Sessya 135.
Dnia 6. Sierpnia
Zagaił JmP. Marszałek Seymowy
JmP. Kublicki upraszał o decyzyą swego dodatku względem uchylenia Konstytucyi 1778. służącey osobie JPa Komarzewskiego Na zalecenie JP. Marszałka Czytał JP. Sekretarz ten dodatek, lecz
JmP. Kasztelan Łukowski oswiadczył na niego oppozycyą dla oszczędzenia Skarbowi 6000 Złł.
JmP. Marszałek Seym: przełożył iz ten Dodatek ściąga się do Litwy, ktory gdy ta Prowincya iednomyslnie przyimuie nie ma przyczyny JmP. Kasztelan iść przeciw niemu.
Odpowiedział JmP. Kasztelan Łuk. Co Bog raz złączył proszę nie rozłączać. Jagiełło z Jadwigą nie szedł do Rozwodu. Litwa z Koroną iest iednym ciałem Jedną Rzpltą. Przeto mnie choc Koronczykowi opponować się wolno.
JmP. Marszałek Seym. prosił JmPa Kasztelana, aby odstąpił od oppozycyi.
Ale JmP. Kasztelan Łukowski stawał przy pensyi Generał Majorow tylko 12000. nie chcąc na 6000 dla Generała amployowanego przy JKMci zezwolić z Litt. Skarbu.
JmP. Wda Sieradzki ukazał rożnicę Generał Amploiowanych w Woysku a Generała amployowanego przy boku JKMci iż ten służy obu Narodom więc od obu partycypować powinien.
JmP. Kasztelan Łukowski rzekł Trzymam [s. 539v] się zdania JPa Zaleskiego Trockiego iż Generał przy boku JKMci amploiowany iest to Szeff Kancellaryi Woyskowey Nayiasnieyszego Pana więc dosyc dla niego honoru z Rangi Generała Majora y pensyi 12000.
Mowił Xze Marszałek Konfederacyi Litt. "Trzeba Nam się wytłomaczyć Posłom z Prowincyi Litt. dla czego chcemy aby o 6000 Złł. dla Generała amploiowanego przy boku JKMci zaszła teraz Decyzya Stanow o to gdyby ta pensya nie była przyznana jura Cancellaria nie byłyby Generał amploiowanemu odięte co nie rownie więcey Woyskowych Prowincyi Naszey kosztowałoby, przydac nalezy ciągłą pracę tego Generała, nie mozność wzięcia urlopu siedzenie ustawiczne w Warszawie z tąd znacznieysze wydatki. Co do wniesienia JmP. Kasztelana o zdaniu JPa Trockiego trzeba oddac sprawiedliwość JPu Poznanskiemu, iż nie zwazaiąc na Prawo swoie nabywcze y awans wolał aktualnie wniść w tryb żołnierski y iuż dzis patrzemy na niego iako na Woyskowego.
JmP. Kublicki przekładał ze gdyby nie miał byc przyięty ten Dodatek Litwa płaciłaby 12000. zatym przez wzgląd na oszczędność Skarbu upraszał JmPa Kasztelana o przychylenie się do iednomyslności.
Xze Marszałek Konfed: Litt. dodał iż ieżeli ten punkt nie będzie przyięty, będzie miał sposobność JKMc do czynienia wyboru y takze z Litwy do boku swego Generałow będzie dobierał.
JmP. Potocki Lubelski namienił ze ieżeli nad kazdym szczegułem tak twardo zacinac się [s. 540] będzie Stanow decyzya, tedy pewnie JmP. Marszałek Seymowy na nowy rok powinszuie dokonczenie Etatu.
JmP. Kasztelan Łukowski ządał odłożyc tę Kategoryą do Etatu Litt.
Po uczynionych dodatkach w projekcie czytał JmP. Sekretarz. Lecz JmP. Kasztelan Łukowski oswiadczywszy zgodę na uchylenie Konstytucyi 1778 na punkt o 6000 nie pozwalał.
Zatym JmPn Marszałek Seym. ogłosił propozycyą ad turnum. Czyli po uchyleniu Konstytucyi 1778 by wszemu Generałowi przy boku JKMci pensya 6000 złł ze Skarbu Litt. ma byc przywiązana do Rangi lub nie? Ma byc przywiązana affirmative nie ma byc przywiązana Negative Szedł Turnus Vota z Senatu y Ministerium affirmative 20. Negative 1. Z Stanu Rycerskiego affirmative 56. negative 6. Pluralitas affirmative 76. negative 7. Posłow było nieprzytomnych 114.
Po przeczytaniu przez JmPa Sekretarza prawa zapadłego
Xze Marszalek Konfed. Litt. doniosłszy o wstrzymaniu czynności Deputacyi do Indagacyi oskarzonych o bunty wyznaczony dla nieprzytomności wielu osob upraszał o dodanie onych
Przeto JmP. Marszałek Seym. wezwał do tey Deputacyi JmPa Kochanowsko P. Sandomirskiego JmPa Tymowskiego Pa Sieradzkiego.
[s. 540v]A Xze Marszałek Konfeder. Litt. Bernowicza Nowogrodzkiego
Mianowani Deputaci wykonali przysięgę u Tronu na Rotę czytaną przez JmP. Marszałka Seym.
Czytał JmP. Sekretarz 8 Generałow Majorow w Dywizyach Kommenderuiących po 12000.
JmP. Kasztelan Minski przełożywszy w głosie swoim iak przez 25. lat Służby Woyskowey dosługiwał się stopniami Rang od Towarzysza az do Brygardyera z mocy patentu na tę rangę upraszał za sobą y Kolegami, aby w tym mieyscu był uznany za Generała Majora Kommenderuiącego w dywizyi przez oznaczenie liczby Generał Majorow Kommenderuiących 12.
JmP. Niemcewicz zalecał do Rangi Generałow Majorow JmPa Orłowskiego Generała, JmPa Kosciuszkę y Zabiełłę wniesienie to poparła Jzba powszechnie
JmP. Tyszkiewicz P. Zmudzki zalecał JmPa Zabiełłę P. Jnflantskiego na Generalstwo Majorstwo Kommender: w Litwie
JmP. Kasztelan Łukowski oprocz iuż zaleconych męzow zalecał innych z zagranicy konkuruiących o służbę u Polakow iako to JmP. Modzelewskiego, Eydziatowiczów, Kluszewskiego etc aby ci wyexaminowani przez JmPanow Hetmanów byli w Woysku umieszczeni
JmP. Rzewuski wyraził zdatność [s. 541] y zasługi JPa Kasztelana Minskiego nie tylko w Randze Brygardyera ale w wyzszym Stopniu radbym widziec uwienczone. Lecz na wniesienie Jego nie co do Osoby ale co do Służby przeciwic się muszę, bo nie wiem iakim sposobem Brygardyerowie przed dwiema lub trzema laty zostali Generał Majorami ztąd donoszę okoliczność w dywizyi Ukrainskiey zdarzoną, iż pod tym tytułem zasłaniaiąc się nie chcieli iść pod Kommendę Generał Majora Dywizyą Kommenderuiącego. Tę okoliczność odkładam na potym do punktu o Brygardach teraz tylko waruię iż wniesienie JmPa Kasztelana Minskiego nie przypada w tym mieyscu, Zalecał JmPa Zabiełłę, Kosciuszkę, Orłowskiego Mokronowskiego Adama Walewskiego Azulewicza Porucznika w Woysku Pruskim, Eydziatowicza Siemianowskiego etc ktorzy w Zagranicznych Woyskach Służby porzucili dla usługi w Własney Oyczyznie
JKMc odezwał się z Tronu. \Zechcą sobie przypomnieć Przezacne Seymuiące Stany żem Ja przed dwoma circitor Miesiącami był tu publicznie wielą głosami
proszony, abym odwołał ze Służby Zagraniczney do Służby Oyczyzny Synowca Mego Xcia Jozefa Poniatowskiego, com y uczynił./[???]
JmP. Rzewuski odezwał się i ia prozby moie zanoszę za Xciem Jmcią Jozefem iako Człowiekiem poczciwym człowiekiem odwaznym, Człowiekiem ludzkim [s. 541v] a powszechnie kochanym. Daruiesz WKMc temu wyrazowi ktorego używam bo wnim wiele zasadzam. Łaskawym nie mniey względom oddaię JmPa Michała Wielohurskiego w teyze co y Xze Jozef służbie z honorem zostaiącego.
JKMc rzekł y Ja sam za nim wnoszę.
JmP. Kasztelan Łukowski odezwał się Co do Xcia Jozefa ten iest w sercu WKMci nie ze iest WKMci Synowcem ale ze przez przymioty swoie posiada serce WKMci y Narodu a więc raczysz go WKMc tam umiescic gdzie przyzwoity Stopien dla niego upatrzysz
JmP. Tymowski zalecał JmPa Adama Walewskiego JmPa Szembeka Generał Majora
Xze Marszałek Konfed: Litt. zamowił rekommendacye Osob po zapadłym prawie o Generałach Majorach.
JmP. Suchodolski Hełmski zawarował fortragowanie Kommissyi Woyskowey aby było kommunikowane wprzod Stanom
JmP. Mierzeiewski oprocz zalety JmPP. Orłowskiego Kosciuszki Brodowsko y innych nad Etatem pracuiących oraz JmPa Suffczynskiego Pułkownika w Woysku Francuzkim zalecał z Jnstrukcyi JmPa Hanickiego Pułkownika przez lat 54. zostaiącego w Służbie Woyskowey tudziez JmP. Generała Majora Kurdwanowskiego do Rangi Generał Leutenanta wywodząc iego zasługi.
Xże Marszałek Konfed. Litt. poparł [s. 542] to wniesienie za JmPm Kurdwanowskim wymieniaiąc tego męza pracę y zasługi w ochronie Kassy Ietycowskiey w wystawieniu naypięknieyszego pułku Szeffostwa Xcia Lubomirskiego a urządzeniem Woyska etc. Zalecał JmPa Zabiełłę P. Inflant: Orłowskiego, Kosciuszkę z Instrukcyi swego Woiewodztwa. JmPa Suffczynskiego y JmP. Szembeka
JmP. Wda Sieradzki oprocz powszechnie rekommendowanych zalecał JmP. Szembeka do Rangi Generał Majora Kommenderuiącego a JmPa Kurdwanowskiego do Generał Lieutenanta.
Zagaił JmP. Marszałek Seymowy czytanie Etatu.
Powtorzył więc JmP. Sekretarz 8 Generałow Majorow w Dywizyach Kommenderuiących a fl. 12000.
JmP. Kasztelan Minski popierał wniesienie swoie z Patentu na Brygardyerostwo
JmP. Niemcewicz przełozył iż tu stanowi się Sztab Kor. nie zas Litt:
a JmP. Suchodolski Hełmski oswiadczył JmP. Kasztelan Minski ma za sobą sprawiedliwość. Gdy otrzymał Patent Brygardyerski z Rangą Generał Majora musi miec na to y prawo po sobie a gdy ma prawo tedy słusznie domaga się aby w tym mieyscu o tym decydowac.
JmP. Kasztelan Minski rzekł Prawo nakazało Departamentowi ułozyc [s. 542v] Regulamen Departament ułożył Prawo 1786 potwierdziło z mocy więc Regulaminu prawem utwierdzonego mam Patent na Generał Majorostwo od Departamentu
JmP. Potocki Lubelski wyraził
Słuszna iest troskliwość JmPa Kasztelana Minskiego, kazdy Żołnierz służy na honor, nie mysle aby Brygardyerowie chcieli zastępowac mieysce Generał Majorow, albo zpod ich Subordynacyi wyłamywać się, ale pewnie ządaią aby utrzymani byli przy tey randze ktorą nadał im Patent. Rozumiem iż ten zacny Mąz nie dopomina się dla pensyi tego Stopnia ale szczegulnie dla honoru więc słuszność powinna Mu bydz oddana. Im więcey będzie Generał Majorow tym więcey będzie oczu y strozow na Woysko Słyszałem tu czynione rekommendacye. Nie smiałem zalecac WKMci Synowca bo związek krwi Szlachetny iego geniusz y dane waleczności dowody daleko więcey nad słowa moie go zalecaią. Oddasz mu WKMc sprawiedliwość gdy go w przyzwoitym stopniu umiescisz, zachęcisz go do Obrony Oyczyzny poydzie pewnie w slady Oyca y Dziada y do Krolewskiey w Domu swoim Korony doda wieniec laurowy JmP. Kosciuszko ktory w Ameryce bronił tworzącey się wolności pewnie upadłą w Kraiu swoim podzwignie. Zalecał JmPa Orłowskiego Mokronowskiego, Szembeka Oyrzynskiego Cichockiego. A iżby awanse nowych nie uczyniły Krzywdy dawnym wniosł aby Kommissya Woysk. podała Listę tak zasłuzonych iako tez nowo przychodzących.
JmP. Kublicki wyraził Gdybym tak rządził się miłością własną izbym w prozbach moich do WKMci miał zaufanie tedybym ie wnosił za Synowcem. Młodzieniec ten dał dowody smiałosci y determinacyi w dalszym czasie okaze Oyczyznie swe talenta y zasługi, Ale gdy prozba porządkowi fortragow Kommissyi ustąpic powinna to ia iey odstępuię bobym ią miał za bezprawną. Oprocz JmPP. Zabiełły Kosciuszki y Orłowskiego zalecał JmPa Szembeka iako Wdzica Jnflantskiego iako Kollegę w Konfederacyi Barzkiey y zasłuzonego w Oyczyznie.
JmP. Kochanowski P. Sandomirski zalecał Szkołę Rycerską y Officerow w niey pracuiących odwołuiąc się do swiadectwa Xcia Marsz. Konfed. Litt. JmPa Potockiego Lubelskiego iako Examinatorow tey Szkoły mianowicie zas JmPa Sierakowskiego Majora y Wodzinskiego Pułkownika
JmP. Zielinski Nurski przywiodłszy Prawo o fortragowaniu Kommissyi Woysk. oswiadczył na rekommendacye oppozycyą odwołuiąc się do Prawa.
Znowu czytał JmP. Sekretarz Punkt Etatu: o Generałach Majorach
JmP. Kasztelan Minski stanął z oppozycyą podaiąc Projekt na dwunastu Generałow Majorow.
JmP. Rzewuski oswiadczył na ten Projekt sprzeciwienie się przywodząc iż iak w Regulaminie tak w Etacie Brygardyerowie maią naznaczoną pensyą po 8000 nie po 12000.
JmP. Suchorzewski oswiadczył się za ządaniem JmPa Kasztelana prosząc [s. 543v] o Turnum co do rekommendacyi zalecał JmPa Oyrzynskiego y Cichockiego a względem Szkoły Rycerskiey prosił o podniesienie dawniey do Laski oddanego w tym swego Proiektu.
Xze Marszałek Konf. Litt. wyraził Ilekroc iest tu wzmianka o Korpusie Kadetow Ia milczenie miałbym sobie za występek Wyznaczeni do examinowania Szkoły Rycerskiey z JW. Lubelskim, widzielismy na dniu wczorayszym uzyteczność tego Korpusu lecz porządek zachować należy. Gdy tu iest teraz mowa o Generałach pamiętać będziemy o tey Szkole przy Subalternach. Nikt liczby Generał Majorow ani ich pensyi nie zaprzecza więc punkt ten zda się bydz ugodzony tylko trzeba się Nam zabezpieczyc aby nikt na ten Stopien nie wszedł tylko za podanym WKMci fortragiem od Kommissyi Woyskowey y excepcyą Izby. Wniesienie JW. Kasztelana Minskiego ma wszelkie słusznosci powody, będę ia za nim mowił w swoim mieyscu y za innemi Brygardyerami a szczegulniey za JmPm Lubowidzkim, ale tu nie iest mieysce wreszcie iak wola Pch Stanow bo mogą Brygardyerowie przy tytule Generał Majorow Kommenderować swoią Dywizyą z 3600 głow złożoną y to dosyć. JmP. Kasztelan Minski ządał aby szła propozycya stosownie do iego wniesienia.
JmP. Rzewuski oswiadczył: iz inna propozycya iśćby nie mogła tylko ta czy ma byc 8. czy 12. Generał Majorow, a dopiero drugi Turnus: czy Brygardyerowie maią do tey liczby nalezeć. Ale o Brygardyerach iest na drugiey Karcie punkt [s. 544] Nie wiemy czy będą Brygardy y iak zostaną Urządzone więc tu nie mozemy nic o Brygardyerach stanowić
JmP. Niemcewicz Jnflantski radził połozyć 8 Generałow Majorów oprocz Generał Majorów w Brygardach.
JmP. Rzewuski rzekł Chcąc dodawac Brygardyerow trzebaby dodac o Kommendancie Fortecy Kamienieckiey i innych bo y ci są w Randze Generał Majorow.
JmP. Butrymowicz Jako pioro trzymaiący w deputacyi do Etatu czytał reflexye Deputacyi, ktora uznała aby tylko 8 Generałow Majorow w Dywizyach Kommenderuiących było to iest 4 z piechoty a 4 z Kawaleryi, aby Brygardyerowie byli przy swoiey Brygardzie nie w dywizyi, aby poniewaz kilko tysiącamy Kommenderować będą brali pensyą 12000.
JmP. Zielinski Nurski wyraził Dorozumiewam się iż JmP. Kasztelan przy swoim wniesieniu dlatego obstaie iż żąda awansu na Generał Leutnanstwo a więc z tym ma się udac po fortrag do Kommissyi Woyskowey nie zatrudniaiąc Obrad Naszych.
JmP. Kasztelan odpowiedział Chcę y mam prawo tego ządać
Powtorzył JmP. Sekretarz czytanie Punktu o Generał Majorach
Stawał JmP. Kasztelan Minski zawsze z oppozycyą.
[s. 544v]Na co Xze Marszałek Konf. Litt. wyraził Nigdy przytrzymanie materyi y zwłoka czasu słusznieyszey nie miała wymowki, iak dzis gdy opponuiący słowa przy honorze Swoim y Kollegow, sława przy tym co iest zasług nadgrodą. Czas uchodzi na sporach, stać się może zadosyć ządaniu ale czas się nie wroci. Ci co za Brygardyerami dzis byliby będą y potym, co by im byli przeciwni rownie y potym zostaną O co idzie o to ze gdy przyidzie punkt o Brygardyerach zeby nie rzeczono iż prawo o Generał Majorach iuz zapadło i żeby circa legem latam kto stanąwszy nie odparł ządania JmPa Kasztelana. Na zaspokoienie troskliwosci przypominam iż Kommendant Fortecy Kamienieckiey, Kommendant Korpusu Kadetow są w Randze Generał Majorow, a z tym wszystkim decyzya nasza w tym punkcie ich nie obeymie. Więc niech będzie na tym koniec aby JW. Marszałek Seym. zaręczył ze gdy przyidzie mowa o Brygardyerach wtedy wolno będzie domawiać się aby mieli Rangę Generał Majorow
JmP. Niemcewicz rzekł Iest prawo za Zygmunta, aby Senatorowie nie mieli Rang Woyskowych, y słusznie bo czy może iedna Osoba y zasiadac w Krzesle do Rady y stawać w polu do bitwy. Przyidzie Ordynans od Zwierzchności woyskowey, Senator go nie usłucha poydzie do Aresztu y czy pięknie by to było
JmP. Rzewuski wyraził Ranga Brygardyera nie znana iest w woysku Naszym aż dopiero od Ru 1776. [s. 545] Brygardyerowie iuz są Generałami Majorami teraz chcą byc amploiowanemi, pytam się coz będzie z innemi dawnemi Pułkownikami? Oto JmPan Haniecki 54 lat służy w Woysku 27 lat iest Pułkownikiem iakaz by była sprawiedliwość dla niego. Upraszam JmPa Kasztelana aby odstąpił od oppozycyi stosownie do prawa 1768 nie mieszaiąc materyi
Lecz JmP. Kasztelan oswiadczył oppozycyą.
JmP. Suchodolski Hełmski wyraził Iasno poznaię iz patent pokładany przez JmPa Kasztelana iest utworem Rady, lepieyby była zrobiła zeby nie tworząc nowych rang y prawo na 30000 Woyska przyprowadziła do Skutku. Nie uczyniła tego bo była spręzyną obcey Influencyi, bo sądziła ze w powiększeniu Generał Majorow zatwierdzi Polskę. Iezeli nie powiększyła Woyska to ani liczby Generałow nie powinna była pomnazać. Zniosła Regimentarzow dawnych a na to miast Brygardy wprowadziła zagraniczne nazwiska. Ztąd nieporządek w Woysku, ktory nie tylko w Woyskowości czyni zatrudnienie ale dziś y Stanow decyzyą wstrzymuię. Więc postępuymy tak iak prawo o porządku Seymowania przepisuie iak punkt Projektu Etatu od Kommissyi Woyskowey y Deputacyi podanego przychodzi. O 8 Generał Majorach tu mowa o nich decyduymy potym będzie o Brygardach.
JmP. Marszałek Seymowy czytał propozycyą, Czyli osm Generał Majorow [s. 545v] ma być oznaczona liczba lub nie.
JmP. Rzewuski czytał Regulamen Woyskowy o Brygardyerach y Konstytucyą 1786.
Xze Jabłonowski P. Wołynski podał srzodek aby Brygardyerowie mieli zabezpieczenie awansu podług starszenstwa Patentu.
JmP. Kasztelan Minski zgadzał się na to wniesienie ale wielu Posłow nie zgadzało się
JmP. Marszałek Seymowy ponowił Propozycyą.
JmP. Butrymowicz ostrzegał aby ta Propozycya Prawu 1786 nie była przeciwna.
JmP. Zielinski Nurski wniosł aby wprzod Konstytucyą podnieść dawne nazwiska przywrocic a JmP. Kasztelan Minski niech się uda po fortrag do Kommissyi Woyskowey.
Xze Marszałek Konfederacyi Litt. proponował zaręczenie JmPa Marszałka Seymowego iż gdy przyidzie materya o Brygardyerach wniesienie JmPa Kasztelana będzie miało swoie mieysce
JmP. Dłuski oswiadczył w tym mieyscu stanowiąc Etat determinuiemy tylko pensyą dla umiarkowania wydatkow Skarbowych Stopnie zas y obowiązki Urzędow iako do Rang listy y do Regulaminu nalezą tak od Kommissyi potym ułozone będą Stanom podane tam więc JmP. Kasztelan referowac się raczy.
JmP. Kasztelan obstawał przy swoim wniesieniu
[s. 546]JmP. Rzewuski wyraził Iuz teraz nie iako deputowany do Etatu ale iako wyznaczony do examinu Departamentu Woyskowego przymuszony iestem wyznać iż nie decydowac in favorem JmPPow Brygardyerow ale ich sądzić trzeba będzie. Oto w Brygardach Litewskich przeciw prawu znaczne Summy Brygadowe były między Brygardyerow y Vice Brygardyerow rozbierane y na wzaiem sobie rozdawane. Nie mowię zeby to było w Brygardzie JmPa Zabiełły, ale było w Brygadzie JmPa Hominskiego. Proszę więc wniesienie o Brygadach do swego mieysca odłozyc.
JmP. Marszałek Seymowy przełozywszy zatrudnienie z iedney strony, iż przymuszony iest podac propozycyą ad Turnum, z drugiey iż Prawo 1786. nie podniesione podawać iey zabrania upraszał JmPa Kasztelana aby zwykłą powolnością swoią uprzątnął mu to zatrudnienie
JmP. Kasztelan Minski zamowiwszy wniesienie swoie do Punktu o Brygardyerach Na prozby JmPa Marszałka Seymowego y Izby odstąpił od oppozycyi.
Czytał JmP. Sekretarz 8. Generał-Majorow.
Punkt ten iednomyslnie ugodzony.
JmP. Matusewicz ponowił zalecenia JmPa Kosciuszki Orłowskiego Zabiełły Mokronowskiego Cichockiego upraszaiąc JmPa Marszałka Seymowego aby głos swoy do powszechnych głosow przyłączywszy zaniosł go do JKMci za zaleconemi osobami o Patenta.
[s. 546v]JmP. Kociełł zalecał JmPa Zabiełłę
JmP. Marszałek Seymowy zaniosł prozby do JKMci za wzmiankowanemi osobami aby w liczbie fortragowanych od Kommissyi Woyskowey do patentow według Prawa umieszczonemi byli.
JmP. Moszynski oprocz powszechnie zalecanych dodał Brygardyerow Korpusu Kadetow tudzież JmPa Wodzinskiego Pułkownika Ciszewskiego Komarnickiego Majorow, Cichockiego Oyrzynskiego Pułkownikow.
JmP. Potocki P. Lubelski "Iako deputowany od JKMci do examinu Korpusu Kadetow wyraził" Szkoła Rycerska tak dawno od innych Krolow obiecywana a od WKMci w skutku dopełniona iest zawiązką Rycerzow Szkoła ta może iakiey potrzebowac poprawy, ale Nauki są dokładnie w niey dawane. Ia iestem swiadkiem pracowitosci Metrow y Officyerow oraz postępku Uczniow. Brak iey zachęcenia na przyszłość, bo y ci ktorzy w niey przeszło lat 20. pracuią nie widzą dla siebie awansu y Kadeci z niey wychodzący są Rzpltey nie uzyteczni. Ztąd dopraszam się aby o Kadetach w Woyskowych Awansach nie zapomnieć a Officerom wstęp do awansow zapewnic.
JmP. Butrymowicz wyraził. Gdy liczba Generałow Majorow iest ustanowiona, tedy ia względom WKMci rekommenduię nayprzod Xcia Jmci Jozefa Poniatowsko takich Nam trzeba Generałow, ktorzy smiało nauczyli się tam stawać gdzie kule lataią. Ten zacny Kawaler oprocz rzadkich swoich przymiotow i tę ma zaletę ze iest serca [s. 547] wylanego y ze maiąc szczęscie bydz na Koronacyi WKMci miałem honor poznać sp: Oyca iego Xcia Generała Austryackiego do ktorego znayduię wielkie podobienstwo w Synie. Powtore zalecam WKMci Zabiełłę P. Jnflantskiego, Orłowskiego Kościuszkę, niemniey JmPa Cichockiego Pułkownika /:czytał Punkt z Sessyi Deputacyi do Etatu:/ zalecam ieszcze Subalternow Korpusu Fizylierow, ci Officyerowie za powzięciem pierwszych wiadomości o pismach zapalaiących do buntu. Pisma te z własney gorliwości wyszukiwali, dostali y nam przysłali. Nie mniey zalecam JmPa Rudnickiego, Chorązego z ostatniego swego postępku znajomego.
JmP. Marszałek Seymowy odłozywszy tę materyą do wygotowania Projektu na Wakanse zagaił danie Rezolucyi na zapytanie JmPa Kasztelana Kamienieckiego uczynione do siebie przez Sztaffetę względem zatrzymania na granicy podwod idących z zbozem do Kiszynowa y innych Magazynow na Wołoszczyznie.
JmP. Morski wyraził Iest nieodzowną prawdą, ze odbyt produktow sprowadza do Kraju bogactwa, a zatym przeciw zyskowi Obywatelow
mowic nigdy mysli nie miałem, ale była moia troskliwość aby zysk ten nie sprowadził na Kray większey klęski, a to naybardziey
przez zarazę. Jezli JW. Marszałek Seymowy tym obawom zaradzic potrafi, y poda przyzwoite srzodki do Decyzyi Stanow, Ja z chęcią
zgodzę się y od wniosku mego odstąpię ale z temi warunkami aby rewidowac
[s. 547v]
podwody y ludzie doswiadczani od Doktorow o zarazę, aby opis ludzi był na granicy z dostrzeganiem czyli rowna liczba ludzi
y dobytku nazad powraca, aby Ordynanse Kommissyom Skarbowey y Woyskowey były ponowione względem przyzwoitey baczności na zarazę.
Na ostatek na mocy Neutralności, aby Obywatelom nie trudniona była wolna przedaz przedaz produktow dla Porty.
JmP. Marszałek Seymowy wyraził W przypadku zatrzymanych podwod nad Dniestrem dwie są pryncypalnie okoliczności wystawione. Pierwsza względem powietrza a wtey są dawne Ordynanse dane Kommissyi Woyskowey y zalecenia Kommissyi Skarbowey. Nawet gdy JmP. Margrabia Lucchesini zapytał nas czyli nie ma iakowych znakow powietrza w stronach Panstw woiuiących, zgłosilismy się do JPa Zabłockiego Konsula Rzpltey a ten zapewnił iż zadnego sladu dotąd nie widać ukazuiącey się w tamtych Stronach zarazy. Wszakże ieszcze można będzie nowym zaleceniem sprawiedliwą w tey mierze czułość JPu Kasztelanowi zalecic. Co do drugiey okoliczności względem zapewnienia się o podwodach y ludziach. Na to JmP. Generał de Bock oswiadcza iż za kazdą podwodą da assekuracyą. Na ostatek Projekt Odpowiedzi JmPu Kasztelanowi na dzien iutrzeyszy wygotowany Przes: Stanom przyniosę
JmP. Suchodolski Hełmski wyraził
Zadney wątpliwości nie podpada iak szkodliwe iest pozwolenie wychodu podwod za granicę. Kazde Panstwo w Europie ktore exystencyą swoie chce utrzymac zwykło pilnie oko obracać na wszelkie związki przewazaiące rownowazność, a tym bardziey Rzplta to czynic powinna ktora dopiero dzwigac się zaczyna [s. 548] Nikt tego nie zaprzeczy iż exystencya Turka iest koniecznie potrzebną dla existencyi Polaka. Juz Narod rzekł ze do iego zguby przykładać się nie chce, załowac tylko musi ze do dania mu pomocy przyłożyć się nie może. Nie z inney przyczyny odebrany Chocim tylko za pomocą Polski Woyna zaczęta w widoku Chleba Polskiego y zabezpieczenia Magazynow. Zwrocił Bog litosciwe oko na ten Kray nasz iż ze szczętem nie upadł y ze go dzwigać zaczynamy. Z tąd pilnie rozwazać nalezy co użytecznego a co szkodliwego byc może. Iezeli pomoglismy do odebrania Chocimia, ieżeli Chleb nasz był okazyą straty Oczakowa daley nie nalezy nam czynic usług podobnych. Mamy wiadomosci iz z iedney strony Turcy dązą do odebrania Oczakowa, z drugiey Moskale ciągną ku Benderowi y chcą go zabierać, My nie tylko im nie mamy dawac pomocy, ale y na Konsekwencyą oglądac się Jezeli exystencya Turka nam iest potrzebna, tedy directe nie mozemy Karmic tego Woyska ktore dązy na zgubę iego. Czy zaprzeczym przed Portą gdy Tysiącami podwody Nasze pod Oczakowem y Benderem zobaczy. Iuris et Belli dubuis eventus. Podwody te mogą byc przeięte, a wtedy Turczyn rzecze takaz to przyiaźń wasza? ktorą Nam oswiadczacie przez Posła kiedy wy directe przeciwne Nam Woyska prowiantuiecie y karmicie. Dochowywali Nam dotąd Turcy Traktatu diskretnie się z nami obchodzili, w tym celu iz Polska kiedyzkolwiek oczy otworzy y z pod podległości się wybiie. Tu rozwikłac pozor Traktatow swiętości ktoremi nas mamią należy. Gdy Moskwa z nami Traktat czyniła, czy była Panią Oczakowa Jass [s. 548v] w Mołdawii? nie była zatym teraznieysze iey possessye nie mogą bydz podciągane pod swiętość Traktatow. W czasie oblęzenia Chocimia, ządano od Rzpltey zywności dla tey Fortecy, udzielilismy iey skąpo, nic nie pomogły Traktaty. Nie pamiętalismy na wchod pieniędzy do Kraiu ale chcielismy znieść Turka. Zasłanialismy Woyska iego nieprzyiacioł naszym Woyskiem. Szanował Woyska Nasze, a myz teraz do iego zguby przykładać się mamy Wszelako upartym byc nie chcę y to do decyzyi Przesw: Stanow oddaię lubo radbym aby wywoz za granicę był zabroniony. Nie może się skarzyc na złamanie Neutralności ten komu będzie pozwolono kupowac na granicy. Niechay przysyłaią do granicy Naszey podwody, wtedy y dogodziemy wchodowi pieniędzy do Kraiu y nie złamiemy neutralności y naprawiemy dawne nasze względem Turka postępki.
JmP. Suchorzewski Na odpowiedz JmPu Kasztelanowi oswiadczywszy oppozycyą zamowił wytłumaczyc na następuiącey Sessyi przyczyny tey oppozycyi
Za wezwaniem Ministerii do Tronu Sessya solwowaną została na dzien następuiący.
[s. 549]Ze mnieysze większemu ustępować powinno, same swiatło rozumu podaie, Rozsądek doradza, a poznanie rzeczy przekonywa; przeto powszechnym staie się mysli układem, że większey wagi rzeczy pierwsze odbieraią staranności y życzenia. Rozciągłość tey maxymy wszystkie żyiących zaymuie kondycye. Seymuiące nawet Stany, wolą ninieyszym ulegać okolicznosciom, iak większe opuszczać. Zdaie się N: Panie iż kilkudniowe zatrudnienia nad roztrząsnieniem Etatu niemal daremnie strawione; Ustanowiwszy tylko płacę Jchmc: wyższey Rangi Woyskowym, lecz ta szczupłość dzieła lubo małą wystawia czynność iednak okazuie wielkiey rzeczy oznaczenie że pod Powagą Tronu WKMci użycie wolnego głosu iest swiątobliwie poważne, gdy w tak skąpey do mowienia Materyi /:bo dać, albo nie dać:/ w obszernych wywodach mysli wystawiane były, w wdzięku wolnego głosu, ktoren krasił moc mowienia y Iego poważania. Niesiemy z naywyższą Serca czułoscią dzięki WKMci za dobrotliwie Nam dochowanie swobod Naszych między ktoremi zaiste za naypierwszą ceniemy wolność mówienia, co czuiemy. Ale tak celnego zaszczytu używać inaczey nie pragniemy, iak w razie ich bronienia w zdarzeniu potrzebom Kraiowym a w nakazie wykonywaiącym dopełnienia obowiązkow, które przez moc Prawa są na nich włożone. Do poznania czynnosci przez wykonywaiących, gdy dotąd nie zdawało się Pm Stanom przystąpić w odebraniu opowiedzenia od Jchm. wyznaczonych do Examinu; Zaczym w czasie zdawania Sprawy [s. 549v] Pe Stany użyią y w tey mierze gorliwości którą w innych Materyach iasnie okazywały. Co dalszemu zostawuiąc czasowi, przystępuię do rozpoczętego Etatu, do ktorego Kontynuacyi wzywam JP. Sekretarza.
GŁOS
JASNIE WIELMOZNEGO JMCI PANA
SZYMONA
ZABIEŁY
KASZTELANA WOIEWODZTWA MINSKIEGO
GENERAŁA MAIORA I KOMENDANTA BRYGADY USSARSKIEY KAWALERYI NARODOWEY W. X. Lit:
ORŁA BIAŁEGO I S. STANISŁAWA KAWALERA
W ROKU 1789. MCA AUGUSTA 6. DNIA
NA SESSYI SEYMOWEY MIANY.
NAYIASNIEYSZE RZPLTEY SKONFEDEROWANE STANY.
Gdyby mi czyste sumienie, zasługi i znaiomość dzieł Rycerskich, a razem sprawiedliwość, dobroć Wasza, Wasze nayświętsze wyroki nie dodawały śmiałości, nie tylko mowić za sobą, ale i myśleć nawet nie odważyłbym się.
Idę Nayiaśnieysze Stany z uniżonym przełożeniem rzeczy Rangę moią, i Rangi Kollegow moich Brygadyerow dotykaiącym, w ręku Waszym iest honor nasz i wszystko położone, Wy sprawiedliwość ważyć, cenić zasługi, karać przestępstwa, nadgradzać cnoty umiecie. Co do mnie mowić mogę śmiało, bo mnie też zaświadczy Hetman moy W. X. Lit: JW. Ogiński za ktorego ordynansem użyty, dawałem dowody męztwa moiego, znaiomości służby i poczciwości Obywatela. Nie spodziewam się więc abym odszedł od Was zasmucony, nasz honor Waszym iest honorem, nasza całość Waszą sławą bydź powinna, bo taki iest związek sługi z Panem.
[s. 550v]Krotki i nader czysty iest nasz interes, o to gdy przemilczę o sobie, co i o innych rozumiem, że każdy z nas iak ia służyłem od lat naymłodszych w Woysku, i służę Oyczyznie moiey od Towarzysza postępuiąc przez Stopnie z górą lat 25. w Roku zaś 1765. 30. 9bra zostałem Porucznikiem czego dowodem Patent, i w tey iuż będący randze, byłem użyty z Chorągwią moią przeciwko napasnikom Oyczyzny, żem nieprożny na sobie nosił ten tytuł, mowię ten chlubny i miły dla mnie zaszczyt, prezentuię Wam Ordynans JW. Hetmana Ogińskiego, za ktorego rozkazem niosłem w ofierze życie, zdrowie, i maiątek, bo więcey iak sto tysięcy straciłem w tey sprawie. Daley potym w Ru. 1775. 30 9bra postąpiłem na Vice-Komendanta. Nakoniec idąc gradusami zasług moich w Ru. 1788. 26. Czerwca otrzymałem Patent od N. P. na Szarżę Generał Majora Kawaleryą komenderuiącego w Dywizyi drugiey i Komendanta Brygady Ussarskiey, ktory w swoim tenorze i brzmieniu czytam.
Jestem iuż Aktu in executione z Patentu Rangi moiey Generał-Majora, lecz gdy czytam w Etacie iż Komendant Brygady wyraża się tylko iako Generał-Maior, rozumiem przez ten wyraz, i nader trwożliwy iestem by dalszemu w przyszłości tłomaczeniu nie podpadało, bo gdy nie dołożono Komenderuiący w Dywizyi, mogłoby się tłomaczyć respective tylko w swoiey Brygadzie. Rzekłem wyżey żem iest Aktu in excecutione Rangi moiey, odbieram Raporta, i od daty Patentu pełnię powinność Generał-Majora Komenderuiącego.
W Generalnym Sztabie Etatu teraźnieyszego w Koronie wyraża się w te słowa "8. Generałow-Majorow w Dywizyach Komenderuiących, a w Litwie 4." gdy więc nie włożono tu inclusive Komendantow Brygad, ia ich rozumiem bydź wyłączonych, i tylko przy samych tytułach zostawionych. Gdy się podoba Wam Nayiaś: Stany nowych kreować Generałow ile do sto tysięcznego Woyska, ia ich rownie za potrzebnych uznaię, i niosę do Was naypokornieysze proźby za Osobami rekomendowanemi, z ktoremi mnie krew, związki przyiaźni i szacunek talentow łączy. Widzi powszechność w nich tak wielkie talenta i przymioty, kiedy obce nawet Narody z zazdrością sprawiedliwość im oddaią. Jakże szczęśliwa Polska, na łonie ktorey tak godni Obywatele, tak zacni i cnotliwi rodzą się Mężowie!
Co do mnie, chociaż nigdzie nie byłem w służbie Zagraniczney, bo od dzieciństwa moiego, iakom rzekł, w własnym Kraiu własney moiey Oyczyznie 25. lat służąc w Woysku, starałem się iednak ile możności wydoskonalić; Pałam chęcią Nayiaś: Stany do tey posługi i w niey nie dam się nikomu uprzedzić, a tak może i mnie szczęśliwe [s. 551] zdarzenie połączy, z chlubą dawnych Polakow, ktorych w tey tu Swiątyni z uszanowaniem martwe wspominamy popioły.
Służę Nayiaś: Stany nie dla zysku, bo gaża nie może bydź zamiarem szukaiącemu honoru i sławy; owszem gotow nawet iestem bez pensyi darmo służyć Oyczyznie moiey, poki ieszcze krew nie ostygła w żyłach moich, i poki siły moie dostarczaią, iak znosić ubliżenie w Randze wysłużoney.
Spodziewam się Nayiaś: Stany iż w Was samych znaydę i Sędziow sprawiedliwych, i Obrońcow honoru naszego. Niechay więc podług wyrazow Protokułu, albo w Generalnym Sztabie będą dołożeni po między Generałami i Komendami Brygad, albo w Sztabie wyższym Kawaleryi Narodowey niech do tych słow "Komendant Brygady Generał-Major" będzie dołożono Komenderuiący w Dywizyi.
Lękaiąc się tego, coby wątpliwości nawet podpadać mogło że troskliwy iestem, że dbam o moy honor na ktory wiekiem dosługiwałem się, rozumiem, iż nie będę posądzany.
Idę zatym do Was Naiaś: Stany, idę iak do Panow moich, idę pełen ufności, bo znam Was i sprawiedliwych i dobroczynnych.
PRZYMOWIENIE SIĘ
TEGOZ JW.
ZABIEŁY.
Nie wiem iuż Nayiaśnieysze Stany w iakiey tu postaci my Komendanci Brygad stawamy, czyli w postaci winowaycow, gdy bezwinną widziemy nad nami wiszącą karę, bezwinną mowię, bo nikt oskarżać nas nie może o to nawet, coby cieniem winy nazwać się mogło. Służemy na honor, i to naszym iest hasłem, to naszą nadgrodą, ani żadnym upewniam obiektem iest dla nas pensya, ktora zapewne i szczupła nader i mniey naysprawiedliwszym potrzebom dostarczaiąca.
Wasza iest wola Nayiaś: Stany iako Panow naszych czynić z nami co się podoba, w Waszym iest ręku honor i sława, honor mowię ten punkt naydelikatnieyszy czułego człowieka.
[s. 551v]Jeżeli Nayiaś: Stany, do sto tysięcznego Woyska każe potrzeba pomnażać Generałow, niechże na ruinach naszych nie będą stawiani. Ale kiedy iuż ma stanąć sto tysięcy Woyska, podług wszelkiey kalkulacyi bydź powinna w trzeciey części Kawalerya, wypada więc w Koronie do czterech Dywizyow, czterech Generałow Leutnantow, każda tedy Dywizya trzeba iżby miała dwoch Generałow Majorow od Piechoty, a iednego od Kawaleryi. Wypadnie więc naysprawiedliwsza i nayczystsza kalkulacya bez pokrzywdzenia Komendantow Brygad, gdy zachowamy ten porządek iaki we wszystkich Zagranicznych Woyskach znayduie się. Mowię to Nayiaś: Stany iako Zołnierz i wiadomy dobrze tych obowiązkow, mowię do światłych Mężow, do Was sprawiedliwych Sędziow, do Was Obywatelow Braci naszych, ktorzy iako własny swoy kochacie honor, tak też rozumiem, że i nas pokrzywdzać nie dacie.
JW. Butrymowicz PP. dnia 6. Augusti 1789.
Gdy słyszę od Laski doniesienie, że Kommissarz Rzpltey JW. kln. Kamieniecki, przez umyslną Sztaffetę do JW. Marszałka przysłaną, żąda spieszney Rezolucyi od Stanow Rzpltey względem przeyscia za Granicę podwod ze zbożem zakontraktowanym w Kraju Naszym do Magazynów Rossyiskich, przez ktorych wstrzymanie szkoduią tak Kontraktuiący, ktorzy iuż pobrali za to pieniądze, iako y handel Kraiu tamtego, w ktorym oni te zboże zakupowali, maiąc dotąd zupełną wolność exportowania wszystkiego za Granicę, chciałbym aby Srzodki odemnie podane, do ocalenia Kraiu Naszego były iak nayprędzey uskutecznione tak, ażeby grożącym złym skutkom z wolnego przechodu zapobiedz, y handel Nasz pograniczny zyskowny dla Kraiu całego ocalic.
Wnosiłem na ostatniey Sessyi zakaz zupełny wychodzenia podwod Naszych za Granicę, poty, poki takowey ostrożnosci srzodki nie będą uskutecznione, lecz gdy takowy zakaz dotąd od Stanow Rzpltey nie wyszedł, a Kontrakty na fundamencie wolnosci handlu pogranicznego [s. 554v] są już porobione, pieniądze pobrane, y rozdysponowane przez Włascicielów, Zboża y inne Produkta już na Podwodach przy Granicy czekaiące, inne podwody iuż za Granicą znayduiące się, powracać maiące, nie mogę inszego bydź zdania tylko że zakaz wywozu, tak, iak y kazde Prawo na przyszłość, lecz nie na przeszłość obowiązuje Prawu podległych, ktorym za grzech poczytać nie można, że nie zachowali Prawa dotąd nieogłoszonego.
Zakaz bowiem w Instrukcyi daney JWu Kasztelanowi kamienieckiemu wyiscia podwod Naszych za Granicę, nie rozciąga się, tylko do tych podwod, które wywozic Magazyny Rossyiskie z Kraju Naszego miały do Granicy, czego swiadkiem są słowa teyże Instrukcyi, iako y Prawa stanowiącego JW. Kasztelana Kommissarzem Rzpltey iedynie do Ewakuacyi Magazynow Rossyiskich, których wywoz na podwodach Polskich tylko do Granicy Naszey iest pozwolony, y że tym sposobem był uskuteczniony, swiadczy Rapport JW. Kasztelana.
Jako zas ani w Prawie daiącym Kommiss. JW. Kasztelanowi iedynie do ewakuacyi, ani w Instrukcyi na mocy Prawa od Marszałkow Jemu daney, niemasz żadney wzmianki o takowych podwodach, które handluiący Zbożem y innemi Krajowemi Produktami, czyli za Kontraktami, czyli bez Kontraktów, mieli zawsze wolność wyprowadzać,
[s. 555]za Granicę, i z tamtąd Sól i inne potrzebne towary Kraiowi sprowadzać, tak nie widzę dla czego są w tey Izbie obwinieni, tak ci którzy podwody z Produktami swoie lub naięte wysłali, iako i J. W. Kasztelan Kamieniecki, który tamować ich nie miał zlecenia, bo nie do handlu pogranicznego inspekcyi, lecz do Ewakuacyi Magazynow był wyznaczonym Kommissarzem Rzepltey, bo Instrukcya Jemu dana o tym nie wspomina, bo nie wiem, za czyim roskazem zatamowane są Podwody do wywozu Magazynow nie należące, tylko do Kontraktow handluiących Zbożem, gdy zakaz Stanow w tedy przy Instrukcyi dany, nie sciągał się tylko do tych Podwod, co Magazyny z mieysc gdzie do tąd były, wywozić z Kraiu Naszego tylko do Granicy miały, bo nakoniec, aniśmy dotąd myśleli zakazywać ogolnie wszelkiey Exportacyi Produktow na Naszych Podwodach, gdyż po takowym zakazie, nie mogłbym był wnosić onegday, aby nastąpił tenże zakaz poty tylko poki ostrożności potrzebne od Powietrza i utraty Ludzi za Granicą zupełnie nie będą obwarowane.
Dla tego więc wnosiłem ten zakaz doczesny, bo dotąd nie był zrobiony, a niebędąc zrobiony, winić nikogo nie można, że go przestąpił, ani Kommissarza Rzepltey, że go nie dopilnował.
Wnosiłem go iednak nie tym celem, aby niszczyć lub zatamować na długo nasz handel pograniczny i Exportacyą produktow Naszych, lecz iedynie aby ten zysk Kraiowy acz istotny ([?]ile gdy Podatki płacić przychodzi) poty tylko wstrzymać, poki od większego ta [???] mogącego [???] nie będziem [???] [???] przez srzodki odemnie podane i inne tutay wnoszone od popieraiących zdanie moie Kollegow: iako to Kwarantan, Rewizyi Pogranicznych, Attestatow Urzędowych zkąd kto idzie, i Rewersow od Kommendy Rossyiskiey na liczbę Ludzi i koni wychodzących za Granicę, po których obwarowaniu aby znowu handlowa Exportacya naszym Kupcom, Furmanom i Podwodom z Produktami Obywatelskiemi była wolna, zawsze moim było zamiarem, iako Obywatela tamteyszego Woiewodztwa istotne potrzeby i korzyści znaiącego, i los Wspołobywatelow moich dzielącego.
Widząc iednak zapęd w Izbie dążący do zupełnego na cały czas Woyny wywozu za Granice zabronienia, muszę tu przypomnieć iż całość ogolna nie wyciąga krzywdy fortun i dochodow szczegulnych Woiewodztw pogranicznych Obywatelow, które przez taki zakaz nie określony byłyby pokrzywdzone.
Myli się, kto rozumie, że choć wywoz za granicę zakażemy, handel nic nie ucierpi, gdy do Granicy dostawiane Produkta, ztamtąd Pograniczni Liwranci zabierać będą swemi podwodami i odbyt nasz i zyski z niego dla Kraiu ocaleią. Nie mamy na tamtey Granicy Portowych Miast ani Magazynow, Składow, Szpichlerzow do złożenia Produktow zepsuciu podległych, i czekaią z niemi na Kupca, nikt zatym na niepewne nie poszle swych podwod do Granicy, boby pewnie [s. 555v] szkodował nikt z tamtey strony do Granicy nie przyidzie, na niepewne z rowney przyczyny, a Kontrakty robić na umowiony termin do przystawienia, słyszę wiele zdań, aby odtąd zakazać, drugie zdania chcą nawet i bona fida porobione iuż skassować a Kontrahentow sądzić, coby było przeciw Wolności Narodu, aby bez przestępstwa Prawa (bo go nie było dotąd) był do Sądu kto pociągany, za to że swey wolności osobistey i wolności handlu używał.
Do tego dodać potrzeba iż procz Kontraktuiących o Zboża do Magazynow Rossyiskich za Dniestr przystawienie, zwykło wielu handluiących naszych Obywatelow, Kupcow, Zydow i Chłopow wywozić za Granicę w każdym czasie nie tylko Zboża wszelkie lub Leguminy, ale i Gorzałki, Masła, Płotna, Szkła z Hut Kraiowych, Miod, Woski, Łoie, dla przywiezienia w zamian Soli, bez ktorey obeyść się Pogranicze nie może, bo tylko przyległe Moskiewskiey Granicy po Krymską Sol, a Wołyń i Podola część po Cesarską posyłać z Produktami swemi zwykły. Pobrzeże zaś naywięcey Solą Wołoską obchodzi się, którey całey Ukrainie i Podolowi udziela, zwłaszcza dla bydła i koni, zdatnieyszey i tańszey od Cesarskiey soli; nadto wszystkie Bakalie Tureckie, Łoy barani, frukta świeże, kożuchy, Woły, Konie, Owce, Wino Wołoskie i inne Towary potrzebne na zamian ztamtąd Kupcy nasi do Kraiu wprowadzaią. Gdy zaś tylko do Granicy iechać im wolno będzie z Towarem, zbożem &c: po Woły, Konie, i Towary Zadniestrzańskie, zapewne ten cały handel upadnie, a obroci się z iedney strony do Zadnieprskich Kraiow od Ukrainy, a z drugiey od Podola do Gallicyi i Bukowiny, przez ktorą wszelako do obozow Moskiewskich teraz złączonych z Cesarskiemi trafią Liwranci ze zbożem, i tak cel ten zakaz radzących omylą, a maiąc sami w ręku ten handel, cenę u nas Produktow stanowić będą; co rownie uczynią, i ci ktorzy Dnieprem spławiaią, lub za Dnieprem do Oczakowa i Obozow Rossyiskich trakt obrócą.
Jeżeli boiazń aby Chłopow naszych z podwodami za Granicę wychodzących nie podmawiano do Buntow ma dyktować zakaz wywozu należałoby na całym Pograniczu, między Litwą, Ukrainą, a Moskwą takowy wywoz zakazać, aby Chłopi nasi w Kray Moskiewski ieżdzący nie byli namawiani ale gdy na to Litewscy i Kiiowscy Posłowie zapewnie nie pozwolą, dla czegoż ta przyczyna służyć ma iedynie względem Podola i Pobrzeża? Czyliz tylko tamteyszych Chłopow chciano podmawiać? Wszak rowne były wieści z Litwy i z Kiiowskiego. Nikogo więc przekonać nie zdoła ta przytoczona pobudka, chociaż ią gorliwość na poparcie zdania w tylu słyszanych Głosach przywodzi.
Łączę więc zdanie moie z J. W. Potockim Bracławskim i nie mogąc tego zakazu Exportacyi na cały czas Woyny teraźnieyszey przyiąć na Woiewodztwo Podolskie, iako też i na uchylenie Kontraktow bona fide zawartych zezwolić, ostrożności wszelkie przezemnie wniesione popieraiąc, aby były Uniwersałem do Naszych Woiewodztw wydanym ogłoszone, a ieżeli zgody nie będzie na to, o Turnum w tey Materyi dopraszam się.