Niemasz zapewne szczęsliwszey dla Serc tkliwych chwili, iak ta, która pozwala oswiadczyć czułość swoię. Szczęsliwszą Ja ieszcze tę nazwę, w którey można dowodami potwierdzić tę czułość dla tych Osob, dla których przywiązanie w powinność się zamienia. Przyuczony WKMć iesteś w dniu każdey Uroczystości odbierać powinszowanie, odbierac Serc życzliwych życzenia, lecz w ciągu przydłuższym teraznieyszego Seymu, nierównie od inszych czasów iesteśmy szczęsliwsi, gdy co Usty oświadczamy, skutkiem okazuiem, w każdym dniu, w każdey godzinie służąc Oyczyznie, okazuiemy publicznie, iak iesteśmy przywiązani do WKMci. Iuż N. Panie, w poprzedzonym JW^o Marszałka Seymowego głosie w ogólnosci oswiadczone miałes życzenia, które w upominku zwykłeś przyimować od Narodu. Wybrany szczęsliwym dla mnie losem na prodkowanie Prowincyi Litt: składam Jmieniem Jey hołd WKMci powinny. Nie omieszka zapewne ta Prowincya starać się zawsze o to, coby Jey mogło równie iak Koronie dawać Prawo do Przychylnosci [s. 46v] y Względów WKMci. Winszować sobie należy iż nie było uroczystosci wtym Seymie, ktoraby chwalebnym Dziełem Iego uwieńczoną nie została. Odwołuię się w tym do pamięci wszystkich, odwołuię się do Dyaryuszu tego Seymu, który chlubne da swiadectwo Pracy Naszey i z Maiątkow offiary dla Oyczyzny poswięconey, a przeto y dla Króla, bo iedno od drugiego nie iest oddzielne. Jak łożyć Życie za Krola y Oyczyznę gotowi iesteśmy, tak chcielibyśmy NPanie znaleść taką porę, która by dowiodła, że Następcy Sławnych Polaków nie są od nich odrodni. Poprzednik moy Poseł z Woiewództwa Brzeskiego Marszałek Seymowy w ów szczęsliwy dla Narodu moment gdy ogłaszał Vota Elekcyi, podniosłszy głos swoy do WKMci, rzekł do niego: "Lud Twoy z ufnoscią woła do Ciebie, przemów do niego Panie!" Dzis Ja idę sladem Jego, w Tey Praw Swiątyni podnoszę głos do WKMci, przemów Panie do Nas, Doswiadczysz iak istotnie do Ciebie y Oyczyzny przywiązani, żyć y umierać gotowi iesteśmy, uczuiesz WKMc: nierownie większe Sercu swemu ukontentowanie, niż w tedy gdyś Berło odbierał, a teraz dla okazania czułości y przywiązania Naszego pozwolisz WKMc ucałować tę Rękę, która włada Wolnego Narodu Berłem, tę Rękę, która podpisem Akt teraznieyszey zaszczyciła Konfederacyi, [s. 47] Rękę od którey spodziewamy się, że fatalnemu wyrwani będziemy losowi.

Miałem wnieść proźby moie do WKMci y P^h Stanów, aby JJPP^wie Arbitrowie usunięci zostali z Izby, nie tylko z powodu zasolwowaney na dniu onegdayszym in ordine postępowania w okolicznosciach Zagranicznych Sessyi, lecz oraz y dlatego, aby mogł donieść że JPⁿ Magrabia Luchesini będąc dzis w Domu Moim, żądał: izby [s. 47v] w niektórych okolicznosciach mogł mieć Konferencyą z Deputacyą Interessów Zagranicznych. Gdy przeto y w Depeszach Xcia Jmci Czartoryiskiego Posła u Dworu Berlinskiego była wzmianka, że tak JPⁿ Luchesini iako y Angielski Ministrowie maią zlecenie traktować z Nami, y gdy iuż ustnie od JP^a Margrabi Luchiesiniego oswiadczone iest to żądanie, pozwolisz zatym WKMc y P^e Stany zapytać się, czyli iest zgoda na zlecenie Deputacyi Interessów Zagranicznych, aby z powodu nawet Noty nadeszłey od Dworu Berlinskiego miała moc konferowania z pomienionemi Ministrami.

Z przypadku okazała się potrzeba konferowania z Ministrami Pruskim y Angielskim, Z tego powodu sądzę powinnoscią moią uczynić przełożenie WKMci y P^m Stanom w celu, iżby niezatrudniać w każdym przypadku P^h Stanów, y żeby z politycznych względów w ważnych okolicznosciach winney ostrożności nieuchybiać, a tym samym żeby negocyacye Posłow Zagranicznych z Naszemi Ministrami oddalone nie były. Gdy nie mas w ustawie Deputacyi wzmianki o Konferencyach z Ministrami Zagranicznemi tak z powodu ogólnego Interessu iako y ochrony czasu, mam honor upraszać WKMci y P^h Stanów, aby w tey mierze Władza Deputacyi obiasniona była, z dozwoleniem Jey Konferencyi z wszystkiemi Ministrami Zagranicznemi z zaleceniem Sekretu, gdyby Dobro Rzpltey wymagało z referencyą do Stanów a w ważnieyszych okolicznosciach decyzyi wymagaiących.

Nie idzie o traktowanie pokoiu, ani woyny, ale idzie o porozumienie się y Konferencyą z Ministrami Zagranicznemi. Wypadaią okoliczności że Konferencye potrzebuią Sekretu stosownie do Interessow Rzpltey y Mocarstw Zagranicznych. Gdyby więc za każdą potrzebą Konferowania z iakim Ministrem Dworu Zagranicznego Deputacya obowiązana była prosić P^h Stanów o pozwolenie, iuż by tym samym inne Dwory o Konferencyi ostrzeżone były y cel zamierzony był by uchybiony. Nie można niechęci iednych ku drugim Monarchom głosić, idzie nawet o Dobro y bespieczeństwo samych Ministrow. Gdyby więc Deputacya Konferencyą srzodkuiącą, a nie decyduiącą była, żaden Minister niechciał by wchodzić z nią w Negocyacye. Z tych powodów smiem upraszać, ażeby Konferencya dozwolona była ze wszystkiemi Ministrami. Niebespieczeństwa bydź nie może, bo rozmowa do swiatła przyprowadzi, a swiatło y prawda potrzebne są w negocyacyach Zagranicznych, [s. 49v] skoro zas przychodziło by do kroku finalnego, w tenczas Deputacya referencyą do Stanów Skonfederowanych uczynić powinna. To przełozywszy chęc szczególnie dobra publicznego dyktowała rozumiem, że mi nikt innego w tym celu nie przypisze.

Nie pierwszy raz z Ust godnego Ministra JW^o Potockiego Marszałka Nadwor. Litt: tę słyszę prawdę, że kto chce z Ministrami w Negocyacye wchodzic utrzymanie Sekretu szczególnieyszym bydź dla niego powinno prawidłem, lecz czynność trzeba rożnić od inney czynnosci. My zapewne wybadywac możemy powierzone Ministrom od swych Monarchów mysli, lecz w innym tutay stopniu zachodzic zdaie mi się kwestya. Z temi bowiem Narodami się negocyuie z któremi połączylismy się i tak żądalismy bona officia Krola Jmci Pruskiego, więc z Nim względem tego negocyować należy. Lękał bym się, choc mam ufność w Deputacyi gdyby Nam wolno było ze wszystkiemi sekretnie traktować Ministrami. Tu iest mowa o Nocie Krola Jmci Pruskiego, gdy on chce tylko z Ministrem angielskim porozumieć się, nie nalezy Nam wdawac się z innemi. Zostaie [s. 50] to do woli P^h Stanów, Ja zas trzymam się Autora wniosku JW. Małachowskiego Starosty Opoczyn: Posła Sandomir., wnosił ten zacny Mąż, aby z Ministrami Pruskim y Angielskim pozwolona była Konferencya, więc podług iego wniosku decyzya następować powinna.

Słyszałem o podanym Proiekcie przez JW^o Małachowskiego [s. 50v] Starosty Opoczyn. Posła Sandomir. stosownym do żądań Posłów Króla Jmci Pruskiego y Angielskiego z drugiey strony przychodzi y łączy się Interess Ministrow Zagranicznych, między któremi iest y Rossyi. Pytam się o kroki Dworu Petersburskiego względem Nas? Wszak do dzisieyszego dnia czekamy Odpowiedzi na Notę Ewakuacyiną, Wszak w odpowiedniey naszey Rezolucyi na ostateczną tegoż Dworu względem przechodu Woysk Notę, oswiadczylismy, że dotąd nieodpowiemy, póki Nam wprzód nie odpowie Rossya: Czyliż więc mamy do tego mówić, który nie odpowiada? Z tym negocyować, który nie gada? Te są przyczyny, które wstrzymywać mi każą Materyą wniesioną y Rezolucya Stanów powinna bydź na wniesienie JW. Sandomirskiego tylko co do Ministrów Pruskiego y angielskiego. Ieżeli Dwór Rossyi poda Notę, iż żąda Konferencyi i układu z Rzpltą, nie będę przeciwny, aby z nim traktować, wszak od Nas dependować będzie propozycye przyiąć, lub nie ale teraz Powaga Rzpltey wyciąga, aby z tym tylko traktaktować, który Nas za Rzpltą uznaie y na Noty nasze odpowiada.

W ciągu obradowania naszego staralismy się aby Slad influencyi Moskiewskiey był zatarty; Ta by się ieszcze okazała gdybysmy wczasie Konferencyi z Ministrami Pruskim y Angielskim uprzedzali Moskwę y oswiadczyli, że chcemy z nią traktować. Sądzę że w tey mierze winniśmy podług Rzpltey Powagi sobie postępować tak, iak każdy w partykularności winien ią utrzymać. Gdyby mi kto na List nie odpisał, a był mnie równy miał bym sobie za wstyd z nim mówić y nawet własnym sługom zakazałbym z nim się wdawać. My zaś znaiąc pogardę Naszą mieli bysmy uprzedzać Rossyą y ieszcze [s. 52v] dla niey awantaże iakieś okazywać? Rozumiem iżby to było z naywiększą dla Nas podłoscią. Nie mogę przeto pozwolić na ogólną Konferencyą, chyba gdyby sama o to Moskwa dopraszała się.

Chciałbym usunąć w tym momencie zaszczyt ten, który noszę z Łaskawego WKMci y P^h Stanów, że iestem w Deputacyi umieszczony, abym się niezdawał mówiąc za Deputacyą, przyczyniać sobie iakoweyś Powagi. I lubo w tey postaci stawać mi iest miło, że wszyscy w Deputacyi zasiadaiący nie zasłużyliśmy na złe o Sobie mniemanie, z obywatelstwa atoli przychodzi mysl mi otworzyć P^m Stanom. Wzięlismy sobie za prawidło tak w Deklaracyach, iako y licznych głosach, iz neutralność chcemy zachować, czyniąc więc excepcyą dla iednych Dworow, tym samym zdawalibyśmy się drugich urażać. Gdyby Deputacya miała nieograniczoną Władzę nie tylko konferowania, ale y zawierania Traktatów z innemi Panstwami, troskliwa mysl zastanowić by powinna każdego, czy można by na to pozwolić, lecz samę Konferencyą nie sadzę, żeby za co innego brać można, iak za rozmowę nic ieszcze nie decyduiącą. Aże taż Deputacya nic finalnie robić nie będzie, nie rozumiałbym [s. 53] aby skracać tę wolność Konferowania ogólnego. Spodziewać się trzeba nie bawnie powrotu Gońca do Porty wysłanego, a ztąd wypadnie może w celu układania Instrukcyi dla Posła Stambulskiego uczynić z innemi Dworami Konferencyą. Kiedy więc pierwszey Materyi względem zalecenia Deputacyi Konferowania z Ministrami Pruskim y Angielskim wypadnie decyzya, będę miał honor zapytać się P^h Stanów, czyli będzie mogła Deputacya z innemi porozumieć się Ministrami.

Wniesienie JW^o Inflantzkiego do skończenia Materyi toczącey się dążące daie mi powod do mówienia. Iuż odkryłem myśl moię teraz ią powtarzam. Należy abysmy negocyowali z każdym Dworem skoro zgodne do Powagi Rzpltey propozycye odbierać będziemy. Ale ogólnego zlecenia Deputacyi Jnteressów [s. 53v] Zagranicznych nie przyimę a to dla Rossyi. Nie ma o to żądania tegoż Dworu y Rzplta, nie ma Odpowiedzi na Notę Ewakuacyi, a przez to nie iest własnie uznaną za naród niepodległy, chociaż przypomniec by sobie powinna Moskwa że ten Narod Imperatorowy całey Rossyi tytuł przyznawał skrycie tylko zdaie się wciskać żądanie Dworu Rossyiskiego, bo iuż widzi, że Narod z innemi traktować przedsiębierze Potencyami. Gdybysmy na to zezwolili, Rossya miała by pochop chełpienia się, że z nikim bez niey nie możemy konferować; niech że się godzi powiedzieć, że z temi chcemy negocyować Mocarstwami którzy istność Naszą uznaią. Moskwa nie powinna się urażać y nie może, gdy Nas za Narod mieć nie chce y gdy Nam nie odpowiada; Żadna Potencya ośm miesięcy nie czeka na respons, y ten iest dowod, którego cięzko odbić, że Nas Moskwa nie ma za Potencyą. Należy okazać, że Granic y Ziemi własney iesteśmy Panami. Czyliż o buntów podniecenie konferować mamy? Czyliż by się nie zdawało, że się wstydziemy jawnie o naszą krzywdę upomnić? y że sekretnie chcemy prosić, żeby nas ta Opiekunka nie zabiła. Lepiey iest [s. 54] zginąć, iak w czym podłość okazać. Albo mi bydź niewolnikiem albo zginąć, na iedno wypada. Gdy więc żądania od Rossyi nie słyszę, na ogólną Konferencyą nie pozwalam.

Jle razy podnoszę głos w tey Swiątyni, podchlebiam sobie, iż lubo Duchowny, nikt mnie nieposądzi, abym mówił parcyalnie; Offiarę równie dla Rzpltey przyrzekło Duchowieństwo, iak Dziedzice, sprawiedliwość iest aby Dziedzic daiący dziesięcinę Duchownemu wytrącał sobie równie dziesiątą część z Intraty. Idzie tylko Kwestya aby Kommissya nie miała trudności w realnym doysciu Importancyi Dziesięciny nie w pieniędzach, ale w ziarnie oddaney, nayłatwiey ią zaspokoię [s. 58] gdy powiem: że gdy by Duchowny chciał ukryć na Szkodę Skarbu Dziesięcinę, to go wyda Dziedzic, gdy tę Dziesięcinę sobie nawzaiem Dziedzic z Intraty potrąci. Niech się P^e Stany nad tym zastanowią, że kto żąda Kompozyty ma Prawo po Sobie y Regułę przepisaną gdzie mu o to mówić należy; ale to bydź nie może, żeby Dziedzic sam taxował, bo nemo in sua Causa Judex. Kto żąda Kompozyt żąda z Prawa y mowic o nię w mieyscu Prawem oznaczonym powinien, przeciwnie tamować Obrady dzisieysze tą Kwestyą nie zdawało by mi się, gdy iest iuż od wielu ukończona.

Mowa J^o Kr. Mości na Sessyi Seymowey d. 7. Maia 1789. R^u .

Nietrzeba dla Mnie inszey do mowienia pobudki, procz samey wdzięczności, ta, gdy się należy od Każdego dobroczynne zyczenia odbieraiącego; Coż dopiero, gdy odbierane życzenia same są przysługą, y dobrodzieystwem. Tego zaiste, Ja dziś doświadczam, gdy przez wymowne Usta Marszałków Konfederacyi, y godnego Ministra, odbieram wyrazy życzliwych Serc Seymuiących Stanów. Te ogłoszenia przychylnych Sentymentów, już są szczęścia, a zatym, y nayżywszey rekognicyi przyczyną, ktorą okazywać, y dowodzić iest, y będzie do zgonu życia Mego powinnością, y ukontentowaniem. Podchlebiam Sobie, że tych życzeń radość we Mnie pomnażana będzie, gdy postępnym, a nieprzerwanym Krokiem widzieć będę obrady, zbliżane wraz do końca uszczęśliwienia Oyczyzny. J tak spodziewam się, że za uderzeniem Laski daiącey głos JP^u Marszałkowi Seymowemu będziemy sobie mogli wyobrażać radość osobliwie protegowanego od Boga ludu owego, w ktory za uderzeniem Laski Wodza swego widział płynące za Skały zrzodło ochłody w upragnieniu, a zatym uszczęśliwienia swego: Niech tak się dzieie, azali Bog raczy wysłuchać Modły moie, łączone z życzeniem wszystkich Seymuiących. Rozumiem, y obiecuię Sobie, że doydziemy do tego pożądanego Końca, miarkuiąc przezorność, gorliwość, y Cnotę tu zasiadaiących, do ktorych przymiotów, gdy nierozerwana jedność zdań, y Serc przystąpi, bardziey sobie winszować, niżeli życzenia formować przyczynę mieć będziemy: To wyraziwszy, y te Sentymenta, ktoremi pała Serce Moie Ku Seymuiącym Stanom, okazawszy, a niechcąc drogiego tracic, czasu, y bardziey pragnąc czynami, niż słowy dowodzić chęci Moie, Kończę [s. 59v] oświadczaiąc, iż ufam Wam Przezacne Stany, ufam, iż skutecznie będziecie pomagać tak godnie, chwalebnie, y pracowicie przodkuiącym Wam Marszałkom, a zatym Kończę mowienie y oczekuię dalszego obrad skutku.

Głos trzeci J^o Kr. Mci na Sessyi Seymowey d. 7. Maia 1789 R^u .

Jako iest powinnością Naszą, tak pewnie y chęcią każdego z Seymuiących, żeby czasu nadaremnie nietracić, y rozumiem, że, w teraźnieyszey okoliczności tylko porozumienia się brakuie. Wszak Materya wniesiona wynika z żądania JP^a Ministra Króla JMci Pruskiego, aby dozwolona była Deputacyi Jnteressów Zagranicznych Konferencya tak z Nim, jako z JP. Ministrem Angielskim. Gdy tedy już na tę Konferencyą zaszło zezwolenie, czyńmy to, o czym Mowie. Gdyby zaś wypadło, iżby inny z Ministrow Zagranicznych żądał Konferencyi, rozumiem, iż tym sposobom będzie mu dozwolona, ile ze Rzplta z nikim Woyny niema, y poki nie iest in Statu Belli, każdy Minister tu akredytowany, y rezyduiący ma prawo mowić do Nas, y tego mu niemożna wzbraniać: Daymy przeto zlecenie, aby wprzod Deputacya z JP. Ministrem Pruskim, y Angielskim Konferowała: A przystąpmy już teraz do ukończenia Materyi Podatkowey.

Powinszowanie w Stanach Zgromadzonych Imienin Nay. Panu przez JW. Mniszcha Marszałka W^o K^o dnia 7. Maja 1789. miane

Wyrazy wierności Krolowi, w tedy istotną odbieraią zaletę, gdy ie skutek usprawiedliwia.

Wyrazy zyczeń Krolowi, w tedy hołd rzetelny wystawuią, gdy ie głos wolny uwieńcza.

Podobny obchod w tey Swiątyni Narodu, inney cechy nosić nie może, iak cechę cnoty, prawdy y obywatelstwa.

Winnismi W. K. Mci, miłość, zaufanie, y wysługi, w zamianę Iego opieki, Iego wylania, Iego trudow. Będąc z wyboru na czele rządu, stałeś się z urzędowania, na celu wdzięczności.

Obrządek wszak Starożytnych Rzymian, dni pewne w roku, poświęcał Dobroczyńcom Oyczyzny: dochowywali Dies Natales, w pamiątkę Męzow, w ozywienie czci, w rocznicę dziejow.

Ieden zaiste Narodow wszystkich zamiar, iedne czucia wynurzenie, iedno cnotliwie Panuiących uwielbienie, zrodziły te uroczystości. Rownym y my tchniemy Duchem, a tym właściwszym że w Osobie W. K. Mci upatruiemy tenze powod, tenze wzor, tenze obowiązek.

Mowa powtorna JKr. Mości na Sessyi Seymowey dnia 7. Maja 1789. R^u .

Zawsze daleki od zamysłu krępowania Przezacnych Stanów zdania zawsze jestem w przekonaniu, iż powinności niedopełniałbym, gdybym zamilczał uwagi Moie w nayważnieyszych Materyach. Y teraźnieysza okoliczność po Mnie wyciąga, abym wynurzył Przezacnym Stanom Myśli Moie do niey stosowne. Gdy z ust JP^a Marszałka Seymowego słyszeliśmy, iż iest żądanie JP^a Margrabiego Lucchesiniego Ministra Dworu Berlińskiego, aby wraz z JP. Ministrem Angielskim z Deputacyą Jnteressow Cudzoziemskich miał Konferencyą, rozumiem, iż słusznie należy dogodzić temu żądaniu, y że Przezacne Stany zlecą Deputacyi wysłuchanie myśli tymże Ministrom od Monarchów Jch powierzonych: Zapewne skoro Deputacya dowie się, co Jey będzie Kommunikowanym, y Nas o tym uwiadomi, y łatwiey Nam będzie dalsze ztąd Nasze dyrigować kroki; Jednak przy pierwszey Konferencyi bardziey wysłuchać, niż w czynność iakową wchodzić należałoby; ile gdy Stany dotąd niesłyszały Odpowiedney Noty Berlińskiey, Kuryerem tu na dniu wczorayszym przysłaney: Po przeczytaniu ktorey, sądzę, że zasileni temiż wiadomościami, dokładniey własne będziemy przedsiębrać zamiary.

Głos JW. Michała Zaleskiego Woyskiego W^o X^a Litt. Posła z Woiewodztwa Trockiego na Sessyi Dnia 7. Maia 1789 Roku miany.

Nayiasnieyszy Królu Panie Moy Miłosciwy.

Przeswietne Skonfederowane Rzeczypospolitey Stany.

Smutne w Kraiu zdarzenia, które się iuż przytrafiły, smutnych zdarzen, oczekiwania, które nam zapowiadaią doniesienia z róznych stron uczynione, nieszczęścia, zdarzone rownie iak zabieganie nieszczęsciom które Kray nasz iuż niszczą y pomnieyszaią liczbę Mieszkańcow iego, trwożąc wszystkich mieszaiąc spokoyność powszechną, nas oziembłych, nas oboiętnych zostawiać niemogą, z Ukontentowaniem\^{wdzięcznoscią}/ dla radzących, z wdzięcznością\^{z uszanowaniem}/ dla doradzenia, słuchałem na ostatniey Sessyi Głos JW. Małachowskiego Posła Sandomirskiego, głos po nim następny JWPP. Wwdy Sierackiego, Radę ich uznawałem radą przyiazną Kraiowi, przyiazną ludzkości, przyiazną obowiązkom, od których wykonania, Kray bespieczeństwa, niedobrey sławy /:dla którey wszystko winniśmy:/ czekamy: Męstwem niepodobni do Przodków naszych, zktórym opierali się nieszczęściom, wsławialiśmy się dotąd cierpliwością, z którąśmy nieszczęścia znosili: sprzykrzona cierpliwość ktora nam y hanbę y straty czyniła, podniosła Dusze nasze, że być Narodem tęskniemy, iuż przecie wierzyć zaczęto że czuć umiemy, iuż przyiazń znami, iuż nieprzyiazń nasza, nie są lekko ważone u naszych Sąsiadów, ostrzeżone Narody że w Ich liczbę wchodzić postanawiamy, patrzą na dowody, któreśmy poczynili, że być w Ich lidzbie godni iesteśmy; Smiałe, y godne siebie poczyniliśmy kroki, skutecznemi ie czynić zostaie, żeby smiałość, nie namysłem, a kroki z niey wynikaiące, nie wydały się nienamysłu skutkami; w dalszych postępkach naszych, y sławę naszą y całość Oyczyzny; y my upatrować powinnismy, y upatruie domysł Publiczny; Godne to nas iest, co dotąd czyniemy, [s. 63v] czyńmy, co godne będzie pamięci Potomney, która by nas szczęściem Oyczyzny wsławiała.

Nie wydało Nas przyrodzenie podległemi boiazni, ale być z nam nienależy: ieśli lękliwość w niebespieczeństwie iest słabey Duszy znamieniem, zuchwalstwo, które niebespieczeństwa dopuszcza, które mu się zbliżać pozwala, y być ogarnionym czeka, iest nie ostrozności dowodem, Lękliwość, słaby opor niebespieczeństwu sporządza, zuchwalstwo sposob do zguby ułatwia, wolni od iedney wady, wolni będziemy od drugiey, gdy krok za krokiem tak czyniąc, iaki my zaczeli, gardząc niebespieczeństwa, niebędziemy zaniedbywać potrzebnych zabieżeń.

Przedsięwzięcia nasze, iuż się zmiękością, iuż znieczuynością, zgodzić niemogą, albo przedsięwzięcia, albo odmiana onych wydałyby się w postrzeganiu powszechnym lekkomyslnemi, y gdyby oczy Europy zwrócili na siebie, że być zdziwioną, gotowała się wsławieniem naszym? my byśmy Ją naszą niesławą zdziwili, poki nas przemoc pod gwałtem zgiętych trzymała, sama nikczemność znaydowałaby wymówkę, lecz gdyśmy się ogłosili wolnemi, gdy nas takiemi Swiat widzi, y Swięta opatrzność wolnemi utrzymuie, nieczuyność, za nikczemność wziętą byłaby, a tą winą, w zamian wolności, którey zyczemy, sposobilibyśmy niewolę dla nas.

W tey porze iestesmy, w którey każdy rodzay napaści, ma od natury podaną sposobność, a każdy rodzay ubespieczenia naszego, ieszcze ułożenia swoiego czeka, być by nam iuż obronnemi należało, my teraz zatrwożenie czuć zaczynamy: Otwarte y skryte drogi szkodzenia początkom naszym są pod ręką zawisci, która czeka na nas, którey przyszła pomyslność \^nasza/ niemiła; początki ubespieczyć? iest to upewnić Stan przyszłego szczęścia naszego, iest to utrzymać postanowienie, któresmy uczynili być neutralnemi, y nienależeć do Woyny ktora niszczy Sąsiadów naszych, abyć społecznikami pokoiu, który całą naszą przyszłość zaręczy; bezbronni być spokoynemi, a niespokoyni być neutralnemi niemożemy, poty zas za bezbronnych mieć się musiemy, poki niemamy stanu [s. 64] zdolnego zastanowić tych, którzy na niepokoiu naszym, woyny swoiey powodzenia rachować mogą, poki niemamy Stanu zdolnego odstręczyć zakłóconych od zamysłu deklarowania nieprzyiazni ku nam y czynienia taiemnych krokow, któreby dla nas nieprzyiaznemi, któreby szkodliwemi nam były.

Niechcę oszczędnością wyrazow tłumić zrozumienia co myslę; Bunt wnętrzny dzieli Woysko Kraiowe na pilność w zabieganiu od rozszerzenia Jego; Woysko które ieszcze ani zamierzonego Kompletu, ani przyzwoitego cwiczenia niewzieło, ledwie nam na tę pilność, ledwie na to przeznaczenie wystarczy. Bunt, z którego zrzodła wynika: iuż to być taiemnicą przestaie, to zrzódło będzie sposobne, iak iest iuż skłonne otworzyć do niepokoiu naszego inne kanały, gdy ieden zapobieganym postrzega; nam być pilnemi; y nie być poprzedzonemi należy; na pilność y poprzedzenie, czyli nam wnętrzna sposobność wystarcza? roztrząsnąć winnismy, odkładać roztrząsanie, zaiedno uznaię, co doczekiwać niebespieczeństwa, a tego czekać, za iedno biorę, co czekać zguby! niech nie naszą będzie przywarą, y licha boiazń, y nieuważne zuchwalstwo, co zaniedbywa oności, co pod sam Dom niebespieczeństwu zbliżać się daie, a otoczony, albo bez przeszkody, albo zniedołęznym oporem niszczyć dopuszcza, przezorna smiałość zdaleka niebespieczeństwu zachodzi, y od domu odwraca; w takim my przedsięwzięciu dotąd bylismy, w takiey potrzebie iestesmy, zabiegać złemu które przyść może, nie czekać aż przyidzie żeby znim walczyć, y troskliwość na [???], y powinność nasza zniewala: niema między nami [???] na los powszechny, na los Oyczyzny naszey, niema nie co nam zagraża, y czego niedostaie bespieczeństwu naszemu, [???] potrzeby przydawać do przeswiadczenia dowodow. Stan nasz obronny uczyni Oyczyznę naszą spokojną y bespieczną: napaść odwróci od nas swóy zamysł, gdy nas sposobnych do spotkania siebie [???]\^postrzeże/. Stan taki mieć powinniśmy, a nieubespiecza nas to, że mieć go będziemy? lecz ubespieczy, że mamy: iedno iest usłuznieyszym Ja dla nas sądzę, dwoie ma być: Idzmy w tym razie Przesw. Stany drogą wpriwatnych naszych potrzebach zwyczayną; gdy nam naczym codzisieyszego użycia zbywa? od Sąsiad y Przyiacioł wygodzenia szukamy: niewczesne po minioney potrzebie dostatki, niepożytecznemi staią się. Strzeżmy się uyrzeć Oczyzne naszą podobną do Bogacza, ktoremu na to bogactwa słuzą, żeby się po ich utracie smucił; na to nam przydałyby się ofiary [s. 64v] które dla Oyczyzny składamy, na to zaciągi, które przedsięwzielismy; Nim nasze doyrzeią siły, cudzych nam związków szukac należy, tak iednak żeby niebyły cudze, ale wzaiemnością przyiaźni stawszy się naszemi, nam wierność y użycie ręczyły. Są w Europie przyiazni Polakom, są Wspaniali, y ludzkością wsławieni, są tacy, których całość, z całością naszą ma związek, niemieymy rospaczy o skutek, gdy wątpienia o potrzebie niemamy: wtym zamysle rada życząca dać zlecenie Deputacyi Interessów Cudzoziemskich do porozumienia się z Dworami lub onych pełnomocnemi, w moim poięciu iest radą godną Polaka, godną życzliwego Oyczyznie Obywatela, godną serca rządzonego ludzkością którey rozsądek y przezorność daie prawidła, za tą Radą ia skłaniać się mam za powinność y szanować rządzących poczytuię za chlubę;

Przes: Stany! znalismy ludzi którym poruczaiąc ważną Straż Spraw Zagranicznych, oddalismy ufność naszą, a w naszey, oddalismy ufność, wszystkich Współziomkow Oyczyzny naszey; poruczeń naszych wykonania, których Swiadkami iestesmy, pomnazaiąc sławę poruczenia biorących, czuiemy iak pomnożyłyby ufność naszą, gdyby to, co iest zupełne pomnożonym być mogło; daymy tym mężom nowy dowod zupełności zaufania naszego, gdy nam oni odieli pomnożenia sposobność, damy to wprawdzie, co maią, lecz daiąc, nad co dać nic nie możemy, daiąc nad co nic więcey nieżyczą, oddamy przyswiadczenie ich sławie\^cnocie/, oddamy wzaiemność słodyczy, iaką z ich wykonań bierzemy.

Raz ieszcze niebespieczeństwa, wktórych iesteśmy, niech ważność potrzeby, którą rostrząsać mamy nam wyobrażą: dogodzeniem potrzebie, uprzedziemy niebespieczeństwa; tych dopuszczenie, oddaliłoby nas pewnie od sposobności dogodzenia potrzebie; niebespieczeństwa zbliżone, iuż nieszczęściem dla Kraiu staią się, kto nieszczęsciom zabieżeć troskliwy? niebespieczeństwom zabiegać powinien, y ta iest nasza powinność:

Mowa J^o Kr. Mości na Sessyi Seymowey d. 7 Maja [???] [???]

Nierada dla Mnie [???] wdzięczności, ta gdy się [???] odbieraiącego: Coż dopiero, gdy odb [???] sługą y dobrodzieystwem [???] gdy przez wymowne Usta M [???] Ministra odbieram wyra [???] Seymuiących Stanow. Te ogłoszenia przy [???] już są szczęścia, a zatym y nayżywszey [???] czyną, ktorą okazywać, y dowodzić iest y będ zycia Mego powinnością, y ukontentowaniem iam Sobie, że tych życzeń radość we Mnie pomnażana będzie, gdy postępnym, a nieprzerwanym krokiem widzieć będę obrady zbliżane wraz do Końca uszczęśliwienia Oyczyzny. Y tak spodziewam się, że za uderzeniem Laski daiącey głos JPanu Marszałkowi Seymowemu, będziemy Sobie mogli wyobrażać radość osobliwie protegowanego od Boga Ludu owego, ktory za uderzeniem Laski Wodza swego widział płynące za Skały zrzodło ochłody, a zatym uszczęśliwienia swego: Niech tak się dzieie, azali Bog raczy wysłuchać Modły Moie łączone z życzeniem wszytkich Seymuiących; Rozumiem, y obiecuię Sobie, że doydziemy do tego pożądanego końca, miarkuiąc przezorność, gorliwość, y Cnotę tu zasiadaiących, do ktorych przymiotow, gdy nierozerwana jedność zdań, y Serc przystąpi, bardziey Sobie winszować, niżeli życzenia formować przyczynę mieć będziemy. To wyraziwszy, y te Sentymenta, ktoremi pała Serce Moie ku Seymuiącym Stanom okazawszy, a niechcąc drogiego tracić czasu, y bardziey pragnąc czynami, niż słowy dowodzić chęci Moie, [s. 65v] [???] [???], iż ufam Wam Przezacne Stany, [???] [???] będziecie pomagać tak godnie chwa [???] Przodkuiącym Wam Marszałkom [???] Kończę mowienie, y oczekuię dalszego obrad skutku.

Mowa powtorna J^o Kr Mości na Sessyi Seymowey d. 7. Maja 1789.

Zawsze daleki od zamysłu Krępowania Przezacnych Stanów zdania, zawsze jestem w przekonaniu, iz powinności niedopełniałbym, gdybym zamilczał uwagi Moie w nayważnieyszych Materyach. Y teraźnieysza okoliczność po Mnie wyciąga abym wynurzył Przez. Stanom Myśli moie do niey stosowne. Gdy z ust JP^a Marszałka Seymowego słyszeliśmy, iż iest żądanie JP^a Margrabiego Lucchesiniego Ministra Dworu Berlińskiego, aby wraz z JP^m Ministrem Angielskim z Deputacyą Jnteressow Cudzoziemskich miał Konferencyą, rozumiem, iż słusznie należy dogodzić temu żądaniu, y że Przezacne Stany zlecą Deputacyi wysłuchanie myśli tymże Ministrom od Monarchów Jch powierzonych: Zapewne skoro Deputacya dowie się, co Jey będzie Kommunikowanym, y Nas o tym uwiadomi, y łatwiey Nam będzie dalsze ztąd Nasze dyrygować kroki: Jednak przy pierwszey Konferencyi bardziey wysłuchać, niż w czynność iakową wchodzić należałoby, ile gdy Stany dotąd niesłyszały, Odpowiedney Noty Berlińskiey, Kuryerem tu na dniu wczorayszym przysłaney: Po przeczytaniu ktorey, sądzę, że zasileni temiż wiadomościami dokładniey własne będziemy przed siębrać zamiary.

Głos trzeci J^o Kr. Mości na Sessyi Seymowey d. 7. Maia 1789. R.

Iako iest powinnością Naszą, tak pewnie, y chęcią każdego z Seymuiących, żeby czasu nadaremnie nietracić, y rozumiem, że w teraźnieyszey okoliczności, tylko porozumienia braknie; Wszak Materya wniesiona wynika z żądania JP^a Ministra Króla Jmci Pruskiego aby dozwolona była Deputacyi Jnteressow Zagranicznych Konferencya tak z nim, jako y JP^m Ministrem Angielskim: Gdy tedy już na tę Konferencyą zaszło zezwolenie, czyńmy to, o czym Mowa. Gdyby zaś wypadło, iżby inny z Ministrów Zagranicznych żądał Konferencyi, rozumiem, iż tymże sposobem będzie mu dozwolona, ile że Rzplta z nikim woyny niema, y poki nieiest in Statu Belli, każdy Minister tu akredytowany, y rezyduiący ma Prawo mowić do Nas, y tego Mu niemożna wzbraniać: Daymy przeto zlecenie, aby wprzod Deputacya z JP^m Ministrem Pruskim, y Angielskim konferowała; a przystąpmy już teraz do ukończenia Materyi Podatkowey.

Otwartość Serca iak ochoczo zwykła wywnętrzać swe chęci tak żywiey y przyiemniey, gdy wspanialsze dosiąga do ich wystawienia powody. Obchod Jmienia Pańskiego na dniu jutrzeyszym odbywaiący się, powszechną każdego zaymuie radoscią, że dozwala okazalsze Serce Ludu czynić wyobrażenia niosąc ich ofiary. Uprzedzaie Stan Nasz Rycerski, y chlubnieyszym dla siebie zalicza zdarzeniem, że iako iest pierwszym działania Seymowego Pracownikiem, tak też ukazuiąc w przewodnictwie swych czynnosci nieskazioną wierność Ku Panu, pierwszym staie w uczesnictwie oswiadczenia ich przezemnie WKMCi P: N^u Miłł^u z powodu Imienin Iego obchodu. Nie pragnie skrytość Serc w dniu dzisieyszym otwierać, bo te codziennym przeswiadcza wywnętrzaniem. Nie chce wystawiać moc mianego do Króla swego przywiązania bo te, iak powinne, tak czułe okazuie. Nie wywięzuie się w tym momencie z wdzięczności za łaskawe Nam swobod wolnosci dochowywanie, bo te, iak szacuie w Sobie, tak dokładnie potrafia uwielbiać Dobroć Pańską; Lecz te czułosci serca, iak żywe sprawiaią podniety ku ich wystawieniu, tak w dniu dzisieyszym silniey zaymuią się do ich oswiadczenia. A przeto dozwol WKMc: te ich powtarzania, ktore w czystey ofierze niosąc, składa Stan Nasz Rycerski na Podnużu Tronu Pańskiego. Niech przedłużane dni WKMci nieprzerwaney Zdrowia czerstwosci pomnażaią się w pomyslnosciach, niech Ich trwałość zaszczepiona w sławie Panowania Iego dosiąga naypóźnieysze Wieki aż ku ich zazdrości, niech te trudy Pańskie w teraznieyszym Seymowaniu Naszym podeymowane przynoszą mu w uszczęsliwieniu Ludu swego owoce, do których okazuiące się iuż kwiaty daią nam nadzieie, że przy kończącym się Dziele uwity z nich wieniec Chwały otaczać będzie Skronie Pańskie, na ktorym korona miley polegać będzie, gdy ciężar iey wspieraiący się na nim, ulgi dosiągnie. A teraz Stan Nasz Rycerski w Zastaw oddaiąc swych przepowiedzeń, hołd wiernosci uszanowania y przywiązania do Maiestatu Panskiego, zasmiela się dopraszac w pełnym Dobroci WKMci zaufaniu o dozwolenie ucałowania Ręki Iego, która w ogólnosci Kraiowi piastuiąc Berło, skazuie pomyslność a wszczególnosci Poddanych zwykła obdarzać uszczęsliwieniem.