorego powody przełożyłem pozyska łączenie się ze mną gdy JP. Brzeski Litt: nie zechce popierać Proiektu w tym Czasie w ktorym materye przez JP. Marszałka Seymowego w Zagaieniu Jego [???]kowane mogłyby brac swoy bieg To wyraziwszy, spodziewam się, że nowe pozyskam powody zniewalaiące mnie do wywiązania się wdzięcznością Przezacnym Stanom.
Zwrotu pożądanych rzeczy gdy dosiągamy pomyślnoscią - sobie zaliczamy, uskuteczniać albowiem zamiary Nasze iest pierwszym dla żyiących ukontentowaniem, które im w wyższym zakładamy stopniu, tym milszemi - staią się, gdy ie dopełniać zdoływamy. Poswięcilismy się na publiczną wysługę, od niey uchylac się nie pragniemy, do którey iuż miłość Oyczyzny doprowadza iuż powinność uiszczenia się przyiętym na się Obowiązkom ponagla, á przykład nie spracowanych trud WKMci w wobmysleniu uszczęsliwienia Ludu swego zachęca. Gdy N. Panie, nie uważaiąc na zniewolene swe nieco zdrowie pracą, nie daiąc Mu odpoczynku, raczysz poswięcac ie Seymowym Sessyom, chcąc niemi pomyslne dla Kraiu przyspieszac korzysci. Powaga Tronu Mądrość Krola z wylaną ku Ludowi miłoscią, przykładna starunku usilność dokona Dzieła tego co uszczęśliwienie Nam a powiększenie Sławy Panuiącemu obiecuie. Zmierzaiąc gorliwym zapędem do uskutecznienia zamiaru tego gdy licznieysza Nas Seymuiących liczba bydz się okazuie, zasmielam się już przystąpić do zwykłego Seymowania ciągu, w odzywieniu Materyi Skarbowych, na których stanęliśmy przez przerwą Sessyi Naszych. Będące u Laski Proiekta przedsięwziąść zamyslam, do których nim wezwę Jm Pana Sekretarza dozwolą Pe Stany przeczytac Proiekt uformowany z oznaczeniem Woli Ich, w odesłaniu sprawy na Sądy Seymowe o fałszowany Extrakt Grodu tuteyszego, niby z Seymu ninieyszego wypadłego Prawa. Wola Ph Stanow, aby iesniey y dowodniey mogła bydź Publicznosci wystawioną; Ten więc Projekt uformowany przeczyta Jm Pan Sekretarz.
GŁOS
JASNIE WIELMOZNEGO
DŁUSKIEGO
STAROSTY ŁUKOWSKIEGO, POSŁA Z WOJEWODZTWA LUBELSKIEGO
NA SESSYI SEYMOWEY DNIA 17. LIPCA 1789.
MIANY
NAYIAŚNIEYSZY KROLU PANIE MÓY MIŁOŚCIWY
PRZEŚWIETNE RZEPLTEY SKONFEDEROWANE STANY.
TĘ Ofiarę dziesiątego grosza ktorąśmy z Dobr Ziemskich na wzmocnienie sił Kraiowych uczynili: wielu z Nas korzystaiąc z odpoczynku Seymowego, i wracaiąc się w pośrzod Braci naszych, widzieliśmy iak przez Nich uprzeymie przyiętą została. Słodkim było dla Nas uczuciem, znaydować Wspoł Obywatelow naszych, z tą gorliwością chcących uskuteczniać Seymową ustawę, z którąśmy ią pisali.
Tak iest Nayiaśnieyszy KROLU Panie moy Miłościwy. Umie Polak czuć prawdziwe Oyczyzny swoiey Dobro. Umie uczynić Ofiary tam, gdzie idzie o Dostoieństwo Tronu W.K.Mci Pana Miłościwego, o swobody, i sławę Kraiową. Narod Nasz, dawniey sprzyiaiących dla siebie okoliczności spływem uspiony, i rzucony w nieczynności odłóg; ocucony razem nawałnością klęsk, i Sąsiedzkich poruszeń, acz Im ustępował, nie stracił iednak sprężystości swoiey; i byle zwierzchnia W. K. Mci P. M. Ręka kierowała Nim, wystawuiąc Mu widze powszechnego Oyczyzny Dobra, i ogolney szczęśliwiości; w następnym a day Boże naydłuższym ciągu Panowania Jego, zginą Nam z oczu nieszczęść naszych blizny. Wróci się ta Swietność Narodu, ktorą przedtym w oczach Europy iaśnieliśmy i do którey tym większe mamy Prawo, iż iesteśmy iednym z Narodow od przyrodzenia łaskawey odbarzonym.
Sposob ktoren przepisaliśmy Kommissyom, odbierania sprawy dochodu każdego i wyznaczenia dziesiątego grosza: obiął te ktore u Nas do grontowych ustanowienia intrat, używanemi są srzodki, to iest z Pańszczyzny, i z wysiewow. Zapewne dla powszechney ogólności nic do tych kształtow nie zostawało przydać przezornemu Prawodastwu. Ale że są części kraiu, w których takowe Prawidła, trudność uskutecznienia Kommissyom przynoszą: sądzę przeto obowiązkiem moim, sądzę dopełnieniem [s. 616v] żądań Wspoł Braci moich bym W. K. Mci P. M. M. i Prześwietnym Skonfederowanym RzeczyPospolitey Stanom przełożył, iakoweby w tey mierze użytym bydź mogło ułatwienie, odpowiadaiące zamiarowi uchwalonego Prawa.
Posłem iestem Ziemi, w ktorey, szczupłych części maiątku, iesteśmy Dziedzicami, a naywięcey własnemi rękoma, zarabiaiąc niezyzne zagony. Wielokrotnie w potrzebach Oyczyzny, i na Jey obronę, rzuciwszy wyżywiający Nas lemiesz, uzbraialiśmy rękę płytkim żelazem, niosąc życie Oyczyźnie na Ofiarę. Gdy dla pomnożoney potęgi Sąsiadow, Oyczyznę naszą, i nas w niey zabespieczyć potrzeba powiększeniem Woyska, chętnie dziesiątą część dochodow od Opatrzności nam udzielonych, oddać tey publiczney potrzebie, pragniemy. Niemasz nikogo pomiędzy nami, ktorenby się, od tey zaszczycaiącey Obywatela powinności, chciał wyłączyć. Dobrotliwa nawet względność Prawa, uwalniaiąca od dziesiątego grosza, nie wysiewaiących dziesięciu korcy, napełniła smutkiem, i trwogą Wspoł Braci naszych.
Lecz gdy w nayczystszey chęci, czynić chcemy Oyczyźnie Ofiarę; dla naywiększey części Obywatelow, za rachowanie wysiewow, (ktorych uważać ani zwyczaiu, ani publiczney potrzeby nie mieli) staie się niezwyciężoną trudnością, tym więcey Ich ciążąca, iż Swiętey przysięgi dopełnieniem, wielość ta ma bydź zaręczoną. Na mieysce przeto wysiewów, dla Dziedzicow podać Ich nie umieiących, i Poddanych nie maiących mogłby bydź wziętym wymiar długości stay, i porachowanie wielości zagonow. Takowy Pomiar, wyznawszy na długość staia, łokci sto pięćdziesiąt, na szerokość zagona łokci trzy, przez każdego właściciela mogłby bydź uczynionym, i przed Kommissyą, na mieysce wysiewu, z pewnością zaprzysiężonym. A Kommissye stosuiąc się do zwyczayney Ceny podług którey takowe przez iedno staie zagony, w arędowną puszczanemi bywaią Possessyą, tudzież do szacunku ktorego Urzędy w Tradycyinych kalkulacyach używaią; zarachowawszy wielość stay, i zagonow, znaydą z łatwością iakową dochodu każdego wypada ilość: i z niey dziesiątą część dla Skarbu Rzeczypospolitey przeznaczą.
W tym zamiarze Proiekt oddaię do Laski. O przeczytanie onego, i nań przyzwolenie dopraszaiąc się.
W Drukarni P. Dufour Konf: Nadw: J. K. Mci, Dyrektora Drukar: Korp: Kad: mieszkaiącego w Rynku Miasta Starey Warszawy Nro: 58.
PRZYMOWIENIE SIĘ
JAŚNIE WIELMOŻNEGO JEGOMOŚCI PANA
KUBLICKIEGO,
POSŁA INFLANTSKIEGO,
Na Sessyi Seymowey dnia 17 Lipca. 1789 Roku,
NAYIASNIEYSZY KROLU, PANIE MOY MIŁOSCIWY!
NAYIAŚNIEYSZE SKONFEDEROWANE RZEPLITEY SAMOWŁADNE STANY!
Po kilku niedzielnym y nad zamiar czasu wytchnieniu, do prac zabieraiąc się z taką usilnością, wszystkie ułatwiać winniśmy trudności, byśmy y czasu nadgrodzili zmarnotrawioną stratę, y oczekiwaniu odpowiedzieli obywatelow wyglądaiących po Prowincyach skutku czynności naszych, y ofiar Oyczyzny dobrowolnych pomyślnego użycia. Nayiaśnieysze Samowładne Stany! nie my tylko iedni iesteśmy, y cały składamy Narod, my reprezentańci iesteśmy pozostałych Braci, y z niemi całkowitość składamy Narodu; iest ich więcey po domach, równie oni z nami czuią potrzeby Oyczyzny naszey. Jeżeli my ich zawiedziemy nadzieie, jeżeli postanowione względem woyska, y o Woysku Prawa znosić lub interpretować będziemy, oni są bliscy rozpaczy, wsiądą pewnie na koń; mścić się będą na nas ubliżoney pory ratunku Oyczyzny, y wydrą nam tę sławę, którąśmy na dzwignieniu z niemocy Oyczyzny naszey założyli. W co się obróci oczekiwanie przyiaźnych nam Potencyi, w co się obrócą łzy radości naszey, na wszystko padnie podeyrzenie, y Patryotyzm nasz mniemanym, y radość powszechna ukaże się oboiętną. Prawdę mówić zwyczayny, o nią bydź prześladowanym pragnę; otwartą idąc drogą nigdym skrytych nieprzedsiebrał śrzodkow. Oyczyzno! Tobą się y wami zacni współ-koledzy zaświadczam, wyrzućcie mnie na oczy, iezlim czyiey woli a tym bardziey rozkazow był niewolnikiem. Idę za moim przekonaniem, czy hołd niosę cnocie, czy wdzięczności czynię wyznanie, czy Patryotyzm czyi wielbię, nie sposobem Filipikow często u nas używanych, ani z umowy, ty mnie a ia ciebie wielbić będziemy, ale własnym uniesiony czuciem, iawniem mówił, y czynił, ani boiaźni, ani nadgrody, niekonsyderuiąc skutkow, do tyla, abym na umysł moy wkładał niewolnicze posłuszeństwo. Jeżeli lękamy się nie wystarczenia podatku, są ieszcze [s. 617v] źrzodła, iest w mocy naszey, a chęcią całey Narodu powszechności dać y więcey, y poprawić układy Woiewodztw, byleby siebie widzieć w stanie oparcia się nas gnębiącey przemocy.
Jeszcze nie wiemy ogólney massy podatku, a iuż opuszczamy ręce; a ieżeli wystarczy podatek na ustanowioną liczbę przynaymniey wedle drugiego Etatu, cóż będziemy robić z pozostałą summą? Czyliż Seym ninieyszy zamienim w Seym Roku 1768, 1775, lub Seym Grodzieński, y pókiż rozdawać, a Oyczyzna w potrzebach ięczeć będzie? Za nieprzyiaciela Oyczyzny tego poczytywać będę, kto od Oyczyzny daru iakiego pretendować będzie. Nadgroda nasza nayświetnieysza, iest całość Oyczyzny naszey y oney u postronnych Narodow Konsyderacya.
Roztrząśniymy ieszcze wszystkie mogące bydź zkądkolwiek przychody: oto Margrabstwo Pińczewskie, oto Ordynacya Zamoyskich, ieszcze coć Oyczyznie przyniosą. Czytam tu list . Nakoniec Xięstwo Siewierskie, lub całe Biskupstwo Krakowskie, na potrzeby Oyczyzny obrucone pomnożą Skarb Oyczyzny naszey. Oto kilka projektow moich u laski są za Skarbem Oyczyzny. Bądźmy tylko czynnemi, przestańmy wyszukanemi ubocznemi materyami zatrudniać Nayiaśnieysze Stany, sakryfikuyny miłość własną y prywatę dla miłości Oyczyzny, uyrzemy się prętko w celu zamierzenia naszego. Zyie Bóg który ręką swoią dzwigał nas w niemocy, który zamach na Oyczyznę naszą swoią odbiiał wszechmocności prawicą, który skryte mieszał układy, niedopuści zginąć prawowiernemu ludowi swoiemu, tylko niechcieymy ludere Deos , a bądźmy w przedsiewzięciach naszych stałemi.
Oto Obywatele sarkaią na frymark rang, y na tak wielką Influencyą w Woysku, przystąpmy prętko do Etatu, postanowmy Awans dla sztabs Officyerow Woysku respectivé starszeństwa Patentów, y służby. Zapobieżmy inkonweniencyom iakie widziemy. Jakże, nie dokończemyż przepisow Kommissyi Woyskowey, wszystkoż zostawiemy Arbitralności? Nie, ia tak nie myślę, ten chyba tak myśli, kto cudzey woli, interesu, y obcey przemocy iest niewolniczym narzędziem. - Kończę Głos móy, a ciebie JW. Marszałku Seymowy, iako naszego przewodnika, proszę o kontynuacyą podatkowych materyi, a żeby z pogardą nie mówiono o nas, Caeperunt edificare & non potuerunt consumare.
w Warszawie
w Drukarni Uprzywileiowaney Michała Grölla , Księgarza Nadw. J.K.Mci.