KODEKS DYPLOMATYCZNY WIELKOPOLSKI TOM X

SOCIETAS LITTERARUM POSNANIENSIS FONTES COLLEGII HISTORICI TOMUS XXIII CODEX DIPLOMATICUS MAIORIS POLONIAE TOMUS X comprehendit diplomata nr 1381-1699 ex annis 1435-1444 recensuerunt ANTONIUS GĄSIOROWSKI et THOMAS JASIŃSKI adnotavit ANTONIUS GĄSIOROWSKI POSNANIAE MCMXCIII

POZNAŃSKIE TOWARZYSTWO PRZYJACIÓŁ NAUK WYDAWNICTWA ŹRÓDŁOWE KOMISJI HISTORYCZNEJ TOM XXIII KODEKS DYPLOMATYCZNY WIELKOPOLSKI TOM X zawiera dokumenty nr 1381-1699 z lat 1435-1444 wydali i opracowali ANTONI GĄSIOROWSKI i TOMASZ JASIŃSKI komentarzem opatrzył ANTONI GĄSIOROWSKI @rysunek@ POZNAŃ 1993 WYDAWNICTWO POZNAŃSKIEGO TOWARZYSTWA PRZYJACIÓŁ NAUK

WYDAWNICTWA POZNAŃSKIEGO TOWARZYSTWA PRZYJACIÓŁ NAUK Główny Redaktor: Jan M. Piskorski KOMITET REDAKCYJNY Helena Chłopocka, Brygida Kürbis, Czesław Łuczak, @Witold Maisel@ Tomy VII-X Kodeksu dyplomatycznego Wielkopolski do nabycia w Poznańskim Towarzystwie Przyjaciół Nauk 61-725 Poznań, ul. Mielżyńskiego 27/29 tel. (0-61) 527-441 Wydano z pomocą Komitetu Badań Naukowych Printed in Poland ISBN 83-7063-052-9 ISSN 0208-9033

Wstęp

Tom X Kodeksu dyplomatycznego Wielkopolski jest kontynuacją wydanych w latach 1982, 1985, 1989 i 1990 tomów VI-IX, przede wszystkim jednak tomów I-V opublikowanych w latach 1877-1881 przez Ignacego Zakrzewskiego i w 1908 r. przez Franciszka Piekosińskiego. Zawiera 319 dokumentów z lat 1435-1444, dotąd w Kodeksie nie ogłoszonych. Z nich zaledwie 33 opublikowanych już zostało wcześniej w różnych starszych wydawnictwach, jak dawne kaliskie wiadomości gubernialne (7), akta kapituł i sądów duchownych Bolesława Ulanowskiego (6), Kodeks dyplomatyczny Polski (4), czy nowszych, jak publikacja akt radzieckich poznańskich (2), księga uposażeń biskupstwa poznańskiego (2), Archiwum Komisji Historycznej (2), Zbiór dokumentów katedry i diecezji krakowskiej (2) itp. Dalszych 53 dokumentów udostępnionych już zostało wcześniej w postaci regestów, przede wszystkim w Matriculariach Teodora Wierzbowskiego, katalogach różnych archiwów i bibliotek, wreszcie (18) przez F. Piekosińskiego na łamach t. V Kodeksu - powtarzamy je tutaj w pełnym tekście, zgodnie z przyjętą wcześniej zasadą publikowania w Kodeksie pełnych tekstów oryginałów, dokumentów monarszych, dyplomów ogłoszonych przez Piekosińskiego w streszczeniu pod mylną datą, wreszcie dokumentów wychodzących z kancelarii o mało dotąd znanej produkcji. Niniejszy tom Kodeksu czerpie z tej samej bazy archiwalnej, co tomy poprzednie - głównie z archiwów państwowych w Poznaniu i w Warszawie, diecezjalnych w Poznaniu i w Gnieźnie, wreszcie z bibliotek: Kórnickiej, Czartoryskich i Polskiej Akademii Nauk (Polskiej Akademii Umiejętności) w Krakowie. Szczególnie dużo dokumentów dostarczyła ostatnia z tych bibliotek: dwa tomy formularzy związanych ze środowiskiem kaliskim oficjała gnieźnieńskiego Mikołaja z Kalisza z połowy XV w. wzbogaciły niniejszy tom Kodeksu aż o 60 dokumentów. Sporadycznie tylko powiększyły zawartość niniejszego tomu dokumenty z archiwów państwowych w Bydgoszczy i w Zielonej Górze, diecezjalnego we Włocławku, krzyżackiego w Berlinie-Dahlem, miast Kolonii i Norymbergi. Dokumenty w latach ubiegłych skopiowali przede wszystkim Antoni Gąsiorowski, śp. Henryk Kowalewicz, Jerzy Luciński i Janina Wejchertowa, sporadycznie również Tomasz Jurek, Alina Brzóstkowska, Jacek Wiesiołowski i Kazimiera Chojnacka. Ostateczną wersję tekstów przygotował Tomasz Jasiński, zaś Antoni Gąsiorowski opracował komentarz i wraz z mgr Danutą Pędzińską wpisał całość w komputer; zapis komputerowy zredagowała i opracowała edytorsko (w programie Ventura) mgr Izabela Skierska, która walnie pomogła też w korektach. Dr Krystyna Górska-Gołaska i dr Tomasz Jurek pomogli przy identyfikacji osób i miejscowości; nieocenioną pomoc przy tych identyfikacjach stanowiły - jak zawsze - kartoteki Pracowni Słownika Historyczno-Geograficznego Wielkopolski w Średniowieczu Instytutu Historii Polskiej Akademii Nauk w Poznaniu. Cennych informacji o identyfikacji miejscowości i osób wywodzących się z Małopolski udzielali życzliwie wydawcom dr Franciszek Sikora i mgr Janusz Kurtyka z Krakowa. Zasady wydawnicze wyłożone na wstępie do tomu VI Kodeksu nie uległy zmianie; jedynie pionowe kreski oznaczające końce trzech pierwszych wierszy oryginałów lub (podwójne) wydłużony dukt (w nagłówkach) zastąpione zostały ze względów technicznych kreskami skośnymi: /, //. Prace nad opracowaniem X tomu Kodeksu prowadzone były w ramach Pracowni Edytorskiej Źródeł do Dziejów Wielkopolski, działającej od 1975 r. przy Komisji Historycznej Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk, które dawniej finansowało kwerendy i kopiowanie dokumentów, teraz zaś wspierało zasiłkami prace redakcyjne i umieściło Kodeks w swoim planie wydawniczym, dotowanym przez Komitet Badań Naukowych. W tych samych ramach organizacyjnych mamy nadzieję opracować ostatni, XI tom, Kodeksu, który obejmie dokumenty odkryte przez wydawców po opublikowaniu tomów VI-X oraz, przede wszystkim, indeksy do tychże tomów: wystawców, nazw miejscowych i osobowych, pieczęci oraz wyrazów polskich. Indeksy te opracowywane są już w tej samej Pracowni przez dra Tomasza Jurka, dr Grażynę Rutkowską i mgr Izabelę Skierską.

Pochodzenie dokumentów publikowanych w KDW X

Lp.	Archiwum, biblioteka	Or.	Kop.	Odpis	Reg.	Razem
1	Berlin-Dahlem, GStAPK	2	2	-	-	4
2	Bydgoszcz, WAP	2	-	-	-	2
3	Gniezno, AAG	14	22	-	-	36
4	Kolonia, Historisches Archiv	1	-	-	-	1
5	Kórnik, Bibl. Kórn.	1	-	-	-	1
6	Kraków, Bibl. Czart.	2	-	2	-	4
7	Kraków, Bibl. PAN	3	60	1	-	64
8	Kraków, Muzeum Narodowe	1	-	-	-	1
9	Kraków, WAP	1	-	-	-	1
10	Norymberga, Kreisarchiv	-	2	-	-	2
11	Poznań, AAP	10	36	-	13	59
12	Poznań, WAP	22	48	-	-	70
13	Warszawa, AGAD	39	24	-	1	64
14	Włocławek, Arch. Diecezjalne	-	1	-	-	1
15	Zielona Góra (Stary Kisielin), WAP	-	2	-	-	2
16	Inne, różne	-	-	4	3	7
	Ogółem	98	197	7	17	319

Wykaz skrótów

Literatura, źródła, instytucje

AAG - Archiwum Archidiecezji Gnieźnieńskiej.
AAP - Archiwum Archidiecezji Poznańskiej.
Acta capitulorum - Acta capitulorum nec non iudiciorum ecclesiasticorum selecta, wyd. B. Ulanowski, t. I-III, Kraków 1894-1918.
AGAD - Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie.
AKH - Archiwum Komisji Historycznej (Polskiej) Akademii Umiejętności.
ARP - Akta radzieckie poznańskie, wyd. K. Kaczmarczyk, t. I-III, Poznań 1925-1948.
Bibl. Czart. - Muzeum Narodowe w Krakowie, Biblioteka Czartoryskich.
Bibl. Jag. - Biblioteka Jagiellońska w Krakowie.
Bibl. PAN - Biblioteka Polskiej Akademii Nauk w Krakowie.
Bibl. Racz. - Miejska Biblioteka Publiczna im. Edwarda Raczyńskiego w Poznaniu.
Boniecki - A. Boniecki, Herbarz polski, t. I-XVI, Warszawa 1899-1913.
Caro, Liber cancellariae - J. Caro, Liber cancellariae Stanislai Ciołek. Ein Formelbuch der polnischen Königskanzlei aus der Zeit der hussitischen Bewegung, osobne odbicie z Archiv für österreichische Geschichte, Wien 1871.
Cod. Vit. - Codex epistolaris Vitoldi magni ducis Lithuaniae, Kraków 1882.
Dąbrowski, Władysław I - J. Dąbrowski, Władysław I Jagiellończyk na Węgrzech (1440-1444), Warszawa 1922.
Długosz, Opera omnia - Joannis Długosz Senioris..., Opera omnia, t. I n., Kraków 1887 n.
Dok. Paul. - Zbiór dokumentów zakonu OO. Paulinów w Polsce, opr. J. Fijałek, z. 1, Kraków 1938.
Dola, Prałaci - K. Dola, Prałaci wrocławskiej kapituły katedralnej w latach 1418-1500, Studia Teologiczno-Historyczne Śląska Opolskiego, 6, 1978.
Epist. - Codex epistolaris saeculi decimi quinti, t. I-III, Kraków 1876, 1891, 1894.
Eubel, Hierarchia - C. Eubel, Hierarchia catholica medii et recentioris aevi, t. I-II, Monasterii 1913 n.
Fijałek, Polonia - J. Fijałek, Polonia apud Italos scholastica saeculum XV, Cracoviae 1900.
GKal. - A. Gąsiorowski, Członkowie władz Kalisza w pierwszej połowie XV wieku, Rocznik Kaliski, 18, 1985, s. 27-56.
GStAPK - Geheimes Staatsarchiv Preussischer Kulturbesitz.
GStar. - A. Gąsiorowski, Starostowie wielkopolskich miast królewskich w dobie jagiellońskiej, Warszawa 1981.
Gumowski, Pieczęcie - M. Gumowski, Pieczęcie królów polskich, Kraków 1920.
GUrz. - A. Gąsiorowski, Urzędnicy wielkopolscy 1385-1500. Spisy, Poznań 1968.
Hain - S. Hain, Wincenty Kot prymas Polski 1436-1448, Poznań 1948.
KDM - Kodeks dyplomatyczny Małopolski, wyd. F. Piekosiński. t. IV, Kraków 1905.
KDW - Kodeks dyplomatyczny Wielkopolski, t. I-IX, Poznań - Warszawa 1877-1991; mat. KDW - materiały do kolejnych tomów w posiadaniu wydawców; KDW n. s. - nowa seria, t. I, Warszawa 1975.
KGV - Kaliszskie Gubernskie Viedomosti, Kalisz 1869-1871 i odbitka, pt. Dokumenty i akty otnosjaszczesja k istorii gorodov kaliszskoj gubernii, Kalisz 1869.
Knigi - Knigi polskoj koronnoj mietriki XV stoletija, t. l, Warszawa 1914.
Kor. - J. Korytkowski, Prałaci i kanonicy katedry metropolitalnej gnieźnieńskiej od roku 1000 do dni naszych, t. I-IV, Gniezno 1883.
Koz. - S. Kozierowski, [Badania nazw topograficznych starej Wielkopolski], t. 1: Badania... dzisiejszej archidiecezji gnieźnieńskiej, Poznań 1914: t. 2-3: Badania... dzisiejszej archidiecezji poznańskiej, Poznań 1916; t. 4-5: Badania... na obszarze dawnej zachodniej i środkowej Wielkopolski, Poznań 1920-1921; t. 6-7: Badania na obszarze dawnej wschodniej Wielkopolski, Poznań 1926-1928; t. 8: [Uzupełnienia], Poznań 1939.
Kozierowski, Obce ryc. - S. Kozierowski, Obce rycerstwo w Wielkopolsce w XIII-XVI wieku, Poznań 1929.
KPol. - Kodeks dyplomatyczny Polski, t. I-IV, Warszawa 1847-1887.
Lasocki, Dostojnicy - Z. Lasocki, Dostojnicy i urzędnicy ziemi dobrzyńskiej w XIV i XV wieku. Warszawa 1934, odbitka z Miesięcznika Heraldycznego t. XIII.
Luschek - F. Luschek, Notariatsurkunde und Notariat in Schlesien von den Anfängen (1282) bis zum Ende des 16. Jahrhunderts, Weimar 1940.
Łaski, Liber beneficiorum - J. Łaski, Liber beneficiorum archidiecezji gnieźnieńskiej, t. I-II, Gniezno 1880-1881.
Łukaszewicz, Obraz - J. Łukaszewicz, Obraz historyczno-statystyczny miasta Poznania w dawniejszych czasach, t. I-II, Poznań 1838.
MPH - Monumenta Poloniae Historica, t. I-VI oraz series nova, t. I n.
MRPS - Matricularium Regni Poloniae summaria. t. I-V. Warszawa 1905 n.
Nakielski, Miechovia - S. Nakielski, Miechovia, sive promptuarium antiquitatum monasterii Miechoviensis, Kraków 1634.
Not. - A. Gąsiorowski, Notariusze publiczni w Wielkopolsce schyłku wieków średnich, Poznań 1993.
Now. - J. Nowacki, Dzieje archidiecezji poznańskiej, t. I-II, Poznań 1959-1964.
Piekosiński, Pieczęcie - F. Piekosiński. Pieczęcie polskie wieków średnich, Kraków 1889.
PSB - Polski słownik biograficzny, t. I-XXXIV, Kraków 1935 n.
Raczyński, Kodex - E. Raczyński, Kodex dyplomatyczny Wielkiej Polski, Poznań 1840.
Reg. Teut. - Regesta historico-diplomatica Ordinis S. Mariae Theutonicorum 1198-1525, t. I-II, Göttingen 1948-1950.
Rep. Germ. - Repertorium Germanicum, t. III-IV, Berlin 1935, 1958.
Rosin, Słownik - R. Rosin, Słownik historyczno-geograficzny ziemi wieluńskiej w średniowieczu, Warszawa 1963.
Roty - Wielkopolskie roty sądowe XIV-XV wieku, wyd. H. Kowalewicz, W. Kuraszkiewicz, t. I-V, Poznań 1959 - Wrocław 1981.
Senkowski - Sułkowska - J. Senkowski, I. Sułkowska, Archiwum dokumentowe miasta Kalisza, w: Osiemnaście wieków Kalisza, t. I, Kalisz 1960, s. 293-361.
SHGKrak. - Słownik historyczno-geograficzny województwa krakowskiego w średniowieczu, cz. I-II, Wrocław 1980 n.
SHGPoz. - Słownik historyczno-geograficzny województwa poznańskiego w średniowieczu, cz. I-III, Wrocław 1982-1991, Poznań 1993.
SHGWlkp. - Kartoteki Pracowni Słownika Historyczno-Geograficznego Wielkopolski Średniowiecznej w Instytucie Historii Polskiej Akademii Nauk w Poznaniu.
Spisy - Urzędnicy dawnej Rzeczypospolitej XII-XVIII wieku. Spisy, Tom I/1 (Spisy wlkp.), Tom II/1 (Spisy łęcz., sier., wiel.), Tom IV/1 (Spisy młp.), Wrocław 1985-1990.
Sułkowska-Kurasiowa, Dokumenty - I. Sułkowska-Kurasiowa, Dokumenty królewskie i ich funkcje w państwie polskim za Andegawenów i pierwszych Jagiellonów 1370-1444, Warszawa 1977.
WAP - (Wojewódzkie) Archiwum Państwowe.
Wizytacje - Wizytacje dóbr arcybiskupstwa gnieźnieńskiego i kapituły gnieźnieńskiej z XVI wieku, wyd. B. Ulanowski, Kraków 1920.
WSB - Wielkopolski słownik biograficzny, Warszawa 1981.
WSvP - A. Warschauer, Stadtbuch von Posen, Posen 1892.
Wuttke - H. Wuttke, Städtebuch des Landes Posen, Leipzig 1864.
Zajączkowscy, Materiały - S. Zajączkowski, S. M. Zajączkowski, Materiały do słownika geograficzno-historycznego dawnych ziem łęczyckiej i sieradzkiej do 1400 roku, cz. I-II, Łódź 1966-1970.
ZDKDK - Zbiór dokumentów katedry i diecezji krakowskiej, wyd. S. Kuraś, t. I-II, Lublin 1965-1973.
ZDM - Zbiór dokumentów małopolskich, wyd. S. Kuraś, I. Sułkowska-Kurasiowa, t. I-VIII, Wrocław 1965-1975.

Skróty językowe

dok. - dokument
fot. - fotografia
gnieźn. - gnieźnieński
ib. - ibidem
ident. - identyczny
I. N. - instrument notarialny
j. w. - jak wyżej
kal. - kaliski
kop. - kopia
krak. - krakowski
łęcz. - łęczycki
nast. - następuje
or. - oryginał
par. - parafia, parafialny
pd. - południe, południowy
pn. - północ, północny
por. - porównaj
pozn. - poznański
reg. - regest
rkps - rękopis
sandom. - sandomierski
sier. - sieradzki
streszcz. - streszczenie
suppl. - supplementum
tłum. - tłumaczenie
UJ - Uniwersytet Jagielloński
uw. - uwaga
wg - według
wlkp. - wielkopolski
wsch. - wschód, wschodni
wyd. - wydanie
wyst. - występuje, występujący
zach. - zachód, zachodni
zm. - zmarł, zmarły
Z. N. - znak notarialny
zob. - zobacz

Wykaz dokumentów

1381
Poznań, 2 stycznia 1435 Andrzej Ciołek z Żelechowa podkomorzy sandomierski i starosta generalny Wielkopolski zaświadcza, że wymienieni opiekunowie Jana syna zmarłego Dobiesława Raczkowskiego sprzedali wieś Wolice Nasiłowi z Kierzkowa

1382
Śrem, 30 stycznia 1435 Wymienieni sędziowie polubowni rozsądzają spór pomiędzy Andrzejem z Piotrowa i Niewstąpem Kotem ze Świekotek

1383
Pyzdry, 23 lutego 1435 Władze Pyzdr zaświadczają, że klasztor cystersów w Lądzie nadał jatkę mięsną w Pyzdrach mieszczaninowi pyzdrskiemu Jakubowi Wałczkowi

1384
Trzemeszno, 19 marca 1435 Andrzej prepozyt klasztoru kanoników regularnych w Trzemesznie zaświadcza, że Stanisław i Jan sołtysi w Robakowie sprzedali swoje sołectwo szlachetnemu Wojciechowi

1385
Pyzdry, 23 maja 1435 Wymienieni sędziowie polubowni zaświadczają, że rozsądzili spory graniczne pomiędzy prepozytem szpitala Świętego Ducha pod Pyzdrami a wójtem z Pyzdr

1386
Gostyń, 31 maja 1435 Mścich z Piątkowa, Jan i Jakub dziedzice Chwałkowa poręczają za kmieci z Chwałkowa, którzy dokonali gwałtów w Gostyniu

1387
[Poznań], 1 lipca 1435 Władze miasta Poznania zaświadczają, że mieszczanin poznański Piotr Rewaker zapisał czynsz kanonikowi poznańskiemu Filipowi Ciecieradowi

1388
Bazyleja, 16 lipca 1435 Sobór bazylejski zleca arcybiskupowi gnieźnieńskiemu rozsądzenie sporów pomiędzy dziekanem i kapitułą a prepozytem kolegiaty w Środzie

1389
Poznań, 10 września 1435 I. N. Jakub z Grądów wikariusz i oficjał poznański wyznacza Bogusława prepozyta szpitala Świętego Ducha pod Poznaniem swoim zastępcą na okres swej nieobecności w Poznaniu

1390
Środa, 16 września 1435 Andrzej Ciołek z Żelechowa podkomorzy sandomierski i starosta generalny Wielkopolski zakazuje pozywać do sądów Wojciecha Górskiego, który wyjechał do Krakowa w sprawach państwowych

1391
Poznań, 19 listopada 1435 Kapituła poznańska transumuje i uzupełnia przywilej wójtowski miasta Ostrówka

1392
Sieraków, 25 listopada [1435] Wymienieni rękojmie poręczają NN dług zaciągnięty przez Pawła Pacha

1393
Poznań, 4 grudnia [1435] Wymienieni panowie wielkopolscy nakazują sądowi kościańskiemu uwolnienie mieszczanina kościańskiego Wojciecha Nolli z zakazu opuszczania miasta Kościana

1394
Lwów, 21 stycznia 1436 Król Władysław III prezentuje Mikołaja z Budziejowa na probostwo w Mieścisku

1395
Trzemeszno, 21 stycznia 1436 Statuty klasztoru kanoników regularnych w Trzemesznie

1396
Poznań, 28 stycznia 1436 Stanisław Ciołek biskup poznański eryguje altarię fundacji kanclerza poznańskiego Mikołaja z Górki w kościele NMPanny w Poznaniu

1397
Poznań, 1 lutego 1436 (Reg.) Poznańscy wikariusze katedralni zobowiązują się do odprawiania mszy za duszę Jadwigi, wdowy po Januszu Furmanie z Niezamyśla

1398
Wrocław. 5 marca 1436 Wincenty Jordansmole kanclerz kapituły wrocławskiej transumuje dokument biskupa poznańskiego Pawła z 30 listopada 1218 dla joannitów poznańskich

1399
Bazyleja, 7 marca 1436 Sobór bazylejski poleca prepozytowi klasztoru Św. Jana w Gnieźnie zbadać sprawę obsady prebend przeznaczonych w kapitule gnieźnieńskiej dla magistra teologii i doktora praw

1400
Kościan, 11 kwietnia 1436 Władze miasta Kościana zaświadczają, że Piotr Chalb... sprzedał sołectwo we wsi Nacław Piotrowi Hermanowi

1401
Gniezno, 27 kwietnia 1436 Benedykt z Modły oficjał gnieźnieński przysądza dziesięciny z Czarnotula kościołowi parafialnemu w Mogilnie

1402
[Gostyń], 4 maja 1436 Bartosz Wezenborg z Gostynia kasztelan nakielski wraz z bratem swym niedzielnym Januszem nadają jatki i ustalają obowiązki rzeźników gostyńskich

1403
Kraków, 5 maja 1436 Jan z Lgoty oficjał krakowski poleca wezwać wszystkich zainteresowanych do zapoznania się z dokumentami klasztoru Świętego Ducha w Kaliszu

1404
Kraków, 7 maja 1436 Jan z Lgoty oficjał krakowski widymuje cztery dokumenty klasztoru Świętego Ducha w Kaliszu

1405
Poznań, 18 czerwca 1436 Jakub z Grądów wikariusz generalny i oficjał poznański rozstrzyga spór o czynsz z Więckowic pomiędzy klasztorem dominikanów w Poznaniu a Wielborią wdową po Wojciechu z Więckowic i publikuje dokument tego ostatniego z 12 czerwca 1431

1406
Kraków, 21 czerwca 1436 Król Władysław III poleca staroście generalnemu Wielkopolski uwolnić wszystkie zajęte dobra i rzeczy synów zmarłego Andrzeja Ciołka z Żelechowa

1407
Trzemeszno, 19 lipca 1436 Wojciech Jastrzębiec arcybiskup gnieźnieński zatwierdza statuty klasztoru kanoników regularnych w Trzemesznie

1408
Kalisz, 11 sierpnia 1436? I. N. Testament mieszczanina kaliskiego Mikołaja Gałki

1409
Trzemeszno, 15 sierpnia 1436 Peregryn prepozyt klasztoru kanoników regularnych w Trzemesznie nadaje rolę nad jeziorem wsi Lubiń Maciejowi z Wylatowa

1410
Oborniki, 29 września 1436 Wierzbięta wójt Obornik nadaje grunty pod Obornikami kościołowi Świętego Ducha tamże

1411
Łęczyca, 6 października 1436 Król Władysław III nakazuje staroście generalnemu Wielkopolski uwolnić zajęte dobra i rzeczy synów zmarłego Andrzeja Ciołka z Żelechowa

1412
Ciążeń, 22 października 1436 Stanisław Ciołek biskup poznański zatwierdza i ogłasza statuty kolegiaty w Środzie

1413
Kalisz, 16 listopada 1436 Władze miasta Kalisza zaświadczają, że sprzedały czynsz mansjonarzowi w kolegiacie NMPanny w Kaliszu, bakałarzowi Piotrowi Bąkowi, zgodnie z testamentem Piechny, wdowy po mieszczaninie kaliskim Pieczu

1414
Kraków, 21 listopada 1436 Król Władysław III transumuje dokument sądu polubownego dla klasztoru cystersów w Obrze z dnia 31 marca 1388

1415
Kraków, 21 grudnia 1436 Król Władysław III przekazuje miastu Poznaniowi cegielnię zamkową

1416
Gniezno, 28 grudnia 1436? Benedykt z Modły oficjał gnieźnieński zaświadcza, że kanclerz poznański Mikołaj z Górki zapisał czynsz Michałowi altaryście w katedrze poznańskiej

1417
[1423-1436] Szymon pleban w Chełmcach i oficjał kamieński zaświadcza, że Niemierza z Sośna zobowiązał się, opłacać czynsz na rzecz plebana w Sępólnie

1418
[Poznań], 1436 (Reg.) Władze miasta Poznania zaświadczają, że mieszczanin poznański Krzyżan zapisał czynsz Michałowi altaryście w kościele Św. Marii Magdaleny w Poznaniu

1419
[Poznań], 1436 (Reg.) Jakub z Grądów oficjał poznański zaświadcza, że NN (z Sędzina?) zapisał czynsz altaryście katedry poznańskiej

1420
Kalisz, 23 stycznia 1437 Wymienieni sędziowie sądu wojewodzińskiego dla Żydów w Kaliszu zawiadamiają wojewodę kaliskiego Marcina ze Sławska o ugodzie pomiędzy Żydami Chadzinim i Kawianem

1421
Siedlimowo, 13 marca [1437] Wymienieni plebani, sędziowie polubowni, zawiadamiają gnieźnieńskiego wikariusza kapitulnego Jana Brzostkowskiego, że rozsądzili spór pomiędzy panem Stanisławem a Maciejem klerykiem z Lisewa

1422
Wschowa, 15 marca 1437 Władze miasta Wschowy zaświadczają, że kuśnierz Hanusz sprzedał cechowi rzeźników grunt z szopą we Wschowie

1423
Poznań, 18 kwietnia 1437 Wymienieni uczestnicy poznańskiego roczku ziemskiego rozsądzają spór pomiędzy Ozjaszem z Głęboczka a kapitułą poznańską

1424
Kalisz, 10 maja 1437? Rafał z Gołuchowa podkomorzy kaliski i starosta generalny Wielkopolski zaświadcza, że chorąży kaliski Mikołaj z Pleszewa zapisał czynsz na Potarzycy Mikołajowi kanclerzowi kapituły poznańskiej, Wyszocie prepozytowi tejże kapituły i Łukaszowi, panom z Górki

1425
Wschowa, 20 maja 1437 Maciej Borek z Osiecznej starosta wschowski zaświadcza, że Marcin Chwalęta z Osowej Sieni zapisał czynsz Henrykowi Melcerowi altaryście w kościele parafialnym w Poznaniu

1426
Obra, 21 czerwca 1437 Rafał z Gołuchowa podkomorzy kaliski i starosta generalny Wielkopolski zaświadcza, że Michał Jarogniewski z Jaromierza zapisał czynsz klasztorowi cystersów w Obrze

1427
Poznań, 30 czerwca 1437 Stanisław Ciołek biskup poznański potwierdza dokument biskupa poznańskiego Mikołaja Kurowskiego z 3 kwietnia 1399, dotyczący ołtarza w katedrze poznańskiej

1428
Toruń, 1 lipca 1437 Wymienieni przedstawiciele króla polskiego i wielkiego mistrza krzyżackiego ustalają porozumienie w sprawie zbiegostwa ludności zależnej

1429
Poznań, 5 lipca 1437 Stanisław Ciołek biskup poznański nadaje wieś biskupią Orkowo w dożywocie kanonikowi Jakubowi z Grądów

1430
Gniezno, 23 lipca 1437 Stanisław z Mierucina sędzia polubowny rozsądza spór pomiędzy bożogrobcami gnieźnieńskimi a Janem Czechowskim o korzystanie z jeziora Jezierzany

1431
Poznań, 26 lipca 1437 Wymienieni panowie z Górki proszą biskupa poznańskiego Stanisława Ciołka o erygowanie ufundowanego przez nich kościoła parafialnego w Kórniku

1432
Kórnik, 4 sierpnia 1437 Stanisław Ciołek biskup poznański eryguje kościół parafialny w Kórniku

1433
Kórnik, 5 sierpnia 1437 I. N. Połączenie kościoła parafialnego w Pierzchnie z kościołem w Kórniku

1434
Gniezno, 4 września 1437 [Rafał z Gołuchowa podkomorzy kaliski i starosta generalny Wielkopolski] nakazuje burgrabiemu kaliskiemu rozsądzić sprawę Stanisława z Włoszczowy

1435
Bolonia, 16 wrzśnia 1437 I. N. Ugoda w sprawie dochodów z prepozytury katedralnej gnieźnieńskiej pomiędzy prepozytem katedralnym Przedwojem z Grądów a dziekanem włocławskim Janem z Niewiesza

1436
Kraków, 2 listopada 1437 (1436?) I. N. A. de C. oświadcza, że zrzeka się kanonii w kościele Św. Jerzego na zamku gnieźnieńskim i ustanawia w tej sprawie swoich prokuratorów

1437
[Poznań], 1437 [przed 18 listopada] (Reg.) Jakub z Grądów oficjał poznański zaświadcza, że Józef z Markowic zapisał czynsz poznańskim wikariuszom katedralnym

1438
Wschowa, 20 listopada 1437 Maciej Borek z Osiecznej starosta wschowski zaświadcza, że sędzia wschowski Andrzej z Lasocic zapisał czynsz na rzecz altarii w kościele w Lasocicach

1439
Rogoźno, 1 grudnia 1437? Piotr Polak z Lichwina starosta wałecki nadaje młyn w Wałczu młynarzowi Klemensowi

1440
Gniezno, 5 grudnia 1437 Trojan z Łekna sędzia i Bogusław z Budzisławia podsędek kaliscy zaświadczają, że sędziowie polubowni przeprowadzili rozgraniczenie i podział wsi Goranin

1441
Ujście, 13 grudnia 1437 Marcin ze Sławska wojewoda kaliski i tenutariusz ujski sprzedaje sołectwo w nowo zakładanej wsi Brodna Pawłowi sołtysowi z Zelgniewa

1442
Kraków, 16 grudnia 1437 Król Władysław III zakazuje pozywać przed sądy poddanych biskupstwa poznańskiego podczas wakansu na stolicy biskupiej

1443
Kalisz, 30 grudnia 1437 (Reg.) I. N. Świema z Rososzycy z synami zapisuje czynsz mansjonarzom kolegiaty kaliskiej

1444
Kościan, 31 grudnia 1437 Pozew sądu ziemskiego kościańskiego dla Jana Wilkowskiego

1445
Zbąszyń, 1 stycznia 143[8] Abraham Głowacz ze Zbąszynia sędzia poznański publikuje ugodę pomiędzy wdową po Ramfoldzie Trepplinie z Gulszyna i opatem klasztoru cystersów w Obrze o prawo połowu ryb w Jeziorze Kramskim

1446
Poznań, 21 stycznia 1438 Jan z Niewiesza archidiakon gnieźnieński i wikariusz kapitulny poznański udziela inwestytury ołtarza w kaplicy Świętego Krzyża w Poznaniu Pawłowi Peszlowi

1447
Poznań, 7 marca 1438 Wymienieni delegaci kapituły poznańskiej zaświadczają, że prawo patronatu kościoła w Konarzewie należy do Tomasza Owieczki właściciela Konarzewa

1448
Kraków, 10 marca 1438 Król Władysław III nakazuje Rafałowi z Gołuchowa podkomorzemu kaliskiemu i staroście generalnemu Wielkopolski, aby pozostawił wdowę po Janie Kurskim w posiadaniu folwarku Kurza z młynem

1449
Poznań, 11 marca 1438 Abraham ze Zbąszynia sędzia poznański publikuje wyrok roczku poznańskiego w sporze Ozjasza z Głęboczka z kapitułą poznańską

1450
Gniezno, 17 marca 1438 Stanisław z Uścia wikariusz generalny i oficjał gnieźnieński rozsądza spór o dziesięcinę z Chlebowa

1451
Międzyrzecz, 25 marca [1438?] Stanisław z Ostroroga podstoli kaliski prosi wielkiego mistrza krzyżackiego Pawła Russdorfa o zadośćuczynienie za szkody wyrządzone przez ludzi Zakonu w Trzebiszewie i Sępólnie

1452
Ferrara, 26 marca 1438 Papież Eugeniusz IV nakazuje opatowi klasztoru w Paradyżu inkorporację kościoła Św. Andrzeja pod Przemętem do klasztoru cystersów w Wieleniu (Przemęcie)

1453
Ostroróg, 25 kwietnia [1438?] Sędziwój z Ostroroga wojewoda poznański skarży się wielkiemu mistrzowi krzyżackiemu Pawłowi Russdorfowi na wójta Nowej Marchii

1454
Dobrzec, 29 kwietnia 1438 Piotr z Iwanek sędzia we wsi Dobrzec rozsądza spór o grunty w tejże wsi pomiędzy miejscowym sołtysem a miastem Kaliszem

1455
Gniezno, 30 kwietnia 1438 Wincenty Kot z Dębna arcybiskup gnieźnieński włącza nowo lokowaną wieś Włoszczanowo do parafii w Janowcu

1456
Wałcz, 1 maja 1438 Piotr Polak z Lichwina starosta wałecki nadaje sołectwo w Skrzatuszu Stanisławowi Ćwikliczowi i Marcinowi Oszczepnikowiczowi

1457
Gniezno, 3 (4?) maja 1438? Jan z Brzostkowa kantor i wikariusz kapitulny gnieźnieński eryguje altarię fundacji Zofii wdowy po mieszczaninie gnieźnieńskim Niemście w kościele Świętej Trójcy w Gnieźnie

1458
Kraków, 9 czerwca 1438 Król Władysław III nakazuje zawiesić postępowanie sądowe przeciw Marcinowi Zajączkowskiemu i zabezpiecza Żydom poznańskim jego długi

1459
[Gniezno], 9 czerwca 1438 Mikołaj prepozyt bożogrobców gnieźnieńskich, sędzia z ramienia soboru bazylejskiego, wydaje wyrok w sprawie uposażenia prebend obsadzanych przez magistra teologii i doktora praw w kapitule gnieźnieńskiej

1460
Krzywiń, 29 (27?) lipca 1438 Mikołaj Ciotczany i Mikołaj Dobieszewski kanonicy poznańscy jako sędziowie polubowni rozsądzają spory pomiędzy opatem klasztoru w Lubiniu i radą miasta Krzywinia a plebanem krzywińskim

1461
Kraków, 6 sierpnia 1438 Król Władysław III potwierdza zapis 120 grzywien na wsi Rogoziniec sędziemu poznańskiemu Abrahamowi ze Zbąszynia

1462
Kraków, 8 sierpnia 1438 Król Władysław III zezwala Rafałowi z Gołuchowa podkomorzemu kaliskiemu i staroście generalnemu Wielkopolski na lokację nowego miasta Światłowo w dobrach przygodzickich

1463
Słupca, 13 sierpnia 1438 Władze miasta Słupcy zaświadczają, że mieszczanin słupecki Wojciech Strzeszych sprzedał jatkę miesną w mieście burmistrzowi Burchardowi

1464
Kraków, 19 sierpnia 1438 Król Władysław III zapisuje 200 grzywien na Babimoście kasztelanowi kamieńskiemu Dobrogostowi Koleńskiemu

1465
1438 (Reg.) Rafał z Gołuchowa podkomorzy kaliski i starosta generalny Wielkopolski zaświadcza, że Piotr z Głęboczka zapisał czynsz poznańskim wikariuszom katedralnym

1466
[Poznań], 1438 (Reg.) Mikołaj Ciotczany oficjał poznański zaświadcza, że Wierzbięta z Sierakowa zapisał czynsz poznańskim wikariuszom katedralnym

1467
1438 (Reg.) Rafał z Gołuchowa podkomorzy kaliski i starosta generalny Wielkopolski zaświadcza, że Wierzbięta z Sierakowa zapisał czynsz poznańskim wikariuszom katedralnym

1468
[Poznań], 1438 (Reg.) Mikołaj Ciotczany oficjał poznański zaświadcza, że Jan i Grzymka z Jagodna zapisali czynsz poznańskim wikariuszom katedralnym

1469
1438 (Reg.) Rafał z Gołuchowa podkomorzy kaliski i starosta generalny Wielkopolski zaświadcza, że [Jan i Grzymka] z Jagodna zapisali czynsz poznańskim wikariuszom katedralnym

1470
1438 (Reg.) Rafał z Gołuchowa podkomorzy kaliski i starosta generalny Wielkopolski zaświadcza, że NN [z Milesznej Górki?] zapisał czynsz poznańskim wikariuszom katedralnym

1471
[Poznań], 1438 (Reg.) Mikołaj Ciotczany oficjał poznański zaświadcza, że NN [z Kamieniewic?] zapisał czynsz poznańskim wikariuszom katedralnym

1472
Gniezno, 11 stycznia 1439 I. N. Mikołaj syn Witosława ze Stępocina, pleban w Kicinie ustanawia swoich prokuratorów

1473
Poznań, 8 czerwca 1439 Mikołaj Ciotczany oficjał poznański, w związku z procesem apelacyjnym o prawo patronatu kościoła parafialnego w Siedlcu, przesyła wikariuszowi generalnemu i oficjałowi gnieźnieńskiemu Stanisławowi z Uścia dokument ustanawiający surogatora poprzedniego oficjała poznańskiego

1474
Opatówek, 26 czerwca 1439 I. N.(?) Maciej z Koła profesor teologii i Andrzej Renis precentor mansjonarzy kaliskich oraz burmistrz i rajcy kaliscy zdają się w swych sporach na rozjemstwo arcybiskupa gnieźnieńskiego Wincentego Kota

1475
Środa, 19 (18?) lipca [1439] Stanisław z Ostroroga podstoli kaliski i starosta generalny Wielkopolski poleca [Chwalęcie z Lubicza burgrabiemu kaliskiemu], aby wezwał Marcina Piątkowskiego dla dania poręki w związku z jego sporem z Przedpełkiem Kopydłowskim

1476
Kalisz, 21 lipca 1439 Szymon kanonik i oficjał kaliski publikuje i potwierdza dokumenty fundacyjne altarii w kościele NMPanny w Kaliszu z 19 grudnia 1379 i 10 marca 1379

1477
Biecz, 9 września 1439 Król Władysław III nakazuje zawiesić sprawy sądowe dotyczące dóbr biskupstwa poznańskiego

1478
Nowy Korczyn, 17 września 1439 Król Władysław III zapisuje 100 grzywien na Mosinie z przyległościami kasztelanowi gnieźnieńskiemu Piotrowi Bnińskiemu

1479
Wąchock, 21 września 1439 Król Władysław III zapisuje 100 grzywien na wsiach Tuleja i Pietrzyków Stanisławowi Czarnemu

1480
Opatówek, 9 października 1439 Wincenty Kot z Dębna arcybiskup gnieźnieński odnawia Wawrzyńcowi sołtysowi w Godzieszach Małych dokument z 6 lutego 1346 dotyczący tamtejszego sołectwa

1481
Ląd, 9 października 1439 Ryszard opat klasztoru cystersów w Lądzie przyjmuje precentora mansjonarzy kaliskich Andrzeja Renis do swej wspólnoty mszalnej

1482
Kościan, 5 listopada 1439 Pozew sądu ziemskiego kościańskiego dla Andrzeja i Wojsława Gryżyńskich

1483
Nidom, 8 grudnia 1439 Wymienieni dziedzice Strzyżewa prezentują Bodzętę z Jankowa na plebana w Strzyżewie

1484
Kazimierz, 13 grudnia 1439 Peregryn prepozyt klasztoru kanoników regularnych w Trzemesznie ustala obowiązki Macieja młynarza młyna koło Kazimierza

1485
Kościan, 13 grudnia 1439 Władze miasta Kościana zaświadczają, że mieszczanin kościański Jan Adam zapisał czynsz na rzecz altarii w kościele parafialnym w Kościanie

1486
Poznań, 26 grudnia 1439 I. N. Mieszczka poznańska Elżbieta Białowąsowa ustanawia swoim spadkobiercą poznańskiego altarystę Jana (Janika)

1487
Gniezno, 8 stycznia 1440 Opatka i konwent klarysek gnieźnieńskich prezentują kanonika Jarosława z Kąkolewa na plebana w Strzyżewie

1488
Gniezno, 8 stycznia 1440 I. N. Jarosław z Kąkolewa kanonik gnieźnieński i poznański ustanawia swoim prokuratorem [w sporze o plebanię w Strzyżewie] mieszczanina gnieźnieńskiego Wojciecha Romanusa

1489
Kraków, 10 stycznia 1440 Król Władysław III zapisuje 100 grzywien na Babimoście kasztelanowi kamieńskiemu Dobrogostowi Koleńskiemu

1490
Kraków, 20 stycznia 1440 Król Władysław III zapisuje 352,5 grzywny na Rosochach podstolemu inowrocławskiemu Janowi z Kołudy

1491
23 stycznia 1440 Wymienieni sędziowie polubowni rozsądzają spory pomiędzy chorążym kaliskim Mikołajem z Pleszewa a Marcinem z Cielczy

1492
Gniezno, 28 stycznia 1440 Pozew oficjała gnieźnieńskiego Jana z Niewiesza dla Pawła plebana z Drzążna

1493
Gniezno, 1 lutego 1440 Przedwój z Grądów prepozyt i oficjał gnieźnieński wydaje wyrok w sprawie prawa patronatu prebendy św. Wojciecha w kolegiacie NMPanny w Kaliszu

1494
Kraków, 3 lutego 1440 Król Władysław III zapisuje 80 grzywien na Podstolicach staroście nakielskiemu Włodkowi z Danaborza

1495
Opatówek, 3 lutego 1440 Wincenty Kot z Dębna arcybiskup gnieźnieński eryguje wikariat wieczysty w kolegiacie NMPanny w Kaliszu fundacji Piechny, wdowy po mieszczaninie kaliskim Pieczu

1496
Opatówek, 8 lutego 1440 Wincenty Kot z Dębna arcybiskup gnieźnieński przenosi miasto Opatówek na prawo niemieckie i nadaje wójtostwo tamże Stefanowi z Jutrosina

1497
Solec, 11 lutego 1440 Andrzej Bniński biskup poznański nadaje kanonikat w kolegiacie w Środzie Pawłowi Peszlowi z Poznania

1498
Kraków, 17 lutego 1440 Król Władysław III nadaje Maternie z Kręska prawo lokacji miasta we wsi Kręsko

1499
Gniezno, 22 lutego 1440 I. N. Jan Oganka z Ułanowa kasztelan rogoziński i Włodek Wałach z Łagiewnik zdają się na arbitraż wymienionych duchownych w sporze o prawo patronatu kościoła parafialnego w Łagiewnikach i altarii w katedrze gnieźnieńskiej

1500
Gniezno, 22 lutego 1440 Wymienieni sędziowie polubowni rozsądzają spór pomiędzy Janem Oganką z Ułanowa a Włodkiem Wałachem z Łagiewnik

1501
Środa, 24 lutego 1440 Stanisław z Ostroroga podstoli kaliski i starosta generalny Wielkopolski zaświadcza, że [Przedpełk] Mościc z Koźmina sprzedał 5 łanów w Pożegowie kasztelanowi gnieźnieńskiemu Piotrowi z Bnina

1502
Kraków, 29 lutego 1440 Król Władysław III potwierdza dokument króla Władysława Jagiełły z dnia 16 kwietnia 1433 zakazujący pobierania ceł od mieszczan pyzdrskich

1503
Kraków, 2 marca 1440 I. N. Jan Rytwiański kanonik gnieźnieński i łęczycki ustanawia Mikołaja Leszczeńskiego swoim prokuratorem do spraw swej prebendy gnieźnieńskiej

1504
Bnin, 4 marca 1440 I. N. Wymienieni dziedzice Błażejewa wyznaczają prokuratora do spraw toczonych przed konsystorzem gnieźnieńskim

1505
Kraków, 5 marca 1440 Król Władysław III nadaje miastu Poznaniowi prawo używania czerwonego wosku do pieczętowania dokumentów

1506
Kraków, 5 marca 1440 Król Władysław III przeznacza należne mu co roku od miasta Poznania 60 grzywien szosu na spłatę długów zaciągniętych w mieście przez Władysława Jagiełłę

1507
Gniezno, 9 marca 1440 Wymienieni sędziowie polubowni rozsądzają spór opata benedyktynów z Mogilna z Teodorykiem z Czarnotula o dziesięciny z Czarnotula

1508
Żnin, 11 marca 1440 Wincenty Kot z Dębna arcybiskup gnieźnieński mianuje kantora gnieźnieńskiego Jana z Brzostkowa swym wikariuszem generalnym i oficjałem gnieźnieńskim

1509
Gniezno, 15 kwietnia 1440 Jan z Brzostkowa kantor, wikariusz generalny i oficjał gnieźnieński informuje Stolicę Apostolską, że Proces z Piotrkowic apeluje od wyroku w sporze o patronat ołtarza w kościele parafialnym w Kościanie

1510
(Nowy) Sącz, 20 kwietnia 1440 Król Władysław III zapisuje 50 grzywien na wsi Rogoziniec sędziemu poznańskiemu Abrahamowi ze Zbąszynia

1511
Kieżmark, 27 kwietnia 1440 Król Władysław III nakazuje zawiesić terminy sądowe Borka z Osiecznej

1512
Kalisz, 27 kwietnia 1440 Stanisław z Ostroroga podstoli kaliski i starosta generalny Wielkopolski zaświadcza, że Jan ze Śliwnik zapisał czynsz Maciejowi kaznodziei w kolegiacie NMPanny w Kaliszu

1513
Kalisz, 3 maja 1440 (1444?) Wincenty Kot z Dębna arcybiskup gnieźnieński udziela inwestytury na altarię w kolegiacie NMPanny w Kaliszu oficjałowi kaliskiemu Ninocie

1514
Wierzenica, 5 maja 1440? Piotr Polak z Lichwina starosta podolski, tenutariusz Rogoźna i Śremu zobowiązuje się zapłacić dług Marcinowi Zajączkowskiemu

1515
Poznań, 1 czerwca 1440 Wymienieni uczestnicy roczku sądowego w Poznaniu informują sędziego i podsędka poznańskich, że rozsądzili sprawę Tomasza z Bieczyn i jego matki Anny dotyczącą Srocka Wielkiego

1516
Poznań, 9 czerwca 1440 Abraham ze Zbąszynia sędzia poznański publikuje wyrok poznańskiego roczku sądowego dotyczący Srocka Wielkiego

1517
[Poznań], 17 czerwca 1440 Władze miasta Poznania zaświadczają, że Wiąchna Węglarka zapisała czynsz na swoim ogrodzie na Winiarach klasztorowi dominikanek poznańskich

1518
Gniezno, 10 lipca 1440 Wincenty Kot z Dębna arcybiskup gnieźnieński eryguje wikariat i predykaturę w kolegiacie NMPanny w Kaliszu, ufundowane przez kanonika gnieźnieńskiego Jana z Rudzicy

1519
Kalisz, 21 lipca 1440 Janusz z Tuliszkowa zobowiązuje się ponosić ciężary miejskie po nabyciu domu w Kaliszu

1520
Buda, 10 sierpnia 1440 Król Władysław III zapisuje 300 grzywien na wsiach Wrąbczynek, Adamierz i Borzykowo Stanisławowi Czarnemu

1521
Buda, 13 sierpnia 1440 Król Władysław III zapisuje 50 złotych na wsiach Pietrzyków i Tuleja Stanisławowi Czarnemu

1522
Buda, 22 sierpnia 1440 Król Władysław III zapisuje 60 grzywien na Russowie Janowi Piwońskiemu

1523
Buda, 31 sierpnia 1440 Król Władysław III zapisuje 500 grzywien na Kcyni swemu krajczemu Wojciechowi Słupskiemu

1524
Brześć Kujawski, 5 września 1440 I. N. Wojciech z Podolina zastawia dwie książki

1525
Buda, 6 września 1440 Król Władysław III zapisuje 1000 grzywien na Kościanie podczaszemu poznańskiemu i staroście kościańskiemu Łukaszowi z Górki

1526
Gniezno, po 8 września 1440 Wymienieni sędziowie polubowni rozsądzają spór pomiędzy prepozytem bożogrobców w Gnieźnie a Krzesławem sołtysem ze Strzyżewa

1527
Środa, 19 września 1440 Krzesław z Kurozwęk kasztelan wiślicki i starosta generalny Wielkopolski zaświadcza, że Jarosław z Rozdrażewa opisał posag i wiano swej żony Jadwigi

1528
Kraków, 19 października 1440 Jan z Czyżowa kasztelan i starosta krakowski, namiestnik królewski zaświadcza, że Paweł Zborzeński dał wwiązanie w wieś Zborów mieszczaninowi krakowskiemu Janowi Lubartowi

1529
[Poznań], 4 listopada 1440 Władze miasta Poznania zaświadczają, że Piotr Thesschir zapisał na swym domu w Poznaniu czynsz konwentowi dominikanów w Poznaniu

1530
Poznań, 7 listopada 1440 I. N. Mikołaj Kukielwich (?) wikariusz wieczysty w katedrze poznańskiej protestuje przeciwko przetrzymywaniu pozwu przez Macieja Kota wikariusza wieczystego w katedrze poznańskiej

1531
Nakło, 16 listopada 1440 Andrzej z Wiśniewa podstoli poznański i wicestarosta nakielski zaświadcza, że Władysław z Danaborza starosta nakielski sprzedał teren pod Złotowem Michałowi i Andrzejowi braciom z Gołańczy

1532
Buda, 22 listopada 1440 Król Władysław III zapisuje 200 grzywien na wsiach Adamierz. Borzykowo i Wrąbczynek Stanisławowi Czarnemu

1533
Buda, 14 grudnia 1440 Król Władysław III zapisuje 100 grzywien na Russowie Annie i jej synom Janowi i Niemierzy z Piwonic

1534
Grodzisk, 17 grudnia 1440 Niemierza z Grodziska prezentuje księdza Stefana na plebana w Luboszu

1535
Poznań, 26 grudnia 1440 [recte 1449] (Reg.) Mikołaj z Kościana oficjał poznański transumuje instrument notarialny dotyczący czynszu z Winiar z dnia 30 stycznia 1362

1536
Poznań, 1 stycznia 1441 Andrzej Bniński biskup poznański udziela odpustu wiernym i ustala zasady działania bractwa przy kościele Św. Marii Magdaleny w Poznaniu

1537
Lwówek, 8 stycznia 1441 Władze miasta Lwówka zwalniają dom w Lwówku, nadany przez Jana Knoblocha altarystom kościoła w Lwówku, od wszelkich świadczeń na rzecz miasta

1538
Gniezno, 15 lutego 1441 Krzesław z Kurozwęk kasztelan wiślicki i starosta generalny Wielkopolski zaświadcza, że Mikołaj Słupski zapisał na swojej Brzyskorzystwi czynsz dla kościoła parafialnego w Kierzkowie

1539
Körmend, 11 marca 1441 Król Władysław III nakazuje staroście generalnemu Wielkopolski, aby do czasu przybycia króla do Gniezna utrzymał prawa wikariuszy kościoła Św. Jerzego w Gnieźnie do słodowni tamże

1540
Żnin, 11 marca 1441 Wincenty Kot z Dębna arcybiskup gnieźnieński nadaje probostwo w Tarnowie Henrykowi cystersowi z Wągrowca

1541
Koźmin, 27 marca 1441 Krzesław z Kurozwęk kasztelan wiślicki i starosta generalny Wielkopolski zaświadcza, że Bartosz Wezenborg z Gostynia sprzedał na wyderkaf 15,5 łana w Daleszynie Jerzemu Chojeńskiemu

1542
Bazyleja, 4 kwietnia 1441 Sobór bazylejski poleca arcybiskupowi gnieźnieńskiemu zbadać sprawę podniesienia prepozytury kanoników regularnych w Trzemesznie do rangi opactwa

1543
Gniezno, 26 kwietnia 1441 Jan z Brzostkowa kantor i oficjał gnieźnieński publikuje dokumenty dotyczące obsady kościoła parafialnego w Tarnowie

1544
Kraków, 2 maja 1441 (falsyfikat) Król Władysław III ustanawia komorę celną w Poniecu

1545
Buda, 20 maja 1441 Król Władysław III zapisuje 300 grzywien na cłach wielkopolskich Janowi Świdwie z Szamotuł

1546
Kalisz, 27 maja 1441 Rafał z Gołuchowa i Iwan z Czermina poręczają kasztelanowi santockiemu Janowi z Kalinowy, że młody Rafał z Mikuszewa (i Gołuchowa) aż do 3 roku po osiągnięciu pełnoletności będzie przestrzegał transakcji dotyczącej wsie Raszewy Wielkie i Małe

1547
Buda, 2 czerwca 1441 Król Władysław III zapisuje 4000 złotych na wielkopolskim poradlnym kasztelanowi międzyrzeckiemu Wincentemu z Szamotuł

1548
Buda, 6 czerwca 1441 Król Władysław III potwierdza przywileje miasta Kcyni

1549
Gniezno, 17 czerwca 1441 Wymienieni sędziowie polubowni wydają wyrok w sporze pomiędzy plebanem konińskim Jakubem Grądzkim a radą miasta Konina

1550
Kalisz, 18 czerwca 1441 I. N. Paweł prepozyt kolegiaty Św. Mikołaja w Kaliszu składa protest przeciw budowie nowej kaplicy w granicach jego parafii

1551
Kościan, 28 czerwca 1441 Władze miasta Kościana zaświadczają, że mieszczanin kościański Marcin Rokita zapisał czynsz na rzecz altarii w kościele parafialnym w Kościanie

1552
[Poznań], 1441 [przed 30 czerwca] (Reg.) Mikołaj z Głęboczka oficjał poznański zaświadcza, że Jan Darmopych z Chwaliszewa zapisał czynsz poznańskim wikariuszom katedralnym

1553
Poznań, 1 lipca 1441 Andrzej Bniński biskup poznański nadaje sołectwo nowo lokowanej wsi w lasach Koszanowa Wawrzyńcowi z Sękowa

1554
Buda, 15 lipca 1441 Król Władysław III zapisuje 500 grzywien na wsiach Podstolice i Brzekiniec Włodkowi z Danaborza

1555
Bazyleja, 15 lipca 1441 Sobór bazylejski poleca arcybiskupowi gnieźnieńskiemu, aby wyposażył opata i konwent kanoników regularnych w Trzemesznie w prerogatywy władzy opackiej

1556
Buda, 10 sierpnia 1441 Król Władysław III obiecuje wynagrodzić wszelkie straty Polakom przybyłym na Węgry pod dowództwem Wawrzyńca z Kalinowy i Piotra Skóry z Gaju

1557
Rogoźno, 21 sierpnia 1441 Władze miasta Rogoźna sprzedają mieszczaninowi rogozińskiemu Wojciechowi Okrągłemu sołectwo w nowo lokowanej w lasach miejskich wsi Międzylesie

1558
Buda, 25 sierpnia 1441 Król Władysław III zapisuje 400 grzywien na Kcyni Wojciechowi Słupskiemu

1559
Buda, 28 sierpnia 1441 Król Władysław III poleca [biskupowi lubuskiemu], aby klucz kazimierski dóbr biskupich oddał w zarząd kuchmistrzowi królewskiemu Mikołajowi z Borszowic

1560
Buda, 30 sierpnia 1441 Król Władysław III zapisuje 600 grzywien na Kościanie staroście kościańskiemu Łukaszowi z Górki

1561
Kolonia, 30 sierpnia 1441 Wymienieni przedstawiciele gminy Nederich w Kolonii potwierdzają list Jana opata klasztoru w Lądzie z dnia 12 stycznia 1432

1562
[Poznań], 1 września 1441 Władze miasta Poznania zaświadczają, że mieszczanin poznański Marcin Kokot zapisał pieniądze swej pasierbicy Agnieszce

1563
Opatówek, 2 września 1441 Wincenty Kot z Dębna arcybiskup gnieźnieński poleca oficjałowi gnieźnieńskiemu Janowi z Brzostkowa zbadanie i rozstrzygnięcie sprawy podniesienia prepozytury kanoników regularnych w Trzemesznie do rangi opactwa

1564
Gniezno, 4 września 1441 Jan z Brzostkowa oficjał gnieźnieński i sędzia arcybiskupi pozywa wszystkich zainteresowanych sprawą podniesienia prepozytury kanoników regularnych w Trzemesznie do rangi opactwa

1565
Trzemeszno, 8 września 1441 I. N. Wymienieni kanonicy regularni z Trzemeszna ustanawiają swoich prokuratorów sądowych

1566
Gniezno, 18 września 1441 Jan z Brzostkowa kantor gnieźnieński i sędzia arcybiskupi pozywa wszystkich zainteresowanych sprawą podniesienia prepozytury kanoników regularnych w Trzemesznie do rangi opactwa

1567
Gniezno, 25 września 1441 Jan z Brzostkowa kantor gnieźnieński i sędzia arcybiskupi pozywa wymienione osoby na świadków w sprawie podniesienia do godności opactwa prepozytury kanoników regularnych w Trzemesznie

1568
Poznań, 21? października 1441 I. N. Ugoda Piotra wiceprepozyta sandomierskiego i Jana z Iwna w sprawie czynszu zapisanego na Iwnie

1569
Łęczyca, 4 listopada 1441 Wincenty Kot z Dębna arcybiskup gnieźnieński potwierdza uprawnienia opackie przełożonych klasztoru kanoników regularnych w Trzemesznie

1570
Gniezno, 10 listopada 1441 Pozew oficjała gnieźnieńskiego Przedwoja z Grądów dla wymienionych dziedziców i kmieci z Wilamowa

1571
Poznań, 15 listopada 1441 Andrzej Bniński biskup poznański odnawia przywilej sołecki sołtysom z Sękowa

1572
Koźmin, 24 listopada 1441 Krzesław z Kurozwęk kasztelan wiślicki i starosta generalny Wielkopolski zaświadcza, że Wacław Lutomierski z Ciświcy opisał na Ciświcy posag swej żony Małgorzaty

1573
Grzegorzew, 18 grudnia 1441 Wincenty Kot z Dębna arcybiskup gnieźnieński nakazuje wprowadzenie Mikołaja bożogrobca z Miechowa na stanowisko rektora kaplicy Świętego Ducha pod Kołem

1574
[Poznań, 18 grudnia] 1441 (Reg.) Mikołaj Ciotczany oficjał poznański zaświadcza, że Jarosław z Bieganowa i Jan z Rożnowa zapisali czynsz altarii w katedrze poznańskiej

1575
Kalisz, 25 stycznia 1442 Pozew Krzesława z Kurozwęk kasztelana wiślickiego i starosty generalnego Wielkopolski dla Wojciecha z Krotoszyna

1576
Gostyń, [30 stycznia 1431 - 30 stycznia 1442] Bartosz Wezenborg kasztelan nakielski i Janusz bracia z Gostynia sprzedają łan pod Gostyniem Andrzejowi Łaszce z Gostynia

1577
Ciążeń, 8 lutego 1442 Andrzej Bniński biskup poznański eryguje kościół w Ostrowie i zatwierdza uposażenie nadane mu przez łowczego konińskiego Mikołaja z Ociąża

1578
Gniezno, 14 (15?) lutego 1442 Wincenty Kot z Dębna arcybiskup gnieźnieński eryguje altarię w kościele parafialnym w Kierzkowie

1579
Pyzdry, 6 marca 1442 Małgorzata i Anna siostry z Tarnowa sprzedają swoje wymienione posiadłości Westowi z Zielonego Dębu

1580
Łęczyca, 7 marca 1442 Mikołaj Katman z Kobyłek cześnik sieradzki i starosta łęczycki publikuje wyrok sędziów polubownych z 1434 r. w sporze pomiędzy klasztorem kanoników regularnych w Trzemesznie a wymienionymi dziedzicami Lutomierska

1581
Trnava, 9 marca 1442 Król Władysław III daje w zastaw Pobiedziska z przyległościami wojewodzie poznańskiemu Łukaszowi z Górki

1582
[Poznań], 17 kwietnia 1442 Władze miasta Poznania zawiadamiają wielkiego mistrza krzyżackiego, że nic nie wiedzą o pełnomocnictwie udzielonym rzekomo Janowi Davidowi przez jego brata Jerzego

1583
Piotrków, 25 (26?) kwietnia 1442 Wincenty Kot z Dębna arcybiskup gnieźnieński nakazuje klerowi dekanatu gnieźnieńskiego zapłacić daninę uchwaloną 23 kwietnia 1442 na synodzie w Piotrkowie

1584
[Poznań], 27 kwietnia 1442 Władze miasta Poznania zaświadczają, że poznański piekarz(?) Bernard zapisał czynsz altaryście poznańskiemu Janowi (Janikowi)

1585
Buda, 21 czerwca 1442 Jan Wedel przyjmuje od króla w zarząd zamki Wałcz i Drahim

1586
Buda, 28 czerwca 1442 Król Władysław III zapisuje 400 grzywien na Kościanie wojewodzie poznańskiemu Łukaszowi z Górki

1587
Buda, 28 czerwca 1442 (Reg.) Król Władysław III zapisuje 400 grzywien na Pobiedziskach wojewodzie poznańskiemu Łukaszowi z Górki

1588
Poznań, 30 czerwca 1442 Andrzej Bniński biskup poznański zatwierdza zapis czynszu przez Macieja Myszkę z Łoskunia na rzecz kościoła parafialnego w Margoninie

1589
15 lipca 1442 Krzesław z Kurozwęk kasztelan wiślicki i starosta generalny Wielkopolski zaświadcza, że Wawrzyniec ze Zdzienic opisał posag i wiano swej żony Katarzyny

1590
Buda, 25 lipca 1442 Król Władysław III nadaje parcelę w Śremie mieszczaninowi Świętosławowi

1591
Gniezno, [15 września 1441 - 29 lipca 1442] Przedwój z Grądów wikariusz generalny i oficjał gnieźnieński publikuje wyrok swego poprzednika Benedykta z Modły w sporze o czynsze między prepozytem szpitala Świętego Ducha w Poznaniu a plebanem z Soboty

1592
[Kalisz], 19 sierpnia 1442 Testament Jana Potrzeby z Kalisza

1593
Buda, 24 sierpnia 1442? Król Władysław III zapisuje 200 złotych na jeziorze Lednica Janowi Latalskiemu

1594
pod Hatvan, 29 sierpnia 1442 Król Władysław III zapisuje 200 grzywien na Russowie Mikołajowi z Gruszczyc

1595
[Poznań], 31 sierpnia 1442 Władze miasta Poznania zaświadczają, że mieszczanin poznański Wierzbięta sprzedał dom na Piaskach Piotrowi Dytrychowi

1596
Buda, 1 października 1442 Król Władysław III zapisuje 200 grzywien na Śremie Michałowi Lasockiemu

1597
Buda, 21 października 1442 Król Władysław III zapisuje 100 grzywien na Russowie Janowi Piwońskiemu

1598
Buda, 27 października 1442 Król Władysław III potwierdza przywilej króla Kazimierza Wielkiego z 6 lutego 1353 dla sukienników kaliskich

1599
Kwieciszewo, 11 listopada 1442 Wincenty Kot z Dębna arcybiskup gnieźnieński nadaje wymienionym dziedzicom Kleczewa prawo posiadania własnego spowiednika i ołtarza przenośnego

1600
Buda, 16 stycznia 1443 Król Władysław III zakazuje pozywać Mikołaja Mączkę z Krzysztoforzyc z tytułu oddanych mu w tenutę dóbr Piotra Polaka

1601
Buda, 16 stycznia 1443 Król Władysław III nadaje Janowi Ninińskiemu 4 łany należące do zamku wałeckiego

1602
Buda, 15 lutego 1443 Król Władysław III zakazuje biskupowi i kapitule poznańskim ciążenia miasta Poznania karami kościelnymi w sporach o rzekę Wartę

1603
Gniezno, 6 marca 1443 Wincenty Kot z Dębna arcybiskup gnieźnieński prosi oficjała poznańskiego Mikołaja Ciotczanego, aby nie sądził sprawy Jana Lubiatowskiego plebana z Ciążenia

1604
Poznań, 8 kwietnia 1443 I. N. Wincenty Czurydło z Bielaw ustanawia swojego prokuratora w sporze toczonym przeciw poznańskim wikariuszom katedralnym

1605
Gniezno, 20 kwietnia 1443 Wincenty Kot z Dębna arcybiskup gnieźnieński potwierdza zapisy dokonane przez dziekana gnieźnieńskiego Jaśka z Czechla, egzekutora testamentu Mikołaja Kickiego, na rzecz mansjonarzy gnieźnieńskich i transumuje dokumenty wcześniejszych zapisów czynszów

1606
Gniezno, 24 kwietnia 1443 Wincenty Kot z Dębna arcybiskup gnieźnieński nadaje ostrów w Żninie miastu Żninowi

1607
Gniezno, 4 maja 1443 Wincenty Kot z Dębna arcybiskup gnieźnieński ustanawia Mikołaja z Kalisza swym wikariuszem generalnym i oficjałem gnieźnieńskim

1608
Waradyn, 8 maja 1443 Król Władysław III rozciąga na nabytą przez miasto Śrem wieś Zbrudzewo jurysdykcję prawa magdeburskiego

1609
Kalisz, 10 maja 1443 Władze miasta Kalisza zaświadczają, że Katarzyna wdowa po mieszczaninie kaliskim Mikołaju Kranchu zapisała czynsz Stanisławowi altaryście w kolegiacie NMPanny w Kaliszu

1610
Kalisz, 10 maja 1443 Władze miasta Kalisza zaświadczają, że mieszczanin kaliski Maciej Zewinage zapisał czynsz Stanisławowi altaryście w kolegiacie NMPanny w Kaliszu

1611
Waradyn, 14 maja 1443 Król Władysław III zapisuje Janowi Piwońskiemu 200 grzywien na Russowie

1612
Gniezno, 24 maja 1443 Pozew sądu oficjała gnieźnieńskiego dla Magdaleny z Koźminka i Jana z Popowa

1613
Buda, 10 czerwca 1443 Król Władysław III zakazuje pobierania ceł od mieszczan poznańskich

1614
Buda, 11 czerwca 1443 Król Władysław III widymuje potwierdzenie przywileju lokacyjnego miasta Poznania

1615
Buda, 11 czerwca 1443 Król Władysław III zezwala miastu Poznaniowi na budowę domów na gruntach miejskich w obrębie murów i poza murami, szczególnie za Garbarami

1616
Buda, 11 czerwca 1443 Król Władysław III zezwala miastu Poznaniowi na wykup landwójtostwa poznańskiego i zapisuje na nim 50 grzywien

1617
Buda, 13 czerwca 1443 Król Władysław III zakazuje pobierania ceł od mieszczan kaliskich

1618
Buda, 26 czerwca 1443 Król Władysław III zapisuje 4000 złotych na poradlnym wielkopolskim kasztelanowi międzyrzeckiemu Wincentemu z Szamotuł

1619
[Poznań], 28 czerwca 1443 Władze miasta Poznania zaświadczają, że mieszczanin poznański Andrzej Zyberlich sprzedał czynsz mieszczanom poznańskim Mikołajowi i Michałowi Bergerom

1620
[Poznań], 3 lipca 1443 Andrzej Bniński biskup poznański zrzeka się prawa patronatu kościoła parafialnego w Bninie na rzecz wymienionych dziedziców Bnina

1621
Poznań, 3 lipca 1443 Andrzej Bniński biskup poznański nadaje ogrody mieszkańcom miasta Ciołkowa (Wielichowa)

1622
Gniezno, 12 lipca 1443 Mikołaj z Kalisza oficjał gnieźnieński rozsądza spory o prawo patronatu kościoła Św. Wawrzyńca w Gnieźnie

1623
Buda, 26 lipca 1443 Król Władysław III zapisuje 2000 złotych na poradlnym wielkopolskim kasztelanowi międzyrzeckiemu Wincentemu z Szamotuł

1624
Uniejów, 1 sierpnia 1443 Wincenty Kot z Dębna arcybiskup gnieźnieński ustanawia procesje i odpusty dla ich uczestników w intencji pomyślności chrześcijaństwa, Królestwa i króla Władysława, który walczy z niewiernymi

1625
[Poznań], 30 sierpnia 1443 Władze miasta Poznania zaświadczają, że Jadwiga Goldnerowa zapisała czynsz plebanowi poznańskiemu Mikołajowi Lantmanowi

1626
Buda, 31 sierpnia 1443 Król Władysław III zapisuje 100 grzywien na Russowie Janowi i Niemierzy braciom z Piwonic

1627
Pogrzybów, 5 września 1443 Jan z Pogrzybowa zawiera ugodę dotyczącą stawu w Pogrzybowie z Maciejem Jezierskim z Pogrzybowa

1628
Pleszew, 6 września 1443 I. N. Piotr pleban z Książa ustanawia swego prokuratora do sprawy zamiany beneficjum w Książu na beneficjum w Blizanowie

1629
Ciążeń, 25 września 1443 (Reg.) Andrzej Bniński biskup poznański zakazuje duchowieństwu świeckiemu zbierania jałmużny na potrzeby prymicji

1630
Ciążeń, 28 września 1443 Andrzej Bniński biskup poznański potwierdza zapis Jadwigi wdowy po Piotrze Goldnerze na rzecz kościoła Św. Marii Magdaleny w Poznaniu

1631
Miechów, 13 października 1443? Jan prepozyt bożogrobców miechowskich zatwierdza wymienionym synom Dobrosława posiadanie wolnego łanu i ogrodu we wsi Ujazd, dodając im drugi łan

1632
Rzym, 16 października 1443 Jan Didaci de Coca audytor papieski nakazuje wszystkim przechowującym dokumenty dotyczące sporu o prawo patronatu kościoła parafialnego w Poniecu, aby przedłożyli je do rozpatrzenia apelacji

1633
Kalisz, 18 października 1443 Władze miasta Kalisza zaświadczają, że rzeźnik kaliski Jan Wilczanowski jako prokurator Błażeja sołtysa z Woli sprzedał czynsz Stanisławowi altaryście w kolegiacie NMPanny w Kaliszu

1634
Plewnia, 24 października 1443 Wymienieni rozjemcy rozgraniczają dobra podkomorzego kaliskiego Piotra Zaksińskiego i Piotra z Plewni

1635
Kalisz, 15 listopada 1443 Władze miasta Kalisza zaświadczają, że szewc Jan Grzybowski sprzedał czynsz Agnieszce wdowie po szewcu Szczepku

1636
Poznań, 24 grudnia 1443 Wojciech Malski wojewoda łęczycki, namiestnik królewski i starosta generalny Wielkopolski zaświadcza, że mieszczanin poznański Mikołaj Strosberg zapisał na wsi Luboń 200 grzywien wiana swej żonie Barbarze

1637
Gniezno, 30 grudnia 1443 Rajcy miasta Gniezna publikują i zatwierdzają statut cechu szewców gnieźnieńskich

1638
Poznań, 30 grudnia 1443 Andrzej Bniński biskup poznański eryguje altarię w kościele parafialnym w Obornikach

1639
Raszków, 8 stycznia 1444 Wojciech dziedzic Raszkowa określa prawa i obowiązki mieszkańców nowego miasta Raszkowa

1640
Kalisz, 20 stycznia 1444 Pozew sądu namiestnika królewskiego w Kaliszu dla starosty konińskiego Jana Kraski

1641
Kalisz, 20 stycznia 1444 Pozew sądu namiestnika królewskiego w Kaliszu dla starosty konińskiego Jana Kraski

1642
Poznań, 21 stycznia 1444 I. N. Testament Piotra Maginki wikariusza wieczystego w katedrze poznańskiej i plebana w Czerniejewie

1643
Norymberga, 25 lutego 1444 Rajcy Norymbergi proszą panów wielkopolskich o opiekę nad kupcami norymberskimi

1644
Gniezno, 27 lutego 1444 Trojan z Łekna sędzia i Tomasz z Wilczyna podsędek kaliscy zaświadczają, iż roczek gnieźnieński orzekł, że biskup poznański z tytułu wsi Kosowo powinien odpowiadać tylko na wiecach gnieźnieńskich

1645
Norymberga, 28 lutego 1444 Rajcy Norymbergi wzywają władze miasta Poznania do przestrzegania swobód nadanych przez króla Władysława kupcom norymberskim

1646
Poznań, 4 marca 1444 Jan i Mikołaj bracia z Granowa i ich rękojmie zobowiązują się wyclić połowę Wargowa Wojciechowi Spławskiemu

1647
Kalisz, 9 marca 1444 Wymienieni uczestnicy sądu w Kaliszu zawiadamiają [sąd ziemski w Kościanie], że starosta wschowski Jan Kotwicz przedstawił swych świadków w sporze z Mikołajem z Siedlnicy

1648
[Gniezno?], 22 marca 1444 I. N. Mikołaj z Kalisza wikariusz generalny i oficjał gnieźnieński wyznacza trzech zastępców na czas swej nieobecności w Gnieźnie

1649
Buda, 23 marca 1444 (Wzm.) Król Władysław III zapisuje 1000 złotych na Kościanie Piotrowi z Szamotuł

1650
Buda, 17 kwietnia 1444 Król Władysław III znosi opłaty targowe pobierane bezprawnie na targu poznańskim przez tamtejszych starostów generalnych

1651
Buda, 18 kwietnia 1444 Król Władysław III potwierdza dokumenty księcia Przemysła II z 26-31 maja 1292 i starosty Wielkopolski Wierzbięty z 30 czerwca 1352 dotyczące sołectwa we wsi Jeżyce

1652
Buda, 19 kwietnia 1444 Król Władysław III zapisuje miastu Poznaniowi 50 grzywien na landwójtostwie poznańskim

1653
Buda, 19 kwietnia 1444 Król Władysław III nakazuje aby nie zakazywać kupcom poznańskim korzystania ze zwyczajowych dróg z Poznania do Gdańska i do Warszawy

1654
Gniezno, 25 kwietnia 1444 I. N. Wymienieni sędziowie polubowni rozsądzają spory pomiędzy Szymonem ze Stawu plebanem w Chełmcach a dziedzicami z Kwiatkowa

1655
Dziekanowice, 14 maja 1444 I. N. Testament dziekana kapituły gnieźnieńskiej Jaśka z Czechla

1656
Gniezno, 19 maja 1444 Wymienieni wikariusze katedry gnieźnieńskiej nadają wikariuszom Andrzejowi z Parzęczewa i Mikołajowi ze Żnina określone role w Gnieźnie

1657
[Poznań], 29 maja 1444 Rajcy miasta Poznania nadają grunt w mieście Mikołajowi z Szamotuł altaryście w poznańskim kościele parafialnym

1658
Pobiedziska, 2 czerwca 1444 Jan Latalski sędzia Łukasza z Górki rozsądza sprawy pomiędzy Szymonem z Polskiej Wsi a kmieciami Tomaszem i Piochną

1659
Poniec, 12-19 (18?) czerwca 1444 Stanisław syn Hanka z Chełmu pleban w Poniecu wydzierżawia (?) rolę plebańską w Poniecu tamtejszemu mieszczaninowi Janowi Iwanowi

1660
Buda, 23 czerwca 1444 Król Władysław III zapisuje 100 złotych na wielkopolskich cłach Piotrowi z Szamotuł

1661
Poznań, 1 lipca 1444 Andrzej Bniński biskup poznański mianuje Wojciecha sołtysa z Wielichowa wójtem w Ciołkowie, ustala uposażenie wójtostwa i ciężary mieszkańców

1662
Poznań, 5 lipca 1444 Bogusław prepozyt szpitala Świętego Ducha pod Poznaniem, komisarz papieski, nakazuje wszystkim przechowującym dokumenty dotyczące apelacji w sporze Wawrzyńca plebana w Słupi i Wojciecha plebana w Czestramiu, aby przedłożyli je do rozpatrzenia apelacji

1663
Łekno, 6 lipca 1444 Trojan z Łekna sędzia ziemski kaliski ustala prawa i obowiązki mieszkańców miasta Łekna

1664
Buda, 12 lipca 1444 Legat papieski Julian Cesarini nadaje odpusty odwiedzającym kościół parafialny w Iwanowicach

1665
Buda, 15 lipca 1444 Król Władysław III zwalnia mieszczan Wschowy od opłaty specjalnego podatku królewskiego

1666
Buda, 15 lipca 1444 Król Władysław III zakazuje sprzedawania szlachcie nieruchomości w Kaliszu

1667
Buda, 16 lipca 1444 Król Władysław III zakazuje sędziom prawa polskiego sądzenia spraw przeciwko miastu Kaliszowi i jego mieszczanom

1668
Buda, 16 lipca 1444 Król Władysław III ponawia zwolnienia mieszczan kaliskich od opłat ceł i targowego

1669
Buda, 22 lipca 1444 Król Władysław III zwalnia mieszczan pyzdrskich od opłat targowego w Pyzdrach

1670
Poznań, 22 lipca 1444 Jakub z Wyganowa oficjał poznański na prośbę Andrzeja plebana z Winnejgóry transumuje dokument uposażenia tamtejszej parafii z 4 grudnia 1305

1671
Kalisz, 22 lipca 1444? Mieszczanin kaliski Mikołaj syn Konrada prosi arcybiskupa gnieźnieńskiego o inwestyturę dla Stanisława syna Michała z Kalisza na altarię swojej fundacji w kolegiacie NMPanny w Kaliszu

1672
Uniejów, 23 lipca 1444 Wincenty Kot z Dębna arcybiskup gnieźnieński udziela inwestytury na altarię w kolegiacie NMPanny w Kaliszu Stanisławowi synowi Michała z Kalisza

1673
Solec, 24 (23?) lipca 1444 Andrzej Bniński biskup poznański zaświadcza, że Wincenty ze Strzałkowa pleban w Cerekwicy wydzierżawił na 3 lata swój kościół Maciejowi kapłanowi z Jarocina

1674
Kalisz, 26 lipca 1444 Pozew sądu namiestnika królewskiego na Wielkopolskę Wojciecha Malskiego dla Dziersława i Hieronima z Czechla

1675
Koło, 17 sierpnia 1444 Wymienieni rozjemcy zaświadczają, że rozsądzili spór pomiędzy synami podkomorzego kaliskiego Rafała z Gołuchowa a wdową po nim Elżbietą

1676
Waradyn, 22 sierpnia 1444 Król Władysław III zapisuje 500 złotych na Kościanie Piotrowi z Szamotuł

1677
Waradyn, 24 sierpnia 1444 Król Władysław III zapisuje 100 grzywien na dwu łanach wsi Russów Janowi Piwońskiemu

1678
Waradyn, 25 sierpnia 1444 Król Władysław III zapisuje 500 grzywien na Pobiedziskach wojewodzie poznańskiemu Łukaszowi z Górki

1679
Waradyn, 25 sierpnia 1444 Król Władysław III nakazuje staroście wschowskiemu Janowi Kotwiczowi z Gołanic arestację pieniędzy Hermana Hoka

1680
Waradyn, 26 sierpnia 1444 Król Władysław III potwierdza Marcinowi Chwalęcie posiadanie wsi Osowa Sień

1681
Waradyn, 26 sierpnia 1444 Król Władysław III transumuje przywilej księcia Przemysła II dla sołtysa Przyczyny z 1 października 1273

1682
Cseffa, 27 sierpnia 1444 Król Władysław III kasuje własny dokument naruszający przywileje miasta Poznania

1683
Waradyn, 28 sierpnia 1444 Król Władysław III zapisuje 500 złotych na cłach wielkopolskich Piotrowi z Szamotuł

1684
Waradyn, [sierpień] 1444 Król Władysław III poleca staroście generalnemu Wielkopolski Wojciechowi Malskiemu, aby nakłonił Abrahama z Kębłowa do ugody z klasztorem cystersów w Przemęcie w sprawie jeziora Mochy

1685
Kalisz, 3 września 1444 Wojciech Malski wojewoda łęczycki, namiestnik królewski i starosta generalny Wielkopolski zaświadcza, że młynarz kaliski Benedykt opisał posag i wiano swej żonie Katarzynie

1686
Opatów, 4 września 1444 I. N. Mikołaj i Zawisza Róże z Borszowic wydzierżawiają od biskupa lubuskiego Kazimierz Biskupi z przyległościami

1687
Caransebes, 16 września 1444 Król Władysław III zapisuje kanonikowi włocławskiemu Marcinowi Świemie 100 grzywien na dochodach od Żydów kaliskich

1688
Kalisz, 7 października 1444 Rajcy miasta Kalisza zaświadczają, że mieszczanin kaliski Pietrasz Seiboth sprzedał grunty w Tyńcu Jadwidze wdowie po młynarzu Aleksym i jej synowi Marcinowi

1689
Gniezno, 23 października 1444 Mikołaj z Kalisza oficjał gnieźnieński nakazuje Pawłowi prepozytowi kościoła Św. Mikołaja w Kaliszu przesłuchać świadków w sprawie pomiędzy klerykiem Klemensem a Janem sołtysem z Kuchar

1690
Kościan, 4 listopada 1444 Władze miasta Kościana zaświadczają, że mieszczanin kościański Nikiel Schindler zapisał czynsz Barbarze dzwonniczce i jej synom

1691
Poznań, 15 listopada 1444 Wojciech Malski wojewoda łęczycki, namiestnik królewski i starosta generalny Wielkopolski zaświadcza, że kapituła gnieźnieńska ustanowiła swego prokuratora na przeciąg roku

1692
[przed 17 listopada 1444] Król Władysław III zwalnia Żydów kaliskich od podatków na okres trzech lat

1693
Kalisz, 25 listopada 1444 Wojciech Malski wojewoda łęczycki, namiestnik królewski i starosta generalny Wielkopolski zaświadcza, że młynarze kaliscy Benedykt i Maciej zapisali czynsz Stanisławowi altaryście w kolegiacie NMPanny w Kaliszu

1694
Gniezno, 7 grudnia 1444 Mikołaj z Kalisza oficjał gnieźnieński transumuje dokumenty kościoła parafialnego w Brzeziu

1695
Opatów, 7 grudnia 1444 Mikołaj i Zawisza Róże z Borszowic zaświadczają, że wydzierżawiają od biskupa lubuskiego Kazimierz Biskupi z przyległościami

1696
Kalisz, 9 grudnia 1444 I. N. Wincenty Kot z Dębna arcybiskup gnieźnieński zawiadamia oficjała gnieźnieńskiego Mikołaja z Kalisza, że wymienieni plebani ze Słupcy i Zagórowa zamienili się swymi kościołami i nakazuje, aby oficjał dokonał ich inwestytury

1697
Gniezno, 11 grudnia 1444 Mikołaj z Kalisza oficjał gnieźnieński transumuje dwa dokumenty z 3 lutego 1373 dotyczące sprzedaży dwu jatek mięsnych w Koninie klasztorowi cystersów w Lądzie

1698
Poznań, 20 grudnia 1444 Wojciech Malski wojewoda łęczycki, namiestnik królewski i starosta generalny Wielkopolski zaświadcza, że Dorota Poniecka zapisała czynsz Janowi plebanowi w Osiecznej

1699
Poznań, 31 grudnia 1444 Jakub z Wyganowa oficjał poznański zaświadcza, że Bartłomiej syn Baszka ze Śremu zapisał czynsz altaryście kościoła NMPanny w Śremie
UWAGA: Kanonicy poznańscy (poza Jakubem z Grądów) objaśnieni rzekomo w dokumencie nr 1389, objaśnieni zostali w rzeczywistości w dokumencie nr 1391.

Dokumenty

Dokument Nr 1381

Poznań, 2 stycznia 1435

Starosta generalny Wielkopolski zaświadcza, że wymienieni opiekunowie Jana syna zmarłego Dobiesława Raczkowskiego sprzedali wieś Wolice Nasiłowi z Kierzkowa.

Kop.: Kraków, Bibl. PAN, rkps 9175 (Księga formularzowa proweniencji kaliskiej z drugiej połowy XV w.), s. 805-806. Wpis w transumpcie arcybiskupa gnieźn. Wincentego Kota z Dębna z daty: Gniezno, 14 (15?) lutego 1442 - zob. niżej, nr 1578.

In nomine Domini amen. Ad perpetuam rei memoriam. Nos Andreas de Zelechowo alias Czolek succamerarius Sandomiriensis et capitaneus Maioris Polonie generalis¹ significamus tenore presencium, quibus expedit universis, quomodo ad nostram aliorumque eiusdem terre nobilium presenciam veniens magnificus dominus Sandiwogius de Ostrorog palatinus Poznaniensis², tutor et gubernator bonorum hereditarium nobilis Johannis olim filii Dobyeslai Raczkowsky³, per amicos et fratres ipsius pueri electus, Nyemyerza de Kyschewo⁴, Vincencius alias Czuridlo de Byelawi⁵, Wirzbyatha de Smogulecz⁶, non compulsi, non coacti nec aliquo sinistro modo deducti, quinymo sani mente, pariter et corpore existentes, usi amicorum aliorum suorum consiliis et matura deliberacione prehabita, et ea potestate, quam habuerunt tanquam gubernatores fratris, totam ipsorum villam et hereditatem dictam Wolicze in districtu Ckczinensi^a sitam⁷, cum omni iure et dominio, nihil iuris aut proprietatis vel dominii pro se penitus excipiendo, cum omnibus et singulis utilitatibus, agris cultis et collendis, campis, pratis, piscinis, silvis, borris, gaiis, mericis, nemoribus, rubetis, quercetis, pinetis, mellificiis, stangnis, lacubus, paludibus, piscinis, piscaturis, fluviis, aquis et ipsarum decursibus, molendinis et ipsorum emolimentis necnon cum omnibus censibus, fructibus, proventibus, redditibus, donacionibus, venacionibus, aucupacionibus et obvencionibus universis, quocumque alio nomine sive vocabulo censeantur, tam late et tam longe, prout eadem villa Wolicze in suis metis, limitibus et granici(e)bus circumferencialiter ab antico est divisa, distincta et limitata, pro centum et quadraginta marcis latorum grossorum Pragensium, numeri veri^b ponderis Polonicalium consweti, in quamlibet marcam XL et octo grossos computando, nobili viro, domino Nasszyl heredi in Kyerzcowo⁸ more solito etconsweto, rite et racionabiliter iuxta terre conswetudinem resignaverunt, per ipsum dominum Nessil habendam, tenendam, possidendam [s. 806], levandam et in usus suos beneplacitos libere et quiete convertendam, tali tamen condicione interposita, quod ipse dominus Nassil eandem hereditatem Wolicze tenere debet et possidere ad tempora vite sue. Dum autem ipsum Nasszyll contingerit universe carnis subire debitum, extunc eosdem gubernatores et tutores ad nobilem dominum Johannem prefatum heredem in Kyer^a ipsos Nasszyl liberos dimisit et per presentes dimittit perpetualiter et in ewm de centum marcis latorum grossorum ponderis et numeri prescriptorum. Et residuitatem, videlicet quadraginta marcas latorum grossorum, ut supra, in eadem villa Wolicze relinquid pro censibus ab eisdem XL marcis, videlicet quatuor marcis currentis monethe et numeri prescripti, ad ecclesiam parrochialem in Kyerzkowo perpetuis temporibus singulis annis inmediate sequentibus super festum sancti Nicolai Confessoris aloriosi [6 XII] ipse Johannes Raczkowsky aut alii heredes, protunc in dicta hereditate Wolicze existentes, dare et solvere sunt astricti realiter et cum effectu. Quiquidem dominus Nassyl ad eundem numerum, videlicet XL marcarum, decem marcas latorum grossorum, ponderis et numeri prescriptorum de censibus uxoris sue, domine Juthcze⁹, imposuit et presentibus imponit, pro anima ipsius Nassil et Jucthka uxoris sue. Si autem ipse dominus Johannes Raczkowsky vel alii heredes protunc existentes in Wolicze voluerint dictum censum de Wolicze eximere et redimere, habebunt cum consensu et voluntate heredis tunc in Kyerzkowo et plebani ibidem in alio loco et eodem districtu Ckczynensi^a omnimodam et liberam potestatem hoc faciendi. In cuius rei testimonium sigilla nostra presentibus sunt appensa. Actum et datum Poznanie dominico die in crastino Circumcisionis Domini anno eiusdem M^o CCCC^o XXX^o quinto, presentibus ibidem nobilibus et strenuis dominis Petro Skora de Gay subiudice Poznaniensi¹⁰, Andrea de Slomowo¹¹, Derslao de Rosszwalowo^c¹², Derslao de Orzeszkowo¹³, Zacharia de Pyasthowo^a¹⁴ et Andrea Ceczerad de Chwalkowo¹⁵ et aliis quampluribus fidedignis, testibus ad premissa.

^atak Kop.

^btak Kop., zamiast vero

^csłowo przerabiane Kop.

¹Andrzej Ciołek z Żelechowa (na Mazowszu), brat biskupa Stanisława, podkomorzy sandom. 1422, starosta sandom. 1425, starosta generalny Wlkp. 1434-36, zm. 1436 (PSB IV s. 77: z licznymi błędami; GUrz. s. 234; Spisy młp.).

²Sędziwój z Ostroroga wojewoda pozn. 1406, starosta generalny Wlkp. 1411-15, 1419-26, 1432-34, zm. 1441 (PSB XXIV s. 519-523).

³Raczkowo, wieś par. na wsch. od Skoków (Koz. 1 s. 246, 5 s. 222). Dobiesław wyst. 1422 (Roty III nr 954) - 1429 (ib. I nr 1333, 1325, 1518). Jego syn Jan zapewne ident. z wyst. potem 1464-89 (SHGWlkp.; KDW V nr 66 - dok. z błędną datą roczną - recte 1474, por. Łaski, Liber beneficiorum I s. 182), ojcem Dobiesława żyjącego u schyłku XV w. (SHGWlkp.).

⁴Kiszewo, wieś par. na pn.-zach. od Szamotuł (SHGPoz. II). Niemierza, także z Bliżyc, wyst. 1400-35 (ib.).

⁵Bielawy par. Chojnica, wieś dziś nie istniejąca na pn. od Poznania, w okolicy Biedruska (SHGPoz. I). Wincenty Czuryło, Czurydło, wyst. 1419-64? (ib.; KDW IX nr 1289/28).

⁶Smogulec, wieś par. na pn.-wsch. od Gołańczy (Koz. 5 s. 322). Wierzbięta wyst. 1424-35 (SHGWlkp.; KDW V nr 558; Roty I nr 1343, II nr 1056).

⁷Wolice par. Wójcin (Szczepankowo) w powiecie kcyńskim, na pd.-zach. od Barcina (Koz. 1 s. 363, 5 s. 492; Łaski, Liber beneficiorum I s. 182-183).

⁸Kierzkowo, wieś par. na pd.-zach. od Barcina i Wolic (Koz. 4 s. 350). Nasił wyst. 1425, 1442 (SHGWlkp. i niżej, nr 1578/1). Jego żona Jutka (z Nieczajny - SHGPoz. III), wyst. także 1428, 1434 i 1438 (ib.; Łaski, Liber beneficiorum I s. 181) i 1442 (niżej).

⁹Kierzkowo, wieś par. na pd.-zach. od Barcina i Wolic (Koz. 4 s. 350). Nasił wyst. 1425, 1442 (SHGWlkp. i niżej, nr 1578/1). Jego żona Jutka (z Nieczajny - SHGPoz. III), wyst. także 1428, 1434 i 1438 (ib.; Łaski, Liber beneficiorum I s. 181) i 1442 (niżej).

¹⁰Piotr Skóra z Gaju Wielkiego podstędek pozn. 1432, sędzia 1441, kasztelan kal. 1456, starosta generalny Wlkp. 1455-56, zm. 1468 (WSB s. 672; GUrz.; GStar. s. 80).

¹¹Słomowo, wieś par. na pd.-zach. od Rogoźna (Koz. 3 s. 214-215). Andrzej wyst. 1424-51 (SHGWlkp.).

¹²Rozwarowo (Rostworowo) par. Żydowo, na pd. od Obornik (Koz. 3 s. 148-149). Dziersław wyst. 1429-45 (KDW IX nr 1265/5).

¹³Orzeszkowo par. Kwilcz, na pd. od Sierakowa (Koz. 2 s. 553). Dziersław wyst. 1413-45, zaufany Sędziwoja z Ostroroga, burgrabia w Poznaniu i Kościanie, nie żył już 1447 (KDW IX nr 1087/5).

¹⁴Piaskowo par. Ostroróg, tuż na pd.-wsch. od Ostroroga (Koz. 3 s. 22). Zachariasz, także z Komorowa, wyst. 1405-40, zaufany Sędziwoja z Ostroroga, burgrabia w Kościanie, wicewojewoda w Poznaniu 1430-40 (KDW IX nr 1348/7).

¹⁵Chwałkowo par. Mądre, na pd.-zach. od Środy (Koz. 2 s. 92). Andrzej Ciecierad wyst.1434-47 (SHGWlkp.; Kozierowski, Obce ryc. s. 27).

Dokument Nr 1382

Śrem, 30 stycznia 1435

Wymienieni sędziowie polubowni rozsądzają spór pomiędzy Andrzejem z Piotrowa i Niewstąpem Kotem ze Świekotek.

Kop.: Poznań, WAP, Poznań Z. 13, k. 80v-80b. Wpis w 1435 r. Bok karty postrzępiony z małymi ubytkami tekstu.

Noverint, quibus expedit, universi, quod nos Jacobus de Nosskowo¹, Albertus de Splawye², Paulus de Chlebowo³ et Derslaus de Zythowyeczssko heredes⁴, arbitri et amicabiles compositores per et inter nobiles Andream de Pyothrowo⁵ ex una et Nyewstamph dictum Koth olim de Swekothky heredes⁶, pro parte cuius Koth Albertus Olsziczssky⁷ et Nicolaus fratres sui germani⁸ tunc fuerint constituti ab altera partibus, pro et super omnibus rancoribus, odiis, displicenciis et controversiis racione capitis olim domini Johannis Pyothrowssky et patris ipsius Andree predicti⁹ per prenominatum Koth interfecti, de alto et basso sine strepitu iudicii et figura asumpti, electi et deputati pronuncciamus, dicimus, decernimus et arbitramur, pena in primis inter partes prescriptas sexaginta marcarum monete et numeri Polonicalis consueti, quadraginta octo grossos in quamlibet marcam computando, parti tenenti nostrum arbitrium per partem eidem nostro arbitrio contravenientem solvenda et per ipsas partes asumpta. Item dominico die proximo post Purificacionem Beatissime [M]arie Virginis [6 II 1435] prenominate partes hic in Srzem ve[n]ire tenentur et ibidem ipsi Albertus Olsziczssky [et] Nicolaus pro prefato Nyewstamp fratre ipsorum ponere fideiussores debent predicto Andree pro triginta marcis cum duabus marcis mediorum [g]rossorum monete et numeri Polonicalis, XL et octo arossos in quamlibet marcam computando, a Carnisprivio proxime venturo ad aliud Camisprivium proxime venturum racione capitis sui patris ipsius interfecti solvendis, fideiussores tamen in districtu Poznaniensi sessionatos. Ipseque Andreas ipsi Nyewstamp predicto similiter fideiussores de districtu Poznaniensi sessionatos ponere tenetur, tam pro se, quam eciam pro suis fratribus patruelibus et amitalibus, pacem tenere perpetuam et nunquam verbo aut facto publice vel occulte, directe vel oculte seu quovis quesito colore racione patris sui predicti interfecti innovare seu quovismodo attemptare. Et ibidem insuper ipse Albertus Olsziczssky munimenta, que habet super sorte hereditatis Swekothky⁶ per ipsum Koth habita in decem marcis tenta et obligata predicto Andree dare tenetur et sortem eandem sibi conferre ad tenendum tamdiu, quousque eadem sors per veros heredes dictis decem marcis ab ipso Andrea liberabitur [.....] munimenta seu literas ad librum [.......] veniendo de verbo ad verbum [......]. Item pronuncciamus, quod ibidem [k. 80b] Nyewstamp dominico die proximo ante festum Penthecostes proxime venturum [29 V 1435] in Poznania apud nigros monachos ordinis sancti Dominici cum viginti nobilibus sibi similibus,quilibet ipsorum nudis pedibus gladiisque evagenatis, predicto Andree racione patris sui humiliter veniam facere tenetur et eam petere genuflexo coram eodem Andrea et sibi gladium in manus suas dare et ipse Andreas debet sibi iram parcere racione patris sui interfecti contractam. Item ipse Nyewstamp cum eodem Andrea in vicinatu sedere neque verbum in iudicio contra ipsum pro parte alicuius hominis, dempto fratre carnali, diebus perpetuis non debet neque dicet. Item ipse Andreas omnia munimenta, literas et scripturas, que habet contra eundem Nyewstamp in iudicio capitanei et terrestri per ipsum et matrem ipsius defunctam aquisitas et aquisita, dicta die dominico post festum Purificacionis Beatisime Marie Virginis ad manus prefate Alberto dare debet racione patris sui interfecti omnesque et singulas displicencias racione premissorum contractas iuxta terrestrem disposicionem sive posicionem inter partes predictas sopimus, amputamus et mortificamus sub pena superius nominata. In cuius rei testimonium sigilla nostra presenti litere sunt appensa. Datum in Srzem die dominico proximo ante festum Purificacionis Beatissime Marie Virginis anno Do[mini] millesimo quadringentesimo tricesimo quinto.

¹Nosków, par. Potarzyca, na pd.-zach. od Jarocina (Koz. 2 s. 522). Jakub wyst. 1430 (KDW IX nr 1246/7: również jako rozjemca - 1467 (SHGWlkp.).

²Spławie, wieś par. na pd.-wsch. od Poznania, dziś w granicach miasta (Koz. 3 s. 237). Wojciech wyst. 1422-49 (SHGWlkp.).

³Chlebowo par. Wieszczyczyn, wieś dziś nie istniejąca, na pn.-wsch. od Dolska, koło Rusocina (SHGPoz. I). Paweł, Paszek, także z Nowca, wyst. 1405-49 (ib.).

⁴Żytowiecko, wieś par. na pn.-zach. od Krobi (Koz. 3 s. 506). Dziersław syn Sobka wyst. już 1428, nie żył już 1447 (SHGWlkp.).

⁵Piotrowo par. Głuszyna, na pd. od Poznania (Koz. 3 s. 37), dziś w granicach miasta. Andrzej wyst. 1429 (KDW IX nr 1216/11) i tutaj.

⁶Świekotki par. Głuszyna, osada dziś nie istniejąca, na pd.-wsch. od Poznania (Koz. 3 s. 283, 8 s. 122). Nieustąp, Niewstąp Kot wyst. 1419 (Roty I nr 979), wicechorąży w Poznaniu 1419-27 (GUrz. nr C 1055), wicepodkomorzy tamże 1423-24 (ib. nr C 1033), potem olim Świekocki, wyst. jeszcze 1440 (KDW V nr 669).

⁷Olszyce par. Krerowo, osada dziś nie istniejąca na pn.-zach. od Środy (Koz. 2 s. 545-546, 8 s. 80). Wojciech niegdyś ze Świekotek wyst. od 1420 (Roty II nr 637) do 1438 (SHGWlkp.).

⁸Mikołaj ze Świekotek wyst. od 1423 (KDW V nr 374), wicepodkomorzy w Poznaniu 1425-26 (GUrz. nr C 1035), wyst. jeszcze 1444 (ARP I nr 273).

⁹Jan Piotrowski (z Piotrowa, jak wyżej, przypis 5), zapewne ident. z wyst. 1400-27 (SHGWlkp.) bratem Pietrasza z Nagradowic (KDW VII nr 536/12, 588/4).

Dokument Nr 1383

Pyzdry, 23 lutego 1435

Władze Pyzdr zaświadczają, że klasztor cystersów w Lądzie nadał jatkę mięsną w Pyzdrach mieszczaninowi pyzdrskiemu Jakubowi Wałczkowi.

Kop.: Włocławek, Arch. Diecezjalne, Kopiariusz lędzki z XVIII w., k. 167.

Nos Andreas Tarnowski proconsul¹, Petrus Slugocki², Barthossius sartor³, Andreas Festembarg⁴, Joannes Hamerlin⁵, Nicolaus Heyndreth consules civitatis Pisdrensis⁶ ad universorum notitiam, tam presentium, quam futurorum volumus devenire, quod ad nostram, nobis pleno in consulatu sedentibus, religiosi viri, domini Rhihardus plebanus de Landa, claviger⁷ et Gerhardus granarius seu frumentarius monasterii de Landa⁸ ex unanimi consensu et voluntate religiosorum fratrum, dominorum Joannis abbatis totiusque conventus dicti monasterii Landensis⁹ venientes praesentiam recognoverunt, quomodo provido viro Jacobo Walczek et suis liberis, civi de Pysdrit¹⁰ macellum carnificum in civitate nostra situm a latere dextro, cum ad dicta macella itur, ostio, quod est versus castrum, quod a principio ipsorum macellorum septimum est in ordine, inter macella Prus¹¹ ab una et Kassubina olim vita functorum¹² partibus ab altera, quod ad usus ecclesiae ipsorum fratrum et conventus spectare dignoscitur, dederunt, contulerunt et cum effectu resignarunt coram nobis iure haereditario tenendum, habendum et possidendum, utifruendum, vendendum, alienandum, commutandum ac ad usus ipsius et suorum successorum legittimorum, prout sibi melius ac utilius videbitur expedire, cum omnibus censibus, fructibus, proventibus, utilitatibus quibuscunque temporibus perpetuis, nihil iuris vel dominii pro se in eodem reservantes, tali tamen conditione interiecta, quod praelibatus Jacobus Wałczek et sui successores legittimi quatuor lapides saepi singulis annis in festo beati Martini Confessoris [11 XI] praefatis fratribus et conventui de praedicto macello, sive dictum macellum rueret vel reduceretur in favillam non obstante, perpetuis temporibus dabit. Ad quodquidem faciendum Jacobus Wałczek praedictus se et suos successores legittimos libere et spontanee submisit. In evidentiam eius et certitudinem clariorem, sigillum nostrae civitatis praemissae praesentibus est subappensum testimonio literarum. Datum in Pysdry feria quarta proxima ante dominicam Esto mihi anno Domini M. CCCC. XXX. V.

¹Andrzej Tarnowski, szlachcic - mieszczanin z Tarnowa pod Pyzdrami, jako burmistrz wyst. także w tej samej kadencji niżej, nr 1385, był burmistrzem także 1424 (KDW VIII nr 789/1), rajcą 1427 (ib. nr 1125/9).

²Piotr Sługocki, zapewne ze Sługocina par. Lądek, na pn.-wsch. od Zagórowa (Koz. 5 s. 314), jako rajca wyst. także 1425, mieszczanin pyzdrski 1427 (KDW IX nr 1125/2), wyst. także niżej, nr 1385.

³Rajcy: krawiec Bartosz i Andrzej Festenberg (Festemberg) wyst. także niżej, nr 1385.

⁴Rajcy: krawiec Bartosz i Andrzej Festenberg (Festemberg) wyst. także niżej, nr 1385.

⁵Rajca Jan Hamerlin wyst. tutaj i niżej, nr 1385, zapewne ident. z burmistrzem pyzdrskim 1447 (ARP I nr 362), mieszczaninem 1453 (Knigi nr 186, 187).

⁶Rajca Mikołaj Heidenreich był rajcą także 1427 (KDW IX nr 1125/10), wyst. także niżej, nr 1385, zapewne ident. z rajcą Mikołajem Hederich 26 lutego 1445 (mat. KDW).

⁷Ryszard pleban i klucznik opactwa cystersów w Lądzie może ident. z opatem 1439 (niżej, nr 1479/1).

⁸Gerhard szafarz lędzki skądinąd nie znany, może ident. z plebanem w Lądzie 3 września 1445 i 10 listopada 1447 (mat. KDW).

⁹Jan opat lędzki wyst. 1431, 1433, 1434, 1435 (KDW IX nr 1260/1, 1309/1, 1376/11, tutaj), zapewne ident. z opatem Janem Szulich zm. 1437 (MPH V s. 481: komemoracja 4 kwietnia).

¹⁰Jakub Wałczek, syn Wałczka, wyst. w Pyzdrach od 1424 (KDW VIII nr 989/4), także 1428 (ib. IX nr 1158/3 i 1184), zapewne ident. z rajcą wyst. jeszcze 26 lutego 1445 (mat. KDW).

¹¹Prus może ident. ze starszym cechu rzeźników Mikołajem Praskim 1424 i 1427 (KDW VIII nr 989/7; ib. IX nr 1136/6).

¹²Rzeźnik Kaszubina wyst. w Pyzdrach 1427 (ib. nr 1136/4).

Dokument Nr 1384

Trzemeszno, 19 marca 1435

Prepozyt klasztoru kanoników regularnych w Trzemesznie zaświadcza, że Stanisław i Jan sołtysi w Robakowie sprzedali swoje sołectwo szlachetnemu Wojciechowi.

Or.: Gniezno, AAG, Dypl. Trzem. nr 74. Pergamin gruby, 374 x 249 mm, zakładka obcięta, dziury po sznurach do przywieszenia dwu pieczęci. Na odwrocie: Privilegium super sculteciam in Robakowo (XV w.), Privilegium super scultecia(m) in Robakowo (XV/XVI w.), 1550, Privilegium super scultetiam desertam in Robakouo reemptam et resignatam perpetuae possessioni domus Thremessnensi, cuius resignationis evictio et eliberatio alias warunk continetur Gnezne in libro terrestri (XVI w.); Scrinio 6 Ł (XVIII w.).

//^aIn nomine Domini amen.// Ab humana memoria cicius elabuntur, que nec testium assercione, nec litterarum / testimonio fuerint perhennata. Quapropter nos frater Andreas divina paciencia prepositus unacum conventu canonicorum / regularium ordinis beati Augustini monasterii Trzemesnensis¹ notum esse facimus et publice profitemur, tam pre/sentibus, quam futuris presencium noticiam habituris, quia laboriosi viri Stanislaus et Johannes fratres germani, scolteti ville nostre dicte Robakowo², venientes ad presenciam nostram, sani mente et corpore, non coacti nec compulsi, sed bona fide habitisque suorum liberorum et amicorum consiliis et consensu, vendiderunt scolteciam suam ibidem in Robakowo pro quadraginta quatuor marcis nobili viro, domino Alberto³ et suis successoribus legittimis, videlicet duos mansos liberos, nichil pro se vel suis liberis et amicis reservantes ac coram nobis manifeste eidem nobili Alberto resignaverunt. Sed quia dicti Stanislaus et Johannis^a venditores eiusdem scoltecie publice coram nobis recognoverunt se privilegium super eandem scolteciam negligenter perdidisse, ideo tam ipsi Stanislaus et Johannes, quam eciam ipse nobilis Albertus scoltetus nobis humiliter supplicaverunt, ut iura nominate scoltecie et hereditatis daremus et innovaremus. Nos igitur peticionibus talibus benigniter acclinati iura infrascripta eidem nobili Alberto nostro scolteto et suis successoribus ista damus. Et primo, duos mansos liberos suprascriptos et emtos per ipsum possidebit pacifice et quiete. De quibus duobus mansis quolibet anno pro decima nobis solvet cum effectu. De penis autem iudicialibus, tam magnis, quam eciam parwis, idem scoltetus tercium denarium habebit, demptis dumtaxat penis talibus, quas per se non iudicaret vel eciam talibus, quas per se vel per aliquem suum familiarem, proch dolor, aliquatenus incurreret, de hiis nullam partem tollet. Serwicia, prout alii scolteti in nostris villis faciunt, nobis tenebitur adimplere. Incolis vero ibidem seu kmethonibus ius Theutunicum, quod Srzedense vocatur, eis attribuimus. Ita tamen, quod predicti kmethones quolibet anno in festo sancti Martini [11 XI] pro censu quilibet sex scotos latorum grossorum nobis solvere tenebuntur. Decimam manipularem nobis dabunt et in horreum nostrum plenarie deducent. In festo Pasche mediam sexagenam oworum et in festo Assumpcionis Beate Virginis Marie [15 VIII] per duos pullos singulis annis nobis dare sint astricti. Pro prandiis vero magni iudicii quolibet anno scoltetus semel et kmethones bis per sex scotos nobis solvere tenebuntur. In agris vero nostris, tam estivalibus una die, quam yemalibus tribus diebus arare et perarare et ad seminacionem excolere tenebuntur, sed prata falcare semel, similiter fimum ducere in nostris expensis obligabuntur. Insuper omnia iura, que nunc sunt et in posterum que oriri poterint, pro nobis et pro nostro dominio reservamus. Ut autem hec vendicio et nostre protestacionis recognicio et privilegii istius donacio et innovacio inconwlsa permaneant nostro et nostri capituli sigillis appensione fecimus roborari. Datum et actum in Trzemeschno sabbato die ante dominicam Oculi anno Domini M^o CCCC^o XXX^o V, presentibus nobilibus viris et dominis Thomkone de Malochowo⁴, Dobyegnewo de Parzys⁵, Wyetzrych de Szegoczycze⁶, Paulo de Wolanowo heredibus⁷, Szobek advocato in Trzemeschno⁸ et Stanislao opidano ibidem⁹ et aliis quampluribus fidedignis.

^atak Or.

¹Andrzej prepozyt kanoników regularnych w Trzemesznie od 1407/08, zm. 1435 (WSB s. 23), może ident. z kanonikiem Andrzejem z Gniezna wyst. w Trzemesznie już 1390 (KDW VI nr 318).

²Robakowo, osada dziś nie znana w par. Kamieniec (Koz. 1 s. 255, 8 s. 99), należąca do klasztoru trzemeszeńskiego już w XII w., opuszczona już w XVI w. (KDW I nr 11, III nr 1589, 1920). Sołtysi skądinąd nie znani.

³Nowy sołtys Wojciech skądinąd nie znany.

⁴Małachowo par. Witkowo, na pd.-wsch. od Gniezna (Koz. 1 s. 161-162). Tomek, Tomisław, wyst. od 1418?, kasztelan zbąski 1420-21, częsty wiceurzędnik w sądach ziemskich, wyst. do 1438 (GUrz. s. 177).

⁵Paryż par. Juncewo, na zach. od Żnina (Koz. 1 s. 214-215, 5 s. 135). Dobiegniew wyst. 1411 (ib.), 1418 (AAP, AC 3 k. 29v) i tutaj.

⁶Żegocice, zapewne ident. z Żegotkami w powiecie inowrocławskim na Kujawach (tak Słownik geograficzny Królestwa Polskiego...). Teodoryk (Dzietrzych, Wietrzych) skądinąd nie znany.

⁷Por. z Wolanowem w powiecie inowrocławskim na Kujawach (Słownik geograficzny, o. c.). Paweł skądinąd nie znany.

⁸Wójt Sobek i mieszczanin trzemeszeński Stanisław skądinąd nie znani.

⁹Wójt Sobek i mieszczanin trzemeszeński Stanisław skądinąd nie znani.

Dokument Nr 1385

Pyzdry, 23 maja 1435

Wymienieni sędziowie polubowni zaświadczają, że rozsądzili spory graniczne pomiędzy prepozytem szpitala Św. Ducha pod Pyzdrami a wójtami z Pyzdr.

Kop.: Poznań, AAP, Producta in consistorio, nr 9203, kopia z XVIII w., wg or.

In nomine Domini amen. Ad perpetuam rei memoriam. Nos discreti nobiles ac providus magister Thomas de Karans^a sanctae Gnesnensis ecclesiae perpetuus vicarius¹, Nicolaus Kazirod altarista Sanctae Mariae in Pyzdry², Raciborius alias Szczecinski burgrabius protunc castri Pyzdrensis³, Andreas Tarnowski proconsul⁴, Petrus Sługocki⁵, Bartosius Sartor⁶, Joannes Hamerlin⁷, Andreas Testinbarg^a⁸ et Nicolaus Heydinirych consules totaque communitas civitatis praemissae⁹ significamus tenore praesentium omnibus christifidelibus, tam praesentibus, quam futuris, praesentium notitiam habituris, quomodo animo deliberato ad nostri consulatus venientes praesentiam discretus ac providi viri dominus Nicolaus praepositus Sancti Spiritus extra muros civitatis nostrae Pyzdrensis¹⁰, parte ab una, necnon Joannes Mączka¹¹ unacum Bartossio, Nicolao et Jacobo advocatis in Pyzdry, fratribus germanis¹², partibus ab altera, de unanimi consensu et voluntate petiverunt postulantes, ut quibusdam litibus et controversiis super quadam limitatione agrorum et montibus praepositurae Sancti Spiritus et suae finem debitum per formam et sententiam arbitrationis nostrae imponere dignaremur. Nos itaque ipsorum iustis ac dignis petitionibus acclinati, Deum prae oculis habentes, ad agros supradicti praepositi Sancti Spiritus exivimus ibique existentes in praedictis agris et montibus pensavimus nostra sub certa scientia timentes, ne decaetero, si finis causam non sequeretur, inter partes praedictas hi(n)cinde maior et gravior difficultas litium et controversiarum posset suboriri, [s. 2] ideo de nostra arbitrali et amicabili compositione partes inter praedictas agentes, de ipsorum grato et beneplacito voluntatis causam ipsorum in manus nostras fortiter porrigentes, fecimus, ordinavimus, sententiavimus ac finaliter robore cum arbitrali decrevimus inter dictos agros et montes praepositurae suae et pascua, videlicet Zyrotouo¹³ ex una parte molendini incipiendo a vinea dicti praepositi usque ad molendinum dictorum advocatorum, ex altera vero parte usque ad agros Sanctae Crucis¹⁴ triginta scopulos minus duobus seu gades praesentibus duximus erigendos ac ad tempora perpetua dictos scopulos seu gades, prout signanter iam per nos omnino existunt erecti et limitati, in ipsorum vigore et robore conservandos. In cuius rei testimonium sigillum civitatis nostrae consuetum praesentibus duximus apponendum. Actum et datum Pyzdry in praetorio, feria secunda ante festum Ascensionis Domini proxima anno nativitatis eiusdem M CCCC XXX V.

^atak Kop.

¹Zapewne Tomasz z Książa (w Krakowskiem) wikariusz w katedrze gnieźn. 1437 (KDW V nr 603), przedtem student UJ 1413, admitowany jako notariusz publiczny w Gnieźnie 1427 (Not. nr 662: syn Konrada), od 1430 adwokat w konsystorzu gnieźn. (Acta capitulorum II nr 245 n.), zapewne tożsamy z późniejszym archidiakonem i oficjałem pułtuskim 1448-66 (ib. III nr 1 n.), zm. przed 1474.

²Mikołaj Kazirod altarysta kościoła par. Panny Marii w Pyzdrach, zapewne krewny (syn?) rajcy pyzdrskiego Jana Kaziroda 1424 (KDW VIII nr 989/6), jako altarysta altarii rzeźników pyzdrskich wyst. już 1424 (ib.), zapewne ident. z Mikołajem synem Hinka Kaziroda studentem UJ 1441, altarystą cechu rzeźników jeszcze 1445 i 1446 (mat. KDW) i z altarystą Mikołajem 11 marca 1450 (ib.).

³Racibor Szczeciński burgrabia zamku pyzdrskiego najpewniej z ramienia tenutariusza pyzdrskiego, którym już wtedy może był Andrzej z Lubina, potwierdzony od 1436 (GStar. s. 59).

⁴Burmistrz i rajcy pyzdrscy niniejszej kadencji objaśnieni wyżej, nr 1383/1-6.

⁵Burmistrz i rajcy pyzdrscy niniejszej kadencji objaśnieni wyżej, nr 1383/1-6.

⁶Burmistrz i rajcy pyzdrscy niniejszej kadencji objaśnieni wyżej, nr 1383/1-6.

⁷Burmistrz i rajcy pyzdrscy niniejszej kadencji objaśnieni wyżej, nr 1383/1-6.

⁸Burmistrz i rajcy pyzdrscy niniejszej kadencji objaśnieni wyżej, nr 1383/1-6.

⁹Burmistrz i rajcy pyzdrscy niniejszej kadencji objaśnieni wyżej, nr 1383/1-6.

¹⁰Mikołaj syn Michała prepozyt szpitala Św. Ducha pod Pyzdrami wyst. 1425-35 (KDW IX nr 1125/1).

¹¹Jan Mączka oraz bracia Bartosz, Mikołaj i Jakub wójtowie (dziedziczni) w Pyzdrach skądinąd nie znani.

¹²Jan Mączka oraz bracia Bartosz, Mikołaj i Jakub wójtowie (dziedziczni) w Pyzdrach skądinąd nie znani.

¹³Żyrotowo (?) nie zidentyfikowane.

¹⁴Tj. należące do kościoła Św. Krzyża pod Pyzdrami, zob. o nim KDW II nr 909; Now. II s. 363).

Dokument Nr 1386

Gostyń, 31 maja 1435

Mścich z Piątkowa, Jan i Jakub dziedzice Chwałkowa poręczają za kmieci z Chwałkowa, którzy dokonali gwałtów w Gostyniu.

Or.: Poznań, WAP, Akta m. Gostynia I/1. Pergamin 247 x 74 + 13 mm, dobrze zachowany. Dwa paski pergaminowe do przywieszenia pieczęci, nacięcia po trzecim. Na odwrocie streszczenie i sygnatury.

Ego Msczych de Pyantkowo¹, Johannes in Chwalkowo², Jacobus in Chwalkowo heredes³ publice recognoscimus per presentes, / quia fideiubuimus et per presentes fideiubemus manu coniuncta et indivisibili pro kmethonibus de Chwalkowo Mychaele / Krzemyen, pro Thoma Hadzycz⁴ pro violencia, quam in Gostyn⁵ intulerunt et pro eo, quod incipati sunt. Promittimusque / eciam pro eisdem, quod pacifici debent fore et nullum opidanum Gostinensem impedire civitate in nulla. Fideiubemus autem pro eisdem iuxta modum terrestrem seu posicionem eiusdem, propter quod eciam promittimus, ut dicti kmethones silencium perpetuum obtinebunt sub vadio quinquaginta marcarum. In cuius rei testimonium sigilla nostra presentibus sunt subappensa. Datum et actum in Gostyn feria tercia infra octavas Ascensionis Domini anno Domini millesimo CCCC^o tricesimo quinto.

¹Piątkowo par. Winnagóra, na pd.-zach. od Miłosławia (Koz. 3 s. 23). Mścich wyst. 1426-44 (Roty II nr 808, 1092, 1199).

²Chwałkowo Kościelne, wieś par. na pd.-wsch. od Książa Wlkp. (SHGPoz I). Jan wyst. 1435-63, Jakub 1435-57 (ib.).

³Chwałkowo Kościelne, wieś par. na pd.-wsch. od Książa Wlkp. (SHGPoz I). Jan wyst. 1435-63, Jakub 1435-57 (ib.).

⁴Kmiecie skądinąd nie znani; nie wiemy czy chodzi o dwu, czy też trzech (Michał i Krzemień czy Michał Krzemień).

⁵Gostyń Wlkp., miasto w powiecie kościańskim, leży ok. 20 km od Chwałkowa.

Dokument Nr 1387

[Poznań], 1 lipca 1435

Władze miasta Poznania zaświadczają, że mieszczanin poznański Piotr Rewaker zapisał czynsz kanonikowi poznańskiemu Filipowi Ciecieradowi.

Kop.: Poznań, AAP, Acta consistorii 33, k. 191v-192. Wpis 19 czerwca 1452.

Nos infrascripti Sigismundus Caltwasser prothoconsul¹, Swench carnifex², Petrus Goldenar³, Johannes Falkenhayn⁴, Johannes Titcze⁵, Andreas Czewschler⁶, Johannes Mawl⁷ et Paulus Wynther consules civitatis Poznaniensis⁸ tenore presencium significamus, quibus expedit universis, quod in nostra nostrorumque scabinorum presencia infrascriptorum Wyrzbentha⁹, Johannis Cliza¹⁰, Johannis Faffko¹¹, Johannis Grzimala¹², Johannis Bem¹³, Nicolai Moldorff¹⁴, Nicolai Zalesky¹⁵ et Nicolai Berger¹⁶ in bannito iudicio, cui Georgius Merkel nostre civitatis advocatus¹⁷ iudicialiter presidebat, personaliter constitutus providus Petrus Rawacker¹⁸ cum domina Helena consorte sua legittima, concives nostri¹⁹, mente et corpore sani, non coacti, non compulsi, nec aliquomodo sinistre et erroneo circumventi, sed sponte et libere, rite et racionabiliter vendiderunt et resignaverunt sex marcas annui census currentis monete et numeri Polonicalis in et super domo ipsorum murata in circulo nostre civitatis, inter Petri Goldewar^a³ et domini Nicolai Pyeczykabath²⁰ domos locata et super eorum marcimonio inter Hinkelmanowa²¹ et Fawkowe²² de platea Wrathislauiensi in manu dextra ad mercimonia eundo, locato, ac super ipsorum vinea in Novis Ortis²³ inter Mathie Kyvlhembiter²⁴ et sculteti ortos sita, pro sexaginta marcis latorum grossorum Bohemicalium, monete Prahensis, numeri Polonicalis, quadraginta octo grossos in quamlibet marcam computando, singulis annis de anno ad annum ad festum Petri et Pauli Apostolorum [29 VI] dandas et per possessores dictarum hereditatum persolvendas, honorabili viro, domino Philipo Czeczyrad ecclesie Poznaniensis kathedralis^b canonico²⁵ et pro altari suo in ecclesia parrochiali nostre civitatis ad Sanctam Mariam Magdalenam sub titulo sanctorum Petri et Pauli, Jacobi fundato et errecto, et post mortem suam dicti altaris altaristis et rectoribus legittimis sub spe et titulo reempcionis, ita quod dum prenominatus Petrus Rawacker cum Helena contorali sua legittima aut post (mortem^c) ipsorum successores eorum legittimi sive dictarum hereditatum possessores a prefato domino Philipo Czeczyrad aut eius post mortem a dicti altaris altaristis et rectoribus legittimis prefatas sex marcas census annui cum sexaginta marcarum latorum grossorum Bohemicalium reemere voluerint, plenam ab eisdem reemendi habebunt facultatem censibus persessis et retroactis prius persolutis, quo facto et sic reempto, extunc prenominate hereditates a sex marcarum census annui solucione erunt libere et solute. Submisit se insuper prefatus dominus Philipus aliique prenominati altaris successores et rectores legittimi, in eadem permanebunt submissione, censuantes prefatos ad solucionem censuum nullis ecclesiasticis compellere censuris, sed duntaxat [k. 192] in pretorio civitatis nostre Poznaniensis apud consules tunc existentes super eosdem censuantes ius ac censuum solucionem postulare et requirere tenebuntur. In fidem premissorum sigillum nostre civitatis presentibus est appensum, feria sexta in vigilia Visitacionis Marie virginis illibate anno Domini M^o quadringentesimo^d tricesimo quinto.

^atak Kop.

^bnastępuje znów Poznaniensis Kop.

^cbrak Kop.

^dsłowo powtórzone Kop.

¹Zygmunt Kaltwasser, wielokrotny rajca, ławnik i burmistrz pozn. 1424-39/40 (WSvP s. 443).

²Święszek, Święch, rzeźnik i krojownik sukna, rajca i ławnik pozn. 1424-35 (ib. s. 442, 458).

³Piotr Goldener, Goldner, wieloletni ławnik, rajca i burmistrz pozn. 1401-35 (ib. s. 442).

⁴Jan Falkenhain-Poniecki (Ponicz), rajca, burmistrz, ławnik pozn. 1413-43 (ib. s. 441).

⁵Jan Ticze, Tyc, ławnik pozn. 1425-27, rajca 1430/31, 1434/35 (ib. s. 448).

⁶Andrzej Czewschler ławnik pozn. 1433/34, potem wielokrotny rajca i ławnik do 1457 (ib. s. 441).

⁷Jan Mawl, Maul, Mul, rajca pozn. 1430/31, 1434/35, 1437/38, potem ławnik 1438/39 (ib. s. 445).

⁸Paweł Winter rzeźnik, rajca pozn. 1434/35, potem ławnik 1435/36, 1436/37, 1437/38, 1439/40 (ib. s. 449).

⁹Wierzbięta kramarz, wieloletni ławnik, rajca i wójt pozn. 1409-39, wyst. do 1441 (ib. s. 449; ARP I nr 277).

¹⁰Jan Kliza, Kłyza, pisarz miasta Poznania 1412, potem długoletni rajca, burmistrz i ławnik pozn. 1418-49 (WSvP s. 440).

¹¹Jan Fajko, Fawko, Pfaffe, wieloletni ławnik, rajca i burmistrz pozn. 1428-62 (ib. s. 446; WSB s. 177).

¹²Jan Grzymała ławnik pozn. od 1418, rajca od 1421 do 1439 (WSvP s. 443).

¹³Jan Benw, Bohemus, Czech, wielokrotny ławnik i rajca pozn. 1430-49 (ib. s. 440).

¹⁴Mikołaj Moldorf bliżej nie znany, był dwukrotnie ławnikiem pozn. w l. 1432/33 i 1434/35 (ib. s. 445).

¹⁵Mikołaj Zaleski ławnik pozn. 1434/35, potem rajca 1435/36, 1440/41, 1444/45, 1445/46, 1446/47, burmistrz 1436/37, 1443/44 (ib. s. 449).

¹⁶Ławnikiem pozn. był Michał (nie zaś nie znany skądinąd Mikołaj) Berger, wyst. od 1417, ławnik i rajca pozn. 1430-45 (ib. s. 15, 439, 452).

¹⁷Jerzy Merkiel wieloletni burmistrz, rajca i wójt pozn. wyst. do 1437 (PSB XX s. 444-445; tutaj może połączone dwie osoby w jedną).

¹⁸Piotr Rewaker wyst. w Poznaniu od 1434, potem wielokrotny burmistrz, ławnik i rajca pozn. od 1447, zm. po 1469 (PSB XXXI s. 168-169).

¹⁹Helena Rewakerowa, kramarka, wyst. w Poznaniu 1430-75 (ib.).

²⁰Pieczykabat (Joppenbecker), znana w Poznaniu pierwszej połowy XV w. rodzina mieszczańska; Mikołaj jednak bliżej nie znany (ARP I s. 240; WSvP s. 464).

²¹Por. z Hinkelmanową wyst. 1455 i 1456 (ARP I nr 614, 665).

²²Por. z Janem Fajko, wyżej, przypis 11.

²³Nowe Ogrody, przedmieście Poznania, na pd. od miasta.

²⁴Maciej nie zidentyfikowany.

²⁵Filip Ciecierad z Chwałkowa (par. Mądre, na pd. od Środy), wyst. od 1422, pleban w Ludomach 1425, student UJ 1427, altarysta w katedrze pozn., kanonik pozn. 1431, zm. po 1447 (Now. I s. 266, 382, 718; KDW IX nr 1094/18; SHGWlkp.).

Dokument Nr 1388

Bazyleja, 16 lipca 1435

Sobór bazylejski zleca arcybiskupowi gnieźnieńskiemu rozsądzenie sporów pomiędzy dziekanem i kapitułą a prepozytem kolegiaty w Środzie.

Or.: Poznań, AAP, dok. DS 4 (Środa - kolegiata A 3). Pergamin 395 x 279 + 48 mm. Tekst poplamiony reagensem chemicznym, podklejany papierem, miejscami nieczytelny. Pieczęci i sznura brak. Pod zakładką: 9 1/2, 10 Johannes Leonis, na zakładce z prawej strony E. de. Oclpe. Na odwrocie informacje o treści (XVII-XVIII w.).

//S//acrosancta generalis synodus Basiliensis in Spiritu Sancto legitime congregata universalem ecclesiam representans. Venerabili .. archiepiscopo Gnesnensi¹ salutem et omnipotentis / Dei benediccionem. Iustis supplicum votis libenter annuimus eaque favoribus prosequimur oportunis. Dudum siquidem pro parte dilectorum ecclesie filiorum decani et capituli ecclesie Beate Marie de Srzoda Pozna/nensis diocesis nobis exposito, quod olim dilectus ecclesie filius Nicolaus de Kiki archidiaconus ecclesie Gneznensis² tunc bone memorie Andree episcopi Poznaniensis in spiritualibus generalis vicarius³ ad hoc ab codem episcopo speciali / potestate suffultus, provide prospiciens fructus, redditus et proventus dicte ecclesie, que tunc dumtaxat parrochialis fuerat, adeo sufficientes et uberes existere, quod ex illis et aliis fidelium pro tempore concurrencium suffragas, eciam preter porcionem congruam pro sustentacione rectoris eiusdem, qui inantea prepositus existeret, reservatam, plures persone ecclesiastice valeat decenter sustentari, dictam ecclesiam tunc de patronatu clare memorie Wladislai regis Polonie existentem⁴, illius ad id accedente consensu, in collegiatam huiusmodi potestatis vigore erexerat ac prepositure dignitatem de rectoria eiusdem creaverat⁵, decanum et plures canonicos atque substitutos seu vicarios in eadem ecclesia instituendo, pariter et ordinando quodque venerabilis Stanislaus episcopus Poznaniensis ereccionem, creacionem, institucionem et ordinacionem predictas auctoritate ordinaria confirmaverat⁶, prout in literis desuper confectis dicebatur plenius contineri ac pro parte eorumdem decani et capituli nobis humiliter supplicans, ut ereccioni, creacioni, institucioni et ordinacioni pred[ictis ...^a]t eo solidius subsisterent, pocioris firmitatis adminiculum adiicere dignaremur. Nos tunc dilecto ecclesie filio Anthonio de Bermiciis vicario Parme^b Basilee conmoranti⁷ aliis nostris literis dedimus in mandatis, quatinus ipse vocatis, quorum interesset, ita esse inveniret, creacionem, institucionem, ordinacionem prefatas ac prout illas concernerent in literis desuper confectis contenta et quecunque inde secuta, auctoritate nostra approbaret et confirmaret, supplendo omnes defectus, si qui forsan intervenissent in eisdem, prout in literis nostris huiusmodi plenius continetur. Cum autem postmodum, sicut exhibita nobis nuper pro parte eorundem decani et capituli necnon dilecti ecclesie filii Johannis prepositi seu rectoris dicte ecclesie⁸ peticio continebat, citacionis literas omnes et singulos sua interesse putantes per eundem vicarium ad ipsorum decani et capituli instanciam ad partes decreta et in valvis dicte ecclesie executa, Johannes prepositus dicte ecclesie Beate Marie prefatus conspiciens sua in huiusmodi negocio interesse ac premissa, ut dicebat in ipsius et iurium suorum cedere preiudicium et detrimentum iliis se opposuerit, confirmacioni fiende huiusmodi re[...^c] inter eum ac decanum et capitulum predictos coram prefato vicario materia questionis exorta fuisset. Nos causam ipsam, postquam vicarius ipse in ea ad nonnullos actus iudiciarios [...^d] cause conclusionem inter partes ipsas processerat, dilecto ecclesie filio Thome de Strampino canonico Gneznensi, eciam Basilee commoranti⁹ ulterius audiendam conmisimus fine debito terminandam, qui ad ulteriores actus minime processit in eadem. Et sicut eadem peticio subiungebat melius et comodius minoribus quoque sumptibus et fatigis in partibus qua Ba[...^e] informacio su[...^e] premissis necessaria haberi ac de meritis huiusmodi cause liquere possint, pro parte corundem decani et capituli et Johannis prepositi nobis fuit humiliter supplicatum, [ut commo^b]ditatibus suis et alis in premissis providere oportune dignaremur. Nos itaque causam huiusmodi illius statum habentes presentibus pro expresso ad nos harum serie advocantes huiusmodi supplicacionibus inclinati, circumspeccioni tue de unanimi parcium predictarum consensu conmittimus et mandamus, quatinus vocatis, qui fuerint evocandi causaque huiusmodi per te in statu debito resumpta prestancius audias et appellacione remota debito fine decidas ac eciam alias nostras literas huiusmodi in omnibus et per omnia ac si tibi principaliter directe forent, exequaris faciens, quod decernens per censuram ecclesiasticam firmiter observari. Testes autem, qui fuerint nominati, si se gracia, odio vel timore subtraxerint, censura simili appellacione cessante compellas veritati testimonium perhibere, non obstante si aliquibus communiter vel divisim a Sede Apostolica sit indultum, quod interdici, suspendi vel excommunicari non possint, per literas non facientes plenam et expressam ac de verbo ad verbum de indulto huiusmodi mencionem. Datum Basilee XVII Kalendas Augusti anno a nativitate Domini millesimo quadrigentesimo tricesimo quinto.

^adziura na kilka liter Or.

^btekst zalany, zniszczony przez reagens chemiczny, odczyt niepewny Or.

^cdwa, trzy wyrazy nieczytelne, tekst zalany i zniszczony j. w. Or.

^djeden, dwa wyrazy nieczytelne, tekst zalany i zniszczony j. w. Or.

^enie odczytano kilku liter, tekst zniszczony j. w. Or.

¹Arcybiskupem gnieźnieńskim był wówczas Wojciech Jastrzębiec.

²Mikołaj Kicki, z Kik, archidiakon gnieźn. 1408, zm. 1429. Wikariuszem generalnym pozn. był 1423-26 (PSB XII s. 392; WSB s. 228).

³Andrzej Łaskarz z Gosławic biskup pozn., zm. 1426.

⁴Tj. króla Władysława Jagiełły.

⁵Dok. erekcyjny kolegiaty w Środzie wystawiony został przez Mikołaja Kickiego 13 listopada 1423 (wydany w KDW VIII nr 978), zaś prepozytury - przez Władysława Jagiełłę 17 lipca 1425 (wydany ib. nr 1048).

⁶Stanisław Ciołek z Żelechowa biskup pozn. od 1428, przedtem podkanclerzy koronny 1423-28, zm. 1437 (WSB s. 117-118).

⁷Nie zidentyfikowany.

⁸Jan zwany Janiek prepozyt średzki wyst. także 1436 i 1439 - tu nazwany także kanonikiem gnieźn. (Acta capitulorum II nr 1067, 353).

⁹Tomasz Strzępiński, ze Strzępinia (na pd -zach. od Opalenicy) wikariusz w katedrze pozn. 1413 (KDW VII nr 720/3), dr praw i teologii, profesor UJ, kanonik gnieźn. 1435, pozn. 1436, potem podkanclerzy koronny 1454-55, biskup krak. 1455, zm. 1460 (WSB s. 709).

Dokument Nr 1389

Poznań, 10 września 1435

I. N. Oficjał poznański wyznacza Bogusława prepozyta szpitala Św. Ducha pod Poznaniem swoim zastępcą na okres swojej nieobecności w Poznaniu.

Kop.: Kraków, Bibl. PAN, rkps 9175 (Księga formularzowa, j. w., nr 1381), s. 204-205. Wpis w transumpcie oficjała pozn. Mikołaja Ciotczanego z daty: Poznań, 8 czerwca 1439 - niżej, nr 1473.

In nomine Domini amen. Sub anno nativitatis eiusdem millesimo [s. 205] quadringentesimo tricesimo quinto, indicione tredecima, pontificatus sanctissimi in Christo patris et domini nostri, domini Ewgenii pape quarti, die Saturni decima mensis Septembris, hora terciarum vel quasi, ante portas domus venerabilis viri, domini Jacobi de Grandi canonici vicariique in spiritualibus et officialis Poznaniensis generalis¹ in Summo Poznaniensi² site, idem venerabilis vir, dominus Jacobus de Grandi officialis predictus Poznaniensis, in presencia discreti viri Johannis Pauli olim de Znoslawiicze clerici Gneznensis diocesis, publici imperiali auctoritate notarii³ testiumque infrascriptorum ad hoc vocatorum specialiter et rogatorum presencia, consti(tu)tus personaliter multipliciter negociorum varietate, circa que suis frequenter humeris incumbunt causarum districtus et presertim cum ipsum extra et civitatem Poznaniensem agere sepius contingat, ne expedicio causarum per absenciam ipsius differi quoquam videatur, in omnibus causis, tam beneficialibus, quam profanis, ordinariis et quibuscumque aliis ad forum et iurisdicionem ipsius domini Jacobi expertes, de iure et conswetudine spectantibus, tociens, quociens ipsum a loco et civitate Poznaniensi abesse vel alias eciam in loco existendo prepedire aliquo impedimento contingat, honorabili viro, domino Boguslao Sancti Spiritus preposito ante Poznaniam⁴ comisit vices suas ipsumque dominum Boguslaum in suum locumtenentem deputavit et surrogavit, dans et concedens sibi de causis predictis cognoscendi, iurandi, actus et terminos iudiciarios conservandi et coram se conservari faciendi, testes et probaciones recipiendi, contumaces et rebelles puniendi, sentencias excomunicacionum et alias causas promulgandi, et beneficium absolucionis impendendi, sentencias interlocutorias proferendi, et generaliter omnia et singula promulgandi, gerendi et exercendi, que ad forum contenciosum ipsius domini Jacobi de Grandi officialis noscuntur pertinere, omnimodam facultatem. Promittens ipse dominus Jacobus officialis Poznaniensis rata, grata atque firma habere, quecumque orte presertim dominum Boguslaum, suum surrogatum, facta fuerint in premissis. Mandans prefatus dominus Jacobus officialis, antecessor noster, in actis coram eo acticatis hoc redegi sibique petens super hoc fieri necessaria publica instrumenta et hoc presens publicum instrumentum. Acta sunt anno, indicione, pontificatus, die, mense, hora et loco, quibus supra, presentibus ibidem discretis viris, dominis Laurencio de Cuiavye⁵ et Alberto de Lubomye clericis Wlad(islauiensis) diocesis⁶, testibus ad premissa vocatis specialiter et rogatis.

¹Jakub syn Dziersława z Grądów (w Sieradzkiem), brat Przedwoja z G., pleban w Koninie, kanonik pozn. 1430, łęcz., oficjał i wikariusz generalny pozn. 1435-37, zm. 1453 (Now. II s. 210 i passim; KDW IX nr 1110/5).

²Tj. na Ostrowie Tumskim w Poznaniu.

³Jan z nie zidentyfikowanych Zniesławic wyst. także w Poznaniu 1428 (KDW IX nr 1179/9).

⁴Bogusław syn Wawrzyńca, prepozyt szpitala Św. Ducha w Poznaniu (wg Now. II s. 651 ident. z synem Wawrzyńca z Łekna, studentem UJ 1421, notariuszem publicznym), częsty zastępca oficjałów pozn., wyst. 1412 (KDW VII nr 697a/21) - 1446 (SHGWlkp.).

⁵Kujawy, zapewne Kujawy par. Skępe w ziemi dobrzyńskiej, notowane przez Słownik geograficzno-historyczny Królestwa Polskiego. Wawrzyniec skądinąd nie znany.

⁶Wojciech może ze wsi Lubonie koło Kłodawy.

Dokument Nr 1390

Środa, 16 września 1435

Andrzej Ciołek z Żelechowa podkomorzy sandomierski i starosta generalny Wielkopolski zakazuje pozywać do sądów Wojciecha Górskiego, który wyjechał do Krakowa w sprawach państwowych.

Kop.: 1. Poznań, WAP, Kościan Z. 11, k. 62-62v. Wpis 1 listopada 1435? (wg Or.?); 2. Tamże, k. 72v-73.

Andreas Czolek^a de Zelechowo succamerarius Sandomiriensis et capitaneus Maioris Polonie [k. 73] generalis¹, magnificis, strennuis et nobilibus viris, dominis iudiciis regalibus in Pysdry, Costen, Gnezne et ubilibet presidentibus vel ipsorum locatenentibus, sinceram amiciciam ubilibet premissam. Quia strennuus Albertus Gorszky^b² vadit versus Crac(ouiam) et ubi necessitas fuerit pro communi bono huius sacre Corone [k. 62v], unde vigore domini regis et nostro vobis^c et vestrum cuilibet mandamus, quatenus prefatum dominum Albertum Gorszky^b nec^d homines suos nec causas suas omnes, quas habet, nulla racione iudicare presumatis quousque ad felicem suum in domum regressum hucusque^e ad proximos terminos particulares post festum sancti Martini [11 XI] sub anno Domini M^o CCCC^o tricesimo^f quinto, nostro sub sigillo. Datum in Srzoda^g³ feria sexta proxima post festum Exaltacionis Sancte Crucis sub anno, quo supra.

^abrak Kop. 2

^bGorsky Kop. 2

^cvos Kop. 1

^dnecnon Kop. 1

^ehuncusque Kop. 1

^fXXX Kop. 2

^gSzroda Kop. 2

¹Andrzej Ciołek z Żelechowa, zob. wyżej, nr 1381/1.

²Wojciech Górski najpewniej ident. z Wojciechem z Góry pod Bninem (osada dziś nie istniejąca pomiędzy Prusinowem a Jaszkowem - Koz. 2 s. 198, 8 s. 32), wyst. od 1432 (Roty II nr 745-748), potem stolnikiem pozn. 1440-45, zm. 1445 (SHGWlkp.; Spisy wlkp.). Jego misja w Krakowie skądinąd nie znana, być może, jak wskazywałoby miejsce wystawienia niniejszego listu, sprawowana z ramienia sejmiku średzkiego.

³Środa Wlkp. - może podczas sejmiku - zob. przypis poprzedni.

Dokument Nr 1391

Poznań, 19 listopada 1435

Kapituła poznańska transumuje i uzupełnia przywilej wójtowski miasta Ostrówka.

Kop.: Poznań, AAP, CP 3 (Liber privilegiorum capituli Posn.), k. 59-59v. Wpis w XVI w.

In nomine Domini amen. Ad perpetuam rei memoriam. Nos capitulum ecclesie Poznaniensis universis et singulis, quibus expedit presentibus et futuris, presentium noticiam habituris volumus esse notum, quomodo nobis die date presentium ad sonum campane in capitulo generali congregatis, ad nostram accedens presentiam providus Johannes advocatus noster de Ostrow sive insula¹, quoddam privilegium in pergameno scriptum, sigillis capituli et prepositi ecclesie Poznaniensis oblonge figure, intus et extra de communi cera, in filis sericis rubri viridisque coloris subappendentibus sigillatum, de et super advocatia ipsius in Ostrow coram nobis exhibuit, petens humiliter supplicando, quatinus idem privilegium pene vetustate consumptum auctoritate et potestate nostris innovari et exemplari ipsasque innovationem et exemplationem approbare, ratificare et confirmare diggnaremur. Cuiusquidem privilegii tenor de verbo ad verbum sequitur et est talis:
[następuje dok. Trojana prepozyta pozn., bez daty - KDW III, nr 1810].
Nos igitur capitulum dicti Johannis advocati nostri petitionibus uti iustis et rationi consonis annuentes, attendentes etiam, quod innovatio nowm ius non infert nec vetus tollet, suprascriptum privilegium auctoritate nostra innovavimus, innovamus et exemplamur, transsumimus et presentibus inserimus ipsasque innovationem et exemplationem approbamus, ratificamus et tenore presentium confirmamus, decementes eas habere eandem auctoritatem cum originali et robur obtinere perpetue firmitatis. Eciam vero fidelitatis studia et obediencie promptitudo aliaque obsequiorum genera, quibus se apud nos prefatus Johannes advocatus et incole dicti opidi nostri Ostrow gratos reddiderunt et acceptos quosque in futurum adaucto fidelitatis studio non ambigimus reddituros, nos inducunt, ut pro fienda meliori conditione sepefati opidi nostri eis reddamur ad gratiam liberales itaque horum intuitu memorato Johanni advocato nostro et ipsius legittimis successoribus salvis premissis unam aream circa maccella carnificum ex opposito domorum suarum [k. 59v], quas pretextu advocatie nunc possidet, inhabitat atque tenet, situatam pro edificanda domo et duo maccella carnium, unum in dextra et aliud in sinistra partibus maccellorum per ipsum hactenus et alias per suos predecessores iure hereditario possessa, incolis vero seu opidanis carnificibus et ipsorum legittimis successoribus decem et octo maccella in eodem oppido nostro cum omni iure et dominio damus, apropriamus et ascribimus temporibus perpetuis possidenda et habenda, duntaxat de consensu nostro et successorum nostrorum permutanda, donanda et vendenda, cui utilius videbitur expedire, ita tamen, quod quilibet carnificum de domibus et maccellis per unam mediam marcam monete currentis racione annui census singulis annis nobis solvere debeat, ad quod eos presentibus obligamus. Preterea ordinamus et statuimus, quod tam advocatus, quam opidani dicti nostri opidi Ostrow, pro tempore existentes, iure civili sive Maydburgensi gaudeant et utantur, quemadmodum et alie civitates, circa quod ipsos volumus conservare. In quorum omnium fidem et testimonium premissorum presentes nostras innovationis literas per Johannem de Szyroslawycze notarium nostrum² scribi et nostri sigilli appensione iussimus roborrari. Actum et datum Poznanie sabbato ipso die beate Elizabeth anno Domini millesimo quadringentesimo trigesimo quinto, presentibus nobis Mathia Drya decano³, Nicolao de Glamboczecz archidiacono⁴, Nicolao de Gorka cancellario⁵, Jacobo de Grandi viccario in spiritualibus Poznaniensibus⁶, Adam de Bandcowo decretorum doctore⁷, Johanne decano Gneznensi⁸, Nicolao de Nyewyesch cantore⁹, Vincentio Coth¹⁰ et Strzeskone magistris¹¹, Nicolao Lantman¹², Petro Nowyecz¹³, Nicolao Czotczani¹⁴, Hectore¹⁵, Jaroslao de Cankolewo¹⁶, Johanne Lutkonis¹⁷, Jacobo de Vigonowo¹⁸, Mathia de Tarnowo¹⁹, Johanne Furman²⁰, Nicolao Drzeuiski²¹, Andrea de Sarnowo²² et Thoma de Coszczol²³ prelatis et canonicis ecclesie Poznaniensis. Transeat per me Petrum Pnyewski cancellarium Poznaniensem²⁴ de mandato dominorum²⁵.

¹Ostrów, Ostrówek, miasteczko kapituły pozn. pomiędzy Ostrowem Tumskim (Summum) a Śródką, między Wartą a Cybiną. Wójt Jan wyst. także 1442 (Acta capitulorum II nr 1133) i 3 lipca 1450, gdy przedkładał niniejszy dok. do potwierdzenia (mat. KDW).

²Jan syn Pawła zapewne z Żyrosławic par. Murzynno w powiecie inowrocławskim, wyst. jako notariusz publiczny również 1438 (niżej, nr 1447/25).

³Maciej Dryja syn Mikołaja z Modliszewa (na pn. od Gniezna) kanonik uniejowski 1419, gnieźn. 1425, dziekan pozn. 1428, kanonik włocławski 1435, zm. ok. 1449 (Kor. I/2 s. 253, 257; PSB V s. 406; Cod. Vit. nr 1090; KDW IX nr 1129/23).

⁴Mikołaj syn Mikołaja z Głęboczka (wieś par. na wsch. od Murowanej Gośliny), kanonik gnieźn. 1416?, archidiakon pozn. 1423, wikariusz generalny pozn. 1430-31, 1439-40, oficjał pozn. 1439-40, zm. 1468 (PSB VIII s. 110-111; SHGPoz. I s. 487).

⁵Mikołaj syn Wojciecha z (Miejskiej) Górki kanonik gnieźn. 1389, kanclerz pozn. 1399, zm. 1439 (KDW VI nr 350/12; SHGPoz. I s. 632-634).

⁶Jakub z Grądów, zob. wyżej, nr 1389/1.

⁷Adam syn Mikołaja z Będkowa (w Sieradzkiem) notariusz publiczny 1400, kapelan Władysława Jagiełły, kanonik gnieźn. 1409, krak. 1409, oficjał krak. 1413, archiprezbiter kościoła NMPanny w Krakowie 1413-50, dr praw uniwersytetu bolońskiego 1423, kanonik pozn. 1426, profesor UJ, zm. 1451 (KDW IX nr 1094/3).

⁸Jan, Jasiek, syn Budka z Czechla (w Kaliskiem), brat Sędziwoja z Czechla, mgr?, kanonik pozn. 1403, gnieźn. 1414, krak. 1420, dziekan gnieźn. 1426, zm. 1444 (WSB s. 283; Bullarium Poloniae III nr 1362).

⁹Mikołaj syn Chebdy z Niewiesza (w Sieradzkiem) kantor pozn. od 1433, zm. zapewne 1443, por. Fijałek, Polonia s. 94 i uwagi w KDW IX nr 1361/4.

¹⁰Wincenty Kot syn Macieja z Dębna (nad Wartą, koło Jarocina) mgr, podkanclerzy koronny 1434, potem arcybiskup gnieźn. 1436, zm. 1448 (WSB s. 364).

¹¹Strzeszek syn Wawrzyńca z Ułanowa i Łagiewnik (koło Kłecka) bakałarz praski 1398, mgr w Pradze 1402, kanonik gnieźn. 1408, pozn. 1411, scholastyk łęcz. 1436, zm. 1438-42 (Now. I s. 719; Kor. IV s. 26; KDW IX nr 1142/20).

¹²Mikołaj Lantman, mgr, rektor szkoły par. w Poznaniu 1404, kanonik pozn. 1407, gnieźn. 1410, pleban kościoła Św. Marii Magdaleny w Poznaniu 1415-46, zm. 1446 (Kor. II s. 412; Now. I s. 727, II s. 610, 670; KDW V passim).

¹³Piotr z Nowca (na pd.-wsch. od Śremu), notariusz królewski 1411-20, sekretarz 1432, kanonik pozn. 1410, pleban w Bytomiu 1420, w Nieparcie 1435, kanonik kal. 1432, zm. 1440 (Sułkowska-Kurasiowa, Dokumenty, nr 97; Now. II s. 416).

¹⁴Mikołaj Ciotczany z Niesłusza pod Koninem, student UJ 1404, kanonik pozn. 1407, pleban w Kajewie, Pyzdrach, Słupcy, kanonik kolegiaty w Głuszynie, oficjał pozn. 1437-38, wikariusz generalny i oficjał pozn. 1441-43, zm. 1443 (Studia Źródłoznawcze III s. 155; Now. I s. 735 II s. 211, 229, 253).

¹⁵Hektor z Koźmina (koło Turku) student UJ 1402, kanonik pozn. 1418, prepozyt kolegiaty NMPanny w Poznaniu 1420, prepozyt głuszyński 1420-34, oficjał pszczewski 1424-25, zm. po 1450 (KDW V nr 324; Acta capitulorum I nr 158; Now. I-II).

¹⁶Jarosław syn Piotra z Kąkolewa (na wsch. od Leszna), kanonik wrocławski, głogowski, kruszwicki, gnieźn, pozn. 1418, notariusz i sekretarz królewski 1420, student UJ 1426, zm. 1453 (Kor. II s. 244-245; Sułkowska-Kurasiowa, Dokumenty, nr 218; SHGPoz. II; KDW VIII nr 940/26).

¹⁷Jan syn Lutka z Brzezia (na pd.-wsch. od Pleszewa), student UJ 1420, kanonik krak. 1431, pozn. 1433, kantor łęcz. 1441 itd., potem podkanclerzy koronny 1455-64, biskup krak. 1464, zm. 1471 (PSB X s. 443-445).

¹⁸Jakub (starszy) syn Piotra z Wyganowa (na pd.-wsch. od Kobylina), archidiakon pszczewski 1420-33, kanonik pozn. 1433, pleban w Pępowie do 1435, w Modrzu od 1435, w Solcu, w Bninie 1458, wikariusz generalny i oficjał pozn. 1444-49, 1450-53, kanonik średzki, kal., zm. 1460 (Now. I s. 295, 299, II s. 211, 229, 296).

¹⁹Maciej z Tarnowa (na pn. od Kostrzyna Wlkp.) kanonik pozn. 1428-37, zm. ok. 1437 (Now. I s. 113).

²⁰Jan Furman, syn Jana Furmana z Zaniemyśla (Niezamyśla) kanonik gnieźn. 1407, pozn. 1414/15 (1418?), kustosz gnieźn. 1437, dziekan łęcz. po 1437, oficjał warszawski 1438-40, zm. ok. 1458 (PSB VII s. 185; Kor. II s. 31; Now. II s. 237; Bullarium Poloniae III nr 1162).

²¹Mikołaj syn Bogusława z Drzewicy notariusz królewski 1425, sekretarz królewski do 1434, kanonik pozn. 1431, sandom. 1433, archidiakon warszawski 1431, kustosz sandom. 1433, pleban w Drzewicy 1451, zm. 1456 (PSB V s. 42-43; Now. II s. 84, 303, 610; Sułkowska-Kurasiowa, Dokumenty, nr 26; AAP Poznań, CP 28 k. 64).

²²Andrzej z Sarnowa (Żarnowa?), bliżej nie znany, jako kanonik pozn. wyst. 1432-42 (Acta capitulorum I nr 73 n.; KDW V nr 692).

²³Tomasz z Kościoła najpewniej ident. z Tomaszem z Czartek, zob. niżej, nr 1553/24.

²⁴Piotr syn Jana z Pniew (miasto w powiecie pozn.), kanonik gnieźn. 1433, pozn. 1436?, kantor pozn. 1443-57, pleban w Kcyni 1444, oficjał gnieźn. 1455, 1464-80, prepozyt włocławski 1457-77/78, wikariusz generalny gnieźn. 1464-80, zm. 1480 (PSB XXVI s. 826-827).

²⁵W tej samej sprawie por. też dok. kapituły pozn. z 3 lipca 1450 (mat. KDW), zmieniający nieco niniejsze postanowienia.

Dokument Nr 1392

Sieraków, 25 listopada [1435]

Wymienieni rękojmie poręczają NN dług zaciągnięty przez Pawła Pacha [mieszczanina z Sierakowa].

Kop.: Poznań, AAP, Acta consistorii 19, k. 230v-231. Wpis 29 listopada 1435.

Salutacione amicabili premissa, ubilibet cum honore exhibita. Honorabilis domine, fautor nobis diligende¹! Vestre honorabilitati notificamus cedula cum presenti vestris postulacionibus volentes satisfacere, vobis coram quolibet homine recognovimus caucionem fideiussoriam pro Paulo dicto Pach^a², nunc autem dirigimus vobis unum ex fideiussoribus, presencium ostensorem, qui habet plenum mandatum ab omnibus fideiussoribus simul sumptis, qui omnes fideiussores dictantes inter se non potuimus habere duos secundum postulata vestra, sed constituimus tres ex nobis sumptis, quos postulastis, videlicet Martinus dictus Malo preconsul, Johannes Pusyk et Andreas Zambek³. Nos suprascripti fideiubemus vobis pro sex marcis principalis pecunie et pro media marca racione census annui eiusdem principalis pecunie sex marcarum super reempcionem alias na wedercoff eiusdem pecunie simul cum censu annui, quod tenemur vobis solvere omnia ista, quamdiu non liberabimus vel non exemerimus, nos de tali censu promittentes solvere sub omnibus bonis nostris mobilibus et immobilibus, agris, pratis, ortis et ceteris omnibus. Insuper scire velitis, tamquam dominus nobis valde diligendus et promotor omnium nostrum, secundum quod expressistis, quod debuimus vobis dare publicum instrumentum, ibi domine non potuimus habere publicum notarium, nec cum isto potuimus convenienciam habere, sed dignemini super nos, videlicet Martino Malo, Jo(hanne) Pusyk et Andrea Zambek satishabere in predicta fideiussoria et ultra cedere velitis huic scripto, quod omnes consenserunt et nos stamus in ista fideiussoria vobis et ulterius date nos ad acta scribere secundum iura vestra. Insuper ad maiorem evidenciam et confirmacionem vestram, si in vestro iure non wltis satisshabere^b, dignemini venire ad nos, et nos^c vobis volumus obligari et acticari ad librum civilem nostre civitatis, et vos tractare honorifice et cum honore secundum exigenciam nostram. Datum in [k. 231] Syracowo feria sexta ipso die sancte Katherine Virginis [1435], sub sigillo rectoris scole.

^amożna też czytać Path Kop.

^btak Kop.

^cpowtórzone Kop.

¹List skierowany najpewniej do oficjała pozn., którym był wówczas Jakub z Grądów, zob. o nim wyżej, nr 1389/1.

²Mieszczanie z Sierakowa (miasto prywatne w powiecie pozn.) skądinąd nie znani.

³Mieszczanie z Sierakowa (miasto prywatne w powiecie pozn.) skądinąd nie znani.

Dokument Nr 1393

Poznań, 4 grudnia [1435]

Wymienieni panowie wielkopolscy nakazują sądowi kościańskiemu uwolnienie mieszczanina kościańskiego Wojciecha Nolli z zakazu opuszczania miasta Kościana.

Kop.: Poznań, WAP, Kościan Z. 11, k. 155v-156. Wpis w lutym 1436 r., wg Or. papierowego otwartego (littera aperta), opatrzonego 8 pieczęciami, przedstawionego przez burmistrza kościańskiego Wojciecha Nollę (czyli samego zainteresowanego).

Nos Martinus de Slawsko castellanus Poznaniensis¹, Dobrogostius de Schamothuli succamerarius Calisiensis, tutores Maioris Polonie², Abraham de Dzbanschin iudex Poznaniensis³, Dobrogostius de Colno castellanus Cameniensis⁴, Troyanus de Lekna iudex Kalisiensis⁵ et Byenak de Bandlewo dapifer Poznaniensis generales⁶, Lucas de Gorka tenutarius Costinensis⁷ ceterique domini prelati et barones in convencione [k. 156] in festo sancti Andree Appostoli [30 XI] Poznanie⁸ congregati etc., strennuis, nobilibus viris, dominis, amicis sincere nobis dilectis, iudicio regali in Costen presidentibus. Strennui nobiles domini, amici nobis dilecti! Prout serenissimus princeps et dominus, dominus Wladislaus Dei gracia pye memorie rex noster graciosus⁹ providum Albertum Nollam civem¹⁰ in Costen caucione fideiussoria constrinxerat et firmaverat, ita quod idem Nolla de ipsa civitate Costen non deberet se movere de loco mansionis sine voluntate prefati domini nostri regis bone memorie tamdiu, quam domino regi placuisset, sub pena vallata, prout in libro terrestri Costinensi continetur¹¹. Et quia quilibet incola et inhabitator Regni et Corone domini nostri graciosi regis liber est et fieri debet, expedit igitur, ne aliquis tale gravamen paciatur, sed sua libertate fruatur. Nos itaque considerantes et optantes gravamen prefati Alberti Nolla civis Costinensis arelaxare a prefata caucione fideiussoriali domini nostri pye recordacionis predicti ex apto consilio prefatorum prelatorum et baronum hic nobiscum existencium, sepefatum Nollam liberamus et presentibus absolvimus et ipsius fideiussores. Quocirca vestras amicicias hortamur et presentibus mandamus, quatenus prefatum Nollam ab instancia libertatis sue et suos omnes fideiussores de libro terrestri delere et describere debeatis et velitis, ipsum Nollam et suos fideiussores liberos et absolutos facientes, dilacione et recusacione quavis proculmota etc. In cuius rei testimonium sigilla nostra presentibus sunt subinpressa. Actum et datum Poznanie dominico die ipso festo sancte Barbare Virginis¹².

¹Marcin ze Sławska (S. Wielki, wieś par. na zach. od Konina) kasztelan pozn. od 1428, opiekadlnik (tutor) Królestwa w województwie kal., potem wojewoda kal. 1436, zm. 1453 (PSB XIX s. 572-573; WSB s. 455).

²Dobrogost Świdwa z Szamotuł podkomorzy kal. 1423; opiekadlnik (tutor) Królestwa w województwie pozn., potem kasztelan pozn. 1436-50, zm. 1464/65 (WSB s. 726-727).

³Abraham Głowacz ze Zbąszynia sędzia pozn. 1432, zm. 1441 (A. Gąsiorowski, Husyty Abrahama Zbąskiego działalność publiczna, Śląski Kwartalnik Historyczny Sobótka 36, 1981, s. 139-145).

⁴Dobrogost Koleński, z Kolna i Prusimia (na pd.-wsch. od Międzychodu) kasztelan kamieński 1427, starosta drahimski, obornicki, pobiedziski, zm. 1442/43 (WSB s. 148-149; GStar. s. 75; SHGPoz. II).

⁵Trojan z Łekna (na pn.-wsch. od Wągrowca) wyst. od 1416 (AKH III s. 259), sędzia kal. 1432-59 (Spisy wlkp.).

⁶Bieniak z Będlewa (koło Stęszewa) wyst. od 1411, stolnik pozn. 1434 (Poznań, AAP, AC 18 k. 141), chorąży pozn. 1438, zm. 1450 (Spisy wlkp.; SHGPoz. I s. 28).

⁷Łukasz z (Miejskiej) Górki dworzanin królewski 1428, potem podczaszy pozn. 1438, wojewoda pozn. 1441, starosta generalny Wlkp. 1447-48, 1451-54, 1456-57, starosta kościański 1433-75, pobiedziski, zm. 1475 (WSB s. 219; GStar. s. 73; Spisy wlkp.; SHGPoz. I s. 636-637).

⁸Zjazd w Poznaniu skądinąd nie znany.

⁹Tj. Władysława Jagiełły.

¹⁰Wojciech (Olbracht) Nolla mieszczanin, rajca i burmistrz kościański wyst. 1427-57 (SHGPoz. II s. 352, 370).

¹¹Przedmiot sporu Nolli z królem nie jest znany. 27 kwietnia 1433 w księdze sądowej kościańskiej (Poznań, WAP, Kościan Z. 10k. 177v) zapisano wspomniane tu wadium: czterech ze szlachty oraz burmistrz i trzej rajcy kościańscy poręczali, że Nolla pozostanie w mieście tak długo, jak będzie tego wymagał król. Wadium wynosiło 2000 grzywien i miało być płatne po połowie - przez szlachtę i mieszczan.

¹²Datę roczną dok. (1435) określa data wpisu do księgi i zgodna jest ona z terminem niedzieli 4 grudnia.

Dokument Nr 1394

Lwów, 21 stycznia 1436

Król Władysław III prezentuje Mikołaja z Budziejewa na probostwo w Mieścisku.

Kop.: Gniezno, AAG, Acta consistorii A 17, k. 34 (34v). Wpis 5 lutego 1436.
Wyd.: Acta capitulorum II, nr 306 (wg Kop.).
Reg.: KDW V nr 564 (wg Kop., ze zniekształconą nazwą miejscowości).

Wladislaus Dei gracia rex Polonie Lithwanieque princeps supremus et heres Russie etc., reverendissimo in Christo patri, domino Alberto Dei gracia sancte Gneznensis ecclesie archiepiscopo et primati, nobis sincere dilecto, aut ipsius in spiritualibus vicario, favorem regium cum omnis boni augmento. Reverendissime in Christo pater, sincere nobis dilecte! Ad ecclesiam parrochialem iuris patronatus nostri in Nova Civitate alias Liczane¹, per mortem Mathie, eiusdem ecclesie ultimi et immediati rectoris², vacantem, honorabilem Nicolaum de Budzeyow³ paternitati vestre presentamus per presentes, per paternitatem vestram investiendum de eadem, vestram paternitatem petentes studiose, quatenus ipsum de dicta ecclesia taliter vacante investire velitis, curam animarum ac administracionem spiritualium et temporalium in eadem ecclesia sibi commitentes, cerimoniis eciam adhibitis, prout ad officium paternitatis vestre pertinet pastorale. Datum in Leopoli sabbato die ipsa sancte Agnethis anno Domini M^o etc. XXX sexto.
Relacio magnifici Johannis de Coneczpole Regni Polonie cancellarii⁵.

¹Mieścisko alias Nowe Miasto alias Łyczane Miasto, miasto królewskie w powiecie gnieźn.

²Zmarły pleban Maciej skądinąd nie znany.

³Budziejewo par. Popowo Kościelne, tuż na pd.-zach. od Mieściska (Koz. 4 s. 84). Mikołaj był synem Przecława z B. (Roty V, nr Gniezno 322), bratem Piotra (Acta capitulorum II nr 306).

⁴Pobyt króla we Lwowie potwierdzony jego itinerarium.

⁵Jan Koniecpolski zwany Taszka notariusz królewski 1430, kanclerz koronny 1433-55, zm. 1455 (PSB XIII s. 517-519).

Dokument Nr 1395

Trzemeszno, 21 stycznia 1436

Statuty klasztoru kanoników regularnych w Trzemesznie.

Kop.: Gniezno, AAG, Dypl. Trzem. 75, wpis w or. potwierdzeniu arcybiskupa gnieźn. Wojciecha Jastrzębca z daty: Trzemeszno, 19 lipca 1436 - zob. niżej, nr 1407.

In nomine Domini amen. Nos Peregrinus prepositus¹ necnon Martinus prior² ceterique fratres conventus monasterii Tremeschnensis ordinis sancti Augustini canonicorum regularium Gneznensis diocesis, ad perpetuam rei memoriam deducimus per presentes, quomodo ad sonum campane capitulariter congregati et Spiritus Sancti instinctu afflati, voto concordi cupientes in domo Dei unanimes secundum regulam beati Augustini, patris nostri cum consensu et caritate ambulare, attento, quod discordia in conspectu maiestatis divine reddatur exosa et intendentes propterea illam de conventu nostro prorsus evellere ac omnimode submovere, nullis umquam futuris temporibus favente Domino suscitandam et ut inter nos pacis tranquilitas vigeat, fervor caritatis exestuet, inwalescat concordie unitas et animorum idemptitas perseveret diiudicantes et reformantes nos metipsos, premisso et prehabito sollempni inter nos tractatu pro reformacione salubrique statu et comodo tam personarum nostrarum, quam eciam loci monasterii nostri edidimus et fecimus ac ordinavimus et statuimus capitula infrascripta:
In primis, cum prepositus pastor sit noster et doctor fratrum ceterorum, qui omnium bonorum operum prebere se debeat in exemplum et iuxta apostolorum in se ostendere, qualiter alios in domo Dei opporteat conversari. Ideoque primo et principaliter, in ipso preposito tamquam radice proprietatis vicium abscindere cupientes, statuimus, ordinamus et volumus, ut nullus prepositus, qui pro tempore est aut qui fiet in futurum, proprium, in quantum proprium habeat, possideat aut aliqua sibi apropriet bona, quecumque mobilia et immobilia ad ipsum hereditario iure devoluta aut devolvenda, data, propinata, legata, empta aut comparata sive quocumque titulo ad ipsum vel monasterium predictum pervenerint, cuiuscumque nominis, utilitatis aut necessitatis existant, sed omnia talia bona, que sic, ut premittitur, ad ipsum devenerint aut devenient in futurum, monasterio et comunitati ipsorum cedant et taliter habita sibi et fratribus sint communia et de hiis secundum regulam beati Augustini unicuique fratrum, prout fuerit necessarium, tribuatur.
Insuper volumus et statuimus, ut ipse prepositus per omnem modum prescriptum a fratribus, cuiuscumque status et dignitatis existant, vicium proprietatis abscindat nec permittat eos, sicut nec debent, aliquid proprium habere nec eciam cum aliquo dispenset, ut proprium in quantum proprium habere possit quocumque colore quesito. Cum auctor regule sanctus Augustinus, hoc facere noluit, qui ait: "Qui proprium habuerit et de proprio vivere voluerit non mecum manebit nec clericus erit, sed delebo eum de tabula clericorum". Nec eciam, stante dispensacione, si fieret, quod absit, aliquis fratrum proprium habere debet, cum hec dispensacio non tam iuris sit, quam facti, cum proprium habere contra regulam sit et prepositus non super regulam, cui semel et ipse spontanee se submisit, sed super fratrum transgressione sit constitutus, ut mandatorum cultor existat et ultor viciorum. Si quis autem fratrum deprehensus fuerit peculium aut proprium habere manifeste vel occulte, regulari monicione premissa et nisi penituerit, non tantum a communione altaris, sed eciam a consorcio fratrum amoveatur. Et si in extremis cum peculio inventus fuerit et digne non penituerit, nec oblacio pro eo fiat, nec inter fratres accipiat sepulturam ac pecunia sit secum in perdicionem.
Item, ut fratres occasionem proprietatis non haberent, ne eciam in ipsis fratribus pestis proprietatis locum haberet et murmuris iuxta institucionem, admissionem et ratificacionem reverendissimorum in Christo patrum ac dominorum, beate memorie domini Nicolai³ dominique nobis graciosissimi Alberti moderni archiepiscoporum sancte metropolitane Gneznensis ecclesie et primatum. Ordinamus et statuimus, quod quilibet prepositus pro tempore existens pro vestiaria et infirmaria et ceteris necessitatibus ad predictam vestiariam et infirmariam pertinentibus, quibus fratres carere non possunt, ut tenetur ex officio fratribus de necessariis providere, duas villas conventui ab antiquo assignatas et per ipsum conventum tentas, videlicet Ostrowithe⁴ et Nowidwor⁵ cum allodiis, lacu et decimis et aliis quibuscumque utilitatibus ad easdem villas spectantibus, decimas quoque manipulares in Popelewo⁶ et Zelen⁷ villis nostris necnon quadraginta marcas annuatim, viginti ad festum sancti Adalberti [23 IV] et viginti ad festum sancti Bartholomei [24 VIII] pro iam dicta vestiaria et infirmaria eidem conventui dabit et tenebitur dare et cum effectu assignare. Ita tamen, quod pecunie parate et ex utilitatibus dictarum villarum collecte sub tribus clavibus serventur, quarum unam prepositus, aliam prior, terciam frater, quem prepositus cum capitulo duxerit eligendum, reservabunt.
Item statuimus et ordinavimus, quod prepositus capitulariter fratres ordinis, quos providos ad hoc invenerit, vestiarium et infirmarium constituat et habeat ad placitum eius et capituli eosdem immutandos. Qui de pecuniis pro vestiaria et infirmaria repositis edicto regule secundum dispensacionem, ordinacionem et mandatum ipsius prepositi aut vices eius gerentis pro necessitate, utilitate et exigencia fratrum et conventus absque murmure et contradiccione fideliter ministrabunt. Ipsique vestiarius et infimarius de receptis et expositis bis in anno ipsi preposito, priori et tribus fratribus, quos capitulum nostrum elegerit, expeditam facient racionem. Si vero prepositus tempore racionis faciende in monasterio non fuerit, non propter hoc racio suo tempore negligatur, sed per priorem et alios ad hoc, ut prefertur, electos audiatur et veniente preposito acta racionis per priorem sibi presententur. Similiter custos et magister coquine per prepositum capitulariter deputati de omnibus eis commissis eodem modo facient racionem.
Item ordinamus et statuimus, quod prepositus omnes pecunias censuum, proventuum et frumentorum omniumque villarum et molendinorum, dum et quociens ipsa frumenta vendiderit et solucionem pro ipsis receperit, in thesauro ecclesie sub tribus clavibus, quarum unam ipse prepositus, secundam prior, et terciam unus ex fratribus, quem prepositus capitulariter deputaverit, habebit et habebunt, tenebitur deponere. De quibus pecuniis, presertim de notabilibus et magnis summis, decem marcas excedentibus prepositus pro necessitatibus necessariis supportandis de sciencia et consensu fratrum vel maioris partis recipere poterit tociens, quociens fuerit opportunum easdemque pecunias secundum discrecionem suam utiliter exponere et dispensare.
Item ordinamus, quod prepositus, qui nunc est, vel qui fuerit pro tempore, nullam scolteciam vendat aut donet nullasque decetero donaciones sumptuosas sive pecuniarum sive rerum mobilium vel immobilium monasterii nostri faciat sine consensu maioris partis capituli.
Item statuimus, quod prepositus clientes sub certo foveat salario ac determinata mercede et tot in numero ordinet, quot de consilio fratrum pro utilitate et necessitate monasterii sufficere videbuntur.
Eciam statuimus, ut prepositus, qui est, vel qui fuerit pro tempore, in bonis monasterii dirigendis non ponat procuratores potentes nobiles vel consangwineos, nisi cum consensu maioris partis capituli.
Item statuimus, quod quilibet prepositus habitum competentem suo semper gerat et nunquam infra divina officia nisi superpiliciatus aut dalmuciatus et in mitra minori seu chorali, qua eciam et fratres uti possunt, ecclesiam intret. Quod si frater aliquis infra divina officia non superpiliciatus et dalmuciatus ecclesiam intraverit, regulari subiaceat discipline.
Item statuimus, quod refeccio fratrum, tam prandium, quam cena immediate post divina sint parata.
Item statuimus de officialibus vestiarie et infirmarie et fratribus ad capellas mittendis et revocandis, quod hoc prepositus faciat de consensu capituli vel maioris partis. In quibus ecclesiis eciam sicut in monasterio sine proprietate aliqua sub principali curato vivere debent ipsi missi, ut tenentur. Et quicumque ex fratribus in officialem aliquem sive ad regimen ecclesie seu capelle electus fuerit, sine contradiccione statim humiliter obedire et onus subire debet et fratribus monasterii, ecclesie sive capelle fideliter in suo officio deservire nec aliquis eorum ad predicta electus pre aliis fratribus prerogativam notabilem tamquam ex debito querere aut habere debet cum effectu. Et nullus officialis debet sibi pro se specialia absque sciencia et consensu ipsius prepositi procurare aut determinare effectualiter, quod si fecerit, notam proprietatis incurrat.
Statuimus eciam et ordinamus, quod prepositus nullam causam arduam absque capitulo assumat aut pertractet conclusive aut structuras notabiles et sumptuosas erigat aut sigillum prelature appendat pro quocumque obligatorio vel debito, sed sigillum sue dignitatis cum sigillo conventus diligenter sub pluribus clavibus debet custodiri itaque nec prepositus sine conventu, nec conventus sine preposito aliquo ipsorum pro libito uti possint.
Item statuimus, ut ipse prepositus sicut nec licet alteri fratri, ut pro aliquo fideiubeat aut aliqua clenodia monasterii obliget et impignoret pro se vel pro alio, nisi in quolibet casu predictorum statuti presentis, quid faciendum foret, tocius capituli vel maioris et sanioris partis nostri expressus super hoc fuerit consensus nec pro se singulariter et non in monasterii negociis aliquid accomodet, mutuet et generaliter ne aliqua debita faciat dolose in dampnum ecclesie et monasterii nostri predicti et iacturam.
Item statuimus, quod vestiarius non det alicui fratrum vestem aut calceos, seu alium indumentum, nisi sibi prius vetus indumentum presentetur, nisi quis vellet uti veteri indumento de consensu prepositi aut prioris cum nowo.
Item statuimus, ut in suscepcione noviciorum nulla omnino habeatur accepcio personarum, sed sicut nobilis ita et pauper pure propter Deum sine omni pacto suscipiatur, ita tamen, quod suscipiendus sit decem et octo annorum et prius, si persona ignota est, tanto temporis spacio in habitu seculari examinanda est, donec de ea, qualis sit in vita et moribus, innotescat. Interim eciam predicentur ei cum omni mansuetudine paupertas domus servanda, asperitas loci, severitas discipline et quantus sit labor in illius professionis observacione quamque gravis casus in transgressione et cetera, que ad rigorem discipline regularis pertinent, ut probetur fervor desiderii illius atque intencio, sic enim ait apostolus: "probate spiritus an ex Domino sint"⁸, interim eciam actus, mores et qualitates eius diligenter notandi sunt, ut sic si ad ea, que postulat, esse videbitur idoneus et fratribus placuerit, per prepositum vel cui ipse commiserit, propriis exutus, monasterii vestibus, sarrocea tamen aperta, utatur, si est vel wlt esse clericus, ut inter eum et professos sit distinctio. Illa vero, que posuerit vestimenta, usque in diem professionis in monasterio reserventur, donec per facionem conversacionis eius et tollerancie virtutem evidenter fratres omnes agnoscant. Et si prospexerint eum posse perdurare et eis placuerit ad professionem per prepositum vel cui commiserit, suscipiatur. Si vero illum ante professionem inobedientem et incorrigibilem deprebenderint, exuentes eum vestibus monasterii, quibus indutus fuerat, redditis sibi suis, liberum abire permittant.
Item statuimus, ut nullus prepositus sine sanioris partis nostri capituli consensu aliquem ad noviciatum vel professionem suscipiat quodque eciam tot fratres domus nostre Tremeschnensis filios suscipiat et teneat, quot de facultatibus et proventibus monasterii absque penuria possint sustentari oneribus incumbentibus supportatis.
Item statuimus, ut quilibet frater commisus et professus sarroceum laneum album super alba tunica indutum deferat.
Insuper statuimus, ut ipse prepositus et eciam prior sepius et ad minus quater in anno fratres in capitulo moneant, ut tria substancialia ordinis, scilicet paupertatem, obedienciam et castitatem, sine quibus religioso salus non est ea implendo, fideliter custodiant ac regulam beati Augustini, ad quam se ex voto obligarunt, non parvipendant, statuta ordinis non contempnant. Quanto enim quis hic in caritate arcioris fuerit vite, tanto in remuneracione erit preceptor premii amplioris.
Preterea statuimus et ordinamus, quod sicut modernus, ita et futuri prepositi et quilibet eorum, cum electus fuerit, statim requiratur a priore vel alio fratre ex parte capituli, ut ista statuta et puncta et omnia prescripta observare promittat. Quod si recusaverit, p[ossu^a]nt fratres recurrere ad ordinarium et petere, ut eum compellat ad id faciendum vel quod alias eleccionem suam non confirmet.
Si vero aliquis prepositus salutis sue immemor, predicta statuta et puncta solverit et cum effectu, quod absit, non servaverit, debent fratres ipsum caritative admonere et canonice, ut prescripta servet, prout obligatur. Quod si noluerit, possunt ipsi fratres premissa ordinario loci denunciare. In quo ipse prepositus fratres quocumque modo non debet impedire. Acta sunt hec in monasterio nostro Tremeschnensi, in refectorio hyemali, die sabbati festivitatis sancte Agnetis Virginis, hora quasi terciarum, sub anno Domini millesimo quadringentesimo tricesimo sexto.

^adziurka Kop.

¹Pielgrzym, Peregryn z Łaska prepozyt klasztoru kanoników regularnych w Trzemesznie wyst. tutaj i wielokrotnie, do 1441, zapewne ident. z kustoszem P. wyst. 1420 (KDW VIII nr 893/2). Objął urząd 1435/36 po zm. 1435 Andrzeju, który sprawował go w l. 1408-35 (ib. nr 1384). Ustąpił 11 marca 1446 z powodu złamania nogi i choroby serca (Bibl. PAN w Krakowie, rkps 9175, s. 592-593), zm. 1450 (MPH V s. 827-828).

²Marcin przeor trzemeszeński wyst. już 1426 (KDW IX nr 1092/5), utożsamiany przez J. Wiesiołowskiego z kopistą komentarzy do Biblii i postylli ewangelicznych 1423-26 (Studia z dziejów ziemi mogileńskiej, Poznań 1978 s. 160; WSB s. 23).

³Tj. Mikołaja Kurowskiego arcybiskupa gnieźn. 1402-11 lub Mikołaja Trąby 1411-22.

⁴Ostrowite Trzemeszeńskie par. Trzemeszno, na pd.-wsch. od Trzemeszna (Koz. 1 s. 208, 5 s. 120).

⁵Nowy Dwór par. Kamieniec, wieś klasztoru trzemeszeńskiego, dziś nie istniejąca (Koz. 1 s. 195, 8 s. 77), wyst. jeszcze w rejestrach poborowych 1534 i 1564 (SHGWlkp.).

⁶Popielewo i Zieleń par. Trzemeszno, na wsch. i pd.-wsch. od Trzemeszna (Koz. 1 s. 231, 5 s. 183; 1 s. 383, 5 s. 543).

⁷Popielewo i Zieleń par. Trzemeszno, na wsch. i pd.-wsch. od Trzemeszna (Koz. 1 s. 231, 5 s. 183; 1 s. 383, 5 s. 543).

⁸Jan, List I, 4, 1 (cytat nieco zmieniony).

Dokument Nr 1396

Poznań, 28 stycznia 1436

Biskup poznański eryguje altarię fundacji kanclerza poznańskiego Mikołaja z Górki w kościele NMPanny w Poznaniu.

Kop.: Poznań, AAP, Acta consistorii 61, k. 69-70v. Wpis 7 lutego 1483.

In nomine Domini amen. Stanislaus Dei gracia episcopus Poznaniensis¹. Ad perpetuam rei memoriam. Et si cunctorum ad cultum divinum, quod nostris desideramus temporibus augendum, pye mentis devocio promptis sit affectibus amplectanda, eorum tamen supplicum vota a nobis convenit nedum devocioribus prosequi favoribus, verum etiam eos specialibus atolli honoribus, quos erganos et eclesiam nostram Poznaniensem commendat ingencior excellencia meritorum. Cum itaque venerabilis frater noster in Christo sincere dilectus, dominus Nicolaus de Gorka cancellarius et canonicus Poznaniensis², zelo devocionis accensus, de sua suorumque parentum et amicorum salute animarum recogitans cupiensque terrena in celestia et transitoria in eterna felici comercio [k. 69] committere^a, de bonis suis a Deo sibi collatis decem marcas annui et perpetui census, sex videlicet in Byeganowo³ Poznaniensis, monete et numeri Polonicalis, quadraginta octo grossos in marcam quamlibet computando, et in Genyelno^b Minori⁴ Gneznensis diocesum, quatuor marcas latorum grossorum monete Pragensis et numeri Polonicalis supradicti emptis^c et comparatis^d, prout in litteris desuper confectis plenius continetur, certam annuam pensionem in redditus et proventus eclesiasticos providerit pro altari ad laudem et gloriam omnipotentis Dei et sub vocabulo beate et gloriose semperque Virginis Marie genitricis eiusdem Dei ac sanctorum nativitatis sancti Johannis Baptiste, Jacobi Apostoli et Procopii Confessoris ac Ludimille Electe in eclesia collegiata eiusdem Beate Marie Virginis sita in Summo Poznaniensi prope eclesiam nostram cathedralem fundando et de novo erigendo ministroque in eodem altari Domino perpetuo servituro ipsamque pensionem pye Deo dicaverit et devote obtulerit altari predicto in dotem et pro dote intitulandum et annectendum. Idcirco supplicacionibus ipsius domini Nicolai annuentes votaque sua ad cultum divinum adaugendum oportunis prosequentes favoribus ac volentes eundem dominum Nicolaum cancellarium excellencius pro meritis honorare, altare predictum in dicta eclesia collegiata in Summo Poznaniensi auctoritate ordinaria consensimus et concessimus per eum erigendum et fundandum ac etiam ad laudem et gloriam omnipotentis Dei et sub vocabulo beate et gloriose Virginis Marie ac sanctorum nativitatis Johannis Baptiste, Jacobi Appostoli, Procopii Confessoris et Ludimille Electe ereximus et fundavimus erigimusque et fundamus ex certa nostra sciencia in prefata eclesia collegiata Beate Marie Virginis in Summo Poznaniensi per ipsum dominum Nicolaum cancellarium pro maiori parte in muris constructa suis propriis sumptibus et impensis. Ius quoque patronatus et presentandi in ministrum seu rectorem dicti altaris, postquam illud per cessum vel decessum discreti Michaelis de Cuczkowo presbiteri⁵ per nos de eodem altari ad presentacionem ipsius domini Nicolai de Gorka investiri ac alias ex alterius cuiuscunque persona et tociens, quociens ipsum vacare contigerit, ipsi domino Nicolao de Gorka cancellario, quo advixerit, post mortem vero ipsius venerabili Wyschothe preposito Poznaniensi⁶ ac strenuo militi Luce de Gorka, fratribus germanis⁷, nepotibus ipsius domini Nicolai cancellarii eorumque liberis seu posteritatibus, consideracioni dicti domini Nicolai suorumque meritorum perpetuo tanquam bene meritis dedimus et donavimus damusque et donamus, ita tamen, quod cedente vel decedente dicto domino Michaele altarista deinceps ad dictum altare nullus presentari valeat nobis aut successoribus nostris, nisi sit actu in sacerdocio constitutus et execucionem sacerdotalis officii per se ipsum valeat exercere ac pensionem prescriptam in redditus et proventus eclesiasticos altari prescripto anneximus, intitulavimus et incorporavimus, annectimus, intitulamus et incorporamus ipsamque pensionem inantea redditus et proventus eclesiasticos fore censendos et censeri libertatibusque et immunitatibus eclesiasticis comunicare ac reddituarios pro tempore, si et quociens forsan neglexerint, ad solucionem debitam eiusdem pensionis per penas et censuras eclesiasticas compelli debere decrevimus et decernimus per presentes.
Et insuper, cum propter officium fiat beneficium, altare predictum et eius rectorem pro tempore tribus missis oneramus [k. 70], una videlicet de Sancta Trinitate, alia de Assumptione Beate Marie Virginis et tercia pro defunctis singulis septimanis anni diebus, quibus magis digne et devocius poterit, per dictum rectorem vel alium pro eo presbiterum in ipso altari legendis, exceptis tamen adventus Domini et Quadragesime diebus, necnon Nativitatis Resurrectionisque, dominice Penthecostes, Trinitatis et Corporis Cristi septimanis aliisque festis celebribus in suis oficiis peragendis, de quibus tunc misse loco supranominatarum complebuntur, statuentes et ordinantes, quod altarista seu rector altaris eiusdem, qui pro tempore fuerit, in singulis Quatuor Temporibus anni cuiuslibet vesperas vigiliarum et vigilias ad plenum ac missarum defunctorum pro ipso domino Nicolao cancellario, etiam ipso vivente, legere per se vel alium teneatur. Item statuimus et ordinamus, quod altarista seu rector altaris supradicti, qui pro tempore fuerit, tricesimam seu triginta missas pro peccatis ipsius domini Nicolai semel omni anno, quamdiu vixerit, post mortem vero ipsius dicte triginte misse, que erant pro peccatis, per prefatum rectorem altaris eiusdem in missas defunctorum pro ipsius domini Nicolai et suorum progenitorum imperpetuum convertantur. Volumus tamen, quod altarista sive rector altaris supradicti interim, quod dictas triginta missas leget, a lectura dictarum triginta missarum ipsi altari annexarum debeat esse supportatus et ad explecionem non teneatur eorundem^e. Item statuimus et ordinavimus, quod altarista sive rector altaris circa ydem altare residenciam faciat personalem nec se aliquatenus absentare presumat, nisi de nostra aut successorum nostrorum et patronorum eiusdem altaris licencia speciali. Librum vero missalem, calicem argenteam, ampullas argenteas, plenum ornatum, crucem argenteam cum reliquiis sanctorum per ipsum dominum Nicolaum cancellarium pro eodem altari empta et comparata, eidem adiungimus et annectimus per presentes, decementes, quod altarista, quicunque pro tempore fuerit, eisdem in officiis altaris utatur tociens, quociens fuerit opportunum. Et insuper unam armariam, que est in sacristia dicte nostre eclesie Poznaniensis cathedralis, sub fenestra versus occidentem et supra armariam discreti Nicolai Paduch altariste et viccarii perpetui dicte nostre eclesie⁸ pro conservacione rerum earundem eidem altari in perpetuum ascribimus et apropriamus ascribique et apropriari volumus per presentes. Que omnia sic disposita et ordinata ut firma et illibata permaneant, presentis scripti patrocinio confirmamus perpetuo duratura et in horum omnium et singulorum fidem et testimonium premissorum presentes nostras literas seu presens privilegium, per Johannem notarium publicum⁹ infrascriptum scribi et publicari mandavimus nostrique appensione sigilli iussimus communiri. Actum et datum Poznanie in stuba domus habitacionis nostre minori circa eandem eclesiam Poznaniensem nostram site sub anno Domini millesimo quadringentesimo tricesimo sexto, indicione quartadecima, pontificatus sanctissimi in Christo patris et domini nostri, domini Eugenii divina providencia pape quarti anno septimo^f, die sabbathi vicesima octava mensis Ianuarii, hora terciarum vel quasi, presentibus ibidem venerabili, honorabili et discretis viris, dominis Jacobo de Grandy vicario in spiritualibus et officiali¹⁰, Hectore canonico Poznaniensi nostris¹¹, Nicolai^b Hanczkonis altarista ad Sanctam Mariam Magdalenam in civitate Poznaniensi¹², Venceslao plebano in Mosszyna¹³ et Georgio [k. 70v] presbitero graciali de Poznania¹⁴ nostre diocesis, testibus circa premissa.
Et ego Johannes Jacobi de Gnezna clericus Gneznensis, publicus imperiali auctoritate notarius⁹, facti quoque huiusmodi coram prefato reveren(dissimo) in Christo patre et domino, domino Stanislao Dei gracia episcopo Poznaniensi scriba, quia predictis altaris fundacioni et erectioni, confirmacioni, presencium literarum peticioni et earum decreto aliisque omnis et singulis premissis, dum sic, ut premittitur, agerentur et fierent, unacum prenominatis testibus presens interfui eaque omnia et singula sic fieri vidi et audivi, aliis vero arduis occupatus negociis per alium fideliter scribi procuravi meque hic subscripsi et in hanc publicam formam redegi, signo et nomine meis solitis et consuetis unacum appensione sigilli prefati reveren(dissimi) patris, domini Stanislai episcopi de mandato suo speciali consignando, in fidem et testimonium omnium et singulorum premissorum.

^atak Kop. zamiast commutare

^btak Kop.

^ctak Kop., zamiast emptas

^dtak Kop., zamiast comparatas

^etak Kop., zamiast earundem

^ftak Kop., zamiast quinto

¹Stanisław Ciołek, zob. wyżej, nr 1388/6.

²Mikołaj z Górki, zob. wyżej, nr 1391/5.

³Bieganowo par. Krerowo, na pn.-zach. od Środy (Koz. 2 s. 18). Zapis czynszu wspomniany już 1417 (KDW V nr 275).

⁴Imielno Małe (Imielinko) par. Imielno, na wsch. od Pobiedzisk (Koz. 1 s. 91).

⁵Altarysta Michał z Kuczkowa (osada dziś nie istniejąca pod Kórnikiem) jako altarysta w katedrze pozn. wyst. 1417-36 (Now. I s. 329), podkustoszy w kolegium wikariuszy wieczystych w katedrze pozn. 1440 (niżej, nr 1530), nazwany altarystą jeszcze 1451 (AAP Poznań, CP 14 s. 615), por. także KDW IX nr 1217/2.

⁶Wyszota syn Jakuba z Górki, mgr UJ 1430, kantor pozn. do 1431, prepozyt pozn. 1432, uniejowski 1437, kanonik gnieźn. przed 1438, sekretarz królewski 1440-41, kanclerz gnieźn. 1451, zm. 1453 (Sułkowska-Kurasiowa, Dokumenty, nr 149; Kor. II s. 95-96; SHGPoz. I s. 636).

⁷Łukasz z Górki, zob. wyżej, nr 1393/7.

⁸Mikołaj Paduch altarysta pozn. wyst. także 1437 (Now. I s. 272).

⁹Jan syn Jakuba z Gniezna jako notariusz publiczny wyst. także 1426 (KDW IX nr 1094/14).

¹⁰Jakub z Grądów i Hektor, zob. wyżej, nr 1389/1, 15.

¹¹Jakub z Grądów i Hektor, zob. wyżej, nr 1389/1, 15.

¹²Mikołaj nie zidentyfikowany.

¹³Mosina, miasto królewskie na pd. od Poznania. Pleban Wacław wyst. przy Stanisławie Ciołku w tym samym czasie - KDW V nr 566, 570.

¹⁴Jerzy nie zidentyfikowany.

Dokument Nr 1397

Poznań, 1 lutego 1436

Poznańscy wikariusze katedralni zobowiązują się do odprawiania mszy za duszę Jadwigi, wdowy po Januszu Furmanie z Niezamyśla.

Reg. z 1784 r.: Poznań, AAP, CP 14, s. 600 (wg Kopiariusza pozn. wikariuszy katedralnych - tzw. Jura vicariorum - z XVI w., k. 3), zaginionego w 1945 r.

1436. Sub actum et datum in Summo Posnaniensi feria 4^ta ante festum Purificationis, recognitio vicariorum coram Stanislao episcopo Posnaniensi¹, quod se obligassent ratione census perpetui decem marcarum, sibi per generosam Hedwigem, olim generosi Janussii Furman de Niezamysl relictam viduam² super bonis Zyrkow³ inscripti, sub anathematis vinculo ad 4 missas, videlicet duas per evangelistam, et itidem duas per epistolarium vicarios singulis hebdomadibus pro anima dictae fundatricis absolvendas.

¹Stanisław Ciołek, zob. wyżej, nr 1388/6.

²Janusz Furman z Niezamyśla (miasteczko na pn.-wsch. od Śremu, dziś Zaniemyśl), kasztelan rogoziński 1392, międzyrzecki 1400, zm. 1418. Wdowa, Jadwiga z Żerkowa, wyst. od 1419 (Roty II nr 613; SHGWlkp.) do 1438 (KDW V nr 636; Roty II nr 1147), zm. 1438/39.

³Żerków, miasto w powiecie pyzdrskim (Koz. 3 s. 504, 5 s. 568).

Dokument Nr 1398

Wrocław, 5 marca 1436

Wincenty Jordansmole kanclerz kapituły wrocławskiej transumuje przywilej biskupa poznańskiego Pawła dla joannitów poznańskich.

Kop.: 1. Warszawa, AGAD, Metryka koronna, t. 66, k. 259-263. Wpis w transumpcie króla Zygmunta z daty: Piotrków, 15 marca 1548. Tytuł: Confirmatio privilegii ecclesie Beati Michaelis Posnanie. 2. Poznań, AAP, CP 5 cz. 2 (kopiariusz joannitów pozn.), k. 3v-5 (wpis w tymże transumpcie w XVI w.).

Uw.:Podajemy jedynie istotne różnice pomiędzy kopiami.

In nomine Sanctae et Individuae Trinitatis feliciter amen. Noverint universi et singuli, praesens transsumptum sive transscriptum publicum inspecturi, quod nos Vincentius Jordansmole^a licenciatus in decretis, cancellarius et canonicus ecclesiae Wratislauiensis¹, iudex et subconservator^b iurium et privilegiorum venerabilium, honorabilium et religiosorum virorum, dominorum magistri sive prioris necnon comendatorum et fratrum hospitalis ordinis sancti Joannis Jerosolimitani a venerabili domino Nicolao de Brega miseratione divina abbate monasterii in Henrichow^c ordinis Cisterciensis, Wratislauiensis diocesis², iudice et conservatore principali unacum nonnullis suis in hac parte collegis cum [k. 259v] illa clausula: "quatenus vos vel duo, aut unus vestrum per vos^d, vel alium etc."^e a Sede Apostolica delegato subdelegatus et specialiter deputatus habuimus, vidimus, legimus et diligenter inspeximus quandam patentem litteram in pargameno scriptam, infrascripti tenoris ac duobus sigillis, videlicet uno reverendi olim^f in Christo patris ^g-h

et domini

, domini Pauli^f foelicis recordationis episcopi et alio capituli ecclesiae Posnaniensis subappendentibus sigillatam, salvam, sanam et integram omniqueⁱ prorsus vicio et suspicione carentem, cuiusquidem litterae tenor de verbo ad verbum sequitur et est talis:
[następuje dok. biskupa pozn. Pawła z 30 listopada 1218, zob. KDW I, nr 104 oraz Studia Źródłoznawcze IX, 1964, s. 55-57].
[k. 261 v; k. 4v] Huic quidem litterae duo sigilla oblongae figurae de cera omnino alba sive communi, in filis sericeis brunatici coloris subapendebant. In primi sigilli medio quaedam imago, in quodam cirulo oblongo sculpta erat et in circumferentia sigilli hae^j litterae textuales sculptae pro titulo legebantur: "Sigillum capituli Posnaniensis"³. In secundi^k vero sigilli medio^l quaedam imago virilis pontificalibus induta, infulam in capite habens ac in sinistramanu curvaturam sive baculum pastoralem^ł tenens, ac dextram manum levando quasi ad benedicendum servans, episcopum representans, sculpta videbatur, in circumferencia vero eiusdem sigilli hae litterae textuales sculptae praemissa cruce pro titulo legebantur: "Sigillum Pauli Posnaniensis episcopi"³.
Quaquidem littera et sigillis ipsius [k. 262] visis et diligenter inspectis, nos Vincencius cancellarius, canonicus, iudex et subconservator, qui supra, ad requisicionem venerabilis et religiosi viri, domini Andreae de Lemberg^m locumtenentis nobilis viri, domini Venceslai de Mihilsbergⁿ generalis magistri ^o-p

ordinis sancti

Joannis Jerosolimitani per ^q-r

Moraviam, Bohemiam

, Austriam, Poloniam etc.^e⁴ deputati^s et nomine suo ac omnium commendatorum fratrum et domorum hospitalium dicto ordini sancti Joannis Jerosolimitani dependencium, petentis per Nicolaum notarium publicum infrascriptum⁵ ipsam litteram transsumi, transscribi huic exemplari mandavimus et in formam redigi publici documenti, decernentes et volentes, ut huic presenti transsumpto, exemplo sive transscripto publico plena fides deinceps ac perpetuis temporibus affuturis adhibeatur, ubique in locis omnibus et singulis, quibus fuerit opportunum ipsumque transsumptum fi[k. 5]dem faciat ac si originales ipsae litterae aperirentur. Quibus omnibus et singulis [k. 262v] auctoritatem nostram interponimus decretum. In quorum omnium fidem^e et singulorum ^t-u

praemissorum testimonium

praesens transsumptum ^o-p

sive transscriptum

nostro sigillo et subscriptione^v notarii publici infrascripti mandavimus communiri. Acta sunt haec in Summo Wratislauiensi, in domo habitationis nostrae, ^w-x

die Lunae

quinta mensis Marcii, ^o-p

hora meridiei vel quasi

, sub anno nativitatis Domini millesimo quadringentesimo tricesimo sexto, indicione quartadecima, pontificatus sanctissimi in Christo patris et domini, domini nostri^e Eugenii divina providentia papae quarti anno quinto, presentibus ibidem honorabilibus et discretis viris, dominis^e Nicolao Mogolim^y vicario, Joanne Kalo^z, Nicolao Cruczburg^aa ^o-p

altaristis dictae ecclesiae Wratislauiensis et Michaele Wilde plebano in Clesdorff Wratislauiensis diocesis

⁶, testibus ad praemissa vocatis specialiter et rogatis.
Et ego Nicolaus quondam^e Petri de Vonsouia^ab diocesis Wratislauiensis, publicus auctoritate imperiali notarius⁵, praesens ^o-p

transsumptum sive

transscriptum ex praescriptis litteris [k. 263] originalibus de verbo ad verbum transsumpsi et exemplavi^ac, nihil addendo vel minuendo, quod sensum mutet^ad, viciet aut variet intellectum et collatione diligenti facta, praesens transsumptum cum ipsis originalibus per omnia concordare^ae inveni^e.

^aJordanmole Kop. 2

^bconservator Kop. 2

^cHenrychow Kop. 2

^dnos Kop. 21

^ebrak Kop. 2

^fbrak Kop. 1

^g-hdomini et Kop. 1

ⁱomni Kop. 2

^jheae Kop. 2

^ksecundo Kop. 2

^lmedie Kop. 2

^łpastorale Kop. 2

^mLanmerg Kop. 2

ⁿMihilsberk Kop. 2

^o-pbrak Kop. 2

^q-rBohemiam, Moraviam Kop. 2

^stak Kop. 1 zamiast deputatus; Kop. 2 ma w tym miejscu skrót

^t-utestimonium premissorum Kop. 2

^vsubscriptionis Kop. 2

^w-xLune die Kop. 2

^yBagolvn Kop. 2

^zColo Kop. 2

^aaCrvczburg Kop. 2

^abNansoma Kop. 2

^acexemplari Kop. 1

^adinmutet Kop. 2

^aeconcordans Kop. 2

¹Wincenty syn Jana z Jordanowa (Jordansmühl) k. Sobótki na Śląsku, kanonik wrocławski 1410, student uniwersytetu wiedeńskiego 1418, kanclerz wrocławski 1424, zm. 1443 (Dola, Prałaci, s. 302).

²Mikołaj (IV) z Brzegu był opatem klasztoru cystersów w Henrykowie na Śląsku 1413-47 (inf. dra Tomasza Jurka).

³Pieczęć kapituły pozn. jak KDW I tabl. VIII?. Pieczęć biskupa pozn. Pawła (1211-42) zapewne jak KDW I nr 129, por. też ib. nr 212 i Now. II s. 55.

⁴Wacław z Michałowic był przeorem prowincji czesko-polskiej joannitów 1434-51 (B. B. Szcześniak, The Knigths Hospitalliers in Poland and Lithuania, The Hague - Paris 1969, s. 21-22; inf. mgra Pawła Stróżyka).

⁵Mikołaj syn Piotra z Wiązowa (Strzelińskie) wyst. jako notariusz w konsystorzu wrocławskim 1426, jako notariusz publiczny 1430-43 (Luschek, s. 220).

⁶Zapewne z Kłosowa (niem. Klosdorf) koło Oławy. Mikołaj Wilda może ident. z późniejszym plebanem w Środzie Śląskiej tego nazwiska (inf. dra Tomasza Jurka). Altaryści wrocławscy nie identyfikowani.

Dokument Nr 1399

Bazyleja, 7 marca 1436

Sobór bazylejski poleca prepozytowi klasztoru Św. Jana w Gnieźnie zbadać sprawę obsady prebend przeznaczonych w kapitule gnieźnieńskiej dla magistra teologii i doktora praw.

Or.: Gniezno, AAG, Dypl. Gn. 415. Pergamin 600 x 315 + 83 mm. Na sznurze konopnym bulla ołowiana wystawcy o średnicy ok. 40 mm, z napisem: + SACROSANCTA GENERALIS SINODUSBASILIENSIS. Na zakładce: Jo(hannes) Freudenberger. Pod zakładką, na razurze: XXXCI. (w pionie), M. albmgan (ze znakiem ściągnięcia)/T. gampierii. Na odwrocie: R(egestrata) R. n. Tiburtm (ze znakiem ściągnięcia) [......]. Indulgencia concilii Basiliensis, ut lector iuris canonici in ecclesia Gneznensis possit obtinere prebendam cum lectura in simul (XVw.).

Sacrosancta generalis synodus Basiliensis in Spiritu Sancto legitime congregata, universalem ecclesiam representans, dilecto ecclesie filio .. preposito monasterii Sancti Johan/nis Gneznensis¹ per prepositum soliti gubernari, salutem et omnipotentis Dei benediccionem. Ecclesiarum quarumlibet presertim metropolitanarum statum prospicientes earum profectui iuxta debitum solicitudinis / nostre officium diligenter intendimus et ea, que nonnunquam ad ambiguitatis volumina tendere videntur, cum a nobis petitur declaracionis nostre modum, solerti studio adhibemus, prout rerum circum/stanciis pensatis id noverimus racionabiliter expedire. Exhibita siquidem nobis nuper pro parte venerabilis .. archiepiscopi Gneznensis ac dilectorum ecclesie filiorum capituli ecclesie Gneznensis peticio continebat, quod olim de unanimi eorundem consensu et voluntate inter cetera ordinatu(m) fuit atque statutum, quod due eiusdem ecclesie prebende, videlicet quam dilectus ecclesie filius Nicolaus de Gorka² de presenti tenet et possidet de Falcow nuncupatam, magistro in theologia³, et aliam ex eisdem prebendis, quam quondam Nicolaus de Czessewo, dum vixit⁴, tenuit et possedit, de Weylbcza alias de Lyepyenino⁵ dictam, decretorum doctori cedere deberent et assignari, quorum alter in theologia, alter vero in iure canonico pro erudicione clericorum dicte ecclesie, civitatis et diocesis legere ac uterque eorum de superpelliciatus et dalmaciatus in eadem ecclesia incedere tenentur, non tamen habere vocem in capitulo eiusdem ecclesie neque in distribucionibus quotidianis cum aliis canonicis ipsius ecclesie participare. Quodquidem statutum de consensu prefatorum archiepiscopi et capituli per sanctissimum Eugenium papam IIII⁶ ex certa ipsius sciencia cum supplecione eciam defectuum, si qui intervenissent in eodem, extitit confirmatum, prout in litteris eiusdem Eugenii pape, in quibus inter cetera canonicatus earundem prebendarum penitus extinxit ac ipsas habere noluit pro extinctis, plenius dicitur contineri quodque littere prefate quantum ad unam ex eisdem prebendis, que decretorum doctori cedere debeatet assignari, ut prefertur, debite sunt execucioni demandate. Cum autem sic, ut eadem peticio subiungebat, de facili non reperitur, de presenti et forsitan in futurum magister et doctor sic, ut premittitur, qualificatus, qui alteram earundem prebendarum modo premisso acceptare vellet pro eo, quod ipse prebende in titulum non dantur neque dari debeant, dictique magister et doctor manuales censeantur et ex causa removibiles iuxta statutum concilii generalis^a, a nonnullis eciam dubitatur, an prefati magister et doctor aut alter ipsorum possint canonicatum et prebendam eiusdem ecclesie unacum alia ex eisdem prebendis, que meri fructus existunt pro ipsis magistro et doctori deputatis maxime, ex eo, quod ipsi magister et doctor in eadem ecclesia superpelliciati, ut premittitur, incedere teneantur, recipere et insimul licite retinere valeant. Pro parte dictorum archiepiscopi et capituli nobis fuit humiliter supplicatum, ut prefatos magistrum in theologia et decretorum doctorem, cui eciam actu una ex hiis prebendis assignata est et alium pro tempore assumendos canonicatum et prebendam eiusdem ecclesie simul cum prebenda pro ipsis deputata licite recepisse ac retinuisse necnon imposterum recipere et retinere posse declarare ac alias super hoc eis oportune providere dignaremur. Nos itaque de premissis certam noticiam non habentes ac comoditati ipsius ecclesie intendere cupientes, huiusmodi supplicacionibus inclinati, discrecioni tue per hec scripta mandamus, quatinus super premissis omnibus et singulis ac eorum circumstanciis universis summarie simpliciter et de plano, ac sine strepitu et figura iudicii auctoritate nostra te diligenter informes et si per informacionem huiusmodi premissa veritate fulciri inveneris, prefatos magistrum et doctorem, ut prebendas pro ipsis deputatas huiusmodi eciam illam, que dicto doctori decretorum actu assignata extitit, ut prefertur, et ipse ex causa nondum in dicta ecclesia legit, unacum canonicatu et prebenda eiusdem ecclesie, si ipsis alias canonice conferuntur recipere et insimul iuxta statutum huiusmodi retinere libere et licite valeant, declares necnon ea omnia et singula in dictis statutis contenta eciam auctoritate nostra prefata approbes et confirmes non obstantibus premissis ceterisque contrariis quibuscunque. Datum Basilee Nonas Marcii anno a nativitate Domini millesimo quadringentesimo tricesimo sexto.
[Na zakładce, inną ręką:] Die Veneris nona mensis Maii⁷, hora vesperorum, in domo venerabilis viri, magistri Sandconis prepositi Sancti Georgii in castro et canonici metropolitane Gneznensis ecclesiarum⁸ in Summo Gneznensi sita, venerabili viro, domino Nicolao preposito Sancti Johannis ante Gneznam¹ ibidem constituto presentata citacio decretti, presentibus Alberto Romano⁹ et Petro de Bnin procuratoribus causarum consistorii Gneznensis¹⁰.

^anastępuje razura długości ok. 15 liter, pokryta wężykiem Or.

¹Prepozytem bożogrobców gnieźn. był już wówczas Mikołaj (zob. na końcu niniejszego dok.), wyst. 1435-40 (Nakielski, Miechovia, s. 437), także 1437 (niżej, nr 1430/6) i 1440 (niżej, nr 1526/4).

²Mikołaj z Górki, zob. wyżej, nr 1391/5.

³Fałkowo par. Łubowo, wieś szlachecka na pd.-zach. od Gniezna (Koz. 4 s. 207, 8 s. 168). Dziesięciny z Fałkowa pobierał Górka już 1420 (Acta capitulorum I nr 1565), przeznaczył je na uposażenie magistrów teologii arcybiskup Wojciech Jastrzębiec w 1428r. (KDW V nr 527: zatwierdzenie papieskie z 1431 r.).

⁴Mikołaj z Czeszewa, przedtem z Jarocina, był kanonikiem gnieźn. już 1405, zm. 1436 (Kor. I/2 s. 188, II s. 187-188; KDW VII nr 603/19).

⁵Łopienno, szlachecka wieś par. na pd.-zach. od Janowca Wlkp. (Koz. 1 s. 156). O dziesięcinach Czeszewskiego zob. Acta capitulorum II nr 112. O uposażeniu na Ł. doktorów praw zob. dok. z 1428 r. (jak w przypisie 3).

⁶Eugeniusz IV, papież 1431-39, zm. 1447.

⁷Piątek przypadał na 9 maja dopiero w 1438 r.

⁸Sędziwój syn Budka z Czechla (w Kaliskiem), mgr UJ 1429, profesor tamże, kanonik gnieźn., prepozyt kościoła Św. Jerzego na zamku gnieźn., student teologii w Paryżu 1441-45, wikariusz generalny i oficjał gnieźn. 1449-52, potem od 1458 prepozyt kanoników regularnych w Kłodawie, zm. 1476 (WSB s. 458).

⁹Wojciech Romanus mieszczanin gnieźn., prokurator w konsystorzu gnieźn. 1415-50 (Acta capitulorum II nr 34-487).

¹⁰Piotr syn Wawrzyńca z Bnina notariusz publiczny w konsystorzu gnieźn. od 1427 (Not. nr 553), prokurator tamże, wyst. do 1450 (Acta capitulorum II nr 379, 397, 462-65, 478; mat. KDW).

Dokument Nr 1400

Kościan, 11 kwietnia 1436

Władze miasta Kościana zaświadczają, że Piotr Chalb... sprzedał sołectwo we wsi Nacław Piotrowi Hermanowi.

Kop.: Poznań, WAP, Akta m. Kościana I/8 w or. transumpcie władz miasta Kościana z daty: Kościan, 4 czerwca 1524. Pergamin bardzo mocno zniszczony, podarty, z dużymi ubytkami tekstu, tekst pozacierany, partiami nieczytelny.

In nomine Domini amen. Ad perpetuam rei memoriam. Nos infrascripti iurati civitatis Costen Nicolaus Czewsler protoconsul¹, [.....^a] Herman² Petrus [.....^b]³ tenore presencium, tam presentibus quam futuris, quibus expedit universis [....^b] nostro pleno in consilio residebamus, venientes [.....^b] Petrus Chalb[.....^b] non [.....^c] nec aliquo doli [.....^b] consilio [....^b] villa Na[.....^c⁴] cum tribus mansis habens agri [....^b] habuit et possedit [....^b] ortis, campis, curiis, pratis, pascuis, silvis, borris, gaiis [....^b] insulis, venacionibus, aucupacionibus [....^b] piscinis, [.....^c], paludibus, torentibus [....^b] omnibus et singulis utilitatibus [....^c] obvencionibus universis [.....^b] suis ia[.] ortul[.....^d] aut suis legittimis successoribus [.....^e] voluntatis sue libitum convertendum [....^b] ville supradicte ac sui legittimi successores debent servire ad [....^c] de [....^c] censibus tu[.....^b] unum equum valentem [....^b] datarum [.....^b] quoties nos consules civitatis Costen vel successores nostri ad dominum regem Regni Polonie in causa civitatis transire contigerit vel [....^c] fuerit ex parte civitatis ad prefata [....^b] Regni Polonie vel ad civitates et seorsim quater [....^c] pro sagittariis seu predon[.....^c] necnon ad expedicionem omnib[.....^c] publice pro [.....^c]tam ex parte domini regis et tocius Regni Polonie [.....^c] equum de predicta scultecia sine quavis contradictione tenetur dare et accomodare [.....^c] et specialiter consules nostri successores ad expedicionem generalem [.....^b] ex parte domini regis et Regni Polonie [.....^c] et mittere seu expedire con[...^f]t. Eciam ipse Petrus Herman scultetus supradictus⁵ aut sui legittimi successores equum predictum cum sagittario expedire et accomodare debet et tenetur contradicto quovis [.....^c] ita quod nobis sufficiat circa expensas seu sumptus nostre civitatis predicte, isto [....^c] adiecto, quod si prefatus equus in predictis nostris serviciis, videlicet ad dominum regem Regni Polonie ad civitatis vel pro [.....^c] sen sagitta, ut premissum est, quomodocumque modo annichilaretur vel destrueretur, extunc ipse Petrus Herman aut sui legittimi successores nobis consulibus aut nostris successoribus predicte civitatis Costen nostra servicia facere tenebitur neque debet, quousque sibi vel suis successoribus legittimis pro dicto destructo equo condignam faciemus satisfaccionem, sed nihilominus si prefatus equus in expedicione generali publice proclamata ex parte domini regis et tocius Regni Polonie quocumque modo, quod absit, destrueretur, amitteretur vel anichilaretur, pro eodem equo nulla responsa ipsi Petro Herman nec ipsius legittimis heredibus dare teneremur nec aliquam facere solucionem. Ut autem hec vendicio necnon resignacio robur habeat perpetue firmitatis, de nostra certa sciencia litteras presentes sigillo nostre civitatis maioris iusimus communire. Datum in Costen feria quarta proxima post festum Pasce sub anno a Nativitate Domini millesimo quadrigentesimo trecesimo sexto, presentibus ibidem testibus quibus supra et cetera.

^anastępują zatarte imię i nazwisko rajcy oraz imię kolejnego rajcy noszącego nazwisko Herman. Nie można ustalić, czy w tym ostatnim przypadku chodzi o znanego rajcę kościańskiego Piotra Hermana, czy też o innego przedstawiciela tej rodziny

^bkilka wyrazów zatartych Kop.

^cjeden wyraz zatarty Kop.

^dkilkanaście wyrazów zatartych Kop.

^edwa wiersze zatarte Kop.

^fkilka liter zatartych Kop.

¹Mikołaj Czewschler, Czewscheler, wieloletni rajca i burmistrz Kościana 1432-70 (SHGPoz. II s. 370).

²Zob. wyżej, przypis a.

³Być może chodzi tu o rajcę Piotra Lamberga, wyst. ponadto (jako burmistrz) w l. 1432 i 1433 (SHGPoz. II s. 370).

⁴Nacław, wieś na pd. od Kościana (Koz. 2 s. 494). Piotr Chalb...(?) nie zidentyfikowany, był zapewne sołtysem w N.

⁵Piotr Herman, zob. wyżej, przypis a; on to najpewniej kupił owo sołectwo.

Dokument Nr 1401

Gniezno, 27 kwietnia 1436

Oficjał gnieźnieński przysądza dziesięciny z Czarnotula kościołowi parafialnemu w Mogilnie.

Or.: Bydgoszcz, WAP, Klasztor Mogilno dok. 19. Pergamin 498 x 349 + 25 mm, dziury i plamy rdzy na złożeniach. Nacięcie po pasku do przywieszenia pieczęci. Z. N. jak Not. nr 403. Na odwrocie sygnatury: W 12, S 3 (XVIII w.), liczne streszczenia.

//^aIn nomine Domini amen. Nos// Benedictus de Modla canonicus et vicarius in spiritualibus reverendissimi in Cristo patris et domini, domini Alberti Dei gracia sancte Gneznensis ecclesie archiepiscopi et primatis ac officialis / generalis¹ universis et singulis, ad quos presentes nostre littere sentencie diffinitive pervenerint, volumus fore notum, quomodo pridem venerabilis vir, dominus Petrus abbas monasterii Moghilnensis ordinis (sancti Benedicti^b)² honorabilisque et religiosus dominus Stephanus / monasterii eiusdem rector parrochialis ecclesie ibidem in Moghilno Gneznensis diocesis³ citato coram nobis nobili domino Theodorico herede in Czarnothil dicte Gneznensis diocesis⁴ per nostras citacionis literas ad terminum peremptorium et competentem per circumspectum magistrum / Albertum Romanum de Gnezna⁵ procuratorem ipsorum legittimum, prout de ipsius procuracionis mandato ex actis presentis cause nobis est facta plena fides legitimis documentis, suum convencionalem in eodem termino veniente produxerunt libellum, petentes per dictum magistrum Albertum Romanum suum procuratorem ipsum admitti sibique responderi ac litem contestari super eodem. Cuius libelli tenor sequitur et est talis:
Coram vobis venerabili viro, domino Benedicto de Modla canonico et officiali Gneznensi procurator et nomine procuratorio venerabilis viri, domini Petri abbatis Moghilnensis contra et adversus nobilem Theodoricum heredem in Czarnothil et contra quamqumque aliam personam, pro ipso in iudicio legittime intervenientem, gravi cum querela proponit et dicit, quod licet decima manipularis et campestris omnium et singulorum frumentorum diversi grani seu seminis post omnes et singulos agros et araturas omnium et singulorum kmethonum de villa Czarnothil pertinuisset et spectasset ad ecclesiam Sancti Jacobi parrochialem in Moghilno a temporibus legitime prescriptis racione erecionis, dotacionis et fundi, et ex prescripcione legitima prescripta, prout et nunc pertinet et spectat ad prefatum dominum abbatem et eius conventum ex vi incorporacionis dicte ecclesie Sancti Jacobi eidem monasterio Moghilnensi facte fruuntque nonnulli predecessores moderni rectoris nomine dicte ecclesie Sancti Jacobi in possesione dicte decime actuali et reali vel quasi, colligendo, levando et in usus proprios convertendo, prout et nunc sunt, salvo impedimento, de quo infra. Tamen nobilis Stanislaus pater dicti Theodorici, condam heres in Czarnothil⁶, deposito Blasio scolteto⁷ de tribus mansis et uno kmethone de quarto manso, eosdem agros pro se et suis usibus excolebat, adhuc agens in humanis, a decem citra vel ultra annis decimam de eisdem quatuor mansis, de quibus prius solvebatur, plebano in Moghilno minime dabat predictusque dominus Theodoricus succedens in vicium et bona dicti Stanislai sui patris, deposito Martino Dubal⁷ de uno manso quinto, excolendo eosdem quinque mansos decimam valoris quolibet anno quinque marcarum a decem citra vel ultra annis plebano dicte ecclesie Sancti Jacobi parrochialis solvere recusavit et contradixit, et hucusque recusat et contradicit ipsi domino abbati et suo conventui ex vi incorporacionis dicte ecclesie Sancti Jacobi dicto monasterio Moghilnensi anime sue in detrimentum ipsiusque domini abbatis et sui conventus preiudicium et dispendium nonmodicum gravamen et scandalum plurimorum. Petit igitur dictus procurator nomine, quo supra, procuratorio per vos venerabilem virum, dominum Benedictum [canonicum et] officialem Gneznensem vestram sentenciam diffinitivam pronunciari, decerni et declarari decimam manipularem et campestrem diversi grani seu seminis omnium et singulorum frumentorum post omnes et singulos agros et araturas omnium et singulorum kmethonum et scolteti in villa Czarnothil Gneznensis diocesis a temporibus legittime prescriptis ad ecclesiam parochialem Sancti Jacobi in Moghilno et ad rectores ipsius racione ereccionis, dotacionis et fundacionis et ex prescripcione legitime prescripta pertinuisse et spectasse et ad prefatum dominum Stephanum plebanum modernum pertinere et spectare ac ad ipsum dominum abbatem et suum conventum ex vi incorporacionis dicte ecclesie Sancti Jacobi cum fructibus ipsius monasterio suo in Moghilno ipso iure predecessoresque nonnulli prefati domini Stephani dicte ecclesie Sancti Jacobi, in quasi possessione iuris percipiendi pacifica et quieta, actuali et reali eiusdem decime tollendo, levando et in usus proprios convertendo extitisse ac ipsum dominum Stephanum modernum a tempore institucionis dicte ecclesie fuisse et nunc esse simul cum ipso domino abbate et suo conventu ex vi incorporacionis monasterio ecclesie predicte Sancti Jacobi, salvo impedimento, quinque mansorum, prout supra, dictumque nobilem Theodoricum, nescitur qua intencione aut quo spiritu ductum, animo, ut presumitur, iniuriandi et dampnificandi prefatum dominum Stephanum^c et suam ecclesiam ac ipsum dominum abbatem cum suo conventu, succedentem in bona paterna et in vicium sui patris excolendo et exarando dictos quinque mansos a decem citra vel ultra annis, de quibus prius decima solvebatur plebanis dicte ecclesie, eandem decimam a tempore deposicionis dictorum scolteti et kmethonum, valoris quolibet anno quinque marcarum, dicte ecclesie Sancti Jacobi et suo rectori ac ipsi domino abbati cum suo conventu ex vi incorporacionis dicte ecclesie, anime sue in detrimentum ipsorumque dominorum Stephani plebani et sue ecclesie et abbatis cum suo conventu ex vi incorporacionis preiudicium ac dispendium, et gravamen et scandalum plurimorum dare et solvere contra Deum et iusticiam recusasse et contradixisse et hucusque contradicere et recusare indebite et iniuste sibique talia facere non licuisse. Et ob hoc eundem nobilem Theodoricum ad dandam et solvendam decetero dictam decimam manipularem de dictis quinque mansis unacum perceptis a decem annis cum expensis in cansa legitime factis, prefatis dominis Stephano plebano nomine sue ecclesie et Petro abbati cum suo conventu ex vi incorporacionis predicte condempnandum fore et condempnari et ad solucionem cogi et compelli, et super ulterioribus occupacionibus et impedimentis eidem imponendum fore perpetuam silencium et imponi iusticia mediante vestrum benignum officium ad hoc humiliter implorando.
Ad quem tandem libellum circumspectus magister Paulus Apostolus de Lubanye⁸ procurator prefati nobilis domini Theodorici et nomine procuratorio eiusdem, prout eciam de sue procuracionis mandato nobis extitit facta plena fides legitimis documentis, in certo termino sibi ad id per nos statuto respondit, negando narrata, prout narrantur, petens petita fieri non^c debere animo litem contestandi, per prefatumque magistrum Albertum Romanum procuratorem prefatorum dominorum Petri abbatis et Stephani plebani in termino sibi per nos prefixo, articulis convencionalibus nomine partis sue datis iudicialiter et productis, per nosque admissis ad probandum nonnullisque testibus super eisdem inductis, coram nos receptis et examinatis ac aliis iuribus et munimentis coram nos productis et oblatis, necessariis dilacionibus observatis, prefato tandem nobili Theodorico per Paulum Pozar nostri consistorii Gneznensis iuratum nuncium⁹ coram nobis citato ad terminum competentem et relacione facta, in contumaciam ipsius nobilis non comparentis, ad prefati magistri Alberti Romani procuratoris predicti peticionem instantem in causa conclusimus, ad nostramque sentenciam diffinitivam ferendam processimus, quam ibidem tulimus et pronunciavimus ferimusque et pronunciamus huiusmodi sub tenore:
Cristi nomine invocato pro tribunali sedentes et solum Deum pre oculis habentes, per hanc nostram sentenciam diffinitivam, quam ferimus in hiis scriptis, pronunciamus, dicimus, decernimus et declaramus ecclesiam parrochialem et ipsius pro tempore rectores in Moghilno in possessione decime manipularis et campestris post tres mansos scoltecie in Czarnothil ac post unum mansum kmethonum per nobilem Stanislaum olim in Czarnothil, patrem nobilis Theodorici moderni heredis ibidem in Czarnothil et similiter post unum alium mansum kmethonum per ipsum nobilem Theodoricum depositos et suo allodio adiunctos fuisse et esse a temporibus legittime prescriptis ac eandem decimam ad ecclesiam parrochialem in Moghilno et ipsius rectores pro tempore pertinuisse et spectasse, et nunc pertinere et spectare prefatumque nobilem Stanislaum patrem ipsius Theodorici ac ipsum Theodoricum in vicium sui patris succedentem, ecclesiam predictam in Moghilno et ipsius rectores pro tempore dicta decima manipulari post tres scoltecie et duos kmethonum mansos spoliasse ac ipsam decimam solvere eidem contradixisse et recusasse ipsamque decimam pro se levasse et in usus proprios convertisse et convertere ipsisque talia facere non licuisse nec licere. Et ob hoc discretum et religiosum fratrem Stephanum plebanum modernum in Moghilno et ipsius ecclesiam ad possessionem dicte decime manipularis post tres scoltecie et duos kmethonum mansos in Czarnothil depositos restituendam fore et restituimus ac eandem et ipsius possessionem prefato domino Stephano plebano et sue ecclesie in Moghilno adiudicandam fore et adiudicamus ipsumque nobilem Theodoricum modernum heredem in Czarnothil in perceptis dicte decime manipularis post dictos quinque mansos a tempore occupacionis, videlicet a decem annis, prefato domino Stephano plebano condempnandum fore et condempnavimus ac ad solucionem cogi et compelli cogimusque et compellimus per presentes, silencium perpetuum dicto nobili Theodorico super occupacionibus ulterioribus et impedimentis imponentes, condempnantes nichilominus prefatum nobilem Theodoricum ipsi domino Stephano plebano in expensis in lite coram nos legitime factis, quarum taxacionem nobis imposterum reservamus.
Tandem ex post circumspectus Albertus Romanus nomine, quo supra, procuratorio coram nobis iudicialiter comparens, citato nobili Theodorico productaque citacione debite executa, peciit expensas taxari. Nos vero recepta declaracione in scriptis earundem moderacione, qua cum Deo potuimus, leviori previa, easdem expensas ad tres marcas taxavimus et taxamus per presentes. Demumque idem magister Albertus Romanus prefatorum Petri abbatis et Stephani plebani procurator legittimus et nomine procuratorio eorundem coram nobis iudicialiter comparens, predicta citacione debite executa, alias per nos contra prefatum dominum Theodoricum data et decreta, accusata contumacia ipsius non comparentis peciit percepta dicte decime per nos in contumaciam partis citate non comparentis taxare. Nos vero dictorum perceptorum per ipsorum domini Petri abbatis et Stephani plebani tunc ibidem coram nobis personaliter comparencium iuramentum per ipsos ad sacrosanctas scripturas ipsorum manibus tactas prestitum corporale declar[acione] habita et receptu a decem annis [ad] duas marcas moderacione previa, qua cum Deo potuimus, leviori, taxamus et [imponi]mus in Dei nomine in hiis scriptis.
Lecta, lata et in scriptis pronunciata est hec nostra sentencia diffinitiva per nos Benedictum canonicum [et] officialem prenominatum Gnezne in domo habitacionis nostre, Mercurii die oct[ava] mensis Aprilis anno Domini millesimo quadringentesimo tricesimo quinto, indicione tredecima, pontificatus sanctissimi in Christo patris et domini nostri, dom[ini Euge]nii divina providencia pape quarti anno quinto, hora terciarum et consistorii nostri, presentibus honorabilibus et circumspectis viris Mathia Coributhi vicario perpetuo ecclesie Gneznensis¹⁰, Alberto plebano in Gerwarthowo¹¹, Peregrino de Pampicze¹², Petro de Bnyn¹³ et Stanislao Gosdz procuratoribus causarum consistorii Gneznensis¹⁴, testibus circa premissa. Sed expense taxate anno, hora et loco prescriptis, Lune die quarta mensis Iulii, presentibus discretis Nicolao Passor plebano in Plomikowo Wladislaviensis diocesis¹⁵, Jacobo de Grandi presbitero graciali de Gnezna¹⁶ et Petro de Janczewo notario consistorii Gneznensis¹⁷, testibus circa premissa. Percepta vero taxata anno Domini millesimo quadringentesimo tricesimo sexto, indicione quarta decima, pontificatus prefati domini Eugenii pape anno sexto, Veneris die vicesima septima mensis Aprilis, hora et loco prescriptorum, presentibus Nicolao Zemsky plebano in Lekna¹⁸, Nicolao Koth¹⁹, Andrea Wineczsky notariis²⁰ et Andrea Cucla^d procuratore causarum consistorii Gneznensis²¹, testibus circa premissa. In quorum omnium fidem et testimonium premissorum presentes nostras sentencie diffinitive literas seu presens publicum instrumentum per Michaelem Andree de Domaslaw notarium nostrum et causarum coram nobis scribam²² infrascriptum scribi et publicari nostrique officialatus appensione sigilli iussimus communiri.
[Z. N.] ^e-f

Et ego Michael Andree de Domaslaw clericus Gneznensis diocesis, publicus imperiali auctoritate notarius et causarum consistorii Gneznensis scriba, predictis sentencie diffinitive pronunciacioni, expensarum et perceptorum taxacioni allisque omnibus et singulis premissis, dum sic, ut premittitur, agerentur et fierent, unacum prenominatis testibus presens fui eaque sic omnia fieri vidi et audivi, presentes sentencie diffinitive literas per alium fideliter scriptas in hanc formam publicam redegi, me manu propria subscripsi signoque et nomine meis solitis et consuetis unacum officialatus appensione sigilli consignavi, in fidem et testimonium premissorum.

^ainicjał wysokości całego dokumentu Or.

^bbrak Or.

^cpoprawiane Or.

^dtekst uszkodzony Or., odczyt niepewny

^e-finną ręką Or.

¹Benedykt syn Macieja z Modły (na pd.-zach. od Goliny) notariusz publiczny, archidiakon łęcz. 1413, kanonik gnieźn. 1413, oficjał i wikariusz generalny gnieźn. 1413-22, 1423-37, zm. 15 października 1437 (KDW VI nr 365/8; Kor. I/2 s. 42, III s. 35-38; Acta capitulorum II nr 325).

²Piotr opat klasztoru benedyktynów w Mogilnie wyst. 1436 (tutaj) - 1459 (Acta capitulorum I nr 1856, 1903, II nr 364, 452), zm. najpewniej 1460 (J. Płocha, Najdawniejsze dzieje opactwa benedyktynów w Mogilnie, Wrocław 1969, s. 49).

³Benedyktyn mogileński Szczepan (Stefan) otrzymał probostwo Św. Jakuba w Mogilnie 1429 (KDW IX nr 1202, 1203).

⁴Czarnotul par. Kwieciszewo, na wsch. od Mogilna (Koz. 1 s. 50, 4 s. 136). Teodoryk wyst. także (jako syn Stanisława) 1414 (Roty V, nr Gniezno 209), 1430 (ib. nr 323), 1440 (Łaski, Liber beneficiorum I s. 330; Acta capitulorum II nr 364), por. z Teodorykiem jeńcem pod Chojnicami 1454 (M. Biskup w Przeglądzie Hist. 56, 1965, s. 99), wyst. jeszcze 1473 (SHGWlkp.).

⁵Wojciech Romanus, zob. wyżej, nr 1399/9.

⁶Zob. wyżej, przypis 4.

⁷Nie zidentyfikowany.

⁸Paweł zwany Apostoł, syn Piotra ze wsi Lubanie (na pn. od Brześcia Kujawskiego - Koz. 4 s. 466-467) należącej do kapituły włocławskiej, notariusz publiczny 1434, adwokat w konsystorzu gnieźn. do 1462 (Acta capitulorum II nr 379-583; KDW IX nr 1377/11).

⁹Paweł Pozar nie zidentyfikowany

¹⁰Maciej Korybutowic, bliżej nie znany, 1441 był plebanem kościoła Św. Piotra w Gnieźnie (niżej, nr 1549/11), jako wikariusz w katedrze gnieźn. wyst. jeszcze 1446 (mat. KDW).

¹¹Giewartów, wieś par. na pn.-wsch. od Słupcy (Koz. 4 s. 224). Pleban Wojciech zapewne ident. z wyst. 1426 (Łaski, Liber beneficiorum I s. 301).

¹²Pępice, dziś Działyń, pomiędzy Gnieznem a Kłeckiem (Koz. 1 s. 217, 5 s. 142). Peregryn syn Klemensa, notariusz publiczny w Gnieźnie przed 1421, prokurator w konsystorzu gnieźn. 1402-50 (Acta capitulorum II, passim; Not. nr 529).

¹³Piotr syn Wawrzyńca z Bnina, zob. wyżej, nr 1399/10.

¹⁴Stanisław Goźdź prokurator w konsystorzu gnieźn. 1434-52 (KDW IX nr 1377/9; Acta capitulorum II nr 296-491).

¹⁵Płomykowo (Płonkowo) na Kujawach. Pleban Mikołaj nie zidentyfikowany

¹⁶Jakub z Grądów, zob. wyżej, nr 1389/1.

¹⁷Juncewo w powiecie kcyńskim. Współcześnie wywodziło się stąd dwu notariuszy Piotrów: syn Jana i syn Mikołaja, zob. o nich niżej, nr 1433.

¹⁸Łekno, miasto na pn.-wsch. od Wągrowca. Pleban Mikołaj Ziemski skądinąd nie znany.

¹⁹Mikołaj Kot pisarz konsystorza gnieźn. zapewne ident. z Mikołajem Kotem synem Mikołaja ze Świekotek notariuszem publicznym, plebanem w Spławiu pod Poznaniem tego imienia 1436 (Now. I s. 246-247) i 1443 (Acta capitulorum II nr 1149, 1167), 1444 i 1450 (SHGWlkp.)

²⁰Andrzej syn Przybysława z Wieńca (par. Niestronno koło Mogilna) od 1434 notariusz publiczny w konsystorzu gnieźn. (Not. nr 72; KDW IX nr 1347/17).

²¹Andrzej Kukla syn Wojciecha z Pakości, notariusz publiczny już 1414, prokurator w konsystorzu gnieźn. 1414 n. (KDW VIII nr 808; Not. nr 44: tu pomylony z Wojciechem Kuklą).

²²Domasław par. Juncewo (por. wyżej, przypis 17), dziś część miasta Damasławek w powiecie kcyńskim. Michał syn Andrzeja, notariusz publiczny w diecezji gnieźn, od 1429 (Not. nr 403), altarysta w katedrze pozn. 1436 (KDW V nr 571) i wikariusz w katedrze gnieźn. (ib.), pleban w Sokolnikach 1437, w Słupcy 1440-46 (niżej, nr 1416/7 i 1524/3; Now. I s. 331; KDW V nr 592, 607; mat. KDW: 25 maja 1446).

Dokument Nr 1402

[Gostyń], 4 maja 1436

Bartosz Wezenborg z Gostynia kasztelan nakielski wraz z bratem swym niedzielnym Januszem nadają jatki i ustalają obowiązki rzeźników gostyńskich.

Or.: Kórnik, Bibl. Kórn., dyplom nr 180. Pergamin 215 x 130 + 15 mm. Pismo miejscami wyblakłe, dziury na złożeniach. Na paskach pergaminowych dwie miski pieczętne z drobnymi fragmentami pieczęci o średnicy około 23 mm w ciemnym wosku.

In nomine Domini amen. Omnia, que fiunt in tempore, ne simul cum tempore evanescant, / necessarium est, ut literarum munimine ratificentur. Nos ergo Barthossius Wyzemborg castellanus Naklensis / et heres in Gostin¹ unacum fratre meo Janussio, fratres indivisi², notum facimus omnibus et singulis, presentibus / quam futuris, quibus expedit universis, quia de mera et spontanea nostra voluntate et ad peticionem carnificum civitatis nostre Gostin pro maiorique melioracione ac confirmacione fraternitatis carnificum eiusdem civitatis nostri^a Gostin dedimus ac contulimus confirmandum et presentibus confirmamus perpetualiter et in eternum possidere et habere prefatis carnificibus civitatis nostri^a Gostin triginta maccella carnium, ita tamen nec ecclesiastica nec nostra plura nec pauciora fieri debent nec debebunt perpetualiter. De quibus vero triginta macellis carnium novem pertinebunt ad nos et ad nostros successores legittimos eviterne. Et magistri carnium cum suis sociis debent et tenentur de istis triginta macellis carnium de quolibet macello seorsum dare et solvere singulis annis de anno ad annum perpetuis temporibus quinque lapides sepi concussos alias tluczone ad festum sancti Martini Confessoris [11 XI] gloriosi. Sed istos lapides sepi concussos alias natloczone mundos a novem maccellis a quolibet maccello quinque lapides seorsum tales, ut dictum est, que ad nos et ad nostros decenter pertinent, nos et nostri successores debemus ac tenemur super fraternitate carnificum civitatis nostri^a respicere et ipsi nobis tenentur solvere. Item reservamus pro nobis benivole forum carnium in civitate nostra Gostin die sabbati et non alio die taliter, quod nullus audeat altero die vendere preter quam sabbato in domo sive extra domum quascunque carnes nec eciam pernas carnium non salsatas die fori vel alio die, excepto lardo. Sin autem receptus fuerit predictas vendendo carnes, hoc est quartalia seu porciones, altero die quam in foro benivoli, videlicet die sabbati, vel pernas non salsatas die fori, extunc damus et contulimus eisdem carnificibus omnimodam potestatem recipiendi prefatas carnes cum consensu nostro velut habetur consuetudo in Kalisch vel aliis civitatibus regalibus. In cuius rei testimonium sigilla nostra presentibus sunt appensa. Actum et datum feria sexta in crastino Invencionis Sancte Crucis anno Domini M^o quadringentesimo trecesimo sexto.

^atak Or. zamiast nostre

¹Bartosz Wezenborg z Gostynia i Ponieca wyst. od 1404, kasztelan nakielski 1432, zm. 1441/42 (Spisy wlkp.; SHGPoz. I s. 576-578).

²Janusz Wezenborg, brat poprzedniego, wyst. w Gostyniu 1404-44, potem w Nowym Mieście nad Wartą 1444-48 (ib.).

Dokument Nr 1403

Kraków, 5 maja 1436

Oficjał krakowski wzywa wszystkich zainteresowanych do zapoznania się z dokumentami klasztoru Św. Ducha w Kaliszu.

Kop.: Zob. pozycję następną. Dok. wydajemy wg Kop. 1; pozostałe różnią się tylko pisownią i niewielkimi odmiankami stylistycznymi.
Wyd.: ZDKDK II, nr 347.
Reg.: MRPS IV, suppl. nr 695.

Joannes de Elgot decretorum doctor, canonicus et officialis Cracouiensis¹ discretis viris vicariis et ebdomadariis ad catedralem, ad Omnes Sanctos, ad Sanctam Mariam in Cracouia et qui presentibus fuerint requisiti, salutem in Domino. In nostra personaliter constitutus presencia honorabilis et religiosus vir, frater Paulus procurator et nomine procuratorio Joannis magistri fratrumque tocius conventus domus hospitalis ordinis Sancti Spiritus in Cracovia² exposuit, quomodo nonnullae personae, tam spirituales, quam etiam seculares diversorum [k. 101] statuum, dignitatum et preeminenciarum monasterium ac domum pauperum hospitalis Sancti Spiritus extra muros Calissienses eiusdem ordinis Sancti Spiritus per illustres principes felicis recordacionis atque duces Regni Polonie dudum fundatum, errectum et dotatum, molestant ac impugnant et impugnare intendunt de privilegiorum fundacione huiusmodi pro eadem domo ipsis ignorantiam pretendentes. Quia tamen sic, ut allegavit, littere, privilegia et munimenta huiusmodi fundacionis propter viarum discrimina et infelices eventus de Cracovia versus Calisch originaliter ferri non possunt, ne in portatura lesuram susciperent aliqualem, ex qua predicti fratres ac domus eadem grave damnum suscipere posset, propter quod per^a predictum fratrem Paulum procuratorem prefatum debita cum instancia fuimus requisiti, ut sibi super hoc de remedio opportuno providere cittacionisque litteras in vim publici edicti contra et adversus omnes et singulas personas, tam spirituales, quam eciam seculares diversorum statuum, graduum, dignitatum, condicionum et preeminentiarum sua communiter et divisim interesse putantes ad videndum et audiendum huiusmodi litteras, privilegia et munimenta [k. 101v] per nos transsumi dare et decernere dignaremur. Nos igitur Joannes de Elgoth officialis memoratus, predicti fratris Pauli procuratoris requisicionem fore et esse iustam ac racioni consonam attendentes, vobis supradictis dominis executoribus et vestrum cuilibet sub excomunicacionis pena mandamus, quattenus omnes et singulos, tam suppremi, quam infimi status, spirituales et seculares, aliosque sua et communiter et divisim interesse putantes in eorum propriis personis, si ipsorum copias habere poteritis, alioquin in ecclesia predicta catedrali aliisque ecclesiis et locis publicis infra missarum solennia ex parte nostra publice alta et intelligibili voce, aut per affixionem valvarum, ne aliqualem ignoranciam habere pretendant, uno edicto pro tribus et peremptorie ad instanciam prefatorum Joannis magistri et fratrum ac tocius conventus monasterii Sancti Spiritus in Cracovia predicti cittetis, quos nos etiam tenore presentium sic cittamus, quattenus feria secunda proxima post festum sancti Floriani, que erit dies septima Maii mensis presentis, hora terciarum, compareant ad videndum [k. 102] et audiendum huiusmodi litteras, privilegia et munimenta pro parte dictorum fratrum transsumi et in publicam formam redigi, alias cur et quare id fieri non debeat, causas racionabiles allegari, certificantes nichilominus prefatos, quod sive in dicto termino comparuerint, sive non, nos cum parte presente ad ea, que iuris fuerint, in presenti causa, dante Domino, procedemus. Datum Cracouie quinta die mensis Maii anno millesimo quadringentesimo tricesimo sexto, nostro sub sigillo. Execucione facta litteram reddite sigillatam die annotata.

^abrak Kop. 1

¹Jan syn Dobka z Lgoty, student UJ 1416, mistrz 1420, dr 1424, rektor UJ, kanonik krak. 1430, scholastyk 1438, oficjał i wikariusz generalny krak. 1433-52, zm. 1452 (PSB VI s. 227-228; ZDKDK II nr 326).

²Mistrz Jan prepozyt duchaków krak. wyst. także 1439-44 (ib. nr 347). Paweł nie zidentyfikowany.

Dokument Nr 1404

Kraków, 7 maja 1436

Oficjał krakowski widymuje cztery dokumenty klasztoru Św. Ducha w Kaliszu.

Kop.: 1. Warszawa, AGAD, Metryka koronna, t. 59, k. 98-107. Wpis w transumpcie króla Zygmunta z daty: Kraków, 1 września 1539; 2. Kraków, Bibl. PAN, rkps 9175 (księga formularzowa j. w., nr 1381), s. 426-432; 3. tamże, rkps 9176, s. 175-181 (wpisy w drugiej połowie XV w.). Kop. 2 i 3 niedokończone.
Wyd.: ZDKDK II, nr 348 (wg Kop. 1). Tu też wykaz pozostałych kopii.
Reg.: MRPS IV, suppl. nr 696 (wg Kop. 1).

Uw.:Dok. wydajemy wg Kop. 1; pozostałe różnią się tylko pisownią i odmiankami stylistycznymi.

In nomine Domini amen. Nos Joannes de Elgoth decretorum doctor, canonicus et officialis Cracouiensis generalis¹ significamus tenore presentium, quibus expedit universis, presens transsumptum sive exemplar inspecturis, quomodo coram nobis honorabilis ac religiosus frater Paulus ordinis Sancti Spiritus domus hospitalis in Cracouia honorabilium et religiosorum dominorum Joannis magistri tociusque conventus fratrum ordinis Sancti Spiritus domus hospitalis eiusdem in Cracouia² procurator, prout [k. 98v] de sue procuracionis mandato per instrumentum publicum manu et signo providi Stanislai Pauli de Oppol clerici Wratislauiensis diocesis, publici imperiali authoritate notarii³ subscriptum et consignatum facta est plena fides, personaliter comparens nobis ad iura reddenda, causas audiendas in loco nostro solito et consueto pro tribunali sedentibus, reproducta citacione tenoris infrascripti contra et adversus nonnullas personas, tam spirituales, quam eciam seculares, cuiuscunque gradus, status, dignitatis preeminencieque fuerint omnesque et singulos sua interesse putantes communiter et divisim, ab auditorio nostro ad instanciam prefati Joannis magistri tociusque conventus fratrum ordinis Sancti Spiritus domus hospitalis in Cracouia legittime emanata debiteque execucioni de mandato et voluntate nostris per nonnullos certos executores iuxta morem patrie demandata ad videndum et audiendum certa privilegia fundacionis, dotacionis et confirmacionis domus hospitalis Sancti Spiritus in Calisch per nos in publicam iustam formam redigi et transsumi, decerni aliaque in premissis necessaria [k. 99] disponi et ordinari, tenens et habens suis in manibus quasdam patentes litteras sive privilegia in pergameno scriptas, non rasas, non cancellatas, non abolitas nec in aliqua parte sui suspectas, sed omni prorsus vicio et suspicione carentes, unam videlicet assignacionis loci pro fundacione domus hospitalis Sancti Spiritus et pauperum recepcione extra portam civitatis Calissiensis serenissimi principis, domini Premizl Secundi Dei gracia ducis Polonie, eius sigillo rotunde figure, intra et extra de communi cera, in cordula sericea rubei coloris dependenti sigillatam, in cuius sigilli medio imago humana ad instar viri armati, hastam cum vexillo in dextra clipeumque triangularem pro armis, in cuius superficie leo ad rugiendum aptus, in sinistra manibus baiulans, ab eiusque dextra et sinistra manibus alia turres, in quarum cuiuslibet summitate ymago humana cum tuba admodum custodis sculpte apparebant, littere vero circumferenciales capitulares in hunc modum legi videbantur: "Sigillum Premislonis Dei gracia ducis Polonie"⁴, secundam videlicet confirmacionis privilegiorum donationis dicte [k. 99v] domus hospitalis Sancti Spiritus in Calisch serenissimi principis, domini Wladislai Dei gracia ducis maioris Regni Polonie, eius sigillo rotunde figure, intra et extra de comuni cera, in cordula sericea rubei coloris dependenti sigillatam, in cuius sigilli medio leo coronatus in dextra, aquila vero sine corona una ala extensa pedibusque et cauda ad volandum protensis in sinistra partibus, se dorsis invicem collidentes sculpte apparebant, littere vero circumferencialiter capitulares in hunc modum legi videbantur: "S(igillum)^a Wladislai Dei gracia ducis Cuyawie et Siradie etc."⁵, terciam vero confirmationis certi articuli inter libertates dicte domus hospitalis Sancti Spiritus in Calisch datas de piscatore apparentis serenissimi principis, domini Casimiri Dei gracia regis Polonie, sigillo ipsius vero rotunde figure, intra et extra de comuni cera, in cordula sericea rubei coloris subdependenti sigillatam, in cuius sigilli medio aquila coronata alis extensis, cauda et pedibus protensis sculpta apparebat, littere vero circumferentiales capitulares legi videbantur in hunc modum: "S(igillum)^a Casimiri [k. 100] Dei gratia regis Polonie"⁶, ipsas nobis in contumaciam cittatorum non comparentium nec aliquid racionabili allegantium facto, et realiter exhibuit et presentavit exponens, quomodo nonnulle persone nedum suppremi, immo et infimi gradus, sexus utriusque, spirituales et seculares, monasterium ac domum pauperum hospitalis Sancti Spiritus extra muros Calissienses eiusdem ordinis libertatesque ac iura eidem monasterio per prefatos illustres principes appropriatos impugnare, violare et infringere nituntur et intendunt. Unde, quia sic, ut allegavit, ad obviandum insultibus huiusmodi monasterium Sancti Spiritus domus hospitalis in Calisch infringere, perturbare et molestare volentibus, eedem littere et privilegiorum ad longinqua loca propter viarum discrimina et infelices eventus earundem originaliter de civitate Cracouiensi, ubi nunc tanquam in loco securo extant reposite, ferri et portari non possunt, ne in se ipsis ex frequenti motu itineris lesuram susciperent aliqualem, ex qua dictum monasterium et domus pauperum Sancti Spiritus in Calisch incommoda et inantea suscipere posset, propter quod per prefatum fratrem Paulum procuratorem [k. 100v] in^b predictum debita cum instancia sumus requisiti, quattenus easdem litteras, privilegia et earum quamlibet transsumi et in publicam instrumenti formam redigi cum apposicione decreti et nostri appensione sigilli et alias talibus modo et forma, quod eis in iudicio et extra, ubi opus foret, tanquam veris originalibus plena et integra indubitataque fides adhibere posset et valeat, disponeremus et disponi mandaremus et decerneremus. Quarumquidem litterarum tenor de verbo ad verbum et primo cittacionis, de qua supra fit mentio, sequitur et est talis:
[następuje mandat z 5 maja 1436 - zob. pozycje poprzednią].
[k. 102] Sequitur tenor privilegii ducis Secundi Premisles:
[następuje dok. księcia Przemysła II z daty: Kalisz, 31 grudnia 1283 - KDW I nr 530].
[k. 102v] Sequitur tenor privilegii Wladislai regis Polonie:
[następuje dok. księcia Władysława Łokietka z daty: Kalisz, 30 grudnia 1299 - KDW II nr 828].
[k. 104v] Sequitur tenor privilegii regis Casimiri:
[następuje dok. króla Kazimierza Wielkiego z daty: Kalisz, 29 marca 1350 - KDW III nr 1294].
[k. 105v] Nos igitur Joannes de Elgoth decretorum doctor, canonicus et officialis memoratus, peticioni dicti fratris Pauli ordinis Sancti Spiritus, procuratoris predicti, utpote iuri et racioni consone annuentes attendentesque, quod iusta petentibus non est denegandus assensus, dictis litteris nobis sic, ut premittitur, exhibitis et presentatis ac se receptis ipsisque visis et diligenter inspectis, ipsas in nomine Domini presentibus scriptis transsumpsimus et transsumimus ac per notarium imperiali auctoritate publicum infrascriptum transsumi et in presentis instrumenti publici formam de verbo ad verbum, nihil ad[k. 106]dendo vel minnendo, quod facti mutaret substanciam aut variaret intellectum, redigi et exemplari et alias talibus modo et forma disponere, quod eis in iudicio et extra, ubi opus foret, ac si originales apparerent et ostenderentur, plena et indubia fides adhiberi posset et valeret, decretum nostrum et auctoritatem eisdem apponendo disponere decrevimus et mandavimus. In quorum omnium et singulorum fidem et testimonium premissorum presentes nostras litteras sive presens publicum instrumentum huiusmodi transsumptum, in se continentes sive continens, exinde fieri et per notarium imperiali auctoritate publicum nostrumque et facti huiusmodi coram nobis scribam infrascriptum scribi, publicari et exemplari mandavimus nostrique appensione sigilli iussimus communiri. Actum et datum in domo habitacionis nostre in civitate Cracouiensi sitta, sub anno nativitatis Domini millesimo quadringentesimo tricesimo sexto, indicione quarta decima, pontificatus sanctissimi in Cristo patris et domini nostri, domini Eugenii divina providentia pape quarti anno ipsius sexto, die vero Lune septima mensis Maii, presentibus ibidem venerabili et circumspec[k. 106v]tis^c viris, dominis Petro Schustowski preposito Sancti Floriani extra muros Cracouienses⁷, Laurencio de Rosprza⁸, Henrico Petri de Strebcze⁹, Stanislao Pauli de Opol³, clericis Gnesnensis, Cracouiensis et Wratislauiensis diocesium, testibus ad premissa vocatis specialiter et rogatis.
Et ego Nicolaus Stanislai de Kielkobicze^d clericus Cracouiensis diocesis, publicus imperiali auctoritate notarius necnon coram prefato venerabili viro, domino Joanne de Elgoth decretorum doctore, canonico et officiali Cracouiensi causarum et facti huiusmodi scriba¹⁰, quia dictorum privilegiorum exhibicioni, recepcioni, eventuum allegacioni, transsumpti presentis peticioni et eius decreto aliisque omnibus et singulis, dum sic, ut premittitur, agerentur et fierent, unacum prenotatis testibus presens interfui eaque omnia et singula premissa sic fieri vidi et audivi, ideo presentes litteras sive presens publicum instrumentum huiusmodi transsumptum in se continentes sive continens per alium fideliter ingrossatum procuravi meque hinc manu propria subscribens exinde confeci et in hanc publicam formam redegi, signo et nomine meis solitis et consuetis [k. 107] unacum appensione sigilli prenarrati domini Joannis officialis et de ipsius mandato speciali consignando communivi, rogatus et requisitus in fidem et testimonium omnium et singulorum premissorum.

^awg Kop. 2; Kop. 1 ma tu Serenissimi[!]

^bbrak Kop. 1

^ctu urywa się Kop. 2

^dtak Kop. 1

¹Zob. dok. poprzedni.

²Zob. dok. poprzedni.

³Notariusz Stanisław syn Pawła z Opola (z Ochodzy pod Opolem), student UJ 1420, wicekomes 1427, prokurator w konsystorzu krak. do 1465 (ZDKDK II nr 279).

⁴Pieczęć Przemysła II jak KDW IV tabl. XXV.

⁵Pieczęć Władysława Łokietka reprodukowana w: Sfragistyka, Warszawa 1960, tabl. XXXVII nr 94.

⁶Pieczęć Kazimierza Wielkiego jak Piekosiński, Pieczęcie, nr 440.

⁷Piotr syn Imrama z Chrząstowa (w powiecie pilzneńskim), student UJ 1402, kanonik krak. od 1429, prepozyt Św. Floriana na Kleparzu pod Krakowem od 1433, biskup przemyski 1435, zm. 1452 (PSB III s. 473-474; inf. dra Franciszka Sikory).

⁸Wawrzyniec syn Żuka z Rozprzy (w Sieradzkiem) notariusz publiczny 1390-1437, prokurator w konsystorzu krak. 1419-37 (ZDKDK II nr 213).

⁹Henryk syn Piotra Brzozy ze Strzelc na Śląsku, student UJ 1414, 1415, bakałarz dekretów, pisarz w konsystorzu wrocławskim 1425-27, prokurator w konsystorzu krak. do 1447 (Luschek s. 176; ZDKDK II nr 252).

¹⁰Mikołaj syn Stanisława z Kiełkowic (w Lelowskiem), student UJ 1425, bakałarz dekretów, notariusz publiczny i pisarz konsystorza krak. 1430, kanonik łęcz. 1443, kanclerz arcybiskupów gnieźn. Wincentego Kota z Dębna, Władysława Oporowskiego i Jana ze Sprowy od 1440, dziekan NMPanny w Łowiczu 1446, potem prepozyt łowicki 1456 i oficjał tamże 1475 (ZDKDK II nr 302; Acta capitulorum II nr 896, 902, 907, 911; Dok. Paul. s. 299-300).

Dokument Nr 1405

Poznań, 18 czerwca 1436

Oficjał poznański rozstrzyga spór o czynsz z Więckowic pomiędzy klasztorem dominikanów w Poznaniu a Wielborią wdową po Wojciechu z Więckowic i publikuje dokument tego ostatniego.

Or.: Poznań, AAP, D. perg. 28 (dawniej: Poznań - Dominikanie A 1). Pergamin 495 x 277 + 66 mm. Na pasku pergaminowym resztki pieczęci wystawcy w czerwonym wosku, w skórzanym woreczku. Z. N. jak Not. nr 158. Na odwrocie streszczenia z XV-XVIII w.

In nomine Domini amen. Nos Jacobus de Grandi canonicus ac vicarius in spiritualibus et officialis reverendi in Christo patris et domini, domini Stanislai Dei gracia episcopi Poznaniensis generalis¹ notum facimus, quibus expedit universis, presentes / nostras literas sive presens publicum instrumentum inspecturis, tam presentibus, quam futuris, quomodo orta inter religiosos viros, fratres Dobeslaum priorem et suum conventum monasterii Sancti Dominici fratrum predicatorum in Poznania² ex / una et nobilem dominam Weliboriam relictam bone memorie Alberti heredis in villa Magna Wanczkowicze Poznaniensis diocesis³ de et super duabus marcis annui census latorum grossorum numeri Polonicalis, quadraginta / octo grossos in quamlibet marcam computando, singulis annis in festo beati Martini Confessoris [11 XI] de duobus mansis agrorum de dicta villa Wanczkowicze, dictis priori et conventui prefati monasterii Sancti Dominici per possessores sive heredes dicte ville persolvendis ab altera partibus et mota fuisset materia questionis, tandem in certo termino per nos assignato, circumspectus magister Albertus de Brest procurator legittimus dictorum prioris et conventus⁴, de cuius procuracionis mandato nobis apud acta causarum consistorii nostri extitit plena facta fides, oblato citatorio ab auditorio nostro emanato et debite execucioni demandato, presente prefata domina Weliboria verbali proposicione facta super dictis duabus marcis annui census per bone memorie Albertum maritum suum heredem in dicta villa Magna Vanczkowicze ipsis priori et conventui testamentaliter donatis et legatis per ipsum dominum Albertum. Cuiusquidem litere donacionis et legacionis tenor sequitur de verbo ad verbum et est talis:
[następuje dok. Wojciecha z Więckowic z daty: Poznań, 12 czerwca 1431 - KDW IX nr 1267].
Cuiusquidem litere magister Stanislaus Stadnik procurator legittimus prefate domine Weliborie⁵, de cuius procuracionis mandato similiter per acta cause presentis nobis extitit plena facta fides, peciit copiam et terminum ad excipiendum et impungnandum ipsam literam sibi^a petivit assignari, quem nos assignavimus iuxta petita. Quoquidem termino sic per nos assignato adveniente, prefatus magister Stanislaus nomine procuratorio dicte domine Weliborie produxit excepciones et causas in scriptis et literam dotalicii sibi pro dote occasione nupciarum per dictum Albertum heredem in dicta villa Magna Wanczkowicze donatam sigilloque strennui militis domini Sandiuogii de Ostrorog palatini Poznaniensis et tunc capitanei Maioris Polonie generalis⁶ sigillatam, petens dictas excepciones et causas admitti ac literam dotalicii in suo robore conservari. Ex adverso prefatus magister Albertus Brest procurator prioris et conventus peciit tam dictarum excepcionum, quam litere dotalicii copias et terminum ad replicandum contra dictas replicaciones et causas, et ad excipiendum contra dictam literam dotalicii assignari, quem sibi assignavimus iuxta petita. Adveniente quoque dicto termino sic, ut premittitur, per nos assignato et dictis procuratoribus hincinde duplicantibus et diversas questiones facientibus, in uno termino inferius annotato, visis et diligenter inspectis ac equa lance libratis dictarum parcium iuribus, allegacionibus, munimentis et productis dictis procuratoribus citatis comparentibus et petentibus ad nostre sentencie diffinitive conclusionem prius premissa, quam tunc tulimus in scriptis, processimus et pronuncciavimus in hunc modum: interloquendo pronuncciamus, dicimus et declaramus literam donacionis super censu duarum marcarum annui census per bone memorie nobilem Albertum maritum nobilis domine Welborie relictam^b prefati nobilis in hereditate Wanczkowo priori et conventui monasterii Sancti Dominici ordinis predicatorum in Poznania factas et donatas testamentaliter, prefatam dominam Welboriam ad tempus vite sue vel quousque ad vota secunda nupcii convolaverit, in suo dotalicio absque census solucione dictarum duarum marcarum conservantes, reservantes nichilominus prefatis priori et conventui omnimodam potestatem possessionis dictarum duarum marcarum annui census super dicta hereditate Wanczkowicze, super heredibus iure hereditario succedentibus, presenti nostra interlocutoria mediante, salvo iure addendi, minuendi, corrigendi etc. Lecta, lata et in scriptis pronuncciata est hec nostra sentencia die Lune XVIII mensis Iunii, hora audiencie consueta. Super quibus omnibus et singulis premissis prefatus magister Albertus Brest procurator religiosorum prioris tociusque conventus Sancti Dominici fratrum predicatorum in civitate Poznaniensi regraciatus est de iusticia et petivit parti sue desuper fieri publica instrumenta, magister vero Stanislaus Stadnik procurator nobilis Wyeliborie similiter regraciatus est de iusticia. Quequidem nostra diffinitiva sentencia nulla appellacione suspensa in rem transivit iudicatam. In quorum omnium et singulorum fidem et testimonium premissorum presentes nostras literas diffinitive sentencie per notarium nostrum et causarum scribam coram nobis infrascriptum scribi et publicari nostrique officialatus sigilli appensione fecimus communiri. Acta sunt hec sub anno Domini millesimo quadringentesimo tricesimo sexto, indicione quartadecima, pontificatus sanctissimi in Christo patris et domini nostri, domini Eugenii divina providencia pape quarti anno ipsius sexto et in domo habitacionis nostre penes ipsam ecclesiam cathedralem Poznaniensem sita, presentibus ibidem honorabilibus et discretis viris, dominis Bartholomeo in Obyezerze⁷, Paulo in Crziwin⁸, Paulo in Zayanczkowo⁹, Nicolao in Tharnowo plebanis¹⁰, Stanislao Ranczka presbitero graciali in Poznania¹¹, Johanne in Brodnicza¹² et Michaele de Crobya vicariis Poznaniensis diocesis¹³, testibus circa premissa.
[Z. N.]^c-d

Et ego Jacobus Stanislai de Cowalewicze clericus Gneznensis diocesis, publicus imperiali auctoritate notarius¹⁴ et coram prefato venerabili viro, domino Jacobo de Grandi canonico necnon vicario in spiritualibus et officiali Poznaniensi causarum et cause presentis scriba, quia predictis sentencie interlocutorie pronuncciacioni et leccioni aliisque omnibus et singulis premissis, dum sic, ut premittitur, agerentur et fierent, unacum prenominatis testibus presens interfui eaque omnia et singula sic fieri vidi et audivi, sed aliis occupatus negociis per alium fideliter scribi procuravi, me quoque hic manu propria subscribens in hanc publicam formam redegi, signo et nomine meis solitis et conswetis unacum appensione sigilli officiolatus prenominati domini Jacobi vicarii in spiritualibus et officialis, de sciencia ipsius speciali et mandato consignavi, in fidem et testimonium omnium et singulorum premissorum

^anastępuje skreślone terminum Or.

^btak Or., zamiast relicte

^c-dinną ręką Or.

¹Jakub z Grądów, zob. wyżej, nr 1389/1.

²Przeor dominikanów pozn. Dobiesław skądinąd nie znany.

³Więckowice (W. Nowe, Wielkie) par. Niepruszewo, na pn.-wsch. od Buku (Koz. 3 s. 387). Wojciech wyst. 1411-31, zm. 1433/34, jego żona Wielboria 1431-36 (KDW IX nr 1267, 1350, tutaj).

⁴Wojciech Brest bliżej nie znany (z Brześcia?) był prokuratorem w konsystorzu pozn. jeszcze 1460 (Acta capitulorum II nr 575).

⁵Stanisław Stadnik jako prokurator w konsystorzu pozn. wyst. od 1428 (Acta capitulorum II nr 1002).

⁶Sędziwój z Ostroroga, zob. wyżej, nr 1381/2. Jego dok. skądinąd nie znany.

⁷Objezierze, wieś par. na pd.-zach. od Obornik (Koz. 2 s. 527). Pleban w l. 1420-50, Bartłomiej Kiełbasa z Tymieńca (w Kaliskiem), nie żył już 1452 (KDW VIII nr 889/12).

⁸Krzywiń, miasto w powiecie kościańskim. Pleban Paweł wyst. także 1425, 1435, 1436, 1438 (SHGPoz. II s. 510).

⁹Zajączkowo, wieś par. na pn.-wsch. od Pniew (Koz. 3 s. 440). Pleban Paweł skądinąd nie znany; w 1446 r. plebanem był już Wojciech (Now. II s. 464).

¹⁰Tarnowo Podgórne, wieś par. na pn.-zach. od Poznania (Koz. 3 s. 317, 5 s. 405; Now. II s. 372). Pleban Mikołaj skądinąd nie znany.

¹¹Ksiądz Stanisław Rączka wyst. w Poznaniu także 1433 (KDW IX nr 1313/6).

¹²Brodnica, wieś par. na pn.-zach. od Śremu (SHGPoz. I). Wikariusz Jan skądinąd nie znany.

¹³Krobia, miasto biskupów pozn. w powiecie kościańskim. Wikariusz Michał nie zidentyfikowany.

¹⁴Kowalewice par. Chociszew w Łęczyckiem. Jakub syn Stanisława, student UJ 1434 (z "Kowalewa"), notariusz publiczny admitowany w diecezji pozn. 1434, pisarz przy arcybiskupach gnieźn. do 1491, dziekan łęcz. 1455, kanonik uniejowski 1459, oficjał łowicki (Not. nr 158).

Dokument Nr 1406

Kraków, 21 czerwca 1436

Król Władysław III poleca staroście generalnemu Wielkopolski uwolnić wszystkie zajęte dobra i rzeczy synów Andrzeja Ciołka.

Kop.: Poznań, WAP, Akta m. Poznania I/1 (Księga radziecka pozn. z lat 1398-1444), k. 95 (s. 188). Wpis 6 października 1438 (wg Or.).
Wyd.: ARP I nr 131 (z błędnie odczytaną datą roczną: 1433, co dało rozwiązanie: 18 czerwca 1433).

Uw.:W tej samej sprawie zob. list tegoż z 6 października 1436, niżej, nr 1411.

^a-b

Spectabili et nobili Raphaeli de Goluchowo subccamerario Calissiensi et capitaneo Maioris Polonie generali dilecto

¹.
Wladislaus Dei gracia rex Polonie etc. Magnifice, sincere nobis sincere dilecte! Dum alias cum tua sinceritate cete(ri)sque potioribus Regni consiliariis circa festum sancti Stanislai [8 V] proxime p(r)eteriti pro convencione servata fuissemus congregati², adeant et filius spectabilis viri et militis nostri Andree Czolek de Zelechowo olim capitanei Maioris Polonie generalis³ exponendo, quomodo certe res sibi et suis fratribus per ipsorum progenitorem derelicte per creditores arrestate fuissent. Visum fuit eatenus omnibus sic congregatis, quatenus pro ipsorum rerum exarresto, ut hoc ipsum ius terrestre petit et requirit, per expressum fuisset per nos attemptatum et commissum per literas speciales, quas tua nobilitas licet habuit, ut audivimus, execucionem minime demandat. Ne eatenus preiudicium predictis pueris fieri videatur, qui et ipsis iuribus incorporati reputantur, requirimus ipsam tuam nobilitatem, quatenus efficias, ut bona ipsorum et res, quecumque sic per quascumque personas arrestate exarrestantur iuxta literas in eadem convencione emanatas, etsi qui creditores pretendant iniuriam, ab eisdem iusticiam in eorum districtibus requirant et habebunt expeditam. Datum Cracouie feria quinta ante festum sancti Johannis Baptiste anno Domini M^o CCCCXXX VI^o⁴.
Ad relacionem magnifici Nicolai de Michalowo castellani Crac(ouiensis)⁵.

^a-bna końcu listu Kop.

¹Rafał z Gołuchowa (koło Kalisza) i z Obiechowa, podstoli pozn. 1426, podkomorzy kal. 1436, starosta generalny Wlkp. 1436-39, starosta odolanowski, zm. 1442/43 (Spisy wlkp.; WSB s. 615).

²Majowy zjazd 1436 r. (gdzie?) skądinąd nie znany?

³Andrzej Ciołek, zob. wyżej, nr 1381/1. Niniejszy list stanowi pierwszą wzmiankę o jego śmierci; data w Spisach wlkp. nr 624 pomylona, powinna brzmieć 21, nie 7 czerwca 1436.

⁴Data zgodna z itinerarium królewskim.

⁵Mikołaj z Michałowa i Kurozwęk, zw. Białuchą, kasztelan wojnicki 1399, wojewoda sandom. 1410, kasztelan krak. 1430, starosta sier., krak., zm. 1438 (PSB XXI s. 123-126; Spisy młp.).

Dokument Nr 1407

Trzemeszno, 19 lipca 1436

Arcybiskup gnieźnieński zatwierdza statuty klasztoru kanoników regularnych w Trzemesznie.

Or.: Gniezno, AAG, Dypl. Trzem. 75. Pergamin 717 x 468 mm, zakładka obcięta, poprzecierany i przedarty na złożeniu. Nacięcie po pasku do przywieszenia pieczęci. Na odwrocie obszerna inskrypcja o potwierdzeniu postanowień dokumentu, dokonanym podczas wizytacji klasztoru przez arcybiskupa gnieźn. Zbigniewa Oleśnickiego dnia 2 marca 1483. Z. N.: Na jednym stopniu litera P. Sygnatura: Scrinio 3 R (XVIII w.).

//^aIn nomine Domini amen. A//d perpetuam rei memoriam. Et si gesta humana pro comodo temporali cum tempore perituro tanto solicitudinis studio ordinantur, ut in futurum illibata perseverent, / quanto magis ea necesse est, posterorum noticie comendare, per que animabus in eternum victuris fructus speratur salubrior provenire. Proinde nos Albertus Dei gracia sancte Gneznensis ecclesie archiepiscopus et primas, ad universorum, tam presencium, quam futurorum, quorum interest, noticiam / deducimus per hec scripta, quomodo, cum ad monasterium Tremeschnensem canonicorum regularium ordinis beati Augustini nostre diocesis causa visitacionis exercende descendissemus et ibidem officium visitacionis huiusmodi, prout ad nos pertinuit, exequentes, de statu monasterii et observancia regulari, / tam in capite, quam in membris, diligentem inquisicionem faceremus, venerabilis et religiosi fratres Peregrinus prepositus¹, Martinus prior² ceterique fratres de conventu predicti monasterii Tremeschnensis, certas literas tenoris infrascripti, quasdam constituciones et ordinaciones per ipsos capitulariter congregatos pro statu dicti monasterii et reformacione personarum ipsius conclusas et conceptas in se continentes coram nobis exhibuerunt, petentes ipsas per nos ratificari, aprobari et confirmari in omnibus suis clausulis, articulis atque punctis. Quarumquidem constitucionum tenor sequitur et est talis:
[następuje dok. prepozyta trzemeszeńskiego Peregryna z daty: Trzemeszno, 21 stycznia 1436 - wyżej, nr 1395].
Nos igitur Albertus archiepiscopus et primas prefatus, visis et intellectis omnibus et singulis constitucionibus et ordinacionibus predictis in suprascriptis literis contentis et descriptis ipsisque per nos unacum nonnullis venerabilibus fratribus nostris de capitulo Gneznensi ac certis doctoribus et magistris aliisque iurisperitis, nobiscum in huiusmodi visitacionis officio agentibus, diligenter recensitis, constituciones suprascriptas tamquam racionabiles et pro statu regulari dicti monasterii utiles caritatisque et pacis, dulcedinis nutritivas in omnibus suis articulis, punctis, clausulis et sentenciis auctoritate nostra ordinaria approbavimus, ratificavimus et confirmavimus ac ex certa nostra sciencia approbamus, ratificamus et confirmamus in Dei nomine per presentes, decernentes eas robur obtinere perpetue firmitatis. In quorum omnium fidem et testimonium premissorum presentes nostras ratificacionis et confirmacionis literas scribi et per notarium publicum infrascriptum subscribi et publicari nostrique maioris sigilli appensione mandavimus communiri. Actum et datum in choro ecclesie monasterii Tremeschnensis predicti, die Iovis decima nona mensis Iulii anno Domini millesimo quadringentesimo tricesimo sexto, indicione quartadecima, pontificatus sanctissimi in Christo patris et domini nostri, domini Eugenii divina providencia pape quarti anno sexto, hora quasi vesperorum, presentibus reverendo in Christo patre, fratre Johanne episcopo Naturiensi, suffraganeo nostro³ necnon venerabilibus et honorabilibus fratribus nostris Johanne decano⁴, Johanne cantore⁵, Johanne cancellario⁶, magistro Thoma de Strzampino decretorum doctore, canonico Gneznensibus⁷, Philipo decretorum doctore, custode Curzelowiensi⁸, Bodzantha canonico Lanciciensi⁹, magistro Hermanno in Chelm¹⁰ et Derslao de Graboschow parrochialium rectoribus ecclesiarum¹¹ nostre diocesis Gneznensis, testibus circa premissa.
[Z. N.] Et ego Petrus Jacobi de Radzimino clericus Plocensis diocesis, publicus imperiali auctoritate notarius¹² et facti huiusmodi coram prefato reverendissimo in Christo patre et domino, domino Alberto sancte Gneznensis ecclesie archiepiscopo et primate scriba, quia predictarum literarum exhibicioni, confirmacionis peticioni, confirmacioni et ratificacioni aliisque omnibus et singulis premissis, dum sic, ut premittitur, agerentur et fierent, unacum prenominatis testibus presens interfui eaque sic fieri vidi et audivi, ideo hoc presens publicum instrumentum dictas constituciones ipsarumque confirmacionem et ratificacionem in se continens, manu mea propria scriptum et subscriptum exinde conficiens, in hanc publicam formam redegi, signo et nomine meis solitis et consuetis unacum appensione sigilli maioris memorati reverendissimi in Christo patris, domini Alberti archiepiscopi et primatis consignavi, in fidem et testimonium omnium et singulorum premissorum.

^ainicjał wysokości połowy tekstu Or.

¹Zob. wyżej, nr 1395/1, 2.

²Zob. wyżej, nr 1395/1, 2.

³Jan syn Jana, franciszkanin, biskup tytularny Natury (Athyra) w Tracji od 1434, sufragan gnieźn. 1436-41, 1447-68, włocławski 1444, zm. 1468/69 (P. Czaplewski, Tytularny episkopat w Polsce średniowiecznej, Roczniki PTPN 40, 1914, s. 149-152).

⁴Jan z Czechla, zob. wyżej, nr 1389/8.

⁵Jan syn Arkembolda z Brzostkowa (wieś par. na pn. od Żerkowa) kanonik gnieźn. 1411, kantor 1415, wikariusz kapitulny gnieźn. 1436, oficjał i wikariusz generalny gnieźn. 1440, zm. 1460 (Kor. I/2 s. 102-103, 245-250).

⁶Jan syn Pawła z Kozichbród (koło Raciąża na Mazowszu), sekretarz biskupa krak., potem arcybiskupa gnieźn. Wojciecha Jastrzębca, kanonik krak. 1424-43, kanclerz kapituły gnieźn. 1428, zm. 1451 (Kor. II s. 321; Cracovia artificum, Supplementa 1433-1440, Kraków 1988, s. 30-31).

⁷Tomasz Strzępiński, zob. wyżej, nr 1388/9.

⁸Dr Filip kustosz kurzelowski wyst. także 1437 (niżej, nr 1427/8), 1439 (KDW V s. 629) i 1441 (Acta capitulorum II nr 1112).

⁹Bodzęta może ident. z B. z Jankowa kanonikiem gnieźn. 1434, wyst. jako kanonik łęcz. również 1440 (Acta capitulorum II nr 365; KDW V nr 547), zob. też niżej, nr 1483/6.

¹⁰Chełm, zapewne Chełmno, wieś par. arcybiskupów gnieźn. w powiecie łęcz. (Zajączkowscy, Materiały, I s. 42). Pleban Herman skądinąd nie znany.

¹¹Graboszewo, wieś par. na pd.-zach. od Słupcy (Koz. 3 s. 598, 4 s. 262). Ksiądz Dziersław (wg Kozierowskiego syn Michała Bardzkiego z G., pleban w G. 1433) wyst. także 1436 (Roty II nr 1239); 1439 wyst. jako pleban w Krobi i zarządca arcybiskupiego Opatówka (niżej, nr 1480/4).

¹²Piotr zapewne z Radzimina w powiecie sąchockim na Mazowszu, notariusz publiczny skądinąd nie znany, może ident. z Piotrem Lubą z R. kanonikiem płockim 1443-67, kanclerzem biskupa płockiego 1464 (Zbiór dokumentów i listów miasta Płocka, wyd. S. M. Szacherska, t. I, Warszawa 1975, s. 210).

Dokument Nr 1408

Kalisz, 11 sierpnia 1436?

I. N. Testament mieszczanina kaliskiego Mikołaja Gałki.

Kop.: Kraków, Bibl. PAN, rkps 9175 (Księga formularzowa, j. w., nr 1381), s. 54-55.

Uw.:Elementy datacyjne dok. nie przystają do siebie. Z 1436 r. zgadza się tylko 6 rok pontyfikatu papieża Eugeniusza IV, indykcja 3 wypadała w tym pontyfikacie tylko na rok 1440, 11 sierpnia przypadało w 1436 r. na sobotę, nie na niedzielę.

In nomine Domini amen. Sub anno a nativitate eiusdem M^oCCCC^oXXXVI^o, indicione tercia, pontificatus sanctissimi in Christo patris et domini nostri, domini Ewgenii divina providencia pape quarti anno sexto, die vero Solis Augusti XI mensis, in domo habitacionis circumspecti et providi Nicolai Galca civis in Calis, Gneznensis diocesis¹, in circulo et ex opposito institarum alias bankorum mercatorum sita, constitutus personaliter idem Nicolaus Galca, licet langwens corpore, mente tamen per omnia sanus et compos existens racionis, attendensque, nil prestancius censeatur, quam desideriorum celestium construere fundamenta et eternarum contemplacionum eaque sibi credita sive dispensanda in pios effundere usus, non seductus neque aliquo colore doli aut fraude nota circumventus, sed de sui animi bona deliberacione, LX marcas monete et numeri Regni Polonie, XLVIII grossos marcam in quamlibet computando, videlicet XV pro collegiata Sancte Marie, XV Sancti Nicolai et XV ad Sanctum Stanislaum in Kalis et XV Sancti Spiritus hospitale ante Kalis predictam, dedit et donacione [s. 55] irrevocabili inter vivos fieri consweta donavit super domus sue sorte predicta integra, plena et totali, dictas Sancte Marie ecclesiam et vicar(ios) in XV, Sancti Nicolai XV, Sancti Stanislai XV in Kalis et XV Sancti Spiritus ante Kalis, ecclesias in veros dominos exnu(n)c ponens et heredes. Cuiusquidem testamenti et sue predicte voluntatis ultime executores honorabiles dominos Albertum Galca², Johannem Kyndo³ et Petrum Bekel vicarios canonicales⁴ et altaristas in ipsa Sancte Marie collegiata ecclesia, absentes tanquam presentes, deputavit, posuit et nominavit, predictis Sancti Nicolai in Kalis et Sancti Spiritus ante Calis prepositis et eorum fratribus universitatique dictorum vicariorum Sanctiquoque Stanislai ac divis sancti Francisci minoribus fratribus se comittens et, ut pro eo in divinis agerent, memoriam salutarem attente supplicans et devote volensque ac dictos prepositos cum suis fratribus pro tempore existentibus et universitatem vicariorum fratresque conventuales Sancti Stanislai sepenom(in)atos obligans, ut post diem sui obitus pro sua suorumque progenitorum ac aliorum sui generis amicorum salute animarum, annis singulis aniversarium, puta vigilie cum missa pro defunctis cum solempnitate et vociferacione in qualibet ecclesiarum predictarum peragatur temporibus eviternis. Super quibus omnis et singulis premisssis dictus Nicolaus Galca a me notario publico infrascripto sibi necessaria instrumenta fieri et confici peciit et supplicavit. Acta sunt hec anno, indicione, pontificatus, mense, die, hora, loco, quibus supra.

¹Mikołaj Gałka zapewne ident. z rajcą kal. wyst. 1423-25 i 1435 (KDW VIII nr 976; GKal.).

²Wikariusz Wojciech Gałka, może syn Mikołaja (j. w.), wspomniany jako altarysta u NMPanny w Kaliszu także 1433 (KDW IX nr 1378/7) oraz 1439 (niżej, nr 1474/7).

³Obydwaj wikariusze wyst. także 1439 (KDW V nr 633).

⁴Obydwaj wikariusze wyst. także 1439 (KDW V nr 633).

Dokument Nr 1409

Trzemeszno, 15 sierpnia 1436

Prepozyt klasztoru kanoników regularnych w Trzemesznie nadaje rolę nad jeziorem wsi Lubiń Maciejowi z Wylatowa.

Or.: Gniezno, AAG, Dypl. Trzem. nr 76. Pergamin gruby, 356 x 198 mm, zakładka odcięta, plamy rdzy i drobne dziurki. Nacięcia po dwu paskach do przywieszenia dwu pieczęci. Na odwrocie: Scrinio 6 + N i informacje o treści (XV-XVIII w.).

//^aIn nomine Domini amen.// Quoniam mundus diversis casibus cottidie variatur, ideo cuncta agencia, ne simul labantur cum / perituro tempore, necesse est testimonio litterarum comprobari atque posterorum noticie transmitti. Quapropter nos Peregrinus / divina providencia prepositus monasterii Trzemeschnensis¹ notum facimus universis presentibus et futuris, istorum noticiam habituris, / quomodo capitulariter de unanimi et expresso consensu concanonicorum nostrorum, deliberantes cupientesque nostros perpetuos census augeri, partem agri nostri, qui sistit et iacet inter limites et wlgariter copcze ville monasterii Mogilnensis dicte Chelpscho² et inter nostrum^b lacum ville Lubyen³ in latitudinem, in longitudinem autem sumit inicium a lapidibus Szale⁴ et a luto, wlgariter male blothco, non recte ex opposito, sed tenendo per viam ad dextram manum versus lacum sicque protenditur usque ad torrentem Szydowka⁵ dividentem alterum agrum nostrum, cuius eciam medietatem torrentis, et nos alteram, habebit unacum pratis in finibus suorum agrorum sitis, vel in futurum parandis. Ita tamen, ut nullam iurisdicionem habeat lacus nostri et alte arundinis pro feno seccari non consweto. Hanc igitur partem agri nostri iam nominati et limitati vendidimus et vendimus pro duodecim marcis comunis monete circumspecto viro Mathie nostro civi fideli in Welathow, cognominato Szestrzenecz⁶ et suis posteris seu liberis, perpetuo possidendum cum nostra ac capituli nostri voluntate et consensu, alteri nostro homini de eodem nostro opido vel villa vendendum, aligenandum, donandum, comutandum, non tamen in eodem licebit sibi kmethonem vel ortulanos locare, sed per se vel per posteros colere. Ita tamen, quod quolibet anno ad festum sancti Martini [11 XI] de eodem agro et prato, vel pratis, pro censu et decima tenebitur solvere viginti grossos comunis monete. Iura autem, que nunc sunt et in posterum oriri poterint, pro dominio nostro reservamus. Et ut hec vendicio et nostre protestacionis recognicio rata et firma permanea(n)t, presens privilegium nostro appenso sigillo fecimus roborari. Datum et actum in Trzemeschna feria quarta in die Assumpcionis Marie sub anno Domini millesimo quadricentesimo tricesimo sexto, presentibus hiis testibus: domino et fratre Simone concanonico regulari⁷, fratre Nicolao converso, magistro coquine⁸, Nicolao de Pyąthek notario⁹, nobili Jacobo heredi de Czena¹⁰ et aliis quampluribus fidedignis etc.

^ainicjał wysokości 8 wierszy Or.

^btu słowo agrum, podkropkowane na znak kasacji Or.

¹Peregryn prepozyt trzemeszeński, zob. wyżej, nr 1395/1.

²Chabsko (Chełbsko) par. Mogilno, na pd.-zach. od Mogilna (Koz. 1 s. 36).

³Lubiń (Lubień) par. Trzemeszno, na pn.-wsch. od Trzemeszna (Koz. 1 s. 147, 4 s. 471-472). Wieś leżała nad Jez. Popielewskim, które swym pn. krańcem sięgało zapewne gruntów Chabska.

⁴Żałe (Żale?), obiekt wspomniany także 1423 i 1565 (Koz. 1 s. 388, 5 s. 566).

⁵Strumień Żydówka potwierdzony także 1423 (Koz. 5 s. 566-567), zapewne jeden z dziś bezimiennych cieków w tej okolicy.

⁶Wylatowo (Wielatowo) miasteczko należące do klasztoru trzemeszeńskiego, na pd. od Mogilna (Koz. 1 s. 352), koło Chabska. Maciej Siestrzeniec skądinąd nie znany.

⁷Kanonik Szymon z Trzemeszna może ident. z nie żyjącym już 1440 Szymonem prepozytem z Góry (MPH V s. 827).

⁸Konwers Mikołaj nie zidentyfikowany.

⁹Notariusz Mikołaj z Piątku (którego?) nie zidentyfikowany, por. z bakałarzem Mikołajem Piątkiem wyst. 1425 (KDW VIII nr 1017/5).

¹⁰Cienia, zapewne Cienia Wielka par. Gruszczyce w Sieradzkiem. Dziedzic Jakub wyst. także przy prepozycie trzemeszeńskim 1439 (niżej, nr 1482/5).

Dokument Nr 1410

Oborniki, 29 września 1436

Wierzbięta wójt obornicki nadaje grunty pod Obornikami kościołowi Św. Ducha tamże.

Kop.: Poznań, AAP, CP 15 (Liber beneficiorum dioec. Posn. z. XVI w.), k. 161v-162v.
Wyd.: Księga uposażenia diecezji poznańskiej z roku 1510, Poznań 1950, s. 250-251 (wg Kop.).

In nomine Domini amen. Ad perpetuam rei memoriam sempiternam. Nam dum vivit litera, vivit ratio literae commissae, cuius assertio nutrit memoriam et labiles eius perpetuas mansiones. Proinde nos Wirzdiantha^a advocatus hereditarius Oborniczensis¹ significamus tenore praesentium, quibus expedit universis praesentibus et futuris, noticiam praesentium habituris, quomodo cupientes capellae nostrae Sancti Spiritus ante Oborniki fructus, redditus, census et adventiones^a universas amplificare et usus uberiores eiusdem capellae dilatare visaque diligentia et congrue regimine animarum necnon vita laudabili honestaque fama honorabilis viri, domini Andreae rectoris parochialis capellae² eiusdem damus, donamus, dotamus, resignamus et conscribimus eidem nostrae capellae, ut redditus amplificarentur domini Andreae iam dicti et eius successorum perpetue et aeviterne, agrum circa viam iacentem, quae via ducit in Gołaszyno³ in parte dextra, incipiens a paludineto, alias od smuga, quod paludinetum iacet non remote et quasi retro molendinum, quod Klonek nuncupatur⁴, usque ad granicies sive metas Goła[k. 162]szynenses, in alia autem parte ab eadem via, qua in Golaszyno tenditur, usque ad viam, quae ducit, seu qua tenditur in Maniewo⁵. In quoquidem agro, ut praemittitur, idem dominus Andreas rector iam dictae capellae Sancti Spiritus et sui successores potest et possunt hortos aedificare sibi, quot placuerit, et hominibus, qui sibi census solverent et darent annuatim, potest ipse et eius successores aeviternare^a et perpetue resignare munimine mei sigilli ac proprii concessiones ac literas super eosdem hortos roborare. Praesertim idem dominus praenominatus Andreas (pro se^b) et pro suis successoribus saltim ecclesiae iam dictae rectoribus potest hortum eligere sibi, qui placuerit, conservare et aedificare. Damus etiam et conscribimus ac resignamus eidem nostrae capellae et rectoribus eiusdem, quicunque fuerit, ad suorum censuum applicationem agrum iacentem circa Starawiesz⁶, in Golaszyno eundo, in parte dextra iuxta viam areis hortulanorum pro aedificandis, si quos ipsum et suos successores habere contingat, incipiens a villa iam dicta usque ad paludinetum, a quo horti habent ceptum, ad aliam vero partem in longitudine ad monticulum arenosum fere per duo stadia aut per tertium dimidium, similiter perpetue et aeviterne. Damus etiam eidem capellae nostrae ac rectoribus eiusdem margulam agri iacentem inter agros hospitalis ex una et Joannis Otharski⁷ ac aliorum vicinorum agrorum, partibus ex altera, reddituum similiter pro augmento eiusdem capellae rectorum perpetue et aeviterne. Haec enim data, commissa, elargita, resignata et conscripta, ut robur perpetuum obtineant et a nobis ac successoribus atque posteris nostris praesentibus et futuris rate et grate ac pacifice et firmiter serventur et teneantur, sigillum nostrum praesentibus iussimus subappendi [k. 162v] atque praesentem literam munimine nostri sigilli mandavimus roborare. Actum et datum in Oborniki die sabbato ipso die sancti Michaelis Archangeli sub anno Domini millesimo quadringentesimo tricesimo sexto etc.

^atak Kop.

^bbrak Kop.

¹Wierzbięta z Tuczęp (par. Kamionna, na pd.-wsch. od Międzychodu) wyst. od 1418, od 1430 wójt dziedziczny w Obornikach, mieście królewskim w powiecie pozn. (mąż dziedziczki wójtostwa, Anny), wyst. jeszcze 1443 (SHGWlkp.; KDW IX nr 1227/1, 6).

²O kaplicy i szpitalu Św. Ducha w Obornikach zob. Now. II s. 657-658. Prepozyt (pleban) Andrzej wyst. także 1435, 1445, 1452, 1454 (SHGWlkp.).

³Gołaszyn par. Oborniki, na pd.-wsch. od Obornik (SHGPoz. I).

⁴Młyn Klonek zapewne w Starej Wsi koło Obornik (Koz. 3 s. 243, 8 s. 114).

⁵Maniewo par. Radzim, na pd.-wsch. od Obornik i Gołaszyna (Koz. 2 s. 443).

⁶Stara Wieś, osada dziś nie istniejąca koło Obornik (Koz. 3 s. 243), na gruntach której powstał szpital (Now. II s. 657). Por. też KDW IX nr 1321/7.

⁷Jan Otarski (Ocharski?) nie zidentyfikowany.

Dokument Nr 1411

Łęczyca, 6 października 1436

Król Władysław III nakazuje staroście generalnemu Wielkopolski uwolnić zajęte dobra i rzeczy synów Andrzeja Ciołka.

Kop.: Poznań, WAP, Akta m. Poznania I/1 (Księga radziecka pozn. 1398-1448), k. 95 (s. 188). Wpis 6 października 1438 (wg Or.?).

Uw.:W tejże sprawie zob. też wyżej, nr 1406.

^a-b

Magnifico Raphaeli de Goluch(o)wo subcamerario Calissiensi et capitaneo Maioris Polonie, sincere nobis dilecto

¹.
Wladislaus Dei gracia rex Polonie etc. Magnifice, sincere nobis dilecte! Iam iteratis vicibus de consilio nostrorum consiliariorum tibi commisimus, ut res et bona magnifici Andree Czolek olim capitanei Maioris Polonie nobis dilecti in civitate Poznaniensi arrestata exarrestare et pueris dicti magnifici Andree Czolek² restituere deberes tamquam orphanis, ex quo non subiacent arrestacioni, cum nullus possessionatus arrestacioni subiaceat, sed de bonis suis unicuique creditori respondere tenetur, tu autem, nescimus qua intencione, dictas res hucusque permisisti teneri in arrestu^c mandatorum nostrorum in derisum. Et ecce iterum ad querelas et ad proposicionem dictorum puerorum lamentabiles, de consilio prelatorum et baronum nostrorum nobiscum hic existencium conclusimus, ut dicta bona et res taliter arrestata dictis pueris, contradictione quavis non obstante, restitui debeant et exarrestari. Mandamus tibi igitur vicibus iteratis finaliter habere volentes, quatenus dicta bona et res exarrestare et libere dictis pueris restituere debeas. Quam primum tum presentibus fueris requisitus, excusacione quavis non obstante, alias oporteret nos providere de remedio tali, quod in posterum nostra mandata in maiori quam nunc pondere per te observentur. Datum Lancicie feria tercia proxima ante festum sancti Laurencii anno Domini millesimo CCCC^o XXXVI^o³. Ad relacionem magnifici Johannis de Coniczpole R(egni) P(olonie) c(ancellarii)⁴.

^a-bna końcu listu Kop.

^cO tej nietypowej formie ablativus singularis zob. Słownik łaciny średniowiecznej w Polsce, t. I. s. 773

¹Zob. wyżej, nr 1406. O wykonaniu mandatu królewskiego zob. ARP I nr 131.

²Zob. wyżej, nr 1406. O wykonaniu mandatu królewskiego zob. ARP I nr 131.

³Data zgodna z itinerarium królewskim.

⁴Jan Koniecpolski, zob. wyżej, nr 1394/5.

Dokument Nr 1412

Ciążeń, 22 października 1436

Biskup poznański zatwierdza i publikuje statuty kolegiaty w Środzie.

Kop.: 1. Kraków, Bibl. PAN, rkps 9175 (Księga formularzowa j. w., nr 1381), s. 332-334; 2. Tamże rkps 9176 (Księga j. w.), s. 267-270.

Nos Stanislaus Dei gracia episcopus Poznaniensis¹ significamus tenore presencium, quibus expedit universis, quomodo ad nostram accedentes presenciam honorabiles domini decanus et canonici ecclesie Sancte Marie collegiate Sredensis, nostre diocesis Poznaniensis², exposuerunt, qualiter dudum quedam statuta fraterna racionabilia collegii sui de unanimi consensu ipsorum pro regulacione vite, morum et status ipsorum, vestigiis aliarum ecclesiarum collegiatarum inherentes, nulli persone spirituali et seculari directe vel indirecte contraveniencia, fecerunt, ordinaverunt, laudaverunt^a et votis singulis approbaverunt approbataque et laudata per multorum^b decursus annorum inconccuse^c et inviolabiliter tenuerunt, habuerunt et observaverunt, que^d tunc coram nobis produxerunt, petentes nos cum debita instancia, quatenus auctoritate nostra ordinaria, prout ad officium nostrum pertinet pastorale, dicta statuta ipsorum racionabilia et nulli derogancia confirmari, auctorisari^e et approbari dignaremur. Nos itaque eorum peticionibus tamquam^f iustis iuri et racioni consonis favorabiliter annuentes, prius visis dictis statutis et constitucionibus predictorum canonicorum Sredensium et diligenter awscultatis^g et comperientes non nisi solam ex ipsis regularitatem^h fraternam et consuetudinemⁱ laudabilem emergeri nullique persone in omnibus punctis ipsorum derogare, tamquam^f bene et racionabiliter confecta, approbamus, confirmamus et ratificamus approbataque per nos et confirmata, universis et singulis prelatis et canonicis dicte ecclesie collegiate Sredensis nuncciamus^j, ne aliquis in premissis ignoranciam pretendere valeat quomodolibet in futurum aliqualem, sed ne forte quispiam dictorum canonicorum datus in sensum reprobum fortasse temeritate propria statutis^k et constitucionibus premissis nostra confirmacione non attenta velit contravenire vel ipsa impugnare seu in malum communitatis predicte machinari, addicimus penam auctoritate predicta ordinaria, videlicet quod quocienscumque^l et quandocumque aliquis ex dictis fratribus prelatus aut canonicus dicti collegii Sredensis temeritate propria et non ex levitate humana aliquo statuto predicto per nos sic, ut prefertur, confirmato contravenerit [s. 268] aut ipsum seu ipsa in toto vel in parte contempserit seu villipenderit^ł et de eo sufficienter coram capitulo probatum fuerit, tociens a voce capituli et loco ac refeccionibus cottidianis^m segregetur et omnino alieneturⁿ tamdiu, quousque^o condignam per capitulum sibi impositam penitenciam egerit. Quod si, quod absit, tam pertinax fuerit, quod noluerit^p se subicere^q correcioni et penitencie capituli predicti, extunc licitum sit dictis prelatis et canonicis dictum pertinacem fratrem per unius anni spacium a dictis quottidianis distribucionibus et voce in [s. 333] capitulo dicta nostra auctoritate suspendi. Et si in dicta pertinencia per unum annum permanserit, eo facto ipsum declaramus tenore presentium fuisse et esse per unum. Et ut ipsa nostra statutorum predictorum confirmacio semper robur perpetue firmitatis obtineat et nunquam^r valeat commutari^s quoquomodo, ipsa statuta presenti nostre confirmacioni fecimus inseri, quorum tenor de verbo ad verbum sequitur et est talis:
In primis statuimus et laudamus, quod secreta in capitulo nostro fieri consueta^t quispiam^u frater nostre comunitatis non audeat revelare alicui persone amicabili vel hostili sub pena periurii. Item statuimus, quod quilibet frater nostre comunitatis ad quamcumque devenerit^v dignitatem ecclesiasticam, iuxta posse suum teneatur promovere dictam nostre comunitatis fraternitatem. Item statuimus et hoc statutum strictissime servare volumus, quod nullus canonicus fraternitatis nostre audeat aliquem de fratribus nostris vel aliquos coniunctim aut^w divisim aliquo iure vexare seu quovismodo molestari pro suis iniuriis, nisi prius proposicione facta coram fratribus sibi de iusticia prestanda. Item statuimus donaciones in comune fratrum porrectas^x in omnibus punctis salvas, ratas atque gratas per omnia per quemlibet fratrem absque omni contradiccione plene et irrevocabiliter permaneri^y atque servari. Item volumus et statuimus, quod ordinacionibus et statutis in privilegio [s. 269] nostre comunitatis contentis in nullo aliquis fratrum ^z-audeat contravenire^-aa verbo vel facto per se vel quempiam^ab, sed pro rato et grato eas sit astrictus servare sub pena principali. Item statuimus, quod quilibet fratrum pro bono comunitatis requisitus ac deputatus tenetur omni occasione proculmota esse promptus^ac et paratus ad equitandum^ad stante sua sanitate et possibilitate ad hoc negocium. Item statuimus, ut nullus ab ecclesia se absentatus nec aliquis in minoribus constitutus ordinibus requirat cottidianas^ae distribuciones a fratribus presentibus, nisi favore speciali ad hoc eorum accedente. Item statuimus, ut quilibet canonicus non nisi infra divina superpiliciatus in ecclesiam introeat sub pena quatuor grossorum. Item statuimus, ne aliquis fratrum presumat se efferre in locacione et locucione^af in capitulo consiliorum, nisi secundum voces et quod singuli fratres iuxta senitum ipsorum in ecclesia, in stallo et in capitulo sedeant et stent nec alter [s. 334] alterius locum usurpare presumat. Item statuimus iuxta statuta provincialia, quod quilibet canonicus de novo recipiendus, antequam ei stallum et vox in capitulo assignetur, corporaliter prestet iuramentum, quod consilia capituli et secreta non audeat revelare ad eorum dampnum et preiudicium ac gravamen, et ipsa iura et consuetudines racionabiles ac constituciones per fratres approbatas bona fide servabit, et antequam ab eodem et quolibet recipiendo canonico prestitum fuerit huiusmodi iuramentum necnon stallum in choro^ag et vox in capitulo sibi assignetur, in fructibus prebende sue et in refectionibus quitquid percipere minime teneatur.
Quequidem statuta premissa per nos sic, ut premittitur, approbata et confirmata in suis omnibus punctis et clausulis, nichilominus ad maioris^ah ecclesie predicte Sredensis^ai utilitatis incrementum addicionem ipsorum statutorum nobis in [s. 270] posterum reservamus. In quorum omnium fidem et testimonium premissorum presentes nostras confirmacionis et approbacionis litteras scribi nostrique appensione sigilli iussimus comuniri. Actum et datum in Czanszyn^aj³ feria secunda ipso die sancti Seueri Episcopi anno Domini ^ak-M^o CCCC XXXVI^o^-a1, presentibus venerabili^ał et discretis viris, dominis Nicolao Czotczani^am canonico Poznaniensi et curie nostre cancellario⁴, Nicolao Nicolai^an de Swetothy^ao⁵ et Stanislao Viti de Cleczssko notariis⁶, testibus circa premissa etc^an.

^alaudarunt, forma ściągnięta Kop. 1

^bmultos Kop. 2

^cinconcusse Kop. 2

^dqui Kop. 2 auctorizari Kop. 2

^ftanquam Kop. 2

^gauscultatis Kop. 2

^hreglaritatem Kop. 2

ⁱconswetudinem Kop. 1

^jnunciamus Kop. 2

^kstatus Kop. 2

^lquociencumque Kop. 2

^łvilipendat Kop. 2

^mquottidianis Kop. 1

ⁿalenetur Kop. 2

^oquociens Kop. 2

^pvoluerit Kop. 2

^qsubiccere Kop. 2

^runquam Kop. 2

^simmutari Kop. 2

^tconsweta Kop. 2

^uquispyam Kop. 2

^vrevenerit Kop. 2

^wvel Kop. 2

^xporectas Kop. 2

^ypermanere Kop. 1

^z-aacontravenire audeat Kop. 2

^abquempyam Kop. 2

^acpromtus Kop. 2

^adequendum Kop. 2

^aequottidianas Kop. 1

^afloqucione Kop. 2

^agcoro Kop. 2

^ahnastępuje dicti Kop. 2

^aiSrzedensis Kop. 2

^ajCzamszim Kop. 1

^ak-almillesimo CCCC tricesimo VIIo Kop. 1

^ałveneralibus Kop. 2

^amCzothczani Kop. 2

^anbrak Kop. 2

^aoSwetothky Kop. 2

¹Stanisław Ciołek, zob. wyżej, nr 1388/6.

²O fundacji kolegiaty w Środzie Wlkp. zob. KDW VIII nr 939 i 978 oraz KDW V nr 491.

³Ciążeń, miasto biskupów pozn. na pn.-wsch. od Pyzdr.

⁴Mikołaj Ciotczany, zob. wyżej, nr 1389/14.

⁵Zapewne Mikołaj Kot ze Świekotek, zob. wyżej, nr 1401/19.

⁶Stanisław syn Wita mieszczanina z Kłecka (w powiecie gnieźn.) student UJ 1430, admitowany jako notariusz publiczny w diecezji pozn. 1438, pisarz konsystorza pozn. 1444-64, pisarz kapituły pozn. od 1460, kanonik kolegiaty NMPanny w Poznaniu 1448 (Not. nr 650).

Dokument Nr 1413

Kalisz, 16 listopada 1436

Władze miasta Kalisza zaświadczają, że sprzedały czynsz mansjonarzowi w kolegiacie NMPanny w Kaliszu, bakałarzowi Piotrowi Bąkowi, zgodnie z testamentem Piechny wdowy po mieszczaninie kaliskim Pieczu.

Kop.: Kraków, Bibl. PAN, rkps 9175 (Księga formularzowa, j. w., nr 1381), s. 136-137, w transumpcie arcybiskupa gnieźn. Wincentego Kota z Dębna z daty: Opatówek, 3 lutego 1440 - zob. niżej, nr 1494.

Nos consules civitatis Calisiensis Henricus Kothlinsky prothoconsul¹, Mathias Maczuda², Janussius Keseling rasor³, Albertus pellifex⁴, Paulus Erasmi⁵ et Sandziuogius Golczewsky⁶, recognoscimus vigore presencium, quibus expedit universis, harum noticiam habituris, quomodo ex consensu et voluntate unanimi dominorum seniorum consilii, N. advocati⁷, N. scabinorum magistrorumque omnium iuratorum arcitum quarumlibet machanicarum tociusque communitatis civitatis nostre predicte Calisiensis utilitate swadente, vendidimus tenoreque presencium vendimus octo marcas annui census, monete communis, insto vendicionis et empcionis titulo, precedente modo reempcionis, dum tante fuerimus facultatis, in et super cameris institarum in circulo nostre civitatis sitis et locatis, solvendas atque dandas annis singulis ad quelibet Quatuor Tempora anni tres fertones scientifico domino Petro Bank arcium liberalium baccalario, mansionario ecclesie collegiate Sancte Marie Virginis in Calisch⁸ et unam sexagenam dominis, communitati vicariorum ecclesie predicte similiter ad quelibet Quatuor Tempora anni singulis annis testamenti honeste domine Pyechne consortis Pyeczonis vicini nostri⁹, pro fundacione et errecc(i)one vicarie in eclesia Beate Virginis predicta, ipsi domino Petro Bank predicto et suis successoribus vicariis vicarie predicte de anno in annum tamdiu, quousque reemende ipsius octo marcas census predicti consimilibus centum marcis, videlicet quinquaginta marcis latorum grossorum et quinquaginta marcis monete communis in Regno currentis habuerimus [s. 137] facultatem. Racione cuius eciam sexagene per dominos vicarios de eodem testamento recipiende ad singula Quatuor Tempora, ut prefertur, dominis^a Petrus Bank vicarius novellus nomine sue vicarie tali modo fundate cum comunitate dominorum vicariorum prescriptorum de omnibus censibus, redditibus, testamentis, oblacionibus attributis et attribuendis, quibuscumque censeantur nominibus, capax et particeps erit cum suis eiusdem vicarie successoribus eviterne. In casu eciam, si dicte octo marce census predicti de iam dictis institarum cameris suppleri et solvi non poterint, saltim de mensa aliorum fructu(u)m et proventuum nostri consulatus suppleri et solvi tenebuntur. Si eciam non solverimus aut solvere neglexerimus, extunc domini vicarii predicti poterint nos licite censuris ecclesiasticis conpellere ad solvendum, ad que facienda nos submisimus libera voluntate. Que tamen centum marce monete et numeri premissorum, tali modo recepte, honestis viris Allexio Bank, Johanni Heide et Clementi Dwobisdorff civibus Wrati(slaui)ensibus¹⁰ redimendo decem marcas census latorum grossorum sunt solute, tali eciam condicione inter nos unito interiecta, ut dum ipsum censum VIII marcarum predictarum reemere voluerimus, extunc in spacio medii anni ipsis communitati dominorum vicariorum voluntatem nostram ad perquirendum alium censum equivalentem tenebimur significare. In cuius rei testimonium sigillum nostre civitatis maius ex certa nostra sciencia presentibus est appensum. Actum et datum in Calisch feria sexta post diem beati Martini proxima anno Domini M^o CCCC^o XXX^o sexto.

^atak Kop., zamiast dominus

¹Henryk Kotliński, z Kotlina, zob. KDW IX nr 1340/5; GKal. s. 35.

²Maciej Maczuda, zob. KDW IX nr 1140/12; GKal. s. 36.

³Jan Keseling, zob. KDW VIII nr 976/13; GKal. s. 35-36.

⁴Wojciech kuśnierz, zob. KDW IX nr 1340/4.

⁵Paweł syn Erazma Margreff wyst. ponadto jako wójt kal. kadencji 1448/49 (GKal. s. 37).

⁶Sędziwój Golczewski, z Gulczewa par. Margonin na pn. od Wrześni, nie znany w GKal., w 1431 i 1433 urzędnik grodu kal. (KDW IX nr 1332/11), może ident. z ławnikiem kal. Sędziwojem kramarzem 1442/43 (niżej, nr 1609/13) i 1443/44 (GKal. s. 38).

⁷Najpewniej wójtem był wtedy N(icolaus), Mikołaj Winczig, zob. o nim GKal. s. 37.

⁸Mansjonarz Piotr Bąk nie zidentyfikowany, może krewny wyst. niżej mieszczanina wrocławskiego Aleksego Bąka, żył jeszcze 1440 (niżej, nr 1495/1).

⁹Piotr Piecz (Piec?) rajca kal. 1420 (KDW V nr 327), wyst. także 1425 i 1427 (ib. VIII nr 1021/12 i IX nr 1140/6) oraz 1436 (ib. V nr 565). Jego żona Piechna skądinąd nie znana; oboje wspomniani też jeszcze 1440 (niżej, nr 1495).

¹⁰Mieszczanie wrocławscy nie zidentyfikowani.

Dokument Nr 1414

Kraków, 21 listopada 1436

Król Władysław III transumuje dokument sądu polubownego dla klasztoru cystersów w Obrze.

Kop.: Poznań, WAP, Klasztor Obra B 3, k. 214-216. Tytuł: Innovatio et approbatio concordiae ratione duorum tractuum in lacu Novo Cramscensi et aggeris.

In nomine Domini amen. Wladislaus Dei gratia rex Poloniae Lithwaniaeque princeps supremus et haeres Russiae etc. significamus tenore praesentium, quibus expedit universis, quomodo oblata nobis petitio pro parte religiosi Hermani abbatis de Obra¹ continebat, quatenus sibi litteras concordiae infrascriptas innovare et approbare dignaremur, quarum tenor de verbo ad verbum sequitur et est talis:
[następuje dok. Teodoryka opata klasztoru w Obrze, z daty: (Obra), 31 marca 1388 - KDW III nr 1874].
[s. 216] Cuius precibus inclinati ipsas innovamus, approbamus, decernentes robur obtinere suae^a firmitatis. Harum tenore^b litterarum quibus sigillum nostrum est appensum. Datum Cracouiae feria quarta ante sanctae Katharinae anno Domini millesimo quadringentesimo tricesimo sexto².

^atak Kop., zamiast perpetuae

^btak Kop., zamiast testimonio

¹Herman opat klasztoru cystersów w Obrze wyst. 1416-50 (SHGWlkp.); nie można wykluczyć, że są to dwie różne osoby.

²Data zgodna z itinerarium wystawcy.

Dokument Nr 1415

Kraków, 21 grudnia 1436

Król Władysław III przekazuje miastu Poznaniowi cegielnię zamkową.

Kop.: Poznań, WAP, Akta m. Poznania I 1897 (Kopiariusz miejski z XVI w.), k. 19v-20. Tytuł: Castrensis latericinii posessio civitati conceditur, quocies tamen vel regie maiestati vel castro necessitas postulaverit, libertas operandi reservatur. Eius originales literas vide signatas signo Y, numero 1.
Reg.: KDW V nr 590 (wg Kop.).

Wladislaus Dei gratia rex Polonie Lithwanieque princeps supremus et heres Russie significamus tenore presencium, quibus expedit universis, quomodo in nostro et nostrorum consiliariorum constituti conspectu consules nostri Posnanienses humiliter suplicarunt, quatenus ipsis nostri eiusdem castri latricinium^a, quod nisi ipsi reformassent, per inadvertenciam nostrorum capitaneorum ruptum fuisset et destructum, demus pro possessione gratiose reformandum. Quorum peticionibus benigniter acclinati, ipsum latricinium^a dedimus, donavimus eisdem damusque et largimur praesentibus in posessionem graciose, ita quod ipsum restaurabunt, reparabunt et quocies nobis ac castro nostro expediat, libera erit laterum operacio pro ipsius nostri castri et aliorum aedificiorum necessitate. Harum quibus sigillum nostrum subappensum est testimonio literarum. Datum Cracouie feria sexta in die sancti Thome anno Domini millesimo quadringentesimo tricesimo sexto¹. Ad relacionem magnifici Joannis de Conyeczpolye Regni Polonie cancellarii².

^atak Kop.,

¹Data zgodna z itinerarium królewskim.

²Jan Koniecpolski, zob. wyżej, nr 1394/5.

Dokument Nr 1416

Gniezno, 28 grudnia 1436?

Oficjał gnieźnieński zaświadcza, że kanclerz poznański Mikołaj z Górki zapisał czynsz Michałowi altaryście w katedrze poznańskiej.

Kop.: Poznań, AAP, Acta consistorii 61, k. 72-72v. Wpis 7 lutego 1483.

Uw.:O dacie zob. niżej, przypis 6.

In nomine Domini amen. Nos Benedictus de Modla canonicus et officialis per venerabilem virum, dominum Johannem de Brzostkowo cantorem et administratorem in spiritualibus et temporalibus sede vacante sancte eclesie Gneznensi specialiter constitutus¹, universis et singulis, quibus expedit, presenciam noticiam habituris, quomodo in nostra notariique subscripti ac testium infrascriptorum presencia constitutus personaliter venerabilis vir, dominus Nicolaus de Gorka cancellarius Poznaniensis et canonicus Gneznensis eclesiarum² sanus corpore et compos racionis, sua mera spontanea et libera voluntate, quatuor marcas annui census in villa Minori Jemyelno³ apud nobilem Stanislaum et suos filios, heredes ibidem alias emptas et coram magnifico viro, domino Sandiuogio de Ostrorog tunc capitaneo Maioris Polonie generali resignatas, prout in literis ipsius domini Sandiuogii capitanei desuper confectis lacius continetur et est expressum⁴, honorabili domino Michaeli altariste in eclesia cathedrali Poznaniensi⁵ et suis successoribus pro tempore dedit, legavit et ad tempora perpetua donavit, per ipsum dominum Michaelem altaristam et suos successores pro tempore habendas, levandas et possidendas iuxta literas prefati domini Sandiuogii de Ostrorog, ut premittitur, desuper confectas, transferens et transfundens ipse dominus Nicolaus cancellarius in prefatum dominum Michaelem altaristam et suos pro tempore successores omne ius, dominium et proprietatem, quod sibi, videlicet predicto domino cancellario et suis nepotibus in dictis quatuor marcis ex vi predicte resignacionis coram capitaneo et foro de eisdem factis competebat, nolens ipse dominus Nicolaus cancellarius decetero sibi aut suis nepotibus aliquid iuris, dominii et proprietatis preterquam prefato domino Michaeli altariste et suis successoribus quoquomodo reservari, petens attencius ipsas de quatuor marcis predictis per eum donacionem, dacionem et legacionem factas per nostrarum literarum munimina roborari. Cum autem votis racionabilibus, et precipue que salutem respiciunt animarum et per que cultus divinus adaugetur, semper sit intendendum, nos Benedictus canonicus et officialis memoratus huiusmodi donacionem, dacionem et legacionem predictas ratas, gratas habendas et eas tanquam racioni consonas admittendas, ipsas donacionem, dacionem et legacionem predictas approbamus et ratificamus presencium per tenorem, decernentes eas robur perpetue firmitatis obtinere. Actum et datum Gnezne in domo habitacionis nostre anno Domini millesimo quadringentesimo tricesimo septimo, indicione quindecima, pontificatus sanctissimi in Christo patris et domini nostri, domini Eugenii divina providencia pape quarti anno sexto, Veneris die vicesima octava mensis Decembris⁶, hora quasi vesperorum, presentibus discretis et nobilibus viris Michaele de Domaslaw plebano in Szokolnyky, viccario perpetuo eclesie metropoliatne Gneznensis⁷, Johanne de Chorzepyno notario consistorii Gneznensis⁸, Alberto clerico advocati de Thalyschkowo⁹, Nicolao Sulinsky¹⁰, Alberto Worowsky¹¹, Johanne Schetlewsky¹² et Stanislao Swynka de Gruschczino¹³, testibus circa premissa. In quorum omnium fidem et testimonium premissorum presentes per Petrum notarium nostrum infrascriptum scribi et publicari nostrique officiolatus appensione sigilli mandavimus communiri.
[k. 72v] Et ego Petrus Nicolai de Janczewo clericus Gneznensis diocesis, publicus imperiali auctoritate notarius¹⁴ et coram prefato venerabili viro, domino Benedicto canonico et officiali Gneznensi facti huiusmodi scriba, predictis donacioni, legacioni, dacioni, admissioni, ratificacioni et confirmacioni aliisque omnibus et singulis, dum sic, ut premittitur, fierent et agerentur, unacum prenominatis testibus presens fui eaque omnia et singula premissa sic fieri vidi et audivi, presentes manu propria scriptis exinde conficiens, in hanc publicam redegi formam, signo et nomine meis solitis et consuetis unacum officiolatus appensione sigilli consignavi, in fidem et testimonium omnium et singulorum premissorum.

¹Benedykt z Modły, zob. wyżej, nr 1401/1. Tutaj występuje tylko jako zastępca wikariusza kapitulnego, mianowany przez Jana z Brzostkowa (zob. wyżej, nr 1407/5), który był wikariuszem kapitulnym w Gnieźnie po śmierci arcybiskupa Wojciecha Jastrzębca.

²Mikołaj z Górki, zob. wyżej, nr 1391/5.

³Imielenko (Imielno Małe) par. Imielno, na wsch. od Pobiedzisk (Koz. 1 s. 91).

⁴Dok. starosty generalnego Wlkp. Sędziwoja z Ostroroga nosi datę: Poznań, 19 listopada 1414, wyd. KDW VII nr 739, tam też objaśniono Stanisława z Imielenka i jego synów; zob. też ib., nr 741.

⁵Altarysta Michał chyba nie ident. z Michałem z Damasławia (o nim wyżej, nr 1401/22), który wyst. jako świadek niniejszego dok.

⁶W 1437 28 grudnia przypadał w sobotę, nie w piątek (dies Veneris), trwał też już od marca 1437 siódmy rok pontyfikatu Eugeniusza IV. Obydwa te elementy pasują zgodnie do 28 grudnia 1436, stąd poprawiona data niniejszego dok. W grudniu 1436, nie 1437, trwał wakans na stolicy gnieźn. (por. wyżej, przypis 1), wreszcie, co najważniejsze, wystawca niniejszego dok., Benedykt z Modły zm. 15 października 1437. Nie potrafimy powiedzieć, czy to błąd kopisty (częste myłki typu sexto - septimo), czy też raczej ślad datowania a nativitate.

⁷Sokolniki, wieś par. na wsch. od Kłecka (Koz. 1 s. 297, 5 s. 330; Now. II s. 364). O Michale z Damasławia zob. wyżej, przypis 5.

⁸Chorzępin par. Świnice nad Nerem w Sieradzkiem. Notariusz Jan wyst. także 1437 (niżej, nr 1435/13).

⁹Tuliszków, miasto prywatne w powiecie konińskim. Wojciech syn wójta skądinąd nie znany.

¹⁰Sulin par. Dębnica, na pd. od Kłecka (Koz. 1 s. 313, 5 s. 370). Mikołaj wyst. przy staroście generalnym Wlkp. także 1437 (SHGWlkp.).

¹¹Worowo par. Głęboczek, na pn.-wsch. od Murowanej Gośliny (Koz. 3 s. 410). Wojciech wyst. 1434-46 (SHGWlkp.).

¹²Szetlew par. Rzgów, w Konińskiem, na pd.-wsch, od Zagórowa (Koz. 5 s. 394-395, 7 s. 395). Jan, z drobnych posiadaczy Sz. wyst. także 1445-61 (SHGWlkp.).

¹³Gruszczyn par. Swarzędz, na pn. od Swarzędza, należał do Górków. Stanisław Świnka pisał się z G. i był zaufanym Górków, potem burgrabią w ich tenucie pobiedziskiej i w Gnieźnie 1447-48, 1452-53 oraz wicewojewodą z ramienia Łukasza Górki w Poznaniu 1442 i 1447 (SHGPoz. I; GUrz. s. 171; GStar. s. 56).

¹⁴Piotr syn Mikołaja z Juncewa (zob. wyżej, nr 1401/17), notariusz publiczny w Gnieźnie od 1435, pisarz przy oficjale gnieźn. 1437, kanonik płocki i pleban w Płońsku 1466 (Not. nr 561).

Dokument Nr 1417

[1423-1436]

Oficjał kamieński zaświadcza, że Niemierza z Sośna zobowiązał się opłacać czynsz na rzecz plebana w Sępólnie.

Kop.: Gniezno, AAG, Acta consistorii A 32, k. 131v-132. Wpis (bez zakończenia, bez daty) 6 listopada 1452 w ekstrakcie z księgi konsystorza kamieńskiego wpisu dokonanego tam 10 marca 1447 do akt Wojciecha z Ujścia plebana w Cerkwicy Dużej, wikariusza arcybiskupa Wincentego Kota z Dębna i oficjała kamieńskiego.
Streszcz.: Kraków, Bibl. Jag., rkps 8057, k. 230 (wg Kop., w błędnym regeście, opatrzonym datą 10 marca 1447).

Uw.:Datę wystawienia dok. wyznaczają rządy Wojciecha Jastrzębca (którego oficjałem był wystawca) na arcybiskupstwie gnieźn.

In nomine Domini amen. Ad perpetuam rei memoriam. Nos Symon parrochialis ecclesie in Chelmcze [rector et vicarius in spiritualibus et domini Alberti Dei gracia sancte Gneznensis ecclesie archiepiscopi et primatis in Naklensi et Pomeranie districtibus ac officialis Camenensis^a¹] etc. petivitque sibi per nobilem Petrum de Wloszcziborze² censum pro legendis quatuor missis singulis septimanis, videlicet octo marcas quolibet anno perpetuis temporibus in dicta villa Wloszczyborze et in quolibet possessore eiusdem ville assignatum unacum aliis censibus a duobus annis sese immediate sequentibus retentis dari in effectu et solvi³. Et ibidem mox et incontinenti nobilis Nyemyerza heres de Soschno⁴ satisfaciendo predicto domino plebano pro censu ex vi privilegii seu instrumenti predicti sibi singulis annis absolvendi debiti et aliis censibus a duobus annis retentis, ut prefertur, presentavit domino plebano sedecem marcas Polonicales^b monete, numeri et pro soluto habuit. Post quarumquidem pecuniarum recepcionem et solucionem, ut premittitur, in effectu facta, constitutus personaliter ibidem nobilis Petrus de Wloszcziborze, tam suo, quam fratris sui germani Nicolai⁵ nominibus, petivit ex certis causis [k. 132] dictum censum octo marcarum in predicta villa Wloscziborze, ut prefertur, assignatum, in nobilem Nyemyerzam et in villam suam predictam Soschno wlgariter nuncupatam et in quemlibet possessorem eiusdem ville transponi transferrique totaliter et transfundi, et se fratremque suum Nicolaum ac eandem villam Wloszczyborze a solucione predicti census octo marcarum liberum dimitti et in effectu absolvi. Et ibidem prefatus nobilis Nyemyerza predictum censum octo marcarum in predicto privilegio seu instrumento publico contentum sponte in se et in dictam villam suam Soschno assumpsit promisitque bona et simplici fide prefato domino plebano et suis successoribus legittimis dictum censum octo marcarum singulis annis in festo sancti Martini [11 XI] solvere sub censuris ecclesiasticis, quibus se ibidem submisit et insuper petivit ipsos nobiles Petrum et Nicolaum et villam ipsorum Wlosczyborze a solucione dicti census absolvi, quos dominos et ipsorum villam eviterne absolvit, prefato domino Andrea plebano de Sampelborg consentiente⁶, presentibus discretis viris, dominis Petro plebano de Sypnewo⁷ et Laurencio rectore scole de Sampolburg⁸, testibus circa premissa [...^c]
[tu następowała nota Mikołaja syna Jana z Łobżenicy, kleryka diecezji gnieźn., notariusza publicznego cesarskiego autorytetu^a⁹].

^awg tekstu wyciągu z akt oficjalatu kamieńskiego

^btak Kop., zamiast Polonicalis

^cdalszego ciągu brak Kop.

¹Chełmce, wieś par. na zach. od Opatówka w Kaliskiem. Pleban Szymon syn Macieja ze Stawu jako oficjał kamieński wyst. już 1426 i 1428, kanonik kal. 1425-44, pleban w Popowie 1450? (KDW IX nr 1096/7). Nie wiadomo do kiedy był oficjałem kamieńskim.

²Włościborz na pn.-wsch. od Sępólna (Koz. 5 s. 482). Piotr skądinąd nie znany; w 1453 wyst. wdowa po nim, Elżbieta (SHGWlkp.).

³Jak wynika ze sporu toczonego w konsystorzu gnieźn. 6 listopada 1452 (AAG, ACons. A 32, k. 131v), czynsz ten należał się plebanowi w Sępólnie (zob. niżej, przypis 6).

⁴Sośno par. Wielowicz, na pd.-wsch. od Sępólna (Koz. 1 s. 298). Niemierza wyst. także 1441 i 1453-54 (ib. 5 s. 334; SHGWlkp.).

⁵Mikołaj z Włościborza wyst. tylko tutaj.

⁶Sępólno Krajeńskie (Sempelbork), miasto na Krajnie (w powiecie nakielskim). Pleban Andrzej skądinąd nie znany. Parafia należała do bożogrobców gnieźn.; w 1439 r. ustępował z niej zakonnik Stanisław, osadzany był pleban Andrzej (KDW V nr 630).

⁷Sypniewo, wieś par. na zach. od Więcborka (Koz. 3 s. 291, 5 s. 383). Pleban Piotr skądinąd nie znany.

⁸Rektor szkoły sempoleńskiej skądinąd nie znany.

⁹Łobżenica, miasto w powiecie nakielskim (Koz. 4 s. 492). Notariusz Mikołaj skądinąd nie znany, por. jednak z akolitą Mikołajem z Ł. 1455 (Acta capitulorum II nr 521).

Dokument Nr 1418

[Poznań], 1436

Władze miasta Poznania zaświadczają, że mieszczanin poznański Krzyżan zapisał czynsz Michałowi altaryście w kościele Św. Marii Magdaleny w Poznaniu.

Reg. z 1784 r.: Poznań, AAP, CP 14, s. 615 (wg Kopiariusza pozn. wikariuszy katedralnych - tzw. Jura vicariorum - z XVI w., k. 155, zaginionego w 1945 r.).

1436. Coram officio consulari Posnaniensi Krzyżan civis Posnaniensis¹ mediam marcam annui census cum summa capitali⁶ marcarum discreto Michaeli altaristae in ecclesia divae Mariae Magdalenae² in et super domo sua in platea Vratislaviensi sita assecuravit.

¹Krzyżan, por. z Krzyżanem starszym cechu krawców 1455, 1457, wyst. jeszcze 1465, 1470 (ARP III s. 181) lub ze słodownikiem Michałem K. 1468 (ib.).

²Michał nie zidentyfikowany.

Dokument Nr 1419

[Poznań], 1436

Oficjał poznański zaświadcza, że NN (z Sędzina) zapisał czynsz altaryście katedry poznańskiej.

Reg. z 1784 r.: Poznań, AAP, CP 14, s. 629 (wg Kopiariusza pozn. wikariuszy katedralnych - tzw. Jura vicariorum - z XVI w., k. 329, zaginionego w 1945 r.).

1436. Inscriptio census 3 fertonum pro summa 7 1/2 marcarum super bonis Sędzino¹ altaristae altaris immediate suprascripti [sanctae Dorotheae²] coram Jacobo de Grandi canonico et officiali Posnaniensi³.

¹Sędziny (Sędzino), wieś szlachecka par. Buk, na pn. od Buku (Koz. 3 s. 183).

²O altarii pisze Now. I s. 394-395.

³Jakub z Grądów, zob. wyżej, nr 1389/1. Oficjałem pozn. był 1435-37.

Dokument Nr 1420

Kalisz, 23 stycznia 1437

Wymienieni sędziowie sądu wojewodzińskiego dla Żydów w Kaliszu zawiadamiają wojewodę kaliskiego Marcina ze Sławska o ugodzie pomiędzy Żydami Chadzinim i Kawianem.

Kop.: Poznań, WAP, Kalisz Gr. 19, k. 22. Wpis 12 kwietnia 1437.

Magnifico ac generoso viro, domino Martino de Slawsko pallatino Kalisiensi et tutori Maioris Polonie¹, Petrus Deszczynsky protunc vicepallatinus Kalisiensis², Abraham Rosusth de Psary protunc iudex ibidem³, Pallho^a⁴, Mychal Iudei de Kalis⁵, fidele servicium cum incrementis omnis boni. Recognoscimus tenore presencium, quomodo feria quarta proxima post festum beate Agnetis Virginis gloriose de anno Domini mi(llesim)o quadringentesimo XXX septimo, dum in Kalis apud Iudeos iudicantes presidebamus, ibi veniens Chadzyni alias Jordan filius Dauidi Iudei de Kalis⁶ non compulsus, non coactus nec aliquo modo devio seductus, quinymmo sanus mente pariter et corpore existens, et matura deliberacione prehabita, recognovit in facie iudicii, quia misit liberum Cauian Iudeum de Kalis fratrem suum consangvineum⁷ et suos proximiores de omni patrimonio et matrimonio ipsorum, de omnibus literis et munimentis, quecumque super pecunias inter se per terram Maioris Polonie mutuo habuntur in debitis et in aliis omnibus bonis, quocumque censeantur seu nominantur^b (nomine^c), de thezauro ac omnibus ipsorum bonis, quecumque inter se mutuo habuntur, ab hiis omnibus dictus Chadzyni alias Jordan filius Danidi Iudei abcessit imperpetuum et recessit. Nos vero audita prefati Chadzyni alias Jordan recognicione, eidem Cauie Iudeo sentenciamus et adiudicamus omniaprefata et prescripta eviterne possidere et imperpetuum retinere, ipsi vero dicto Chadzyni alias Jordan Iudeo silencium perpetuum impponetis de prefatis, super quo Cauian Iudeus iudicatum solvit. Actum et datum anno, die et loco, quibus supra, sigillo m(agnificencie) v(estre) subappenso⁸.

^atak Kop.

^btak Kop., zamiast nominentur

^cbrak Kop.

¹Marcin ze Sławska, zob. wyżej, nr 1393/1.

²Piotr Deszczyński (z Deszna par. Turek - Koz. 4 s. 164) wicewojewoda w Kaliszu z ramienia Marcina ze Sławska 1437-53 (GUrz. nr C 165) i z tego tytułu przewodniczący wojewodzińskiego sądu żydowskiego w Kaliszu.

³Psary par. Rososzyca, na pn.-wsch. od Ostrowa Wlkp. (Koz. 5 s. 215, 7 s. 378). Abraham Roszust wyst. 1411-37, często jako asesor w sądzie grodzkim w Kaliszu (SHGWlkp.).

⁴Żyd Palto mąż Goldy wyst. w Kaliszu 1419-38 (inf. dra Tomasza Jurka).

⁵Rabin Michał, mąż Słoty, ojciec Salomona-Słomy i Jordana, wyst. w Kaliszu od 1419, pisał się też z Poznania (inf. j. w.).

⁶Chadzyń - Jordan, syn Dawida wyst. w Kaliszu od 1421, potem w Poznaniu 1446-49 (inf. j. w.).

⁷Kawian mąż Sławy (z Krakowa - WSvP s. 138-139) wyst. w Kaliszu 1419-52; zob. też niżej, dok. nr 1687/2.

⁸Z informacji tej zdaje się wynikać że wicewojewoda dysponował w Kaliszu pieczecią swego mocodawcy, zapewne nie jedyną. Czy było tak w każdym powiecie, gdzie rezydował wicewojewoda?

Dokument Nr 1421

Siedlimowo, 13 marca [1437]

Wymienieni plebani, sędziowie polubowni, zawiadamiają gnieźnieńskiego wikariusza kapitulnego Jana Brzostkowskiego, że rozsądzili spór pomiędzy panem Stanisławem a Maciejem klerykiem z Lisewa.

Kop.: Gniezno, AAG, Acta consistorii A 18, k. 43. Wpis 18 marca 1437. Data wpisu określa też najbardziej prawdopodobną datę wystawienia dok. Tytuł: Lyssowo super oculo.

Venerabili in Christo patri, domino Johanni cantori et administratori sede vaccante eclesie Gneznensis, domino eracioso¹, Paulus de Skulsko², Marcus de Varzimowo³ et Gromislaus de Sedlimowo plebani⁴, vestre paternitatis oratores. Wenerabilis in Christo pater et domine, domine fautor graciose! Scire dignetur v(enerabilitas) vestra, quod inter dominum Stanislaum, presencium ostensorem⁵ et Mathiam de Listhowo⁶ talem fecimus concordiam, videlicet quod dominus Stanislaus predictus sub expensis et impensis ipsi Mathie clerico dispensacionem obtinere debet in Curia pape et expedire super oculi carencia, ut possit ad gradus sacerdocii promoveri. Et quando, dante Domino, de Curia venerit, idem dominus Stanislaus debet eidem Mathie solvere unam sexagenam pro expensis infra duos annos, videlicet medietatem sexagene infra unum et aliam medietatem sexagene infra alium annum. Et istam concordiam debet in actis consistorii officii reponere Gneznensis, et hoc sub penis excomunicacionis et viginti marcarum parti tenenti soluturas per partem non tenentem. Sed quia iam veniam coram nobis idem dominus Stanislaus fecit Mathie met septimus, ideo si necesse est, hoc inscribere comittimus voluntati vestre, hoc tamen ante omnia pronuncciamus, quod omnes rancores, disensiones, inimicicias, terminos iudiciales et quaslibet occasiones iniuriosas, que possent odia et displicencias generare, sopivimus, abolevimus et detersimus sentencia arbitrali. Et ad id tenendum se sponte submiserunt et stipulacione solemni unanimi firmaverunt. Datum in Schedlimowo⁴ feria quarta post dominicam Letare.

¹Jan z Brzostkowa, zob. wyżej, nr 1407/5.

²Skulsk na Kujawach, nad granicą wlkp. (Koz. 5 s. 304). Pleban Paweł skądinąd nie znany.

³Warzymowo, wieś par. w powiecie kruszwickim, na pn.-wsch. od Ślesina, nad granicą wlkp. Pleban Marek nie zidentyfikowany.

⁴Siedlimowo, wieś par. na pn.-wsch. od Kleczewa w Gnieźnieńskiem (Koz. 1 s. 275, 5 s. 285). Pleban Gromisław zapewne ident. z wyst. 1415 i 1416 (Acta capitulorum II nr 33; Łaski, Liber beneficiorum I s. 205-206).

⁵Z tekstu zapiski w księdze konsystorza gnieźn. wynika, że chodzi tu o skądinąd nieznanego księdza (prezbiter) Stanisława z Wilczyna.

⁶Może Lisewo, wieś par. na pn.-wsch. od Ślesina (Koz. 4 s. 461). Maciej skądinąd nie znany.

Dokument Nr 1422

Wschowa, 15 marca 1437

Władze miasta Wschowy zaświadczają, że kuśnierz Hanusz sprzedał cechowi rzeźników grunt z szopą we Wschowie.

Or. niegdyś we Wschowie w zbiorach Verein für Erforschung und Pflege der Heimat, dziś nie znany. Pergamin ok. 190 x 100 mm, z dwoma nacięciami po pasku do przywieszenia pieczęci (wg Wyd.).
Wyd.: Grenzmärkische Heimatblätter, 5, 1929, z. 1, s. 180 (wg Or.), tam też wiadomości o wcześniejszych wydaniach.

Nickel Erler foit czur Frawenstad¹ ym namen Hannos Eckels² unnd wir nocheeschrebin scheppin doselbist, mit namen Niclos Crossen³, Niclos Kittel⁴, Jacobus Unrw, Nicolaus Steube, Petir Bedirman, Mertin Nail unnd Hannos Wayner, bekennen offintlich yn desem brife allen, dy yn sehen adir hören lesen, das vor uns yn gehegetin dinge gestandin hot der vorsichtige Hannos pellifex unnd hot ofgegebin, vorreicht unnd vorlanget eynen freyen houf mit eyner schewne, gelegin czwischen Petir Schirmers unnd Schultis des melczers hafen keigen der czigelschewne obir, dem handwerge unnd der gantczen samelunge der fleysscher yn unser stad Frawenstad, unnd gloubit sy den obgeschrebin houf czugewen also recht ist, der ym unnd seynem vorfarn och also vorreicht unnd vorlangit ist en den czuhabin, czubehalden, czuvorsetczen, czuvorkauwfen, unnd czuvorwandeln unnd an eren beqwemsten notcz czu wenden, unschedelich unser stad rechte. Czu bekentnis habin wir unser stad ingesegil an desen brif lossen hengen. Der gegebin ist am freitage noch methefaste noch Cristi gebort virczenhundirtiar dornoch yn dem sebinunnddreisigisten jare.

¹Nikel Erler skądinąd nie znany.

²Hannos Ekel wyst. jako ławnik już 1425 (KDW VIII nr 1039); wg Wyd. był wójtem dziedzicznym we Wschowie. Jako wójt wyst. jeszcze 1457 (Grenzmärkische Heimatsblätter, o. c., s. 181).

³Nikel Krossin jako ławnik wyst. także 1457 (ib.).

⁴Pozostali ławnicy i mieszczanie wschowscy skądinąd nie znani; z nich tylko Hanusz kuśnierz (pellifex; czy to zawód, czy nazwisko?) być może ident. z wyst. także 1425 (KDW VIII nr 1039).

Dokument Nr 1423

Poznań, 18 kwietnia 1437

Wymienieni uczestnicy poznańskiego sądu ziemskiego rozsądzają spór pomiędzy Ozjaszem z Głęboczka a kapitułą poznańską.

Or. nieznany. Spisany był na papierze, pieczętowany pieczęcią do pozwów.
Kop.: Kraków, Bibl. PAN, dok. nr 602, w or. potwierdzeniu sędziego pozn. Abrahama ze Zbąszynia z daty: Poznań, 11 marca 1438 - por. niżej, nr 1449.
Reg.: K. Dziwik, Katalog dokumentów pergaminowych Biblioteki Polskiej Akademii Nauk w Krakowie, cz. III, Wrocław 1970, nr 506 (wg Kop.).

Magnificis dominis Abrahe de Dzbanschyn iudici¹, Petro Scora de Gay subiudici Poznaniensibus², Dobrogostius de Schamothuli Poznaniensis³, Petrus de Bnyn Gneznensis castelani⁴, Nicolaus de Sadowe burgrabius Poznaniensis⁵, Zacharias de Comorowo pallatini⁶, Franciscus de Vyasd iudicis⁷, Vincencius de Sborowo subiudicis⁸, Jaroslaus de Zaparczyno succamerarii⁹, Nicolaus de Sady vexilliferi locatenentes¹⁰, amiciciam cum desiderio omnis boni. Magnifici domini! Significamus vobis tenore presencium, quod cum feria quinta proxima post festum sancti Bartholomei Apostoli in terminis particularibus in claustro fratrum predicatorum ordinis sancti Dominici Poznanie sedentes iudicio regali presidebamus, ubi et vos domine iudex nobiscum presidebatis iudicantes anno Domini millesimo quadringentesimo tricesimo sexto [30 VIII 1436]¹¹, ibi veniens nobilis Ozyas de Glamboczecz¹² astitit terminum peremptorium super wenerabiles dominos Strzeszconem canonicum cum toto capitulo Poznaniensi¹³ de Lussowo¹⁴ et Cocoszczyno¹⁵ pro viginti marcis et alias, prout litera inscriptoria olim domini Mathie Chlapowsky canonici Poznaniensis dicit¹⁶, attingens se ad illum, qui sibi terminum assignavit. Et veniens Johannes ministerialis Poznaniensis¹⁷ coram iudicio recognovit, quod ipsos tribus et ultra ius quarta vicibus ad iudicium clamavit, ut venirent et nullus illorum venit et super hoc adiudicatum solvit et dedimus sibi ministerialem ad avizandum ipsos. Ceterum post hoc in terminis particularibus feria sexta proxima post festum sancti Michaelis Archangeli in claustro fratrum predicatorum ordinis sancti Dominici Poznanie celebratis anno Domini, pront supra etc. [5 X 1436]¹⁸, ibi veniens Johannes ministerialis coram iudicio recognovit, quia avizavit totum capitulum Poznaniense de Lussowo et Cocosczyno ex parte nobilis Ozye de Glamboczecz, ut venirent et contradicerent termino astito, qu[i^a] super se terminum astare promiserunt pro viginti marcis. Qui venientes coram iudicio steterunt et domini ipsis stantibus primo, secundo, tercio et quarto ultra ius quinta vicibus ipsis respondere mandaverunt, si quid ad terminum astitum dicere haberent et ipsi tacendo nolentes respondere a iudicio recesserunt. Et domini, audita ministerialis recognicione, dederunt sibi iustam astacionem termini et decreverunt sibi solucionem facere in octo septimanis sub penis magnis et super hoc adiudicatum solvit. Insuper post hoc in terminis particularibus feria quinta proxima post dominicam Invocavit Poznanie celebratis anno Domini millesimo quadringentesimo tricesimo septimo [1 III 1437]¹⁸ ibi venerabiles viri, domini Strzeszco canonicus cum toto capitulo ecclesie Poznaniensis de Lussowo et Cocoszczyno @I@uerunt penis trium marcarum nobili Ozye de Glamboczecz et iudicio trium marcarum eo, quia sibi non solverunt viginti marcas, prout solvere debuerunt, prout liber terrestris dicit. Quas penas solvere debent in octo septimanis sub pignoracione et super hoc adiudicatum solvit et dedimus sibi ministerialem ad avizandum ipsos. Ceterum post hoc in terminis particularibus feria quarta proxima post Conductum Pasche Poznanie celebratis anno Domini millesimo quadringentesimo tricesimo septimo [I8 IV 1437]¹⁸, ibi veniens Johannes ministerialis coram iudicio recognovit, quia avisavit wenerabiles dominos, totum capitulum ecclesie Poznaniensis ex parte Ozye de Glambok^b, ut venirent et solverent sibi pecuniam principalem singulis diebus pariter cum penis, et non venirent neque solverent. Ideo domini iudicio presidentes decreverunt super ipsos pignoracionem, prout in libro terrestri de verbo ad verbum est inventum et presentibus consignatum. Idcirco magnificenciam vestram petimus studiose, quatinus literam adiudicatoriam super premissa dare dignemini, vestris sigillis confirmantes, prout aliis dare conswevistis, prout eciam est iuris moris et terrestris consuetudo. Actum et datum anno, die, loco et testibus, quibus supra, citatorio sub sigillo.

^adziurka Or.

^btak Or.

¹Abraham Głowacz ze Zbąszynia, zob. wyżej, nr 1393/3.

²Piotr Skóra z Gaju, zob. wyżej, nr 1381/10.

³Dobrogost z Szamotuł, zob. wyżej, nr 1393/2.

⁴Piotr z Bnina kaszlelan gnieźn. 1428, tenutariusz mosiński, zm. 1448 (PSB XXVI s. 385-386).

⁵Sadowie par. Łódź, osada dziś nie istniejąca koło Górki, na pn.-zach. od Mosiny (Koz. 3 s. 171, 8 s. 105; SHGWlkp.). Mikołaj (czy z tego S.?) wyst. już 1412 (Roty IV nr 418, 447), burgrabia w Poznaniu 1436-38 (GUrz. nr C 924), jednocześnie komandor pozn. domu joannitów.

⁶Komorowo par. Kaźmierz, na pd.-zach. od Szamotuł (SHGPoz. II). Zachariasz, także z Piaskowa, zob. wyżej, nr 1381/14.

⁷Ujazd par. Kamieniec, na pd.-wsch. od Grodziska Wlkp. (Koz. 3 s. 348). Franciszek Szkapa wyst. od 1399, wicesędzia w Kościanie 1433-36 i w Poznaniu 1434-36 (GUrz. nr C798, 988; SHGWlkp.).

⁸Zborowo par. Dopiewo, na wsch. od Buku (Koz. 3 s. 464). Wincenty wyst. jako zastępca Piotra Skóry z Gaju: wicepodsędek w Poznaniu 1434-40 i Kościanie 1432-40, potem wicesędzia w Poznaniu 1442 i w Kościanie 1442-50 (GUrz. s. 189).

⁹Zaparcin (dziś część Wronczyna), par. Modrze, na pd.-zach. od Stęszewa (Koz. 3 s. 450). Jarosław był wicepodkomorzym w Poznaniu 1432-38 (GUrz. nr C 1038).

¹⁰Sady par. Lusowo, na zach. od Poznania (Koz. 3 s. 172). Mikołaj wyst. od 1427 - zastępował niekiedy wicechorążego w sądach pozn. i kościańskim (SHGWlkp.).

¹¹Skład sądu potwierdzony w księdze ziemskiej pozn. (WAP Poznań, Poznań Z. 13, k. 167v).

¹²Głęboczek wieś par. na wsch. od Murowanej Gośliny. Ozjasz wyst. także 1412 (SHGPoz. I s. 486).

¹³Strzeszek z Ułanowa, zob. wyżej, nr 1389/11.

¹⁴Lusowo, wieś par. na zach. od Poznania (SHGPoz. II).

¹⁵Kokoszczyn par. Tarnowo Podgórne, na pn.-zach. od Poznania (SHGPoz. II).

¹⁶Maciej Chłapowski, z Chłapowa (na pn.-wsch. od Środy) kanonik pozn. 1419, gnieźn. 1429, zm. 1435 (KDW IX nr 1187/2).

¹⁷Woźny Jan nie zidentyfikowany.

¹⁸Ksiąg ziemskich pozn. z tego posiedzenia brak.

Dokument Nr 1424

Kalisz, 10 maja 1437?

Starosta generalny Wielkopolski zaświadcza, że chorąży kaliski Mikołaj z Pleszewa zapisał czynsz na Potarzycy Mikołajowi kanclerzowi kapituły poznańskiej, Wyszocie prepozytowi tejże kapituły oraz Łukaszowi, panom z Górki.

Kop.: 1. Kraków, Bibl. PAN, rkps 9176 (Księga formularzowa, j. w., nr 1381), s. 125-126; 2. Tamże, rkps 9175 (j. w.), s. 498-499 (tu z datą: 18 maja 1436), obydwa w transumpcie biskupa pozn. Stanisława Ciołka z daty: Kórnik, 4 sierpnia 1437 - zob. niżej, nr 1432.

Nos Raphael de Goluchowo^a succamerarius Calisiensis et capitaneus Maioris Polonie^b generalis^c¹ significamus ^d-e

tenore presencium

universis presentibus et futuris, quibus expedit, quomodo ad nostram necnon aliorum eiusdem terre nobilium veniens presenciam strennuus^f et generosus dominus Nicolaus de Pleschewo^g vexi[s. 499]llifer^h Calisiensis², non compulsus nec coactus nec aliquo devioⁱ seductus errore, sed sanus mente existens pariter et corpore, usus suorum consilio^j amicorum^k et matura deliberacione prehabita, in et super tota sua hereditate Potarszycze^l in districtu Calisiensi sita³ ac super omnibus censibus, fructibus, redditibus, obvencionibus et appendiis universis ad dictam hereditatem Potarsicza^ł quomodolibet pertinentibus, octo marcas currentis monethe^m et numeri Polonicalis consueti, XLVIIIⁿ grossos ^o-p

marcam in

quamlibet computando, census annui^q super quodlibet festum Nativitatis Domini [25 XII] solvendas, venerabili viro, domino Nicolao cancellario⁴, Vyschothe^c preposito ^r-s

eclesie Poznaniensi

⁵ et Luce heredibus de^t Gorka⁶, nepotibus suis pro centum^u marcis minus duabus marcis monethe^m et numeri suprascriptorum emptas^v pro rectore eclesie sive^w plebano in Curnik⁷ et successoribus eius sub spe et titulo reempcionis^x alias na wederkoff^y vendidit, asscripsit^z et coram nobis more consueto et iuxta terre^aa consuetudinem rite et racionabiliter^c super reempcionem in perpetuum resignavit. Quasquidem octo marcas census annui^ab monethe^m et numeri prescriptorum prefatus dominus Nicolaus et posteritas^ac ipsius super quodlibet^c festum Natalis^ad, ut descriptum est, [s. 126] singulis annis^ae ^d-e

nominato plebano sive rectori eclesie parrochialis in Curnik et successoribus ipsius solvere debet et obligatur per ipsum dominum plebanum in Curnik et successores ipsius habendum

, tenendum, levandum et in^af usus beneplacitos, quos^ag noverit meliores libere convertendum. Harum quibus sigilla nostra sunt appensa testimonio literarum. Datum et actum in Calis^ah feria sexta in crastino Asscensionis Domini anno eiusdem millesimo^ai quadrigentesimo^aj tricesimo septimo^ak, presentibus ibidem nobilibus^al dominis Nicolao^ał Gyszyczsky⁸, Johanne de Jedlcza^am⁹, Philipo de Droschewo¹⁰, Jaszcone de Gloszky^an¹¹, Santhomiro^ao de Scudla¹², ^d-e

Strzesczcone de Bodzathy

¹³ heredibus et aliis multis fidedignis vocatis et rogatis in testiminio premissorum¹⁴.

^aGluthowo Kop. 2

^bPolonye Kop. 2

^cbrak Kop. 2

^d-ebrak Kop. 2

^fstrenuus Kop. 2

^gPlechowo Kop. 2

^hvexilipher Kop. 2

ⁱdevia Kop. 2

^jconsillis Kop. 2

^kannorum Kop. 2

^lPatheosicze Kop. 2

^łPotarsicze kop. 2

^mmonete Kop. 2

ⁿquadraginta octo Kop. 2

^o-pin marcam Kop. 2

^qdomini Kop. 2

^r-sPoznaniensis eclesie Kop. 2

^tin Kop. 2

^uocto Kop. 2

^vemtas Kop. 2

^wsue Kop. 2

^xrempcionis Kop. 2

^yvavercow Kop. 2

^zascripsit Kop. 2

^aabrak Kop. 1

^abanni Kop. 2

^acposteruta Kop. 2

^adNatilis Kop. 2

^aeannus Kop. 2

^afbrak Kop. 1

^agquas Kop. 2

^ahKalis Kop. 2

^aiM^o Kop. 1

^ajCCCC Kop. 2

^aksexto Kop. 2

^alnobilis Kop. 2

^ałNicolaus Kop. 2

^amJedlicza Kop. 2

^anGlosky Kop. 2

^aoSwantoslao Kop. 2

¹Rafał z Gołuchowa, zob. wyżej, nr 1406/1.

²Pleszew, miasto w powiecie kal. Mikołaj z P. i z Cielczy podczaszy pozn. 1427, chorąży kal. 1429, potem kasztelan kal. 1445-47, chorąży kal. 1447-65, zm. 1465 (PSB XXI s. 132).

³Potarzyca, wieś par. na pd.-zach. od Jarocina (Koz. 3 s. 76).

⁴Mikołaj z Górki zob. wyżej, nr 1391/5.

⁵Wyszota z Górki, zob. wyżej, nr 1396/6.

⁶Łukasz z Górki, zob. wyżej, nr 1393/7.

⁷Kórnik, miasteczko Górków na pd. od Poznania.

⁸Giżyce, wieś par. w powiecie kal., na pn.-wsch. od Grabowa w ziemi wieluńskiej (Koz. 4 s. 225). Mikołaj może ident. z M. Giżyckim z Koryt wyst. 1444 (SHGWlkp.).

⁹Jedlcza, dziś Jedlec-Stara Wieś, wieś par. na pn.-zach. od Kalisza (Koz. 4 s. 309, 7 s. 338). Jan trudny do odróżnienia od innych licznych właścicieli J. (SHGWlkp.).

¹⁰Droszew, wieś par. na zach. od Kalisza (Koz. 1 s. 63). Filip wyst. 1436-40 w otoczeniu Ciołków - starosty generalnego Wlkp. i biskupa pozn. (KDW V nr 589, 609, 627; Acta capitulorum II nr 1107; niżej, nr 1504/10.

¹¹Głuski (Głoski) par. Kościelna Wieś, na zach. od Kalisza (Koz. 1 s. 75, 4 s. 231, 7 s. 330). Jan, z drobnej szlachty podkaliskiej, wyst. także 1428 (KDW IX nr 1163/4).

¹²Szkudła par. Kucharki, na pn.-zach. od Kalisza (Koz. 5 s. 396). Świętomir, zapewne z drobnej szlachty podkaliskiej, skądinąd nie znany.

¹³Bożatki par. Kościelec Kaliski, na pd.-wsch. od Stawiszyna, osada dziś nie istniejąca. Strzeszek wyst. także 1441 (niżej, nr 1572/9).

¹⁴W tejże sprawie por. też niżej, dok. nr 1431 i 1432 oraz KDW V nr 614.

Dokument Nr 1425

Wschowa, 20 maja 1437

Starosta wschowski zaświadcza, że Marcin Chwalęta z Osowej Sieni zapisał czynsz Henrykowi Melcerowi altaryście w kościele parafialnym w Poznaniu.

Kop.: Poznań, AAP, Acta consistorii 41, k. 83v. Wpis 23 września 1461.
Reg.: KDW V nr 598 (wg Kop.).

Uw.:Dok. wydajemy w całości, ponieważ dokumenty starostów wschowskich zachowały się w niewielkiej liczbie.

Nos Mathias Borek de Osszyeczna capitaneus Wschowensis¹ significamus tenore presencium presentibus et futuris, presencium noticiam habituris, quibus expedit universis, quomodo ad nostram necnon aliorum eiusdem terre nobilium veniens presenciam nobilis vir Martinus Chwalantha heres in Osszowaszyen² non compulsus, non coactus nec aliquo errore devio seductus, sed sanus mente pariter et corpore existens, usus suorum consilio amicorum spontaneaque et matura desuper deliberacione prehabita, in et super medietate ville et hereditate Osszowaszyen² et sorte sua, quam habet in hereditate Dambowalanka in districtu Wschowiensi sitis³, super scultetiis, allodiis et singulis aliis kmethonibus censualibus ipsum concernentibus, decem marcas annui census latorum grossorum et non parwos denarios, quamlibet marcam censualem pro decem marcis latorum grossorum Pragensium de bona moneta, numeri Polonicalis consweti, quadraginta octo grossos marcam in quamlibet computando, pro altari in et super honore beate Marie Magdalene Poznaniensis ecclesie parrochialis eiusque Sancte Crucis Exaltacionis dedicato et errecto, discreto viro Henrico Melczer altariste et rectori eiusdem ecclesie Poznaniensis parrochialis⁴, precipue nomine et titulo reempcionis, vendidit et coram nobis more solito et consweto racionabiliter resignavit. Quosquidem census sic sub proprietate et censuris ecclesiasticis donatos ac iure et iudicio spirituali peramplius habendos, prefatus Martinus Chwalantha aut sui legittimi successores solvere se obligarunt, tenentur et debent singulis annis super quelibet Quatuor Tempora continue annuatim se sequencia, a proximis nunc venturis incipiendo, duas sexagenas latorum grossorum et non parwos denarios vel saltem de medientibus grossis Poznaniam apportare sub nostra et aliorum capitaneorum futurorum in Wschowa pigneracione. Ibidem coram nobis veniens generosa domina Agneta uxor nobilis Martini Chwalantha prefati² obligavit se coram nobis cum consensu suorum amicorum non compulsa, non coacta, sed animo deliberato, nunquam velle dote et dotalicio impedire predictas decem marcas census, quamdiu reempcio duraret et in nullo articulo contradicere nec aliquo iure spirituali aut seculari ewadere nec aliqua nowa adinvencione, sed illud, quod desinat in bonis hereditariis nobilis Martini Chwalantha prius nominati mariti sui legittimi, prefata domina Agneta supplere tenetur suo dote et dotalicio, et ad hec consensit non contradicere, sed libere ac benivole cedere prefato domino Henrico Melczer aut suorum propinquiorum ad hoc altare successivorum. Quamquidem empcionem et resignacionem sic rite et racionabiliter factam grate et rate habentes, nominato domino Henrico Melczer suisque ad hoc altare legittimis successoribus prefatas decem marcas annui census, ut prefertur, in omnibus punctis, clausulis et articulis contribuimus, ratificamus auctoritate et vigore nostro confirmamus, tali condicione interiecta, quod quandocunque prescriptus Martinus Chwalantha aut sui legittimi successores predictas decent marcas annui census reemere potuerint in toto et non in parte, ut extunc quamlibet marcam censualem pro decem marcis latorum grossorum bone Pragensis monete, ut easdem vendiderunt. In quorum omnium fidem et testimonium sigillum nostrum presentibus est appensum. Actum et datum in Wschowa feria secunda Pentecostes anno Domini millesimo quadringentesimo tricesimo septimo, presentibus strenuis ac nobilibus dominis Johanne Suchorzewsky⁵, Boguslao Mlynsky plebano Wschowiensi⁶, Johanne Kothwycz de Szyedlecz⁷, Stanislao Jaroszewsky⁸, Nicolao Krzekothowsky⁹, Sigismundo Sokolowsky¹⁰ et aliis quampluribus fidedignis specialiter vocatis et rogatis in testimonium premissorum.

¹Maciej Borek z Osiecznej starosta wschowski 1432-43, potem kasztelan nakielski 1442-52 (Spisy wlkp.; PSB XIX s. 33).

²Osowa Sień, wieś par. na pn.-wsch. od Wschowy (Koz. 2 s. 559). Marcin Chwalęta wyst. także 1444 i 20 kwietnia 1447 (niżej, nr 1680; mat. KDW).

³Dębowa Łęka, wieś par. na pn.-wsch. od Wschowy (SHGPoz. I s. 352, gdzie też korektury błędnych informacji zawartych w reg. niniejszego dok. w KDW V).

⁴Henryk Melcer jako altarysta w kościele par. Św. Marii Magdaleny w Poznaniu wyst. jeszcze 1461 z okazji transumowania niniejszego dok. (AAP, AC 41, k. 83v). Nie był nigdy rektorem (plebanem) tego kościoła.

⁵Jan Suchorzewski (ze wsi Suchorzew par. Kowalew, na pn.-zach. od Pleszewa - Koz. 1 s. 312), syn Olbrachta z Cielczy i Pleszewa, wyst. od 1424, łowczy gnieźn. 1453, tenutariusz pyzdrski 1445, zm. po 1455 (GStar. s. 81).

⁶Bogusław z Młynów (Trzykolne Młyny par. Radzewo, na pd.-zach. od Kórnika) wyst. w Młynach 1420-26 (KDW V nr 445), pleban we Wschowie 1437 (tutaj) - 1440 (KDW V nr 629; AAP, AC 23 k. 118), nie był plebanem już 1442 (KDW V nr 695).

⁷Siedlec to najpewniej Siedlnica (Zedlitz, Sedlicz), wieś par. na pd. od Wschowy, własność Kotwiczów (Koz. 3 s. 187). Jan zapewne ident. z Hanczlem Kotwiczem wyst. także 1444 (ib.).

⁸Stanisław Jaroszewski nie zidentyfikowany, nie znany ani w Jaroszewie par. Popowo Kościelne (na pn.-zach. od Kłecka), ani w Jaroszewie par. Sieraków (SHGWlkp.).

⁹Krzekotowice par. Pępowo, na pd.-wsch. od Krobi. Mikołaj wyst. także 1405-47? (SHGPoz. II s. 472).

¹⁰Sokołowice (Sokołowo) par. Charbielin, na pd.-zach. od Śmigla (Koz. 3 s. 231). Zygmunt, także z Chomęcic (SHGPoz. I s. 209) wyst. tutaj oraz 1443, 1446, 1452, 1454 (ib.; SHGWlkp.), nie żył już 1463 (ib.).

Dokument Nr 1426

Obra, 21 czerwca 1437

Starosta generalny Wielkopolski zaświadcza, że Michał Jarogniewski z Jaromierza zapisał czynsz klasztorowi cystersów w Obrze.

Or.: Poznań, AAP, D. perg. 30 (Obra - klasztor A 21). Pergamin 269 x 160 + 34 mm, pozalewany, wyblakły, podarty. Dziura po sznurze do przywieszenia jednej pieczęci. Na odwrocie streszczenia i informacje o oblatach (XVI-XVIII w.).

In nomine Domini amen. Ad perpetuam rei memoriam. Raphael de Goluchowo succamerarius Kalisiensis et capitaneus Maio/ris Polonie generalis¹ significamus tenore presencium, quibus expedit universis, presentibus et futuris, quod ad nostram aliorumque eiusdem / terre nobilium presenciam veniens nobilis dominus Michael Jarognyewsky de Jaromirz² non compulsus, non coactus neque / aliquo sinistro modo seductus, quinimo sanus mente pariter et corpore existens, usus amicorum suorum consiliis et matura deliberacione prehabita, super tota sua villa seu hereditate dicta Jaromirz in terra Maioris Polonie et districtu Costanensi sitta², unam marcam peccuniarum annui census currentis monete et numeri Polonicalis, in ipsam marcam quadraginta et octo grossos computando, venerabili et religiosis viris, dominis Hermanno abbati necnon fratribus tocius conventus monasterii Obra³ et ipsorum posteritatibus spe et foro perpetualis vendicionis imperpetuum vendidit et coram nobis more solito et consueto ritte ac racionabiliter imperpetuum resignavit. Quamquidem marcam census annui solvere et dare debet et sit astrictus singulis annis perpetualiter dictis dominis abbati et fratribus eiusdem conventus super festum Pasche continue se sequens sub vallato et vadio penarum magnarum per memoratos dominos abbatem et fratres ipsius monasterii habendam, tenendam, levandam et ad usus suos beneplacitos libere et quiete convertendam, prout ipsis aut ipsorum posteritati melius et utilius videbitur expedire, hoc tamen specialiter adiecto et expresso, quod dum nominatus dominus Michael Jarognewsky aut ipsius posteri dictam marcam census annui alicubi alias super hereditate, alias na dzedzythwye, posessionata in districtu Costanensi a monasterio antedicto Obra in quinque aut in sex miliarium distancia emeret aut compararet et secundum modum et consuetudinem reformaret et resignaret imperpetuum dominis abbati et fratribus conventus memorati, quem ipsi domini abbas et totus conventus dicti monasterii Obra dictum censum unius marce ibidem, ubi emeret et resignaret, iuxta ritum et consuetudinem terrestrem imperpetuum recipere et assumere debent irrecuse peramplius dictam villam Jaromirz a solucione census antedicti unius marce liberam mittendo et solutam. In cuius rei testimonium sigilla nostra presentibus sunt appensa testimonio literarum. Datum et actum in monasterio Obra feria sexta proxima ante festum beati Johannis Baptiste anno Domini millesimo quadringentesimo tricesimo septimo, presentibus ibidem nobilibus et generosis viris Nicolao de Pyaskow⁴, Thoma de Slawno⁵, Nicolao de Scoraczewo⁶, Junoch de Jaroslawyecz⁷, Alberto de Drachowo⁸, Johanne de Pywonicze⁹ et aliis quampluribus fidedignis testibus circa premissa vocatis specialiter et rogatis in fidem et testimonium premissorum.

¹Rafał z Gołuchowa, zob. wyżej, nr 1406/1.

²Jaromierz par. Kopanica, na pn.-wsch. od Kargowej (SHGPoz. II). Michał Jarogniewski (z Jarogniewic par. Głuchowo) i Jaromierza wyst. 1417-37, burgrabia w Kościanie 1432-34 (ib. s. 32, 40).

³Herman opat klasztoru cystersów w Obrze, zob. wyżej, nr 1414/1.

⁴Piaskowo par. Ostroróg, tuż na pd.-wsch. od Ostroroga (Koz. 3 s. 22). Tu jednak Mikołaj nie wyst., świadkuje natomiast również na dok. z 23 lipca 1437 i z 13 grudnia 1439 (niżej, nr 1430/4 i 1484/7).

⁵Sławno par. Lubasz na pd. od Czarnkowa (Koz. 3 s. 212). Czy stąd Tomasz wyst. 1433-38 (KDW IX nr 1329/10)?

⁶Skoraczewo par. Białcz Stary, na pd.-zach. od Kościana (Koz. 3 s. 200). Mikołaj wyst. 1435-40 (KDW V nr 561, 589, 601, 612, 647; Acta capitulorum II nr 1097, 1100, 1107), może ident. z wyst. już wcześniej Niklem ze Skoraczewa (SHGWlkp.).

⁷Jarosławiec par. Trzebaw, na wsch. od Stęszewa. Junoch wyst. także 1436 (KDW V nr 589), może i 1421 (SHGPoz. II s. 43).

⁸Drachowo par. Gurowo, na pd. od Gniezna (Koz. 1 s. 62, 4 s. 185). Wojciech zapewne z drobnej szlachty licznie zamieszkującej D., może ident. z Wojciechem wyst. 1425 (KDW VIII nr 1066/5).

⁹Piwonice par. Dobrzec?, tuż na pd. od Kalisza (Koz. 5 s. 159-160). Jan wyst. od 1423 (Roty IV nr 865), potem uczestnik wyprawy węgierskiej Władysława III 1440 i 1442, wicechorąży w Kaliszu 1445 i wicepodkomorzy tamże 1453 (GUrz. nr C 255, 244), wyst. jeszcze 1463 (SHGWlkp.).

Dokument Nr 1427

Poznań, 30 czerwca 1437

Stanisław Ciołek biskup poznański potwierdza dokument biskupa poznańskiego Mikołaja Kurowskiego dotyczący ołtarza w katedrze poznańskiej.

Kop.: Poznań, AAP, Acta consistorii 49, k. 36-37. Wpis 3 lipca 1469.

In nomine Domini amen. Ad perpetuam rei memoriam. Proinde nos Stanislaus Dei gracia episcopus Poznaniensis¹ significamus tenore presencium universis tam presentibus, quam futuris presencium noticiam habituris, quomodo ad nostram nostrique capituli Poznaniensis accedens presenciam honorabilis vir Nicolaus vicecustos, vicarius perpetuus et altarista ecclesie nostre Poznaniensis², quoddam privilegium reverendi in Christo patris, domini Nicolai de Curow dive memorie episcopi olim Poznaniensis suo et capituli sui tunc sigillis roboratum per inundacionem aque et diluvium tunc in Poznania existens inaudibile madefactum et infectum nobis exhibuit huiusmodi sub tenore:
[następuje dok. biskupa poznańskiego Mikołaja z Kurowa z daty: Poznań, 3 kwietnia 1399 - KDW VI nr 371].
[k. 36v] Post cuiusquidem privilegii exhibicionem memoratus Nicolaus vicecustos etc. ecclesie nostre Poznaniensis nobis humiliter supplicavit, quatenus prescriptum privilegium taliter per diluvium et aque inundacionem, ut prefertur, destructum, renovare et confirmare dignaremur iuxta continenciam ipsius pariter et tenorem. Nos vero peticionem dicti Nicolai racioni et iuri consonam attendentes, predictum privilegium cum quorundam verborum ipsius digna et iusta mutacione duximus renovandum renovamusque et confirmamus, census quoque [k. 37] redditus et proventus in co contentos ascribimus, apropriamus et incorporamus per presentes perpetuis eviternisque temporibus duraturis. In quorum omnium fidem et testimonium premissorum presentem nostram renovacionis et confirmacionis literam nostro et capituli nostri Poznaniensis sigillis maioribus iussimus communiri. Actum et datum Poznanie die dominico in crastino sanctorum Petri et Pauli Apostolorum anno Domini millesimo quadringentesimo tricesimo septimo, presentibus ibidem venerabili et honorabilibus dominis Philippo decretorum doctore, canonico Poznaniensi et custode Curzelouiensi³, Jacobo de Prazmowo in Dolsko⁴, Martino Szykora in Krirowo plebanis⁵ et vicariis perpetuis dicte ecclesie Poznaniensis, Myklasch de Malczewo⁶, Alberto Kukla scriba eiusdem reverendi in Christo patris, domini Stanislai episcopi Poznaniensis⁷ et familiaribus ceterisque fidedignis.

¹Stanisław Ciołek, zob. wyżej, nr 1388/6.

²Chodzi tu o altarię Św. Doroty w katedrze pozn., zob. o niej Now. I s. 394-395, który twierdzi, że wyst. tutaj wikariusz Mikołaj jest ident. z Mikołajem z Lusowa, wyst. od 1399 (KDW VI nr 371/3) aż do 1446.

³Kanonik Filip, zob. wyżej, nr 1407/8.

⁴Jakub Prażmowski z Prażmowa koło Grójca na Mazowszu, pleban w Sobikowie na Mazowszu 1419 i kapelan Andrzeja Łaskarza, pleban w Prażmowie 1425, Dolsku 1432, wikariusz wieczysty w katedrze pozn. 1426, archidiakon śremski 1440-55, zm. 1455/56. (Now. I s. 722, II passim).

⁵Krerowo (Kryrowo), wieś par. na pn.-zach. od Środy (Koz. 2 s. 359), posiadłość biskupów pozn. Pleban Marcin Sikora skądinąd nie znany.

⁶Malczewo par. Jarząbkowo, na pn.-wsch. od Gniezna (Koz. 1 s. 160-161, 5 s. 7). Miklasz, Mikołaj, wyst. 1437-61, wicepodsędek w Kcyni 1442 (GUrz. nr C 325), dworzanin i wicemarszałek biskupa pozn. Andrzeja Bnińskiego, rezydent w Lubiniu 1461 (SHGWlkp.; KDW n. s. I nr 239; MPH V s. 650; niżej, nr 1673/6).

⁷Wojciech Kukla (Kukła) syn Andrzeja z Gniezna, jako notariusz publiczny wyst. także 1441 (niżej, nr 1569/4) oraz 9 maja 1446 (mat. KDW). Wg Haina s. 139, jest ident. z Wojciechem Kuklą pisarzem arcybiskupa Wincentego Kota aż do jego śmierci, plebanem w Kwieciszewie, wreszcie w Słupcy 1449 (Acta capitulorum II nr 450-453).

Dokument Nr 1428

Toruń, 1 lipca 1437

Wymienieni przedstawiciele króla polskiego i wielkiego mistrza krzyżackiego ustalają porozumienie w sprawie zbiegostwa ludności zależnej.

Kop. współczesna or.: Berlin-Dahlem, GStAPK XX, HA OBA 7336.
Reg.: Reg. Teut. I, nr 7336 (wg Kop.).

Nos Jarandus de Breudzewo^a pallatinus Wladislauiensis¹, Abraham de Banschino iudex Posznaniensis², Conradus de Erlichszhawszen commendator in Antiquo Castro³, Johannes de Baysen iudices iurati⁴ per serenissimum principem et dominum, dominum Wladislaum Dei gracia regem Polonie parte ab una et magistrum generalem terre Prussie⁵ parte ab altera, specialiter deputati notum facimus, quibus expedit universis, tam presentibus, quam futuris presenciam noticiam habituris, quomodo super articulis profugum kmethonum sive hominum a propriis dominis illibere recedencium, ex unanimi nostris arbitrio, voluntate et consensu statuimus et declaravimus ac declaramus per presentes super eisdem articulis perpetue pacis super hoc edicto speciali et expresso, quod rustici, coloni, thabernatores, schulteti, ortulani et alie similes persone Regni Polonie terrarum et ducatuum predictorum, qui dominis suis obligantur et sine satisfaccione condigna iuxta conswetudinem earundem terrarum recesserunt et ad terras nostras, videlicet Prussiam, Liuoniam et Nouam Marchiam publice seu occulte fugierunt^b, commendatores, officiales, terrigene et subditi ordinis nostri iurisdicionem pro parte exercentes, qui fuerint requisiti, ad restitucionem eorum cum rebus suis et bonis omnibus eisdem dominis sine mora, difficultate et contradiccione teneantur. Idem ordo per omnia in rusticis, colonis, tabernatoribus, scultetis, ortulanis et aliis similibus personis terrarum nostrarum predictarum ad regnum et ducatos^a predictos fugientes observetur nec decetero taliter acceptantur aut servantur fugientes⁶, hoc adiecto, si dicti rustici, coloni, tabernatores, sculteti, ortulani et alie similes persone utriusque sexus, quocumque parte indebito a dominis suis propriis illibere recesserint sine ordine et condigna satisfaccione, iuxta vim, modum et formam inferius scriptis^a restitui tenebuntur, videlicet, ut prefertur, qui sine debito tempore recesserint, ad hereditates dominorum extraneorum aut terrigenarum terrarum Prussie et aliorum etc. venientes, fruges et alia victualia, pecura^a et pecudes aut quevis suppellectilia domus acquirerent et haberent segetes, que^a iam in agris haberent seminatos^a, semina heredi ville remanebunt ex integro, fruges autem, quas haberent in allodiis, acervis trituratos^a, sive non trituratos^a, levabunt ex integro cum aliis bonis ibidem acquisitis, soluto censu domino heredi ville. Casu vero, si dicti kmethones agros, ad quos recesserant, non haberent seminatos, tunc dimidietatem frugum omnium, tam in allodiis, quam acervis, eciam contrituratis, ipsi domino et heredi ville remanebunt et reliquent. Si autem dominus ville ipsum kmethonem aut aliam similem personam racione censsus anni presentis vellet arrestare, dicens ipsum libertatem non habere, tunc scultetus sive advocatus ville cum suis scabinis periurabunt aut prestabunt iuramentum, quod kmetho aut kmethones non haberent libertatem et post iuramentum prestitum kmetho vel kmethones censum persolvent. Si vero ipse dominus ville ipsum vel ipsos kmethones asserit debitorie obligatos, sed dicens eis aliqua mutuasse, idem heres et dominus ville suum debitum periurabit et post factum iuramentum kmetho vel kmethones debita persolvent per bona sua ibidem acquisita. Sed si contingeret, quod ipsi kmethones, sculteti, tabernatores ortulani, rustici et alii bona sua perderent et nullas haberent possessiones, tunc a dominis et heredibus suprascriptis absoluti libere ad dominos, a quibus recesserant, et ad propria debent restitui et reverti. Tempore vero messis, si talia contingerent, tunc kmethones omnia bona eorum et fruges metere debent et post messem domino heredi medietatem dare tenebuntur omnium frugum. Si autem in casu contingat aliquem masculum de Regno Polonie in terra Prussia uxorem, virginem vel viduam accipere, talis uxorem accipiens, pari modo priorum kmethonum sit cum uxore et omnibus bonis, agris et possessionibus restituendus. Sed uxor de villa exiens septem marcas exiles numeri et monete Prutenicalis relinquat, si se eadem bona ad maiorem summam extendant, si minora bona ipsius uxoris fuerint quam septem marce, omnia bona uxor preter vestimenta sua relinquat, maritus vero omnia bona sua libere accipiat. Si vero dominus ville utrarum parcium Regni Polonie et terrarum Prussie pro restimendo uno vel pluribus kmethonibus requisitus per aliquam parcium fuerit et requisitus habere se kmethonem negaverit, non tamen negacione facta kmetho vel kmethones obmittantur. Si negans iuramentum prestabit corporale, quod talis vel tales kmethones non de mandato nec de consilio ipsius nec eciam scit, quomodo recessit vel recesserunt. In quorum omnium et singulorum fidem et testimonium premissorum sigilla nostra presentibus sunt appensa. Actum et datum in Torun, in pretorio, loco superiori consolatus Thoronensis, anno nativitate^a Domini M^o quadringentesimo tricesimo septimo, feria secunda in octava sancti Johannis Baptiste etc.

^atak Kop.

^bo formie zob. Słownik łaciny średniowiecznej w Polsce, t. 4, s. 419

¹Jarand z Brudzewa, Grabi, podczaszy brzeski 1402, stolnik 1403, chorąży inowrocławski 1408, Grunwaldczyk, starosta inowrocławski 1417, wojewoda tamże 1426/27, potem wojewoda sier. 1439, zm. 1452 (PSB III s. 6-8; ib. X s. 612; Spisy sier.).

²Abraham Głowacz ze Zbąszynia, zob. wyżej, nr 1393/3.

³Konrad von Erlichshausen komtur Starogardu Chełmińskiego, potem 1441-49 wielki mistrz, zm. 1449.

⁴Jan Bażyński, von Baysen, późniejszy przywódca Związku Pruskiego, gubernator Prus z ramienia Kazimierza Jagiellończyka 1454, zm. 1459 (M. Biskup, w: Ludzie pomorskiego średniowiecza, Toruń 1981, s. 13-22).

⁵Wielkim mistrzem był 1422-41 Paweł von Russdorf (zm. 1441).

⁶Fragment tekstu od rustici do fugientes stanowi prawie dokładny przejątek z tekstu pokoju brzeskiego z 31 grudnia 1435, por. E. Weise, Die Staatsverträge des Deutschen Ordens in Preussen im 15. Jahrhundert, Bd. I, Königsberg (1938), s. 205, par. 15. Paragrafu tego nie ma w wydaniu polskim: Volumina legum I, s. 61 (col. 135). Tekst z 1435 r. stanowi zresztą tylko nieznaczne przetworzenie odpowiedniego paragrafu traktatu pokoju melneńskiego z 1422 (E. Weise, o. c., s. 161, par. 10). Ani traktat melneński, ani brzeski wśród kategorii ludności chłopskiej nie wspominają jednak tu wymienionych sołtysów.

Dokument Nr 1429

Poznań, 5 lipca 1437

Biskup poznański nadaje biskupią wieś Orkowo w dożywocie kanonikowi Jakubowi z Grądów.

Kop.: Poznań, AAP, CP 28 (Acta capituli Posn.), k. 183-183v. Wpis w 1437 r.

Stanislaus Dei gracia episcopus Poznaniensis¹ significamus tenore presencium, quibus expedit universis, quod requirentibus fidelium serviciorum meritis nobis et ecclesie nostre Poznaniensis predicte per honorabilem virum Jacobum de Grandi canonicum necnon vicarium in spiritualibus et officialem ecclesie nostre Poznaniensis generalem² multipliciter et utiliter impensis et imposterum Deo propicio propensius impendendis, horum intuitu volentes eidem Jacobo recompensam facere specialem, sibi tamquam bene merito de consilio et consensu venerabilium fratrum nostrorum, dominorum capituli dicte ecclesie nostre Poznaniensis in capitulo generali die date presencium capitulariter congregatorum, villam Orkowo nostre mense episcopalis³ cum omnibus et singulis ipsius ville utilitatibus, fructibus, censibus, redditibus, proventibus, pertinenciis et obvencionibus universis ad ipsam villam Orkowo quomodolibet spectantibus, quibuscumque nominibus censeantur, cum omni iure et dominio, nichil pro nobis in eadem villa iuris vel dominii penitus reservantes, eciam cum piscaturis, pratis, molendinis, borris, fluminibus, lacubus, silvis et nemoribus in limitibus dicte ville consistentibus graciose donamus, damus, contulimus et assignamus cum effectu per presentes liberaliter et expresse, per ipsum Jacobum canonicum nostrum premissa omnia et singula tenenda, habenda, possidenda, tollenda, utifruenda, pro usu beneplacito convertenda annis singulis tamdiu, quamdiu perseverenciam seu vitam duxerit in humanis, ita quod ipso exuto corpore ad mensam nostram vel successorum nostrorum prefata omnia et singula revertentur et nobis viventibus licebit pro edificiis et omni alio usu ligna cuiuslibet generis et speciey ad voluntatem excidere et educere, pisces aliquando pro nostra tantummodo necessitate piscari. Harum quibus nostrum et dicti capituli nostri sigilla sunt appensa testimonio literarum. Actum et datum Poznanie feria sexta infra octavas beatorum Petri et Pauli Appostolorum, presentibus et consencientibus venerabilibus et honorabilibus viris, dominis Mathia Drya decano⁴, Nicolao de Glamboczecz Poznaniensi⁵, Johanne Srzemensi⁶, Johanne Drzewiczski Warschouiensi archidiaconis⁷, Nicolao Gorka cancellario⁸, prelatis, necnon Johanne de Czechel⁹, Jaroslao Cancolewski¹⁰, Nicolao Slupkone¹¹, Thoma¹², Hectore¹³, magistro [k. 183v] Strzeschkone¹⁴, Mathia Wronczinski¹⁵, Jacobo Wyganowski¹⁶, Nicolao Czotczany¹⁷ et Nicolao Cocoschka canonicis¹⁸ ecclesie prefate Poznaniensis in loco capitulari in dicta ecclesia Poznaniensi sito anno nativitatis Domini millesimo quadringentesimo tricesimo septimo.

¹Stanisław Ciołek zob. wyżej, nr 1388/6.

²Jakub z Grądów, zob. wyżej, nr 1389/1.

³Orkowo par. Radzewo, na pn. od Śremu (Koz. 2 s. 550).

⁴Maciej Dryja i Mikołaj z Głęboczka, zob. wyżej, nr 1391/3, 14.

⁵Maciej Dryja i Mikołaj z Głęboczka, zob. wyżej, nr 1391/3, 14.

⁶Jan syn Bogusława z Twardowa (w Kaliskiem) archidiakon śremski 1435-39, kanonik pozn. i pleban w Dolsku 1440-67, oficjał pozn. 1446-47, zm. 1467 (Now. I s. 719, II s. 238, 411 n.).

⁷Jan syn Bogusława z Drzewicy kanonik pozn. 1431, wikariusz generalny pozn. 1433-35 archidiakon warszawski 1434-52, prepozyt kolegiaty warszawskiej 1452, zm. 1469 (Now. II s. 210, 229, 237 n.).

⁸Mikołaj z Górki, Jan z Czechla i Jarosław z Kąkolewa, zob. wyżej, nr 1391/5, 8, 16.

⁹Mikołaj z Górki, Jan z Czechla i Jarosław z Kąkolewa, zob. wyżej, nr 1391/5, 8, 16.

¹⁰Mikołaj z Górki, Jan z Czechla i Jarosław z Kąkolewa, zob. wyżej, nr 1391/5, 8, 16.

¹¹Mikołaj syn Jana Słupka ze Studzieńca, zwany też Słupkiem, student prawa w Pradze 1408, kanonik pozn. 1418, gnieźn. 1426, pleban w Biezdrowie i w Szamotułach, zm. 1442/43 (Now. I s. 735; Kor. III s. 546-547; MPHV s. 956; Bullarium Poloniae III nr 1303).

¹²Tomasz Strzępiński albo Tomasz z Kościoła, zob. o nich wyżej, nr 1391/23 lub 1388/9.

¹³Hektor z Koźmina i Strzeszek z Ułanowa, zob. wyżej, nr 1389/15, 11.

¹⁴Hektor z Koźmina i Strzeszek z Ułanowa, zob. wyżej, nr 1389/15, 11.

¹⁵Maciej Wronczyński kanonik pozn. 1428-37 (KDW V nr 489; Acta capitulorum II nr 1022), zapewne ident. z plebanem we Wronczynie (na pn.-zach. od Pobiedzisk - Koz. 1 s. 365, 5 s. 495), wyst. tam 1413-26 (KDW IX nr 1236/23).

¹⁶Jakub Wyganowski i Mikołaj Ciotczany, zob. wyżej, nr 1389/18, 14.

¹⁷Jakub Wyganowski i Mikołaj Ciotczany, zob. wyżej, nr 1389/18, 14.

¹⁸Mikołaj Kokoszka syn Mikołaja z Dobieszewa (na zach. od Kcyni) student UJ 1404, pleban Św. Marii Magdaleny w Poznaniu 1413-15, pisarz starościński w Poznaniu 1412-14, pleban w Śremie 1419-44, kanonik pozn. 1429, zm. 1444 (KDW IX nr 1170/11).

Dokument Nr 1430

Gniezno, 23 lipca 1437

Stanisław z Mierucina sędzia polubowny rozsądza spór pomiędzy bożogrobcami gnieźnieńskimi a Janem Czechowskim o korzystanie z jeziora Jezierzany.

Kop.: Poznań, WAP, Akta m. Gniezna I/155 (kopiariusz bożogrobców gnieźn. z XVI w.), k. 16-17. Tytuł: Literae concordie super magno lacu Jezierzani inter venerabilem dominum Nicolaum ecclesiae Sancti Joannis ante Gneznam praepositum et nobilem dominum Joannem Czechowsky.

Nos Stanislaus de Myruczyno castellanus Kxiaznensis et burgrabius Gneznensis¹, iudex per magnificum dominum Raphaelem de Goluchowo succamerarium Kalisiensem et capitaneum Maioris Poloniae generalem² specialiter locatus et deputatus, causae infrascriptae ac etiam aliarum causarum, praesidentes dicto iuditio^a dicti domini capitanei, circa ipsum dominum capitaneum met necnon aliorum praesentiam ibidem existentium considentes, videlicet strennuorum et nobilium dominorum ^b-c

Bogusio de Budzyslaw subiudice Calisiensi³, Nicolao Piaskowsky⁴, Mathia Rogalynsky

⁵ et aliorum quamplurimorum fidedignorum, componentes amicabiliter ac etiam iuditialiter sententiantes, composuimus, amicabiliter sententiavimus et adiudicavimus tanquam veri, iusti et amicabiles compositores et arbitri hanc concordiam et compositionem firmiter, inviolabiliter et in perpetuum duraturas inter venerabilem ac religiosum dominum Nicolaum praepositum Sancti Joannis ante Gneznam⁶ necnon fratres totius conventus ibidem ordinis Sancti Sepulchri Dominici ex una et nobilem dominum Joannem Czechowsky⁷ et suos successores partibus ab altera, pro differentiis, litibus, gverris, displicentiis et controversiis inter ipsos de utraque parte suscitatis et exortis in hunc, qui sequitur, modum: primo, quod praefato domino praeposito et suo conventui duas literas, unam adiudicatoriam, aliam vero arbitralem et domini capitanei super lacum dictum Jezierzani⁸ canentes, circa robur ipsarum et vigorem in perpetuum remansimus ipsis robur perpetuae firmitatis decernentes, ita tamen, quod in nullo iure debent tangi aut violari, tam late, longe et profunde, prout praedictae literae canunt et demonstrant. Praefato autem domino Joanni Czechowsky et ipsius posteritati adiudicavimus et sententiavimus, quod debet piscare [k. 16v] pisces cum rethi dicto vulgariter zaiastka cum una cimba navigando alias zaiezdzacz per octo annos seu per decursum octo annorum et ibi non debent fieri stramina nec alia instrumenta dicta kliepi, solum prout spectat ad dictum rethe zaiazdka et hoc debet trahere ad suum littus pro sua duntaxat mensa vel ad suum adventum. Elapsis autem praedictis octo annis peramplius piscare non debet sub pena vallata centum marcarum. Si autem contigerit, quod praefatus dominus Joannes Czechowsky aut sui posteri dicta bona hereditaria venderet aut alienaret infra dictos octo annos, tunc ammodo nullus penitus suus successor mox venditione aut emptione facta vigorem piscandi ibidem in dicto lacu habebit, sed super dictum dominum praepositum et suum conventum debet redire et devolvi pleno iure. Insuper omnes cittationes^d, quibuscumque fuerant cittati^e de utraque parte ac etiam homines ipsorum, videlicet vulnera, iurgia, gverras et alias omnes discordias inter ipsos cassamus, annullamus in perpetuum et mortificamus in nihilum redigentes tenore presentium mediante, et hoc specialiter debet tenere sub poena vallata predicta centum marcarum. Adiudicavimus insuper et sententiavimus ipsi domino Joanni Czechowsky et ipsius successoribus legittimis piscaturam cum rethe, vulgariter przewloka, quodquidem rethe debet habere triginta passus, vulgariter sanzonow, in longitudine et non minus, et in profunditate debet habere dictum rethe, prout consuetum est fieri in aliis lacubus circa Powydz⁹ et hoc a limitibus villae Velmycza¹⁰ usque ad sepem Alberti Piotrowsky¹¹, ubi iam ministerialis de consensu parcium supradictarum et iudicis palum pro signo posuit, infixit et limitavit loco granitierum. Quam vero piscaturam cum dicto rethe przewloka exercebunt a festo Paschae usque ad festum sanctae Heduigis [15 X] ad partem ipsius cum manibus duntaxat trahendo, quod solum duo homines trahere possunt, quilibet in propria cimba, et non instrumento, quod dicitur colowrot. Item predicto Joanni Czechowsky et ipsius successoribus adiudicavimus piscaturam cum gulgustris,vulgariter vienczierzmy, in dicta parte ipsius, non excedendo ultra arundines pro mensa ipsius et cum hamis parvis in rippa stando, cancros vero cum vatha alias zabrodnią et cum lucerna seu facibus in dicta rippa potest et debet piscare a dictis limitibus Velmicza usque ad fluvium, qui ducit ad vadum, vulgariter do brodv, qui lacus mediat inter dictum lacum Jezierzani et inter Lawyczno¹². Item adiudicavimus, quod predictus dominus Joannes Czechowsky racione medie partis narth vulgariter dicti tribus diebus in septimana debet piscare cum tribus retibus, vulgariter slapyczamy, videlicet feria quarta cum tribus, feria sexta cum tribus et sabbato cum tribus pro mensa dicti domini Czechowsky et ipsius successoribus in parte eius circa hereditatem Piotrowo¹¹ [k. 17]. Item predicto domino Joanni Czechowsky adiudicavimus medietatem fluvii ex parte ipsius et medietatem domino praeposito et suo conventui ad aliam partem Jezierzani, ita tamen, quod nulla partium debet sepire fluvium et impedire transitum aquae et piscium, sed quod via in dicto fluvio remaneat sic, ut possent se duae cimbae preterire. Nos itaque attentis ipsorum controversiis ex utraque parte et differentiis, cupientes iurgia huiusmodi inter ipsos exorta suffocarre, quae ex convicinitate hereditatum confinantium solebant mutuo plerumque evenire, huiusmodi contractum sententiavimus, mediavimus et amicabiliter composuimus et presentibus arbitramus et mediamus sub vadio supradicto robur perpetue firmitatis obtinere, super quod ambae partes adiudicatum solverunt. Actum et datum Gneznae feria tercia in crastino beatae Mariae Magdalenae anno Domini millesimo quadringentesimo tricesimo septimo, sigillo nostro presentibus in fidem, testimonium et evidentiam pleniorem subappenso, per manus nobilis Thome de Slawno notarii etc.¹³

^atak Kop.

^b-ctak Kop. (abl. zamiast gen.)

^dtak Kop., zapewne zamiast certationes Or.

^etak Kop., zapewne zamiast certati Or.

¹Mierucin par. Parlin, na pn. od Mogilna (Koz. 1 s. 173). Stanisław z M. i Czołnochowa burgrabia nakielski ok. 1425, kal. 1426-28, 1430-32, 1437-39, gnieźn. 1437 (tutaj), kasztelan ksiąski 1436-39, zm. 1439/40 (GUrz. s. 177).

²Rafał z Gołuchowa, zob. wyżej, nr 1406/1.

³Budzisław Kościelny, wieś par. na pn.-zach. od Kleczewa (Koz. 4 s. 84). Bogusław z B. i Kruchowa (na pn. od Trzemeszna) wyst. już 1414 (KDW VII nr 741/5), podsędek kal. 1431, zm. 1440-42 (Spisy wlkp.).

⁴Mikołaj z Piaskowa, zob. wyżej, nr 1426/4.

⁵Rogalin par. Rogalinek, pomiędzy Kórnikiem a Mosiną (Koz. 3 s. 134). Maciej wyst. od 1419 (SHGWlkp.).

⁶Mikołaj prepozyt bożogrobców gnieźn., zob. wyżej, nr 1399/1.

⁷Czechowo par. Jarząbkowo, na pn.-zach. od Gniezna (Koz. 4 s. 139). Jan (i z Jarząbkowa) wyst. także 1426 (KDW V nr 435) oraz 1439 (Łaski, Liber beneficiorum I s. 37), nie wiemy czy ident. z Janem wyst. 1456-73 (SHGWlkp.).

⁸Jezioro Jezierzany (koło wsi tejże nazwy, dziś nie istniejącej, par. Strzyżewo Kościelne, zob. KDW VIII nr 787/3, 925/7), na pn.-wsch. od Gniezna, koło Piotrowa, może dziś Jez. Wełnickie (ib. IX nr 1250/8).

⁹Powidz, miasto królewskie w powiecie gnieźn.

¹⁰Wełnica par. Jankowo Dolne, na pn.-wsch. od Gniezna (Koz. 1 s. 343-344).

¹¹Piotrowo par. Św. Michała w Gnieźnie, wieś dziś nie istniejąca, na pn.-wsch. od Gniezna. Wojciech wyst. 1421-43 (SHGWlkp.; KDW VIII nr 925).

¹²Ławiczno par. Św. Michała w Gnieźnie, wieś dziś nie istniejąca, w obrębie lasu wsi Dębowiec, na pn.-wsch. od Gniezna (KDW VIII nr 925/11).

¹³Tomasz (zapewne ze Sławna par. Lubasz, na pd. od Czarnkowa), zapewne ident. z Tomaszem wyst. 1433-38, zob. wyżej, nr 1426/5.

Dokument Nr 1431

Poznań, 26 lipca 1437

Wymienieni panowie z Górki proszą biskupa poznańskiego Stanisława Ciołka o erygowanie ufundowanego przez nich kościoła parafialnego w Kórniku.

Kop.: 1. Kraków, Bibl. PAN, rkps 9176, s. 126-128. 2. Tamże, rkps 9175, s. 500-501, obydwa w transumpcie jak dok. nr 1424.

Reverendissimo in Christo patri et domino, domino Stanislao ^a-b

Dei gracia

episcopo Poznaniensi^c¹, Nicolaus cancellarius, Vyschota^d prepositus eclesie Poznaniensis et Lucas heredes in Gorka nepotes sui debitam reverenciam cum prompta^e in cunctis beneplacita servitute. Reverendissime in Christo pater et domine, domine^f graciose^g. Consideravimus et in animis^h nostris sepe^a revolvimus, quam sit honestum et ^i-j

saluti animarum

proficuum divinum cultum adaugere et ministros eidem cultui deputare dotatos, ea consideracione deliberavimus et decrevimus eclesiam parrochialem in opido nostro Curnik, nuper per nos de nowa radice^k erecto^l, ad honorem omnipotentis Dei et gloriosissime Virginis Matris eius Omniumque Sanctorum et Beati Bartholomei Apostoli gloriosi facere, dotare et cum adiutorio omnipotentis Dei edificare. Pro rectoreque sive plebano eiusdem eclesie in Curnik erigende^ł et successoribus eius ac pro eorum sustentacione de bonis nostris a Deo nobis^m collatis, bona infrascripta de certa nostra sciencia et bona deliberacione dedimus et^a con[s. 127]tulimusⁿ, assignamus et donamus ac presentibus damus^o, conferimus, assignamus et donamus^p perpetuo irrevocabiliter et in ewm per ipsos rectores sive plebanos in Curnik^q habendum, tenendum et possidendum pacifice et quiete. Primo et principaliter octo marcas grossorum communis monethe^r, in quamlibet marcam XL^s octo grossos computando, per nos apud strenuum militem, dominum Nicolaum de Pleschewo^t vexilliferum^u Calisiensem, in et super tota^a hereditate sua Potarsicze^v, pro centum minus duabus marcis in reempcionem sive titulo reempcionis^w emptas et comparatas et ad ^x-y

id pyum

opus per nos deputatas. Item unum mansum^z agri iacentem inter^ź agros opidanorum [s. 501] ibidem in Curnik cum prato ad ipsum mansum pertinente^aa. Licebit^ab autem plebano in Curnik et successoribus eius habere unum proprium^a piscatorem in lacu, qui consistit circa opidum Curnik, qui pro necessitate et usu plebani pisces in^ac eodem lacu libere cum omni genere rethium^ad piscari libere poterit. Item similiter damus aream pro dote sive domo pro^a plebano, pro vicario et scola penes eclesiam predictam cum uno orto competenti retro aream plebani. Insuper licebit^ae plebano pro tempore existenti in Curnik pro edificiis domus sue et foco^af ligna ^ag-in borris^-ah nostris, in quibus opidani nostri predicti consueverunt^ai, pro usibus eorum ligna excidere^aj, tollere, deducere et excidere^ak. Quare vestre^al reverendissime^a paternitati humiliter^ał et devote supplicamus, quatenus vestra reverendissima paternitas auctoritate vestra ordinaria eclesiam predictam in Curnik attenta ipsius opportunitate^am in opido dicto Curnik erigere^an et fundare ac census predictos et^ao alia bona sic, ut premittitur, per nos eidem eclesie^a donata, data et assignata, pro rectoribus sive plebanis eiusdem eclesie et eorum sustentacione [s. 128] confirmare, incorporare, unire et annectere dignemini misericorditer et benigne, prout ad officium vestrum pastorale spectat et pertinet premium^ap ab Altissimo recepturi. Datum Poznanie feria sexta in crastino beati^aq Jacobi Apostoli gloriosi anno Domini millesimo^ar quadringentesimo tricesimo septimo, nostris sigillis communibus subappensis^as.

^a-bbrak Kop. 2

^cPoznaniensem Kop. 2

^dVischota Kop. 2

^epromta Kop. 2

^fbrak Kop. 1

^ggreciose Kop. 2

^hetc. Kop. 2

^i-janimatum saluti Kop. 2

^kdicze Kop. 2

^lerrecto Kop. 2

^łer(i)gendi Kop. 2

^mvobis Kop. 2

ⁿintullimus et Kop. 2

^odonamus Kop. 1

^pdamus Kop. 1

^qKurnik Kop. 2

^rmonet Kop. 2

^squadraginta Kop. 2

^tPleschovo Kop. 2

^uvexiliferem Kop. 2

^vPotarszycza Kop. 1

^wirempcionis Kop. 2

^x-yillud primum Kop. 2

^zmensum Kop. 2

^źante Kop. 2

^aapertinentes Kop. 2

^ablicebat Kop. 2

^acde Kop. 2

^adretum Kop. 2

^aeliceat Kop. 2

^affoce Kop. 2

^ag-ahei nominis Kop. 2

^aiconsuerant Kop. 2

^ajexcedere Kop. 2

^aktak Kop. 1 i 2

^alvestra Kop. 2

^ałhumilliter Kop. 1

^amoportunitate Kop. 2

^anerrigere Kop. 2

^aoac Kop. 1

^appienium Kop. 2

^aqsancti Kop. 2

^armillessimo Kop. 2

^assub ipsa Kop. 2

¹Por. wyżej, dok. nr 1424, tam też objaśniono wszystkie osoby i miejscowości. Por. też niżej w tej sprawie dok. nr 1432.

Dokument Nr 1432

Kórnik, 4 sierpnia 1437

Biskup poznański eryguje kościół parafialny w Kórniku.

Kop.: 1. Kraków, Bibl. PAN, rkps 9176, s. 121-129. Tytuł: Curnik. 2. Tamże, rkps 9175, s. 494-502. Tytuł: Erreccio ecclesie parochialis in Curnik dotata per Gorka cancellarium Poznaniensem. Obydwie kop. w księgach formularzowych, j. w. nr 1381.

Uw.:Wyd. opieramy na Kop. 1, uwzględniając tylko istotne odmianki Kop. 2.

In nomine Domini amen. Ad perpetuam rei memoriam. Stanislaus Dei et Apostolice Sedis gracia episcopus Poznaniensis¹ ad ea, que cultus divini incrementum et personarum eidem cultui deputatarum augmentum respiciunt, ferventi desiderio intendimus illisque, ut illibata existant^a robur perpetue^b firmitatis impertimur. Sane cum ^c-d

venerabiles viri

, dominus Nicolaus cancellarius¹, Vyschotha^e prepositus eclesie nostre Poznaniensis¹ et Lucas heredes de Gorka nepotes ipsius domini cancellarii¹, rebus nolentes incumbere perituris, sed ea operari in terris, quorum fructus perseverat in celis [s. 495] ac cibum, qui non poterit, sed permanet in eternum facere. Salutique suarum et parentum suorum volentes occurrere, ut^f iugis diva^g memoria eos semper in conspectu comendet divine maiestati^h, eclesiam parrochialem in opido Curnik¹ nostre diocesis ad honorem ^i-j

Dei omnipotentis

et specialiter sub titulo et vocabulo gloriosissime Virgini^k Matris Marie necnon Omnium Sanctorum et Beati Bartholomei Apostoli gloriosi, quem specialem patronum illi eclesie ipsis elegerunt pyo affectu ducti et^b zelo devocionis accensi, erigi et fundari intensis desideriis desiderabant, pro rectoreque sive plebano eiusdem eclesie in Curnik, qui pro tempore fuerit ac ipsius sustentacione de bonis ipsis a Deo collatis, in primis octo marcas communis monethe, in quamlibet marcam XL octo grossos computando, in et^b super tota villa Potarszycze¹¹ pro centum marcis minus duabus aput strennuum militem, dominum Nicolaum vexilliferum Calisiensem, [s. 122] heredem de ibidem per ipsos in reempcionem emptas et comparatas, prout in privillegio seu litera^b obligatoria ^ł-inferius descripta^-m hec lacius continentur, et alia bona hereditaria, prout in privillegio donacionis ipsorum plenius sunt descripta, quod similiter hic inseri et de verbo ad verbum inscribi fecimus et decrevimus, in dotem et titulum eiusdem eclesie in Curnik dederunt, donaverunt, assignaverunt et pyo desiderio contulerunt, per ipsos rectores sive plebanos ^n-o

in Curnik

perpetuis temporibus tenendum, habendum et possidendum ac tenenda, habenda et possidenda, nichil iuris et proprietatis in eisdem pro se et successoribus ipsorum^b reservantes, supplicantes nobis humilliter et devote, quatenus ex causis predictis dictam eclesiam in Curnik erigere et fundare ac dotacioni supprascripte tamquam [s. 496] pyo et animarum saluti operi proficuo, consensum et assensum nostros prebere auctoritateque nostra ordinaria auctorizare dignaremur. Nos itaque Stanislaus episcopus suppradictus divinum cultum nostris temporibus et ex post cupientes et volentes adaugeri, prout ex debito officii nobis commissi tenemur in nostra diocesi et sumus astricti, quantum cum Deo possumus, attentis multis differenciis inter ipsos nepotes domini Nicolai cancellarii et nobiles heredes de Bnyn² diu satore^p zyzanie procurante suscitatis et occasione dicti opidi motis, propter quas opidani in Curnik in percipiendis eclesiasticis sacramentis multa passi [s. 123] sunt incomoda et maxime cum opidum predictum Curnik de nowa radice sit erectum et constructum, in quo necesaria^q eclesia parrochialis tamquam in loco insigni, poni et edificari debent, ad quod videndum et loci competenciam conspiciendum^b honorabiles fratres nostros dominos^r Jacobum de Grandi vicarium et officialem³ et Nicolaum Szrzemsky^s⁴ canonicos Poznanienses miseramus, qui conspectis eisdem differenciis et possibilitate loci nobis fidelem fecerunt relacionem, huiusmodi eclesiam parrochialem in Curnik fundavimus, ereximus et tenore presencium auctoritate nostra ordinaria fundamus [s. 497] et erigimus donacionemque et dotacionem sic, ut premittitur, per ipsos dominum Nicolaum cancellarium et suos nepotes factam et factas, approbamus, ratificamus et confirmamus et tenore presencium approbamus, ratificamus et confirmamus ac ratas et gratas habemus. Et dicte eclesie eiusdemque rectoribus, qui pro tempore fuerint, census et bona in privillegiis descripta incorporavimus, univimus et ^n-o

annexuimus ac tenore presencium incorporamus, unimus et

annectimus iure perpetuo, hoc tamen addito, quod eclesia parrochialis in Bnyn in suo iure non fraudetur, ut missalia et decimas allodiales, que proveniebant et pertinebant ante distribucionem agrorum allodii heredum in Curnik eisdem opidanis ad eclesiam parrochialem in Bnyn ex anthiqua consuetudine, modo et futuris temporibus pertineat et proveniat ad dictam eclesiam in Bnyn et ad eius rectores, demptis iuribus parrochialibus in dicto opido Curnik et villa Candzemino^t⁵, ut puta baptismo et sepultura christiana, que propter causas premissas ad eclesiam in Curnik ascribimus perpetuo et in ewm, aliis tamen iuribus eclesie in Bnyn in nullo derogantes [s. 124] iure patronatus eclesie parrochialis predicte in Curnik predicto domino Nicolao cancellario, nepotibus suis predictis et suis successoribus legittimis in posterum et in ewm reservantes, quodque eclesia predicta vacante in Curnik ^u-v

non alii sive alius nisi possessores sive possessor et heredes in Curnik

debet et debebit rectorem huiusmodi presentare, volentes et tenore presencium decernentes, quatenus huiusmodi census, proventus et obvenciones ac alia bona sic, ut premittitur, per ipsos dominos fundatores sive dotatores [s. 498] eidem eclesie et eius rectoribus pro tempore constitutis dati, donati et assignati et per nos modo premisso incorporati iuribus, privillegiis et immunitati eclesiasticis subiaceant et gaudeant quociens, tociens necesse fuerit, et quod ad forum eclesiasticum pro exigendis eisdem censibus, obvencionibus sive aliis quibusvis bonis specialis habeatur recursus. Verum quidem si in futurum contingat predictum dominum Nicolaum vexilliferum Calisiensem censum^w octo marcarum iam dictum secundum consuetudinem terre redimere, extunc volumus et tenore presencium decernimus, quod prefati domini Nicolaus cancellarius et nepotes sui seu eorum successores et heredes in Curnik cum consensu plebani et plebanus cum consensu heredum alium censum similem pro eisdem centum minus duabus marcis pro usu plebani in Curnik ement, comparent et disponant et pro aliis usibus eclesie predicte sive plebano pro tempore existenti in toto comittant. Alias autem omnes et singulas donaciones, quas ipsi domini Nicolaus cancellarius et sui nepotes inspirante Domino ipsi^x eclesie in Curnik seu^b alie quevis persone seculares seu spirituales fecerint, ratas et gratas habemus et habere volumus [s. 125] ac ipsas ac si facta fuissent, confirmamus et ratificamus. Tenores vero privillegiorum superius expressorum secuntur et sunt tales. Et primo privillegii octo marcarum:
[następuje dok. Rafała z Gołuchowa z daty: Kalisz, 10 maja 1437 - wyżej, nr 1424].
[s. 126] Tenor vero privillegii dotacionis sequitur et est talis: [s. 500]
[następuje dok. panów z Górki z daty: Poznań, 26 lipca 1437 - wyżej, nr 1431].
[s. 128, s. 501] In quorum omnium fidem et testimonium premissorum presentes nostras literas sive presens publicum instrumentum huiusmodi nostram ereccionem et confirmacionem in se continentes seu continencia exinde fieri et per notarios publicos infrascriptos huiusmodi cause ^n-o

coram nobis

scribas scribi et subscribi mandavimus nostrique appensione sigilli iussimus communiri. Actum et datum in Curnik anno Domini millesimo quadringentesimo tricesimo septimo, indicione quintadecima, pontificatus sanctissimi in Christo patris et domini nostri, domini Eugenii divina providencia pape quarti anno septimo, die vero^b Solis quarta mensis Augusti, presentibus [s. 502] venerabilibus et honorabilibus ac nobilibus viris, dominis Jacobo de Grandi canonico et vicario in spiritualibus nostro³, Philipo decretorum doctore, custode Curzelouiensi^y⁶, Sbiluto^z de Vrbanowo canonico Vnyeowyensi^aa⁷, Jacobo Przaszmowsky^ab plebano in Dolsko⁸, Bogussio de Rochuthi^b⁹, Czolkone filio Vigandi¹⁰ et Alberto Vorowsky^ac¹¹, testibus ad premissa vocatis et rogatis.
Et^x ego Johannes Alberti^b de Iuni Wladislauia clericus Wladislauiensis diocesis, imperiali auctoritate notarius¹², quia predictis eclesie dotacioni ac ipsius ereccioni, confirmacioni et consecracioni aliisque omnibus et singulis premissis, dum^b sic fierent et agerentur, unacum prenominatis testibus ac collega meo infrascripto presens interfui eaque sic fieri vidi et audivi ac in hanc formam ^n-o

presens instrumentum ereccionis publicam

redegi^ad, aliis tamen occupatus arduis negociis presentes scribere per alium fidelem procuravi, signo et nomine meis solitis et consuetis me consignando, in fidem et testimonium omnium premissorum unacum appensione sigilli reverendi in Christo patris, domini Stanislai Poznanienis episcopi prefati et de mandato suo speciali.
[s. 129] Et^x ego Miroslaus Benedicti de Bythyn clericus Poznaniensis diocesis, publicus imperiali auctoritate notarius¹³, quia predictis eclesie dotacioni ac ipsius erreccioni, confirmacioni et consecracioni aliisque omnibus premissis, dum sic fierent et agerentur, unacum prenominatis testibus ac collega meo supprascripto presens interfui eaque sic fieri vidi et audivi ac in hanc publicam formam presens instrumentum erreccionis redegi allisque occupatus arduis negociis presentes scribere per alium fidelem procuravi, signo et nomine meis solitis et consuetis consignando, in fidem et testimonium omnium premissorum unacum appensione sigilli reverendi in Christo patris, domini Stanislai Poznaniensis episcopi prefati et de mandato suo speciali¹⁴.

^apersistant Kop. 2

^bbrak Kop. 2

^c-dvenerabilis vir Kop. 1

^eWysschotha Kop. 2

^fet Kop. 2

^gdivini Kop. 2

^hmaiestatis Kop. 1

^i-jomnipotentis Dei Kop. 2

^ktak Kop. 1 i 2

^lPotarsicze Kop. 2

^ł-minfrascripta Kop. 2

^n-obrak Kop. 2

^pdatore Kop. 2

^qnecnon Kop. 2

^rw Kop. 2 następuje fragment nie pochodzący najprawdopodobniej z tego dokumentu, ale będący wypisem z jakiś akt diecezjalnych: canonici hic nominati non potuerunt facere totum capitulum, cum ad hoc mandatum vero habuerunt et sic episcopus fecit sub consensu capituli, plebano eciam de Bnyn cond......... et eciam appellacione plebani pendente interposita et inde secuta a tali errectione et nowa fundacione nec ita in signis locus Curnik sicut narratur et per consequens omnia hic per episcopum facta approbata, erecta, confirmata, grata, habita ... fuerint facta et inde secuta sub consensu capituli contradicente plebano in Bnyn.

^srzemiky Kop. 2

^tKandzemino Kop. 2

^u-vbrak Kop. 1

^wcentum Kop. 1

^xbrak Kop. 1

^yCiryclouiensi Kop. 2

^zSbilutho Kop. 2

^aaVyeyenensi Kop. 2

^abParsnowasky Kop. 2

^acWarawsky Kop. 2

^adnastępuje etc. Kop. 2 i brak dalszego tekstu

¹Por. wyżej, dok. nr 1424 i niżej, nr 1433, gdzie objaśniono osoby i miejscowości tu występujące.

²Bnin, miasto tuż na pd. od Kórnika (dziś część Kórnika). Kórnik leżał dotąd na terenie parafii bnińskiej.

³Jakub z Grądów, zob. wyżej, nr 1389/1.

⁴Mikołaj Dobieszewski pleban śremski, zob. wyżej, nr 1429/18.

⁵Kędziemino (?) osada dziś nie istniejąca pod Bninem i Kórnikiem (Koz. 2 s. 275, 8 s. 42; KDW II nr 718; Roty I nr 913; Acta capitulorum II nr 1262).

⁶Filip, zob. wyżej, nr 1407/8.

⁷Zbylut syn Piotra z Urbanowa (na pd. od Opalenicy) pleban w Brodach 1421-58, kanonik uniejowski 1437 (tutaj), pozn. 1441, zm. 1458 (Now. I s. 461, 462; KDW VIII nr 775/5).

⁸Jakub Prażmowski, zob. wyżej, nr 1427/4.

⁹Bogusz z Koszut, Pierzchna i Górki wyst. 1413-50 (KDW IX nr 1186/6).

¹⁰Wigand z Powsina był bratem biskupa Stanisława Ciołka; nie wiemy o którego z licznych bratanków biskupich tu chodzi, por. O. Jardetzky, The Ciolek of Poland, Graz 1992, s. 208-209.

¹¹Zapewne z Worowa, wsi par. na Mazowszu, w Grójeckiem.

¹²Jan syn Wojciecha z Inowrocławia notariusz publiczny w Gnieźnie od 1432 (Not. nr 170), pisarz przy Stanisławie Ciołku już 1436 (KDW V nr 588), także potem 1438-39 (ib. nr 629; Acta capitulorum II nr 1071, niżej, nr 1563/8, potem 1446 przy kardynale Zbigniewie Oleśnickim (KDM IV s. 452).

¹³Bytyń, wieś par. na zach. od Poznania. Mirosław syn Benedykta, student UJ 1425, wikariusz w katedrze pozn. 1429, pleban w Radzimiu 1431, kanonik pozn. 1437-52, zm. 1452/53 (Now. I s. 726, II s. 375; SHGPoz. I s. 166). Jako notariusz publiczny wyst. tylko tutaj i w dok. następnym.

¹⁴Now. II s. 84 podaje (za aktami kapituły pozn.), że dok. niniejszy został umocniony pieczęcią biskupią 14 listopada 1437, już po śmierci Stanisława Ciołka, który zm. 10 listopada 1437.

Dokument Nr 1433

Kórnik, 5 sierpnia 1437

I. N. Połączenie kościoła parafialnego w Pierzchnie z kościołem w Kórniku.

Kop.: Kraków, Bibl. PAN, rkps 9176 (Księga formularzowa, j. w., nr 1381), s. 129-133. Tytuł: Sequitur aliud privillegium incorporacionis eclesie Pyrzchno ad eclesiam parrochialem in Curnik.

In nomine Domini amen. Anno a nativitate eiusdem millesimo quadringentesimo tricesimo septimo, indicione quintadecima, pontificatus sanctissimi in Christo patris et domini nostri, domini Eugenii pape quarti anno septimo, die vero Lune quinta mensis Augusti, hora terciarum vel quasi, in castro Curnik Poznaniensis diocesis¹, in reverendi in Christo patris et domini, domini Stanislai Dei gracia episcopi Poznaniensis¹ nostrorumque notariorum publicorum infrascriptorum specialiter vocatorum et requisitorum ac testium inferius annotatorum presencia, personaliter constitutus venerabilis vir, dominus Nicolaus cancellarius eclesie maioris Poznaniensis¹ et magnificus dominus Lucas, heredes de Gorka, nepos ipsius domini Nicolai cancellarii¹, coram prefato reverendissimo patre, domino Stanislao episcopo Poznaniensi exposuerunt, qualiter eclesia parrochialis in Pyrzchno² de collacione ipsorum in diocesi Poznaniensi consistens adiaceret et confinaret cum ecclesia [s. 130] parrochiali in Curnik, nuper per ipsum dominum Stanislaum episcopum Poznaniensem erecta, fere in spacio unius medii miliarum, que in suis proventibus et facultatibus, ut asseruerunt, sufficienter habundaret et ut divinus cultus per ipsas augeretur anhelantes, considerantes, quod rector sive plebanus in opido Curnik nowe ereccionis hiis bonis et facultatibus per ipsos eidem eclesie competenter sustentari non posset, ideo prefato reverendissimo patri, domino Stanislao episcopo humiliter et devote intensis desideriis supplicarunt, et quilibet eorum supplicavit, quatenus attentis hiis et aliis racionabilibus causis per ipsos tunc allegatis auctoritate ordinaria dignaremur ad cultus divini augmentum pro sustentacione plebani in Curnik fructus et proventus eiusdem eclesie in Pyrzchno eclesie predicte in Curnik et eius pro tempore rectoribus incorporare, unire, annectere et inscribere perpetue et in ewm. Quiquidem reverendus pater, dominus Stanislaus episcopus Poznaniensis, peticiones prefatorum Nicolai cancellarii et Luce nepotis sui attendens fore iustas iuri et racioni consonas, habitis super huiusmodi negocio cum nonnullis f(rat)ribus suis, dominis prelatis et canonicis eclesie sue tunc secum presentibus aliquibus tractatibus, discretum Stanislaum plebanum in Pyrzchno² ad presenciam suam legittime vocavit et recepto primitus ab eodem corporali ad sancta Dei ewangelia iuramento, quod in huiusmodi incorporacione [s. 131] seu unione eclesie sue in Pyrzchno nulla fraus seu simoniaca pravitas intervenerit, coram nobis notariis infrascriptis ipsum requisivit, an huiusmodi unioni et fructuum eclesie sue in Pyrzchno pro eclesia in Curnik et eius rectoribus incorporacioni vellet stare et consentire. Quiquidem Stanislaus plebanus in omnibus et per omnia predicte unioni consensit, quare idem reverendus pater, dominus Stanislaus episcopus Poznaniensis auctoritate ordinaria predictos fructus, proventus sive obvenciones eclesie parrochialis in Pyrzchno eclesie parrochiali in Curnik univit, annexuit, incorporavit et perpetuis temporibus inscripsit per rectores sive plebanos pro tempore existentes in Curnik tenendos, habendos et pacifice possidendos, decernentes, ut decetero in Pyrzchno eclesia mater et in Curnik filia nuncupentur, et plebanus deinceps in Pyrzchno non nominetur, sed ipsum in Curnik cum dictis proventibus et obvencionibus idem dominus episcopus transtulit, transposuit et ordinavit decreto auctoritatis sue interposito. Preterea, ne cura animarum parrochianorum utriusque sexus eclesie predicte in Pyrzchno racione huiusmodi unionis, transposicionis et ordinacionis defraudetur ac in percipiendis ecclesiasticis sacramentis negligatur, idem reverendus pater, dominus Stanislaus episcopus statuit et per hoc presens instrumentum decrevit, quatenus rector parrochialis in Curnik pro tempore existens tenetur et tenebitur tenere, habere et ordinare semper absque negligencia unum presbiterum ydoneum sub nomine et vocabulo vicarii sui, qui onera ipsius eclesie in Pyrzchno rectoribus inposita fideliter [s. 132] et studiose supplebit, ut puta sacramentis ecclesiasticis omnibus homines utriusque sexus eidem eclesie annexos procurabit et eisdem verbum Dei ipse vicarius in Pyrzchno sive plebanus in Curnik pro tempore constitutus pronuncciabit singulis diebus dominicis et festivis, racione cuius ipsum vicarium plebanus in Curnik salariabit competenter. Sepulturam quoque christianam non alibi nisi in dicta eclesia in Pyrzchno idem populus habebit ac pro b(e)n(e)diccione cacei^a, panis et oworum tempore paschcali^a ad eundem vicarium in Pyrzchno confugient, prout ab anthiquo consuetum est, aliis consuetudinibus consuetis et approbatis semper salvis. Hec autem omnia et singula superius descripta ipse dominus episcopus Poznaniensis confirmavit, ratificavit et approbavit. Super quibus omnibus et singulis prefati dominus Nicolaus cancellarius et Lucas nepos suus a nobis notariis publicis infrascriptis petiverunt ipsis unum vel plura publicum seu publica instrumentum seu instrumenta fieri et confici. Acta sunt hec anno, indicione, pontificatus, die et mense, hora et loco, quibus supra, presentibus venerabilibus et honorabilibus ac nobilibus viris, dominis³ Jacobo de Grandi canonico et vicario in spiritualibus nostro, Philipo decretorum doctore, custode Curzelouiensi, Sbilutho de Vrbanowo canonico Vnyeouiensi, Jacobo Praszmowsky plebano in Dolszco, Bogussio de Koschuthy, Czolcone filio Vigandi et Alberto Vorowsky, testibus ad premissa vocatis et rogatis [s. 133].
Et ego Johannes Alberti de Iuni Wlad(islaui)a clericus Wlad(islauiensis) diocesis, imperiali auctoritate notarius, quia predictis eclesie incorporacioni, annexioni, unioni, inscripcioni, iunccioni aliisque omnibus et singulis, dum sic fierent et agerentur, unacum collega meo et testibus infrascriptis presens interfui eaque sic fieri vidi et audivi, ideo occupatus aliis arduis negociis presens publicum instrumentum per alium scribam fidelem scribere procuravi, signo et nomine meis solitis et consuetis in fidem et testimonium consignando.
Et ego Miroslaus B(e)n(e)dicti de Bythin clericus Poznaniensis diocesis, publicus imperiali auctoritate notacius, quia predictis eclesie incorporacioni, annexioni, unioni, inscripcioni, iunccioni aliisque omnibus et singulis, dum sic fierent et agerentur, unacum collega meo et suprascriptis testibus presens interfui eaque sic fieri vidi et audivi, ideo occupatus aliis arduis negociis presens publicum instrumentum per alium scribam fidelem scribere procuravi, signo et nomine meis solitis et consuetis consignando in fidem et testimonium omnium premissorum.

^atak Kop.

¹Por. wyżej, dok. nr 1424, gdzie objaśniono tu występujące osoby oraz dok. poprzedni.

²Pierzchno, wieś par. na pn.-wsch. od Kórnika (Koz. 3 s. 29-30), nabyta na wyderkaf przez Wyszotę i Łukasza Górków w 1433 r. (KDW IX nr 1314). O połączeniu z Kórnikiem zob. Now. II s. 359. Pleban Stanisław był potem (1447) plebanem w Czestramiu, gdzie w tymże roku był oskarżany o przywłaszczenie sobie w Pierzchnie i sprzedaż kielicha oraz pateny (SHGWlkp.); w Czestramiu wspomniany został jeszcze 1450 (SHGPoz. I s. 315). Z Pierzchna odszedł przed 1441 r. (Acta capitulorum II nr 1089).

³Wszystkie poniższe osoby wyst. również w poprzednim dok.

Dokument Nr 1434

Gniezno, 4 września 1437

Starosta generalny Wielkopolski nakazuje burgrabiemu kaliskiemu rozsądzić sprawę Stanisława z Włoszczowy(?).

Kop.: Poznań, WAP, Kalisz Gr. 19, k. 36v-37. Wpis 9 września 1437. Bok karty wystrzępiony, powodujący ubytki tekstu.

Litera domini capitanei¹ ad dominum Iwonem de Czirmino burgrabium Kalisiensem² missa^a.
Nobilis domine, frater noster dilecte! Scire damus fraternitati vestre, quia nobilem Stanislaum de Wlosczewa³ presencium ostensorem cum nobili Marco burgrabio seu procuratore Siradiensi⁴ et Johannem Sczotrkowsky⁵ ad presenciam vestri iudicandos remisimus et remittimus per presentes, qui hic coram nobis terminum pro quodam equo tercia die post primum felicem nostrum in Kalis ingressum habuerunt. Ideo comittimus vobis per presentes, quatenus, assumpto vobis nobili Byechowsky⁶, dictas partes pro eodem equo, auditis ipsorum hincinde proponibus et responsionibus diiudicatis, quod factum vobis iudicandi comittimus, tanquam nos metipsi iudicaremus, preterea captato tempore prefatum nobilem Marcum cum Johanne predicto scriptis vestris avisetis, terminum ipsis coram vobis competentem asignantes eo celerius, quia idem Stanislaus non [k. 37] est de presentibus nostris, sed de terra Sandomiriensi^b. Igitur sibi tanquam hospiti seu advene iusticiam prompcio[rius], quam poteritis, ministretis. Datum Gnezne feria quarta proxima post festum beati Egidii Confessoris Domini anno Domini etc. XXXVII^mo.

^abyć może jest to tylko tytuł, nadany listowi przez pisarza księgi, ale może adres sporządzony przez wystawcę

^bnadpisane nad skreślonym przez kopistę Siradiensi Kop.

¹Starostą generalnym był wówczas Rafał z Gołuchowa, zob. wyżej, nr 1406/1.

²Czermin (Czyrmin), wieś par. na pn.-zach. od Pleszewa (Koz. 1 s. 52-53, 4 s. 148-149). Iwan wyst. do 1441, był burgrabią w Kaliszu z ramienia swego krewnego, Rafała z Gołuchowa 1436-37 (SHGWlkp.; GUrz. nr C 126).

³Stanisław zapewne z Włoszczowy w Sandomierskiem (zob. niżej, na końcu niniejszego dok.).

⁴Marek burgrabia sier. nie zidentyfikowany.

⁵Jan może ze Szczodrkowic (Szczotkowic) par. Działoszyce w Pinczowskiem (Słownik geograficzny Królestwa Polskiego..., t. XI, s. 861).

⁶Biechowski to Stanisław ze Skarszewa (par. Borków, na pn.-wsch. od Kalisza, Koz. 5 s. 296), wyst. od 1405, kasztelan ksiąski 1425-33, biechowski 1433-49 (Spisy wlkp.), częsty w tym czasie sędzia sądu grodzkiego w Kaliszu. Dnia 9 września 1437 Skarszewski wraz z burgrabią Iwanem tworzył rzeczywiście zespół rozsądzający powyższą sprawę w grodzie kal. (Poznań, WAP, Kalisz Gr. 19 k. 37).

Dokument Nr 1435

Bolonia, 16 września 1437

I. N. Ugoda w sprawie dochodów z prepozytury katedralnej gnieźnieńskiej pomiędzy gnieźnieńskim prepozytem katedralnym Przedwojem z Grądów a dziekanem włocławskim Janem z Niewiesza.

Kop.: Gniezno, AAG, Acta consistorii A 19, k. 113-114v. Wpis w 1438 r., zapewne wg Or., który na zakładce lub na odwrociu miał inskrypcję oficjała gnieźn. Stanisława z Uścia (jej tekst na końcu niniejszego dok.).

In nomine Domini amen. Per hoc presens publicum instrumentum cunctis pateat evidenter et sit notum, quod anno a nativitate eiusdem Domini millesimo quadringentesimo tricesimo septimo, indiccione quintadecima, die Lune sextadecima mensis Septembris, pontificatus vero sanctissimi in Christo patris et domini nostri, domini Eugenii divina providencia pape quarti anno septimo, in mei notarii publici testiumque subscriptorum ad hoc specialiter vocatorum et rogatorum presencia personaliter constituti venerabiles et circumspecti viri, domini Predwogius de Grandi prepositus ecclesie Gneznensis¹ ex una et Johannes de Nyewesch decanus Wladislauiensis ecclesie² partibus ab altera, idem dominus Predwogius prepositus et Johannes decanus unum capitulum ex capitulis in quodam instrumento concordie super lite et questione, que erant inter dictos dominos Predwogium prepositum et Johannem de Nyewyesch super preposituram dicte ecclesie Gneznensis die vicesima sexta mensis Augusti anni, indiccione et pontificatu predictorum, per discretum virum magistrum Matheum Ambron clericum Morinensis diocesis³, notarium publicum et reverendi in Christo patris et domini, domini Johannis Dei gracia episcopi Morinensis⁴ secratarium^a conscito et publicato positis transferre et alterare, ut asseruerunt, volentes concordarunt in modum infrascriptum: Cum enim in uno capitulo dicte concordie in effectu continent, quod ipse dominus Predwogius debebat facere conferri predicto domino Johanni archidiaconatum dicte ecclesie Gneznensi² liberum et sine omne alicuius pensionis infra sex menses a data dicti instrumenti, sed quia reverendissimus pater, dominus cardinalis Placentinus⁵ super fructibus eiusdem archidiaconatus ac quorundem canonicatus et prebende eiusdem ecclesie Gneznensis, quos possidet dominus Johannes Phalonis nepos dicti domini Predwogii⁶, pensionem annuam centum quinquaginta florenorum de Camera, quorum solucionem terminus instat in festo sancti Johannis Baptiste [24 VI] proximum futuro, ad complacendum dicto domino Predwogio prefatus dominus Johannes est contentus et consentit, quod sibi conferratur dictus archidiaconatus infra tempore^a predictum. Et quod idem dominus Predwogius debeat sibi in partibus intra dictum tempore^a semestre dare quatuor fideiussores, videlicet Johannem Phalonis archidiaconum et canonicum Gneznensem, Jacobum de Grandi canonicum Poznaniensem⁷ et nobiles viros Nicolaum et Phalonem heredes de Grandi fratres germanos dicti domini Predwogii, armigeros Gneznensis diocesis⁸. Quorum quilibet et eciam ipse dominus Predwogius unacum eis sese et eorum bona presencia et futura necnon beneficiorum presencium et futurorum fructus, redditus heredesque et successores suos principaliter in solidum et sub penis ac censuris Camere Apostolice obligande debeant eidem domino Johanni decano solempniter promittere et obligare se curaturos et effecturos effectualiter et realiter. Et quod idem dominus Predwogius super durante pensione huiusmodi suique successores et heredes dictam integram pensionem solvant seu solvi faciant, ita et taliter, quod idem dominus Johannes vel quicumque alius, qui forsan habebit eundem archidiaconatum per ipsius domini Johannis resignacionem ex causa permutacionis sive simpliciter de dicta pensione nullam tenebit et habebit facere solucionem neque in toto neque in parte nec dampnum aliquod dicte pensionis occasione incurret (et) pacietur. Et si contingeret, quod dicta pensio in termino statuto sic, ut predicitur, non solveretur per ipsum dominum Predwogium vel alium ipsius ordinacionis vel voluntatis seu ipsius heredes et successores, et dictus dominus Johannes vel surrogandus, ut premittitur, per eius resignacionem in dicto archidiaconatu ex huiusmodi non solucione haberet dampnum vel molestiam ac occasione predicta excommunicaret, extunc dicti domini Predwogius et fideiussores incurrant penam tricentorum ducatorum de Camera pro qualibet vice seu qualibet, quibus cessatum fuerit. Et nichilominus omnia et singula dampna aut interesse, que dicta occasione dictus dominus Johannes pateretur, eidem domino Johanni resarciant et que predictus omnibus et singulis observandis, ut predicitur, debeant ipsi Predwogius et fideiussores se obligare submittere iurisdiccionem domini archiepiscopi Gneznensis et eius officialis necnon domini auditoris Camere Appostolice et ipsius locumtenentis in premissis. Item debent dicti fideiussores renunciare omnibus privilegiis fideiussorie. Item quod pena predicta, quociens incurratur, tociens fuerit contraventum ratis semper monentibus supradictis aliis contentis in instrumento concordie predicte. Item quod si dicti Predwogius et fideiussores principaliter eciam et in solidum obligabunt et promittent eciam sub pena predicta, et ut supra. Quod si contingat ante dicte pension(is) liberacionis^a aliquem mori ex eis, quod illi, qui supererunt, loco morientis alium eque idoneum canonicum infra sex menses post ipsius obitum cum eis substituent et ponent in omnibus et per omnia obligandum, ut supra, quousque pensio dicta duraverit et hoc sub pena predicta. Item fideiussione et obligacione predictis factis et illis intimatis reverendissimo patri, domino Johanni episcopo Morinensi una[k. 113v]cum aliis contentis in dicto instrumento concordie, quod tunc proinde habeatur in omnibus et per omnia ac si dictus archidiaconatus esset liberatus a dicta pensione, qua ad hoc ut ipse dominus Johannes episcopus Morinensis resignare posset iuxta contenta in dicto instrumento concordie ac si dictus archidiaconatus esset exoneratus a dicta pensione, reliquis omnibus aliis in dicto instrumento contentis convencionibus, promissionibus, obligacionibus, penis et clausulis in suo robore duraturis. Item quilibet predictorum dominorum Predwogii et fideiussorum iurabunt se promissa servaturos et quod nichil incontenter impetrabunt neque utentur impetratis. Eciam propriis motu concessu neque petant ob salvacionem aliquam a iuramentis huiusmodi. Item quod dicti Predwogius et fideiussores et eorum quilibet in solidum, exnunc omnes et singulos procuratores similiter in solidum in Curia Romana presentes et futuros constituent ad comparandum coram dictis iudicibus, sub quibus est facta submissio supradicta et ad confitendum debita et penas tricentorum ducatorum supradictas et quascumque censuras et sentencias huiusmodi in dictis casibus sponte in se dicto nomine recipientes et iurabunt eos nunquam revocare in forma solempni et a iuramento huiusmodi absolucionem nunquam petere, ut supra et renunciabunt quibuscumque privilegiis in forma Camere cum clausulis consuetis in meliori forma, qua posset. Item protestantur dicti ambo domini Predwogius et Johannes de Nyewyesch, quod casu, quo presens convencio a iure valida non esset seu fieri non posset, quod perinde debeat ac si facta non esset, sed in omnibus et singulis suis partibus prima concordia per reverendum dominum Morinensem facta et eius secretarium et notarium magistrum Matheum sigilla, valida et firma maneat, pro quibus omnibus et singulis firmiter observandis, complendis et adimplendis obligaverunt unus alteri et alter alteri eorum et cuiuslibet eorum heredum successorum bona presencia et futura mobilia et immobilia ecclesiastica et mundana, ubilibet constituta necnon iurisdicioni, compulsioni, cohercioni, viribus et censuris ac mero examini curie causarum apostolice ipsius generalis auditoris locumtenentis et comissarii necnon per partim expressum solempni stipulacione vallatam omnium aliarum curiarum ecclesiasticarum ubilibet constitutarum, in qua se quibus hoc presens publicum instrumentum exhiberi contingerit seu produci, se ipsos supposuerunt et submiserunt et quilibet eorum supposuit et submisit, per quasquidam curias quamlibet earum unus eorum ad instanciam alterius voluntatis sine requisicione voluit posse cogi, compelli, constringi et coartari necnon realiter et pariter conveni, coepi, detineri usque ad integram satisfaccionem et observacionem omnium et singulorum premissorum, renunciantes dicte partes et quelibet earum in premissis omnibus et singulis suprascriptis et infrascriptis accepcionibus doli, mali, vis, metus, fraudis in facti accionem, condicionem indebid sive eam vel ob causam aut ex iusta causa non sic celebrati contractus aliter fuisse scriptum quam dictum et e converso peticione et obligacione libelli et simplicis peticionis, provocacionis et appellacionis remedio feriis mensium vindemiarum et recursum ad arbitrium boni viri et utriusque iuris auxilio et quibuscumque aliis constitucionibus, graciis, privilegiis, indultis et statutis ac stabilimentis necnon ordinacionibus principalibus vel regalibus a iure vel ab homine editis vel edendis, datis seu dandis, concessis vel concedendis in quem vel in spem omnibusque aliis et singulis iuribus, excepcionibus, defensionibus et remediis quibus medientibus^a contra premissa et infrascripta aut aliorum dicere, facere, venire possent seu aliquis eorum posset aut se in aliquo opponere, defendere vel tueri de iure vel de facto et presertim iura dicenti generalem renunciacionem non valere, nisi precesserit specialis. Et ibidem incontinenti ad maiorem cautelam pro maiori securitate partis et contrafacientis prefati Predwogius et Johannes et quilibet eorum in solidum omni meliori modo, via, iure, causa et forma, quibus melius, validius et efficacius potuerunt et debuerunt, fecerunt et constituerunt, creaverunt et solempniter ordinaverunt suos veros certos legittimos indubitatos procuratores, actores, factores, negociorum suorum gestores et nuncios speciales et generales, ita tamen, quod specialitas generalitati non deroget nec econtra, videlicet providos et discretos viros, magistros Johannem de Prato, Venturam de Castello et Johannem Colnar in Romana Curia causarum procuratores necnon Johannem Barney, Johannem Valiar, Petrum de Sancto Geminiano, Franciscum de Piscia et Philippum de Piscia curie causarum Camere Apostolice notariis⁹ omnesque alios et singulos, tam dictarum curiarum, quam quarumcumque aliarum curiarum ecclesiasticarum secularium procuratores et notarios presentes et futuros, [s. 114] absentes tamquam presentes et quemlibet eorum in solidum. Ita tamen, quod non sit melior condicio occupantis, sed quod unus eorum incepit, alter eorum prosequi valeat et finire, et ad comparandum coram prefatis dominis auditore, viceauditore, locumtenenti et commissariis et eorum quolibet dictaque omnia in hoc presenti publico instrumento contenta semel vel plures tociens, quociens opus fuerit, prout alteri dictarum parcium non contrafacienti, prout melius videbitur expediri, confitendum et recognoscendum ac petendum, audiendum et recipiendum omne preceptum, monicionem, condempnacionem, sentenciam et mandatum. Quod ad quam prefati auditor, viceauditor, locumtenens et comm(i)ssarii ferre et facere voluerint contra aliquem eorum, qui contra premissa facere vel venire vellet quoquomodo suosque heredes et successores ac bona predictas et predicta eisque sponte aquiescendum ac submittendum et resubmittendum quemqumque ipsorum contrahencium premissis contrafacere volentem heredesque suos, successores ac bona predicta iurisdiccionis Camere Curie Apostolice et dominorum predictorum et cuiuslibet ipsorum volendum quoque et consentiendum, quod ipsi domini supradicti et eorum quilibet in eundem contrafacere volentem in scriptis excomunicacionis sentenciam ferant et promulgent aliosque processus quoscumque faciant contra ipsum volentem premissis contrafacere suosque heredes successores et bona predicta, quos voluerint et partim contra non facientes ac aliis prout visum fuerit expediri. Et omnia generaliter et singula facientes dicendum, gerendum, exercendum et procurandum, que in premissis et circa premissa necessaria fuerint et que ipsimet constituentes facere possent, si presentes interessent, promittentes ipsi constituentes unus alteri et alter alteri adinvicem solempnibus stipulacionibus hincinde intervenientibus ac mihi notario publico infrascripto stipulacione et recepcione vice et nomine omnium et singulorum, quorum interest aut intererit vel interesse poterit quemlibet in futurum inter ipsos et quemlibet eorum in solidum et per se ratum, gratum atque firmum perpetuo habituros totum id et quidque predictos eorum procuratores et quemlibet eorum actum, gestum, factum dictumve fuerint in premissis seu quemlibet premissorum sub ippoteca et obligacione ipsorum, et cuiuslibet eorum omnium et singulorum bonorum mobilium et immobilium presentum et futurorum. Insuper vero prefati domini contrahentes et constituentes iuraverunt et quilibet eorum iuravit ad sanctam Dei ewangeliam, tactis corporaliter scripturis sacrosanctis, dictos suos procuratores seu alterum eorum in aliquo revocari facere neque contra in presenti instrumento contenta seu aliquod eorundem dicte facere vel venire in iudicio vel extra, dirrecte vel indirrecte, tacite vel expresse, sed ea firma, rata tenere et observare donec et quousque huic contractui satisfactum fuerint iuxta ipsius vim, formam atque tenorem. Super quibus omnibus et singulis et prefati domini Predwogius prepositus, Johannes decanus contrahentes et quilibet eorum sibi a me notario publico infrascripto unum vel plura publicum seu publica fieri peciit instrumentum seu instrumenta. Acta fuerunt hec Bononie in domo habitacionis egregii viri, domini Anthonii de Caffarellis advocati consistorialis⁹, sub anno, indiccione, die, mense et pontificatu, quibus supra, presentibus ibidem venerabilibus viris, dominis Nicolao de Monsorini^b preposito, Valentino domino, Anthonio de Caffarellis advocato predicto et Johanne de Leuonia in Romana Curia causarum procuratoribus⁹, testibus ad premissa vocatis specialiter et rogatis.
Et ego Jordanus Johannis de Nulteris publicus apostolica et imperiali auctoritate notarius necnon Apostolice Camere et ipsius Curie causarum notarius et scriba⁹, quia predictis omnibus et singulis, dum sic, ut premittitur, per supradictas partes agerentur et fierent, unacum prenominatis testibus presens interfui eaque sic fieri vidi et audivi, idcirco hoc publicum instrumentum concordie per alium me aliis occupato negociis fideliter scriptum exinde confeci et in hanc publicam formam redegi signoque et nomine meis solitis et consuetis signavi, subscripsi et publicavi, rogatus et requisitus in fidem et testimonium omnium et singulorum premissorum.
^c-Quod coram venerabili viro, domino Stanislao de Vscze decretorum doctore, vicario in spiritualibus et officiali Gneznensi¹⁰ et in mei notarii publici infrascripti et testium infrascriptorum presencia personaliter constitutus nobilis vir Nicolaus [k. 114v] Phalonis de Grandi¹¹ ut fideiussor loco sui prenominati defuncti iuravitet obligavit se et successores suos et eorum bona et constituit procuratores Johannem Tolnar et Matheum Humberti et alios procuratores et notarios Romane Curie⁹ ad facienda omnia contenta in instrumento, cuius copia premittitur ipseque omnia et singula similiter promittit, iurat, fecit et facit, que in dicta copia continentur, promittens habere ratum et gratum quidquid per dictos procuratores actum, factum et ordinatum fuerit in premissis. Acta fuerunt hec Gnezne in domo prefati venerabilis viri, domini Stanislai vicarii in spiritualibus et officialis predicti anno Domini millesimo CCCC tricesimo octavo, indiccione prima, pontificatus vero sanctissimi in Christo patris et domini nostri, domini Eugenii divina providencia pape quarti anno octavo, die Mercurii XXIIII mensis Iulii, hora terciarum vel quasi, presentibus ibidem discretis viris Nicolao Dobyeslai de Thokari¹², Johanne Chorzepinski¹³ et Petro Johannis de Janczewo notariis consistorii Gneznensis¹⁴.
Et ego Johannes Gosthconis de Jablcowo clericus Gneznensis diocesis, notarius publicus auctoritate imperiali¹⁵, premissis omnibus unacum testibus suprascriptis, dum sic, ut premittitur, agerentur et fierent, presens interfui eaque sic fieri vidi et audivi ideoque hoc publicum instrumentum manu propria etc. scripsi, subscripsi et in hanc publicam formam redegi, signo quoque et nomine meis consuetis unacum appensione sigilli officiolatus prefati venerabilis viri, domini Stanislai de Vscze decretorum doctoris, vicarii et officialis in fidem et testimonium omnium [et] singulorum premissorum.^-d

^atak Kop.

^bodczyt niepewny Kop.

^c-dw Or. zapewne na odwrociu

¹Przedwój syn Dziersława z Grądów (w Sieradzkiem) bakałarz sztuk 1408 (Bullarium Poloniae III nr 1187), kanonik pozn. 1412, kantor włocławski 1413, kustosz gnieźn. 1427, kanonik pozn. 1429, postulat Jagiełły na prepozyturę gnieźn. 1429 (spór o tę prepozyturę w niniejszym dok.), potem wikariusz generalny i oficjał pozn. 1431-33, wikariusz generalny gnieźn. 1442-43, wikariusz kapitulny gnieźn. 1448-49, zm. 1455 (PSB XXVIII s. 717-718). O jego sporze z Janem z Niewiesza zob. także Kor. II s. 124.

²Jan syn Chebdy z Niewiesza (w Sieradzkiem), dr praw, dziekan włocławski po 1417, kanonik uniejowski i kruszwicki, prepozyt gnieźn. 1427 (por. niniejszy dok. i poprzedni przypis), kanonik gnieźn. 1433, pozn. 1434, archidiakon gnieźn. (od chwili niniejszej ugody), wikariusz kapitulny pozn. 1437-39, protonotariusz Stolicy Apostolskiej 1448, zm. 1454 (PSB III s. 268-269; Now. I s. 733, II s. 199; Fijałek, Polonia, s. 94).

³Nie identyfikowany.

⁴Jan biskup Morinnen (Terouanne) we Francji 1436-51 (Eubel, Hierarchia I, s. 331, II s. 86, 196).

⁵Branda de Castillione biskup Placencii 1404-11, kardynał 1411, zm. 1443 (ib. I, s. 33).

⁶Jan syn Chwała z Grądów archidiakon gnieźn. 1435-37, potem tylko kanonik gnieźn., pleban w Charłupi, zm. 1466 (Kor. II s. 129).

⁷Jakub z Grądów, brat Przedwoja, stryj Jana, zob. wyżej, nr 1389/1.

⁸Mikołaj z Grądów (brat Przedwoja) był 1427-35 pisarzem ziemskim sier. (Spisy sier. s. 112), zm. 1438 (zob. też niżej). Jego brat Chwał, bliżej nie znany, ojciec kanonika Jana (wyżej, przypis 6). Obydwaj wyst. już 1424 (Acta capitutorum II nr 980).

⁹Kurialiści rzymscy nie identyfikowani.

¹⁰Stanisław syn Pawła z Uścia Solnego, student UJ 1400, dr, pleban w Dzierążni 1434, częsty surogator oficjała krak. Jana Elgota (Cracovia artificum, supplementa 1433-1440, Kraków 1988, s. 33), oficjał i wikariusz generalny gnieźn. 1438, zm. 1440 (Hain, s. 138; KDW V nr 655; Kor. IV s. 197-198).

¹¹Mikołaj syn Chwała z Grądów, bratanek Przedwoja, bliżej nie znany.

¹²Mikołaj syn Dobiesława z Tokar w 1438 r. wyst. jako notariusz publiczny w Gnieźnie (niżej, nr 1450/16).

¹³Jan z Chorzepina wyst. także 1436, zob. wyżej, nr 1416/8.

¹⁴Piotr syn Jana z Juncewa, Janczewa (wieś par. w powiecie kcyńskim, własność arcybiskupów gnieźn.) skądinąd nie znany, por. z Piotrem synem Mikołaja z tegoż J. wyst. współcześnie w Gnieźnie (wyżej, nr 1416/14).

¹⁵Jabłków par. Kramsk (na pn.-wsch. od Konina). Jan syn Gostka notariusz publiczny w Gnieźnie 1420 (Not. nr 193) i 1421 (KDW VIII nr 928/22) oraz tutaj.

Dokument Nr 1436

Kraków, 2 listopada 1437 (1436?)

I. N. A. z C. oświadcza, że zrzeka się kanonii w kolegiacie Św. Jerzego na zamku gnieźnieńskim i ustanawia w tej sprawie swoich prokuratorów.

Kop.: Kraków, Bibl. PAN, rkps 9175 (Księga formularzowa, j. w., nr 1381), s. 476. Tytuł: Instrumentum ad resignandum canonicatum et prebendam cum constitucione procuratoris.

Uw.:O dacie zob. niżej, przypis 1.

In nomine Domini amen. Sub anno nativitatis eiusdem millesimo etc. XXX^o septimo, indicione quinta decima, pontificatus sanctissimi in Christo patris et domini nostri, domini Ewgenii divina providencia pape quarti anno septimo, die vero Veneris secunda mensis Novembris¹, hora terciarum vel quasi, in ecclesia kathedrali Crac(ouiensi) et ante tumbam gloriosi martiris et pontificis, sancti Stanislai, in meique notarii subscripti et testium infrascriptorum ad hoc vocatorum specialiter et rogatorum presencia constitutus personaliter venerabilis vir, dominus A. de C.², non vi, dolo, fraude aut aliqua sinistra machinacione convinctus, ut asseruit, sed pure et simpliciter, sponte et libere confessus est resignasse publice et resignavit canonicatum sive prebendam, quam de collacione serenissimi principis etc. in ecclesia Sancti Georgii in castro Gneznensi obtinet seu obtinebat, in personam honorabilis domini talis etc. Idemque dominus Franciscus³ iuramento corporali prestito in huiusmodi cessione et resignacione predictorum canonicatus et prebende in dicta ecclesia Sancti Georgii dixit et affirmabat nullam paccionem illicitam, simoniacam pravitatem, convencionem sive corruptelam intervenisse vel intervenire. Demumque prenominatus Franciscus omni meliori modo, via, iure, causa et forma, quibus melius et efficacius potuit et debuit, constituit et sollenniter ordinavit discretos dominos A., B., C. etc. suos veros et legittimos procuratores negociorumque suorum gestores et nu(n)ctios speciales et generales, generalitati per specialitatem non derogando nec econverso, omnes in solidum ad resignandum nomine suo, pure, libere et simpliciter, canonicatum sive prebendam in ecclesia Sancti Georgii supradicta in manibus venerabilis viri, domini Jo(hannis) administratoris ecclesie Gneznensis sede vaccante⁴ pro parte et in personam prefati domini Jo(hannis) etc. ipsamque resignacionem admitti petendum necnon iuramentum de simoniaca prawitate, paccione illicita et corruptela aliquali non interveniente in huiusmodi resignacione, et aliud quodcumque sacramentum licitum et honestum in animam ipsius domini constituentis prestari, et generaliter omnia et singula ad id necessaria et correquisita faciendi et exercendi, que ipsemet faceret et facere posset, si premissis et premissorum aliquo interesset, personaliter promittens idem dominus constituens mihi notario subscripto manu sollemniter stipulanti ratum et firmum perpetue habere et tenere omne id, quicumque^a factum ordinatumve fuerit in premissis seu aliquo premissorum per procuratores premissos, et super quibus omnibus et singulis prenominatus dominus constituens a me notario subscripto peciit sibi fieri et confici presens publicum instrumentum. Acta sunt hec anno, indicione etc.

^atak Kop., zamiast quodcumque lub quidcumque

¹W 1437 r., do którego odnoszą się wszystkie elementy datacyjne (indykcja i pontyfikat), piątek przypadał 1, nie 2 listopada. Może jednak chodzi tu o rok 1436, kiedy to rzeczywiście piątek wypadał 2 listopada, a przede wszystkim wakowała wówczas stolica gnieźn. (por. niżej, przypis 4). Indykcja byłaby wówczas 14, rok pontyfikatu szósty - pomyłki kopisty byłyby możliwe i łatwe do wytłumaczenia.

²Nie zidentyfikowany; zapewne chodzi o Franciszka z Orzka, zob. przypis następny.

³Zapewne Franciszek z Orzka, który był także altarystą gnieźn., zob. o nim KDW VIII nr 834/2.

⁴Jan z Brzostkowa wikariusz kapitulny w Gnieźnie po śmierci arcybiskupa Wojciecha Jastrzębca, zob. wyżej, nr 1407/5.

Dokument Nr 1437

[Poznań], 1437 [przed 18 listopada]

Oficjał poznański zaświadcza, że Józef z Markowic zapisał czynsz poznańskim wikariuszom katedralnym.

Reg. z 1784 r.: Poznań, AAP, CP 14, s. 618 (wg Kopiariusza pozn. wikariuszy katedralnych - tzw. Jura vicariorum - z XVI w., k. 180, zaginionego w 1945 r.).

1437. Coram Jacobo de Grandi canonico et officiali Posnaniensi¹ nobilis vir Joseph alias Osep super bonis suis Markowice² summam 10 marcarum ex censu unius marcae minus 6 grossis vicariis inscribit.

¹Jakub z Grądów, zob. wyżej, nr 1389/1. Oficjałem był do 17 listopada 1437, co wyznacza datę niniejszego dok.

²Markowice par. Krerowo, na pn.-zach. od Środy (Koz. 2 s. 445). Józef (Ożep) wyst. już 1400 (Roty I nr 478, 631; Kozierowski w Roczniku Pol. Tow. Heraldycznego 5, 1920, s. 26), tutaj ostatnia wzmianka.

Dokument Nr 1438

Wschowa, 20 listopada 1437

Starosta wschowski zaświadcza, że sędzia wschowski Andrzej z Lasocic zapisał czynsz na rzecz altarii w kościele w Lasocicach.

Kop.: Poznań, AAP, Acta consistorii 79, k. 44. Wpis 5 października 1500.
Reg.: KDW V nr 608 (wg Kop.).

Uw.:Dok. wydajemy w całości, ponieważ dok. starostów wschowskich są stosunkowo rzadkie.

In nomine Domini amen. Ad perpetuam rei memoriam. Nos Mathias Borek heres in Ossyeczna et capitaneus Wschowensis¹ significamus tenore presentium presentibus et futuris, presentium noticiam habituris, quibus expedit universis, quomodo ad nostram necnon aliorum eiusdem terre nobilium veniens presentiam magnificus vir, dominus Andreas heres in Laszoczicze et iudex Wschowensis² non compulsus, non coactus nec aliquo errore devio seductus, sed sanus mente pariter et corpore existens, usus suorum consilio amicorum spontaneaque et matura desuper deliberatione prehabita, decem marcas annui census perpetui in una sorte seu parte sua in Laszoczicze, hereditate in districtu Wschowenis sitis², que pars eiusdem hereditatis tendit versus hereditatem Dlugye³, quadraginta octo grossos marcam in quamlibet computando vel saltem eandem monetam, quam prefatus dominus Andreas aut sui successores tunc temporis a kmetonibus suis recipiat et exigat, eundem censum, videlicet decem marcas, ut prefertur, dedit, donavit, deputavit et nomine veri testamenti pro altari in prefata hereditate Laszoczicze de novo erigendo, fundando, dotando, pure propter Deum pro primo discreto viro, domino Nicolao plebano in Nyechlod⁴, sibi et suis successoribus prefatas decem marcas singulis annis super quotlibet festum beati Martini Episcopi [11 XI] a proxime venturo incipiendo, dare et persolvere ^a-b

prefata pars hereditatis

tenetur et debet, omni dolo et fraude semotis, et coram nobis more solito et consueto iuxta terre consuetudinem ritte et racionabiliter in perpetuum resignavit. Subyciens se etiam dominus Andreas prefatus et sui successores omnibus ecclesiasticis censuris subiacere, nihilominus enim ius patronatus, omnia iura, dominia, proventus et obventiones universas, prefatam partem hereditatis concernentes, quibus nunc dominus Andreas iam dictus utitur vel que sibi competere dinoscuntur in futuro, salva pro se et suis successoribus in perpetuum reservavit. In quorum omnium fidem et testimonium sigillum nostrum presentibus est appensum. Actum et datum in Wschowa feria quarta in crastino beate Helizabet anno Domini millesimo quadringentesimo tricesimo septimo, presentibus ibidem nobilibus viris et dominis Jacobo Crosznyczski burgrabio protunc castri Wschowensis⁵, Woyslao Janischewski⁶, Andrea Krosniczki⁷, Stephano Vnyeczski⁸, Nicolao de Podrzecze⁹, Jacobo Wyerzusch de Sczeszanczyna¹⁰ et aliis quampluribus fidedignis in presentia tunc existentibus, vocatis specialiter et rogatis in testimonium premissorum.

^a-bsłowa powtórzone Kop.

¹Maciej Borek z Osiecznej, zob. wyżej, nr 1425/1.

²Lasocice, wieś par. na pd.-zach. od Leszna (SHGPoz. II). Andrzej Kotwicz (i z Siedlnicy) jako sędzia wschowski wyst. 1424-38 (Spisy wlkp.).

³Długie Stare i D. Nowe, wieś par. na wsch. od Wschowy (SHGPoz. I), na zach. od Lasocic.

⁴Niechłód wieś par. na pn.-wsch. od Wschowy (Koz. 2 s. 505-506). Pleban Mikołaj skądinąd nie znany.

⁵Jakub Krośnicki (w reg. w KDW V błędnie: Czornyczky) skądinąd nie znany, zapewne ze Śląska, por. z Krościną (dziś Chruścina) w księstwie głogowskim lub Krośnicami w Milickiem.

⁶Janiszewo par. Poniec, na zach. od Ponieca. Wojsław, także z Górzna, wyst. 1423-37 (SHGPoz. II s. 21, I, s. 648).

⁷Andrzej Krośnicki, zob. wyżej, przypis 5.

⁸Zapewne Unięcice, Uniątki, dziś Chumiętki par. Krobia, na pn.-zach. od Krobi (Koz. 3 s. 350-351), gdzie Stefan wyst. od 1424 (Roty III nr 1071).

⁹Podrzecze par. Strzelce Wielkie, na pd.-wsch. od Gostynia, częściowo (?) dziedzictwo Borków (Koz. 3 s. 54). Mikołaj wyst. od 1415 (Roty I nr 862), tu ostatnia wzmianka o nim.

¹⁰Zapewne Cieszęcin ("z Cieszęcina"), wieś par. na pn. od Wieruszowa w ziemi wieluńskiej (Rosin, Słownik s. 69). Jakub Wierusz skądinąd nie znany.

Dokument Nr 1439

Rogoźno, 1 grudnia 1437?

Starosta wałecki nadaje młyn w Wałczu młynarzowi Klemensowi.

Kop.: Warszawa, AGAD, Metryka koronna, t. 79, k. 284v-285. Wpis w transumpcie króla Zygmunta Augusta z daty: Kraków, 23 grudnia 1550, z mylną datą: 4 grudnia 1457.
Reg.: MRPS V, nr 5061 (wg Kop., z błędną datą, j. w.).

Nos (Petrus de^a) Wilffin tenutarius in Walcz¹ significamus tenore praesentium, quibus expedit universis, praesentem paginam inspecturis, lecturis vel legendum audituris ac nostris successoribus, qui protunc in ibidem existerint, quia bona deliberatione ac de bona voluntate circumspecto Clementi molendinatori in Walcz² perseveranti, considerantes eius fidele famulamen et assiduos labores, quos in aedificiis regiae maiestatis fortalicii ac tenutae nostrae percepit, habens diligentiam famulaminis pro defensione praemissi fortalicii constantem volentesque eundem promovere pro continuatione perseverationis circa praetactum fortalicium, sibi molendinum circa praefixum fortalicium contulimus et damus et assignamus perpetuo tempore et suis successoribus legitimis habendum, tenendum, vendendum et ad suos usus beneplacitos convertendum et utifruendum. Quiquidem supradictus Clemens metreta tercia in praenominato molendino omnium frumentorum et emolimentorum uti debet, pro no[k. 285]bis vero duas reservare. Insuper praefato Clementi ob eius magnas impensas, quas ad subsidium praetacti molendini peregit, praelibatum molendinum, quod de novo pro supportacione praenominatae regiae maiestatis fortalitii construxit, sibi et suis successoribus legitimis triginta marcas Polonicalis monetae, in quamlibet marcam quadraginta octo grossos computando, monetae vero in terra currentis consuetae in praedicto molendino inscribimus et assignamus, et quicunque praenarratum molendinum successorum nostrorum habere voluerint, sibi aut suis legitimis successoribus dando praetin(c)tas triginta marcas, eundem molendinum obtinebit. Ipsum quoque Clementem alias quovis coacto servitio nobis aut nostris successoribus exceptum liberum permittimus ac pro reformatione praetacti molendini nos aut nostri successores duos denarios et ipse tercium obligamur dare etc.^b, nostro sigillo praesentibus subappenso. Actum et datum in Rogozno³ dominico proximo post festum sancti Andreae Apostoli gloriosi anno Domini millesimo quadringentesimo quinquagesimo^c septimo.

^abrak Kop., uzupełniono wg tekstu dok. transumującego

^bzapewne opustka celowa w dok. transumowanym

^ctak Kop. zamiast tricesimo, zapewne wskutek mechanicznej pomyłki pisarza kopii, piszącego w roku 1550

¹Piotr Polak z Lichwina (Wilfina) w powiecie bieckim, husyta w Czechach, starosta drahimski, rogoziński, śremski, wałecki, podolski, podkomorzy krak. 1441, zm. 1442 (PSB XXVI s. 378-380; GStar. s. 79; Spisy młp.).

²Wałcz, miasto królewskie w powiecie pozn. (ziemi wałeckiej). Młynarz Klemens skądinąd nie znany.

³Rogoźno, miasto królewskie w powiecie pozn.; Piotr Polak był wówczas również starostą rogozińskim.

Dokument Nr 1440

Gniezno, 5 grudnia 1437

Sędzia i podsędek kaliscy zaświadczają, że wymienieni sędziowie polubowni przeprowadzili rozgraniczenie i podział wsi Goranin.

Kop.: Warszawa, AGAD, Metryka koronna, t. 28, k. 67-67v. Wpis w transumpcie króla Zygmunta z daty: Poznań, 19 kwietnia 1513. Tytuł: Confirmacio privilegiorum super Gorinino in terra Calisiensi et districtu Gnesnensi sitta per Martinum de eadem Gorinino obtenta.
Reg.: MRPS IV, suppl. nr 713 (wg Kop.).

Nos Troianus de Lekna iudex¹ et Bogussius de Budzislaw subiudex Calisienses generales² significamus tenore presencium, quibus expedit universis, quod de anno Domini millesimo quadringentesimo tricesimo septimo, in terminis particularibus, feria quinta in vigilia sancti Nicolai Gnezne celebratis, in quibus nobiles domini Joannes de Strzalkow palatinus^a³, Stanislaus Miruczki castellanus Posnaniensis^a et burgrabius Gneznensis⁴, Wirzbiantha de Grzibowo iudex^a⁵, Andrziczka de Oblaczkowo succamerarius^a⁶, Nicolaus de Trampczino vexilifer^a⁷, Petrus de Zirniky castellanus⁸ et Joannes Skierka (gladifer^b) Calisien(ses)⁹ ceterique domini et officiales iudicio in regali tunc una nobiscum presidebant iudicantes ibique venientes nobiles Hector de Gambarzewo¹⁰ tanquam iudex et arbiter et Mathias de Czirnyewo¹¹ tanquam subiudex, amicabiles compositores, recognoverunt in facie iudicii, quomodo diviserunt amicabiliterque composuerunt perpetue nobiles Michaelem et Martinum fratres germanos, heredes de Gorinino¹². Primo Martino cessit sors ista, quam Michael emerat apud Nicolaum fratrem suum¹³, qui Michael ipsum Martinum admisit ad eandem sortem racione solucionis, quam sibi pro eadem fecit, ita prout littera resignacionis eiusdem sortis canit¹⁴. Item supradicti compositores diviserunt dictos fratres Michaelem et Martinum in silvis ipsorum: primo Martino cessit silva Wirabyenyecz, penes viam, que ducit penes silvam Dambrowa¹⁵, cessit Michaeli cum omnibus aliis quercetis ibi adyacentibus. Item idem fratres Michael et Martinus tenebuntur stare in eadem divisione, eciam non obstante hoc, si alicui magis vel minus ipsorum, quam alteri cesserit. Item quod idem nobiles habebunt libera unus in alterius silvis communia pascua pro peccoribus et pecudibus ipsorum, salvis tamen damnis aliquibus. Item ex pacto eorumdem nobilium homines, qui voluerint in eisdem [k. 67v] silvis emere glandines ab ipsis nobilibus, homines, qui resident in ipsorum villis propriis Gorinino, prout sors alias losz cuilibet ipsorum cessit et Martino area in Slywie¹⁶, ita multum sicut Michael habet. Audientes nos recognicionem dictorum dominorum sentenciavimus perpetualem hoc teneri et inviolabiliter observari. Et adiudicatum solverunt. In cuius rei testimonium sigilla nostra presentibus sunt appensa. Actum et datum anno, die et loco, quibus supra.

^atak Kop.

^bbrak Kop.

¹Trojan z Łekna, zob. wyżej, nr 1393/5.

²Bogusz z Budzisławia, zob. wyżej, nr 1430/3.

³Strzałkowo, wieś par. na pn.-zach. od Słupcy (Koz. 5 s. 358-359). Jan wyst. od 1416? (Roty II nr 447), był oczywiście wicewojewodą, nie wojewodą, w Gnieźnie (GUrz. nr C 8, 545, 578).

⁴Stanisław z Mierucina, zob. wyżej, nr 1430/1.

⁵Wierzbięta Piętka z Grzybowa Pięcinego (koło Skoków) i z Przysieki (par. Lechlin) wyst. od 1415, tenutariusz Rogoźna do 1434, zm. po 1442 (GStar. s. 79; SHGWlkp.).

⁶Obłaczkowo par. Września, na pn.-zach. od Wrześni (Koz. 1 s. 196). Andrzej, Andriczka, także z Nadarzyc, wieloletni żupca w sądach gnieźn. i pyzdrskim, tu oczywiście wicepodkomorzy.

⁷Trąbczyn, wieś par. na pn.-wsch. od Zagórowa (Koz. 5 s. 414). Mikołaj wyst. od 1402 (SHGWlkp.), wicechorąży w Gnieźnie 1434-40 (GUrz. nr C 95).

⁸Piotr z Żernik (miasteczko na pn.-wsch. od Janowca Wlkp.) chorąży kal. 1411, kasztelan kal. 1428-45, zm. 1445 (PSB XXVI s. 440).

⁹Jan Skierka z Sarbinowa (par. Kołdrąb, na zach. od Żnina - Koz. 5 s. 277-278), miecznik kal. 1433-50, zm. 1450/51 (Spisy wlkp.).

¹⁰Gębarzewo par. Pawłowo, na pn.-wsch. od Czerniejewa (Koz. 1 s. 73, 4 s. 222). Hektor wyst. 1430-45 (Acta capitulorum I nr 1617, 1735; KDW V nr 612, 613).

¹¹Czerniejewo (Czerniewo), miasto i wieś w powiecie gnieźn., na pn.-zach. od Wrześni. Maciej, właściciel połowy dóbr czerniejewskich, zapewne ident. z występującym 1444 Maciejem z Cz. i Opieczyc, zwanym Pieczygroch (SHGWlkp.), w Opieczycach znanym już 1433 (Acta capitulorum II nr 290), por. też Koz. 5 s. 100.

¹²Goranin (Gorynino) par. Pawłowo, na pn. od Czerniejewa (Koz. 1 s. 80, 4 s. 251). Bracia Michał (wyst. od 1430) i Maciej, wyst. od 1437 (SHGWlkp.).

¹³Mikołaj z Goranina wyst. w 1437 r. w akcie rezygnacji części G. Michałowi z G. (Poznań, WAP, Poznań Gr. 1 k. 134v).

¹⁴Dok. nie zachował się, por. jednak przypis poprzedni (akt rezygnacji).

¹⁵Nazwy lasów nie przetrwały?

¹⁶Śliwie nie zidentyfikowane; może to nazwa polna?

Dokument Nr 1441

Ujście, 13 grudnia 1437

Tenutariusz ujski sprzedaje sołectwo w nowo zakładanej wsi Brodna Pawłowi sołtysowi z Zelgniewa.

Or.: Warszawa, AGAD, dok. perg. 1099. Pergamin 405 x 167 x + 40 mm. Plamy i dziurki w tekście. Na zielonym sznurze pieczęć wystawcy w zielonym wosku, o średnicy ok. 24 mm z h. Zaremba, napis nieczytelny. Na odwrocie informacje o treści i sygnatury (XVI-XVIII w.).

^aIn nomine Domini amen. Qnoniam ea, que geruntur in tempore, simul labuntur cum tempore, nisi fuerint literarum testimonio cum annotacione testium postremorum / noticie commendata. Proinde nos Martinus de Slawsko palatinus Calisiensis et tenutarius Wscziensis¹ notum facimus universis, ad quorum noticiam devenerit / scriptum presens, quomodo attendentes mentis intuitu perpendentesque grate fidelitatis studiosa obsequia et multiplicium meritorum constanciam, quibus laboriosus Paulus scoltetus de / Zelignewo² fidelis noster complacuit et imposterum aucto fidelitatis studio poterit prestancius complacere, horum intuitu volentes ipsum specialis nostre gracie prerogativa prevenire et ad obsequia regalia et nostra reddere prompciorem, sibi de consensu domini regis et consilio sapientum, scolteciam in et super hereditate Brodna in nowa radice sitam³ pro quadam summa peccunie vendidimus presentibusque et suis successoribus perpetuo tenendam, habendam, possidendam, commutandam et ad usus beneplacitos, prout sibi suisque successoribus legittimis videbitur, convertendam. Cui scolteto ac suis successoribus damus presentibus et assignamus quatuor mansos agri, ubi sibi elegerit, tam late et longe, uti kmethonibus eiusdem ville dimensurantur. Eciam dicto scolteto et ipsius successoribus adiungimus lacum Czarna Brodna⁴ sic nunccupatum, de ipso frui quibuscumque rethibus aut instrumentis piscandi valuerit. Eciam pretacto scolteto et incolis seu kmethonibus in dicta hereditate collocandis a data presencium duodecim annos concedimus libertatem libere sedere et sine quovis impedimento ipsismet laborare, quibus elapsis idem kmethones nobis et nostris successoribus de quolibet manso per mediam marcam monete et numeri Polonicalis ad festum sancti Martini [11 XI] presentabunt sicuti kmethones in Zelignewo solvunt.
Eciam dicti kmethones cum ipsorum scolteto tria iudic(i)a alias vyecza in villa habere tenebuntur, unum iudicium scoltetus propriis expensis expediat, kmethones vero duo, et hoc quolibet anno. Item eciam infrascripto scolteto suisque liberis successoribus in eadem hereditate centum arbores pro mellificiis fiendis sive faciendis damus absque inpedimento nostri dominii et kmethonum. Eciam sepedicto scolteto et ipsius successoribus damus et assignamus unum pratum penes fluvium Gwda⁵, ubi sibi elegerit, kmethones vero eiusdem ville prata sua penes hocque fluvium habebunt pro ipsorum utilitate et possidebunt absque periculo nostri dominii et kmethonum aliarum villarum. Eciam iam dictus scoltetus suique successores habebit insulam hereditate in eadem, quam sibi elegerit, absque nocumento dominii nostri et kmethonum nostrorum. Eciam adiungimus sepedicto scolteto et eius successoribus tercium denarium de omnibus culpis, parvis sive magnis, que iudicabunt dicta in hereditate infrascripta. Eciam sibi damus venacionem cum omnibus rethibus ferarum. Eciam sibi ac suis posteris damus et assignamus terciam thabernam in dicta hereditate. Eciam causa huius scoltecie dictus scoltetus et sui successores nobis ac nostris successoribus in equo valente quatuor marcas servire tenetur, kmethones vero eiusdem ville Brodna tenentur quolibet anno servicia exhybere, uti kmethones in Zelignew serviuntur et tenentur servire. Eciam idem kmethones pullos et ova iuxta ritum in Zelignew [.........^b] presentabunt, uti in certis villis regalibus habentur et observantur. In cuius rei testimonium [..........^c] scribi fecimus nostri sigilli appensione roborare. Datum in Wscze¹ in die sancte Lucie anno Domini millesimo quadringentesimo trecesimo septimo, presentibus hiis testibus, nobili Stephano Radostowski burgrabii tunc temporis in Wscze⁶, Petrassio advocato Wscziensi⁷, Johanne Drosth Golczewsky⁸ et aliis quamplurimis fidedignis.

^ainicjał wysokości 4 wierszy Or.

^bsłowo zatarte Or.

^cdziura Or.

¹Marcin ze Sławska, zob. wyżej, nr 1393/1. Starostą królewskiego Ujścia nad Notecią był 1430-53 (GStar. s. 66).

²Zelgniewo (Zeligniewo) par. Śmiłowo w ziemi nakielskiej, na pd.-zach. od Łobżenicy (Koz. 1 s. 381) w starostwie ujskim (KDW V nr 515). Paweł skądinąd nie znany.

³Brodna par. Śmiłowo, na pd.-zach. od Zelgniewa (Koz. 1 s. 404).

⁴Jezioro Czarna Brodna to bądź maleńkie oczko w samej wsi Brodna, bądź jeziorko bez nazwy na zach. od Brodnej (koło leśniczówki B.).

⁵Rzeka Gwda przepływa w odległości ok. 10 km od Brodnej.

⁶Szczepan (Stefan) Radostowski (z Radostowa pod Żninem?, zob. Koz. 5 s. 227) skądinąd nie znany, podobnie jak i wójt ujski. W pół roku później (niżej, nr 1456) wyst. już inni burgrabia i wójt ujscy.

⁷Szczepan (Stefan) Radostowski (z Radostowa pod Żninem?, zob. Koz. 5 s. 227) skądinąd nie znany, podobnie jak i wójt ujski. W pół roku później (niżej, nr 1456) wyst. już inni burgrabia i wójt ujscy.

⁸Zapewne z Gulczewa (Golczewa) par. Marzenin, na pn. od Wrześni (SHGWlkp.). Jan Drozd może ident. z Janem wyst. już 1419 (ib.).

Dokument Nr 1442

Kraków, 16 grudnia 1437

Król Władysław III zakazuje pozywać przed sądy poddanych biskupstwa poznańskiego podczas wakansu na stolicy biskupiej.

Kop.: Poznań, WAP, Pyzdry Z. 8, k. 154. Wpis 14 czerwca 1440?

Wladislaus Dei gracia rex Polonie.
Pallatinis, castellanis, capitaneis, iudicibus, subiudicibus, dignitariis et officialibus iudiciis nostris ubilibet in Regno nostro Polonie constitutis eorumque camerariis, presentibus requirendis, fidelibus nostris sincere dilectis, graciam nostram et omne bonum. Magnifici, nobiles et strenui sincere dilecti! Constat vobis ecclesiam Poznaniensem ad presens sui pastoris solacio viduatam¹ admodum neglectam et in bonis suis mense episcopalis non mediocriter dampnificatam ac oppressam. Propter quod volentes, ut ipsa ecclesia achephala nostra accedente gracia condicione gaudere queat pociori pontificem suum futurum prestolando, talem sibi graciam bonisque ipsius mense episcopalis universis more circa alias ecclesias kathedrales, dum et quociens per vacacionis occurrit casus antiquitus, ^a-b

servato nostrorum nostrorum consiliorum adlatus

nostrum presencium ad instantes preces venerabilis capituli eiusdem ecclesie Poznaniensem^c damus et presentibus concedimus specialem, quod eadem ecclesia bona mense sue episcopalis universa ac tenutarii, procuratores, factores et kmethones eorundem bonorum, omnes et singuli, non debeant iudicari pro omnibus et quibuscumque causis, tam magnis, quam parvis, mensam episcopalem prenotatam et bona sua tangentibus ad instanciam quarumcumque et quarumlibet personarum, usque ad futuri eiusdem ecclesie pontificis consecracionem et presenciam. Quocirca vobis et cuilibet vestrum de consilio pretactorum consiliariorum nostrorum discrecius precipimus et mandamus, quatenus bona dicte ecclesie mense episcopalis ac tenutarios et procuratores, factores, kmethones et quaslibet personas eorundem bonorum occasione cuiuslibet rei sive cause quomodolibet ad instanciam cuiuslibet persone masculine aut feminine intentate aut forsitan intentande usque ad consecracionem et presencium^c futuri pontificis prefate ecclesie, ut premissum est, iudicare nulla presumatis racione, alioquin si quid interim per vos aut vestrum aliquem in premissis foret factum aut cassum irritumque presentibus decrevimus et inane. Datum Cracouie feria secunda proxima post festum sancte Lucie anno M^o etc. tricesimo septimo². Quoniam et nomine capituli hic apud nos constituti dixerunt ad premissa vestram fore voluntatem.
Relacio magnifici Nicolai de Michalowo castellani Cracouiensis³.

^a-btekst zepsuty Kop.

^ctak Kop.

¹W związku ze śmiercią biskupa pozn. Stanisława Ciołka: zm. 10 listopada 1437 w Poznaniu (Now. II s. 84).

²Data zgodna z itinerarium królewskim.

³Mikołaj z Michałowa, Kurozwęk, zw. Białucha, zob. wyżej, nr 1406/5.

Dokument Nr 1443

Kalisz, 30 grudnia 1437

I. N. Świemma z Rososzycy z synami¹ sprzedaje mansjonarzom kolegiaty kaliskiej² roczny czynsz z Sieroszewic³ i Rososzycy.

Or.: do 1944 r. w Warszawie, w Bibliotece Ordynacji Krasińskich, spalony.
Reg.: A. Wolff, Zniszczone dokumenty Biblioteki Ordynacji Krasińskich, w: Straty bibliotek i archiwów warszawskich..., III, Warszawa 1955, s. 272, nr 683.

¹Rososzyca, wieś par. na pn.-wsch. od Mikstatu w Kaliskiem (Koz. 1 s. 258, 5 s. 248, 7 s. 380). Świema wyst. 1403-38. Zapis tegoż (?) czynszu dokonany 8 marca 1438 przed starostą generalnym Wlkp. (KDW V nr 611 = Gniezno, AAG, ACons. A 21 k. 130v-131), por. też KDW V nr 668, wymienia trzech synów Świemy: Mikołaja, drugiego Mikołaja i Świemę (zob. też o nich niżej, nr 1448 i 1492).

²Chodzi tu o kolegiatę NMPanny w Kaliszu (KDW V nr 611, 668).

³Sieroszewice par. Rososzyca, na zach. od Rososzycy (Koz. 5 s. 292).

Dokument Nr 1444

Kościan, 31 grudnia 1437

Pozew sądu ziemskiego kościańskiego dla Jana Wilkowskiego.

Kop.: Poznań, WAP, Kościan Z. 12, k. 45. Wpis 11 marca 1438 (wg Or.?).

Raphael de Goluchowo succamerarius Kalisiensis et capitaneus M(aioris) P(olonie) generalis¹ nobili Johanni Wylkowsky de Smyczina² et de omnibus bonis tuis, que habes in districtu Costenensi mobilibus et immobilibus, auro et argento, de frumentis, pecudibus et pecoribus, ovibus, iumentis mandamus, quatenus in terminis particularibus in Costen proxime celebrandis iudicio in regali compareas nobilibus Nicolao et Andree fratribus germanis, heredibus in Schelewo³ pro eo, quia tu fideiussisti pro exbrigacione et verendacione alias o wyczslyenye pro hereditate Schelyewo, sicut tua litera fideiussoria canit et pro totidem dampnis, sicut eciam litera tua canit, pro quibus te citant de iusticia iudicialiter responsurum. Datum in Costen feria tercia in die sancti Siluestri anno Domini M^o CCCC^o XXXVII^o.

¹Rafał z Gołuchowa, zob. wyżej, nr 1406/1.

²Smyczyna par. Radomicko, na pd. od Śmigla (Koz. 3 s. 226). Jan Wilkowski (z Wilkowa Niemieckiego w ziemi wschowskiej) zapewne ident. z późniejszym podkomorzym wschowskim 1448-66 (GUrz. nr A 376).

³Szelejewo par. Strzelce Wielkie, na pd.-zach. od Borku Wlkp. (Koz. 3 s. 302). Mikołaj wyst. 1435 (Roty I nr 1653) i 1450-59 (SHGWlkp.). Andrzej skądinąd nie znany.

Dokument Nr 1445

Zbąszyń, 1 stycznia 1438

Abraham Głowacz ze Zbąszynia sędzia ziemski poznański publikuje ugodę pomiędzy wdową po Ramfoldzie Treplinie z Gulszyna i opatem klasztoru w Obrze o prawie połowu ryb na Jeziorze Kramskim.

Or.: Poznań, AAP, D. perg. 31 (Obra - klasztor A 22). Pergamin 340 x 137 + 25 mm, pozalewany, dziurki w tekście. Pasek pergaminowy do przywieszenia jednej pieczęci. Na odwrocie informacje o treści (XVII-XVIII w.).

In nomine Domini amen. Ich Abraham Glowacz herre zu Bencze vnnd richter czu Poznan¹ bekenne offintlichin in deszem / offin briffe allin, den dy en zehen, horin^a adir lesz[in^b], daz ich sulche tedinge, dy do czwusschen dem einwirdigin hern apte des / closters Obra² an eyme teyle vnnde Ramfoldynne von Treppelyn czu Gulsin³ gesessin, in herczuge Heinrichs lande⁴, vnnd iren erbin / am andern teyle habe, vnndin nemlich von der czoge^a wegin czweyr off dem Crampczky zehe⁵, dy gelegin seyn czwuschin vnszern landen vnnd herczuge Heinrichs lande, nemlich Gulsin vnnd Crampczk des closters gutis⁵ czu dem Obra also, das der obegenante apt vnnd co(n)vent des selbigin closters Obra dy czoge czyen sullin also, wy vnsers gnedigin hern des koniges vnnd auch der alde^c dewcze briff⁶ ynne haldin vnnd ansagin, nemlich wen der obegenante apt vnnd der co(n)vent, ire nochkomlinge dy czoge lossin czyen werden, zo sol der apt vnnd der co(n)vent, ire nochkomlinge der vorgenantin frawin czu Gulsin vnnd erin erbin adir nochkomlinge esse^d fische gebin in ire kuche noch redlichkeyt, vnnd sullin dy obgenante frowe, ire geerbin eynen freyin fischer habin vnnd ire nochkomlinge czu ir kuchin uf dem obegenanten zehe vngehindert von deme obegenanten apte vnnd irn nochkomlinge, auch sal dy frowe von Gulsin ere erbin daz do in dem furstim gelegin ist nochkamlinge^e czu Gulsin sulche freyet in vnsern heydn vnnd hortin habin czu Crampczke vnnd czu Kaszko⁷ frey holcz hawin czu irin hoffe vnnd dy vorgenante frawe vnnd ire nochkomlinge vnnd lewtin. Des czu eynem bekentnisse habe ich obegenanter Abraham herre czu Bencze meyn ingesigel an deszin brif gehangin, der gegeben ist in die Circumcisionis Domini noch Gotis Geburt tausint virhundert ior dornoch in dem achtindreysigistin jore.

^anad literą o przegłos w postaci małej literki e Or.

^bdziura Or.

^cnastępuje skreślone briff Or.

^dnad pierwszą literą e przegłos w postaci małej literki a Or.

^enad literą a przegłos w postaci małej literki e Or.

¹Abraham ze Zbąszynia, zob. wyżej, nr 1393/3.

²Opatem w klasztorze cystersów w Obrze był wówczas Herman (zob. wyżej, nr 1414/1).

³Gulszyn (?) (niem. Goltzen), dziś Kolesin, na pd.-zach. od Babimostu, obok Nowego Kramska, już w księstwie głogowskim, władztwie Henryka IX Starszego głogowskiego (zm. 1467). O rodzinie Treplinów pisze Kozierowski, Obce ryc., s. 108-109.

⁴Gulszyn (?) (niem. Goltzen), dziś Kolesin, na pd.-zach. od Babimostu, obok Nowego Kramska, już w księstwie głogowskim, władztwie Henryka IX Starszego głogowskiego (zm. 1467). O rodzinie Treplinów pisze Kozierowski, Obce ryc., s. 108-109.

⁵Kramsko Stare i Nowe (Krąpsko), wieś par. na pd.-zach. od Babimostu (Koz. 2 s. 349). Jez. Kramskie (jez. Tuchola, dziś Jez. Wojnowskie), dzieli Nowe Kramsko od Kolesina.

⁶Może chodzi tu o ugodę opactwa oberskiego z Treplinami z Gulszyna z 1388 r. (KDWIII nr 1874), znaną jednak w łacińskim, nie niemieckim tekście.

⁷Kaszko (Kasztolko), las w pobliżu Kramska (SHGPoz. II).

Dokument Nr 1446

Poznań, 21 stycznia 143[8]

Poznański wikariusz kapitulny udziela inwestytury ołtarza w kaplicy Św. Krzyża w Poznaniu Pawłowi Peszlowi.

Kop.: Poznań, WAP, Akta m. Poznania D 414, w or. potwierdzeniu Stefana opata lubińskiego z daty: Lubiń, 3 lipca 1448.

Johannes de Nyewiesch archidiaconus Gneznensis necnon canonicus et administrator in spiritualibus et temporalibus sede vacante Poznaniensis ecclesiarum¹, discretis viris, rectoribus ecclesie ad Sanctum Martinum ante Poznaniam et aliis, qui presentibus fuerint requisiti, salutem in Domino. Quia ad altare Sancte Crucis in capella eiusdem Sancte Crucis ante civitatem Poznaniensem, vacans per obitum discreti Nicolai, ultimi et immediati possessoris altaris memorati², discretum Paulum Peschlonis presbiterum de Poznania³ ad presenciam honeste Gertrudis relicte olim Peschlonis civis Poznaniensis, patrone eiusdem altaris³ per nostre manus suo capiti imposicionem investivimus et tenore presencium investimus, curam et administracionem spiritualium et temporalium ac regimen animarum sibi committentes ai eodem. Quare vobis presentibus committimus et sub excomunicacionis pena mandamus, quatenus eundem Paulum inducatis ad eundem ac in realem et in corporalem posessionem ponatis, facientes a reddituariis et censitis dicti altaris, de omnibus et singulis censibus, redditibus, fructibus, proventibus et obvencionibus universis integre responderi. In cuius rei testimonium sigillum nostrum presentibus est subappensum. Datum Poznanie die vicesima prima mensis Ianuarii anno Domini millesimo quadringentesimo tricesimo (octavo^a).

^abrak Kop.

¹Jan z Niewiesza, zob. wyżej, nr 1435/2. Był administratorem diecezji poznańskiej, wybranym przez kapitułę pozn. po śmierci Stanisława Ciołka. Jego funkcja wyznacza jednocześnie datę niniejszego dok., która jest popsuta w Kop. (zob. niżej).

²Mikołaj (Peszel) zapewne ident. z plebanem kościoła szpitalnego Świętego Krzyża w Poznaniu (fundacji i patronatu Peszlów) wyst. 1421-33 (Now. II s. 652).

³Paweł Peszel, syn rajcy pozn. Mikołaja Peszla (zm. ok. 1419) i Gertrudy (zm. po 1450) z Ditmarów (o niej PSB XXV s. 665), student UJ 1421, potem kanonik i prepozyt kolegiaty w Środzie, zm. ok. 1465? (M. J. Mika, Studia nad patrycjatem poznańskim w wiekach średnich, Poznań 1937, s. 66 n.; Now. II s. 652).

Dokument Nr 1447

Poznań, 7 marca 1438

Wymienieni delegaci kapituły poznańskiej zaświadczają, że prawo patronatu kościoła w Konarzewie należy do właściciela Konarzewa, Tomasza Owieczki.

Or.: Poznań, WAP, Zbiór dokumentów kościelnych XI/23. Pergamin 413 x 385 + 51 mm, pismo nieco wyblakłe. Na pasku pergaminowym miska pieczętna z resztką pieczęci w czerwonym wosku. Nacięcia po drugim pasku. Z. N.: na gradusach ośmiopłatkowa rozeta.

^aIn nomine Domini amen. Ad perpetuam rei memoriam. Nos Johannes de Nyewyesch decanus Wladislauiensis, archidiaconus Gneznensis / necnon canonicus et administrator in spiritualibus et temporalibus ecclesie Poznaniensis sede vaccante¹, Hector de Coszemyno² et Johannes Furman custos / Gneznensis³ et Nicolaus Czothczani canonici Poznanienses⁴, per venerabile capitulum Poznaniense ad infrascripta nominati et deputati, significamus / tenore presencium, quibus expedit universis, presentibus et futuris, presenciam noticiam habituris, quomodo orta inter venerabiles et honorabiles viros, dominos prelatos et canonicos dicti capituli ex una et nobilem Thomam Owyeczka heredem in Conarzewo⁵ pro et super iure patronatus et presentandi ecclesie parrochialis in ibidem et eius occasione ex alia partibus materia questionis, super qua ecclesia et eiusdem iure patronatus inter ipsas partes et earum parcium presentatos, coram venerabili viro, domino Nicolao de Kiki decretorum doctore, vicario olim in spiritualibus Poznaniensis generali⁶ auctoritate ordinaria lis vertebatur, qui dominus Nicolaus Kiczka vicarius in spiritualibus in causa huiusmodi servatis, servandis et usque ad calculum diffinitive sentencie procedens, cognito de merito cause huiusmodi per suam diffinitivam sentenciam dictum capitulum in eodem iure patronatus et presentandi dicte ecclesie pro media parte conservavit dictasque partes in vocibus hincinde pacificavit, prout hoc ex prolacione dicte sentencie diffinitive clarius continetur. Tamen ex post die date presencium venerabiles et honorabiles viri, domini Andreas de Bnyn ecclesie Poznaniensis ellectus⁷, magister Vischota de Gorka prepositus⁸, Nicolaus de Gorka cancellarius⁹, Nicolaus de Nyewesch cantor¹⁰, Petrus custos¹¹, Predwogius de Grandi prepositus Gneznensis¹², magister Strzeschko scolasticus Lanciciensis¹³, Nicolaus Lanthman¹⁴, Jaroslaus de Cankolewo¹⁵, Jacobus de Grandi¹⁶, Nicolaus Srzemski¹⁷, Philippus Czeczierad¹⁸, Thomas de Strzampyno decretorum doctor¹⁹, Paulus de Gyszycze scolasticus Cracouiensis²⁰, Jacobus de Vigonowo²¹, Petrus de Pnyewi²², Andreas de Lychin²³ et Johannes Rakuicz²⁴ prelati et canonici dicte ecclesie Poznaniensis ad sonum campane ad actum presentem una nobiscum capitulariter congregati, informacione plenaria et sufficienti recepta et prehabita, quomodo ius patronatus et presentandi dicte ecclesie in Conarzewo eidem capitulo non compeciit neque competere videbatur. Igitur ius patronatus sive presentandi predictum eiusdem ecclesie pro se contra conscienciam vendicare nolentes ex hiis et aliis causis, quas tunc inter se revoluebant, peticione dicti nobilis Thome Oweczka super restitucione dicti iuris patronatus ipsis humiliter facta, nobis Johanni administratori, Hectori, Johanni et Nicolao canonicis prescriptis comiserunt consencientes, quatenus dictum ius patronatus in personam dicti nobilis Thome Oweczka et ipsius successores transferre et transfundere eique iuri in parte sua totaliter cedere et abrenuncciare debeamus in effectu. Nos igitur Johannes administrator, Hector, Johannes et Nicolaus canonici voluntate, consensu simul et assensu dictorum dominorum prelatorum et canonicorum super hiis prehabitis, dictum ius patronatus et presentandi dicte ecclesie in prefatum nobilem Thomam Oweczka in Conarzewo heredem ac ipsius successores legittimos duximus transferendum et transfundendum eidemque iuri venerabilium et honorabilium virorum prelatorum et canonicorum prescriptorum nostroque ac tocius dicti capituli Poznaniensis nominibus cessimus et renuncciamus cedimusque et renuncciamus perpetualiter et in ewm per presentes, ita tamen, quod prefatus nobilis Thomas Oweczka posessionem corporalem, realem et actualem dicte ecclesie in Conarzewo domino Johanni de Szyroslauice²⁵ dicti capituli presentato cum omni iure et dominio dumptaxat ista vice assignare literasque presentacionum suo sub sigillo eidem dare teneatur. Quam ecclesiam idem dominus Johannes eiusdem capituli presentatus ad tempora vite sue debeat pacifice possidere. Ut autem hec cessio et renuncciacio robur sue obtinere valeant perpetue firmitatis, presentes literas per Johannem notarium publicum infrascriptum coram ipsis gestorum omnium capitularium scribam scribi ipsasque per nos Johannem de Nyewesch administratorem dandas ac nostro necnon dicti capituli Poznaniensi sigillo fecerunt roborari. Actum et datum in ecclesia Poznaniensi in loco capitulari anno Domini millesimo quadringentesimo tricesimo octavo, indiccione prima, pontificatus sanctissimi in Christo patris et domini nostri, domini Eugenii divina providencia pape quarti anno septimo, die Veneris septima mensis Marcii, hora terciarum vel quasi, presentibus venerabilibus et honorabilibus viris, dominis prelatis et canonicis ad sonum campane capitulariter congregatis et ad premissa omnia et singula consencientibus suprascriptis.
[Z. N.] ^b-c

Et ego Johannes Pauli olim de Sziroslawice clericus Gneznensis diocesis, publicus imperiali auctoritate notarius²⁵ et coram venerabilibus et honorabilibus viris, dominis prelatis et canonicis capituli Poznaniensis facti presentis et gestorum omnium capitularium scriba, quia dictis iuris patronatus cessioni et renuncciacioni aliisque omnibus et singulis premissis, dum sic, ut premittitur, agerentur et fierent, cum prenominatis testibus presens interfui et ea omnia ac singula sic fieri vidi et audivi, sed tamen aliis officii mei occupatus negociis presentes literas per alium fideliter scribi procuravi, me manu propria hic subscribens, signo et nomine meis solitis et consuetis unacum appensione sigillorum dicti domini Johannis administratoris ac prefati capituli Poznaniensis de scitu et voluntate eorum specialibus consignando, in fidem et testimonium omnium premissorum rogatus

^ainicjał wysokości prawie całego tekstu Or.

^b-cinną ręką Or.

¹Jan z Niewiesza, zob. wyżej, nr 1446/1.

²Hektor z Koźmina, Jan Furman i Mikołaj Ciotczany, zob. wyżej, nr 1391/15, 20, 14.

³Hektor z Koźmina, Jan Furman i Mikołaj Ciotczany, zob. wyżej, nr 1391/15, 20, 14.

⁴Hektor z Koźmina, Jan Furman i Mikołaj Ciotczany, zob. wyżej, nr 1391/15, 20, 14.

⁵Konarzewo, wieś par. na pn. od Stęszewa (SHGPoz. II). Tomasz Owieczka wyst. od 1423, nie żył już 1446 (ib.).

⁶Mikołaj Kicki był wikariuszem generalnym w Poznaniu 1423-28, zm. 1429 (KDW VIII nr 1110/2).

⁷Andrzej z Bnina biskup pozn. 1438, zm. 1479 (PSB II s. 143-145; WSB s. 60-61; Now. II s. 84-86).

⁸Wyszota z Górki i Mikołaj z Górki, zob. wyżej, nr 1396/6, 5.

⁹Wyszota z Górki i Mikołaj z Górki, zob. wyżej, nr 1396/6, 5.

¹⁰Mikołaj z Niewiesza, zob. wyżej, nr 1391/9.

¹¹Piotr Wysz, syn Macieja z Lubstowa (na pn. od Konina), student w Padwie 1411, kanonik krak., kustosz pozn. 1426?, zm. 1440 (ZDKDK II nr 454; Now. I s. 732).

¹²Przedwój z Grądów, zob. wyżej, nr 1435/1.

¹³Strzeszek z Ułanowa, Mikołaj Lantman, Jarosław z Kąkolewa, zob. wyżej, nr 1391/11, 12, 16.

¹⁴Strzeszek z Ułanowa, Mikołaj Lantman, Jarosław z Kąkolewa, zob. wyżej, nr 1391/11, 12, 16.

¹⁵Strzeszek z Ułanowa, Mikołaj Lantman, Jarosław z Kąkolewa, zob. wyżej, nr 1391/11, 12, 16.

¹⁶Jakub z Grądów, zob. wyżej, nr 1389/1.

¹⁷Mikołaj z Dobieszewa pleban śremski, zob. wyżej, nr 1429/15.

¹⁸Filip Ciecierad z Chwałkowa, zob. wyżej, nr 1387/25.

¹⁹Tomasz ze Strzępinia, zob. wyżej, nr 1388/9.

²⁰Paweł z Giżyc (w Sochaczewskiem), student w Pradze, bakałarz 1419, kanonik, potem scholastyk płocki, kanonik, potem scholastyk krak., kanonik gnieźn. 1427, pozn. 1432, biskup płocki 1439, zm. 1463 (PSB VIII s. 23-25).

²¹Jakub z Wyganowa i Piotr Pniewski, zob. wyżej, nr 1391/18, 24.

²²Jakub z Wyganowa i Piotr Pniewski, zob. wyżej, nr 1391/18, 24.

²³Andrzej Łaskarz z Lichenia i Gosławic (na pn. od Konina) bratanek biskupa Andrzeja Łaskarza, student UJ 1433, kanonik pozn. 1437, gnieźn. 1438, dziekan łęcz., zm. 1454? (Kor. II s. 445).

²⁴Jan Rakwicz wikariusz w katedrze pozn. 1430, kanonik pozn. 1437, wrocławski, zm. 1450/51 (KDW IX nr 1280/6).

²⁵Notariusz Jan, zob. wyżej, nr 1391/2.

Dokument Nr 1448

Kraków, 10 marca 1438

Król Władysław III nakazuje staroście generalnemu Wielkopolski, aby pozostawił wdowę po Janie Kurskim w posiadaniu folwarku Kurza z młynem.

Kop.: Poznań, WAP, Kalisz Z. 7, k. 298v-299. Wpis w 1438 r.

^a-c

Strennuo ac generoso Raphaeli de^b Goluchowo succamerario Kalisiensi, capitaneo Maioris Polonie¹ sincere dilecto, in sui absencia burgrabio suo Kalisiensi

.
Wladislaus Dei gracia rex Polonie etc.
Generose ac strennue sincere dilecte. Veniens hec pauperima relicta Johannis Cursky² per tam longam distanciam ad presenciam nostri, exposuit [k. 299] in effectu, quomodo Nicolaus Swemma³ quasdam literas nostras regales aput nos impetratas tibi attulit, vigore quarum intenderemus eidem relicte cuiusdam predii Curza⁴ et molendini ad ipsam spectentis aufferre possessionem, et dicto Swemme eandem assignare, supplicans celsitudini nostre humiliter, quatenus propter servicia eiusdem mariti sui, in quibus aput genitorem nostrum carissimum a tempore sui regiminis usque ad mortem eiusdem persistit in suorum custodia thezaurorum, ipsam in possessionem dicti predii et molendini conservare dignaremur. Moti igitur misericordia ad eandem et pueros suos committimus tue nobilitati mandantes, quatenus non precipites de dando dicto Swemme dicti predii et molendini possessione, sed volumus et ita ma(n)damus consibis baronum nostrorum, quatenus sepedictam relictam in possessione pacifica dicti predii et molendini serves interim, quod de proximo Christo duce ibi in Maiori Polonia constituemur⁵ et de hac aliter disponemus. Datum Crac(ouie) feria secunda post Reminiscere anno Domini etc. XXXVIII^o⁶.
Relacio magnifici Nicolai de M(ichalow) castellani Crac(ouiensis)⁷.

^a-cna końcu dok. Kop.

^bsłowo powtórzone Kop.

¹Rafał z Gołuchowa, zob. wyżej, nr 1406/1.

²Kurza nad Prosną, par. Rychnów, na pd.-zach. od Stawiszyna (Koz. 4 s. 438). Jan wyst. 1420 (Roty IV nr 774).

³Mikołaj Świema, najpewniej z Rososzycy (zob. wyżej, nr 1443/1), syn Świemy, potem kasztelan kruszwicki, zwany Portugał, nie żył już 1451 (S. Kozierowski, Studia nad pierwotnym rozsiedleniem rycerstwa wielkopolskiego: XII. Ród Korabitów, Łomża 1933, s. 26; KDW V nr 611; Now. II s. 494; Acta capitulorum II nr 502).

⁴Zob. wyżej, przypis 2.

⁵Władysław III nigdy nie przyjechał do Wielkopolski.

⁶Zgodne z itinerarium królewskim.

⁷Mikołaj z Michałowa, zob. wyżej, nr 1406/5.

Dokument Nr 1449

Poznań, 11 marca 1438

Sędzia poznański publikuje wyrok poznańskiego roczku w sporze Ozjasza z Głęboczka z kapitułą poznańską.

Or.: Kraków, Bibl. PAN, dok. nr 602. Pergamin 315 x 160 + 33 mm, podarty, pismo miejscami zatarte. Nacięcie po pasku do przywieszenia 1 pieczęci, wyrwany fragment zakładki w miejscu przywieszenia drugiej pieczęci. Na odwrocie streszczenie z XVII w.
Reg.: Jak wyżej, dok. nr 1423.

Nos Abraham Glowacz heres in Dzbanschyn necnon iudex Poznaniensis generalis¹ significamus tenore presencium, quibus expedit universis, quod dum sub anno Domini / millesimo quadringentesimo tricesimo octavo feria tercia post dominicam Reminiscere in claustro fratrum predicatorum ordinis sancti Dominici Poznanie² cum strennuis dominis Dobro/gostio de Colno castellano Camenensi³, Luca de Gorka subpincerna Poznaniensi⁴ et Johanne de Czarnkow heredibus⁵ sedebamus, ibi presentata est nobis litera / papirea aperta sub sigillo citatorio ex parte iudicii regalis Poznaniensis, cuius litere tenor de verbo ad verbum sequitur et est talis:
[następuje dok. poznańskiego roczku ziemskiego z daty: Poznań, 18 kwietnia 1437 - wyżej nr 1423].
Nos igitur iudex prefatus visa sufficienti attestacione d[ominorum in presenti litera^a] conscriptorum tenoremque presentis litere conspicientes et plenarie intelligentes solumque Deum et iusticiam pre oculis habentes, presentem literam ex info[rmacione et peticione dominorum^a] tunc nobiscum sedencium duximus confirmandam et eam presentibus confirmamus, decernentes ipsam exnunc et imperpetuum robur optinere perpetue firmitatis. In cuius rei testimonium sigillum nostrum et domini Petri de Gay subiudicis⁶ presentibus est appensum. Actum et datum anno, die, loco et testibus, quibus supra, ad premissa.

^atekst zatarty Or.

¹Abraham ze Zbąszynia, zob. wyżej, nr 1393/3.

²Data dok. budzi wątpliwości. 11 marca 1438 potwierdzony jest pobyt Abrahama Zbąskiego na rokach w Kościanie (WAP Poznań, Kościan Z. 12 s. 40) i zasiadał tam w innym, niż tu podano, towarzystwie. Nie można wykluczyć, że pisarz pomylił miejsce wystawienia. Księga ziemska poznańska (ib., Poznań Z. 14 k. 27v-39v) nie notuje posiedzenia sądu w Poznaniu 11 marca 1438; nie można jednak wykluczyć, że dok. wystawiono poza sądem.

³Dobrogost z Kolna i Łukasz z Górki, zob. wyżej, nr 1393/4, 7.

⁴Dobrogost z Kolna i Łukasz z Górki, zob. wyżej, nr 1393/4, 7.

⁵Jan Czarnkowski, z Czarnkowa, potem podkomorzy pozn. 1438, kasztelan gnieźn. 1454, zm. 1466/67 (WSB s. 127; SHGPoz. I s. 291-292).

⁶Piotr Skóra z Gaju, zob. wyżej, nr 1381/10.

Dokument Nr 1450

Gniezno, 17 marca 1438

Oficjał gnieźnieński rozsądza spór o dziesięcinę z Chlebowa.

Kop.: Kraków, Bibl. PAN, rkps 9175 (Księga formularzowa, j. w., nr 1381), s. 769-773. Tytuł: Instrumentum concordie Johannis Gosdzalka vicarii Gneznensis cum plebano in Cleczko occasione decime in villa Chlebowo.

In nomine Domini amen. Nos Stanislaus de Vscze decretorum doctor necnon reverendissimi in Christo patris et domini, domini Vincencii Dei gracia sancte eclesie Gneznensis archiepiscopi et primatis vicarius in spiritualibus et officialis Gneznensis generalis¹, cunctis, quibus expedit, notum facimus presencium noticiam habituris, quomodo mota alias coram venerabilibus viro, domino Benedicto de Modla canonico² et dehinc domino Johanne de Brzostkowo cantore, officialibus³ et tandem coram nobis inter discretos Johannem Gusdzalka vicarium perpetuum concanonicalem prefate eclesie Gneznensis⁴, actorem ex una, et Swanthoslaum rectorem parrochialis eclesie in Cleczsko Gneznensis dyocesis⁵, de et super decima manipulari campestri omnis grani et seminis in villa Chlebowo eiusdem dyocesis⁶, de agris et laboribus omnium et singulorum kmethonum dictam villam Chlebowo inhabitancium et eius occasione parte ab altera reum, materia questionis et controversie, prefato Johanne Gusdzalka vicario instante et petente, prefatum Swanthoslaum ad resumendam causam huiusmodi nostris patentibus citacionum litteris ad nostri presenciam evocare legittime fecimus ad certum terminum peremptorium competentem. Quoquidem termino adveniente nobis ad iura reddenda causasque audiendas, iudicio pro tribunali sedentibus, idem Johannes Gusdzalka principalis reproductis huiusmodi nostris citacionum litteris, iuxta morem et conswetudinem patrie debite executis, resumpta quoque per nos causa huiusmodi quendam libellum articulatum coram prelibato domino Benedicto de Modla antecessore nostro mediato alias per ipsum productum verbo repeciit et reproduxit petens, in quantum sub forma libelli extitit, producto litem contestari, in quantum vero articuli partem sibi adversam per verbum credit vel non credit cogi et compelli [s. 770] ad respondendum eidem sibique iusticie ministrari complementum. Cuiusquidem libelli artic(u)lati tenor de verbo ad verbum sequitur et est talis:
Coram vobis venerabili viro, domino Benedicto, canonico et officiali sancte eclesie Gneznensis, ego Johannes Gusdzalka vicarius Gneznensis contra et adversus discretum virum, dominum Swanthoslaum plebanum in Cleczsko et contra quamlibet aliam personam pro eo vestro in iudicio legittime intervenientem, propono et dico posicionesque et articulos infrascriptos, do, facio, exhibeo et produco, quibus peto singulariter singulis, tam coniunctim, quam divisim, medio iuramento responderi non astringens me ad superfluam probacionem, sed ad ea dunptaxat, que pro intencione mea sufficiunt, de quo solempniter protestor. In primis itaque pono, propono et si negatum fuerit, probare intendo, quod ab anno Domini millesimo quadri(n)gentesimo quadra(g)esimo secundo⁷ et usque ad annum Domini millesimum quadri(n)gentesimum tricesimum septimum ego Johannes fui, eram et nunc sum vicarius sancte eclesie Gneznensis et in eiusdem vicarie possessione usque ad presentem annum extiti, et sic fuit et est verum. Item pono et probare intendo, quod ego prefatus Johannes Gusdzalka vicarius racione dicte mee vicarie habui et habere conswevi decimam manipularem in Chlebowo post araturas omnium et singulorum kmethonum in dicta villa Chlebowo ipsamque decimam a septem annis citra vel ultra percepi, et sic fuit (et) est verum. Item pono, ut supra, quod discretus vir, dominus Swanthoslaus plebanus in Cleczsko, nescitur quo ductus spiritu, me prefatum Johannem Gusdzalkam vicarium eclesie Gneznensis decimam manipularem ibidem in Chlebowo de quinque mansis, quos olim Mathias Dlugi, Johannes Czorzek, Johannes Crawyecz, Paulus Parczewsky, Albertus Zablothni, Petrus Carboska, Wyath Glambek, Nicolaus Cruczwal⁸ colebant et quos agros Mathias, Symon modo colunt heredes in Chlebowo⁹, tribus annis continue sese sequentibus spoliavit, ipsam decimam dictis nobilibus vendendo pro libito sue voluntatis, valoris quolibet anno duarum marcarum, et sic fuit et est verum. Item pono et probare intendo, quod de omnibus et singulis fuit et est publica vox et comunis fama. Peto igitur per vos venerabilem virum, dominum Benedictum canonicum et officialem Gneznensem vestram sentenciam [s. 771] diffinitivam pronunciari, decerni et declarari decimam manipularem post agros kmethonum predictorum, quos nunc colunt Mathias et Symon heredes in Chlebowo⁹, ad me Johannem vicarium et dictam meam vicariam pertinuisse et spectasse, et nunc pertinere et spectare predictumque dominum Swanthoslaum plebanum in Cleczsko me memoratum Johannem vicarium eadem decima tribus annis continue sese sequentibus spoliasse sibique talia facere non licuisse neque licere, et ob hoc me prefatum Johannem vicarium et dictam meam vicariam ad possessionem dicte decime fore restituendum et restitui debere predictumque dominum Swanthoslaum plebanum in Cleczsko racione spoliacionis dicte decime trium annorum in sex marcas mihi prefato Johanni condempnandum fore et condempnari debere prefatoque Swanthoslao super ulterioribus impedimentis predicte decime perpetuum silencium inponendum vestra sentencia diffinitiva iusta mediante, salvo iure addendi, minuendi, corri(g)endi et aliis iuris beneficiis sibi in omnibus semper salvis. Item peto expensas in lite factas et protestor de faciendis.
Ad quemquidem libellum prescriptum primo per partem adversam in uno alio certo termino litte legittime contestato ac demum responsionibus negativis, in quantum posiciones et articuli ad eosdem subsecuti nonnullisque deposicionibus^a testium pro parte prefati Johannis Gusdzalka vicarii inductorum receptis et per nos admissis visisque eorundem testium deposicionibus omnibusque et singulis propositis et responsis iuribusque et munimentis hincinde productis ac equa lance iusticie discussis, matura deliberacione intra nos prehabita, ad nostram sentenciam diffinitivam processimus ac ipsam de iurisperitorum consilio pro parte dicti Johannis Gusdzalka vicarii et sue vicarie predicte et contra prefatum dominum Swanthoslaum plebanum in Cleczsko tulimus et pronunciamus huiusmodi sub tenore:
Christi nomine invocato, pro tribunali sedentes, ipsum solum pre oculis habentes, iurisperitorum comunicatis consiliis in causa et causis inter honorabiles Johannem Gusdzalka vicarium eclesie Gneznensis actorem ab una et Swanthoslaum in Cleczsko plebanum, reum, partibus ex altera, de et super manipulari decima cuiuslibet [s. 772] seminis in villa Chlebowo, post araturas omnium et singulorum kmethonum proveniente, que causa coram venerabilibus viris Benedicto de Modla canonico et dehinc domino Johanne de Brostkowo cantore, officialibus Gneznensibus et tandem successive coram nobis vertebatur, visis actis acticatis et diligenter masticatis, per hanc nostram sentenciam diffinitivam, quam ferimus in hiis scriptis, pronunciamus, decernibus^b, diffinimus et declaramus decimam manipularem in villa predicta Chlebowo de agris et de laboribus Stanislai Scharschycza, Jacobi Chwasth, Nicolai Candzerza, Ja(co)bi fratris Candzerza, Mathie Dlugy, Nicolai Mixa, Johannis Costrzewa, Petrum^c Carboska necnon Petrum^c Golambek, Nicolai Czuthwal, Woyslai, Mathie Wrobl et Stanislai filii Alberti Zablothni, Johannis Coschel, Pauli Parczewsky ac omnium et singulorum kmethonum dictam villam Chle(bo)wo inhabitancium⁸, provenientem, ad dictum dominum Johannem vicarium et dictam vicariam suam ex donacione venerabilis viri, domini Mathie Drya canonici Gneznensis¹⁰ pertinuisse et spectasse et nunc pertinere et spectare. Ipsumque dominum Swanthoslaum plebanum in Cleczsko prefatum dominum Johannem vicarium tribus annis continuis spoliasse eadem decima et de possessione eiusdem decime eiecisse sibique talia facere non licuisse neque licere, propter quod prefatum Johannem vicarium ad possessionem dicte decime in Chlebowo restituendum fore et restitui debere, ipsum dominum Swanthoslaum plebanum in Cleczsko racione spoliacionis dicte decime trium annorum in tribus marcis occasione perceptoris, que medio suo iuramento declaravit prefato Johanni vicario, condempnandum fore et condempnari debere ac super ulterioribus vexacionibus et inpedimentis eidem Swanthoslao perpetuum silencium inponendum fore et imponimus. Nichilominus in expensis in huiusmodi causa legittime factis ipsum condempnamus^d et condempnamus per presentes, taxacionem ipsarum nobis in posterum reservantes. Lecta et in scriptis pronunciata est hec nostra sentencia diffinitiva per nos Stanislaum de Wscze decretorum doctorem vicariumque in spiritualibus [s. 773] et officialem Gneznensem generalem predicta Gynezne, in domo habitacionis nostre, die decima septima mensis Marcii anno Domini millesimo quadringentesimo tricesimo octawo, indiccione prima, pontificatus sanctissimi in Christo patris et domini nostri, domini Eugenii divina providencia pape quarti anno ipsius octawo, hora quasi terciarum, nobis ad iura reddenda causa(s)que audienda(s) iudicio pro tribunali presidentibus, presentibus ibidem scientificis et circumspectis Peregrino Petri de Pampicze¹¹, Alberto Romano¹², Thoma de^a Kzansch¹³, Paulo Appostolo procuratoribus¹⁴, Michaele Petri de Domaslaw¹⁵, Nicolao Dobyeslao^c de Thocari¹⁶ et Johanne etc. publicis imperiali auctoritate notariis¹⁷ et causarum coram nobis scribis, presbiteris et clericis Gneznensis dyocesis, testibus circa premissa, in quorum omnium fidem et testimonium premissorum per unum notarium ex notariis et scribis, Petrum Nicolai de Srzeschewo^c tabellionem scribamque nostrum¹⁸ infrasubscriptum hoc presens publicum instrumentum nostram sentenciam diffinitivam in se continens scribi et publicari nostrique officialatus appensione sigilli mandavimus et fecimus comuniri. Actum et datum Gnezne, anno, indicione, pontificatus, die, mense, hora et loco, quibus supra.
Et ego Petrus Nicolai de Strzesche(wo) clericus Gneznensis dyocesis, publicus etc. causarumque et facti huiusmodi coram prelibato venerabili et egregio viro, domino Stanislao vicario in spiritualibus et officiali Gneznensi scriba, quia predicte prolacioni sentencie unacum prenominatis testibus presens interfui eaque omnia et singula premissa apud consistorium Gneznense acta acticata comperi vidi ac fideliter extraxi, ideo hoc presens publicum instrumentum manu mea propria scripsi, subscripsi et in hanc publicam formam redegi, quod^c signo et nomine meis propriis solitis et conswetis unacum appensione sigilli officialatus Gneznensis memorati venerabilis^a viri, domini Stanislai de Vscze decretorum doctoris, vicarii et officialis de mandato, scitu et voluntate specialibus consignavi et roboravi in fidem et testimonium omnium et singulorum premissorum, rogatus specialiter et requisitus etc.

^asłowo powtórzone Kop.

^btak Kop., zamiast decernimus

^ctak Kop.

^dtak Kop., zamiast condempnandum fore

¹Stanisław syn Pawła z Uścia Solnego, zob. wyżej, nr 1435/10.

²Benedykt z Modły był oficjałem gnieźn. do śmierci w 1437 r. (wyżej, nr 1401/1).

³Jan z Brzostkowa, zob. wyżej, nr 1407/5.

⁴Jan Guzdziałka (Guzdrałka?) jako wikariusz wieczysty w katedrze gnieźn. wyst. już 1425 (KDW VIII nr 1065/6) i jeszcze 1444 (niżej, nr 1656/3).

⁵Kłecko, miasto w powiecie gnieźn. Pleban Świętosław wyst. także 1433 (KDW IX nr 1333/2).

⁶Chlebowo par. Kłecko, na pn.-zach. od Kłecka, dziś część wsi Michalcza (Koz. 1 s. 38, 4 s. 101; SHGWlkp.).

⁷Zapewne chodzi tu o rok 1432.

⁸Kmiecie skądinąd nie znani.

⁹Maciej i Szymon dziedzice Chlebowa skądinąd nie znani, por. jednak z Janem synem Szymona 1463 i Maciejem synem zm. Jana 1471 (SHGWlkp.).

¹⁰Maciej Dryja, zob. wyżej, nr 1391/3.

¹¹Peregryn z Pępic, zob. wyżej, nr 1401/12.

¹²Wojciech Romanus, zob. wyżej, nr 1399/9.

¹³Tomasz z Książa, zob. wyżej, nr 1385/1.

¹⁴Paweł Apostoł z Lubania, zob. wyżej, nr 1401/8.

¹⁵Domasław par. Juncewo w powiecie kcyńskim. Michał syn Piotra skądinąd nie znany, ale por. z Michałem synem Andrzeja z D., wyżej, nr 1401/22.

¹⁶Mikołaj syn Dobiesława z Tokar wyst. także 1437, wyżej, nr 1435/12.

¹⁷Jan nie zidentyfikowany.

¹⁸Strzyżewo (Strzeżewo) wieś par. pod Gnieznem. Piotr syn Mikołaja, zapewne student UJ 1437 (de Strzeszowo?), w tymże roku admitowany w Gnieźnie jako notariusz publiczny (Not. nr 567), jako taki wyst. pod Olkuszem 1437 (ZDKDK II s. 267), potem wyst. w Gnieźnie w otoczeniu Stanisława z Uścia oraz - już po śmierci oficjała - 1441 (niżej, nr 1483/3, 1493/12, 1500/9, 1565/12).

Dokument Nr 1451

Międzyrzecz, 25 marca [1438?]

Stanisław z Ostroroga podstoli kaliski prosi wielkiego mistrza krzyżackiego Pawła Russdorfa o zadośćuczynienie za szkody, wyrządzone przez poddanych Zakonu w Trzebiszewie i w Sępólnie.

Or.: Berlin-Dahlem, GStAPK, XX HA OBA 7825. List papierowy 247 x 304 mm, wcześniej złożony i zamknięty okrągłą pieczęcią, której ślady widoczne na odwrociu.
Reg.: Reg. Teut. I, nr 4829 (wg Or.).

^a-b

Magnifico et venerabili viro, domino Paulo de Russdorff ordinis Beate Marie domus Theutunicorum de Prussia magistro generali¹, domino dilecto

.
Venerabilis et magnifice domine dilecte! Quemadmodum serenis/simus dominus noster graciosissimus rex ad dominacionem vestram strennuum dominum / Dobrogostium de Ostrorog² in legacione dirrexerat idemque dominus Dobrogostius / inter cetera magnificencie vestre perorabat graviter conquerendo de violenciis s(erenissimo) domino regi et Corone et michi in tenuta mea pendente termino perpetue pacis illatis per advocatum Noue Marchie in villa Trzebyeschowo³. Que violencia est multum gravis ad tollerandum. Nam spero in Deum, si firmamenta et incramenta^c consideracionis perpetue pacis ita graviter perpetue pacis pre oculis non haberem, similem recompensa(cione)m aut maiorem facere potuissem. Sed quia, tunc temporis, cum hec violencia fiebat, aput serenissimum dominum regem fui et a serenitate sua habui in comissis, ut de eadem violencia pacienciam haberem usque serenitas sua dominacioni vestre eadem significaret. Sed quia post legacionem prefati domini Dobrogostii pro eadem violencia nulla est facta serenissimo domino regi et michi satisfaccio, nam usque hunc familiares nostri graviter vinculati sedebant et villa usque huc deserta permanet, peto igitur dominacionem vestram, velit gracia donacionis vestre idem advocato comittere, ut se de hiis non intromitteret et sic ordinarie eadem gracia vestra dignaretur, ut pro eadem violencia fieret satisfaccio. Reduco etenim dominacioni vestre in memoriam, quomodo comendator de Slochow⁴ opidum magnifici patris et domini michi carissimi⁵ et meum Samperworg⁶ unacum villis spohavit, devastavit, licet pluries dominacioni vestre de hiis est conquestum, actamen eciam procedere nulla facta est satisfaccio. Considerat igitur dominacio vestra, quod talia sunt graviter sustinenda eaque serenissimus dominus rex et Corona cum dominacione vestra et ordinem in tam laudabilem confirmacionem pacis perpetue devenistis parte ex utraque, invitus vellem peramplius dominacioni vestre et ordini in aliquo displicere, sed pocius complacere et servire, si et in quantum talia gravamina a vestris michi non evenierent. Datum in Medzirzecz⁷ in festo Beate Marie Virginis Anunciacionis.
Stanislaus de Ostrorog subdapifer Calissiensis⁸.

^a-bna odwrocie Or.

^ctak Or.

¹Paweł Russdorf wielki mistrz krzyżacki 1422-41.

²Dobrogost z Ostroroga, syn Sędziwoja wojewody poznańskiego, brat Stanisława, wystawcy niniejszego, potem kasztelan kamieński 1443, gnieźn. 1468-78, zm. 1478 (PSB XXIV s. 497).

³Trzebiszewo (Trzebieszewo) par. Skwierzyna, na pn.-zach. od Skwierzyny (Koz. 5 s. 421), najpewniej należące do starostwa (tenuty) skwierzyńskiej, której tenutariuszami byli Ostrorogowie.

⁴Człuchów na Pomorzu krzyżackim.

⁵Tj. Sędziwoja z Ostroroga wojewody poznańskiego.

⁶Sempelbork czyli Sępólno Krajeńskie w powiecie nakielskim (Koz. 5 s. 280).

⁷Międzyrzecz, miasto w zach. Wielkopolsce.

⁸Stanisław z Ostroroga, syn Sędziwoja wojewody pozn., podstoli kal. 1432, potem kolejno kasztelan międzyrzecki 1445, gnieźn. 1450, wojewoda kal. 1453, pozn. 1475, starosta generalny Wlkp. 1439-40, 1448-51, zm. 1476/77 (PSB XXIV s. 524-527).

Dokument Nr 1452

Ferrara, 26 marca 1438

Papież Eugeniusz IV nakazuje opatowi klasztoru w Paradyżu inkorporację kościoła Św. Andrzeja pod Przemętem do klasztoru cystersów w Wieleniu (Przemęcie).

Or. przechowywany był zapewne jeszcze podczas ostatniej wojny w kościele par. w Przemęcie. O jego istnieniu informował listownie wydawców jeszcze w 1976 r. ówczesny proboszcz przemęcki. Poszukiwania w Przemęcie przeprowadzone 5 czerwca 1982 przez A. Gąsiorowskiego i dra Ryszarda Walczaka nie dały rezultatu - w aktach par. znaleźliśmy jedynie kilka późnych odpisów bulli, z których kilka lekcji zostało uwzględnionych w niniejszym wyd.
Odpis z XX w.: Poznań, WAP, Kl. Przemęt 52, dawniej A 11a (wg Or.).
Reg.: Bullarium Poloniae t. V, ed. I. Sułkowska-Kuraś i Stanisław Kuraś, nr 796, w druku.

Eugenius episcopus, servus servorum Dei¹ dilecto filio .. abbati monasterii in Paradiso Poznaniensis diocesis² salutem et apostolicam benedictionem. Pastoralis officii nobis licet immeritis commissi debitum coadiuvante Domino exequi, utiliter cupientes ecclesiasticas personas, presertim illas, que mundanis abiectis vanitatibus voto se Domino sub regulari habitu manciparunt, apostolicis favoribus libenter prosequamur et eis, ne premantur indigencie sarcina, de provisionis accomode subsidio providemus. Dudum siquidem pro parte clare memorie Wladislai regis Polonie ac dilectorum filiorum .. abbatis et conventus monasterii Velin alias Lacus Sancte Marie cisterciensis ordinis Poznaniensis diocesis³ bone memorie Baldassari episcopo Tusculano in sua obedientia, de qua partes ille erant, tunc Joanni XXIII nuncupato⁴, exposito, quod olim idem rex pie considerans, quod dictum monasterium, in quo decem et octo fuerunt monachi continue residentes ac quotidie divinis obsequiis insistentes, et quod olim in primeva fundatione sua sufficienter dotatum fuerat, temporum causante malitia et propter predonum discursus ac guerras, que in illis partibus viguerant, in suis facultatibus adeo diminutum extiterat, quod dicti abbas et conventus ex eis comode sustenteri^a, solitam hospitalitatem tenere et alia ipsis incumbentia onera supportare non valebant, ius patronatus parrochialis ecclesie Sancti Andree opidi Przemanth dicte diocesis⁵ ad ipsum regem pleno iure tunc pertinens ad finem, ut ipsa ecclesia cum omnibus usibus et pertinentiis suis eidem monasterio in subventionem, sustentationem et hospi[tationem^b] ac supportationem onerum huiusmodi perpetuo incorporaretur, prefatis abbati et conventui pure et libere concesserat et donaverat, ipse episcopus tunc Johannes XXIII nominatus per suas litteras⁶ certo iudicii dedit in mandatis, ut si esset ita, dictam ecclesiam cum omnibus iuribus et pertinentiis prefatis eidem monasterio imperpetuum incorporaret, uniret et annecteret, prout in ipsis litteris plenius continetur. Subsequenter vero, sicut exhibita nobis nuper pro parte dictorum abbatis et conventus petitio continebat, postquam incorporatio, unio et annexio huiusmodi vigore dictarum litterarum facte fuerant ac felicis recordationis Martinus papa V predecessor omnes actiones quavis auctoritate factas et que tunc effectum sortite non extiterant, revocarat, cassarat et annullarat⁷ eoque, sicut Domino placuit, ab hac luce subtracto, nos divina favente clementia ad apicem summi apostolatus assumpti fueramus, ipsa ecclesia per obitum quondam Nicolai Wantzkonis illius rectoris, qui extra Romanam Curiam decessit⁸, vacante, abbas et conventus predicti litterarum necnon incorporationis, unionis et annexionis earundem pretextu possessionem ipsius ecclesie apprehendentes, illam per triennium vel circiter detinuerunt, prout detinent in usus, eorundem fructus ex illa percipientes licet de facto. Cum autem dilectus filius Laurentius Grabic clericus eiusdem diocesis⁹ asserens, sibi de dicta ecclesia sic vacante fuisse auctoritate ordinaria provisum, illam necnon omne ius sibi in ea vel ad ipsam quomodolibet competens per dilectum filium magistrum Henricum Senftleben, litterarum apostolicarum scriptorem et abbreviatorem, archidiaconum ecclesie Beate Marie Maioris Glogovie Wratislaviensis diocesis¹⁰, procuratorem suum ad hoc ab eo specialiter constitutum, in manibus nostris sponte et libere resignaverat nosque resignationem huiusmodi decernimus admittendam et sicut eadem petitio subiungebat, ipsi abbas et conventus occasione litterarum necnon incorporationis, unionis et annexionis predictarum gravia pertulerunt onera expensarum et nisi dicta ecclesia, cuius octo, prefato monasterio, cuius triginta marcharum argenti puri fructus, redditus et proventus secundum communem extimationem valorem annuum non excedunt, denuo incorporetur, non modica predicto monasterio iacture et dispendia provenirent, pro parte carissimi in Christo filii nostri Wladislai regis Polonie illustris ac eorundem abbatis et conventus nobis fuit humiliter supplicatum, ut monasterio necnon abbati et conventui prefatis super hiis oportune providere de benignitate apostolica dignaremur.
Nos itaque, qui de premissis expositis certam notitiam non habemus, huiusmodi supplicationibus inclinati necnon omnem inhabilitatis et infamie maculam sive notam per abbatem predictum et singulares ex ipsius conventu personas occasione detentionis huiusmodi contractam auctoritate apostolica penitus abolentes, discretioni tue per apostolica scripta mandamus, quatinus super huiusmodi expositis auctoritate nostra te diligenter informes et si ea repereris veritati subniti, super quo tuam conscientiam oneramus, ipsam ecclesiam cum omnibus iuribus et pertinentiis supradictis eidem monasterio auctoritate nostra prefata imperpetuum incorpores, unias et annectes, ita quod, si dicta ecclesia vacat ad presens, exnunc alioquin, quam primum illam per cessum vel decessum aut alias quovismodo vacare contigerit, liceat ipsis abbati et conventui per se vel alium seu alios corporalem ecclesie iuriumque et pertinentiarum predictorum possessionem auctoritate propria de novo libere apprehendere ac huiusmodi illius fructus, redditus ac proventus, reservata tamen super illis pro perpetuo vicario in dicta ecclesia instituendo pro tempore congrua, de qua ipse decenter sustentari, episcopalia iura solvere et alia sibi ratione prefate ecclesie incumbentia onera comode supportare possit, portione, in suos ac eorundem monasterii et ecclesie usus convertere perpetuo pariter retinere, diocesani loci et cuiusvis alterius super hoc licentia minime requisita, non obstantibus constitutionibus et ordinationibus apostolicis ac monasterii et ordinis predictorum iuramento, confirmatione apostolica vel quavis alia firmitate, roboratis statutis et consuetudinibus ceterisque contrariis quibuscunque. Aut si aliqui super provisionibus sibi faciendis de huiusmodi vel aliis beneficiis ecclesiasticis in illis partibus speciales vel generales Apostolice Sedis vel legatorum eius litteras impetrarint, eciam si per eas ad inhibitionem, reservationem et decretum vel alias quomodolibet sit processum, quasquidem litteras et processus habitos per easdem ad ecclesiam predictam volumus non extendi, sed nullum per hoc eis, quo ad assecutionem beneficiorum aliorum preiudicium generari, et quibuslibet privilegiis, indulgentiis et litteris apostolicis generalibus vel specialibus quorumcunque tenorum existant, per que presentibus non expressa vel totaliter non inserta effectus eorum impediri valeat quomodolibet vel differri et de quibus quorumqumque tolis^c tenoribus de verbo ad verbum habenda sit in nostris litteris mentio specialis. Nos enim exnunc irritum decernimus et inane, si secus super hiis a quoquam quavis auctoritate scienter vel ignoranter contigerit attemptari. Datum Ferrarie anno incarnationis Dominice millesimo quadringentesimo tricesimo octavo, septimo Kalendas Aprilis, pontificatus nostri anno octavo¹¹.

^atak Odpis, zamiast sustentari

^bwedług kopisty dziura w pergaminie Or.

^ctak Odpis

¹Eugeniusz IV papież 1431-39, usunięty przez sobór bazylejski 1439, uznawany przez większość środowisk kościelnych w Polsce i po 1439, zm. 1447.

²Paradyż-Gościkowo, opactwo cystersów w zach. Wielkopolsce. Opatem był wówczas Konrad Zoellner.

³Opactwo cystersów w Wieleniu (Przemęcie) nad Obrą.

⁴Baltazar Cossa biskup Tusculum, (anty)papież pizański 1410-15.

⁵Kościół Św. Andrzeja w Przemęcie, zob. Now. II s. 436-437.

⁶Najpewniej chodzi tu o bullę (anty)papieża Jana XXIII z 6 maja 1412 (Bullarium Poloniae III nr 1370).

⁷Bullarium Poloniae IV nie notuje żadnego dok. Marcina V w tej sprawie.

⁸Mikołaj Waniek (Wanconis, syn Wańka), wyst. 1422-33 (Now. II s. 436).

⁹Wawrzyniec skądinąd nie znany.

¹⁰Henryk Senftleben z Głogowa archidiakon głogowski 1429, kanonik wrocławski 1441, archidiakon legnicki 1441, dziekan wrocławski 1451-66, kurialista rzymski (Dola, Prałaci, s. 285-286).

¹¹Por. w tejże sprawie postanowienie biskupa pozn. Andrzeja z Bnina, KDW V nr 629.

Dokument Nr 1453

Ostroróg, 25 kwietnia [1438?]

Sędziwój z Ostroroga wojewoda poznański skarży się wielkiemu mistrzowi krzyżackiemu Pawłowi Russdorfowi na wójta Nowej Marchii.

Or.: Berlin-Dahlem, GStAPK, XX, HA OBA 7826. Papier 306 x 251 mm, złożony, na odwrocie ślady po odciśniętej pieczęci w zielonym wosku.
Reg.: Reg. Teut. I, nr 7826 (wg Or.).

^a-b

Magnifico et venerabili domino Paulo de Rusdorff magistro generali ordinis Beate Marie Virginis domus Theutunicorum¹, domino et amico prestantissimo etc.

Venerabilis et magnifice domine amiceque nosterque prestantissime! Quemadmodum per serenissimum dominum nostrum regem et / graciosissimum et conciliarios sue serene graciositatis querulose dominacioni vestre per venerabilem et strenuum / dominos, comendatorem de Radzin² et iudicem Gniewensem³ contra advocatum Noue Marchie extitit deductum / racione violenciarum domino nostro regi gracioso in villis, videlicet Trzeboschewo⁴ et Cchoczyme⁵ et Corona sue serenitatis illatarum, quinymmo et nobis in familia nostra, quam in una prescriptarum villarum habuimus, factarum eademque vestra dominacio nobis filioque nostro, strenuo Stanislao⁶ per literas uniformes^c rescripsera quomodo magnificencia vestra eidem advocato Noue Marchie strictissime comisisset, ut idem advocatus amplius de villis prescriptis non deberet audere se intromittere receptaque per ipsum villanis et nostre familie deberet restituere, predictos villanos in ipsorum sessionibus et hereditacionibus quovismodo non inpediendo. Nos vero pro maiori testimonio, ut idem advocatus nullam haberet excusacionem erga nos, unam ex literis^d per vestram magnificenciam nobis missis sibi transmisimus ad conspiciendum, volentes, ut fieret per ipsum satisfaccio mandatis vestre dominacionis. Quas literas eiusdem vestre magnificencie coram consilio domini nostri regis legi fecimus copiasque ipsarum serenitati domini regis transmisimus. Nam in mandatis optinemus a sue serenitatis gracia, ut predictas villas in nostra gubernacione et aspeccione sine quavis negligencia habeamus. Nam serenissimus dominus noster rex cum consilio sue serenitatis hac satis ponderant, qualiter hoc sit, ex quo cupientes concordiam et amicabilem mansionem Corone cum Ordine ad tempora perpetua, multas possessiones et alia sine quavis contrarietate obmiserunt et quod illud, quod est parve aut nullius reputacionis^e et iam Coronam concernens respectu prescriptorum, circa Coronam sine tali contrarietate permanere non valetis. Nam dictus advocatus vestre dominacionis mandata non advertens, nichil dictis villanis restituere wlt nec ipsos absque impedimento in ipsorum hereditariis fructibus et usibus et earum villarum sessione sedere permittit. Eapropter petimus vestram dominacionem, velitis taliter cum dicto advocato efficere, ut literis et mandatis vestre magnificencie obedieret aut dominacio vestra nobis non dignetur inputare, ut nos erga ipsius talem inobedienciam homines domini nostri regis et nostras violencias defendamus, quod tamen faceremus inviti hoc, quod esset contra articulum aliquem perpetue pacis, sed mallemus complacere in omnibus vestre dominacioni et Ordini quam displicere, si talis oppressio prefati advocati nos ad alia non coartari. Petimus a vestra magnificencia responsum, ut sciremus, quid in eo finaliter sumus acturi. Datum in Ostrorog feria sexta post festum beati Adalberti.
Sandiuogius de Ostrorog palatinus Poznaniensis⁷.

^a-bna odwrocie listu Or.

^cnastępuje skreślone scripserat Or.

^dnastępuje skreślone vr Or.

^enastępuje skreślone respectu Or.

¹Por. z listem do tegoż z 25 marca [1438?], wyżej, nr 1451.

²Radzyń Chełmiński i Gniew, komturie krzyżackie w ziemi chełmińskiej i na Pomorzu.

³Radzyń Chełmiński i Gniew, komturie krzyżackie w ziemi chełmińskiej i na Pomorzu.

⁴Trzebiszewo, zob. wyżej, nr 1451/2.

⁵Chocimie, Chocim, dziś Gościm nad Notecią, na pd.-zach. od Drezdenka (por. SHGPoz. I s. 199).

⁶Stanisław z Ostroroga, zob. wyżej, nr 1451/8.

⁷Sędziwój z Ostroroga, zob. wyżej, nr 1381/2.

Dokument Nr 1454

Dobrzec, 29 kwietnia 1438

Piotr z Iwanek sędzia we wsi Dobrzec rozsądza spór o grunty w tejże wsi pomiędzy miejscowym sołtysem a miastem Kaliszem.

Or.: Warszawa, AGAD, dok. perg. 3486. Pergamin 305 x 171 + 63 mm. Nacięcie po pasku do przywieszenia pieczęci. Na odwrocie informacje o treści (XVI-XVII w.).
Wyd.: KGV 1870, 1, s. 8.
Reg.: Senkowski - Sułkowska, nr 50.

^aPetrus de Iwanky iudex locatus¹ in villa Dobrcza² in causa parcium, videlicet honestorum virorum .. prothoconsulis et consulum civitatis / Kalisiensis parte ab una et honesti Nicolai Gothard vicini ipsorum sculteti in Dobrcza³ parte ab altera, recognosco tenore presencium mediante, / quibus expedit universis, quod in mea presencia parentes personaliter honesti viri .. prothoconsul et consules nomine tocius communitatis / civitatis predicte Kalissiensis iusto iudicio iudicialiter acquisiverunt super Nicolao Gothard sculteto ipsorum predicto Dobrczensi duos ortos, unum in fine ville eiusdem Dobrczensis a parte civitatis Kalissiensis et alium in fine ville a parte ville Zacouicze⁴ et fines agrorum et pratorum ex opposito viginti laneorum in fine ville a parte civitatis et hoc per meam requisicionem dominorum capitanei, palatini, castellani, iudicis, subiudicis et aliorum dignitariorum in terminis maioribus in Kalis assedencium, ex quorum informacione premissa sentenciavi, videlicet quod domini predicti cognito eo, quod Nicolaus Gothard predictus eosdem ortos neque fines agrorum laneorum predictorum in suo non habuit privilegio, michi eosdem ortos et fines agrorum civitati adiudicare informaverunt et mandaverunt, unde ego cognita dominorum predictorum informacione racionabili ipsos ortos et agrorum fines viginti laneorum, ut prefertur, ipsis prothoconsuli, consulibus et civitati predicte Kalissiensi adiudicavi perpetuis temporibus quiete possidere. Et super hoc ipsi prothoconsul et consules nomine civitatis predicte adiudicatum persolverunt. In cuius rei testimonium sigillum meum presenti littere est appensum. Actum et datum in villa Dobrcza feria tercia post festum beati Adalberti proxima anno Domini millesimo quadringentesimo tricesimo octavo in fidem premissorum.

^ainicjał wysokości połowy tekstu Or.

¹Iwanki par. Kucharki, osada dziś nie istniejąca na pn.-zach. od Kalisza, koło Kucharek (SHGWlkp.). Piotr wyst. 1424-46, m. in. jako wicepodkomorzy w Kaliszu z ramienia Rafała z Gołuchowa (GUrz. nr C 238; SHGWlkp.), przez tegoż delegowany do niniejszego sądu.

²Dobrzec Wielki i D. Mały, wsie miejskie na zach. od Kalisza.

³Mikołaj syn Gotarda mieszczanin kal. wyst. od 1405, rajca 1423 n., sołtys w Dobrcu i w Tłokini, zm. przed 1445 (KDW VIII nr 927/3).

⁴Żakowice par. Kościelna Wieś, na zach. od Kalisza (Koz. 5 s. 555, 7 s. 412).

Dokument Nr 1455

Gniezno, 30 kwietnia 1438

Arcybiskup gnieźnieński włącza nowo lokowaną wieś Włoszczanowo do parafii w Janowcu.

Kop.: Gniezno, AAG, ACap. B 5 (Liber privilegiorum capituli Gnesn.), k. 22, wpis w XV w. w transumpcie arcybiskupa Jakuba z Sienna z daty: Gniezno, 23 kwietnia 1479. Tytuł: Innovacio privilegii Janowmlyn super villa Vloschonowo.

In nomine Domini amen. Nos Vincencius Dei gracia sancte ecclesie Gneznensis archiepiscopus et primas significamus tenore presencium, quibus expedit universis, quod nobiles Nicolaus et Albertus heredes in Janowmlin¹ ad nostram accedentes presenciam nobis exposuerunt, quomodo decima post araturas allodii nuncupati Wloschonouuo² ad ius et proprietatem dictorum nobilium Nicolai et Alberti pertinentis dudum iure parrochiali ad ecclesiam parrochialem in opido Janowmlyn legittime pertinebat, sicut et pertinet. Ipsique nobiles prefati Nicolaus et Albertus volentes fructus et redditus suos et parrochie in Janowmlyn ad presentacionem eorum pertinentis augere, in eodem allodio dicto Wloschonowo de nowo locaverunt villam, que per homines utriusque sexus in futurum inhabitari agerque eiusdem allodii excoli deberet, nobis supplicarunt, quatenus eandem villam Wloschinowo sic, ut predicitur, per eos de novo locatam ad predictam ecclesiam in Janowmlyn parrochialem perpetuo annecteremus et asscriberemus. Cuiusquidem peticioni tanquam iuste et racionabili nostrum prebentes assensum, de fratrum nostrorum prelatorum et capituli Gnezn(ensis) consilio et assensu, dictam villam Wloschonowo sic, ut prefertur, de nowo locatam, prefate ecclesie in Janowmlyn perpetuo annectimus et asscribimus eandemque villam Wloschonowo ad prefatam parrochiam in Janowmlyn iure parrochiali pertinere volumus in perpetuum cum decima ex agris eiusdem ville Wloschonowo iam extirpatis et in futurum extirpandis proveniente vel que in futurum provenire poterit infra limites eiusdem ville, volentes, quod homines utriusque sexus prefate ville sacerdoti parrochiali in Janowmlyn subsint iure parrochiali et ab eo ecclesiastica percipiant sacramenta, ad omnia iura parrochialia danda sint astricti iuxta consuetudinem aliarum ecclesiarum nostre diocesis et obsevanciam earumdem, iura nostra et ecclesie nostre ac archidiaconi Gneznensis ibidem nobis et nostris successoribus ac archidiacono Gneznensi integraliter reservantes. In cuius rei testimonium sigillum nostrum et capituli nostri Gneznensis presentibus sunt appensa. Actum et datum Gnezne in octava natalis sancti Adalberti anno Domini millesimo quadringentesimo tricesimo octavo, presentibus ibidem venerabilibus et honorabilibus viris, dominis Predvogio de Grandi preposito³, Johanne decano⁴, Johanne archidiacono⁵, Johanne cantore⁶, Johanne Furman custode⁷, Nicolao de Gorka⁸, Adam de Bandkowo⁹, Jaroslao de Kankoleuo¹⁰, Mathia Dria¹¹, Johanne de Rudzicza¹², Nicolao Glamboczky¹³, Andrea Jaczkowsky¹⁴, Petro Pnyewsky¹⁵, Andrea Laskary¹⁶, Thoma de Strampyno¹⁷, Nicolao de Nyewyesch¹⁸, Johanne de Brzostkowo¹⁹, Johanne de Grandi²⁰ et Stanislao de Byelawi²¹ prelatis et canonicis ecclesie Gneznensis ad capitulum generale congregatis.

¹Janowiec Wlkp. (Janów Młyn), miasto nad Wełną w powiecie gnieźn. Mikołaj syn Jana, student UJ 1429, potem burgrabia kcyński 1447-48, 1452-54, gnieźn. 1452-53, kasztelan śremski 1461-87 (GUrz. s. 172; Spisy wlkp.). Wojciech brat (?) Mikołaja skądinąd nie znany.

²Włoszczanowo par. Janowiec, na pn. od Janowca (Koz. 1 s. 359, 5 s. 484).

³Przedwój z Grądów, zob. wyżej, nr 1435/1.

⁴Jasiek z Czechla, zob. wyżej, nr 1389/8.

⁵Jan syn Chebdy z Niewiesza, zob. wyżej, nr 1435/2.

⁶Jan z Brzostkowa, zob. wyżej, nr 1407/5.

⁷Jan Furman, Mikołaj z Górki, Adam z Będkowa, Jarosław z Kąkolewa i Maciej Dryja, zob. wyżej, nr 1391/20, 5, 7, 16, 3.

⁸Jan Furman, Mikołaj z Górki, Adam z Będkowa, Jarosław z Kąkolewa i Maciej Dryja, zob. wyżej, nr 1391/20, 5, 7, 16, 3.

⁹Jan Furman, Mikołaj z Górki, Adam z Będkowa, Jarosław z Kąkolewa i Maciej Dryja, zob. wyżej, nr 1391/20, 5, 7, 16, 3.

¹⁰Jan Furman, Mikołaj z Górki, Adam z Będkowa, Jarosław z Kąkolewa i Maciej Dryja, zob. wyżej, nr 1391/20, 5, 7, 16, 3.

¹¹Jan Furman, Mikołaj z Górki, Adam z Będkowa, Jarosław z Kąkolewa i Maciej Dryja, zob. wyżej, nr 1391/20, 5, 7, 16, 3.

¹²Jan syn Prędoty z Rudzicy (R. par. Morzysław, na pn.-wsch. od Konina - Koz. 5 s. 259), pleban w Lisewie, kanonik gnieźn. instalowany 9 sierpnia 1422 (AAG, ACap. B 14 k. 95v), kanonik krak. 1411-29, zarządca klucza Opatówek, zm. po 1447? (Bullarium Poloniae III; ZDKDK II s. 8; Kor. III s. 419-420).

¹³Mikołaj z Głęboczka, zob. wyżej, nr 1391/4.

¹⁴Andrzej syn Dziersława z Jackowa (Jacków w Łęczyckiem) kanonik gnieźn. 1423, pleban w Juncewie, zm. 1451 (Kor. II s. 175).

¹⁵Piotr Pniewski, zob. wyżej, nr 1389/24.

¹⁶Andrzej Łaskarz, zob. wyżej, nr 1447/19.

¹⁷Tomasz Strzępiński, zob. wyżej, nr 1388/9.

¹⁸Mikołaj z Niewiesza, zob. wyżej, nr 1389/9.

¹⁹Jan z Brzostkowa młodszy, zw. nepos, bratanek Jana starszego, kanonik gnieźn. 1435, zm. ok. 1463 (Koz. I/2 s. 103-104).

²⁰Jan z Grądów, zob. wyżej, nr 1435/6.

²¹Stanisław z Bielaw (w Łęczyckiem) kanonik gnieźn. 1438, archidiakon łęcz. 1457, zm. 1479 (Kor. I/2 s. 44-45).

Dokument Nr 1456

Wałcz, 1 maja 1438

Starosta wałecki nadaje sołectwo w Skrzatuszu Stanisławowi Ćwikliczowi i Marcinowi Oszczepnikowiczowi.

Kop.: Warszawa, AGAD, Metryka koronna, t. 47, k. 321v-322v. Wpis w transumpcie króla Zygmunta z daty: Kraków, 21 lutego 1537. Tytuł: Confirmacio et innovacio privilegii scultetorum ville Srathusch ad castrum Walcz pertinentis.
Reg.: MRPS IV, suppl. nr 716 (wg Kop.).

In nomine Domini amen. Quoniam ea, que geruntur in tempore, simul labuntur cum tempore, nisi fuerint literarum testimonio cum annotacione testium postremorum noticie commendata. Proinde nos Petrus de Wolffin, Walcz et Drahym castrorum tenutarius¹, notum facimus, quibus expedit universis et singulis, tam modernis quam posteris, presentem literam inspecturis sive audituris, quod volentes pro [....^a] regie maiestatis et eiusdem castri Walcz in meliores ac utiliores fructus convertere, villam nomine et vocabulo Srzathuss² de nova radice exposuimus ad locandum, dantes et donantes in eadem villa Stanislao Czwyklycz et Martino Osczepnykowycz² quatuor mansos agri scultecie et suis legittimis successoribus iure hereditario pacifice et quiete perpetuis annis et secure habendam, possidendam, tenendam, commutandam et ad usus suos beneplacitos convertendam, prout ipsis et eorum successoribus legittimis utilius videbitur expedire. Quibus eciam scultetis et ipsorum scultetorum^b damus et concedimus ducenta arborum pro mellificiis frendis sive faciendis. Etiam ipsis scultetis et eorum successoribus adiungimus duos hortulanos et unam tabernam, etiam lacum Okunko³ sic nuncupatum, ipsis libere conferimus et in lacu Strzathusch³ pro eorum mensa et omnibus hominibus in predicta hereditate colocandis liberam concedimus piscaturam omnibus retibus ceterisque piscandi instrumentis, sagena excepta. Gregem ovium et equiream iumentorum pascere libere, pacifice et quiete^a. Etiam iam dictis [k. 322] scultetis ac ipsorum successoribus assignamus duas insulas, ubi eradicare et extirpare poterint absque cmethonum nocumento et duo prata super eqwm, in quo nobis et successoribus nostris servire tenebuntur. Adiungentes prefatis scultetis et suis successoribus tercium denarium de omnibus culpis parvis sive magnis, que iudicabunt dicta in hereditate suprascripta. Etiam sepenominati sculteti et successores eorum cum hominibus in eadem hereditate collocandis quamcumque venacionem ferrarum exercere voluerint sic retibus subterreis aut quibusvis aliis retibus, nobis, nostris successoribus quartam partem dare tenebuntur, laqueis et powyc demptis, quod ipsis libere concedimus utifrui. Etiam cuilibet tabernatori duo stadia alias morgy insule assignavimus. Etiam ius, quod hoc oppidum Walcz, ipsi cmethones habebunt. Etiam causa huius scultecie iam notati sculteti cum suis successoribus nobis et nostris successoribus in equo valente duas sexagenas servicia tenebuntur. Nos vero pro emendacione et reformacione ville ac locacione predicte Strzathusch a data presencium damus et concedimus istis hominibus ac incolis in dicta hereditate collocandis benivole et graciose quindecim annorum libertatem ab omni solucione et labore sive dolo proculmoto, quibus elapsis sepedicti cmethones nobis et nostris successoribus de quolibet manso per octo scotos monete Crac(oviensis) et numeri Polonicalis annuatim in festo sancti Martini [11 XI] presentabunt, in festo Pasche viginti ovorum, ad festum Nativitatis Marie Gloriose [8 IX] per duos pulos dare tenebuntur. Etiam hiidem cmethones nobis et nostris successoribus debent ter arare, unam diem fenum falcare, secundam rastrare [k. 322v], terciam cumulare. In cuius (rei^c) testimonium presentem literam scribi iussimus et eam nostri sigilli munimine roborari. Actum et datum in Walcz feria quinta in die beatorum Philipi et Jacobi anno Domini millesimo quadringentesimo tricesimo octavo, presentibus nobili Joanne burgrabio tunc temporis in Walcz⁴, Nicolao advocato de Wscze⁵ ceterisque plurimis fidedignis testibus.

^az kontekstu wynika, że brak tu jednego lub kilku słów Kop.

^btak Kop., zamiast successoribus

^cbrakKop.

¹Piotr Polak z Lichwina, zob. wyżej, nr 1439/1.

²Skrzatusz, wieś par. na pd.-wsch. od Wałcza (Koz. 3 s. 204). Sołtysi skądinąd nie znani.

³Wokół Skrzatusza leżą liczne drobne oczka jezierne, dziś bez nazw?

⁴Jan burgrabia wałecki z ramienia Piotra Polaka, skądinąd nie znany.

⁵Ujście nad Notecią; pół roku wcześniej wyst. tutaj wójt Pietrasz (wyżej, nr 1441/7).

Dokument Nr 1457

Gniezno, 3 (4?) maja 1438?

Wikariusz kapitulny gnieźnieński eryguje altarię fundacji Zofii wdowy po mieszczaninie gnieźnieńskim Niemście w kościele Św. Trójcy w Gnieźnie.

Or.: Gniezno, AAG, Dypl. Gn. nr 1281. Pergamin 430 x 417 + 62 mm, dziury na złożeniach, pismo miejscami zatarte. Na zielono-różowym sznurze pieczęć średnicy 30 mm w żółtym wosku, nieczytelna, sznur niebiesko-różowy po drugiej pieczęci. Z. N. jak Not. nr 5. Na odwrocie noty z XVI w.

Uw.:Data dok. budzi wątpliwości. W maju 1438 r. Jan z Brzostkowa nie był już wikariuszem kapitulnym w Gnieźnie, którą to funkcję sprawował po śmierci arcybiskupa Wojciecha Jastrzębca (1436), a przed objęciem stolicy prymasowskiej przez Wincentego Kota z Dębna - ten ostatni już 14 lutego 1438 mianował swym oficjałem w Gnieźnie Stanisława z Uścia (KDW V nr 610). W datacji dok. dzień tygodnia nie zgadza się z datą miesięczną: w 1438 r. 4 maja przypadało w niedzielę, nie w sobotę; sobota wypadała 4 maja w 1437 r. i ta data koresponduje z tytułem Brzostkowskiego, z kolei jednak pierwsza indykcja odpowiada rokowi 1438, nie 1437. Za 1437 r. zdają się znów przemawiać osoby świadków (zob. niżej, przypisy 7 i 11). Pozostaje sprawą otwartą, czy data jest błędem ingrosatora, czy też wynikiem rozbieżności pomiędzy actum i datum.

//^aIn nomine Domini// amen. Ad perpetuam rei memoriam. Johannes de Brzostkowo cantor, / in spiritualibusque et temporalibus sancte ecclesie Gneznensis sede vacante administrator¹ ad ea, que cultus Domini incrementum et personarum eidem cultui deputatarum augmentum / respiciunt, ferventi desiderio intendimus illisque, ut illibata existant, robur perpetue firmitatis impertimur. Sane quia nobilis et honesta olim domina Zophia relicta olim Nyemste / civis Gneznensis² rebus nolens intendere perituris, sed ea operari in terris, quorum fructus perseverat in celis ac cibum, qui non poterit, sed permanet in eternum facere salutique sue et suorum parentum cupiens providere, ut iugis divaque memoria eos semper in conspectu commendet divine maiestatis, altare ad gloriam et honorem omnipotentis Dei et nativitatis gloriosissime Virginis Marie, sancti Bartholomei Apostoli et beate Katherine Virginis et Martiris in ecclesia Sancte Trinitatis Gneznensi pyo affectu ducta et zelo devocionis accensa, intensis desideriis fundavit et erexit ipsumque quatuor marcis currentis monete numeri Polonicalis, quadraginta octo grossos in quamlibet marcam computando, annui census dotavit ac easdem pro ipsius altaris ministro et rectore pro tempore irrevocabiliter temporibus perpetuis assignavit et deputavit. Quasquidem quatuor marcas dicta domina Zophia super villa et hereditate Gurowo in districtu Gneznensi sita apud nobiles Albertum, Stanislaum et Derslaum fratres germanos necnon Nicolaum filium Alberti, heredes de Gurowo³, sub titulo reempcionis alias na wederkoff emit et comparavit, dicto ministro pro tempore ipsius altaris per ipsos nobiles et ipsorum legitimos successores ad festum sancti Martini Confessoris [11 XI] singulis annis persolvendas, prout hec et alia in literis magnifici domini Sandiwogii de Ostrorog palatini Poznaniensis et capitanei Maioris Polonie generalis, ipsius veris sigillis de comuni cera in cordula sericea flavei coloris impendentibus comunitis, plenius habentur et continentur. Quarum tenor sequitur et est talis:
[następuje dok. Sędziwoja Ostroroga starosty generalnego Wlkp. z daty: Gniezno, 7 maja 1433 - KDW IX nr 1323].
Verum quia antequam huiusmodi erectio et fundacio ac donacio aliaque omnia et singula in prescriptis literis contenta, ratificata, approbata, confirmata ac de nowo erecta, fundata, incorporata, ascripta, unita atque annexa fuissent, dicta domina Zophia, sicut Altissimo placuit, viam universe carnis fuit ingressa, propter quod honesta domina Anna filia legittima dicte olim Zophie⁴ tamquam legittime succedens in antescriptis literis nominata, coram nobis Johanne administratore memorato ac venerabili capitulo Gneznensi capitulariter congregato, personaliter constituta nobis debita cum instancia supplicavit, quatinus huiusmodi erectionem et fundacionem dicti altaris ac donacionem census omniaque et singula in dictis literis contenta ratificare, approbare, confirmare ac censum huiusmodi quatuor marcarum eidem altari ascribere, unire et annectere ac ministro deputare dignaremur. Nos igitur Johannes de Brzostkowo cantor et administrator memoratus divinum cultum adaugere cupientes, prout ex debito officii nobis pro hac vice crediti et commissi tenemur et sumus astricti, attenta ipsius fundatricis et donatricis ferventi devocione et pya intencione, quantum cum Deo possumus, de dicti venerabilis capituli Gneznensis consensu huiusmodi erectionem et fundacionem ipsius altaris ac donacionem census quatuor marcarum omniaque et singula in prescriptis et aliis quibuscu(n)que literis ad ipsum altare spectantibus ratificamus, approbamus et confirmamus ac rata et grata habuimus et habemus idemque altare de novo ereximus et fundavimus ac censum predictum ipsis altari et ministro pro tempore incorporavimus, ascripsimus, anneximus et univimus erigimusque fundamus, incorporamus, ascribimus, unimus temporibus perpetuis^b, presencium sub tenore. Iusque patronatus et presentandi dicti altaris prefate domine Anne filie dicte olim Zophie et ipsius successoribus legitimis reservamus. Volumus autem et auctoritate nobis in hac parte concessa decernimus, quod huiusmodi census per dictam olim Zophiam fundatricem et donatricem factus et alia bona imposterum eidem altari donanda iuribus, privilegiis et immunitatibus ecclesiasticis subiaceant et gaudeant tociens, quociens necesse fuerit et quod ad forum eclesiasticum pro exigendis eisdem censibus et aliis quibuscunque bonis eidem altari applicandis recursus habeatur. Quodque minister sive altarista eiusdem altaris tenebitur et sit astrictus temporibus sempiternis qualibet septimana duas missas legere, unam feria secunda et aliam die sabbato de Beata Virgine, super quo ipsius ministri conscienciam oneramus. In quorum omnium et singulorum fidem et testimonium premissorum presentes literas exinde fieri et per notarium publicum dictique venerabilis capituli scribam infrascriptum subscribi et publicari nostrique Johannis administratoris et capituli prefatorum sigillorum appensione iussimus communiri. Datum et actum Gnezne in loco capitulari infra ecclesiam Gneznensem sito, anno Domini millesimo quadringentesimo tricesimo octavo, indictione prima, die vero sabbati quarta mensis Maii⁵, hora terciarum vel quasi, presentibus ibidem venerabilibus et honorabilibus viris, dominis Johanne decano⁶, Johanne de Grandi archidiacono⁷, Andrea scolastico⁸, Johanne cancellario⁹, Nicolao Gorka¹⁰, Benedicto de Modla¹¹, Adam de Bandkowo¹², Jaroslao Kankolowsky¹³, Mathia Drya¹⁴, Nicolao Glamboczsky¹⁵, Paulo Gigisky¹⁶, Andrea Jaczskowsky¹⁷, Sandkone de Czechel¹⁸, Petro Pnyewsky¹⁹, Johanne de Brzostkowo²⁰, Lascario²¹, Stanislao de Byelawy²² et Niklino de Nyewyesch²³ canonicis dicte ecclesie Gneznensis, testibus circa premissa.
[Z. N.] ^c-d

Et ego Adam Zauissii de Smolicze, clericus Gneznensis diocesis, publicus imperiali auctoritate notarius²⁴ ac coram prefatis dominis Johanne administratore et capitulo Gneznensi actorum et conclusionum factique huiusmodi scriba, quia predictis donacioni, ratificacioni, errectioni et confirmacioni aliisque omnibus et singulis premissis, dum sic, ut premittitur, agerentur et fierent, unacum prenominatis testibus presens interfui eaque omnia et singula premissa sic fieri vidi et audivi, ideo hoc presens publicum instrumentum, occupatus officii mei negociis, per alium fidelem scribi procuravi meoque hinc manu mea subscripsi et in hanc formam publicam redegi, signo et nomine meis solitis et consuetis, unacum appensione sigillorum memoratorum dominorum administratoris et capituli consignavi in fidem et testimonium omnium et singulorum premissorum

^ainicjał wysokości połowy tekstu Or.

^bsłowo powtórzone Or.

^c-dinną ręką Or.

¹Jan z Brzostkowa, zob. wyżej, nr 1407/5 oraz uwagę na wstępie niniejszego dok.

²Zofia i Anna z Gniezna oraz panowie Gurowscy objaśnieni w KDW IX nr 1323, gdzie o fundacji niniejszej altarii.

³Zofia i Anna z Gniezna oraz panowie Gurowscy objaśnieni w KDW IX nr 1323, gdzie o fundacji niniejszej altarii.

⁴Zofia i Anna z Gniezna oraz panowie Gurowscy objaśnieni w KDW IX nr 1323, gdzie o fundacji niniejszej altarii.

⁵O dacie zob. uwagę na wstępie.

⁶Jasiek z Czechla, zob. wyżej, nr 1389/8.

⁷Jan z Grądów, zob. wyżej, nr 1435/6. Archidiakonem gnieźn. był tylko w l. 1435-37.

⁸Andrzej Myszka syn Prędoty z Nieprześni (w Krakowskiem) archidiakon krak. 1413, scholastyk gnieźn. 1427, zm. 1446 (PSB XXII s. 364-366).

⁹Jan z Kozichbród, zob. wyżej, nr 1407/6.

¹⁰Mikołaj z Górki, zob. wyżej, nr 1391/5.

¹¹Benedykt z Modły, zob. wyżej, nr 1401/1. Zmarł 15 października 1437 (Acta capitulorum II nr 325).

¹²Adam z Będkowa, Jarosław z Kąkolewa, Maciej Dryja i Mikołaj z Głęboczka, zob. wyżej, nr 1389/7, 16, 3, 4.

¹³Adam z Będkowa, Jarosław z Kąkolewa, Maciej Dryja i Mikołaj z Głęboczka, zob. wyżej, nr 1389/7, 16, 3, 4.

¹⁴Adam z Będkowa, Jarosław z Kąkolewa, Maciej Dryja i Mikołaj z Głęboczka, zob. wyżej, nr 1389/7, 16, 3, 4.

¹⁵Adam z Będkowa, Jarosław z Kąkolewa, Maciej Dryja i Mikołaj z Głęboczka, zob. wyżej, nr 1389/7, 16, 3, 4.

¹⁶Paweł z Giżyc, zob. wyżej, nr 1447/20.

¹⁷Andrzej z Jackowa, zob. wyżej, nr 1455/14.

¹⁸Sędziwój z Czechla, zob. wyżej, nr 1399/8.

¹⁹Piotr Pniewski, zob. wyżej, nr 1389/24.

²⁰Jan młodszy z Brzostkowa, zob. wyżej, nr 1455/19.

²¹Andrzej Łaskarz, zob. wyżej, nr 1447/19.

²²Stanisław z Bielaw, zob. wyżej, nr 1455/21.

²³Mikołaj z Niewiesza, zob. wyżej, nr 1389/9.

²⁴Adam syn Zawiszy ze Smolic (w Łęczyckiem) wyst. 1426-49 (Not. nr 5).

Dokument Nr 1458

Kraków, 9 czerwca 1438

Król Władysław III nakazuje zawiesić postępowanie sądowe przeciw Marcinowi Zajączkowskiemu i zabezpiecza Żydom poznańskim jego długi.

Kop.: Poznań, WAP, Poznań Z. 14, k. 133-133v. Wpis 5 lutego 1443.

Wladislaus Dei gracia rex Polonie etc. Palatino, castellano, capitaneo, iudici, subiudici ceterisque dignitariis et officialibus iudiciorum nostrorum Poznanie presentibus requirendis, sincere nobis dilectis, graciam regiam et omne bonum. Magnifici, strennui et nobiles sincere nobis dilecti! Ex quo instante nobis necessitate presenti nobilis Marti(n)us Zayanczkowsky¹ se nobis obtulit serviturum versus Bohemiam cum aliis armigeris in XX^ti equis et personis armatis² in propriis sumptibus, dampnis et inpensis, racione cuius servicii sui nobis taliter faciendi sibi Martino de omnium baronum nostrorum consilio hic presencium centum XX^ti marcas, quas tenetur ipse Iudeis nostris Helie, Manlin, Czwlkoni, Pyessak et Hes in Poznania³, per omnes communiter Iudeos ibidem intercedere pro eo mandavimus ad racionem pecunie nostre, quas ipsis Poznaniensibus sicut et aliorum omnium civitatum Regni nostri Iudeis solvendas pro huiusmodi neccessitate nostra inposuimus ipsumque Martinum pro totali usura, que crevit ex predictis CXX marcis et generaliter pro omnibus debitis et condempnatis absolvimus, per eum quomodolibet aput eosdem Iudeos contractis eumque finaliter pro absoluto habere, dictis Iudeis per patentes literas nostras mandavimus, ut amplius eundem Martinum et suos fideiussores tam pro capitali debito, quam eciam pro omni usura non insedeant neque vexent. In casu enim, quo communitas Iudeorum non sufficeret nobis contribuere ex integro CXX marcas, tunc eisdem Iudeis Helie, Manlin, Pyessak et Hess residuitatem solucionis huiusmodi eorum debiti CXX marcarum et ultra si quid esset debitum capitale, in aliis exaccionibus nostris volumus demonstrare et solucionem facere efficaciter. Iuxta igitur premissa vobis omnibus prescriptis firmius precipientes mandamus de consilio baronum nostrorum hic presencium, quatenus prefatum Martinum et suos fideiussores generaliter pro omnibus debitis et usuris aput eosdem Iudeos quomodolibet [k. 133v] contractis ad instanciam iam dictorum Iudeorum amplius ne iudicetis quo comodo omniaque condempnata et penas in causa predicta contra dictum Martinum et suos fideiussores quomodolibet facta et lata in nichilum redigentes omnesque inscripciones, tam in libris terrestribus contentas, quam eciam inter dictum Martinum et suos huiusmodi fideiussores ex una et eosdem Iudeos parte ex altera quibuscumque modis factas, mortificetis destruatisque, anichiletis destruique ac de libris cum omnibus bonis deleri faciatis, quas et presentibus cassamus, mortificamus et annulamus decernentes eas nullius roboris esse et momenti. Aliud in premissis non facturi. Datum Crac(ouie) feria secunda post diem Sancte Trinitatis anno Domini M^mo CCCC^mo XXXVIII^o⁴.
Relacio magnifici domini Johannis de Czyszow palatini Crac(ouiensis)⁵.

¹Zajączkowo, wieś par. na pn.-wsch. od Pniew (Koz. 3 s. 440). Marcin wyst. 1430-40 (Roty I nr 1362, 1364; Acta capitulorum II nr 1097).

²Chodzi o wyprawę związaną z wyborem Kazimierza Jagiellończyka na tron czeski, por. R. Heck, Tabor a kandydatura jagiellońska w Czechach, Wrocław 1964.

³Żydzi pozn. nie zidentyfikowani.

⁴Data zgodna z itinerarium królewskim.

⁵Jan z Czyżowa, Bogumiłowic, wojewoda krak. 1437-38, kasztelan krak. 1438-58, namiestnik (locumtenens) królewski w Małopolsce i na Rusi 1440-47, zm. 1457 (Spisy młp.).

Dokument Nr 1459

[Gniezno], 9 czerwca 1438

Mikołaj prepozyt bożogrobców gnieźnieńskich, sędzia z ramienia soboru bazylejskiego, wydaje wyrok w sprawie uposażenia prebend obsadzanych przez magistra teologii i doktora praw w kapitule gnieźnieńskiej.

Or.: Gniezno, AAG, Dypl. Gn. nr 423. Pergamin 603-570 x 420-435 + 43 mm, dobrze zachowany, cerowany na zakładce. Nacięcie po pasku do przywieszenia pieczęci. Z. N.: jak Not. nr 561. Na odwrocie późne informacje o treści.
Ekscerpt: KDW V nr 620 (wg Or.).

//^aIn nomine Domini amen.// Nos Nicolaus prepositus domus Sancti Johannis ante Gneznam ordinis Sacri Sepulcri Dominici Jerosolimitani sub regula sancti Augustini, / iudex commissarius ad infrascripta a sacrosancta sinodo Basiliensi, in Spiritu Sancto legitime congregata, specialiter deputatus¹, ad omnium et singulorum, quorum interest, noticiam deducimus per presentes, iam dudum literas commissionis et mandati eiusdem sacrosancte sinodi Basiliensis, / eius vera bulla plumbea in cordula canapea more Romane Curie bullatas, sanas et integras omnique prorsus vicio et suspicione carentes, pro parte reverendissimi in Christo patris et domini, domini Alberti olim archiepiscopi et primatis² suique capituli ecclesie Gneznensis coram notario / et testibus wenerabili ac religioso viro, domino Stanislao predecessori nostro immediato³, dum adhuc in humanis ageret presentatas et coram nobis consequenter nutu divino per mortem eiusdem immediate succedentibus reproductas et receptas, noveritis huiusmodi, ut sequitur sub tenore:
[następuje mandat soboru bazylejskiego z daty: Bazyleja, 7 marca 1436 - zob. wyżej, nr 1399].
Post quarumquidem literarum presentacionem et recepcionem fuit pro parte prefati reverendissimi in Christo patris, domini Alberti archiepiscopi et primatis suique capituli ecclesie Gneznensis cum instancia supplicatum, quatenus ad execucionem literarum ipsarum et in eis contentorum procederetur. Ipseque dominus Stanislaus predecessor noster immediatus, iudex et commissarius prefatus, mandatum huiusmodi exequi, ut tenebatur, ac in negocio commisso, rite et legitime procedere volens, in ecclesia Gneznensi, ubi huiusmodi statuta Sede Apostolica confirmata declaracionis indigencia affixa pendebant, uno pro tribus publico proposito per patentes citacionum literas, omnes et singulos, si qui forent sua interesse putantes, citari fecit ac certum terminum peremptorium et competentem ad dicendum et opponendum, quicquid dicere vel opponere vellent, verbo vel in scriptis, tam contra predictam commissionem, quam eciam contra iurisdicionem suam necnon ad procedendum et procedi videndum ad omnes et singulos actus in huiusmodi causa et negocio declaracionis necessarios gradatim et successive et usque ad sentenciam diffinitivam inclusive. Quoquidem termino adveniente comparuit in iudicio magister Thomas de Xansch clericcus Cracouiensis diocesis et prefatorum reverendissimi in Christo patris, domini Alberti archiepiscopi et sui capituli ecclesie Gneznensis procurator⁴, docto de sue procuracionis sufficienti mandato ac huiusmodi citacione sic, ut premissum est, per edictum publicum debite executa et iudicialiter reproducta, citatorum in eadem contentorum non comparencium contumaciam accusavit, et in eorum contumaciam nonnullos articulos et posiciones ex dictis literis sacri concilii ac aliis ad causam pro verificacione expositorum pro parte dominorum archiepiscopi et capituli Gneznensis in literis pro parte eorum obtentorum in scriptis obtulit, petens cum instancia sibi contra sua interesse putantes, si qui forent, ad dicendum et opponendum, si quid dicere et opponere vellent, verbo vel in scriptis, contra huiusmodi posiciones et articulos citacionem aliam decerni, que tunc fuit dictis contumacibus reputatis iudicialiter decreta. Tandem prefato reverendissimo in Christo patre, domino Alberto archiepiscopo et primate ecclesie Gneznensis de hac luce sublato et consequenter eodem fere anno predicto domino Stanislao predecessore nostro defuncto, nobis in preposituram et regimen domus Sancti Johannis canonice succedentibus fuit per circumspectum magistrum Thomam supradictum reverendissimi in Christo patris et domini, domini Wincencii archiepiscopi et primatis suique capituli Gneznensis suppliccatum, quatenus sibi nostras citacionis literas ad resumendam causam huiusmodi a punctis, in quibus mansit indecisa necnon ad respondendum posicionibus et articulis alias oblatis et iudicialiter productis ac ad videndum illos admitti ad probandum. Quam citacionem reassumpta commissione concessimus ad diem certum, quem pro termino statuimus competenti. Quo termino adveniente idem magister Thomas procurator et procuratorio nomine partis sue suprascripte iudicialiter coram nobis comparens, huiusmodi citacione nostra legitime executa, in iudicium producta, citatorum in ea contentorum non comparencium nec termino eis prefixo satisfacere curancium, contumaciam accusavit et in eorum contumaciam dictos posiciones et articulos suos, et se ad probandum per nos admitti debita cum instancia postulavit, quos prout admittendi fuerant, iuxta petita admisimus ad probandum, dictis citatis contumacibus merito reputatis. Et tandem fuit pro parte dicti domini archiepiscopi et sui capituli coram nobis expositum, quomodo nonnulle ecclesiastice persone haberent et aput se retinerent privilegia, iura et munimenta ad causam pro verificacione in literis sacri concilii contentorum faciencia, sine quibus veritas liquescere non poterat, propter quod fuit instancius supplicatum, quatenus de remedio iuris providere dignaremur et literas compulsorias decernere et dare curaremus. Nos via iuris suadente, ipsas dedimus et dare decrevimus, quibus iuribus, instrumentis et munimentis ac nonnullis probacionibus receptis et fideliter conscriptis, fuit per prefatum magistrum Thomam petitum, quatenus primo ad videndum et audiendum per nos publicari huiusmodi probacionum genera, alias ad dicendum et opponendum, quicquid dicere et opponere voluit contra huiusmodi privilegia et munimenta et alias probaciones, nostras citacionis literas in dicta ecclesia Gneznensi contra omnes sua interesse putantes dedimus ac citari eosdem fecimus ad certos terminos successive peremptorios et competentes, in quibus terminis nobis pro tribunali sedentibus prefato magistro Thoma iudicialiter comparente et huiusmodi nostris citacionibus singulis debite executis, et in iudicium per eum exhibitis et contumacia dictorum citatorum non comparencium nec terminis ipsis satisfacere curancium accusata, nos ad petita eiusdem magistri Thome procuratoris predictis citatis contumacibus, quo ad actus eosdem singulos reputatis, postremo instante eodem magistro Thoma procuratore, omnes et singulos supradictos sua interesse putantes per alias nostras citacionum literas in dicta ecclesia Gneznensi lectas et walvis affixas citari peremptorie
iussimus ad videndum et audiendum per nos ferri in dicta causa et negocio huiusmodi nostram sentenciam diffinitivam ad diem et horam infrascriptam. Quibusquidem die et hora venientibus comparuit coram nobis pro tribunali sedentibus prefatus magister Thomas procurator et procuratorio nomine partis sue et dicta citacione ab auditorio nostro emissa, debite executa, in iudicio representata, contumaciam dictorum citatorum non comparencium accusavit et in eorum contumaciam sentenciam nostram per nos ferri cum instancia postulavit. Nos itaque prefatos citatos, prout merito fuerat, reputavimus contumaces. Visis igitur et per nos diligenter inspectis omnibus et singulis actis coram nobis acticatis necnon instrumentis, literis, privilegiis et munimentis exhibitis et productis, et eis cum debita diligencia recensitis et discussis, deliberacione matura cum iurisperitis, quibus de merito cause eiusdem relacionem fecimus plenariam et fidelem, instante et petente dicto magistro Thoma procuratore, ad nostram duximus procedendam et processimus ferendam diffinitivam sentenciam ipsamque in scriptis tulimus contentaque in literis et privilegiis ac statutis Sede Apostolica roboratis approbavimus et confirmavimus ac dubia declaravimus et per presentes approbamus, confirmamus et declaramus perpetuo valitura. Cuius tenor sentencie sequitur et est talis:
Cristi nomine invocato, pro tribunali sedentes et soltum Deum pre oculis habentes, matura nobiscum et cum iurisperitis deliberacione prehabita, quia per ea, que in presenti causa et negocio declaracionis nobis commissa, in processu et ex probacionibus pro parte reverendissimi in Christo patris, domini Wincencii archiepiscopi et primatis suique capituli ecclesie Gneznensis coram nobis habitis et factis, vidimus et cognovimus, constitit atque constat nobis legitime, quod omnia et singula in literis sacri concilii Basiliensis exposita et contenta nitantur et fulciantur veritate quodque plena literis ipsis fides sit adhibenda. Idcirco per hanc nostram sentenciam, quam ferimus in hiis scriptis auctoritate nobis commissa pronunciamus, decernimus et declaramus, quod magister in theologia et doctor in iure canonico in ecclesia Gneznensi pro erudicione cleri deputati vel in futurum deputandi valeant et possint canonicatum et prebendam eiusdem ecclesie unacum alia prebenda ipsis racione lecture assignata et deputata licite insimul tenere et dummodo fuerint^b eis canonice collate iuxta statutum huiusmodi libere possidere omniaque et singula in statutis dicti domini archiepiscopi et primatis suique capituli Gneznensis auctoritate Sedis Apostolice roborata contenta, auctoritate nobis desuper concessa, approbanda et confirmanda fore ac approbamus et presentibus confirmamus imperpetuum valitura, non obstantibus quibuscunque contrariis, supplendo eadem auctoritate omnes defectus, si qui forsan intervenerint in eisdem. Omnibusque sua interesse putantibus perpetuum silencium imponendum fore et imponimus per presentes. In quorum omnium fidem et testimonium premissorum presentes nostras declaracionis literas seu presens publicum instrumentum huiusmodi nostram declaracionem in se continens, per notarium publicum infrascriptum et cause huiusmodi coram nobis scribam scribi et publicari ac sigillo nostro maiori mandavimus sigillari. Lecta, lata et in scriptis pronunciata atque facta est hec nostra sentencia diffinitiva et declaracio per nos Nicolaum prepositum domus Sancti Johannis ante Gneznam, iudicem commissarium predictum, in curia habitacionis nostre, Lune die nona mensis Iunii anno Domini millesimo quadringentesimo tricesimo octavo, indicione prima, pontificatus sanctissimi in Christo patris et domini nostri, domini Eugenii divina providencia pape quarti anno actavo, hora terciarum, presentibus ibidem nobilibus viris Michaele scolteto in Iwno⁵, Petro Brzozogaysky⁶ et Petro Dzeczmarowsky⁷, testibus circa premissa.
[Z. N.] Ego Petrus Nicolai de Janczewo clericus Gneznensis diocesis, publicus imperiali auctoritate notarius et coram prefato venerabili ac religioso viro, domino Nicolao preposito domus Sancti Johannis ante Gneznam, iudice commissario facti huius scriba⁸, predicto processui coram eo habito necnon probacionum recepcioni, sentencie promulgacioni, confirmacioni et declaracioni aliisque omnibus et singulis, dum sic, ut premittitur, fierent et agerentur, unacum prenominatis testibus presens fui eaque sic fieri vidi et audivi presentesque sentencie diffinitive seu confirmacionis et declaracionis literas sive presens publicum instrumentum manu mea propria scriptum exinde conficiens, in hanc publicam redegi formam, signo et nomine meis solitis et consuetis unacum appensione sigilli maioris dicti domini Nicolai prepositi et iudicis commissarii et de mandato eiusdem consignando, in fidem et testimonium omnium et singulorum requisitus.

^ainicjał wysokości 2/3 tekstu Or.

^bpoprawiane Or.

¹Prepozyt Mikołaj, zob. wyżej, nr 1399/1.

²Tj. Wojciecha Jastrzębca, arcybiskupa w l. 1423-36.

³Stanisław prepozyt bożogrobców gnieźn. wg Nakielskiego, Miechovia, s. 438, w l. 1430-35, zob. też KDW IX nr 1250/2.

⁴Tomasz z Książa, zob. wyżej, nr 1385/1.

⁵Iwno par. Kcynia, na pn.-zach. od Kcyni (Koz. 1 s. 92, 4 s. 289), choć nie można wykluczyć i Iwna na zach. od Kostrzyna. Sołtys Michał skądinąd nie znany.

⁶Brzozogaj par. Dębnica, na pd.-wsch. od Kłecka (Koz. 4 s. 79). Piotr skądinąd nie znany.

⁷Dziećmiarki (Dziećmiarowice) par. Waliszewo, na pd.-zach. od Kłecka (Koz. 1 s. 66, 4 s. 198). Piotr skądinąd nie znany.

⁸Piotr z Juncewa, zob. wyżej, nr 1416/14.

Dokument Nr 1460

Krzywiń, 29 (27?) lipca 1438

Wymienieni sędziowie polubowni rozsądzają spory pomiędzy opatem klasztoru benedyktynów w Lubiniu i radą miasta Krzywinia a plebanem krzywińskim.

Or.: Poznań, WAP, Akta m. Krzywinia I/5. Pergamin 403 x 314 + 43 mm. Na pasku pergaminowym ułamki pieczęci w mandorlę w zielonym wosku. Pasek po drugiej pieczęci. Z. N.: Na dwu gradusach cztery skrzyżowane pręty (strzały?) z rozetką na skrzyżowaniu. Na odwrocie późne sygnatury i notatki o treści.

^aIn nomine Domini amen. Nos Nicolaus Czothczani officialis¹ necnon Nicolaus Dobyeschowsky canonici Poznaniensis ecclesie cathedralis², / arbitri, arbitratores et amicabiles compositores per partes infrascriptas, videlicet venerabilem in Christo patrem dominum Nicolaum divina paciencia abbatem / et suum conventum monasterii in Lubin³, proconsulem et consules totamque communitatem opidi Crzywyn ac discretum virum, dominum Paulum rectorem par/rochialis ecclesie ibidem in Crzywyn Poznaniensis diocesis⁴ unanimiter et concorditer nominati, electi et assumpti ex potestate nobis per ipsos ex compromisso in nos facto et per nos assumpto in causis, quas inter se dicte partes a multis annis habebant coram nonnullis iudicibus et officialibus ipsius ecclesie Poznaniensis et signanter coram honorabilibus viris, dominis Clemente de Drzewicza⁵ ac Jacobi^b de Grandi⁶ pro et super duobus mansis agrorum ad ipsam ecclesiam in Crzywyn spectancium necnon pro orreis alias wlgariter stodoli et eorum locacione ac certis areis et fossione argille ante dictum opidum Crzywyn sitis inter vias eundo de ipso opido in dextra parte ad villam Wyschkowo⁷ et sinistra in Lubyn necnon pro celebracione missarum et decantacione vesperorum singulis diebus necnon matutinarum omnibus diebus festivis ac eciam destruccione, anichilacione et alienacione librorum aliarumque rerum ipsius ecclesie ac aliis omnibus et singulis controversiis, quas ipse partes inter se habebant, huiusmodi compromisso in nos sponte facto et per nos assumpto, petiverunt hincinde per nos fieri nostram arbitratoriam sentenciam, quam nos matura deliberacione per nos facta et convocato consilio fidedignorum ac ex subieccione nostris oculis facta, que est rerum magistra, et decidentes lites et controversias inter ipsas partes ad huiusmodi nostre arbitratorie prolacionem sentencie processimus, quam tunc in scriptis tulimus in hunc modum. In primis itaque per hanc nostram arbitrariam sentenciam, quam in nomine Domini in hiis scriptis ferimus, pronuncciamus, dicimus, decernimus et declaramus, duos mansos agrorum ac omnia et singula, que in ambitu dictorum agrorum seu mansorum continentur, usui dicte ecclesie in Crzywin etrectoribus ipsius addicimus et incorporamus, prout in privilegio ecclesie predicte in Crzywin continentur, et per limitacionem cumulorum et eorum grenicciem et distinccionem ab aliis agris sunt distincti ac ipsi domino Paulo plebano et sue ecclesie eiusque successoribus adiudicandos fore et adiudicamus perpetuis temporibus tenendos, habendos, possidendos, utifruendos et^c collendos per se vel per aliam quamcumque personam. Item per eandem sentenciam areas et fossionem argille, quam ipse dominus Paulus plebanus allegaverat suas esse et ecclesie sue abiudicamus, salvo tamen, dum et quando neccesitatem argille habuerit, pro edificiis suis ibidem in Crzywin seu ante predictum opidum nowis elevandis seu veteribus reficiendis ipse [.....^d] pro tempore existens liberam habebit fodiendi facultatem. Item sentenciamus et arbitramur, prout supra, quod idem dominus Paulus plebanus et sui successores liberum habebunt usum librorum quorumcumque in dicta ecclesia Crzywin, salva notabili destruccione et anichilacione ac alienacione eorundem et aliarum rerum utensilium in eadem. Item pronuncciamus, quod predictus dominus Paulus et sui successores diebus dominicis dupplicibus et solempnibus vesperas primas et secundas, et missam summam ac vesperas feriis sextis, dum et quam officium tenebitur, de Beata Virgine Maria gloriosa decantabunt seu decantari procurabunt, decernentes eciam hoc ipsum singulis diebus adventus Domini et Quadragesime missis vesperis diligenter observari, matutinalia vero officia non ad plura intelligimus nisi ad unum nocturnum cum Te Deum laudamus et conclusione colecte presonori^e. Item sentenciamus omnes controversias, lites et displicencias inter ipsas partes quomodolibet exortas et suscitatas anichilandas fore et esse, quas extinguimus et anichilamus per presentes. Item arbitramur, quod ipse dominus Paulus plebanus, prout grave periculum videtur ecclesie et curie dicti domini Pauli plebani ac omnium et singulorum ibidem in Crzywyn habitancium propter orreum, quod ipse dominus Paulus plebanus habet in curia sua, dictum orreum destruat et transferat seu nowum construat in suis agris extra opidum, ubi sibi melius videbitur, prout alii eciam opidani sua construxerunt. Item quocienscumque ipse dominus Paulus plebanus aut sui successores negligentes fuerint in premissis per nos arbitratis, extunc execuccionem presentis nostre arbitrarie sentencie pro officiali, qui pro tempore fuerit, ecclesie Poznaniensis reservamus. Item wallamus penam ducentorum florenorum, qua partem contravenientem dicte nostre sentencie seu suis capitulis declaramus puniendam hoc modo videlicet, quod centum florenos Vngaricales pro ecclesia cathedrali Poznaniensi, quinquaginta vero monasterio Lubinensi pro fabrica, reliquas vero quinquaginta parti tenenti det, solvat omni excusacione proculmota. Et ibidem mox et incontinenti post prolacionem et pronuncciacionem huiusmodi, partes supradicte eandem sentenciam nostram arbitratoriam approbarunt et emologarunt ac penam predictam duocentorum florenorum assumpserunt et eidem se sponte submiserunt. Super quibus omnibus et singulis premissis predicte partes pecierunt ipsis hincinde confici publica instrumenta sentenciamque arbitrariam nostram sigillis nostris subappendentibus sigillari. In quorum omnium et singulorum fidem et testimonium premissorum presentes nostras litteras sentencie arbitrarie per notarium infrascriptum scribi, publicari ac nostrorum sigillorum appenssione et signanter sigillo officiolatus iussimus comuniri. Acta sunt hec sub anno Domini millesimo quadringentesimo tricesimo octawo, indicione prima, pontificatu sanctissimi in Christo patris et domini nostri, domini Eugenii divina providencia pape quarti anno octavo, die Martis vicesima septima mensis Iulii, hora terciarum vel quasi ante hostium in porticu ecclesie ibidem in Crzywin, presentibus ibidem discretis et nobilibus viris, dominis Jacobo altarista, Nicolao Glupczicz vicario in Crzywin⁸, Crzywoszando herede in Salasszowo⁹, Martino de Czyrequicza¹⁰, Johanne Czarni¹¹, Michaele de Goslina Templi¹² et Nicolao notario domini Nicolai abbatis monasterii in Lubin¹³, testibus circa premissa.
[Z. N.] ^f-g

Et ego Boguslaus Laurencii de Lekna clericus Gneznensis diocesis, publicus imperiali auctoritate notarius¹⁴, quia predictis compromissioni ac potestatis dacioni ac ipsius assumpcioni, sentencie arbitrarie prolacioni ac per partes emologacioni, pene vallacioni et eius assumpcioni aliisque omnibus et singulis premissis, dum sic, ut premittitur, per prefatos dominos arbitros agerentur et fierent, unacum prenominatis testibus presens interfui eaque sic fieri vidi et per alium fideliter ingrossari procuravi meque hinc subscribens in hanc publicam formam redegi, signo et nomine meis solitis et consuetis unacum appensione sigillorum et signanter officiolatus sigilli consignando, rogatus et requisitus in fidem et testimonium omnium et singulorum premissorum

^ainicjał wysokości połowy tekstu Or.

^btak Or.

^cpoprawiane Or.

^dwyraz zatarty Or.

^etak Or., zamiast presonari

^f-ginną ręką Or.

¹Mikołaj Ciotczany, zob. wyżej, nr 1389/14.

²Mikołaj z Dobieszewa, zob. wyżej, nr 1429/15.

³Mikołaj opat benedyktynów lubińskich wyst. 1431-39, zm. 1440 (MPH n. s. IX/2 s. XLIII).

⁴Krzywiń, miasteczko w powiecie kościańskim należące do opactwa lubińskiego. Pleban Paweł wyst. 1425-38 (SHGPoz. II s. 510).

⁵Klemens syn Bogusława z Drzewicy student UJ 1420, bakałarz praw, notariusz publiczny 1421, kanonik pozn. 1433, oficjał pozn. 1433-35, scholastyk pozn. 1435 i potem 1454?, zm. 1469 (Now. II s. 210, 229, 316; MPH n. s. V s. 156).

⁶Jakub z Grądów, zob. wyżej, nr 1389/1.

⁷Wieszkowo par. Krzywiń, na pd.-zach. od Krzywinia (Koz. 3 s. 386).

⁸Wikariusz Mikołaj skądinąd nie znany.

⁹Zalasewo (Zalasowo) par. Swarzędz, na pd. od Swarzędza (Koz. 3 s. 444). Krzywosąd z Wławy, mąż Katarzyny z Z., wyst. 1433, nie żył już 1446 (SHGWlkp. s. v. Wława, Zalasewo).

¹⁰Cerekwica, wieś par. na pn.-wsch. od Borku Wlkp. (Koz. 2 s. 69). Marcin wyst. 1438 (tutaj) - 1444 (SHGWlkp.), chyba różny od wyst. 1401-06 (ib.).

¹¹Jan Czarny nie zidentyfikowany.

¹²Goślina Murowana (Kościelna), miasto w powiecie pozn. (SHGPoz. I). Michał skądinąd nie znany, może chodzi tu o plebana?

¹³Por. z Mikołajem z Ponieca pisarzem opackim 1424 (KDW V nr 397).

¹⁴Bogusław z Łekna, zob. wyżej, nr 1389/4 - czy jednak nie chodzi tu o dwie różne osoby, jest bowiem mało prawdopodobne, aby prepozyt funkcjonował nadal jako notariusz publiczny.

Dokument Nr 1461

Kraków, 6 sierpnia 1438

Król Władysław III potwierdza zapis 120 grzywien na wsi Rogoziniec sędziemu poznańskiemu Abrahamowi ze Zbąszynia.

Or.: Warszawa, AGAD, dok. perg. 329. Pergamin 254 x 100 + 33 mm, skasowany. Na pasku pergaminowym pieczęć wystawcy w czerwonym wosku, dobrze zachowana (jak Gumowski, Pieczęcie, nr 23). Na odwrocie informacje o treści i sygnatury (XV-XVIII w.).

Wladislaus Dei gracia rex Polonie Lithwanieque princeps supremus et heres Russie etc. significamus tenore presencium universis, / quomodo consideratis multis serviciis strennui et nobilis Abrahe de Dzbanschin iudicis Poznaniensis¹, dilecti nobis fidelis, que / nobis et dive memorie carissimo genitori nostro exhibuit et in futurum offert se studiosius exhibiturum, horum intuitu sibi centum / et viginti marcas numeri et monete Polonicalis, quas ab eodem genitore nostro super quittacione habuit, in et super villa nostra Rogoszinecz in terra Maioris Polonie et districtu Costensi sita², de consilio consiliariorum nostrorum inscribimus et inscripsimus tenore presencium mediante. Quamquidem villam Rogoszinecz ipse Abraham iudex cum omnibus ipsius ville redditibus, fructibus, censibus, campis, pratis, silvis, borris, gaiis, molendinis, emolimentis, lacubus, fluviis, rivis, aquis et earum decursibus ac utilitatibus universis tenebit, utifruetur et pacifice possidebit, quousque dicte centum et viginti marce sibi aut suis successoribus plene per nos aut nostros successores fuerint persolute. Quibus persolutis, possessio eiusdem ville ad nos et nostros successores revertetur pleno iure. Stacionibus nostris pro nobis reservatis. Harum quibus sigillum nostrum est appensum testimonio literarum. Datum Cracouie feria quarta ipso die sancti Sixti anno Domini millesimo quadringentesimo tricesimo octawo³.
Ad relacionem magnifici Johannis de Coneczpole Regni Polonie cancellarii⁴.

¹Abraham ze Zbąszynia, zob. wyżej, nr 1393/3.

²Rogoziniec par. Chociszewo, na pd.-zach. od Trzciela (Koz. 3 s. 136). Zapisy na R. dla Zbąskiego i Piotra Oganki (od 1425), por. SHGWlkp., s. v. Rogoziniec, zob. też niżej, nr 1510.

³Z kilku możliwych świąt św. Sykstusa tylko 6 sierpnia przypadało w 1438 r. w środę. Data zgodna z itinerarium królewskim.

⁴Jan Koniecpolski, zob. wyżej, nr 1394/5.

Dokument Nr 1462

Kraków, 8 sierpnia 1438

Król Władysław III zezwala podkomorzemu kaliskiemu, staroście generalnemu Wielkopolski Rafałowi z Gołuchowa na lokację nowego miasta Światłowo w jego dobrach przygodzickich.

Or.: Warszawa, AGAD, dok. perg. 7277. Pergamin 625 x 330 + 150 mm, miejscami wyblakły, dziurki na złożeniach. Dziurki po sznurze do przywieszenia pieczęci.
Wyd.: KPol. I nr 178 (wg Or. z archiwum nieborowskiego).

//^aIn nomine Domini amen.// Ad perpetuam rei memoriam. Cum inter humana comoda nichil dignius memoria habeatur, oportunum existit, ut actus hominum literarum apicibus et testium annota/cione perhennentur, ne lapsu temporis evanescant. Proinde nos Wladislaus Dei gracia rex Polonie necnon terrarum Cracouie, Sandomirie, Syradie, Lancicie, Cuyauie, Lithwanie princeps supremus, Pomeranie Russieque / dominus et heres etc. significamus tenore [presencium], quibus expedit universis, tam presentibus, quam futuris noticiam presencium habituris, quomodo attentis plurimis fidelium serviciorum comoditatibus, quibus nobis magnificus Raphael / de Goluchow subcamerarius Calisiensis et capitaneus Maioris Polonie generalis¹ nobis sincere dilectus gratum se iugiter reddidit et acceptum, horum gracia ac ad humilem precum suarum instanciam, sibi de consilio consiliariorum nostrorum civitatem seu opidum in bonis suis Przigodzicze² et in desertis Rczyelini in terra Maioris Polonie et districtu Calisiensi sitis³, de benignitate nostra speciali, de nowa radice erigere atque locare indulsimus et indulgemus tenore presencium mediante, iure tamen Theutunico Maidburgensi. Quodquidem opidum sive civitatem taliter de nowo locandam, Szwyathlowo hoc nomine decernimus et volumus appellari⁴, dantes ipsi Raphaeli plenam ac totalem potestatem homines cuiuscumque lingwaii de partibus extraneis Regno nostro contiguis ad dictam civitatem sive opidum convocandi et eam frequencia hominum collocandi, sine tamen preiudicio nostrarum regalium civitatum et, ut ipsa civitas sive opidum tanto celerius condicionem possit recipere meliorem ac hominum pluralitate collocari, in ea forum annuale sive nundinas in festo Assumpcionis Beatissime Virginis Marie [15 VIII] annis singulis, forum vero septimanale feriis quintis in qualibet septimana anni cuiuslibet statuimus et ponimus temporibus perpetuis celebrandum, dantes et concedentes plenam libertatem omnibus et singulis mercatoribus et quibusvis hominibus sexus utriusque ad predictam civitatem sive opidum et ad dicta fora annualia et septimanalia cum ipsorum rebus et mercanciis universis, cuiuscumque generis, ponderis vel speciei fuerint, veniendi, emendi, comutandi ac secundum beneplacitum ipsorum disponendi ac ad propria dispositis vel non dispositis redeundi, decementes ipsos in accedendo et recedendo nostra potiri securitate, nisi tales sint, quos iura non permittunt et quibus merito fidedignorum consorcia denegantur, mandamus eapropter omnibus et singulis capitaneis, castellanis, burgrabiis, procuratoribus et aliis officialibus Regni nostri quibuscumque et presertim Maioris Polonie, quatenus ipsos mercatores et homines sexus utriusque ad pretactam civitatem sive opidum Szwyathlowo ac ad predicta fora annualia et septimanalia cum eorum bonis mercanciis et rebus, libere et sine quovis impedimento ire, venire et redire, stare ac morari, prout ipsis eorum necessitas persuaserit, permittatis et faciatis permitti gracie nostre sub obtentu. Harum quibus sigillum nostrum est appensum testimonio literarum. Actum Cracouie feria sexta proxima ante festum sancti Laurencii Martiris anno Domini millesimo quadringentesimo tricesimo octawo⁵, presentibus ibidem magnificis nobilibus et strennuis Johanne de Czyszow Cracouiensi⁶ et Johanne de Lichin Brestensi palatinis⁷, Paulo de Byscupicze Malogostiensi⁸ et Dobrogostio de Colno Camenensi castellanis⁹, Abraham de Dzbanschyn Poznaniensi¹⁰ et Johanne Rey Cracouiensi iudicibus¹¹ ac aliis pluribus fidedignis. Datum per manus magnifici ac generosi virorum Johannis de Coneczpole cancellarii¹² et Petri Wode de Schczekoczyny vicecancellarii Regni Polonie¹³ nobis sincere dilectorum.
Ad relacionem magnifici Johannis de Coneczpole Regni Polonie cancellarii predicti.

^ainicjał wysokości całego tekstu Or.

¹Rafał z Gołuchowa, zob. wyżej, nr 1406/1.

²Przygodzice par. Wysocko Wielkie, na pd. od Ostrowa Wlkp. (Koz. 3 s. 102, 5 s. 211).

³Trzcieliny, tuż na pd.-zach. od Przygodzic (Koz. 3 s. 330).

⁴Lokacja Przygodzic nie doszła zapewne do skutku i występują one nadal jako wieś. Nie przyjęła się też nazwa Światłowo.

⁵Data zgodna z itinerarium królewskim.

⁶Jan z Czyżowa, zob. wyżej, nr 1458/5.

⁷Jan z Lichenia Starego (na pn. od Konina) wojewoda brzeski 1430, starosta tamże 1434-38, zm. 1448/49 (PSB XVII s. 294-295; WSB s. 422).

⁸Paweł, Paszek, Złodziej z Biskupic i Pilchowic kasztelan małogojski 1426-38, zawichojski 1439-45 (PSB XXV s. 372-374; Spisy młp.).

⁹Dobrogost z Kolna i Abraham ze Zbąszynia, zob. wyżej, nr 1393/4, 3.

¹⁰Dobrogost z Kolna i Abraham ze Zbąszynia, zob. wyżej, nr 1393/4, 3.

¹¹Jan Rej z Szumska sędzia ziemski krak. 1436-40, potem łowczy krak. 1440-66 (PSB XXXI s. 187-189; Spisy młp.).

¹²Jan Koniecpolski, zob. wyżej, nr 1394/5.

¹³Piotr Woda ze Szczekocin podkanclerzy koronny 1438-54, starosta łukowski, chełmski, zm. 1454 (PSB XXVI s. 434-436).

Dokument Nr 1463

Słupca, 13 sierpnia 1438

Władze miasta Słupcy zaświadczają, że mieszczanin słupecki Wojciech Strzeszych sprzedał jatkę mięsną w mieście burmistrzowi Burchardowi.

Or.: Kraków, Bibl. Czart., perg. nr 1210 (vol. X/45). Pergamin 292 x 138 + 18 mm, plamy wilgoci. Nacięcie po pasku do przywieszenia pieczęci. Na odwrocie informacje o treści.
Reg.: W. Szelińska, J. Tomaszkiewicz, Katalog dokumentów pergaminowych Biblioteki Czartoryskich w Krakowie, cz. I, Kraków 1975, nr 471 (wg Or.).

In nomine Domini amen. Ea, que tractantur per opera, ne ab eorum memoria avenescant^a, consonum est, ut litterarum munimine cautissime / solidentur. Nos vero consules Slupczenses Philippus thabernator, Johannes Paczoldi, Swench Godzamba, Jacobus Col, Johannes / Chudi¹ significamus tenore presencium, tam presentibus, quam futuris, presencium noticiam habituris publice protestantes universis et singulis, / quomodo nobis pleno consulatui presidentes in nostro pretorio ad nostram presenciam venientes providi et honesti viri, videlicet Johannes Walteri advocatus unacum scabinis civitatis Slupczensis, videlicet Petrus Czirmi, Andreas Czirmy, Johannes Luciani, Nicolaus sutor, Swench textor, Petrus Dobek, Jacobus Curz¹, librum ipsorum scabinorum nobis offerentes, in quo libro continetur, qualiter veniens providus vir Albertus dictus Strzeszich civis Slupczensis¹ suum maccellum carnium resignavit viva voce expressa de anno Domini M^o CCCC^o XXX octavo in bannito iudicio magno predicti advocati in stuba ipsius habitacionis feria quinta ante dominicam Circumdederunt [6 II], sanus mente pariterque et corpore existens, non compulsus nec coactus neque per aliquem dolorem dolosum sinistre seductus, sed deliberato animo suorumque amicorum et voluntate prehabita, salubri consilio coram nobis predictis advocato et scabinis rite et racionabiliter sibique domino Burchardo proconsuli civitatis Slupczensis² unum maccellum carnium emptum et comparatum pro arge(n)teo cingulo in valore sedecim marcarum monete currentis et cum addito duas marcas similiter monete predicte, quod maccellum carnium est sextum a fine seu in ordine maccellorum carnium in manu dextra, uti quis pertranssiet^a maccella carnium a meridie ad septemtrionem, dictus Albertus Strzeszich publice viva voce expressa resignavit predicto domino Burchardo cum omni iure et dominio ita late et longe, prout in suis differenciis est distinctum, prout ipse solus tenuit et possedit et nichil pro se aut suis legittimis posteris dominii vel utilitatis in eodem retinendo. Nos vero consules prenominati civitatis Slupczensis ex sufficienti protestacione iuratorum predictorum visa et recognicione eorundem dicti resignacionis, eciam confirmamus, ratificamus predictam resignacionem et quodquidem maccellum carnium ipsum prenominatum Burchardum ad perpetua tempora possidendum, tenendum, vendendum, habendum, utifruendum, donandum, comutandum, prout sibi melius et utilius videbitur expediri. Ut autem hec resignacio robur habeat, nostre munimine (sigilli^b) civitatis Slupczensis ad maiorem evidenciam iussimus subappendi. Actum et datum in Slupczensi pretorio feria quarta ante Assumpcion(em) Marie gloriose Virginis illibate anno, prout supra.

^atak Or.

^bbrak Or.

¹Mieszczanie ze Słupcy (miasto biskupów pozn. pomiędzy Wrześnią a Koninem) skądinąd nie znani, jedynie rajca Jan syn Paczołda (Petzolda) może ident. z wyst. 1415 i 1421 (KDW VII nr 761/2 i VIII nr 928/5).

²Burmistrz Burchard wyst. również w tej funkcji 24 kwietnia 1449 (mat. KDW).

Dokument Nr 1464

Kraków, 19 sierpnia 1438

Król Władysław III zapisuje 200 grzywien na Babimoście kasztelanowi kamieńskiemu Dobrogostowi Koleńskiemu.

Or.: Warszawa, AGAD, dok. perg. 366. Pergamin 338 x 175 + 45-50 mm, podarty na złożeniu, plamy i miejsca wyblakłe, 1 dziura. Pasek pergaminowy do przywieszenia pieczęci. Na odwrocie informacje o treści i sygnatury (XVI-XVII w.).

Wladislaus Dei gracia rex Polonie necnon terrarum Cracowye, Sandomirie, Syradie, / Lancicie, Cwyawye Littwanieque princeps supremus, Pomerawye^a Rusieque dominus et heres / significamus tenore presencium, quibus expedit universis, quomodo habito respectu constantis / fidelitatis grata obsequia et pure fidei merita, quibus celsitudini nostre magnificus Dobrogostius Colensky castellanus Cameniensis¹ nobis sincere dilectus meruit et poterit aucta fide in futurum complacere, horum intuitu volentes ipsum gracie nostre favore prosequi et ad obsequia nostra plus reddere prompciorem et obligatinus^b, sibi in et super castro nostro et opido Babymosth² ac villis duplici Grodcze³, duplici Podmocle⁴ nostris in districtu Costinensi sitis, ducentas marcas monethe et numeri Polonicalium, quadraginta octo grossos marcam in quamlibet computando, damus, donamus, inscribimus presentibus et largimur per ipsum in dictis ducentis marcis cum omnibus utilitatibus, fructibus, censibus, redditibus, proventibus, agris, pratis, campis, silvis, nemoribus, indaginibus, borris, mericis, mellificiis, pinetis, quercetis, venacionibus, pascuis, lacubus, paludibus, aquis, fluviis, fluminibus, piscinis et omnium aquarum decursibus, molendinis et eorum emolimentis ac proventibus universis habendum, tenendum, utifruendum, possidendum pacifice et quiete tamdiu, quousque sibi et ipsius successoribus legittimis prefate pecunie integraliter fuerint persolute. Quibus exsolutis dictorum castri et opidi ac villarum possessio ad nos et ad nostros successores pleno iure diwolvetur^c. Stacionibus tamen et iuribus nostris regalibus semper salwis. Harum quibus sigillum nostrum presentibus est appensum testimonio literarum. Datum Cracowye feria tercia proxima post festum Assumpcionis Beate Marie semper Virginis gloriose anno Domini millesimo quadringentesimo tricesimo octavo⁵.
Ad relacionem magnifici Petri Voda de Sczekoczyn R(egni) P(olonie) vicecancellarii⁶.

^atak Or.

^btak Or., zamiast obligatiorem

^ctak Kop., zamiast devolvetur

¹Dobrogost z Kolna, zob. wyżej, nr 1393/4.

²Babimost, miasto królewskie w powiecie kościańskim. O zapisach sum na B. zob. GStar. s. 37-38.

³Grójce Stare i G. Nowe (obecnie Grójec Wielki i G. Mały) na pn.-wsch. oraz Podmokle Małe i P. Wielkie na pn. od Babimostu (SHGPoz. I; Koz. 3 s. 53-54).

⁴Grójce Stare i G. Nowe (obecnie Grójec Wielki i G. Mały) na pn.-wsch. oraz Podmokle Małe i P. Wielkie na pn. od Babimostu (SHGPoz. I; Koz. 3 s. 53-54).

⁵Data zgodna z itinerarium królewskim.

⁶Piotr Woda ze Szczekocin, zob. wyżej, nr 1462/13.

Dokument Nr 1465

1438

Starosta generalny Wielkopolski zaświadcza, że Piotr z Głęboczka zapisał czynsz poznańskim wikariuszom katedralnym.

Reg. z 1784 r.: Poznań, AAP, CP 14, s. 620 (wg Kopiariusza pozn. wikariuszy katedralnych - tzw. Jura vicariorum - z XVI w., k. 197, zaginionego w 1945 r.).

1438. Coram Raphaele de Gołuchowo succamerario Calisiensi et Maioris Poloniae capitaneo¹, Petrus de Głęboczek² summam 36 marcarum ex censu annuo 3 marcarum super bonis Gać³ et Sliwniki⁴ vicariis inscribit.

¹Rafał z Gołuchowa, zob. wyżej, nr 1406/1.

²Głęboczek, wieś par. na wsch. od Murowanej Gośliny. Piotr, Pietrasz, wyst. od 1415, potem kasztelan rogoziński 1453 (SHGPoz. I s. 486; Spisy wlkp.).

³Gać, wieś par. na pd.-zach. od Skoków (SHGPoz. I).

⁴Wg SHGPoz. I s. 486, chodzi tu o wieś Sławica par. Goślina, na pd. od Skoków (Koz. 3 s. 211).

Dokument Nr 1466

[Poznań], 1438

Oficjał poznański zaświadcza, że Wierzbięta z Sierakowa zapisał czynsz poznańskim wikariuszom katedralnym.

Reg. z 1784 r.: Poznań, AAP, CP 14, s. 622 (wg Kopiariusza, j. w., nr 1465, k. 217).

1438. Coram Nicolao Czotczani officiali etc.¹ nobilis Wierzbientha de Sierakowo² summam 24 marcarum ex censu annuo super bonis Rozbitek³ iisdem [vicariis cathedralibus Posnaniensibus] inscribit.

¹Mikołaj Ciotczany, zob. wyżej, nr 1389/14.

²Sieraków, miasto w powiecie pozn., nad Wartą. Wierzbięta, także z Rozbitka (zob. niżej), wyst. 1403-38 (SHGWlkp.; Mies. Heraldyczny 6, 1913, s. 52).

³Rozbitek par. Kwilcz, na pd. od Sierakowa (Koz. 3 s. 146).

Dokument Nr 1467

1438

Starosta generalny Wielkopolski zaświadcza, że Wierzbięta z Sierakowa zapisał czynsz poznańskim wikariuszom katedralnym.

Reg. z 1784 r.: Poznań, AAP, CP 14, s. 624 (wg Kopiariusza, j. w., nr 1465, k. 246).

1438. Recognitio inscriptae vicariis summae 24 marcarum [per nobilem Wierzbientham de Sierakowo¹] super bonis Rozbitek¹ coram Raphaele de Gołuchowo succamerario Calisiensi et Maioris Poloniae capitaneo².

¹Objaśniono w poprzednim dok.

²Rafał z Gołuchowa, zob. wyżej, nr 1406/1.

Dokument Nr 1468

[Poznań], 1438

Oficjał poznański zaświadcza, że Jan i Grzymka z Jagodna zapisali czynsz poznańskim wikariuszom katedralnym.

Reg. z 1784 r.: Poznań, AAP, CP 14, s. 617 (wg Kopiariusza, j. w., nr 1465, k. 165).

1438. Coram Nicolao Czotczani canonico et officiali Posnaniensi¹ nobilis Joannes cum Grzymka uxore sua censum 9 fertonum cum summa capitali 27 marcarum vicariis super Jagodno² inscribit.

¹Mikołaj Ciotczany, zob. wyżej, nr 1389/14.

²Jagodno par. Kostrzyn, na pn. od Kostrzyna (Koz. 2 s. 243-244). Jan wyst. 1418-45, jego żona Grzymka tylko tutaj i w następnym dok. (SHGWlkp.).

Dokument Nr 1469

1438

Starosta generalny Wielkopolski zaświadcza, że [Jan i Grzymka] z Jagodna zapisali czynsz poznańskim wikariuszom katedralnym.

Reg. z 1784 r.: Poznań, AAP, CP 14, s. 625 (wg Kopiariusza, j. w., nr 1465, k. 255).

1438. Coram eodem [Raphaele de Gołuchowo Maioris Poloniae] capitaneo¹ inscriptio iisdem vicariis [cathedralibus Posnaniensibus] census 9 fertonum a summa capitali 27 marcarum super bonis Jagodno².

¹Rafał z Gołuchowa, zob. wyżej, nr 1406/1.

²Zob. dok. poprzedni.

Dokument Nr 1470

1438

Starosta generalny Wielkopolski zaświadcza, że NN [z Milesznej Górki?] zapisał czynsz poznańskim wikariuszom katedralnym.

Reg. z 1784 r.: Poznań, AAP, CP 14, s. 625 (wg Kopiariusza, j. w. nr 1465, k. 254 i 259).

1438. Coram Raphaele de Gołuchowo Maioris Poloniae capitaneo¹ inscriptio vicariis census annui trium marcarum monetae parvorum denariorum super bonis Milesna Gorka² et Mała Wieś³.

¹Rafał z Gołuchowa, zob. wyżej, nr 1406/1.

²Mileszna Górka, dziś Targowa Górka, na pd.-zach. od Wrześni (Koz. 2 s. 465; Now. II s. 365). Właścicielem Górki był wówczas bliżej nie znany Andrzej z G., Górecki (Rocznik Polskiego Tow. Heraldycznego 9, 1928/29, s. 123).

³Mała Wieś par. Targowa Górka, osada dziś nie istniejąca (Koz. 2 s. 441, 8 s. 64).

Dokument Nr 1471

[Poznań], 1438

Oficjał poznański zaświadcza, że NN [z Kamieniewic?] zapisał czynsz poznańskim wikariuszom katedralnym.

Reg. z 1784 r.: Poznań, AAP, CP 14, s. 627 (wg Kopiariusza j. w., nr 1465, k. 282).

1438. Coram Nicolao Czotczani officiali¹ inscriptio vicariis census unius marcae pro 12 marcis monetae currentis super Kamieniewice².

¹Mikołaj Ciotczany, zob. wyżej, nr 1389/14.

²Kamieniewice, dziś Kamionki, par. Głuszyna, na pn.-zach. od Kórnika (SHGPoz. II). Ok. 1438 r. wyst. tu kilku właścicieli (ib.).

Dokument Nr 1472

Gniezno, 11 stycznia 1439

I. N. Mikołaj syn Witosława ze Stępocina ustanawia swoich prokuratorów.

Kop.: Kraków, Bibl. PAN, rkps 9175 (Księga formularzowa j. w., nr 1381), s. 918-920, z błędami gramatycznymi. Tytuł: Instrumentum procuracionis seu mandatum ad acceptacionem beneficium [sic].

In nomine Domini amen. Sub anno nativitatis eiusdem millesimo quadringentesimo tricesimo nono, indicione secunda, pontificatus sanctissimi in Cristo patris et domini nostri, domini Eugenii divina providencia pape quarti anno ipsius octavo, die vero undecima mensis Ianuarii, hora terciarum vel quasi, in stuba domus habitacionis venerabilis viri, domini Jaroslai de Kancolewo canonici Gneznensis et Poznaniensis ecclesiarum in Summo Gneznensi sita¹, in mei notarii publici testiumque infrascriptorum ad hoc vocatorum specialiter et rogatorum presencia, constitutus personaliter honorabilis vir, dominus Nicolaus Vithoslai de Stampoczyn rector parrochialis eclesie in Kyczino Poznaniensis diocesis², omnibus melioribus modo, via, iure, stilo, causa, forma et ordine, quibus melius et efficacius potuit et debuit, creavit, fecit, constituit et sollempniter ordinavit suos veros, certos ac indubitatos procuratores, factores, actores ac negociorum suorum gestores et nunccios speciales et generales, honorabiles, nobiles et circumspectos viros, dominos Johannem prepositum Srzedensem et canonicum Gneznensem³, Stanislaum de Rudzicza rectorem parrochialis ecclesie in Strzezewo Gneznensis diocesis⁴, Johannem heredem de Strzesewo armigerum eiusdem diocesis⁵, Dobeslaum vicedecanum ecclesie maioris Poznaniensis⁶, Petrum Bnin procuratorem causarum consistorii Gneznensis⁷, absentes tamquam presentes, omnes et quemlibet eorum in solidum, cum potestate substituendi, ita quod non sit condicio melior occupantis, sed quod unus eorum inceperit, alter eorum prosequi mediare valeat et finieri^a, ut supradictum est generales et speciales gener(alitat)i per specialitatem non derogando, nec econtra, ad acceptandum nominis ipsius domini constituentis^b beneficium seu beneficia ecclesiasticum vel ecclesiastica, eciam si unum cum cura aut officium et in metropolitana vel alia cathedrali, sed quodlibet eorum canonicatum et prebendam in aliaque huiusmodi metropolitana vel cathedrali ecclesia existat, ad reverendissimum reverendumque patrum et dominorum archiepiscopi Gneznensis et episcopi Poznaniensis ac venerabilium virorum presbiterorum, decanorum, archidiaconorum, scolasticorum, canonicorum, custodum, thezaurariorum et capitulorum singulorumque canonicorum et personarum Gneznensis et Poznaniensis [s. 919] ecclesiarum, eciam racione dignitatum, personarum et officiorum, que in illis obtinent, collacionem, provisionem, presentacionem seu quamvis aliam disposicionem communiter vel divisim pertinens seu pertinentes, si quod vel si qua vacat seu vacant ad presens vel cum vacaverit aut similiter vel successive vacaveint, vigore gracie per prefatum dominum nostrum, dominum papam eadem^c domino constituenti graciose facte et concesse ac processus inde sec(u)ti ex speciali mandato et decreto eiusdem domini nostri papa^c date^c et fulminianto^d sibi de dictis beneficio seu beneficiis provideri ac ad huiusmodi beneficium seu beneficia investiri et institui petendum, postulandum et obtinendum, de observandisque statutis et consuetudinibus ecclesie, sub qua iurisdicione seu in qua huiusmodi beneficium vacari contingerit, in animam ipsius constituentis et aliud quodcumque licitum et honestum sacramentum prestandum cum protestacionibus circa talia fieri consueta, videlicet si ius sibi in dicto beneficio non competenti, quod dicta gracia et ius suum salva et illesa remanerent ad aliud beneficium sibi debitum acceptandum possessionemque seu possessiones huiusmodi beneficii sen beneficiorum recipiendum et apprehendum actualem, realem et corporalem, fructus, redditus, proventus universasque obvenciones percipiendum, tollendum, levandum ac de levatis et perceptis finem et quittacionem ac pactum de ulterius non petendo faciendum et ordinandum, copias quarumcunque literarum seu processuum petendum et recipiendum et ab eis, si necesse fuerit, appellandum appellacionemque huiusmodi insinuandum intimandum et prosequendum et generaliter omnia et singula faciendum, exercendum, procurandumve, ordinandum, que veri et legitimi procuratores circa talia facere possent et deberent, et que ipsemet dominus constituens faceret, si talibus personaliter interesset, promittens michi notario solemniter stipulanti gratum, ratum atque firmum perpetuo habiturum et tenere quitquid per dictos huiusmodi ipsius procuratores seu alterum ipsorum et substitutos ab eis vel ab eorum [s. 920] alterum actum, factum, gestum et ordinatum seu procuratum fuerit in prenussis sub omnium suorum mobilium et immobilium obligacione et ypotheca, super quibus omnibus et singulis premissis prenominatus dominus constituens peciit sibi fieri et confici unum vel plura publicum seu publica instrumentum seu instrumenta necessaria a me notario infrascripto. Actum et datum anno, indicione, pontificatus, die, hora et loco, quibus supra, presentibus ibidem etc. [...^e]

^atak Kop. zamiast finire

^bwyraz poprawiany z błędnej lekcji constituendis Kop.

^ctak Kop.

^dtak Kop., zamiast fulminato

^edalszego ciągu brak Kop.

¹Jarosław z Kąkolewa, zob. wyżej, nr 1389/16. Summum tu w znaczeniu wzgórza katedralnego w Gnieźnie.

²Kicin, wieś par. kapituły, pozn. na pn.-wsch. od Poznania. Pleban Mikołaj ze Stępocina (wieś biskupów pozn. na zach. od Wrześni), wyst. 1434-43 (SHGPoz. II).

³Jan z Rudzicy, zob. wyżej, nr 1455/12.

⁴Stanisław z Rudzicy (jak w przypisie poprzednim) wikariusz wieczysty w katedrze gnieźn. 1425, altarysta w Pyzdrach 1425, pleban w Strzyżewie Kościelnym (zob. niżej), zm. 1439 (niżej, nr 1483 i 1487; KDW VIII nr 1056/2).

⁵Strzyżewo Kościelne, wieś par. na pn.-wsch. od Gniezna (Koz. 1 s. 310). Jan nie zidentyfikowany, z S. K. lub S. Paczkowego (Paskowego), por. też niżej, nr 1487 i 1488.

⁶Wicedziekan Dobiesław skądinąd nie znany, może ident. z wikariuszem wieczystym D. z Koszut wyst. 1425-33 (KDW VIII nr 1017/9, IX nr 1179/11).

⁷Piotr z Bnina, zob. wyżej, nr 1399/10.

Dokument Nr 1473

Poznań, 8 czerwca 1439

Oficjał poznański w związku z procesem apelacyjnym o prawo patronatu kościoła parafialnego w Siedlcu przesyła oficjałowi gnieźnieńskiemu Stanisławowi z Uścia dokument ustanawiający surogatora poprzedniego oficjała poznańskiego.

Kop.: Kraków, Bibl. PAN, rkps 9175 (Księga formularzowa, j. w., nr 1381), s. 204-206. Tytuł: Instrumentum surrogationis.

Uw.:O dacie zob. niżej, przypis 11.

Venerabili viro, domino Stanislao de Vscze decretorum doctori vicarioque in spiritualibus et officiali sancte Gneznensis ecclesie generalis¹, iudici appellacionis in causa iuris patronatus ecclesie parrochialis in Syedlecz Poznaniensis diocesis², Nicolaus Czothczany canonicus et officialis ecclesie Poznaniensis generalis³ requisitus ad infrascripta oraciones devotas cum promptitudine famulandi. Venerabilis domine! Scire dignemini, quod constitutus coram nobis personaliter discretus vir, dominus Mathias vicarius perpetuus et tunc ebdomadarius cori ecclesie Poznaniensis⁴, executor, ut dicebat, ad infrascripta, per vestras literas compulsoriales in pargameno scriptas, sigillo oblonge (figure^a) de cera rubea, albe cere impressa, pendenti sigillatas, medientibus ipsis literis ac per preces, monita et requisicionem discreti viri, domini Mathie plebani in Syedlecz⁵ nos monit et requisivit, quatinus fidem de potestate audiendas causas et causam supradictam iuris patronatus ecclesie in Syedlecz honorabili viro, domino Boguslao Sancti Spiritus ante Poznaniam preposito⁶ traditam, vobis fateremus. Et quia, quo errore ducti, notarii consistorii nostri Poznaniensis eundem actum surrogacionis in personam prefati domini prepositi surrogati factum, scribentes omnia et singula in causa predicti iuris patronatus ecclesie in Syedlecz acta producta, scripturas et munimenta, quibus se partes collitigant, videlicet nobilis Janussius et Albertus heredes⁷ cum prefato Mathia, ipsorum presentato ad ecclesiam in Syedlecz ex una, et nobilis Mroczko cum Swenthoslao⁸ ipsius ad dictam ecclesiam finaliter presentato, coram prefato domino Jacobo de Grandi canonico vicarioque in spiritualibus et officiali Poznaniensi generali⁹ in prima instancia iuvare valebant, aufere obmiserunt et non alter credimus, quin ducti oblivione. Ne autem propter huiusmodi surrogacionis defectum ipsa causa in secunda instancia coram venerabilitate vestra wlneracionem pati videatur, iuxta ipsius seriem et ut in actis coram prefato domino Jacobo officiali acticatis comperimus, fecimus notariis nostri(s) scribendum vestreque venerabilitati pro elidendo dubio dirigend(um) comisimus in hunc, qui sequitur, modum:
[następuje dok. oficjała pozn. Jakuba z Grądów z daty: Poznań, 10 września 1435 - wyżej, nr 1389].
[s. 205] In cuius rei testimonium presentes literas sive presens surrogacionis publicum instrumentum per Nicolaum Nicolai de Swecothky clericum Poznaniensis diocesis, publicum imperiali auctoritate notarium¹⁰ [s. 206] ac coram nobis causarum scribam scribi nostrique officialatus appensione sigilli iussimus communiri, anno Domini millesimo quadringentesimo XXX, indicione secunda, pontificatus sanctissimi in Christo patris et domini, domini Ewgenii divina providencia pape quarti anno nono, die Lune octava mensis Iunii¹¹, hora terciarum vel quasi, in portico ecclesie kathedralis Poznaniensis, presentibus ibidem honorabili et discretis viris, dominis Jacobo de Viganowo canonico vicarioque in spiritualibus reverendissimi in Christo patris et domini, domini Andree Dei gracia episcopi Poznaniensis¹², Nicolao Cordos vicario perpetuo¹³ et Petro Alberti de Pleschewo notario consistorii Poznaniensis¹⁴, testibus circa premissa vocatis et rogatis.
Et ego Nicolaus de Swekotkhy clericus Poznaniensis diocesis, publicus imperiali auctoritate necnon venerabilis viri, domini Nicolai Czothczani canonici et officialis Poznaniensis notarius ac coram eo causarum scriba, quia omnia et singula subscripta, dum modo et forma prescriptis, in actis coram prefato venerabili viro, domino Jacobo de Grandi canonico vicarioque in spiritualibus reveren(dissimi) in Christo patris et domini, domini felicis recordacionis Stanislai Dei gracia episcopi Poznaniensis¹⁵ acticatas et per eundem fierent et agerentur, testes, locum et actum surrogacionis aliaque omnia et singula, dum sic, ut premittitur, agerentur et fierent, unacum prenominatis testibus presens fuit eaque sic fieri vidi et audivi, ideo hoc presens publicum instrumentum etc. [...^b]

^abrak Kop.

^bdalszego ciągu brak Kop.

¹Stanisław z Uścia, zob. wyżej, nr 1435/10.

²Siedlec, wieś par. na pd.-wsch. od Kostrzyna (Koz. 3 s. 184).

³Mikołaj Ciotczany, zob. wyżej, nr 1389/14.

⁴Maciej trudny do identyfikacji.

⁵Siedlec, wieś par. na pd.-wsch. od Kostrzyna (Koz. 3 s. 184). Pleban Maciej może ident. z wyst. także 1425 (KDW VIII nr 1066/22).

⁶Prepozyt Bogusław, zob. wyżej, nr 1384/4 i 1460/14.

⁷Siedlec (jak wyżej, przypis 2). Janusz wyst. od 1413, Wojciech od 1429, Mroczek od 1417, Świętosław skądinąd nie znany (SHGWlkp.).

⁸Siedlec (jak wyżej, przypis 2). Janusz wyst. od 1413, Wojciech od 1429, Mroczek od 1417, Świętosław skądinąd nie znany (SHGWlkp.).

⁹Jakub z Grądów, zob. wyżej, nr 1389/1.

¹⁰Mikołaj ze Świekotek, zob. wyżej, nr 1401/19.

¹¹Wszystkie elementy daty zgadzają się z rokiem 1439 i tylko z nim, nie zaś 1430, zapewne kopista opuścił końcowe nono.

¹²Jakub z Wyganowa, zob. wyżej, nr 1389/18.

¹³Mikołaj Kordos wyst. także 1440; pisał się wówczas z Miłosławia (inf. mgr Izabeli Skierskiej).

¹⁴Piotr syn Wojciecha z Pleszewa (miasto w powiecie kal.); por. też z Not. nr 557.

¹⁵Stanisław Ciołek biskup pozn. zm. 10 listopada 1437.

Dokument Nr 1474

Opatówek, 26 czerwca 1439

I. N. (?) Maciej z Koła profesor teologii i Andrzej Renis precentor mansjonarzy kaliskich oraz burmistrz i rajcy kaliscy zdają się w swych sporach na rozjemstwo arcybiskupa gnieźnieńskiego.

Kop.: Kraków, Bibl. PAN, rkps 9175 (Księga formularzowa, j. w., nr 1381), s. 606-607. Tytuł: Mansionariorum Calisiensium.

Uw.:Nie mamy pewności, czy jest to niekompletny instrument notarialny, czy raczej tylko zapiska.

Anno Domini M^o CCCC^o XXX IX, indicione secunda, die Veneris XXVI mensis Iunii in Oppathowo¹, coram reverensissimo in Christo patre, domino Vincencio Dei gracia sancte ecclesie Gneznensis archiepiscopo et primate constituti personaliter honorabilis et providi viri, domini Mathias de Colo decretorum doctor, sacre theologie professor² ac Andreas precentor mansionariorum ecclesie collegiate Calisiensis³ ab una ac preconsul et consules civitatis Calisiensis partibus ex altera, de omnibus et singulis litibus, odiis, controversiis et displicenciis, materiarum questionibus inter eos occasione mansionarie Calisiensis exortis, in prenominatum reverendissimum in Christo patrem, dominum Vincencium sancte Gneznensis ecclesie archiepiscopum et primatem, de alto et basso, tanquam in loci ordinarium arbitrumque, amicabilem compositorem compromiserunt et procubuerunt^a, dantes et concedentes eidem plenum mandatum et omnimodam potestatem arbitrandi et amicabiliter eosdem componendi ac penam inter eos de servanda concordia apponendi et vallandi. Quiquidem reverendissimus in Christo pater, dominus V(incencius) archiepiscopus ereccionem et confirmacionem huiusmodi mansionarie ac omnes et singulas clausulas et sentencias in ipsa contentas reverendissimi in Christo patris, domini Alberti archiepiscopi Gneznensis, sui predecessoris⁴, compromisso huiusmodi in se assumpto penam mille florenorum per partem concordiam non tenentem, medietatem ecclesie Calisiensi Sancte Marie et pro altera medietatem^b parti concordiam seu arbitrium tenenti solvendam interposita, quam dicte partes in se susceperunt per ipsius sentenciam arbitralem pronuncciatam, quod ab hac parte et a die presencium ipsius pronuncciacionis mansionarii predicti licite poterint habere alia beneficia usque ad XII annorum decursum, interim quod fructus, redditus et proventus eorum usque ad XII marcas annuatim succrescent [s. 607] et augerentur, et se extendent. Si autem infra XII annos in proventibus et redditibus dicte mansionarie ad XII annos non capiant incrementa, extunc dictis XII annis evolutis, prenominatus reverendissimus in Christo pater, dominus V(incencius) archiepiscopus Gneznensis et primas sibi et suis successoribus interpretacionem et declaracionem super eo reservavit pronunnciare^c, insuper quod quomodocumque et quotiescumque aliquem mansionariorum predictorum absentare a dicta mansionaria aut eciam visitare aliud beneficium contigerit, quod ille loco sui substituat personam ydoneam actu presbiterum, qui ipsius onus portabit seu eciam officium, que concernunt, supplebit, licenciam nichilominus a precentori accipiat, cui mansionarii in licitis omnibus et honestis intendere debebunt, obedient et parebunt, ipse vero precentor archidiacono Calisiensi obedire sit astrictus iuxta ordinacionem in privilegia erreccionis predicte contentam. Presentibus ibidem honorabilibus viris, dominis Thoma de Strzempino decretorum doctore⁵ et Symone Calisiensi canonico⁶, et Alberto Galca vicario et altarista Calisiensi⁷.

^aodczyt niepewny

^btak Kop.

^cpronunciavit Kop.

¹Opatówek, miasto arcybiskupów gnieźn. w powiecie kal.

²Maciej z Koła bakałarz praski 1395, mgr sztuk, profesor UJ 1403, rektor 1423/24, dr (praw czy teologii?) 1426, kanonik pozn. 1434, zm. 1441 (PSB XIX s. 20-21).

³Andrzej syn Jana Renis mieszczanina kal. (o nim niżej, nr 1609) brat Jana i Stanisława, student UJ 1424, bakałarz sztuk, pleban w Iwnie 1440, precentor w kolegiacie NMPanny w Kaliszu i mansjonarz tamże, kanonik wieluński (Acta capitulorum II nr 1938; KDW V nr 665), zm. po 17 stycznia 1468 (testament: Bibl. PAN w Krakowie, rkps 9176 s. 333-338).

⁴Tj. Wojciecha Jastrzębca, zm. 1436.

⁵Tomasz Strzępiński, zob. wyżej, nr 1388/9.

⁶Szymon syn Macieja ze Stawu kanonik kolegiaty NMPanny w Kaliszu, oficjał kamieński 1426-28, kal. 1439, pleban w Chełmcach 1425, potem w Popowie 1450? (KDW VIII nr 1063/2).

⁷Wojciech Gałka, zob. wyżej, nr 1408/2.

Dokument Nr 1475

Środa, 19 (18?) lipca [1439]

Starosta generalny Wielkopolski poleca burgrabiemu kaliskiemu, aby wezwał Marcina Piątkowskiego dla dania poręki w związku z jego sporem z Przedpełkiem Kopydłowskim.

Kop.: Poznań, WAP, Kalisz Gr. 19, k. 134v. Wpis 27 lipca 1439.

Uw.:O dacie i odbiorcy listu zob. niżej, przypisy 5 i 6.

Nobilis, sincere nobis dilecte! Quod hic strinximus caucione fideiussoriali generosum dominum Pelka Copidlowsky castellanum Landensem¹, quod stare debet in pace cum nobili Martino Pyanthkowsky², pro quo fideiusserunt nobiles Thomas Babinsky³ et Johannes Jaroslawsky⁴ sub tricentis marcis. Mandamus eatenus tibi, quatenus tu nomine nostro vocato ad se nobili Martino Pyanthkowski predicto similiter eum stringas caucione fideiussoriali sub eadem pena et amborum in libro castri inscribe nomina cum fideiussoribus. Et si coram te stare noluerit et de se facere caucionem, scis, quid in hac re spectat ad capitaneale officium, hoc facias nostra potestate, quam tibi in hoc concedimus negocio. Secus ne facias. Datum in Srzoda ipso die dominico sancti Arnolfi⁵.
Stanislaus de Ostrorog subdapifer Kalisiensis et capitaneus Maioris Polonie generalis⁶.

¹Kopydłowo par. Wilczyn w Konińskiem (Koz. 4 s. 385-386). Przedpełk kasztelan łędzki 1426, zm. 1451-53 (PSB XXVIII s. 703-704; Spisy wlkp.).

²Marcin Piątkowski nie zidentyfikowany.

³Babin par. Środa, na pn. od Środy (Koz. 2 s. 3, ib. 4 s. 5). Tomasz, Tomisław, wyst. od 1418?, potem burgrabia w Pyzdrach 1440-43, marszałek dworu biskupa pozn. Andrzeja z Bnina 1443 i 1446 (inf. mgr Izabeli Skierskiej), jeniec pod Chojnicami 1454, zm. przed 1462 (SHGWlkp.; GUrz. nr C 549).

⁴Jan ze wsi Jarosławiec par. Środa, na pn.-zach. od Środy (Koz. 2 s. 249). Jan wyst. tu od 1413 (Roty II nr 369, 390), tutaj ostatnia wzmianka.

⁵List nie ma daty rocznej. Osoba wystawcy (starosta generalny w l. 1439-40) oraz data wpisu listu do księgi pozwalają na przyjęcie tylko roku 1439. W tym roku św. Arnulfa Biskupa (18 lipca) przypadało jednak na sobotę, nie niedzielę.

⁶Stanisław z Ostroroga, zob. wyżej, nr 1451/8. Adresatem listu, jak wynika z tekstu zapiski poprzedzającej wpis w księdze, był burgrabia kal. Chwalęta z Lubicza.

Dokument Nr 1476

Kalisz, 21 lipca 1439

Oficjał kaliski publikuje i potwierdza dokumenty fundacyjne altarii w kościele NMPanny w Kaliszu.

Or.: Warszawa, AGAD, dok. perg. 3491. Pergamin 380 x 478 + 75 mm, dziura w tekście i na zakładce. Nacięcie po pasku do przywieszenia pieczęci. Z. N.: jak Not. nr 554. Na odwrocie informacje o treści (XVI-XVII w.).
Wyd.: KGV, 1869, 47, s. 767-769.
Reg.: Senkowski - Sułkowska, nr 52.

^aIn nomine Domini amen. Nos Simon canonicus et officialis Kalisiensis¹, comissarius ad infrascripta per reverendissimum in Christo patrem et dominum no/strum, dominum Vincencium sancte Gneznensis archiepiscopum et primatem specialiter deputatus, significamus tenore presencium, quibus expedit universis, / quomodo in nostra notariique publici et testium infrascriptorum presencia constitutus discretus vir, dominus Mathias vicarius perpetuus ecclesie collegiate Sancte Marie Kalisiensis² / tanquam executor testamenti per bone memorie dominum Nicolaum presbiterum vicariumque perpetuum ac altaristam in eadem ecclesia Sancte Marie Kalisiensis, Gneznensis diocesis³ conditi, quasdam duas litteras seu privilegia in pargameno, unam sub tytulo et sigillo bone memorie domini Johannis olim archiepiscopi Gneznensis, aliam vero sub titulo et sigillo maiori civitatis Kalisiensis, sanas, salvas et integras, non viciatas, non cancellatas nec in aliqua sui parte suspectas, sed omni prorsus vicio et suspicione carentes, nobis exhibuit^b et produxit, quarum unius tenor sequitur in hec verba:
[następuje dok. arcybiskupa gnieźn. Jana Suchywilka, z daty: Królikowo, 19 grudnia 1379, wyd. (wg or.) w KDW III nr 1769].
Unde tenor alterius littere seu privilegii sequitur et est talis:
[następuje dok. rady miejskiej Kalisza z daty: (Kalisz), 10 marca 1379, wyd. (wg kopii niniejszego transumptu) w KDW III nr 1760].
Cui prime littere quoddam sigillum oblonge figure de alba cera in zona sericea glauci coloris subappendebat. In cuius sigilli medio quedam ymago magna hominis, qui pontificalibus induta sedens in sedili, unam dextram manum quasi ad benedicendum erectam sursum habens et alia manu sinistra crucem sursum eciam erectam tene(n)s subtilissimis ab utrisque lateribus et supra caput circumornata ciboriis fore videbatur. Sub cuius ymaginis et ciboriis quasi pedibus alia minor ymago similiter pontificalibus induta tenens, ambabus manibus ante se crucem sursum erectam in quadam speciali circumferencia flexis genibus apparebat, penes quam ymaginem retro unum et ante unum quedam clenodia figura(m) trium turrium cum meniis, fenestris et hostiis inferioribus in se continencia similiter visa sunt. In circumferencia vero dicti sigilli circulariter hec littere gramaticaliter legi videbantur: "S. Johannis Dei gracia archiepiscopi Gneznensis"⁴. Secunde vero littere civium Kalisiensium, eciam quoddam rotundum sigillum de alba cera in appensula pargameni subappendebat. In cuius sigilli medio quasi quidam murus cum meniis, bostium in medio, de infra habens in extremitatibus sui, videlicet a dextra, ut a sinistra partibus, duas turres quasi lateribus tectas et globos supra se continentes eminentes fore videbatur, de quo muro inter dictas turres quasi quedam imago hominis stantis, sinistra manu quasi tubam in ore et alia dextra manu quasi lapidem ad latus dextrum tenentis apparebatur, et supra predictam tubam, precise ante caput eiusdem ymaginis, stella sculpta continebatur. In circumferencia vero dicti sigilli circulariter hec littere in gramatica legi videbantur: "Sigillum civitatis Kalis"⁵.
Post quarumquidem litterarum seu privilegiorum exhibicionem et presentacionem providus vir, dominus Mathias Maczuda consul civitatis Kalisiensis⁶ tanquam procurator et procuratorio providorum virorum, dominorum proconsulis et consulum Kalisiensium suoque nominibus, de cuius procuracionis mandato nobis constabat atque constat, ne dicte littere seu privilegia vetustate earum corrumpantur, aut aliquo casu infortuito deperdantur, nobis cum instancia debita suplicavit, quatinus ipsas litteras seu privilegia exemplari, transumi et in publicam formam redigi mandaremus, interpositis ad hac nostris ordinaria auctoritate et decreto. Nos itaque prescriptis litteris visis et sigillis ipsis subappendentibus diligenter conspectis ac eisdem sigillis, cuius esse dicuntur compertis, peticionem predicti domini Mathie Maczuda consulis, iuri utpote et racioni consonam attendentes quodque iusta petentibus non est denegandus assensus, predictas litteras seu privilegia per Petrum notarium publicum nostrumque et causarum coram nobis scribam infrascriptum¹¹ exemplari, transumi ac in formam publicam redigi, nichil addendo, nichil minuendo, quod sensum mutaret vel variaret intellectum, mandavimus sicque transsumptis nostram auctoritatem ordinariam interposuimus et interponimus ac decretum, volentes et per scripta decernentes, quod eisdem litteris transsumptis in iudicio de et extra stetur, credetur fidesque plenaria adhybeatur ac se littere originales apparerent. In quorum omnium fidem et testimonium premissorum presentes nostras litteras seu presens transsumptum scribi et publicari nostrique officialatus sigilli, quo ad causas utimur, appensione iussimus communiri. Actum et datum in Kalis in curia archiepiscopali die vicesima prima mensis Iulii anno Domini millesimo quadringentesimo tricesimo nono, indicione secunda, pontificatus sanctissimi in Christo patris et domini nostri, domini Eugenii divina providencia pape quarti anno nono, hora quasi terciarum, presentibus honorabili et discretis ac providis viris, dominis Mathia canonico Poznaniensi et plebano in Tlokina ecclesiarum⁷, Alberto de Wydawa notario publico⁸, Alberto de Modla campanatore ad Sanctam Mariam⁹, Mathia Corczak¹⁰ et Petro familiaribus proconsulis et consulum Kalisiensium¹⁰, testibus ad premissa.
[Z. N.] Et ego Petrus Martini de Michalowo clericus Gneznensis diocesis, publicus imperiali auctoritate notarius¹¹ et causarum coram prefato honorabili viro, domino Simone canonico et officiali Kalisiensi scriba, quia predictarum litterarum exhibicioni, presentacioni et earundem in hanc publicam formam redigi peticioni aliisque omnibus et singulis, dum sic, ut premittitur agerentur et fierent, unacum prenominatis testibus presens interfui eaque sic fieri vidi et audivi, ideo predictarum litterarum seu privilegiorum transsumptum de verbo ad verbum, nichil addendo, nichil minuendo aut mutando, quod facti mutaret substanciam aut variaret intellectum fideliter manu propria scripsi, subscripsi et publicavi et signo et nomine meis solitis et consuetis unacum appensione sigilli officialatus eiusdem domini Simonis officialis Kalisiensis de suo speciali mandato comuniri in fidem et testimonium omnium et singulorum premissorum.

^ainicjał wysokości 15 wierszy Or.

^bpoprawiane Or.

¹Szymon ze Stawu, zob. wyżej, nr 1474/6.

²Wikariusz Maciej nie zidentyfikowany; może ident. z wyst. 1439 (KDW V nr 633).

³Wikariusz Mikołaj nie zidentyfikowany.

⁴Pieczęć arcybiskupa Jana Suchywilka opisana także w innej kopii dok. z 1379 r. (KDW III nr 1769, wstęp), najpewniej ident. jak opisana przez wydawcę KDW III nr 1787 oryginalna pieczęć zachowana przy innym dok. tegoż wystawcy.

⁵Pieczęć miasta Kalisza jak KDW IV tabl. LVIII.

⁶Maciej Maczuda, zob. wyżej, nr 1413/2.

⁷Tłokinia, wieś par. tuż na wsch. od Kalisza. Maciej, w 1436 r. kanonik kruszwicki (KDW V nr 574), jako kanonik pozn. i pleban w T. wyst. jeszcze 1443 (Łaski, Liber beneficiorum II s. 66), zapewne ident. z którymś z kilku wyst. wówczas kanoników pozn. (z Koła?, z Modliszewa?, z Tarnowa?).

⁸Wojciech syn Bartłomieja z Widawy (w Sieradzkiem) student UJ 1433, dopuszczony do notariatu publicznego w Gnieźnie 1438 (Not. nr 10).

⁹Modła, zapewne M. par. Chlewo w Kaliskiem (Koz. 5 s. 42), siedziba drobnej szlachty podkaliskiej. Dzwonnik Wojciech nie zidentyfikowany.

¹⁰Maciej Korczak jako służebnik miasta wyst. także 1442 (niżej, nr 1592/3). Piotr nie zidentyfikowany.

¹¹Piotr syn Marcina z Michałowa (par. Opatówek) dopuszczony do notariatu publicznego w Gnieźnie 1437 (Not. nr 554), wyst. także 1439 (KDW V nr 609, 611) i 1446 (mat. KDW).

Dokument Nr 1477

Biecz, 9 września 1439

Król Władysław III nakazuje zawiesić sprawy sądowe dotyczące dóbr biskupstwa poznańskiego.

Kop.: 1. Poznań, WAP, Poznań Z. 14, k. 43v. Wpis 8 marca 1440; 2. Tamże, Kościan Z. 12, k. 126. Wpis 15 marca 1440.

Wladislaus^a Dei gracia rex Polonie etc. Palatinis, castellanis, capitaneis, iudicibus, subiudicibus ceterisque dignitariis et officialibus iudiciis nostris Poznanie et in Costen presidentibus eorumque camerariis, fidelibus nostris dilectis^b, graciam nostram^c et omne bonum. Magnifici, nobiles et strennui, fideles dilecti! Ex verbis reverendi patris, domini Andree episcopi Poznaniensis¹ sincere dilecti, didicimus, quomodo antecessor suus² adeo in rebus et causis negligens fuit, quod bona mense sue episcopalis per negligenciam suam plurima receperunt dampna, et nonnulli termini, tam per nobiles, quam eciam cives, et signanter super advocacia in Dolsko³, et debitis sunt attemptati, qui ecclesiam Poznaniensem, episcopum suum Andream modernum et bona mense sue gravare videntur supra modum. Expedit igitur, ut de meritis harum causarum soli expergiscamur et pro tanto vobis presentibus stricte precipimus, quatenus ^d-e

omnes has

causas iudicare nulla debeatis racione, sed eas cum earum toto effectu usque ad nostrum proximum Poznaniam adventum⁴ suspendatis. Alioquin, si quid contra ipsum per vos fuerit in premissis attemptatum, id cassum irritumque^f presentibus decernimus et inane. Datum in Byecz feria quarta proxima post festum Nativitatis Sancte Marie anno Domini M^mo etc. XXX nono⁵.
^g-h

Relacio magnifici Petri Woda de Schczekoczini R(egni) P(olonie) vicecancellarii

⁶.

^aVladislaus Kop. 1

^bbrak Kop. 1

^cregiam Kop. 1

^d-ehas omnes Kop. 1

^fnastępuje et Kop. 2

^g-hbrak Kop. 1

¹Andrzej z Bnina, zob. wyżej, nr 1447/7.

²Chodzi tu o biskupa Stanisława Ciołka, zm. 1437.

³Dolsk miasto biskupa pozn. w powiecie kościańskim.

⁴Władysław III nigdy nie zdołał przyjechać do Wielkopolski.

⁵Pobyt w podkarpackim Bieczu potwierdzony itinerarium królewskim.

⁶Piotr Woda, zob. wyżej, nr 1462/13.

Dokument Nr 1478

Nowy Korczyn, 17 września 1439

Król Władysław III zapisuje 100 grzywien na Mosinie z przyległościami kasztelanowi gnieźnieńskiemu Piotrowi Bnińskiemu.

Or.: Warszawa, AGAD, dok. perg. nr 382. Pergamin 328 x 179-190 + 60-66 mm, dobrze zachowany, skasowany. Na pasku pergaminowym pieczęć wystawcy w czerwonym wosku dobrze zachowana (jak Gumowski, Pieczęcie, nr 24), brzegi poobłamywane. Na odwrocie: Posnaniensi et Costensi (XV/XVI w.), sygnatury i informacje o treści (XVI i XVII w.).
Wyd.: KPol. I, nr 179 (wg Or.).

Wladislaus Dei gracia rex Polonie Lithwanieque princeps suppremus et heres Russie etc., significamus tenore presencium, / quibus expedit universis, quomodo attendentes grate fidelitatis studiosa obsequia, quibus magnificus Petrus / de Bnin castellanus Gneznensis¹ magestati nostre complacuit et in futurum aucto fidelitatis studio prestancius poterit / complacere, horum intuitu cupientes ipsum graciarum nostrarum prosequi favoribus et ad obsequia nostra continuo reddere promciorem, sibi in^a et super opido Mossina² villisque Pozegowo³, Schovynyecz⁴, Crosno⁵ Zabnoque⁶ in districtibus Poznaniensi et Costensi sitis, centum marcas monethe et numeri Polonicalium, quadraginta octo grossos marcam in quamlibet computando, dedimus, donavimus et tenore presencium damus et donamus, inscribimus et largimur per ipsum Petrum et ipsius legittimos successores tenendas, habendas, utifruendas et pacifice ac quiete in predictis centum marcis possidendas, cum omnibus et singulis fructibus, censibus, redditibus, proventibus et utilitatibus, agris, pratis, campis, pascuis, silvis, borris, nemoribus, gaiis, mericis, rubis, rubetis, fluviis, rivis, lacubus, piscinis, aquis, molendinis, emolimentis, appendiis ac obvencionibus universis tamdiu, quousque sibi aut successoribus suis legittimis per nos aut successores nostros predicte centum marce fuerint persolute integraliter et ex toto, quibus exolutis possesio opidi et villarum predictarum ad nos et ad successores nostros reddibit et devolvetur. Stacionibus tamen et iuribus nostris regalibus in omnibus semper salvis. Harum testimonio literarum, quibus sigillum nostrum presentibus est appensum. Datum in Noua Ciuitate alias Corczyn feria quinta in die sancti Lamperti anno Domini millesimo CCCC^o tricesimo nono⁷.
Ad relacionem magnifici Petri de Sczekocin Regni Polonie vicecancellarii⁸.

^anadpisane innym atramentem Or.

¹Piotr z Bnina, zob. wyżej, nr 1423/4.

²Mosina, miasto królewskie na pd. od Poznania i należące do tenuty mosińskiej wsie Pożegowo, Sowiniec, Krosna, Żabno. O innych zapisach dla Bnińskich zob. GStar. s. 51.

³Mosina, miasto królewskie na pd. od Poznania i należące do tenuty mosińskiej wsie Pożegowo, Sowiniec, Krosna, Żabno. O innych zapisach dla Bnińskich zob. GStar. s. 51.

⁴Mosina, miasto królewskie na pd. od Poznania i należące do tenuty mosińskiej wsie Pożegowo, Sowiniec, Krosna, Żabno. O innych zapisach dla Bnińskich zob. GStar. s. 51.

⁵Mosina, miasto królewskie na pd. od Poznania i należące do tenuty mosińskiej wsie Pożegowo, Sowiniec, Krosna, Żabno. O innych zapisach dla Bnińskich zob. GStar. s. 51.

⁶Mosina, miasto królewskie na pd. od Poznania i należące do tenuty mosińskiej wsie Pożegowo, Sowiniec, Krosna, Żabno. O innych zapisach dla Bnińskich zob. GStar. s. 51.

⁷Pobyt w Nowym Mieście Korczynie potwierdzony itinerarium królewskim.

⁸Piotr Woda ze Szczekocin, zob. wyżej, nr 1462/13.

Dokument Nr 1479

Wąchock, 21 września 1439

Król Władysław III zapisuje 100 grzywien na wsiach Tuleja i Pietrzyków Stanisławowi Czarnemu.

Or.: Warszawa, AGAD, dok. perg. 374. Pergamin 315 x 125 + 47 mm, skasowany. Pasek pergaminowy do przywieszenia pieczęci. Na odwrocie informacje o treści i sygnatury (XV-XVII w.).

Wladislaus Dei gracia rex Polonie Lythwanieque princeps supremus et heres Russie etc., significamus tenore presencium, quibus expedit universis, quomodo / nobili Stanislao dicto Czarni¹ pro serviciis suis Bohemicalibus, que anno preterito pro nostro et germani nostri, domini Kazimiri honore et / profectu fecit², centum marcas monete et numeri Polonicalium, quadraginta octo grossos in marcam quamlibet computando, remansimus / obligati, de quibusquidem centum marcis prefatum Stanislaum volentes reddere cerciorem, sibi prefatas centum marcas monete et numeri premissorum in et super Petrzikow³ et Tuleya in Maiori Polonia et districtu Pysdrzensi sitis, villis nostris⁴, demonstramus, assignamus et inscribimus, per ipsum Stanislaum et ipsius legittimos successores tenendas, habendas, utifruendas et pacifice ac quiete in predictis centum marcis possidendas, cum omnibus et singulis utilitatibus, fructibus, redditibus, censibus, agris, pratis, campis, pascuis, silwis, mericis, gaiis, borris, nemoribus, rubis, rubetis, fluviis, rivis, aquis, lacubus, piscinis, piscaturis, molendinis, emolimentis, coherenciis, appendiis ac obvencionibus universis, tamdiu, quousque per nos aut successores nostros sibi aut suis successoribus legittimis prefate centum marce fuerint persolute integraliter et ex toto, quibus exsolutis possessio villarum predictarum ad nos et successores nostros reddibit et revertetur pleno iure. Iuribus tamen et stacionibus nostris regalibus in omnibus semper salvis. Harum quibus sigillum nostrum est appensum testimonio literarum. Datum in Wachoczsko feria secunda ipso die sancti Mathei Ewangeliste anno Domini millesimo quadringentesimo tricesimo nono⁵.
Dominus rex per Johannem Sprowsky notarium⁶.

¹Stanisław Czarny, bliżej nie znany, zapisy na Pietrzykowie i Tulei musiał mieć już wcześniej, bowiem pisał się z P. już jako uczestnik konfederacji Spytka z Melsztyna, której akt podpisał jako ostatni, tuż obok Piotra Polaka z Lichwina (Epist. II, s. 390). Dalsze zapisy otrzymał w 1440 r. (niżej, nr 1520, 1521, 1532). Być może był zarządcą tenuty pyzdrskiej z ramienia podskarbiego Andrzeja z Lubina; wyst. tu jeszcze 1444 r. (Acta capitulorum II nr 1184).

²Kazimierz Jagiellończyk, młodszy syn Władysława Jagiełły, wyprawiał się na czeski Śląsk jesienią 1438, po wybraniu go na tron czeski. Może tu jednak chodzić o odbyte już latem ekspedycje polskich oddziałów, por. o nich R. Heck, Tabor a kandydatura jagiellońska w Czechach, Wrocław 1964, s. 122 n.

³Pietrzyków i Tuleja (wieś dziś nie istniejąca), wsie królewskie par. Szamarzewo, na pn.-wsch. od Pyzdr (Koz. 5 s. 151, 3 s. 341), zastawiane przeważnie łącznie.

⁴Pietrzyków i Tuleja (wieś dziś nie istniejąca), wsie królewskie par. Szamarzewo, na pn.-wsch. od Pyzdr (Koz. 5 s. 151, 3 s. 341), zastawiane przeważnie łącznie.

⁵Pobyt króla w opactwie cysterskim w Wąchocku (Radomskie) zgodny z jego itinerarium.

⁶Jan Odrowąż, syn Jana ze Sprowy (w Krakowskiem) notariusz i sekretarz królewski 1423-44, potem arcybiskup gnieźnieński 1453, zm. 1464 (PSB X s. 479; KDW IX nr 1365/4).

Dokument Nr 1480

Opatówek, 9 października 1439

Arcybiskup gnieźnieński odnawia Wawrzyńcowi sołtysowi w Godzieszach Małych dokument dotyczący tamtejszego sołectwa.

Kop.: Gniezno, AAG, ACap. B 6 (Liber privilegiorum capituli Gnesn. z XVI w.), k. 83v-84v.
Wzmianka: Wizytacje, s. 414.

In nomine Domini amen. Ne gestarum rerum memoria processu temporis deducatur in oblivionis abissum sapientum, decrevit auctoritas facta hominum scripture testimonio cum annotacione testium posterorum noticie commendata. Proinde nos Vincencius Dei gracia sancte eclesie Gneznensis archiepiscopus et primas notificamus, quibus expedit universis, tam presentibus, quam futuris, presencium noticiam habituris, quod in nostri presencia personaliter constitutus providus Laurencius scultetus de [k. 84] Gosdzyeszew¹ exposuit suum privilegium, quod habuit super dictam suam sculteciam in Gosdzyeszew casu fortuito perdidisse, cuius copiam allegabat in nostris regestris advocatorum haberi, supplicans debita cum instancia, quatinus iuxta prioris privilegii tenorem aliud sibi dare dignaremur. Cuiusquidem privilegii rescriptum in nostris regestris comperimus huiusmodi sub tenore:
[następuje dok. Stefana i Janusza dziedziców Sośnicy z daty: Kalisz, 6 lutego 1346 - KDW VI nr 140].
Nos igitur Vincencius archiepiscopus Gneznensis et primas prefatus, attendentes predicti Laurencii sculteti in Gosdzieschew fidelia, quibus nobis et predecessori ac eclesie nostris placere meruit, servicia et in futurum aucto fidelitatis studio prestancius poterit complacere, dictum suum privilegium super advocacia in Gosdzyeschewo de consensu venerabilium fratrum nostrorum capituli Gneznensis innovavimus, confirmavimus, gratificavimus et approbavimus ac presentis scripti patrocinio cum omnibus punctis et clausulis in dicto suo privilegio descriptis innovamus, confirmamus, ratificamus [k. 84v] et approbamus perpetuo duraturum. In cuius rei testimonium sigillum nostrum et capituli nostri Gneznensis predicti presentibus sunt subappensa. Actum et datum in Opatow² feria sexta proxima post festum sancti Francisci Confessoris gloriosi anno Domini millesimo quadringentesimo tricesimo nono, presentibus venerabili et honorabilibus viris, dominis magistro Thoma de Strzampino decretorum doctore, canonico Gneznensi³, Derslao de Graboszevo in Crobya, tenutario Opathoviensi⁴, Bronyssio de Laskownycza in Ludomye⁵ et Martino de Tharnow in Parzno rectoribus eclesiarum parrochialium⁶, testibus circa premissa. Transivit per manus Jo(hannis) cancellarii etc.⁷

¹Godziesze Małe, wieś par. na pd. od Kalisza (Koz. 4 s. 237). Sołtys Wawrzyniec skądinąd nie znany. O sołectwie zob. też Wizytacje, s. 413.

²Opatówek, miasto arcybisskupa gnieźn. w Kaliskiem.

³Tomasz Strzępiński, zob. wyżej, nr 1388/9.

⁴Dziersław z Graboszewa, zob. wyżej, nr 1407/11.

⁵Ludomy (Ludomie), wieś par. na pn. od Obornik (Koz. 2 s. 407). Pleban Bronisz z Laskownicy (par. Grylewo, na pd.-zach. od Gołańczy) wyst. już 1429 (Poznań, AAP, CP 14 s. 617), w otoczeniu arcybiskupa także 1440 (niżej, nr 1495/11, 1507/6), pleban w Górze koło Żnina 1443 (KDW V nr 698), w Ryczywole 1445 (KDW mat.: 22 kwietnia 1445, 13 października 1446), zapewne ident. z plebanem w Chełmcach 1441 (niżej, nr 1563/7).

⁶Parzno, wieś par. arcybiskupów gnieźn. w powiecie piotrkowskim. Marcin z Tarnowa (którego?) zapewne ident. ze studentem UJ 1418, wikariuszem w katedrze pozn. 1430, kanonikiem wieluńskim 1440, nazwanym 1447 wikariuszem wieluńskim i łęcz. (KDW IX nr 1238/9), w otoczeniu arcybiskupa przebywał w Opatówku również 1440 (niżej, nr 1495/10).

⁷Jan z Kozichbród, zob. wyżej, nr 1407/6.

Dokument Nr 1481

Ląd, 9 października 1439

Opat klasztoru cystersów w Lądzie przyjmuje precentora mansjonarzy kaliskich Andrzeja Renis do swej wspólnoty mszalnej.

Kop.: Kraków, Bibl. PAN, rkps 9175 (Księga formularzowa, j. w., nr 1381), s. 908. Tytuł: Litera fraternitatis domini precentoris.

Universis sancte matris ecclesie katholice filiis, quorum dileccionibus presentium tenor fuerit presentatus, frater Richardus abbas monasterii Landensis¹ totusque conventus ordinis Cisterciensis Gneznensis diocesis cum subscriptorum noticia orationes in Domino salutares, quamvis caritatis stimulus, quo universos christifideles zelo pye affeccionis intuemur exigit, ut opera religionis, que per nos divina bonitas dignatur perficere, omnibus communicemus, specialius tamen hii, qui singulari devocionis affectu erga nos nostrosque amplioris caritatis gestant incrementum, nostrorum operum participacionem se reddunt dignos provide devocionis ardore honesti magneque discrecionis viri, domini Andree Renis arcium baccalarii, precentoris mansionarie collegiate ecclesie Sancte Marie in Calis et altariste excitati², quem erganos dinoscitur habere, ipsum in nostram, veram recepimus et tenore presencium recipimus fraternitatem omnium missarum, vigiliarum, ieiuniorum, oracionum ceterarumque religiosarum accionum, quarum unus in nostro cenobio habetur oculte vel manifeste, diebus et noctibus ipsum participem facientes, tam in vita, quam in morte. Et postquam divina vocante clemencia predictum dominum Andream ab hac vita migrare seu decedere contigerit, in amplioris remedii emolimentum anime sue speciales quedam oraciones erunt faciende, absolvendus insuper a capitulo nostro ad instar unius fratris domus nostre professi. Harum quibus sigilla nostri cenobii, abbacialis videlicet et conventus, in literarum roboracionem sunt appensa. Datum in nostro predicto Landensi monasterio anno Domini M^o CCCC^o XXXIX ipso die beatorum Dionisii Sociorumque eius.

¹Opat lędzki Ryszard być może ident. z plebanem i klucznikiem tamże 1435 (wyżej, nr 1383/7). Opatem mógł być pomiędzy 1437 a 1441 r. (MPH V s. 471).

²Andrzej Renis, zob. wyżej, nr 1474/3. Nie notują go obituarze lędzkie (MPH V).

Dokument Nr 1482

Kościan, 5 listopada 1439

Pozew sądu ziemskiego kościańskiego dla Andrzeja i Wojsława Gryżyńskich.

Kop.: Poznań, WAP, Kościan Z. 12, s. 322. Wpis 26 marca 1443 (wg Or.?).

Stanislaus de Ostrorog subdapifer Kalisiensis et capitaneus Maioris Polonie generalis¹ nobilibus Andree et Voyslao de Grizyna² et de omnibus bonis vestris, que habetis in districtu Costinensi, mandamus, quatenus in terminis particularibus in Costen proxime celebrandis iudicio in regali compareatis nobili Andree Jaschcowsky³ pro equali divisione villarum, videlicet Wloschacowicze⁴, Cola⁵, Wirzchoye⁶, Brenno utrumque Maius et Minus⁷, Grothnyky⁸, Charbyelino⁹, Bukowecz utrumque Maius et Minus¹⁰, Lipno¹¹ Dluszyna¹², Machczino¹³, Crzemyenewo¹⁴, Drobnyno¹⁵, Boyanicza¹⁶, medietate Gorzicze Maioris¹⁷ et medietate Minoris Borowo¹⁸ et pro molendinis et lacubus, piscinis, riwlis et pro omnibus bonis ad easdem hereditates spectantibus, ut vos secum eadem bona hereditaria et omnia suprascripta divideretis equali divisione, quia ipse ad predictas hereditates et ad bona ita bonum ius habet, sicut et vos post patruum germanum ipsius et vestrum, dominum Przybislaum Grizinsky¹⁹, et in ista bona vos iniecistis se existentes tutores sui et quando ipse etatem non habuit et ipse omnia facere opportuit, que vos sibi fecistis tamquam tutores ipsius et vos tenetis bona, ad que bona ipse ita bonum ius habet, sicut et vos. Et ex quo iam exivit de manibus vestris, tunc citat vos, ut sibi suam partem divisionis daretis, quam tenetis post patruum suum, ad que ipse ita bonum ius habet, sicut et vos. De iusticia iudicialiter responsuri. Datum Costen feria quinta proxima post festum Omnium Sanctorum anno Domini M^o CCCC^o XXX^o nono.

¹Stanisław z Ostroroga, zob. wyżej, nr 1451/8. Pozwy sądów ziemskich w Wielkopolsce wychodziły w tym czasie pod tytułem starosty generalnego.

²Gryżyna, wieś par. na pd.-zach. od Kościana. Andrzej syn Jana wyst. 1428-50, jego brat Wojsław - 1428-59 (SHGPoz. I).

³Jaszkowo, wieś par. nad Wartą, na pn.-zach. od Śremu. Andrzej Borek, syn Wyszaka z J. i Gryżyny, wyst. 1430-66 (SHGPoz. II).

⁴Włoszakowice, wieś par. na pd.-zach. od Śmigla (Koz. 3 s. 402).

⁵Koła par. Włoszakowice, na pd.-zach. od Śmigla (SHGPoz. II).

⁶Wierzchuje, osada dziś nie znana koło Brenna (Koz. 8 s. 131).

⁷Brenno Wielkie i Małe to najpewniej wieś par. Brenno na pn.-zach. od Przemętu oraz tuż obok położone Miastko czyli miasto Brenno. O nich SHGPoz. I. Zob. też przypis następny.

⁸Grotniki na pn.-wsch. od Brenna (SHGPoz. I s. 696 - tu wskutek mylnie położonego przecinka w niniejszym dok. powstało mylne pojęcie Grotnik Wielkich i Małych, zamiast Wielkiego i małego Brenna - zob. przypis poprzedni).

⁹Charbielin oraz Bukowiec Wielki i Mały, wsie na pd.-wsch. od Przemętu (SHGPoz. I).

¹⁰Charbielin oraz Bukowiec Wielki i Mały, wsie na pd.-wsch. od Przemętu (SHGPoz. I).

¹¹Lipno, wieś par. na pn. od Leszna (SHGPoz. II).

¹²Dłużyna, wieś par. na pd.-zach. od Śmigla (SHGPoz. I).

¹³Machcin par. Charbielin, na pd.-zach. od Śmigla (SHGPoz. III s. 71-72).

¹⁴Krzemieniewo par. Oporowo, na pn.-wsch. od Ponieca (SHGPoz. II)

¹⁵Drobnin par. Świerczyna, na pn. od Ponieca (SHGPoz. I).

¹⁶Bojanice, wieś par. na wsch. od Osiecznej (ib.).

¹⁷Gorzyce par. Czempiń, na pn. od Czempinia (ib.).

¹⁸Borówko, wieś par. na pd.-wsch. od Czempinia (ib.).

¹⁹Przybysław z Gryżyny (jak wyżej, przypis 2), stolnik pozn. 1416-32, zm. 1432-34 (SHGPoz. I s. 705-708).

Dokument Nr 1483

Nidom, 8 grudnia 1439

Wymienieni dziedzice Strzyżewa prezentują Bodzętę z Jankowa na plebana w Strzyżewie.

Kop.: Kraków, Bibl. PAN, rkps 9175 (Księga formularzowa, j. w., nr 1381), s. 348. Tytuł: Tenor alterius presentacionis.

Uw.:W tej samej sprawie zob. niżej, dok. nr 1487 i 1488.

Reverendissimo in Christo patri et domino, domino Vincencio etc.¹ Johannes Pauli de Strzezewo², Barthosius de Galompky³, Mathias et Dobeslaus de altera Strzezewo⁴ subi(e)ctam obedienciam, reverencia cum totali. Reverendissime pater et domine graciosissime! Quia vaccante ecclesia parrochiali in Strzezewo per mortem et obitum olim domini Stanislai de Rudzicza ipsius ecclesie ultimi et inmediati rectoris⁵, cuius ius patronatus ad nos dinoscitur pertinere et spectare, vestre igitur r(everendissime) p(aternitati) honorabilem dominum Bodzetam Dobeslai de Nankowo presbiterum vestre Gneznensis diocesis⁶ duximus presentandum ad eandem et presentamus per presentes cum affectu. Pro eo et cum eo v(estre) r(everendissime) p(aternitati) humiliter supplicando, quatenus ipsum ad eandem ecclesiam instituere et investire dignemini graciose, curam animarum ac regimen temporalium sibi in eadem comittentes premium ab Altissimo recepturi. Datum in Nydom⁷ ipso die Concepcionis gloriose Virginis Marie anno Domini M^o CCCC^o XXXIX. In cuius rei testimonium sigill(a) [...^a].

^adalszego ciągu brak Kop.

¹Wincenty Kot z Dębna arcybiskup gnieźn.

²Strzyżewo Kościelne (Strzeżewo), wieś par. na pn.-wsch. od Gniezna (Koz. 5 s. 361) i położone obok niego S. Paczkowe (Paskowe). Patronimicum Jana może wskazywać, że pochodził on ze S. Paskowego.

³Gołąbki par. Strzyżewo Kościelne, na pn. od S. Paczkowego (Koz. 4 s. 242). Bartosz skądinąd nie znany.

⁴Maciej i Dobiesław być może ze Strzyżewa Smykowego, leżącego pomiędzy S. Kościelnym a Paczkowym.

⁵Stanisław z Rudzicy, zob. wyżej, nr 1472/4.

⁶Jankowo Dolne (Ninkowo, Niankowo), wieś par. na pn.-wsch. od Gniezna (Koz. 5 s. 62). Bodzęta syn podsędka kal. Dobiesława z J., także z Nidomia, zob. wyżej, nr 1407/9.

⁷Nidom par. Pawłowo, na pn.-wsch. od Czerniejewa (Koz. I s. 190, 5 s. 66, 7 s. 364); należał wtedy do brata postulata, Piotra (zob. niżej, nr 1538/1).

Dokument Nr 1484

Kazimierz, 13 grudnia 1439

Prepozyt klasztoru kanoników regularnych w Trzemesznie ustala obowiązki Macieja młynarza młyna koło Kazimierza.

Or.: Gniezno, AAG, Dypl. Trzem. nr 77. Pergamin 283 x 193 mm, zakładka obcięta. Dziury po dwu sznurach do przywieszenia dwu pieczęci. Na odwrocie: Scrinio 8, 31; informacje o treści (XV-XVIII w.).

^aIn nomine Domini amen. Quia cunctorum perit memoria, nisi litterarum testimonio roborentur, proinde nos / Peregrinus providencia divina prepositus monasterii Trzemeschnensis¹ cum suo conventu canonicorum regularium notum / facimus universis, presentibus et futuris, quomodo molandinum in fluvio nostro Lupczina² construentes, vocavimus labo/riosum virum Mathiam², cui dicti molendini terciam partem donavimus et suis legittimis successoribus hereditarie possidendam, vendendam, donandam, commutandam et ad suos usus convertendam, ex eo, quia receptis tribus marcis minus fertone, recessit perpetualiter a iure molendini novi in fluvio Nir iuxta opidum nostrum Kazimirzs³ per nos constructi, ita tamen, ut de nominato nostro molendino Lupczina ex omni frumento nos duas, ipse terciam habeat mensuram, item ipse unum denarium, nos duos ad lapides molares tenebitur reponere et eosdem cum nostris kmethonibus propriis inpensisque ad se conducere. Similiter ferramenta acuere et aptare nos duabus partibus excedendo. Item nos duos, ipse unum porcos saginare. Item terciam partem aggeris et omnia pauca inpedimenta tenebitur reformare. Violenciam autem aquarum aggerem destruencium omnes nostri homines, tam civitatis, quam villarum tenebuntur reformare. Item more aliorum molendinatorum in terra Lanciciensi sitorum sine voluntate nostra et scitu, non alteri vendat, nisi utili et fideli, quem inter tres eligere possumus pociorem. Item nominatus Mathias et sui successores tenebuntur in curia nostra labores breves, ut reformaciones tectorum stillancium, hostiorum, mensarum, scampnorum, quociens fuerint requisiti, ad magnos autem et longos non tenebuntur. In quorum fidem et testimonium sigilla nostrum et capituli nostri presentibus sunt appensa. Datum et actum in curia nostra nominati Kazimirzs³ die dominica in festo sancte Lucie sub anno nativitatis Domini millesimo quadringentesimo tricesimo nono, presentibus honorabilibus et religiosis viris, dominis Andrea et Nicolao Trzemesnensibus canonicis⁴, item nobilibus et generosis Jacobo de Czyenya⁵, Nicolao de Rosdzicze⁶ et Nicolao de^b Pyaskow⁷, item providis civibus Michaele proconsule, Nicolao Szivocha, Alberto^c Sekman⁸ et aliis fidedignis, testibus circa premissa sollempniter acta in curia nominati nostri opidi Kazimirzs.

^ainicjał wysokości 10 wierszy Or.

^bnastępuje Pa, podkropkowane na znak skreślenia Or.

^cnastępuje Sekl, podkropkowane, j. w., Or.

¹Pielgrzym z Łaska prepozyt trzemeszeński, zob. wyżej, nr 1395/1.

²Lubzina, prawy dopływ Neru (Zajączkowscy, Materiały I, s. 169). Młynarz nie zidentyfikowany, podobnie nazwa młyna, który leżał w pobliżu Kazimierza.

³Ner, prawy dopływ Warty i położone nad nim miasto Kazimierz, własność klasztoru trzemeszeńskiego, por. KDW IX nr 1285, 1286.

⁴Kanonicy trzemeszeńscy Andrzej i Mikołaj trudni do identyfikacji.

⁵Jakub z Cieni, zob. wyżej, nr 1409/10, gdzie występuje również w otoczeniu prepozyta trzemeszeńskiego.

⁶Rozdzice (Różyce) par. Leźnica Wielka, na pd. od Łęczycy (Koz. 7 s. 77-78; Zajączkowscy, Materiały II, s. 76-77). Mikołaj skądinąd nie znany.

⁷Mikołaj z Piaskowa zob. wyżej, nr 1426/4.

⁸Mieszczanie Kazimierza nie zidentyfikowani.

Dokument Nr 1485

Kościan, 13 grudnia 1439

Władze miasta Kościana zaświadczają, że mieszczanin kościański Jan Adam zapisał czynsz na rzecz altarii w kościele parafialnym w Kościanie.

Or.: Poznań, AAP, D. perg. 32 (Kościan - kościół parafialny A 2). Pergamin 275 x 160 + 17 mm, zetlały, podarty, pismo miejscami nieczytelne. Nacięcie po pasku do przywieszenia jednej pieczęci.

Nos iurati infrascripti [civitatis Costen^a] Nicolaus Czewszeler preconsul¹, Nicolaus Adam, Johannes Bawsman^b, Albertus, / Nicolaus, Petrus Herman, Math[ias Zyganda^a] Paulus Welker et Nicolaus Gernegros consules², significamus tenore presencium, / universis et singulis, presentem li[teram inspec^c]turis vel lecturis, quia coram nobis pleno in consulatu residentibus, constitutus / personaliter providus Johannes [Adam^c] concivis³ libero arbitrio et animo bene deliberato recognovit, quod ipse in et super sua domo in Textorum pla[tea...ex opp^d]osito Grasim et circa Michaelem Scholcz, ut itur ad Nowam Valvam sita⁴, et in et super omnibus suis bonis [.....^e] que habet et adhuc est habiturus. Alteram dimidiam marcam latorum grossorum annui census pro de[.....^e] grossorum Pragensium monete et numeri Polonicalis consweti, quadraginta et octo grossos in quamlibet marcam [computando, in vim reempcioni^a]s rite et racionabiliter vendidit scientifico ac illuminato viro, magistro Nicolao Heschen⁵ p[...gr^d]ossorum. Quod altare providus Petrus Szenker noster concivis⁶ sibi fundavit et easdem decem et [....al^e]tari imperpetuum condonavit. Quemquidem censum debet annuatim solvere et dare super festum [...singu^d]lis annis improtracte absque omni impedimento, interdicto et aresto cuiuslibet persone, tam spiritualis iudicii, qua[m secularis, ita tam^a]en, quod istius census reempcio et liberacio pro totidem expressis pecuniis monete, numeri et ponderis super suprad[....^e] ad prefati duntaxat Johannis Adam et suorum successorum voluntatem prestabit. Eciam si predictus Johan[nes Adam et^a] sui legitimi successores dictos census ad predictam diem in tempore non daret, extunc nos consules aut nostri [successores...^f] ad id facere debemus iuxta, quantum statutum nostre civitatis edicit. Ibidem steterunt providi et honesti Nicolaus [....^g]ctus, censuratus Michael Adam noster concivis⁷ et Johannes Adam de^h Poczlaw⁸ et fideiusserunt [manu^c] coniuncta et indivisa pro dictis principalibus pecuniis et pro censibus circa ipsorum bona hereditaria et omnia bona mobilia et immobilia, que habent vel habituri fuerint in civitate aut extra civitatem, sic quod si aliquod in bonis dicti Johannis et Adam deficeret, hoc ipsi suis propriis bonis debent adimplere, isto nichilominus adiuncto, quod dum prenominatus Johannes Adam aut sui successores predictum censum redimere vel liberare voluerit, hoc fieri debet duobus mensibus a[nte^c] diem census, omnibus iuribus nostre civitatis semper salvis. In cuius rei testimonium sigillum nostre civitatis presenti litere iussimus subappendi. Actum et datum in Costen die dominica ipsa die sancte Lucie Virginis gloriose sub anno Domini millesimo quadringentesimo tricesimo nono.

^adziura Or.; tekst na podstawie formularza dokumentu rady Kościana z 28 czerwca 1441, zob. niżej, nr 1551

^btekst zatarty Or.; odczyt niepewny

^cdziura Or.

^ddziura długości dwóch wyrazów Or.

^edziura długości kilku wyrazów Or.

^fdziura długości kilku wyrazów Or.; por. niżej formularz dokumentu nr 1551

^gdziura długości kilku wyrazów, a następnie jeden wyraz zatarty Or.

^hwyraz powtórzony Or.

¹Mikołaj Czewscheler, zob. wyżej, nr 1400/1.

²Rajcy kościańscy Mikołaj Adam wyst. 1439-51, Jan Bawsman, Wojciech i Mikołaj nie zidentyfikowani, Piotr Herman znany w latach 1427-70, Maciej Zyganda - 1439-63, Paweł Welker skądinąd nie znany, wreszcie Mikołaj Gernegros, może ident. z Mikołajem Berngrab, był rajcą także 1447 (SHGPoz. II s. 352 n.).

³Jan Adam, ze znanej rodziny kościańskiej, wyst. także 1455 (tamże, s. 354).

⁴O lokalizacji domu SHGPoz. II s. 354.

⁵Mikołaj Hesken syn Pawła mieszczanina z Kościana, student UJ 1434, mgr 1439, pisarz konsystorza pozn. 1444, altarysta kościański (tutaj, niewiadomej altarii) i pozn., potem wikariusz generalny i oficjał pozn. 1449-50, kanonik kapituły NMPanny w Poznaniu 1452, kanonik i dziekan kapituły średzkiej, kanonik katedralny pozn. 1454, dr praw 1455, zm. 1485 (WSB s. 252-253).

⁶Piotr i jego altaria nie zidentyfikowane.

⁷Michał Adam wyst. 1430-51 (SHGPoz. II s. 353-354).

⁸Jan Adam chyba różny od poprzedniego, Poczlaw nie zidentyfikowany, chyba nie chodzi tu o Nacław pod Kościanem; por. też z tajemniczym Pęcławiem pod Poznaniem, wymienionym tylko w dokumencie lokacyjnym Poznania (KDW I nr 321).

Dokument Nr 1486

Poznań, 26 grudnia 1439

I. N. Mieszczka poznańska Elżbieta Białowąsowa ustanawia swoim spadkobiercą poznańskiego altarystę Jana (Janika).

Kop.: Poznań, AAP, Acta consistorii 38, k. 115-115v. Wpis 30 grudnia 1457.

In nomine Domini amen. Sub anno nativitatis eiusdem millesimo quadringentesimo tricesimo nono, indiccione secunda, pontificatus sanctissimi in Christo patris et domini nostri, domini Eugenii divina providencia pape quarti anno ipsius nono, die Saturni vicesima sexta mensis Decembris, hora vesperorum vel quasi, in stuba domus habitacionis honeste domine Elizabeth Byolowanschowa in platea Aquatica civitatis Poznaniensis site¹, in mei notarii publici testiumque infrascriptorum ad hoc vocatorum et rogatorum presencia, constituta personaliter predicta domina Elizabeth Byalowanschowa civis Poznaniensis, sana mente pariter et corpore, non compulsa, non coacta neque aliquo errore devio seducta et circumventa, sed sponte et voluntarie deliberacione matura intra se prehabita, ne post mortem suam aliqua iurgia, contenciones et rixe inter amicos, fratres, sorores, consangwineos, nepotes et neptes et quoscumque alios propinquos ipsius super bonis per ipsam de(re)linquendis in anime ipsius detrimentum oriantur et fiant, omnia bona sua, tam mobilia, quam immobilia, videlicet pecunias, census et quascumque alias res parafarnales in auro et argento, quibusqumque nominibus censeantur, necnon domum in platea Aquatica in civitate Poznaniensi et alibi consistentem post mortem dive recordacionis Stephani mariti sui¹ et ipsius Elizabeth relinquendas et relictas, honorabili viro, domino Johanni Alberti alias Janik altariste in ecclesia Poznaniensi² mota zelo animarum [k. 115v], quem erga prefatum dominum Johannem gerebat et gerit, pye et pure propter Deum donavit donacione inter vivos irrevocabiliter fieri solita et consweta promittens fide bona irrefragabiliter, quod numquam dictam donacionem quoquomodo revocabit, sed pocius ipsam firmam tenebit et servabit. Et primo, siquidem ipsi domino Johanni aput Johannem Roszyntal balistarium³ unam marcam currentis monete emptam pro decem marcis latorum grossorum pro altari in ecclesia Omnium Sanctorum extra muros Poznanienses, quod obtinet ipse dominus Johannes, donavit et assignavit. Item aliam marcam aput eundem Johannem Roszyntal eidem domino Johanni, de qua anniversarium pro anima Stephani et ipsius Elizabeth uxoris post mortem disponet et ordinabit. Item eadem domina Elizabeth quadraginta marcas mediorum grossorum eidem domino Johanni, quas Stanislaus molendinator et Margaretha uxor sua de Bogdanka⁴ mutuo sibi obligabantur et in testamento per dictam Margaretham facto publice se fatebatur obligari et teneri, donavit repetendas et exigandas. Item aput dominam Srzenyawska contoralem olim Johannis Grabischa civem Poznaniensem⁵ unam marcam census currentem^a ipsa domina Elizabeth ipsi domino Johanni similiter donavit ad tempora vite sue, post mortem vero ipsius Elizabeth pro altari domini Theodrici, quod obtinet in ecclesia parrochiali Poznaniensi⁶, eadem marca convertatur. Item sex marcas currentis monete annui census singulis Quatuor Temporibus, unam marcam cum media in pretorio civitatis Poznaniensis eidem domino Johanni donavit levandas. Item aput Annam Mandra civem Poznaniensem⁷ unam marcam census currentis monete eidem domino Johanni donavit tollendam. Item aput Stanislaum Byalek penes Nicolaum Curzanthko in platea Wronicensi⁸ similiter unam marcam eidem domino Johanni donavit. Item aput Michaelem kmethonem in Vinari⁹ unam sexagenam currentis monete pro quindecim marcis comparatam ipsi domino Johanni ipsa domina Elizabeth donavit, post mortem vero ipsius Elizabeth ille, cui ius quesitum fuerit, levabit et percipiet dictam sexagenam. Item aput Andream lanificem penes murum in platea Wronicensi¹⁰ mediam marcam currentis monete singulis Quatuor Temporibus per sex grossos solvi^b conswetos prefato domino Johanni ipsa domina Elizabeth donavit ad tempora vite ipsius domine Elizabeth percipiendam, ipsa vero decedente is, qui de iure debebit, dictam mediam marcam tollet et levabit. Preterea dicta domina Elizabeth, videns se confectam senio predictam donacionem ratificandam et gratificandam constituit, et ordinavit rite et legittime ac irrevocabiliter, ut prefertur, prefatum dominum Johannem alias Janik altaristam, ut dicitur, suorum omnium bonorum, que nunc possidet, tutorem, gubernatorem et iconomum, tam ipsa vivente, quam de medio sublata, dans et concedens ipsi omnimodam potestatem eadem bona gubernandi, regendi et disponendi, prout sibi melius et utilius videbitur expedire, necnon dicta bona, quibuscumque nominibus censeantur, petendi, exigendi et levandi, postulandi ac recipiendi, de levatisque et perceptis omnes et singulas personas sive quoscumque creditores quittandi, transfundens ipsa domina Elizabeth omne ius et dominium sibi in omnibus bonis quoquomodo compelendo in prefatum dominum Johannem, deinceps omnia et singula non revocatura, que per ipsum dominum Johannem actuve ordinata fuerint in premissis, promittens nichilominus prefata domina Elizabeth michi notario sollemniter stipulanti omnia et singula tenere, rata, grata perpetue et premissa ullo modo contravenire. Super quibus omnibus et singulis premissis prefatus dominus Johannes peciit sibi a me notario publico infrascripto confici et fieri presens publicum instrumentum. Acta sunt hec anno, indiccione, pontificatu, die, mense, hora et loco, quibus supra, presentibus ibidem discretis et providis viris Nicolao Przeczslai bacc(alaureo) arcium de Pozn(ania)¹¹, Stanislao de Lekna notario publico¹², clericis Gneznensis et Poznaniensis diocesis, Paulo antiquo campanatore¹³ et Nicolao filio Crczon civibus Poznaniensibus¹⁴, testibus circa premissa.
Et ego Johannes Stanislai de Szroda clericus Poznaniensis diocesis, sacra imperiali auctoritate notarius [...^c]¹⁵

^atak Kop., zamiast currentis monete

^btak Kop., zapewne zamiast solutam

^cdalszego ciągu brak Kop.

¹Elżbieta, wdowa po mieszczaninie pozn. Stefanie Białowąsie (wyst. od 1419, KDW VIII nr 865/2) znana już 1419 (ib.), także 1434 (ib. IX nr 1355/4).

²O altaryście pozn. Janie (Janiku) wyst. 1434-42, zob. KDW IX nr 1355/3. Pochodził z pozn. rodziny mieszczańskiej Kurzątków (niżej, przypis 8).

³Jan Rozental kusznik pozn., rajca 1433/34, ławnik 1442/43 (WSvP s. 446), żył jeszcze 1446 (ARP I nr 328).

⁴Młyn na Bogdance w Poznaniu. Młynarz Stanisław wyst. od 1418 (WSvP s. 105). Żona Małgorzata skądinąd nie znana.

⁵Mieszczanin pozn. Jan Grabisza nie zidentyfikowany; jego żona z podpoznańskiej Szreniawy?

⁶Teodor, altarysta w kościele par. Św. Marii Magdaleny w Poznaniu wyst. od 1436, w 1459 r. nazwany jeszcze najstarszym z tutejszych altarystów (ARP I nr 82, 220, 761, 796, 807).

⁷Anna Mądra wyst. także 1442 (ib. nr 278).

⁸Stanisław Białek zapewne ident. ze Stanisławem wyst. 1432 (WSvP s. 277). Mikołaj Kurzątko nie żył już 1449 (KDW mat.: 27 grudzień). Posiadłość Kurzątki (brata Jana, Janika, altarysty, j. w., przypis 2) na ul. Wronieckiej wspomniana jeszcze 1460 (ARP I nr 883).

⁹Winiary, wieś miejska na pn. od Poznania. Kmieć Michał może ident. ze zmarłym przed 1460 (ARP I nr 790, 791).

¹⁰Andrzej, zapewne rzeźnik z ul. Wronieckiej, nie zidentyfikowany.

¹¹Bakałarz Mikołaj z Poznania nie zidentyfikowany; nie wymienia go chyba krakowska Liber promotionum wydziału sztuk.

¹²Stanisław z Łekna był 1434 pisarzem w konsystorzu pozn. (ARP I nr 1).

¹³Dzwonnik Paweł i Mikołaj syn Krystyna nie zidentyfikowani.

¹⁴Dzwonnik Paweł i Mikołaj syn Krystyna nie zidentyfikowani.

¹⁵Jan syn Stanisława ze Środy (Wlkp.), student UJ 1426, notariusz publiczny w Poznaniu 1426 (Not. nr 268), altarysta w katedrze pozn. 1436 (KDW V nr 582).

Dokument Nr 1487

Gniezno, 8 stycznia 1440

Opatka i konwent klarysek gnieźnieńskich prezentują kanonika Jarosława z Kąkolewa na plebana w Strzyżewie.

Kop.: Kraków, Bibl. PAN, rkps 9175 (Księga formularzowa, j. w., nr 1381), s. 348. Tytuł: Presentacio sanctimonialium.

Reverendissimo in Christo patri et domino, domino Vincencio Dei gracia sancte Gneznensis ecclesie archiepiscopo et primati aut ipsius in spiritualibus vicario generali, dominis graciosissimis, Margaretha abbatissa, Elizabet, Dorothea vicaria, Machulka celaria, Schechna, Katherina portarie, Thomislawa, Elizabet magistra scole, Heduigis, Clara, Schanthochna et Dorothea sorores seniores totusque conventus sanctimonialium ordinis sancte Clare monasterii Gneznensis¹, oraciones in Christo devotas cum reverencia paternali. V(estra) r(everendissima) p(atemitas)! Ad ecclesiam parrochialem in villa nostra Strzezewo vestre diocesis², vacantem per mortem et obitum felicis recordacionis domini Stanislai de Rudzycza, ipsius ultimi et inmediati rectoris³, cuius ius patronatus et presentandi ad nos de iure dinoscitur pertinere et spectare, venerabilem virum, dominum Jaroslaum de Kankolowo canonicum Gneznensis et Poznaniensis ecclesiarum⁴ duximus concorditer presentandum et ea, qua decuit reverencia e(minentissime) v(estre) p(aternitati) presentamus in hiis scriptis, supplicantes, quatenus ipsum pure propter Deum ad ecclesiam eandem in Strzezewo modo premisso vaccantem dignemini instituere et investire, curam animarum et regimen spiritualium et temporalium sibi in eadem committentes, premium ab Altissimo recepturi. In cuius rei testimonium sigilla nostra presentibus sunt subappensa. Actum et datum Gnezne die Veneris octava mensis Ianuarii anno Domini M^o CCCC^o XL^o.

¹Klaryski gnieźn. trudne do identyfikacji.

²Zob. wyżej, nr 1483/2, 5.

³Zob. wyżej, nr 1483/2, 5.

⁴Jarosław z Kąkolewa, zob. wyżej, nr 1389/16. W tejże sprawie zob. też wyżej, dok. nr 1483 i niżej, dok. następny.

Dokument Nr 1488

Gniezno, 8 stycznia 1440

I. N. Jarosław z Kąkolewa kanonik gnieźnieński i poznański ustanawia swoim prokuratorem mieszczanina gnieźnieńskiego Wojciecha Romanusa.

Kop.: Kraków, Bibl. PAN, rkps 9175 (Księga formularzowa j. w., nr 1381), s. 345-347. Tytuł: Instrumentum constitucionis procuratoris optimum apud acta.

In nomine Domini. Sub anno nativitatis eiusdem M^o CCCC^o XL^o, indicione tercia, pontificatus sanctissimi in Christo patris, domini et domini nostri Ewgenii divina providencia pape quarti anno ipsius nono¹, die vero Veneris octava mensis Ianuarii, in domo habitacionis venerabilis et egregii viri, magistri Stanislai de Vscze decretorum doctoris vicariique in spiritualibus et officialis Gneznensis generalis², ipso ad iura reddenda et causas audiendas iudicio pro tribunali presidente, in circumspecti Petri Nicolai de Strzezewo clerici Gneznensis diocesis, publici imperiali auctoritate notarii causarumque et facti huiusmodi coram eo scriba³ ac testium infrascriptorum presencia, constitutus personaliter venerabilis vir, dominus Jaroslaus de Kankolewo canonicus Gneznensis et Poznaniensis ecclesiarum⁴, fecit, creavit et constituit ac solemniter ordinavit omnibus melioribus modo, iure, via, stilo, causa, forma et ordine, quibus melius et efficacius potuit et debuit, in suum verum, legittimum, certum ac indubitatum procuratorem negociorumque suorum gestorem et nu(n)ccium specialem et generalem, ita tamen, quod specialitas generalitati non deroget nec econtra, circumspectum magistrum Albertum Romanum civem Gneznensem advocatumque et procuratorem causarum consistorii Gneznensis⁵, absentem tanquam presentem, in omnibus suis causis, quam et quas habet vel habiturus est coram quocumque iudice vel iudicibus ordinariis, extraordinariis, comissariis delegatis vel subdelegatis, datis vel dandis ac ipsorum surrogatis vel surrogandis aut eorum locatenentibus quarumcumque condicionum [s. 346] vel auctoritatum cum quibuscumque personis spiritualibus vel secularibus et specialiter in causa iuris patronatus ecclesie in Strzezewo Gneznensis diocesis⁶ et eius occasione movet et movere intendit quibusdam nobilibus, videlicet Johanni Pascowicz, Jo(hanni) Smyczcowicz⁷ et ipsorum litisconsortibus pro dicta ecclesia in Strzezewo, dans et concedens dicto suo procuratori plenum mandatum, liberam et omnimodam potestatem ad agendum, defendendum, libellum seu libellos et quascumque peticiones sumarias dandum et offerendum et oblata ex adverso recipiendum, litem seu lites contestandum, iuramentum de calumpnia vitanda et veritate dicenda ac quodlibet aliud licitum et honestum sacramentum in animam ipsius domini constituentis prestandum et, ex adverso, prestari videndum, ponendum et articulandum ponique et articulari videndum, posicionibus et articulis voce vel in scriptis, simul aut singulariter singulis respondendum et responderi petendum, in arbitros quoscumque arbitratores seu amicabiles compositores et amicos comunes ac super arbitrium in forma, que melior potest excogitari et alias secundum quantitatem negocii et cause, de alto et basso, simpliciter et de plano paciscendum, emolgandum et transfigendum, pene compromissi se summittendo, testes, instrumenta, privilegia, literas et scripturas ac quecumque alia iura et munimenta producendum et ex adverso producta impugnandum, crimina et defectus ac excommunicacionis sentencias hominis sive iuris opponendum seu obiciendum, excipiendum, replicandum, duplicandum, triplicandum et cum solennitate iuris quadruplicandum, allegandum, concludendum et concludi petendum, conclusionemque revocandum, sentencias, tam interlocutorias, quam diffinitivas et quaslibet alias pronu(n)cciac(i)ones et decreta fieri et pronu(n)cciari petendum et audiendum, et ab eis seu altera ipsarum et quocumque alio grawamine illato vel inferendo, cominato vel cominando, in iudicio et extra appellandum, provocandum, appellacionem huiusmodi insinuandum, intimandum, publicandum et notificandum, apelaciones petendum et recipiendum ac causa appellacionis prosequ(e)ndum, beneficium absolucionis a quacumque sentencia excomunicacionis ab homine vel a iure inflicta simpliciter vel ad cautelam et restitucionem in integrum ac quodlibet aliud auxilium opportunum implorandum et obtinendum, ui iudices et loca conveniendum, suspectos et suspecta refutenda^a et refutandos, terminos, dilaciones petendum et optinendum, caucionem fideiussoriam et ydoneam dandum et ponendum ac per partem adversam dari atque poni videndum et recipiendum, expensas in lite factas taxari petendum et super eis iurandum ac percipiendum, quittandum, quittacionem de perceptis dandum et de ulterius non petendum, protestaciones quomodolibet neccessarias faciendum et copias quarumcumque scripturarum, tam in iudicio, quam extra postulandum et recipiendum, unum vel plures procuratorem seu procuratores tociens, quociens opus fuerit, prout sibi videbitur utilius expedire, loco sui substituendum ac eosdem revocandum, et omnes procuratores huiusmodi in se vice versa assumendum, presenti nichilominus mandato in suo robore duraturo literas quascumque et cuiuscumque tenoris quorumcumque iudicum publicandum, intimandum, infirmandum et notificandum, et ipsorum execucionem fieri petendum ac super huiusmodi execucionibus instrumenta [s. 347] necessaria sibi fieri et confici petendum, et generaliter omnia et singula faciendum, agendum exercendumve, procurandum, que in premisis et circa premissa ac eorum quo(d)libet necessaria fuerint seu quomodolibet oportuna, et que ipsemet dominus constituens faceret seu facere posset, si premissis personaliter interesset. Eciam si talia sint, que mandatum exigant magis speciale, promisit insuper dictus dominus constituens mihi notario publico infrascripto vice et nomine omnium et singulorum, quorum interest, intererit seu interesse poterit quomodolibet in futurum, omnia et singula, quecumque per dictum ipsius procuratorem sive substitutum aut substitutos ab eo in premissis et quomodolibet premissorum actum factum ve, procuratum fuerit, gratum, rata atque firma perpetue tenere et habere ac unquam contravenire verbo, facto vel in scriptis dictumque procuratorem et (procuratores^b) ab eo substitutos vel substitutum et ipsorum quemlibet ab omni onere satisfaciendi necnon iudicio sisti et iudicatum solvi sub omnium suorum presencium et futurorum mobilium et ymobilium obligacione, pariter ypotheca. Super quibus omnibus memoratus dominus constituens peciit a me notario publico infrascripto sibi fieri et confici unum (vel^b) plura publicum seu publica instrumentum vel instrumenta necessaria. Acta sunt hec anno, indicione, pontificatu, mense, hora et loco, quibus supra, presentibus etc. [...^d].
Et ego Petrus Nicolai de Strzezewo clericus Gn(eznensis) diocesis, publicus imperiali auctoritate notarius³ causarumque et facti huiusmodi coram venerabili viro, domino Sta(nislao) de Vscze decretorum doctore, vicario in spiritualibus et officiali Gneznensi generali scriba, quia predictis constitucioni procuratoris, rathihabicioni aliisque omnibus et singulis premissis, dum sic, ut premittitur [...^c]

^atak Kop.

^bbrak Kop.

^cdalszego ciągu brak Kop.

¹Wystawca nie uznawał destytucji Eugeniusza IV.

²Stanisław z Uścia, zob. wyżej, nr 1435/10.

³Piotr ze Strzyżewa, zob. wyżej, nr 1450/18.

⁴Zob. dok. poprzedni.

⁵Wojciech Romanus, zob. wyżej, nr 1399/9.

⁶Zob. wyżej. nr 1483.

⁷Zob. wyżej. nr 1483.

Dokument Nr 1489

Kraków, 10 stycznia 1440

Król Władysław III zapisuje 100 grzywien na Babimoście kasztelanowi kamieńskiemu Dobrogostowi Koleńskiemu.

Or.: Warszawa, AGAD, dok. perg. 379. Pergamin 291 x 197 + 60-70mm, skasowany, dziurki w tekście. Pasek pergaminowy po przywieszeniu pieczęci. Na odwrocie informacje o treści i sygnatury (XVI-XVIII w.).

Wladislaus Dei gracia rex Polonie Lithwanieque princeps supremus et heres Russie etc. significamus tenore / presencium, quibus expedit universis, quomodo habito respectu ad constantis fidelitatis grata obsequia^a / et pure fidei merita, quibus celsitudini nostre magnificus Dobrogostius de Colno castellanus / Camenensis¹, sincere dilectus, meruit et poterit aucta fide complacere in futurum, horum intuitu volentes ipsum gracie nostre favore prosequi et ad nostra obsequia plus reddere obligatum atque prompciorem, sibi in et super castro et opido Babimosth² ac villis duplici Grodcze³ et duplici Podmoclye nostris in districtu Costhinensi⁴ centum marcas monete et numeri Polonicalium, quadraginta octo grossos in marcam quamlibet computando, damus, donamus, inscribimus presentibus et largimur, per ipsum in dictis centum marcis, cum omnibus utilitatibus, fructibus, censibus, redditibus, agris, pratis, campis, silvis, nemoribus, indaginibus, rubetis, borris, mericis, mellificiis, venacionibus, pascuis, lacubus, paludibus, aquis, fluminibus, piscinis, molendinis, emolimentis ac proventibus universis, habendum, tenendum, utifruendum et possidendum pacifice et quiete tamdiu, quousque sibi et suis successoribus legittimis predicte centum marce integraliter fuerint persolute. Quibus exsolutis dictorum castri, oppidi ac villarum possessio ad nos et successores nostros devolvetur pleno iure. Stacionibus tamen et iuribus nostris regalibus semper salvis. Harum quibus sigillum nostrum est appensum testimonio literarum. Datum Cracouie die dominico infra octavas Epiphanie Domini anno Domini millesimo quadringentesimo quadragesimo⁵.
Ad relacionem magnifici Petri Woda de Sczekoczini R(egni) P(olonie) vicecancellarii⁶.

^aostatnia litera poprawiana Or.

¹Dobrogost z Kolna, zob. wyżej, nr 1393/4.

²Babimost, miasto królewskie w powiecie kościańskim (SHGPoz. I).

³Grójce Stare i Grójce Nowe par. Babimost, na wsch. i pn.-wsch. od Babimostu (SHGPoz. I).

⁴Podmokle Małe i Podmokle Wielkie par. Babimost, na pn. od Babimostu (Koz. 3 s. 53-54).

⁵Data zgodna z itinerarium królewskim.

⁶Piotr Woda ze Szczekocin, zob. wyżej, nr 1462/13.

Dokument Nr 1490

Kraków, 20 stycznia 1440

Król Władysław III zapisuje 352,5 grzywny na Rosochach podstolemu inowrocławskiemu Janowi z Kołudy.

Or.: Warszawa, AGAD, dok. perg. 368. Pergamin 288 x 186 + 50 mm, małe dziurki w tekście. Pasek pergaminowy do przywieszenia pieczęci. Na odwrocie informacje o treści i sygnatury (XV-XVIII w.).

Wladislaus Tercius Dei gracia rex Polonie Lythwanieque princeps suppremus [et^a] heres Russie etc. / significamus tenore presencium, quibus expedit universis, quomodo generoso Johanni de Coluthi subdapifero / Wladislauiensi¹ pro dampnis suis ac aliorum, quos pro nobis in solucione dampnorum huiusmodi effectualiter reddidit / contentos, que in Bohemia pro nostro et germani nostri, domini Kazimiri² honore et profectu sustulerunt et passi sunt, tricentas quinquaginta duas cum media marcas, monete et numeri Polonicalium, quadraginta octo grossos in marcam quamlibet computando, remansimus obligati. De quibusquidem tricentis quinquaginta duabus cum media marcis prefatum Johannem Coluczsky volentes reddere cerciorem, sibi easdem tricentas quinquaginta duas cum media marcas monete et numeri premissorum in et super villa nostra Roschochi in terra Maioris Polonie et districtu Conynensi sita³, demonstramus, assignamus et inscribimus, per ipsum tenendam, habendam et pacifice ac quiete in predictis pecuniis possidendam, cum omnibus et singulis utilitatibus, fructibus, censibus, redditibus, agris, pratis, campis, pascuis, silwis, borris, mericis, gaiis, rubetis, fluviis, riwis, lacubus, piscinis, molendinis, emolimentis et obvencionibus universis tamdiu, quousque sibi aut suis successoribus legittimis per nos aut successores nostros predicte tricente quinquaginte^b due cum media marce fuerint persolute integraliter et ex toto. Quibus exsolutis, posessio ville predicte ad nos et successores nostros revertetur pleno iure. Iuribus tamen et stacionibus nostris regalibus in omnibus semper salwis. Harum quibus sigillum nostrum est appensum testimonio literarum. Datum Cracouie feria quarta ipso die beatorum Fabiani et Sebestiani Martirum anno Domini millesimo quadringentesimo quadragesimo⁴.
Ad relacionem magnifici Petri de Sczekoczini R(egni) P(olonie) vicecancellarii⁵.

^aplama Or.

^btak Kop., zamiast quinquaginta Or.

¹Kołuda w pow. inowrocławskim. Jan, czy ident. z Januszem wyst. 1426 (KDW IX nr 1110/6)?, podstoli inowrocławski jeszcze 6 kwietnia 1448 (mat. KDW), potem chorąży inowrocławski, zaciężny Związku Pruskiego 1454, wyst. jeszcze 1457 (M. Biskup, Trzynastoletnia wojna..., Warszawa 1967, passim).

²O wyprawie czeskiej królewicza Kazimierza Jagiellończyka, zob. wyżej, nr 1479/2.

³Rosocha par. Osiek Wielki, wieś królewska na pn. od Koła (Koz. 5 s. 247).

⁴Zob. dok. poprzedni, przypisy 5-6.

⁵Zob. dok. poprzedni, przypisy 5-6.

Dokument Nr 1491

23 stycznia 1440

Wymienieni sędziowie polubowni rozsądzają spory pomiędzy chorążym kaliskim Mikołajem z Pleszewa i Marcinem z Cielczy.

Kop.: Poznań, WAP, Kalisz Z. 9, k. 235v. Wpis zapewne w 1446 r., wg or.: litere in pergameno scripte cum sigillis appensis.

Nos Lucas heres in Gorka suppincerna Poznaniensis¹ et Johannes heres in Suchorzewo² tamquam veri et leittimi arbitri cause infrascripte, par^a partes ambas specialiter deputati, notum facimus omnibus et singulis, quibus expedit universis, quod de anno Domini millesimo quadricentesimo quadragesimo, die sabbatho proximo ante festum Conversionis beati Pauli Apostoli, Deum pre oculis habentes, arbitravimus, concordavimus ac perpetue univimus amicabiliter et fraterne magnificum virum, dominum Nicolaum heredem in Pleschewo vexilliferum Kalisiensem³ ab una et strenuum militem Martinum heredem in Czyelcza unacum generosa Przechna matre uxoris predicti domini Martini⁴ partibus ab altera, taliter, quod literas citatorias, qwytatorias ac obligatorias, quascumque haberet vel habiturus esset predictus dominus Martinus et literas fideiussoriales predicti Martini unacum predicta Przechna, et hac super sortem suam olim in Pleschewo et Mathie fratris sui germani, heredis in Czelcza⁵ et super alia omnia bona, que ad Pleschewo pertinent, has omnes et singulas literas suffocamus, mortificamus necnon facimus non valituras, puta citatorias, qwitatorias, quecumque esset inter partes predictas sub sigillis propriis sive fideiussorum, demptis literis capitanei generalis, literis adiudicatoriis et libris terrestribus. Eciam e converso, si et in quantum predictus dominus Nicolaus aliquas literas haberet vel habiturus esset, suffocamus et facimus non valituras, puta eciam citatorias, qwitatorias et obligatorias sub sigillis propriis sive fideiussorum contra predictum dominum Martinum fratrem suum germanum, dempta sola litera predicti domini Martini, prout induxit predictus dominus Martinus in caucionem fideiussorialem dictum dominum Nicolaum erga Olbracht pye memorie Brzostkowski⁶ et eciam citatorio pro eadem litera dempto, quibus vigorem relinquimus, quia idem Martinus tenetur predictum Nicolaum, prout eadem litera ac citatorium canit, exbrigere. Quam nostram arbitracionem partes ambe consenserunt ac tenere compromisserunt sub pena vallata quadringentarum marcarum, pro quibus ambabus partibus nobilis Vincencius heres in Gosticzina⁷ fideiussit. Si enim peramplius partes predicte aliquid inter se agere habueri(n)t, extunc non suis literis propriis neque fideiussorum, sed literis capitanei generalis, literis adiudicatoriis et libris terrestribus roborent et ratificent sub pena predicta. Eciam omnia et singula suprascripta [...^b]

^atak Kop.

^bkoniec karty, dalszego ciągu brak Kop.

¹Łukasz z Górki, zob. wyżej, nr 1393/7.

²Jan Suchorzewski, zob. wyżej, nr 1425/5, Mikołaj z Pleszewa - nr 1424/2, Marcin z Cielczy (wieś par. na pn.-zach. od Jarocina, zob. Koz. 2 s. 96) i z Magnuszewa wyst. jeszcze 1459; jego teściowa Przechna w 1441 r. pisała się z Ostrowa (inf. dra Tomasza Jurka), Maciej z Cielczy, brat trzech poprzednich, wyst. 1426-65 (Roty V, nr Konin 465; SHGWlkp.).

³Jan Suchorzewski, zob. wyżej, nr 1425/5, Mikołaj z Pleszewa - nr 1424/2, Marcin z Cielczy (wieś par. na pn.-zach. od Jarocina, zob. Koz. 2 s. 96) i z Magnuszewa wyst. jeszcze 1459; jego teściowa Przechna w 1441 r. pisała się z Ostrowa (inf. dra Tomasza Jurka), Maciej z Cielczy, brat trzech poprzednich, wyst. 1426-65 (Roty V, nr Konin 465; SHGWlkp.).

⁴Jan Suchorzewski, zob. wyżej, nr 1425/5, Mikołaj z Pleszewa - nr 1424/2, Marcin z Cielczy (wieś par. na pn.-zach. od Jarocina, zob. Koz. 2 s. 96) i z Magnuszewa wyst. jeszcze 1459; jego teściowa Przechna w 1441 r. pisała się z Ostrowa (inf. dra Tomasza Jurka), Maciej z Cielczy, brat trzech poprzednich, wyst. 1426-65 (Roty V, nr Konin 465; SHGWlkp.).

⁵Jan Suchorzewski, zob. wyżej, nr 1425/5, Mikołaj z Pleszewa - nr 1424/2, Marcin z Cielczy (wieś par. na pn.-zach. od Jarocina, zob. Koz. 2 s. 96) i z Magnuszewa wyst. jeszcze 1459; jego teściowa Przechna w 1441 r. pisała się z Ostrowa (inf. dra Tomasza Jurka), Maciej z Cielczy, brat trzech poprzednich, wyst. 1426-65 (Roty V, nr Konin 465; SHGWlkp.).

⁶Brzostkowo, wieś par. na pn. od Żerkowa. Olbracht wyst. także 1417 (Roty II nr 500) i 1435 (SHGWlkp.; inf. dra Tomasza Jurka).

⁷Gostyczyna, wieś par. na pd. od Kalisza (Koz. 1 s. 420, 4 s. 256). Wincenty, także z Korzkw i zapewne z Szadka, wyst. od 1417, zm. 1442 (inf. j. w.; KDW VIII nr 888/8, 1293/9).

Dokument Nr 1492

Gniezno, 28 stycznia 1440

Pozew oficjała gnieźnieńskiego dla Pawła plebana z Drzążna.

Kop.: Gniezno, AAG, Acta consistorii A 21, k. 49a: luźna karta wszyta do księgi wśród spraw z marca 1440 r.

Johannes de Nyewysch decanus W(ladislauiensis), archidiaconus Gneznensis et canonicus etc.¹, discretis viris, rectoribus ecclesiarum parrochialium in Lobsz(en)icza², in Luchowo³, in Gliszno⁴ et qui presentibus fuerint requisiti, aut eorum, quis requisitus, salutem in Domino. Mandamus vobis in virtute sancte obediencie et sub excomunicacionis pena et sub penis synodalibus, quatinus personaliter accedentes si comode alias in ecclesiis vestris publice proponentes, moneatis discretum Paulum plebanum in Drzyszno⁵, quem presentibus nos monemus, ut (in)fra sex dies vestram monicionem inmediate sequentes, re(s)pondeat Gnezne de penis synodalibus nobis aut nostro vicearchidiacho(no) et specialiter de concordia facta inter honorabilem virum, dominum Jacobum de Scoky⁶ et plebanum de Smogvlecz⁷ fratrem nostrum dilectum et pena valata decem marcis. Alioquin si secus faceret, extunc ipsum excomunicamus Christi nomine invocato in hiis scriptis, quem vos in ecclesiis vestris publice proponentes sic excomunicatum denunccietis singulis diebus dominicis et festivis tamdiu, donec vobis aliud habuistis in mandatis. Datum Gnezne XX octava die mensis Ianuarii anno Domini M^o quadringentesimo XXXX^o.

¹Jan syn Chebdy z Niewiesza, zob. wyżej, nr 1435/2.

²Łobżenica, miasto oraz Luchowo i Glisno, wsie par. w ziemi nakielskiej. Plebani skądinąd nie znani.

³Łobżenica, miasto oraz Luchowo i Glisno, wsie par. w ziemi nakielskiej. Plebani skądinąd nie znani.

⁴Łobżenica, miasto oraz Luchowo i Glisno, wsie par. w ziemi nakielskiej. Plebani skądinąd nie znani.

⁵Drzążno na pd.-wsch. od Mroczy w ziemi nakielskiej (Koz. 1 s. 62, 4 s. 186) przynależało potem do par. Drzewianowo, wreszcie Mrocza. Pleban Paweł skądinąd nie znany.

⁶Smogulec, zob. wyżej, nr 1381/6. Pleban Jakub ze Skoków (miasto na pn. od Poznania) zapewne z tamtejszych Nowinów Skockich, ident. z wikariuszem wieczystym w katedrze pozn. 1425, plebanem w Lechlinie od 1425? (Bullarium Poloniae IV nr 1519), późniejszym kanonikiem pozn. 1444-53 (Now. I s. 718, 721).

Dokument Nr 1493

Gniezno, 1 lutego 1440

Oficjał gnieźnieński wydaje wyrok w sprawie prawa patronatu prebendy św. Wojciecha w kolegiacie NMPanny w Kaliszu.

Kop.: 1. Kraków, Bibl. PAN, rkps 9176 (Księga formularzowa, j. w., nr 1381), s. 162-165: z obszernego dokumentu oficjała zapisano tu tylko końcową część, zawierającą wyrok; 2. Tamże, rkps 9175 (Księga formularzowa, j. w.), s. 1004-1007, fragment tekstu jak w Kop. 1. Tytuł: Sententia iuris patronatus canonicatus Calysch(i)ensis.

Christi nomine invocato, pro tribunali sedentes et solum Deum pre oculis habentes, matura intra nos deliberacione prehabita et de consilio iurisperitorum, quibus relacionem fecimus plenariam ac per ea, que in hac causa vidimus et cognovimus, per hanc nostram sentenciam diffinitivam, quam ferimus in his scriptis, dicimus, pronunciamus, decernimus et declaramus prefatos nobiles Martinum de Radliczycze^a et Corzuchi^b¹ necnon Jacussium, Janussium, Gregorium, Nicolaum, Byenyak^c, Stephanum, Michaelem, Laurencium, Mathiam, Thomam et Joannem Cozlik^d de Cothoyeczko^e² ac Adamum, Nicolaum et Peregrinum in Zakowycze^f³ ^g-h

ac Joannem in Grodzyelecz

dominos et heredes fuisse veros et indubitatos patronos racione earundem villarum canonicatus et prebende, tituli Sancti Adalberti in ecclesia collegiata Calissiensi Sancte Marie, Gneznensis diocesis, seu ius presentandi canonicum pro tempore ad eosdem canonicatum et prebendam pertinuisse et pertinere. Verum quia prefati Jacussius, Nicolaus, [s. 163] Byenyak^c, Stephanusⁱ, Michael, Laurencius, Thomas, Michael et Joannes Cozlik^j de Cothoyeczko^e ac Peregrinus de Zakovycze^f rapinam comisisse post mortem olim domini Gregorii Derslay de Oczasch^k ultimo defuncti canonici⁴ in bonis per eum derelictis sufficienter probati sunt contra canonicas et provincialium statutorum [s. 1005] sanctiones, ideo ipsos fuisse et esse vigore earundem sanctionum suspensos duntaxat pro hac vice a presentacione facienda et nichilominus prefatum^l dominum Derslaum Buthkonis de Czyechel^ł⁵ ad presentacionem dictorum Martini in Radliczicze^a et in Corzuchi^m, Janussii et Gregorii in Cothoyeczkoⁿ et Ade et Nicolai in Zakovycze^f ^o-p

et Joannis de Grodzyelecz

heredum, per eos de persona sua ad eosdem canonicatum et prebendam Calissiensem canonice factam instituendum fore et esse ac investiri et institui debere dictasque opposiciones, perturbaciones, molestaciones, inquietaciones et impedimenta per prefatos^q nobiles Swiemam^r militem de Rossoschycza^s⁶, Adam de Psari^t⁷, Albertum et^u Joannem de Byelczewo^v⁸, Peregrinum de Zakowicze^f³, Petrum et Swyemam de Russoszchycze^w⁹, Mathiam de Sadovye^x¹⁰, petrum, Nicolaum et Joannem de Tramblycze^y¹¹, Syedzyvoum^z, Swyemam, Janussium et Mathiam de Schethlewo^aa¹² ac Swyethoslaum ^ab-ac

de Minori Sobotka

heredes necnon Martinum Swieme¹³ per eos ex adverso presentatum, prestitas et prestita fuisse et esse illicitas, temerarias et iniustas, illicita, temeraria et iniusta ac de facto presumptas et presumpta et ob hoc eisdem super huiusmodi opposicionibus, molestacionibus, inquietacionibus ac super iuris patronatus et presentandi canonicum ad dictos canonicatum et prebendam silentium perpetuum imponendum fore et imponimus, condemnantes eosdem in expensis coram nobis in huiusmodi causa legittime factis, quarum taxacionem nobis imposterum reservamus [s. 1006]. Item pari nostra sentencia dicimus, decernimus et declaramus prefatos [s. 164] Joannem Radlycza^ad militem ac Martinum de Raysko¹⁴ fratres germanos fuisse dominos in solidum et indivisos villarum Radlycze^a et Corzuchi^ae, ius quoque^af patronatus et presentandi canonicum Sancti Adalberti in ecclesia Sancte Marie Calissiensi racione earundem villarum ad eos ambos ex paterna et progenitorum suorum successione coniunctim et in solidum pertinuisse et spectasse ad dictos Joannem et Aaron eidem Joanni patri suo in huiusmodi iure patronatus successisse et ob hoc ipsos Joannem et Aaron dictis compatronis canonicatus et prebende prescriptorum, videlicet Martinum de Raysko patruo eorum necnon Janussio, Jacussio, Georgio, Nicolao, Byenyak^c, Stephano^ag, Michaeli, Laurencio, Mathie, Thome, Joanni de Cothoyeczko^ah, Ade et Nicolao ac Peregrino de Zakovycze^f ^ai-aj

ac Joanni de Grodzyelecz

annumerandos fore et annumeramus in patronos in hac eadem sentencia, similiter dicimus, decernimus et declaramus nobiles Joannem Laszki^ak vexilliferum Siradiensem¹⁵ ex successione paterna et fraterna in dominio ville Crowycza^al¹⁶, Albertum et Jeronimum^ał Buthkonis ex successione paterna in dominio Sobothka Maiori¹⁷ ^am-an

et Czechel

fuisse et esse compatronos dictorum canonicatus et prebende Sancti Adalberti in ecclesia collegiata Sancte Marie Calissiensi ipsosque eciam annumerandos fore et annumeramus dictis compatronis et dominis dictarum villarum Radlyczycze^a, Corzuchi^ae, Cothoyeczko^ah, Zakovycze^f et [s. 1007] Grodzyelecz^ao de domo Corab^ap ac prefatum dominum Derslaum Buthkonis ad eosdem canonicatum et prebendam Calissiensem sicut ad prenominatorum compatronorum. Ita eciam ad dictorum Joannis Laszki^ak, Alberti et Jeronimi^aq Buthkonis ac Joannis et Aron [s. 165] natorum Joannis Radlycza^ad presentacionem instituendam et investinendam fore ac institui et investiri, expensas per partes hincinde coram nobis factas ex causis animum nostrum moventibus compensamus. Lecta, lata et in scriptis pronunciata fuit et est hec nostra sentencia diffinitiva per nos Przedvogium^ar de Gra(n)di^as prepositum et iudicem¹⁸ ^at-au

prefatum de ipsius domini Joannis cantoris coniudicis nostri¹⁹ voluntate et assensu

, Gnezne, in domo habitacionis nostre, sub anno ^at-a nativitate^-au Domini 1440, indicione tercia, die Lune prima mensis Februarii, presentibus ibidem honorabilibus viris, dominis Joanne Chwadonis¹ Gneznensis²⁰, Bodzetha^av de Nyankovo^aw Lanciciensis ecclesiarum canonicis²¹, Jacobo Joannis de Borowskye^ax²² et Petro de Gra(n)di ^at-au

nepote dicti prepositi et iudicis prefati

²³, clericis Gneznensis diocesis circa premissa testibus et me Joanne Alberti Romani clerico Gneznensis diocesis publico notario ^at-au

et huius facti scriba

²⁴.

^aRadliczicze Kop. 2

^bCorzuchy Kop. 2

^cBieniak Kop. 2

^dKozlik Kop. 2

^eKothowieczko Kop. 2

^fZakowicze Kop. 2

^g-hac Joannem in Grodzielecz skreślone Kop. 2

ⁱSthephanus Kop. 2

^jKoslik Kop. 2

^kOcziasz Kop. 2

^ltak Kop. 1 i 2

^łDziechel Kop. 2

^mKorzuch Kop. 2

ⁿKothoieczko Kop. 2

^o-pet Joannis in Grodzielecz skreślone Kop. 2

^qskreślone Kop. 2

^rSwyemam Kop. 2

^sRossosicze Kop. 2

^tPsary Kop. 2

^ubrak Kop. 1

^vBielczewo Kop. 2

^wRussoczicze Kop. 2

^xSzadowie Kop. 2

^yTrablicze Kop. 2

^zSediwogium Kop. 2

^aaSethlyewo Kop. 2

^ab-acskreślone Kop. 2

^adRadlicza Kop. 2

^aeKorzuchy Kop. 2

^afque Kop. 1

^agSthephano Kop. 2

^ahKothoyeczko Kop. 2

^ai-ajet Joanni de Grodzielecz skreślone Kop. 2

^akLaski Kop. 2

^alCrowiczą Kop. 2

^ałGeronimum Kop. 2

^am-anet Cziechel skreślone Kop. 2

^aoGrodzielecz skreślone Kop. 2

^apKorab Kop. 2

^aqJeronimi Kop. 2

^arPrzedwoyium Kop. 2

^asGra(n)dy Kop. 2

^at-aubrak Kop. 1

^avBodzientha Kop. 2

^awNiankowo Kop. 2

^axBorowskie Kop. 2

¹Radliczyce par. Rajsko, na pd.-wsch. od Opatówka (Koz. 5 s. 224, 7 s. 378-379). Marcin wyst. od 1415, pisał się także z Rajska (KDW VIII nr 812/2, 904/1). Gorzuchy (Kożuchy) par. Staw, na pn.-zach. od Błaszek w Kaliskiem (Koz. 4 s. 253).

²Kotowiecko (Kotojedzko) par. Droszew, na zach. od Kalisza (Koz. 1 s. 126, 4 s. 399), wieś drobnoszlachecka; z tu wyst. Janusz, Stefan i Michał może ident. z wyst. 1433 (KDW IX nr 1332/7-9).

³Żakowice par. Kościelna Wieś, na zach. od Kalisza (Koz. 3 s. 762, 5 s. 555), wieś drobnoszlachecka; Peregryn (Pielgrzym) wyst. także 1434 (SHGWlkp.), Adam i Mikołaj skądinąd nie znani.

⁴Ociąż, wieś par. na pn.-wsch. od Ostrowa Wlkp. (Koz. 1 s. 198, 5 s. 87). Ks. Grzegorz syn Dziersława (kasztelana biechowskiego 1423-32) wyst. także 1418 (KPol. II s. 360).

⁵Czechel par. Kucharki, na pd.-zach. od Kalisza (Koz. 1 s. 51, 4 s. 139). Dziersław syn Butka, brat Sędziwoja i dziekana Jaśka z Czechla, student UJ 1420, altarysta gnieźn. 1432, kanonik kal. 1440, kanonik gnieźn., pleban w Sobótce Wielkiej, zm. 1462 (Kor. I/2 s. 122, 180; SHGWlkp.; J. Wiesiołowski, Sędziwój z Czechla, Studia Źródłoznawcze 9, 1964, s. 78).

⁶Świema z Rososzycy, zob. wyżej, nr 1443/1.

⁷Psary par. Rososzyca, na pn.-wsch. od Ostrowa Wlkp. (Koz. 5 s. 215). Adam skądinąd nie znany.

⁸Zapewne Bielczewo (dziś Bilczewo) par. Kramsk, na pn.-wsch. od Konina (Koz. 4 s. 33). Wojciech i Jan skądinąd nie znani.

⁹Zapewne chodzi o Rososzyce (jak przypis 6), gdzie Piotr wraz ze Świemą wyst. także 1428 (KDW V nr 482), choć nie można wykluczyć wsi par. Rusocice na pn.-zach. od Turku, gdzie Piotr, późniejszy wojski kal. 1457-79, wyst. od 1426 (SHGWlkp.).

¹⁰Sadowie par. Wysocko Wielkie na pd.-wsch. od Ostrowa Wlkp. (Koz. 3 s. 171, 5 s. 273, 7 s. 383). Maciej skądinąd nie znany.

¹¹Nie zidentyfikowani.

¹²Szetlew par. Rzgów, na pd.-wsch. od Zagórowa (Koz. 5 s. 394-395), siedziba licznych Korabitów trudnych do identyfikacji.

¹³Marcin syn Świemy z Rososzycy (jak wyżej, przypis 6), najpewniej ident. ze studentem UJ 1429 i 1433, potem kanonikiem włocławskim 1443, pisarzem kancelarii królewskiej 1444, altarystą w katedrze gnieźn. 1447, kustoszem włocławskim 1453, kanonikiem kal. 1460 (Sułkowska-Kurasiowa, Dokumenty, s. 260; niżej, nr 1687/1, mat. KDW).

¹⁴Rajsko, wieś par. na pn.-wsch. od Opatówka (Koz. 5 s. 232-233, 7 s. 379). Marcin Radlica wyst. 1431(?)-76 (SHGWlkp.), jego brat Jan skądinąd nie znany.

¹⁵Jan Łaski, z Łaska, syn Wojciecha, chorąży mniejszy sier. 1433, zm. 1451 (Spisy sier.; MPH III s. 265).

¹⁶Krowica par. Rajsko (par. Chlewo?), na pd.-wsch. od Opatówka (Koz. 7 s. 349).

¹⁷Sobótka Wielka, wieś par. na zach. od Kalisza (Koz. 1 s. 296, 5 s. 329), posiadłość rozrodzonych tu Korabitów, wśród których Wojciech i Hieronim syn Butka skądinąd nie znani.

¹⁸Przedwój z Grądów, zob. wyżej, nr 1435/1.

¹⁹Jan z Brzostkowa, zob. wyżej, nr 1407/5.

²⁰Jan syn Chwała z Grądów, zob. wyżej, nr 1435/6.

²¹Bodzęta z Jankowa, zob. wyżej, nr 1407/9.

²²Borowskie, dziś Zborowskie, wieś szlachecka par. Męka w powiecie sier. (Koz. 7 s. 31). Jakub syn Jana nie zidentyfikowany, zapewne był dworzaninem Przedwoja z niedalekich Grądów.

²³Piotr z Grądów, bratanek Przedwoja (syn Chwała?, Mikołaja?) bliżej nie znany.

²⁴Jan syn Wojciecha Romanusa, uprawniony do wykonywania funkcji notarialnych w Gnieźnie 1434 (Not. nr 169), notariusz publiczny jeszcze 1449 (KDW mat.; Acta capitulorum I nr 1783), wikariusz wieczysty w katedrze gnieźn. i wicedziekan tamże 1447-48 (ib.).

Dokument Nr 1494

Kraków, 3 lutego 1440

Król Władysław III zapisuje 80 grzywien na Podstolicach staroście nakielskiemu Włodkowi z Danaborza.

Or.: Warszawa, AGAD, dok. perg. 365. Pergamin 296 x 160 + 42-47 mm, skasowany, dwie dziurki w tekście. Nacięcie po pasku do przywieszenia pieczęci. Na odwrocie sygnatury i informacje o treści (XVI-XVIII w.).

Wladislaus Tercius Dei gracia rex Polonie Lythwanieque princeps supremus et heres Russie etc. significamus / tenore presencium, quibus expedit universis, quomodo habito respectu ad constantis fidelitatis grata obsequia et / pure fidei merita, quibus maiestati nostre generosus Wlodek de Domaborz capitaneus Nakelensis¹, nobis sincere / dilectus, meruit et poterit aucta fide prestancius complacere in futurum, horum intuitu volentes ipsum gracie nostre prosequi et ad nostra obsequia plus reddere obligatum atque prompciorem, sibi in et super villa nostra Podstholicze nu(n)cupata in terra Maioris Polonie et districtu Kczinensi² octuaginta marcas, quas habuit in quittacionibus monete et numeri Polonicalium, quadraginta octo grossos in quamlibet marcam computando, damus, donamus, inscribimus presentibus et obligamur, per ipsum Wlodkonem in dictis octuaginta marcis, cum omnibus et singulis utilitatibus, fructibus, censibus necnon agris, pratis, campis, silvis, borris, mericis, mellificiis, venacionibus, pascuis, lacubus, aquis, fluminibus, vadis, piscinis, molendinis, redditibus, proventibus et obvencionibus universis habendam, tenendam, utifruendam et possidendam pacifice et quiete tamdiu, quousque sibi et suis successoribus legittimis predicte octuaginta marce integre et ex toto fuerint persolute. Quibus exsolutis, dicte ville possessio ad nos et successores nostros devolvetur pleno iure. Stacionibus tamen et iuribus nostris regalibus semper salvis. Harum quibus sigillum nostrum est appensum testimonio literarum. Datum Cracouie feria quarta in crastino Purificacionis Beate Marie Virginis gloriose anno Domini millesimo quadringentesimo quadragesimo³.
Ad mandatum domini regis Johannes Sprowsky canonicus Gneznensis⁴.

¹Danabórz par. Łekno na Pałukach, na pn.-wsch. od Wągrowca (Koz. 1 s. 62, 4 s. 183). Włodek, Władysław, starosta nakielski 1436-67, potem i kasztelan nakielski 1453-67, zm. 1467 (Spisy wlkp.).

²Podstolice par. Chodzież, na pd.-wsch. od Chodzieży (Koz. 3 s. 55).

³Data zgodna z itinerarium królewskim.

⁴Jan ze Sprowy, zob. wyżej, nr 1479/6.

Dokument Nr 1495

Opatówek, 3 lutego 1440

Arcybiskup gnieźnieński eryguje wikariat wieczysty w kolegiacie NMPanny w Kaliszu fundacji Piechny, wdowy po mieszczaninie kaliskim Pieczu.

Kop.: Kraków, Bibl. PAN, rkps 9175 (Księga formularzowa, j. w., nr 1381), s. 136-138. Tytuł: Erectio vicariatus Johannis de Sobothka ecclesie Sancte Marie Calisiensis. Drugi wpis (Kop. 2), z błędną datą 3 lutego 1446, tamże, s. 811-814. Tytuł: Instrumentum transsumpti ereccionis vicariatus Bank de collacione dominorum vicariorum Kalisiensium.

Uw.:1. Identyczny formularz ma przywilej tegoż wystawcy z tejże daty, dotyczący innej fundacji w tejże kolegiacie, wydany (wg odpisu z oryginału) w KDW V nr 650. 2. Dok. wydajemy wg Kop. 1.

In nomine Domini amen. Nos Vincencius Dei gracia sancte ecclesie Gneznensis archiepiscopus et primas ad rei memoriam sempiternam. Cum inter solicitudines officii nobis crediti nostra precipua cura esse debeat, cultum divini nominis per multiplicacionem personarum adaugere et animarum saluti posse tenus providere profecto grato animo, nostram talibus studiis auctoritatem impartimur, quibus huiusmodi cultus crescere cernitur et salus animarum exinde procuratur. Proinde noverint, tam presentes, quam futuri, quomodo discretus Petrus Bank, arcium liberalium baccalaureus, mansionarius ecclesie collegiate sancte Marie Kalisiensis nostre diocesis¹, in nostra constitutus presencia, nobis humiliter et devote supplicavit, quatinus in eadem ecclesia collegiata sancte Marie Kalisiensi vicariam perpetuam, quam honesta Pyechna, coniux^a providi Pyeczonis de Calis² zelo devocionis ducta, de facultatibus suis ac certis censibus annuis apud sagaces dominos consules et totam comunitatem civitatis Calisch pro certa summa peccunie emptis et comparatis, donavit, erigere, confirmare, fundare, privillegium quoque largicionis et empcionis huiusmodi censum sigillo prefate civitatis Calisch, de communi cera intus et extra, in pensula pargameni subappendente sigillatum, sanum et integrum, et quod tunc idem Petrus Bank coram nobis in evidenciam prefate dotacionis exhibuit et obtulit, ratificare et approbare dignaremur. Cuiusquidem privilegii tenor sequitur et est talis:
[następuje dok. władz miasta Kalisza z daty: Kalisz, 16 listopada 1436 - wyżej, nr 1416].
[s. 137, s. 813] Nos vero Vincencius archiepiscopus et primas memoratus peticionibus huiusmodi tanquam iustis inclinati, volentes ecclesiam prefatam in Calisch amplioribus per personarum auctionem insignire honoribus dicteque Pyechne Pyeczonis dotatricis pyam et devotam in perfectam deducere voluntatem et signanter propter Domini cultus et glorie Dei, quam celi enarrant incessanter, augmentum et honorem, predictam vicariam perpetuam in ecclesia collegiata sancte Marie Calisiensi erigimus et fundamus, dictumque privilegium et singula in eo contenta recipimus, admittimus, ratificamus, approbamus et incorporamus ac in robur perpetue firmitatis confirmamus, decernentes census huiusmodi deinceps ecclesiastice subiacere libertati necnon prefatum Petrum Bank tanquam benemeritum eiusdem vicarie taliter per nos erecte, perpetuum creamus vicarium ipsumque collegio et consorcio dominorum vicariorum tam canonicalium, quam aliorum ecclesie prefate Calisiensis adiungimus et aggeramus in Dei nomine per presentes, volentes, quatinus ipse Petrus et sui successores eiusdem vicarie vicarii cure animarum et divinis officiis, tam diurnis, quam eciam nocturnis, cum aliis dicte ecclesie vicariis intendant ac omnibus et singulis proventibus, oblacionibus, redditibus, testamentis et quibusvis distribucionibus ac universis ad universitatem ipsorum dominorum vicariorum undecumque obvenientibus, fructibus sicut ceteri vicarii canonicales et non canonicales [s. 138] eiusdem ecclesie gaudeant et sint contenti. Ipsumque Petrum Bank et suos successores iuxta vetus privilegium iurisdicioni, cohercioni et subiecioni dicti prepositi dicte ecclesie Calisiensis pro tempore existentis, subicimus et supponimus. Ius quoque patronatus et presentandi personam ydoneam ad prefatam vicariam post cessum et decessum [s. 814] dicti Petri et successorum eius dominis vicariis et eorum universitati ecclesie Calisiensis antedicte reservamus perpetuo et in ewm. In cuius rei testimonium sigillum nostrum presentibus est appensum. Actum et datum in Oppathow³ die Mercurii tercia mensis Februarii anno Domini M^o CCCC^o XL^mo, presentibus ibidem venerabilibus et honorabilibus viris, dominis Thoma de Strzampino decretorum doctore, canonico Gneznensis⁴, Jacobo preposito⁵, Simone canonico Calisiensis⁶ et Stanislao Bochnek⁷ vicario perpetuo Lanciciensis ecclesiarum, testibus circa premissa.

^aconiuxit (!) Kop. 1

¹Piotr Bąk i Piotr Piecz, zob. wyżej, nr 1413/8, 9.

²Piotr Bąk i Piotr Piecz, zob. wyżej, nr 1413/8, 9.

³Opatówek, miasto arcybiskupów gnieźn. w powiecie kal.

⁴Tomasz Strzępiński, zob. wyżej, nr 1388/9.

⁵Prepozyt kal. Jakub wyst. także tegoż dnia we wspomnianym na wstępie dok. KDW V nr 650 a także, bez daty, w jednym z rękopisów statutów kal.-wieluńskich 1420 r., zob. Statuty synodalne wieluńsko-kaliskie Mikołaja Trąby z r. 1420, Kraków 1915-1920-1951, s. CIV.

⁶Najpewniej Szymon ze Stawu, zob. wyżej, nr 1474/6.

⁷Stanisław Bochnek nie zidentyfikowany.

Dokument Nr 1496

Opatówek, 8 lutego 1440

Arcybiskup gnieźnieński przenosi miasto Opatówek na prawo niemieckie i nadaje wójtostwo tamże Stefanowi z Jutrosina.

Kop.: Kraków, Bibl. PAN, rkps 9175 (Księga formularzowa, j. w., nr 1381), s. 989-990. Tytuł: Privilegium super advocaciam in Opathow.
Wyd. ekscerptu: Wizytacje, s. 407-408.

In nomine Domini amen. Mundus caducus est et diversis cottidie casibus variatur, idcirco necesse est acciones legittimas, que memoria indigent, prescripti continenciam in noticiam transumti posterorum. Proinde nos Vincencius Dei gracia sancte eclesie Gneznensis archiepiscopus et primas notum facimus, quibus expedit universis, quod pia recolentes affectu fidelia et grata servicia fidelis nostri, providi Stephani Nicolai de Yvthroszyno¹ pluribus annis exhibita et in futurum Domino adiuvante exhibenda, eidem Stephano intuitu dictorum serviciorum advocaciam in opido nostro Oppathow sito in districtu Kalischiensi², quod opidum de iure Polonico in ius Theuthunicum Srzedense videlicet transferimus per presentes, sub ratihabicione v(enerabilium) f(ratrum) n(ostrorum) c(apituli) G(neznensis) dedimus, donavimus et contulimus graciose. Nomine cuius advocacie idem Stephanus et sui successores legittimi duos mansos liberos, unum balneum, tercium maccellum carnificum, sutorum, pistorum, tercium denarium iuramentorum, penarum ex cuiuslibet iudicati ac ortum consistentem inter plebani et incolarum Opathowyensium ortos et prata in torrente seu circa torrentem Rudnyk³, quam remote sui protendunt agri et unum alium pratum in loco dicto Szvthogrobla⁴ et aream iacentem in areas seu domos Chwalyk et Barthoszy in circulo eiusdem opidi⁵ necnon molendinum in fluvio Pokzywnycza⁶ et in loco Zlobslye⁴ nu(n)cupato situm, infra quod molendinum unum pratum et unum ortum habebit, tenebit, utifruetur temporibusque perpetuis et in ewm possidebit, vendet et comutabit, persone tamen nobis grate et consensu nostro ad id accendente, sic tamen, quod idem Stephanus et quilibet successor suus advocatus unicus habendus servicia facere more aliorum advocatorum nostrorum dicti districtus Kalischiensis et decimam manipularem sit astrictus. Incole vero ipsius opidi Oppat(how) de quolibet manso per unam marcam mediorum grossorum Polonicalium in festo beati Martini [11 XI] singulis annis et decimam manipularem temporibus perpetuis nobis et nostris successoribus iuxta consuetudinem antiquam solvere et dare tenebuntur. Ab omnibus autem serviciis et angariacionibus dicti incole Oppat(howyenses) erunt liberi et soluti, dempto eo [s. 990], quod staciones in civitatem Kalysch pro nobis conducere et ingruentibus inundacionibus circa molendina Oppathowyensia reformare et laborare, quociens opus fuerit, sunt astricti. Et quia iura Srzedensia sunt nobis incognita, ideo omnia iura et honores, que utilitatem respiciunt dominorum, nobis et nostris successoribus salva reservamus. In cuius rei testimonium nostrum et dicti nostri capituli Gneznensis sigilla presentibus sunt subappensa. Actum et datum in Opat(how) feria secunda in carnisprivio anno Domini 1440, presentibus venerabili et honorabilibus Thoma de Strzyąpyno decretorum doctore⁷, Jacobo de Dabno Gneznen(sibus)⁸, Bodzątha de Nyankowo Lancicyensi canonicis⁹, Martino de Tharnowo, de Parzno¹⁰, Bronissio de Laszkownycza, in Ludonyo¹¹ et Nicolao in Oppat(how) eclesiarum parochialium rectoribus¹², testibus ad premissa. Transivit per manus Johannis Pauli cancellarii¹³.

¹Jutrosin, miasteczko prywatne w powiecie pyzdrskim. Stefan skądinąd nie znany.

²Zob. dok. poprzedni. Przed 1440 r. Opatówek zazwyczaj nazywany był zamkiem (castrum) arcybiskupim.

³Rudnik, rzeczka pod Opatówkiem, Cienią, Michałowem (Koz. 5 s. 258), czy ident. z Cienią, dopływem Pokrzywnicy, prawego dopływu Prosny?

⁴Zapewne nazwa pospolita.

⁵Mieszczanie skądinąd nie znani.

⁶Pokrzywnica, zob. wyżej, przypis 3.

⁷Tomasz Strzępiński, zob. wyżej, nr 1388/9.

⁸Jakub Kot z Dębna (brat arcybiskupa), student UJ 1436, kanonik gnieźn. 1440 (tutaj), pozn. 1443, dziekan gnieźn. 1443/44, kanonik krak., włocławski, pisarz królewski 1447, zm. 1478 (PSB XIV s. 448).

⁹Bodzęta z Jankowa, zob. wyżej, nr 1407/9, 1483/6.

¹⁰Marcin z Tarnowa i Bronisz z Laskownicy, zob. wyżej, nr 1480/6, 5.

¹¹Marcin z Tarnowa i Bronisz z Laskownicy, zob. wyżej, nr 1480/6, 5.

¹²Pleban Mikołaj wyst. w Opatówku także 1435, 1436 i 1443-49 (Acta capitulorum II nr 1064; KDW V nr 574; Łaski, Liber beneficiorum II s. 84).

¹³Jan z Kozichbród, zob. wyżej, nr 1407/6.

Dokument Nr 1497

Solec, 11 lutego 1440

Biskup poznański nadaje kanonikat w kolegiacie w Środzie Pawłowi Peszlowi z Poznania.

Or.: Poznań, AAP, DS perg. 4 (Środa - kolegiata A 4). Pergamin 273 x 141 + 26 mm, dobrze zachowany. Nacięcie po pasku do przywieszenia pieczęci. Na odwrocie wiadomości o treści (XVI-XVII w.).

Andreas Dei gracia episcopus Poznaniensis¹ honorabilibus viris, dominis preposito et canonicis ecclesie collegiate Sancte / Marie in Srzoda², seu illi vel illis, ad quem vel ad quos canonicorum recepcio et admissio in eadem ecclesia / pertinet, salutem in Domino. Quia ad canonicatum et prebendam in eadem ecclesia collegiata vacantem post / mortem et obitum honorabilis domini Mathie Hanutha ipsius ultimi et immediati posessoris³, honorabilem dominum Paulum Peschel de Poznania⁴ ad presentacionem providorum virorum Petri Paczerzs et Johannis oppidanorum ibidem in Srzoda⁵, ad quos ius patronatus seu presentandi pleno iure dinoscitur pertinere, per bireti nostri capiti suo imposicionem investivimus et presencium tenore investimus, curam et administracionem spiritualium et temporalium sibi comittentes in eisdem. Ideo mandamus vobis in virtute sancte obediencie et sub excommunicacionis pena, quatinus tam pro parte prefati domini Pauli canonici requisiti fueritis, sibi posessionem realem et actualem dictorum canonicatum et prebende assignetis, stallum in choro et vocem in capitulo sibi cum plenitudine iuris canonici deputando, recepto tamen primitus de observandis statutis et consuetudinibus dicte ecclesie licitis et honestis ab ipso corporali iuramento, facientes insuper eidem domino de omnibus fructibus, redditibus, censibus, proventibus ac cerimoniis universis ad dictos canonicatum et prebendam quomodolibet spectantibus plene et integre responderi. Harum quibus sigillum nostrum subappensum est testimonio literarum. Datum in Solecz⁶ die Jovis undecima mensis Februarii anno a nativitate Domini millesimo quadringentesimo quadragesimo.

¹Andrzej Bniński, zob. wyżej, nr 1447/7.

²O kolegiacie w Środzie, zob. KDW VIII nr 978.

³Mikołaj Hanuta skądinąd nie znany, por. z mieszczaninem Hanutą 1423 (WSvP s. 134) i jego żoną? 1428 (Roty II nr 914).

⁴Paweł Peszel wyst. jako kanonik średzki 1444 n., a jako prepozyt kościoła Św. Krzyża w Poznaniu 1455-65 (SHGWlkp.; M. J. Mika, Studia nad patrycjatem poznańskim w wiekach średnich, Poznań 1937, s. 66 n.).

⁵Piotr Pacierz (siostrzeniec poprzedniego?) wyst. także 1423, 1427 i 1436 (KDW VIII nr 978/7); Jan nie zidentyfikowany, chyba różny od ks. Jana Pacierza dziekana kolegiaty średzkiej 1428 i 1433 (KDW IX nr 1326/2), może ident. z Janem Pacierzem (Paternostrem) szwagrem Pawła Peszla.

⁶Solec, wieś par. na pn.-wsch. od Książa, nad Wartą (Koz. 3 s. 231).

Dokument Nr 1498

Kraków, 17 lutego 1440

Król Władysław III nadaje Maternie z Kręska prawo lokacji miasta we wsi Kręsko.

Kop.: Warszawa, AGAD, Metryka koronna, t. 19, k. 135-135v. Wpis w transumpcie króla Aleksandra z daty: Piotrków, 22 lutego 1504. Tytuł: Renovacio privilegiorum generoso Petro Opalyenski castellano Landensi super villa Cransko.
Reg.: MRPS III, suppl. nr 125 (wg Kop.).

In nomine Domini. Ad perpetuam rei memoriam. Quia tunc errorum et dubiorum multis prudenter occurrimus incommodis, dum gesta etatis nostre litterarum apicibus et fidedignorum testimonio perhennamus, proinde nos Vladislaus Tercius Dei gracia rex Polonie necnon terrarum Cracouie, Sandomirie, Siradie, Lancicie, Cuyauie, Lithwanie princeps suppremus, Pomeranie Russieque dominus et heres significamus tenore presencium, quibus expedit universis, presentibus et futuris presencium noticiam habituris, quomodo per nobilem Maternam Budischyn heredem de Cransko¹ fidelem nostrum dilectum oblata nostre celsitudini peticio continebat, quatinus villam suam Cransko in terra Maioris Polonie, in districtu Costhenensi sittam, in civitatem iure Thevtonico, quod Maydburgense dicitur, erigi et transferri dignaremur. Nos ita habito diligenti respectu ad constantis fidelitatis obsequia eiusdem Materne ac pure fidei merita, quibus nostre maiestati complacuit et aduc complacere poterit aucto fidelitatis studio prestancius in futurum, volentes ipsum specialium graciarum nostrarum prosequi favoribus [k. 135v] et ad obsequia nostra continuo reddere prompciorem, peticionibus ipsius benigniter annuentes, sibi et suis successoribus legittimis civitatem seu opidum de villa predicta Cransko iure Theutonico Maydburgensi nomineque et vocabulo eodem Cransko appellandum, plenam damus tenore presencium erigendi facultatem. In quoquidem oppido forum septimanale singulis feriis quintis statuimus in qualibet septimana celebrandum, nundinas vero sive forum annuale ad festum sancti Laurencii [10 VIII] quolibet anno et duabus diebus immediate sequentibus indicimus et ponimus celebrandum. Ad quequidem fora, videlicet annuale et septimanale, damus et concedimus omnibus et singulis mercatoribus et hominibus utriusque sexus huiusmodi fora visitantibus plenam et omnimodam potestatem omnes mercancias et res ipsorum iuxta rittum, observanciam et consuetudinem aliarum civitatum vendere, emere ac eciam permutare iuxta ipsorum beneplacitum voluntatis. Quodquidem opidum cum omnibus suis attinenciis, appendiis et pertinenciis, prout in suis metis et graniciis longe, late et circumferencialiter est limittatum et distinctum, exnunc de iure Polonico in ius Theutonicum, quod Maydburgense dicitur, quo alie civitates in Regno nostro sibi vicinale(s) gaudent et fruuntur, transferimus perpetuo duraturum, removentes ibidem omnia iura Polonicalia, modos et consuetudines universas, que ipsum ius Theutunicum plerumque consueverunt et solita sunt perturbare. Eximimus insuper et perpetuo liberamus omnes cives et incolas predicte civitatis Cransko presentes et futuros ab omni iurisdicione et potestate omnium Regni nostri palatinorum, castellanorum, capitaneorum et dignitariorum, iudicum, subiudicum ceterorumque officialium et ministerialium eorundem, ut coram ipsis vel ipsorum aliquo pro causis, tam parvis, quam magnis, puta furti, homicidii, membrorum mutilacione seu quibusvis aliis enormibus excessibus citati minime respondebunt nec aliquas penas solvere tenebuntur, sed cives et incole predicte civitatis coram suo advocato et consulibus ac iuratis, qui pro tempore fuerint, advocatus vero coram predicto Materna vel suis successoribus, non aliter, quam suo iure Teutonico Maydburgensi de se querulantibus respondere sit astrictus. In causis vero criminalibus et capitalibus superius expressatis advocato eiusdem civitatis, qui pro tempore fuerit, in metis et graniciis eiusdem, iudicandi, sentenciandi, puniendi, corrigendi plenam damus et concedimus omnimodam facultatem, prout hoc ipsum ius Maydburgense in omnibus suis punctis, condicionibus, articulis et clausulis postulat et requirit, iuribus nostris regalibus in omnibus semper salvis. Harum quibus sigillum nostrum est appensum testimonio litterarum. Actum Crac(ouie) feria quarta proxima post dominicam Invocavit anno Domini millesimo quadringentesimo quadragesimo², presentibus ibidem reverendissimo in Cristo patre, domino Sbigneo episcopo Crac(ouiensi)³ magnificisque et strennuis Johanne de Czyssow castellano Crac(ouiensi)⁴ [k. 136], Sandiuogio de Ostrorog Poznaniensi⁵, Johanne de Thanczyn Crac(ouiensi)⁶, Alberto de Male Lanciciensi palatinis⁷, Dobrogostio de Schamotuli Poznaniensi⁸, Johanne de Olyeschnycza Sandomiriensi⁹, Laurencio de Calinova Siradiensi castellanis¹⁰, Abraam de Sbaschyn iudice Poznaniensi¹¹ et aliis quampluribus fidedignis. Datum per magnificorum manus Johannis de Conyeczpolye cancellarii¹² et Petri Voda de Sczekoczyn vicecancellarii Regni Polonie¹³, sincere nobis dilectorum.
Relacio eiusdem magnifici Johannis de Conyeczpolye Regni Polonie cancellarii.

¹Kręsko, wieś par. na pn.-zach. od Babimostu. Materna Budszem, Budziszyn, wyst. 1418-43 (SHGPoz. II).

²Data zgodna z itinerarium królewskim.

³Zbigniew Oleśnicki biskup krak. 1423, kardynał 1439 (1440), zm. 1455 (PSB XXIII s. 776-784).

⁴Jan z Czyżowa, zob. wyżej, nr 1458/5.

⁵Sędziwój z Ostroroga, zob. wyżej, nr 1381/2.

⁶Jan Tęczyński kasztelan biecki 1433-35, starosta lubelski 1434-38, opiekadlnik (tutor) krak. 1434-36, kasztelan wojnicki 1435-37, wojewoda sandom. 1437-38, krak. 1438-59, kasztelan krak. 1459-70, zm. 1470 (Spisy młp.).

⁷Wojciech Malski podkomorzy łęcz. 1419-30, kasztelan 1430-36, wojewoda 1436-52, namiestnik (locumtenens) królewski w Wielkopolsce 1440-47, starosta generalny Wlkp. 1443-47, wojewoda sier. 1454, zm. 1454 (PSB XIX s. 383-385; Spisy łęcz.).

⁸Dobrogost z Szamotuł, zob. wyżej, nr 1393/2.

⁹Jan Oleśnicki zw. Głowaczem, brat kardynała Zbigniewa, kasztelan żarnowski 1425-30, marszałek koronny 1430-40, kasztelan sandom. 1440-43 i wojewoda 1441-60, starosta krak. 1439-40 (PSB XXIII s. 764-766; Spisy młp.).

¹⁰Wawrzyniec Zaremba z Kalinowy (w Sieradzkiem), syn Marcina, marszałek nadworny 1420-26, wielki koronny 1426-30, kasztelan sier. 1431-52, potem wojewoda sier. 1453, starosta wieluński 1431-53, ostrzeszowski 1450-53, zm. 1453 (Spisy sier.).

¹¹Abraham ze Zbąszynia, zob. wyżej, nr 1393/3.

¹²Jan Koniecpolski, zob. wyżej, nr 1394/5.

¹³Piotr ze Szczekocin, zob. wyżej, nr 1462/13.

Dokument Nr 1499

Gniezno, 22 lutego 1440

I. N. Jan Oganka z Ułanowa kasztelan rogoziński i Włodek Wałach z Łagiewnik zdają się na arbitraż wymienionych duchownych w sporze o prawo patronatu kościoła parafialnego w Łagiewnikach i altarii w katedrze gnieźnieńskiej.

Kop.: Kraków, Bibl. PAN, rkps 9175 (Księga formularzowa, j. w., nr 1381), s. 503-506. Wpis w transumpcie wymienionych arbitrów - zob. nr następny.

In nomine Domini amen. Sub anno nativitatis eiusdem millesimo quadringentesimo quadragesimo, indicione tercia, pontificatus sanctissimi in Christo patris et domini nostri, domini Eugenii divina providencia pape quarti anno nono, die vero vicesima secunda mensis Februarii, hora quasi terciarum, Gneznensi, in domo habitacionis venerabilis viri, domini Predvogii de Grandi prepositi sancte Gneznensis eclesie¹ meique notarii publici testiumque infrascriptorum ad hoc vocatorum et rogatorum presencia, constituti strenuus Johannes Oganka de Vlanowo castellanus Rogosiensis² ex una et nobilis Wlothko Valach de Kagewniky^a³ heredes, armigeri Gneznensis diocesis, ab altera, de et super omnibus et singulis littibus, controversiis, displicenciis, odiis et rancoribus, dumtaxat occasione iuris patronatus et presentandi eclesie parrochialis in Kagewniky^a et altaris Corporis Christi in eclesia prefata Gneznensi ac in sorte, hereditate et villa Schemyanowo⁴ fundati, erre(c)ti et siti, et eorum occasione inter partes quomodolibet suscitatis [s. 504] necnon omnibus et singulis exinde emergenciis, incidenciis, dependenciis et connexis, volentes parcere sumptibus et expensis de alto ad^b basso, simpliciter et in totum, non coacti, non compulsi nec aliquo errore devio seducti, sed de mera, unanimi et spontanea voluntate compromiserunt in reverendissimum in Christo patrem et dominum, dominum Vincentium Dei gracia sancte Gneznensis eclesie archiepiscopus^c et primas^c absentem necnon egregios, providos dominos Predvogium de Grandi prepositum¹, Johannem de Czechel decanum⁵, Johannem de Brosthcovo cantorem⁶, magistrum Thomam^d de Strampino⁷, Stanislaum de Vscze decretorum doctores^e, vicarium in spiritualibus et officialium eclesie sancte Gneznensis⁸, presentes et compromissum huiusmodi in se sponte suscipiendes^a ut et tamquam in arbitros, arbitratores et amicabiles compositores seu communes amicos compromiserunt, dantes et concedentes eisdem dominis arbitris, arbitratoribus et cuilibet eorum in solidum plenam, liberam ac expeditam facultatem, quod ipsi super premissis necnon emergenciis, incidenciis, dependenciis et connexis ex eisdem summarie aut simpliciter et de plano, sine strepitu et figura iudicii partibus predictis, presentibus vel absentibus, vel una presente et alia absente ac ipsis partibus vel earum altera vocatis vel non vocatis, die feriata vel non feriata, stando vel sedendo, scripto vel oraculo vive vocis, quandocunque vel quocunque tempore, ubicunque et qualitercunque eis placuerit, semel vel pluries, tociens, quociens ipsis videbitur expedire, iuris ordine vel solemnitate et terminis servatis et non servatis seu obmissis iuxta Deum et iusticiam, auditis preposicionibus, responsionibus, iuribus et allegacionibus parcium utrarumque, possunt et valeant examinare, terminare, diffinire, arbitrando, laudando, componendo et alias quomo(do)libet faciendo, promittentes dicte partes huiusmodi compromissum nullo unquam tempore quovis ingenio vel colore, tacite vel expresse revocare nec ab eodem recedere sub pena per ipsos dominos arbitros [s. 505], arbitratores et amicabiles compositores apponanda, quaquidem pena soluta vel non soluta ipsum compromissum nichilominus in suo robore permaneat ac huiusmodi compromissi revocacione non obstante, possint precedere ad pronu(n)ciacionem, diffinicionem, preceptum, composicionem et sentenciam arbitralem iuxta, quod ipsis melius videbitur expedire, quod si super premissis omnibus et singulis capitulis, intencionibus et articulis per partes predictas et earum alteram proponendis, deducendis ac propositis et deductis et circa premissa occurrentibus, dicti domini arbitri, arbitratores et amicabiles compositores bene et deliberate uno die non poterint alium terminum recipere ac eundem dictis partibus prefigere necnon si opus fuerit ad interpretandum et declarandum ipsorum arbitralem sentenciam sibi plenam reservare dicti domini arbitri debent habere plenum posse. Promittentes dicte partes michi notario infrascripto solenniter stipullanti et recipienti vice et nomine, quorum interest vel intererit, quod acceptabunt, recipient, approbabunt ac gratum et firmum habebunt arbitrium, laudum, pronunciacionem, ordinacionem, preceptum et mandatum et alia omnia et singula, que per eosdem dominos arbitros et communes amicos, tam secundum formam huius compromissi, quam aliter facta seu ordinata, laudata, pronunciata fuerunt super premissis predictis et quolibet premissorum rata, grata atque firma tenebunt et habebunt ipsisque parebunt, obedient et aquiscient^f ac eisdem non contravenient in aliquo tacite vel expresse, directe vel indirecte ac ab ipsis nunquam appellabunt verbo vel in scriptis nec super illis recurrent et recursum habebunt ad arbitrium boni viri. Renu(n)ciantes insuper dicte partes voluntarie et expresse arbitrio boni viri et recursum habendo ad arbitrium boni viri ac omnibus et singulis iuribus et legibus canonicis et civilibus concedentibus et promittentibus, quod in talibus recursus haberi valeat ad arbitri^a boni viri. Ut autem omnia et singula [s. 506] predicte partes compleant, teneant firmiter et obediant et non contraveniant per se predictisque dominis arbitris, arbitratoribuis et amicabilibus compositoribus michique notario infrascripto promiserunt sub pena ducentarum marcarum omnia et singula, que per dictos dominos arbitros ordinata, pronunciata seu composita fuerit in premissis et quolibet premissorum, tenere et inviolabiliter observare, que siquidem pena tociens, quociens sic commissa per partem inobedientem et contravenientem pronu(n)ciacioni et sentencie arbitrali iuxta ipsorum dominorum arbitrorum decretum et voluntatem habeatur et exsolvatur, ita tamen, quod pars inobediens vel non parens in toto vel in parte cum effectum medietatem parti tenenti arbitrium et medietatem pro fabrica eclesie Gneznensis prescripte teneantur^g dare et solvere penam prenominatam. Ad cuius pene solucionem pars revillis in premissis per dictos dominos arbitros possit et valeat compelli omni iudiciali strepitu et excepcionibus, quod in talibus posset obici de iure vel de facto conquiescentibus quibuscunque. Super quibus omnibus et singulis predicte partes a me notario publico infrascripto (pecierunt^h) ipsis fieri et confici unum vel plura publicum seu publica instrumentum vel instrumenta. Acta sunt hec anno, indicione, pontificatu, die, hora, mense et loco, quibus supra, presentibus ibidem honorabilibus, circumspectis et discretis Laurentio rectore parrochialis in Blizanowo⁹, Johanne Fallonis de Grandi canonico eclesie Gneznensis metropolitane ecclesia(ru)m¹⁰, Petro de Bniin^a procuratore causarum consistorii Gneznenis¹¹, testibus ad premissa.
Et ego Petrus Nicolai de Stanszevo^a¹² etc. [...ⁱ]

^atak Kop.

^btak Kop., zamiast et

^ctak Kop., zamiast accusativu

^dmhomam Kop.

^eokreślenie doktorskie odnosi się do Tomasza i Stanisława

^ftak Kop., zamiast a(c)quiescent

^gtak Kop., zamiast teneatur

^hbrak Kop.

ⁱdalszego ciągu brak Kop.

¹Przedwój z Grądów, zob. wyżej, nr 1389/1.

²Jan Oganka z Ułanowa (na pn. od Kłecka) i z Łagiewnik, kasztelan rogoziński 1433-47, zm. 1447/48 (Spisy wlkp.).

³Łagiewniki (Ł. Kościelne), wieś par. na pn.-zach. od Kłecka (Koz. 4 s. 481). Włodek Wałach wyst. od 1430, potem kasztelan rogoziński 1448-52, zm. 1452/53 (SHGWlkp.; Spisy wlkp.).

⁴Siemianowo par. Dziekanowice, na zach. od Gniezna (Koz. I s. 276). O własności i czynszu na S. zob. Kor. II s. 95, 493, Kor. IV s. 24.

⁵Jan z Czechla, zob. wyżej, nr 1389/8.

⁶Jan z Brzostkowa, zob. wyżej, nr 1407/5.

⁷Tomasz Strzępiński, zob. wyżej, nr 1388/9.

⁸Stanisław z Uścia, zob. wyżej, nr 1435/10.

⁹Blizanów, wieś par. na pd.-zach. od Stawiszyna (Koz. 4 s. 41). Pleban Wawrzyniec skądinąd nie znany.

¹⁰Chodzi tu zapewne o Jana syna Chwała, nie Jana i Chwała, zob. wyżej, nr 1435/6.

¹¹Piotr z Bnina, zob. wyżej, nr 1399/10.

¹²Najpewniej chodzi tu o Piotra syna Mikołaja ze Strzyżewa (zob. dok. następny, przypis 9), o nim wyżej, nr 1450/18.

Dokument Nr 1500

Gniezno, 22 lutego 1440

Wymienieni sędziowie polubowni rozsądzają spór pomiędzy Janem Oganką z Ułanowa a Włodkiem Wałachem z Łagiewnik.

Kop.: Jak dok. poprzedni, s. 502-507. Tytuł: Instrumentum sentencie arbitralis Lagewniky.

In nomine Domini amen. Nos Vincencius Dei gracia sancte eclesie Gneznensis archiepiscopus et primas, Prodvogius^a de Grudi^a prepositus¹, Johannes Czechel decanus², Johannes de Brzothkowo^a cantor³, Thomas de Stzampino^a canonicus⁴, Stanislaus de Vscze decretorum doctores, vicarius in spiritualibus et officialis Gneznen(ses)⁵, prelibati arbitri, arbitratorres^a et amicabiles compositores per et inter strenuum ac nobiles dominos Oganka de Wlanowo castellanum Rogosiensem⁶ ex una necnon Wlthkone^a Walacus de Kagewniky^a⁷, heredes atque armigeros Gneznensis diocesis, partibus ab altera, electi, asumpti et concorditer nominati, significamus tenore presencium, universis et singulis, tam presentibus, quam futuris, quomodo constituti coram nobis predicti domini, dominus Johannes Oganka castellanus Rogosiensis [s. 503] ex una et Wlothko Valach partibus ab altera, non coacti, non compulsi nec aliquo errore seducti, sed de mera, unanima et spontanea voluntate de et super omnibus et singulis duntaxat questionibus, littibus, causis, dissensionibus, odiis, rancoribus et displicenciis occasione iuris patronatus et presentandi eclesie parrochialis in Kagewnyky^a necnon altaris Corporis Christi in eclesia Gneznensi predicta ac in sorte, hereditate et villa Schemanovo⁸ fundati, situati et errecti inter partes hincinde exortas necnon cum omnibus exinde emergenciis, incidenciis, dependenciis et connexis de alto et basso in nos tanquam arbitros, arbitratores et amicabiles compositores simpliciter et in totum compromiserunt, prout hec omnia et singula instrumenta compromissi per Petrum Nicolai de Strzesewo notarium publicum⁹ desuper confecto^a plenius contine(n)tur. Cuiusquidem instrumenti compromissi tenor de verbo ad verbum sequitur et est talis:
[następuje instrument notarialny z daty: Gniezno, 22 lutego 1440 - wyżej, nr poprzedni].
[s. 506] Nos igitur arbitri, arbitratores et amicabiles compositores assumpto huiusmodi compromisso, auditis hincinde partium propositis et responsis ipsisque diligenter masticatis, matura inter nos deliberacione prehabita [s. 507] vallataque prius pena ducentarum marcarum inter easdem partes modo prescripto solvenda ex vi compromissi in nos facti et huiusmodi nostram sentenciam arbitralem processimus ipsamque presentibus dictis partibus ad hoc personaliter comparentibus in scriptis tulimus et pronunciavimus ac ferimus et pronunciamus huiusmodi sub tenore: Christi nomine vocato etc.[...^b]. Lecta, lata et in scriptis pronunciata (est^b) hec nostra sentencia arbitraria per nos Vincentium Dei gracia archiepiscopum et primatem sancte eclesie Gneznensis prefata de unanimi voluntate et consensu nostrorum coarbitrium die, mense, hora, loco et presentibus, quibus supra¹⁰. In quorum omnium fidem et testimonium premissorum presentes literas sive presens publicum instrumentum huiusmodi nostram sentenciam arbitralem in se continentes seu continens exinde fieri et per Petrum Nicolai de Strzesewo notarium publicum et facti huiusmodi coram nobis scribam infrascriptum subscribi et publicari nostrorumque appensione sigillo(rum) iussimus comuniri.

^atak Kop.

^bbrak Kop.

¹Zob. dok. poprzedni, przypisy 1, 5-8.

²Zob. dok. poprzedni, przypisy 1, 5-8.

³Zob. dok. poprzedni, przypisy 1, 5-8.

⁴Zob. dok. poprzedni, przypisy 1, 5-8.

⁵Zob. dok. poprzedni, przypisy 1, 5-8.

⁶Zob. dok. poprzedni, przypisy 2-4, 12.

⁷Zob. dok. poprzedni, przypisy 2-4, 12.

⁸Zob. dok. poprzedni, przypisy 2-4, 12.

⁹Zob. dok. poprzedni, przypisy 2-4, 12.

¹⁰Data w dok. transumowanym.

Dokument Nr 1501

Środa, 24 lutego 1440

Starosta generalny Wielkopolski zaświadcza, że [Przedpełk] Mościc z Koźmina sprzedał 5 łanów w Pożegowie kasztelanowi gnieźnieńskiemu Piotrowi z Bnina.

Or.: Warszawa, AGAD, dok. perg. 1094. Pergamin 290 x 140 + 19 mm. Na zielonym sznurze okrągła pieczęć wystawcy w brązowym wosku, średnicy 48 mm: na tle udrapowanego materiału herb Nałęcz na tarczy, nad którą hełm z koroną i z łopatami łosia. Napis w otoku, mocno zatarty: S. Stanislai de Ostrorog Capitanei Maioris Pol. Kontrasigillum o średnicy ok. 22 mm: herb Nałęcz na tarczy zwieńczonej hełmem z rogami. Na odwrocie informacje o treści i sygnatury (XVI-XVIII w.).

In nomine Domini amen. Ad perpetuam rei memoriam. Stanislaus de Ostrorog subdapifer Kalischiensis et capitaneus Maioris Polonie / generalis¹, significamus tenore presencium universis presentibus et futuris, quomodo ad nostram aliorumque eiusdem terre nobilium presenciam veniens / generosus Moscicius de Maiori Cosmin², non compulsus, non coactus neque aliquo alio sinistro modo seductus, quinymo / sanus mente pariter et corpore existens, usus amicorum suorum, sano consilio et matura deliberacione prehabita, quinque mansos agri integros in villa Poszegowo in districtu Poznaniensi sita³, cum omni iure, proprietate et dominio, prout solus habuit et tenuit, nichil iuris, proprietatis aut dominii ibidem pro se aut suis legittimis successoribus penitus reservando et cum omnibus utilitatibus, agris cultis et collendis, campis, pratis, pascuis, silvis, borris, gaiis, mericis, nemoribus, indaginibus, dummetis, quercetis, sareptis, mellificiis, ortis, areis, pomariis, curiis, prediis, allodiis, aquis et ipsarum decursibus, fluviis, fluminibus, rivis, torrentibus, lacubus, stagnis, paludibus, piscinis, piscaturis, molendinis et ipsorum emolimentis, et generaliter cum omnibus et singulis fructibus, usibus, proventibus, censibus, solucionibus, venacionibus, aucupacionibus et obvencionibus universis, quomodolibet ad predictos quinque mansos agri integros in villa Poszegowo spectantibus vel spectare potentibus, quocumque nomine alio sive vocabulo censeantur, ita longe, late et circumferencialiter, prout dicti quinque mansi agri integri in villa Poszegowo in suis metis, limitibus et graniciebus sunt distincti, divisi et limitati ab aliis, pro centum marcis latorum grossorum Pragensis monete, numeri vero Polonicalis, quadraginta videlicet et octo grossos in quamlibet marcam computando, magnifico domino Petro de Bnin castellano Gneznensi⁴ et eius legittimis successoribus imperpetuum vendidit et coram nobis more solito rite et racionabiliter perpetuo resignavit, habendos, tenendos, possidendos, vendendos, comutandos, obligandos, alienandos et ad usus ipsius beneplacitos libere convertendos, prout sibi et ipsius legittimis successoribus melius et utilius videbitur expedire. Harum quibus sigilla nostra presentibus sunt subappensa testimonio literarum. Actum et datum in Sroda feria quarta proxima post dominicam Reminiscere anno Domini millesimo quadringentesimo quadragesimo, presentibus ibidem magnific(is), generos(is) et nobilibus Dobrogostio Colensky⁵, Thoma Quileczky⁶, Laurencio Bieczinsky⁷ et Thoma de ibidem⁸, Johanne Dambiczky⁹, Bogussio Chosuczky¹⁰ et aliis quampluribus fidedignis, testibus ad premissa vocatis specialiter et rogatis in fidem omnium premissorum.

¹Stanisław z Ostroroga, zob. wyżej, nr 1451/8.

²Koźmin, miasto w powiecie pyzdrskim. Przedpełk z K. i ze Stęszewa, zwany Mościcem, syn Mościca ze Stęszewa, starosta mosiński, odolanowski, zm. 1448/49 (zob. PSB XXII s. 137; WSB s. 497-498; GStar. s. 80).

³Pożegowo par. Mosina, tuż na pn.-zach. od Mosiny (Koz. 3 s. 79).

⁴Piotr z Bnina, zob. wyżej, nr 1423/4.

⁵Dobrogost z Kolna najpewniej ident. z późniejszym podsędkiem pozn. 1441-50, zm. 1450/51 (Spisy wlkp.; SHGPoz. II s. 258).

⁶Kwilcz, wieś par. na pd. od Sierakowa. Tomasz Kwilecki wyst. 1415-44 (SHGPoz. II).

⁷Bieczyny par. Głuchowo, na pn. od Czempinia. Wawrzyniec wyst. 1435-45, zaś jego brat Tomasz 1438-52 (SHGPoz. I).

⁸Bieczyny par. Głuchowo, na pn. od Czempinia. Wawrzyniec wyst. 1435-45, zaś jego brat Tomasz 1438-52 (SHGPoz. I).

⁹Dębicz par. Mączniki, tuż na pn.-wsch. od Środy (Koz. 2 s. 126). Jan wyst. 1424-49 (SHGWlkp.)

¹⁰Bogusław z Koszut (pomiędzy Kórnikiem a Środą) oraz z Pierzchna i Górki wyst. 1413-50 (Mies. Heraldyczny 6, 1913, s. 158; SHGWlkp.). Był m. in. wicesędzią w Poznaniu 1419 i wicestarostą Sędziwoja Ostroroga w Pyzdrach 1432-34 (GUrz. nr C 980, 547).

Dokument Nr 1502

Kraków, 29 lutego 1440

Król Władysław III potwierdza dokument króla Władysława Jagiełły zakazujący pobierania ceł od mieszczan pyzdrskich.

Kop.: Warszawa, AGAD, Metryka koronna, t. 23, s. 648-649. Wpis w transumpcie króla Zygmunta z daty: Kraków, 21 czerwca 1509. Tytuł: Privilegium super theloneum Pysdrense.
Reg.: MRPS IV, suppl. nr 731 (wg Kop.).

Wladislaus Tercius Dei gracia rex Polonie Lituanieque princeps supremus et heres Russie etc. significamus tenore presencium, quibus expedit universis, quomodo accedentes nostre maiestatis presenciam providi cives civitatis nostre Pysdrensis quandam litteram collende memorie serenissimi domini Wladislai regis Polonie, genitoris nostri charissimi, nobis obtulerunt et produxerunt humiliter supplicando, quatinus ipsis ex innata nobis regie maiestatis clemencia eandem litteram ratificare, innovare et confirmare dignaremur. Cuiusquidem littere tenor de verbo ad verbum sequitur et est talis:
[następuje dok. króla Władysława Jagiełły z daty: Kalisz, 16 kwietnia 1433 - KDW IX nr 1320].
[s. 649] Nos igitur peticionibus ipsorum tanquam iustis benigniter acclinati, predictam ipsorum litteram in omnibus suis punctis, articulis et clausulis in ea contentis ratam habentes atque gratam ex certa nostra sciencia ratificamus, innovamus, confirmamus et presentibus roboramus, decernentes ipsam robur perpetue obtinere firmitatis. Harum quibus sigillum nostrum presentibus est appensum testimonio litterarum. Datum Crac(ouie) feria secunda post Oculi anno Domini millesimo quadringentesimo quadragesimo¹. Ad relacionem magnifici Joannis de Coneczpolye Regni Polonie cancellarii².

¹Data zgodna z itinerarium królewskim.

²Jan Koniecpolski, zob. wyżej, nr 1394/5.

Dokument Nr 1503

Kraków, 2 marca 1440

I. N. Jan Rytwiański kanonik gnieźnieński i łęczycki ustanawia Mikołaja Leszczeńskiego swoim prokuratorem do spraw swej prebendy gnieźnieńskiej.

Kop.: Gniezno, AAG, Acta consistorii A 21, k. 88v-89. Wpis 11 maja 1440.

In nomine Domini amen. Sub anno a nativitate eiusdem millesimo quadringentesimo quadragesimo, indicione tercia, Sede Apostolica, ut dicitur, vacante¹ sacraque concilio Basiliensi presidente, die vero Mercurii secunda mensis Marcii, hora terciarum, in domo habitacionis providi Johannis Lubarth aurifabri in circulo Crac(ouiensi) sita², in mei notarii publici testiumque infrascriptorum ad hoc vocatorum specialiter et rogatorum presencia constitutus personaliter honorabilis vir, dominus Johannes de Rythwyani canonicus Gneznensis et Lanciciensis ac altarista in Zgerzs³, omnibus melioribus via, modo et forma, quibus melius et efficacius potuit et debuit, fecit, constituit, creavit ac solempniter ordinavit verum, certum, legitimum ac indubytatum procuratorem, actorem, factorem, negociorum suorum gestorem et nunccium specialem et generalem, ita tamen, quod specialitas generalitati non deroget nec vice versa, videlicet nobilem virum, dominum Nicolaum Lesczensky heredem de Lesczina, armigerum Gneznensis dyocesis⁴, presentem et onus huiusmodi procuracionis in se sponte suscipientem, dans et concedens dictus dominus constituens prenominato suo procuratori plenum mandatum et omnimodam potestatem omnes et singulos fructus, redditus, proventus, census, decimas, tam pecunyales, quam manipulares campestres ad canonicatus et prebendam suas in Gnezna spectantem et provenientem levandi, tollendi, percipiendi, decimandi, vendendi, exigendi de perceptis et levatis quittandi, processus quoscunque opportunos ac necessarios extrahendi et vigore eorundem omnes et singulos kmethones et censuarios dictorum canonicatuum et prebendarum suorum ac eorum quemlibet excom(un)icandi, denunciandi ac denunciacionem petendi et procurandi et ipsos et eorum cuilibet in absolucionem consenciandi necnon coram quoque iudice seu iudicibus spiritualibus vel secularibus ocasione dictorum fructuum et proventuum agendi, defendendi, libellum ac alyos proposiciones summarios offerrendi, legittime contestandi, iuramentum calumpnie prestandi, articulandi, testes, instrumenta et quevis genera probacionum producendi, ex adverso produci respondendi, videndi et a quibusvis gravaminibus illatis vel inferendis [k. 89] appellandi et provocandi appellacionemque huiusmodi parti adverse insinuandi et notificandi, unum vel plures procuratorem vel procuratores loco sui substituendi substitutosque nominandi et onus huiusmodi procuracionis in se vicibus iteratis reassumendi, presenti nichilominus procuratorio in suo robore duraturo et generaliter omnia et singula faciendi, exercendi et ordinandi, que in premissis et quolibet premissorum fuerint necessaria et opportuna, si talia sint, que mandatum magis exigant speciale et quo ipsemet constituens faceret vel facere posset, si premissis omnibus et singulis personaliter interesset. Insuper volens dictum suum procuratorem vel substitutum ab omni onere satisfaciendum relevare, promittens eciam ipse dominus constituens michi notario publico infrascripto vice et nomine omnium et singulorum, quorum interest vel intererit seu interesse poterit, per hoc instrumentum omnia et singula, que per dictum suum procuratorem vel substitutum ab eo acta, gesta vel ordinata fuerint, rata atque firma perpetuo tenere et habere, nec unquam contravenire verbo, facto vel in scriptis, per se vel per alium, sub omnium bonorum suorum mobilium et ymmobilium obligacione et ypoteca. Super quibus omnibus et singulis premissis prefatus dominus constituens peciit sibi fieri a me notario publico infrascripto confici unum vel plura publicum aut publica instrumenta. Acta sunt hec anno, indicione, pontificatu sedivacantis, die, mense, hora et loco, quibus supra, presentibus ibidem nobilibus Johanne Sokolowsky⁵ et Stanislao Pyekarka⁶, testibus circa premissa.
Et ego Gregorius Alberti de Michinicze clericus Wratislauiensis dyocesis, publicus imperiali auctoritate notarius⁷, quia predictis constitucioni, ordinacioni, ratihabicioni aliisque omnibus et^a singulis^a premissis, dum sic, ut premittitur, agerentur et fierent, unacum prenominatis testibus presens interfui eaque omnia et singula sic fieri vidi et audivi, ideo presens publicum instrumentum manu propria scriptum exinde confici et in hanc publicam formam redegi signoque et nomine meis solitis et conswetis consignavi, rogatus et requisitus, in fidem et testimonium omnium et singulorum premissorum.

^apowtórzone Kop.

¹Instrument wystawiony w Krakowie deklaruje uznanie destytucji papieża Eugeniusza IV. Hain, s. 168, wykorzystując tekst tego dok. (wpisany, jak wiemy, do księgi konsystorza gnieźn.) używa go mylnie jako argumentu, jakoby 2 marca 1440 i w Gnieźnie uznawano tę destytucję.

²Mieszczanin krak., złotnik Jan Lubart wspomniany także niżej, nr 1528/3, najpewniej ident. z Hannosem L. wyst. 1435 (Księgi przyjęć do prawa miejskiego w Krakowie 1392-1506, Kraków 1913, nr 4653), wyst. jeszcze 1453 (Arch. Metropolitalne w Krakowie, A. Off. Crac. 1, s. 480), por. też Cracovia artificum. Supplementa, Wrocław 1988, s. 38.

³Jan Rytwiański, bratanek prymasa Wojciecha Jastrzębca, zaopatrzony przez stryja w beneficja kościelne (m. in. altarie w łęcz. Zgierzu), potem starosta sandom. 1442-78, marszałek koronny 1462-77, kasztelan sandom. 1474-78 i wojewoda krak. 1477-78, zm. 1478/79 (Kor. III s. 437-438; Spisy młp.; PSB XXXIII s. 588-592).

⁴Mikołaj skądinąd nie znany, może z Leszczyn w Piotrkowskiem (Słownik geograficzny Królestwa Polskiego... V s. 172), które jednak najpewniej nie mają średniowiecznej metryki.

⁵Nie zidentyfikowani.

⁶Nie zidentyfikowani.

⁷Grzegorz nie zidentyfikowany, może z Mechnicy (niem. Mechnitz) koło Koźla (inf. dra Tomasza Jurka), nie znany też Luschkowi.

Dokument Nr 1504

Bnin, 4 marca 1440

I. N. Wymienieni dziedzice Błażejewa wyznaczają prokuratora do spraw toczonych przed konsystorzem gnieźnieńskim.

Kop.: Gniezno, AAG, Acta consistorii A 21, k. 68v-69. Wpis 12 września 1440.

In nomine Domini amen. Sub anno nativitatis eiusdem M^o CCCC^o XL^mo, indiccione tercia, pontificatus sanctissimi in Christo patris et domini nostri, domini Eugenii divina providencia pape quarti anno ipsius nono¹, die vero Veneris IIII^ta mensis Marcii, hora vesperorum vel quasi, in opido Bnyn et in sala inferiori domus habitacionis nobilium et generosorum dominorum Johannis, Petri et Alberti heredum in Bnyn² in meique notarii publici et testium infrascriptorum presencia constitutus personaliter nobilis dominus Vyschotha heres in Baszeyowo^a, armiger Poznaniensis dyocesis³, suo et fratrum suorum Johannis et Nicolai germanorum³ ac omnium et singulorum kmethonum, agros allodii ibidem in villa Bloszeyowo collencium, nominibus, parendo efficaciter diffinitive sentencie, dudum in causa inter olim nobilem dominum Andream patrem dictorum Vyschote, Johannis et Nicolai³ ex una et discretum dominum Andream tunc plebanum in Bnyn⁴, partibus ex altera, de et super decima manipulari de agris dicti allodii in Bloszeyowo per venerabilem dominum Benedictum de Modla, tunc vicarium et officialem eclesie metropolitane Gneznensis⁵ late, omnibus melioribus via, modo, forma, stilo et ordine, quibus potuit et debuit, fecit, constituit et ordinavit suum verum legittimum et indubitatum procuratorem, factorem et negociorum suorum gestorem, circumspectum magistrum Albertum Romanum advocatum causarum consistorii Gneznensis⁶ [k. 69], absentem tanquam presentem ad submittendum se et dictos suos fratres germanos ac kmethones, agros allodii in Bloszeyowo colentes, solvendi singulis annis plenariam manipularem decimam honorabili domino Nicolao Pyeczykabath plebano in Bnyn⁷ et suis pro tempore existentibus successoribus imperpetuum sub penis et censuris eclesiasticis, in ipsos nobiles Vyschotam, Jo(hannem) et Ni(colaum) fratres ac kmethones, agros allodii in Bloszeyowo pro tempore collentes, ferendis et promulgandis per reverendos in Christo patres et dominos episcopos Poznanienses et ipsorum vicarios et officiales necnon ad petendum et obtinendum absolucionis beneficium a quibuslibet excomunicacionum sentenciis prefati domini Benedicti tunc officialis Gneznensis, quibus prefati nobiles Vyschotha, Jo(hannes) et Ni(colaus) fratres ac ipsorum kmethones dictos agros collentes, ob non solucionem dicte decime manipularis fuerant irretiti, ac omnia et singula facienda, gerenda, exercenda, que in premissis et quolibet premissorum fuerint quomodolibet opportuna. Promittens idem nobilis Vyschota, suo et dictorum fratrum suorum Jo(hannis) et Ni(colai) ac kmethonum, agros allodiales in Bloszeywo^a collencium, (nominibus^b), michi notario solempniter stipulanti vice omnium et singulorum, quorum interest seu interesse quomodolibet in futurum poterit, omnia et singula, quecumque per dictum ipsorum procuratorem acta, gesta, facta et ordinata fuerint in premissis, rata, grata atque firma tenere et habere sub omnium bonorum suorum mobilium et inmobilium obligacione et ypoteca. Super quibus omnibus et singulis prefatus dominus Vischota a me notario publico infrascripto publica peciit sibi confici instrumenta. Acta sunt hec anno, indicione, pontificatus, die, mense, hora et loco, quibus supra, presentibus ibidem honorabilibus et nobilibus dominis Nicolao de Sch(ob)otha^c canonico⁸ et Alberto de Schamotuli altarista in eclesia cathedrali Poznaniensi⁹ ac Philipo de Droszewo armigero Gneznensis dyocesis¹⁰, testibus ad premissa vocatis specialiter et rogatis.
Et ego Nicolaus Johannis de Grodzysko clericus Poznaniensis dyocesis, imperiali publicus auctoritate notarius¹¹, quia dictis procuratoris constitucioni et ordinacioni aliisque omnibus et singulis premissis, dum sic, ut premittitur, fierent et agerentur, unacum prenominatis testibus presens interfui eaque sic fieri vidi et audivi, ideo hoc publicum instrumentum manu propria scriptum exinde confeci signoque et nomine meis solitis et conswetis consignando, in fidem et testimonium premissorum rogatus et requisitus.

^atak Kop.

^bbrak Kop.

^codczyt niepewny Kop.

¹O uznawaniu Eugeniusza IV w Wielkopolsce zob. dok. poprzedni, przypis 1.

²Bnin pod Kórnikiem. Dziedzice, synowie Mikołaja, bracia biskupa Andrzeja: Jan, potem kasztelan międzyrzecki 1450, Piotr, potem podstoli kal. 1447, kasztelan lędzki, wreszcie Wojciech (i ze Śmigla), potem kasztelan międzyrzecki (Spisy wlkp.).

³Błażejewo (Błożejewo) par. Bnin (potem par. własna), na pd. od Kórnika (Koz. 2 s. 26). Wyszota, Jan i Mikołaj synowie Andrzeja (wyst. 1416-37) w B. wyst. do 1446 (SHGWlkp.).

⁴Andrzej był plebanem w Bninie do 1436, kiedy to zrezygnował (KDW IX nr 1278).

⁵Benedykt z Modły, zob. wyżej, nr 1401/1.

⁶Wojciech Romanus, zob. wyżej, nr 1399/4.

⁷Mikołaj Pieczykabat (z pozn. rodziny mieszczańskiej tego nazwiska?), zapewne ident. z plebanem bnińskim tego imenia 1444 (niżej, nr 1655/18), altarystą w kościele par. Św. Marii Magdaleny w Poznaniu 1434, jeszcze wcześniej plebanem w Pniewach 1423-32 (KDW IX nr 1345/7).

⁸Zapewne Mikołaj syn Dobrogosta z Soboty (pomiędzy Poznaniem i Szamotułami) i z Knyszyna, kanonik pozn. 1439, kustosz pozn. 1441, wikariusz generalny i oficjał pozn. 1457-79, zm. 1479 (Now. I s. 732, II s. 211 n.).

⁹Wojciech syn Piotra mieszczanina z Szamotuł, notariusz publiczny 1420, prokurator w konsystorzu pozn. 1420, prepozyt kaplicy Św. Ducha pod Grodziskiem 1434, pleban w Buku 1440-44, altarysta w katedrze pozn. 1440 n., kustosz kolegiaty NMPanny w Poznaniu 1452-54 (KDW VIII nr 878/11, IX nr 1317/5).

¹⁰Filip z Droszewa, zob. wyżej, nr 1424/10.

¹¹Notariusz Mikołaj syn Jana z Grodziska (Wlkp.?) zapewne ident. ze studentem UJ 1432, por. też z notariuszem Mikołajem 1444 (niżej, nr 1673/4), a może i z Mikołajem wyst. w konsystorzu pozn. 1428 i pod Grodziskiem 1431 (KDW IX nr 1259/5).

Dokument Nr 1505

Kraków, 5 marca 1440

Król Władysław III nadaje miastu Poznaniowi prawo używania czerwonego wosku do pieczętowania dokumentów.

Or.: Poznań, WAP, Akta m. Poznania D 6. Pergamin 253 x 134 + 6 mm. Na pasku pergaminowym pieczęć sekretna wystawcy w czerwonym wosku (jak Gumowski, Pieczęcie, nr 24). Na odwrociu: Privilegium super ceram rubeam Wladislai 3 regis (XV? w.) i sygnatury (XVI-XVIII w.).
Wyd.: 1. Łukaszewicz, Obraz I s. 158 (z pomyloną datą roczną: 1400); 2. Wuttke nr 213 (wg wyd. 1).
Reg.: KDW V nr 656 (z błędną datą: 14 marca 1440).

//Wl/adislaus Tercius Dei gracia rex Polonie Lythwanieque princeps suppremus et heres / Russie etc. significamus tenore presencium, quibus expedit universis, quomodo volentes civitatem / nostram Poznaniensem aliis Regni nostri maioribus coequari civitatibus, ut ipsius incole intelli/gentes affeccionem nostram singularem, quam ad ipsos et predictam civitatem gerimus et nobis diligencius obediant et ad nostra obsequia fideliores reddantur ac prompciores, de nostrorum baronum consilio et assensu, concedimus atque damus tenore presencium mediante plenam facultatem ipsorum consulatui in sigillacione privilegialium et missilium aut aliarum quarumcumque literarum cera rubea uti et sigillare, quemadmodum alie capitales seu maiores Regni nostri civitates ea utuntur et sigillant, presentibus ad nostre tantummodo placitum voluntatis duraturis. Harum quibus sigillum nostrum est appensum testimonio literarum. Datum Cracouie die sabbato ante dominicam Letare anno Domini millesimo quadringentesimo quadragesimo¹.
Relacio magnifici Petri Woda de Sczekoczini Regni Polonie vicecancellarii².

¹Data zgodna z itinerarium królewskim.

²Piotr Woda ze Szczekocin, zob. wyżej, nr 1462/13.

Dokument Nr 1506

Kraków, 5 marca 1440

Król Władysław III przeznacza należne mu co roku od miasta Poznania 60 grzywien szosu na spłatę długów zaciągniętych w mieście przez króla Władysława Jagiełłę.

Or.: Poznań, WAP, Akta m. Poznania D 94. Pergamin 274 x 133 + 64 mm. Na pasku pergaminowym pieczęć sekretna (jak w dok. poprzednim), mocno zniszczona. Na odwrocie zapiski o treści i sygnatury (XVI-XVII w.).

//Wl//adislaus Tercius Dei gracia rex Polonie Lythwanieque princeps suppremus et heres Russie etc. / significamus tenore presencium, quibus expedit universis, quomodo famosis consulibus civitatis nostre / Poznaniensis ad extenuandum debita, in quibus ipsis serenissimus olim progenitor noster carissimus / remanserat obligatus, sexaginta marcas, quas nobis de exaccione, schoss dicta, annis singulis tenentur respondere, concedimus atque damus tollendas et percipiendas ac levandas ita diu, quousque feliciter constituemur in terra Maioris Polonie, de quibus sexaginta marcis ipsos quittamus per presentes. Harum quibus sigillum nostrum est appensum testimonio litterarum. Datum Cracouie die sabbato ante dominicam Letare anno Domini millesimo quadringentesimo quadragesimo¹.
Relacio magnifici Petri Woda de Sczekoczini Regni Polonie vicecancellarii¹.

¹Zob. dok. poprzedni.

Dokument Nr 1507

Gniezno, 9 marca 1440

Wymienieni sędziowie polubowni rozsądzają spór opata benedyktynów z Mogilna z Teodorykiem z Czarnotula o dziesięciny z Czarnotula.

Or.: Bydgoszcz, WAP, Klasztor Mogilno dok. 20. Pergamin 395 x ok. 290 + 37 mm, zniszczony, podarty, część środkowa przeżarta reagensem i rdzą, nieczytelna. Pięć pasków pergaminowych do przywieszenia pięciu pieczęci, nacięcie po szóstym pasku. Z. N.: jak Not. nr 169. Na odwrocie sygnatury: S 4, W 13 i późne streszczenia.

//^aIn nomine Domini// amen. Nos Predwogius de Grandi prepositus¹, Johannes de Czechel decanus² / ac Johannes de Brzostkowo cantor vicariusque in spiritualibus et officialis generalis sancte ecclesie Gneznensis³ necnon Jaracz Slowykowsky⁴, Wlotko / alias Walach de Lagewniky⁵ et Johannes de Budzislaw heredes⁶, arbitri, arbitratores et amicabiles compositores per et inter circumspectum magistrum Albertum Romanum causarum / consistorii Gneznensis⁷ ac venerabilis et religiosorum virorum, dominorum Petri abbatis monasterii in Mogilno ordinis sancti Benedicti⁸ et Stephani eiusdem ordinis fratris et plebani Sancti Jacobi ibidem in Mogilno⁹, procuratorem ad infrascripta legitime constitutum ab una et nobilem Theodoricum heredem in Czarnotyl¹⁰ partibus ab altera, de et super omnibus et singulis questionibus, litibus, causis, dissensionibus, odiis, rancoribus et displicenciis occasione decimarum per eundem nobilem Theodoricum in dicta villa Czarnotyl perceptarum, retentarum et usurpatarum necnon processuum in et contra eundem nobilem [Theodoricum^b] ac fatigarum et expensarum propter huiusmodi decimas hincinde factarum necnon omnibus et singulis exinde emergencis, incidenciis, dependenciis et connexis electi, assumpti et concorditer [nominati^b] per hoc presens publicum instrumentum compromissum et nostram sentenciam arbitralem in se continens notum facimus, quibus expedit universis, quomodo die data presencium prefati magister Albertus Romanus procurator dictorum dominorum abbatis et plebani in Mogilno ac nobilis Theodoricus in nostra notariique publici et testium infrascriptorum ad hoc vocatorum specialiter et rogatorum presencia personaliter hincinde constituti, volentes parcere sumptibus, fatigiis et expensis litium[que an^b]fractus amputare, de alto et basso, simpliciter et in totum, non coacti, non compulsi, nec aliquo [errore devio^b] seducti, sed de mera, unanimi et spontanea voluntate, in nos, ut et tamquam arbitros, arbitratores et amicabiles compositores presentis et onus huiusmodi compromissi [in se sponte suscipientes ...^b] premissorum compromiserunt et compromissum fecerunt, dantes et concedentes nobis arbitris et compositoribus memoratis plenam, liberam et expeditam facultatem [super huiusmodi compromisso arbitrandi^b], summarie, simpliciter et de plano sine strepitu et figura iudicii ipsis partibus presentibus vel absentibus vel una presente et alia absente ac ipsis partibus vel [earum altera vocatis vel non vocatis^b] die feriata vel non feriata, stando vel sedendo, scripto vel oraculo vive vocis quandocumque, ubicumque vel qualitercumque nobis arbitris placuerit, semel [quociens, tociens nobis arbitris videbitur^b] expedire solempnitate servata vel non servata iuxta [Deum^b] e[t iusticiam^b], auditis hincinde posicionibus, allegacionibus [....^c] partibus [.... ^d]ndi diffinendi [.......^e]llo vi[.....^d] tante vel ex [....^d]ccedere ac [......^e] aproba[......^f] [......^e] villa [......^e] [......^g] [......^e] sex ad [......^e] sex [......^e] Bartholomei festa se se[......^e] iudiciis [.......^e] racione dicte decime habitas [......^e] et sopimus sub eadem [......^e]gilno in stra[......^e] pena. Quamquidem sentenciam [......^e] predicte parte ibidem [......^e] et singulis suis capitulis [......^e] [......^e] articulis approba[.......^e] sentencie arbitrali parere et obedire submiserunt sub [....^h] dita. Lecta et in voce promulgata est hec nostra sentencia arbitralis [....^d] prefatum de dictorum nostrorum coarbitrorum voluntate et assensu, Gnezne in domo habitacionis nostre, anno Domini millesimo quadringentesimo quadragesimo [....^c] die Mercurii nona mensis Marcii, hora vesperorum vel quasi, presentibus ibidem honorabilibus et discretis dominis Andrea Wyerzbyanthe presbitero, notario publico¹¹, Nicolao [....^h¹²], Mathia Mathie de Ganszewa eciam notario publico Gneznensis diocesis¹³, testibus ad premissa vocatis specialiter et rogatis. In quorum omnium et singulorum fidem et testimonium premissorum presentes literas sive presens publicum instrumentum huiusmodi compromissi nostram sentenciam arbitralem in se continentes sive continens exinde fieri et per no[tarium ....^e]que et facti huiusmodi coram nobis scribam infrascriptum subscribi et publicari nostrumque prepositi, decani et cantoris prefatorum sigillarum appensione, dumtaxat de aliorum coarbitrorum consensu et voluntate iussimus communiri.
[Z. N] ^i-j

Et ego Johannes Alberti Romani clericus Gneznensis, publicus imperiali auctoritate notarius¹⁴, predictis omnibus et singulis premissis, dum sic, ut premittitur, fierent et agerentur, cum testibus prenominatis presens interfui eaque omnia et singula sic fieri vidi et audivi presentesque literas sive presens compromissi instrumentum manu alterius scriptum exinde confeci in hancque publicam formam redegi, signo et nomine meis solitis et consuetis consignavi sigillisque compromissariorum superius nominatorum roboravi et communivi rogatus et requisitus in fidem omnium et singulorum premissorum

^ainicjał wysokości połowy dokumentu Or.

^btekst zniszczony przez reagens chemiczny Or.; w nawiasie podano jedynie propozycje, opierające się tylko na analizie kontekstu, formularza i rozmiarów uszkodzenia tekstu

^ctekst zniszczony j. w., Or.; brak jednego lub dwóch wyrazów

^dtekst zniszczony j. w., Or.; brak około sześciu wyrazów

^etekst zniszczony j. w. Or.; brak kilku wyrazów

^fnastępuje 10 wierszy zupełnie zniszczonych przez reagens Or.

⁸następują dwa wiersze zupełnie zniszczone j. w., Or.

^htekst zniszczony j. w., Or.; brak około czterech wyrazów

^i-jinną ręką Or.

¹Przedwój z Grądów, zob. wyżej, nr 1435/1.

²Jan z Czechla, zob. wyżej, nr 1389/8.

³Jan z Brzostkowa, zob. wyżej, nr 1407/5.

⁴Słowikowo par. Rękawczyn, na pd.-wsch. od Trzemeszna. Jaracz wyst. także 1444 (Koz. 5 s. 314).

⁵Włodek Wałach z Łagiewnik, zob. wyżej, nr 1499/3.

⁶Budzisław Kościelny, wieś par. na pn.-zach. od Kleczewa (Koz. 4 s. 84). Jan zapewne ident. z Januszem synem podsędka kal. Bogusza 1435 n. lub Janem, bratankiem Bogusza, później kanonikiem pozn. (SHGWlkp.).

⁷Wojciech Romanus, zob. wyżej, nr 1399/4.

⁸Opat Piotr, ks. Stefan i Teodoryk z Czarnotula, zob. wyżej, nr 1401/2-4.

⁹Opat Piotr, ks. Stefan i Teodoryk z Czarnotula, zob. wyżej, nr 1401/2-4.

¹⁰Opat Piotr, ks. Stefan i Teodoryk z Czarnotula, zob. wyżej, nr 1401/2-4.

¹¹Andrzej syn Wierzbięty z Bartochowa, notariusz publiczny w Poznaniu 1428, w Gnieźnie 1440 (Not. nr 77).

¹²Mikołaj nie zidentyfikowany.

¹³Maciej syn Macieja z Gąsawy notariusz publiczny w Gnieźnie od 1431 (Not. nr 371).

¹⁴Jan syn Wojciecha Romanusa, zob. wyżej, nr 1493/24.

Dokument Nr 1508

Żnin, 11 marca 1440

Arcybiskup gnieźnieński mianuje kantora gnieźnieńskiego Jana z Brzostkowa swym wikariuszem generalnym i oficjałem gnieźnieńskim.

Kop.: Gniezno, AAG, Acta consistorii A 21, k. 53v i 55. Wpis 12 marca 1440.
Wzmianka: KDW V nr 655 (wg Kop.).

Vincencius Dei gracia sancte eclesie Gneznensis archiepiscopus et primas venerabili viro, domino Johanni de Brzosthkowo cantori eclesie nostre Gneznensis predicte¹, fratri nobis in Christo dilecto, salutem et sinceram in Domino caritatem. Ex quo venerabilis vir, dominus Stanislaus de Vscze decretorum doctor, vicarius in spiritualibus et officialis noster Gneznensis², prout Altissimo placuit de hac luce decessit et quia gravibus negociis certis adeo occupamur, quod ea, que ad nostrum pastorale spectant officium forumque eclesiasticum et nostram iurisdicionem concernunt, in nostra persona, prout deberemus, exequi comode non valemus, ideo de vestra legalitate et industria plurimum in Domino confidentes, vos officialem ac vicarium in spiritualibus nostrum generalem Gneznensem tenore presencium constituimus, facimus et ordinamus, datis vobis plenam et liberam potestatem de omnibus et singulis causis, tam civilibus, quam criminalibus, matrimonialibus, ^a-b

usurarum, testamentariarum decimarum

et quibuscumque aliis ad forum nostrum eclesiasticum, tam de iure, quam de conswetudine spectantibus, inter quascunque personas spirituales et seculares dyocesis nostre Gneznensis motis et movendis, intentis et intendentis, cognoscendi et eas tractandi, iudicandi, finiendi, decidendi et in statu, in quo dimisse fuerant vel pendent indecise, resumendi, declarandi, concludendi, sentencias interlocutorias et diffinitivas ferre(ndi) et pronunciandi ac easdem exequendi et debite execucioni demandandi, processus quoscunque necessarios, utpote monicionis, excomunicacionis sentencias in se continentes contra quascunque personas eclesiasticas, quam seculares, tam rebelles seu contumaces, quam de bonis mense nostre archiepiscopalis et aliarum quaruncumque personarum eclesiasticorum nostre Gneznensis dyocesis predicte illicite et temerarie ingerentes, emittendi et promulgandi easdemque aggrawandi et reaggrawandi, ab ipsis quoque excomunicacionum sentenciis simpliciter vel ad cautelam absolvendi, interdictum eclesiasticum, tam vigore statutorum provincialium, quam synodalium propter violacionem cimiterii^c, sanctorum locorum et violentam in clericos ordinatos manum iniecionem sive captivitatem personarum eclesiasticarum et ob despectum censure eclesiastice, in loca quecunque et personas, in quibus talia patrata fuerint, ferendi et ponendi ipsumque interdictum satisfactione habita seu recepta simpliciter vel ad cautelam seu ad tempora tollendi et relaxandi necnon rectoribus eclesiarum parrochialium ceterisque presbiteris curatis et non curatis auctoritatem nostram ordinariam, homines utriusque sexus deputatos ipsorum absolvendi et penitencias salutares iniungendi, dandi et [k. 55] concedendi, incorrigibiles quoque pro eorum excessibus quoscumque detinendi, arestandi, capiendi et incarcerandi ipsosque et eorum quemlibet secundum qualitatem et quantitatem excesuum ad tempora puniendi et castigandi omniaque et singula faciendi et exercendi, que officialium vicariumque in spiritualibus nostram Gneznensem generalem concernerent et que in premissis necessaria fuerint seu quomodolibet opportuna. Preterea vobis ebdomadariis eclesie nostre Gneznensis in virtute sancte obediencie et sub excomunicacionis pena mandamus, quatinus nostras huiusmodi constitucionem et ordinacionem in dicta eclesia nostra Gneznensi publicetis et insinuetis, ut homines dyocesis nostre Gneznensis predicte pro petenda sibi iusticia ad dictum officialem vicariumque in spiritualibus nostrum generalem confluant decetero et recurrant. In quorum omnium et singulorum fidem et testimonium premissorum presentes nostras constitucionis literas per Jo(hannem) notarium infrascriptum³ subscribi et publicari mandavimus nostrique sigilli appensione iussimus comuniri. Datum in Znen(a) die XI mensis Marcii anno Domini M^o CCCC^o XL^mo, indiccione tercia, hora terciarum, in curia nostra, presentibus ibidem honorabilibus viris Bodzantha in Nankowo canonico Lanciciensi⁴ et Bronisyo de Laskownicza rectore parrochialis eclesie in Ludonye⁵, testibus circa premissa.
Et ego Johannes Nicolai de Strzelcze clericus Gneznensis dyocesis, publicus imperiali auctoritate notarius³, quia predicte constitucioni aliisque omnibus et singulis premissis unacum prenominatis testibus presens interfui eaque omnia et singula premissa sic fieri vidi et audivi, ideo presentes literas aliis occupatus negociis per alium fideliter scribi procuravi meque eisdem manu propria subscripsi et in hanc publicam formam redegi, signo et nomine meis solitis et conswetis unacum appensione sigilli predicti reverendissimi in Christo patris, domini Vincencii Dei gracia archiepiscopi et primatis Gneznensis consignando, in fidem et testimonium omnium et singulorum premissorum.

^a-btak Kop.; por. różnice w podobnym formularzu dok. nr 1607

^ctak Kop.; lekcja poprawna, ale por. z dok. nr 1607, gdzie zamiast cimiterium występują emunitates

¹Jan z Brzostkowa, zob. wyżej, nr 1407/5.

²Stanisław z Uścia, zob. wyżej, nr 1435/10.

³Notariusz Jan syn Mikołaja ze Strzelc (których?) nie zidentyfikowany.

⁴Bodzęta z Jankowa, zob. wyżej, nr 1407/9, 1483/6.

⁵Bronisz z Laskownicy, zob. wyżej, nr 1480/5.

Dokument Nr 1509

Gniezno, 15 kwietnia 1440

Oficjał gnieźnieński informuje Stolicę Apostolską, że Proces z Piotrkowic apeluje od wyroku w sporze o patronat altarii w kościele parafialnym w Kościanie.

Or.: Poznań, AAP, D. perg. 33 (dawniej: Kościan - kościół parafialny A 3). Pergamin 510 x 272 + 36-43 mm, podarty, tekst miejscami nieczytelny. Z. N.: jak Not. nr 169, jedynie dwie skośne kreski długości kresek pionowej i poziomej. Nacięcie po pasku do przywieszenia jednej pieczęci.

//Sanctissimo in// Christo patri et domino, domino .. divina providencia sacrosancte Romane et universalis ecclesie summo pontifici¹ Johannes de Brzostkowo cantor vicariusque in spiritualibus et officialis sancte ecclesie / Gneznensis metropolitane generalis² oraciones devotas cum humili obediencia ad pedum oscula beatorum provolutus. Ad b(eatitudinis) v(estre) noticiam deduco per presentes, quomodo iam dudum venerabilis et egregius vir, magister Stanislaus de Vscze decretorum / doctor vicariusque in spiritualibus et officialis generalis Gneznensis, predecessor meus immediatus³ in causa, que coram eo inter nobilem, providos et discretos viros Processium heredem in Pyotrkowicze⁴ et Johannem Gruschka in / ecclesia Poznaniensi vicarium⁵, ipsius ad altare in honorem omnipotentis Dei sub titulisque et vocabulis gloriose Virginis Marie, sanctorum Stephani Prothomartiris, Fabiani et Sebastiani Martirum ac beate Barbare Virginis fundatum et erectum in ecclesia parochiali in Costen situm, Poznaniensis diocesis presentatum⁵ ab una ac Petrum Rodeberg⁶ et Petrum Herman cives de Costen⁷ necnon Stephanum Laurencii⁸, ipsorum ad id altare presentatum, de et super iure patronatus et presentandi eiusdem altaris et ipsius occasione partibus ab altera, in vim appellacionis ad sanctam sedem metropoliticam ecclesiamque Gneznensem a sentencia diffinitiva venerabilis viri, domini Jacobi de Grandi canonici et officialis Poznaniensis⁹ [......^a] predictis Rodeberg et Herman ac Stephano ipsorum presentato et contra Processium et Johannem vicarium, eius presentatum, predictos devolute vigore eiusdem appellacionis prescriptis partibus ad sui presenciam vocatis, cum eorundem procuratoribus rite procedens et legittime servatis certis terminis et dilacionibus in causa gravaminum et appelacionum observari solitis, iudice se partibus pronunciato competenti discussoque gravaminis articulo in appellacione predicta expresso continuatisque ulterius in negocio principali lite, legitime contestata, omnibus et singulis terminis substancialibus et dilacionibus necessariis per certa temporum intervalla, prout solus curie et consistorii Gneznensis acquirebat, in causa huiusmodi cum parcium predictarum procuratoribus concludentibus et secum concludi petentibus conclusit habuitque et haberi voluit pro concluso in eadem. Tandem vero dicto magistro Stanislao de Vscze decretorum doctore, officiali, predecessore meo, sicud Altissimo placuit, vita functo, ego Johannes de Brzostkowo cantor memoratus ad dicta vicariatus et officialatus officia succedens, causa eadem in eisdem punctis, clausulis et statu, in quibus coram eodem domino Stanislao de Vscze officiali, predecessore meo remanserat indecisa, debite resumpta, de novo cum eisdem procuratoribus concludentibus; concludens, visis primitus omnis et singulis actis acticatis, iuribus, privilegiis, instrumentis et munimentis dictisque et deposicionibus testium in huiusmodi causa coram domino Jacobo de Grandi canonico et officiali Gneznensi memorato in prima factis, productis et exhibitis, et in secunda instanciis coram prefato olim magistro Stanislao de Vscze officiali, predecessore meo, in terminis ad hoc statutis, repetitis et reproductis aliisque merito videndis ipsisque rite recensitis et equa lance iusticie discussis, de iurisperitorum consilio deliberacioneque intra me prehabita diligenti, ad meam duxi producendum sentenciam et processi eamque per ea, que vidi et cognovi, ac de presenti video et cognosco ex eisdem actis coram prefato domino Jacobo de Grandi officiali Poznaniensi ac venerabili viro, domino Boguslao preposito Sancti Spiritus ante Poznaniam, tunc locumtenente eiusdem domini Jacobi officialis¹⁰ factis et habitis, in scriptis tuli et promulgavi diffinitivam sentenciam dicti domini Boguslai locumtenentis confirmando tenorem, qui sequitur, continentem:
Christi nomine invocato pro tribunali presidentes et solum Deum pre oculis habentes, per hanc nostram sentenciam diffinitivam, quam ferimus in hiis scriptis, pronunciamus, diffinimus, decernimus et declaramus per honorabilem virum, dominum Boguslaum prepositum Sancti Spiritus ante Poznaniam, tunc locumtenentem venerabilis viri, domini Jacobi de Grandi canonici necnon vicarii in spiritualibus et officialis generalis protunc Poznaniensis in causa, que coram eo inter providos Petrum Rodeberg, Petrum Herman opidanos de Costan presentantes, et discretum Stephanum Laurencii de Stobnicza actu presbiterum⁸ ipsorum ad altare in honorem Dei omnipotentis sub titulo et vocabulo gloriose Virginis Marie, sanctorum Stephani Prothomartiris, Fabiani et Sebastiani Martirum ac beate Barbare Virginis, presentatum, ex una, et nobilem Processium de Pyotrkowicze heredem, armigerum Poznaniensis diocesis, presentantem ac discretum Johannem Gruschka vicarium perpetuum in ecclesia Poznaniensi ad dictum altare in ecclesia parochiali in Costen situm, ipsius consimiliter presentatum, auctoritate ordinaria, de et super iure patronatus et presentandi eiusdem altaris et eius occasione, partibus ex altera, vertebatur et nunc coram nobis in vim appellacionis vertitur, bene fuisse processum, sentenciatum et diffinitum ipsiusque sentenciam in huiusmodi causa latam atque processium^b habitum confirmandum fore et confirmamus, necnon pro parte dictorum Processii et Johannis Gruschka sue presentati ab ipso domino Boguslao et eius sentencia diffinitiva ad sanctam sedem metropoliticam Gneznensem male perperam fuisse et esse appellatum ipsiusque appellacionem huiusmodi minime valuisse neque valere opposicionesque, perturbaciones, molestaciones et impedimenta per ipsum nobilem Processium necnon discretum Johannem Gruschka ipsius ad dictam altare presentatum, Petro Rodberg, Petro Herman ac Stephano ipsorum presentato prestitas et prestita esse temerarias, illicitas et iniustas, ac presumptas temerariaque, illicita et iniusta ac ipsam presentacionem de persona dicti Johannis Gruschka facta(m) nullum robur momenti obtinere nec valere, et ideo prefatum Stephanum ad presentacionem prescriptorum Petri Rodberg et Petri Herman de dicto altari instituendum et investiendum fore et esse debere, ac pro institucione et investitura seu sentencie executorie remittendum fore et remittimus ad reverendum in Christo patrem et dominum loci ordinarium Poznaniensem, aut suum in spiritualibus vicarium prefatoque Processio et Johanni Gruschka suo presentato super premissis molestacionibus, inquietacionibus et perturbacionibus perpetuum silencium imponendum fore et esse ac imponimus per presentes, hac nostra sentencia diffinitiva mediante, condempnantes nichilominus prefatum Processium in expensis in utrisque instanciis in lite factis, quarum taxacionem nobis imposterum reservamus.
A quaquidem sentencia diffinitiva mox et incontinenti fuit et est pro parte dictorum nobilis Processii et Johannis Gruschka ad b(eatitudinis) v(estre) audienciam vestram verbo appellatum et apelli cum instancia postulati. Cui appellacioni, licet me credam, dante Domino, iustam tulisse sentenciam, ob reverenciam b(eatitudinis) v(estre) duxi deferendum humiliter et devote, eidem appellanti et apostolos petenti presentes literas pro apostolis reverentialibus concedendo. Lecta, lata et in scriptis pronunciata est hec mea sentencia diffinitiva et apostoli dati per me Johannem officialem prefatum hora terciarum pro tribunali sedentem in domo habitacionis mee, sub anno a nativitate Domini millesimo quadringentesimo quadragesimo, indiccione tercia, die vero quintadecima mensis Aprilis, presentibus ibidem circumspectis magistro Alberto Romano¹¹, [Petro de B^c]nyn¹², Stanislao Gosdz¹³ [...........^d] procuratoribus causarum consistorii Gneznensis, testibus circa premissa. In quorum omnium fidem et testimonium premissorum presentes literas exinde fieri et per notarium publicum nostrumque et cause huiusmodi coram me [scribam^c] subscribi et publicari mandavimus nostrique officialatus sigilli appensione iussi communiri.
[Z. N]. ^e-f

Et ego Johannes Alberti Romani clericus Gneznensis, publicus imperiali auctoritate notarius ac coram prefato venerabili domino Johanne de Brzostkowo cantore vicarioque in spiritualibus et officiali sancte Gneznensis eclesie generali causarum et facti huius scriba¹⁴, quia predictis sentencie diffinitive pronuncciacioni, leccioni, appellacioni et superappellacionis peticioni et ipsorum decreto aliisque omnibus, dum sic, ut premittitur, fierent et agerentur, cum testibus prenotatis presens interfui eaque omnia et singula sic fieri vidi et audivi, ideo presentes literas manu alterius scriptas exinde confeci, in hancque publicam formam redegi, signo et nomine meis solitis et consuetis consignavi officialatusque sigilli appensione communivi rogatus et requisitus in fidem omnium et singulorum premissorum

^adziurka Or.

^btak Or.

^cdziura Or.

^dkilka wyrazów zatartych Or.

^e-finną ręką Or.

¹Zastąpienie imienia papieskiego dwiema kropkami, używanymi w kancelariach kościelnych w wypadku, gdy nie znano imienia adresata, wskazuje najpewniej, że oficjał nie chciał się deklarować przy papieżu Eugeniuszu IV lub Feliksie V.

²Jan z Brzostkowa, oficjał i wikariusz generalny gnieźn. od 11 marca 1440, zob. wyżej, nr 1407/5.

³Stanisław z Uścia, zob. wyżej, nr 1435/10.

⁴Piotrkowice par. Czempiń, na zach. od Czempinia. Proces wyst. 1428-1440 (KDW IX nr 1298/2).

⁵Jan Gruszka z Pawłowic pisarz i adwokat w konsystorzu pozn. 1416, notariusz publiczny, wikariusz wieczysty i altarysta w katedrze pozn., pleban w Skórzewie 1423-31, w Pniewach 1435-42, Niepruszewie 1442-47, na pozn. Śródce 1447, zm. 1451/52 (KDW IX nr 1179/10). O altarii w kościele par. w Kościanie zob. SHGPoz. II s. 383.

⁶O sporze o altarię i jego stronach zob. SHGPoz. II s. 383. Stefan syn Wawrzyńca ze Stobnicy (miasteczko na pn. od Szamotuł, Koz. 3 s. 253) wyst. jako altarysta 1436 - ok. 1443 (SHGPoz. l. c.).

⁷O sporze o altarię i jego stronach zob. SHGPoz. II s. 383. Stefan syn Wawrzyńca ze Stobnicy (miasteczko na pn. od Szamotuł, Koz. 3 s. 253) wyst. jako altarysta 1436 - ok. 1443 (SHGPoz. l. c.).

⁸O sporze o altarię i jego stronach zob. SHGPoz. II s. 383. Stefan syn Wawrzyńca ze Stobnicy (miasteczko na pn. od Szamotuł, Koz. 3 s. 253) wyst. jako altarysta 1436 - ok. 1443 (SHGPoz. l. c.).

⁹Jakub z Grądow, zob. wyżej, nr 1389/1. Oficjałem pozn. był w l. 1435-37.

¹⁰Bogusław wiceoficjał pozn., zob. wyżej, nr 1384/4, 1460/14.

¹¹Wojciech Romanus, zob. wyżej, nr 1399/9.

¹²Piotr z Bnina, zob. wyżej, nr 1399/10.

¹³Stanisław Goźdź, zob. wyżej, nr 1401/14.

¹⁴Jan syn Wojciecha Romanusa, zob. wyżej, nr 1493/24.

Dokument Nr 1510

(Nowy) Sącz, 20 kwietnia 1440

Król Władysław III zapisuje 50 grzywien na wsi Rogoziniec sędziemu poznańskiemu Abrahamowi ze Zbąszynia.

Or.: Warszawa, AGAD, dok. perg. 452. Pergamin 247 x 135 + 32 mm, skasowany. Na pasku pergaminowym pieczęć wystawcy w czerwonym wosku (jak Gumowski, Pieczęcie, nr 24). Na odwrocie informacje o treści i sygnatury (XVI-XVII w.).

Wladislaus Tercius Dei gracia rex Polonie ac electus Regni Hungarie / Lithwanieque princeps supremus et heres Russie etc. significamus tenore presencium / universis, quomodo pensatis per nos multiplicibus obsequiis et pure fidei meritis, / quibus celsitudini nostre magnificus Abraham de Dzbanschin¹ cessit ad gratum et aucta fide cedere poterit gracior^a in futurum, ut huius rei grata favore nostro prosequatur, reddatur quoque ad huiusmodi servicia prompcior studio ampliori, sibi in et super villa nostra Rogoszinecz districtus Costanensis² quinquaginta marcas monete et numeri Polonicalium damus et inscribimus per presentes, per ipsum et eius posteros, cum omnibus utilitatibus, fructibus, censibus, redditibus, proventibus, agris, pratis, silvis, mericis, fluminibus, piscinis, lacubus, molendinis, emolimentis et obvencionibus universis habendas, tenendas, utifruendas et possidendas quiete, ita diu, quousque sibi vel suis posteris prefate quinquaginta marce per nos vel successores nostros ex integro persolvantur, quibus exsolutis, dicte ville possessio ad nos et successores nostros devolvetur pleno iure. Stacionibus nostris semper salvis. Harum quibus sigillum nostrum est appensum testimonio literarum. Datum in Sandecz feria quarta proxima post Jubilate anno Domini M CCCC quadragesimo³.
Relacio magnifici Petri R(egni) P(olonie) vicecancellarii⁴.

^atak Or., zamiast graciosius

¹Abraham ze Zbąszynia, zob. wyżej, nr 1393/3.

²Rogoziniec, zob. wyżej, nr 1461/2.

³Data zgodna z itinerarium królewskim.

⁴Piotr Woda ze Szczekocin, zob. wyżej, nr 1462/13.

Dokument Nr 1511

Kieżmark, 27 kwietnia 1440

Król Władysław III nakazuje zawiesić terminy sądowe Borka z Osiecznej.

Kop.: Poznań, WAP, Kościan Z. 12, k. 210. Wpis 7 czerwca 1440 (wg Or.).

Wladislaus Dei gracia rex Polonie ac electus Regni Hungarie etc. Iudici, subiudici, camerariis, dignitariis et officialibus quibuscumque in districtibus Costensi et Pysdrensi constitutis, presentibus requirendis, fidelibus nostris dilectis, graciam regiam et favorem. Fideles nostri dilecti! Quia nobilis Borek de Ossyeczna miles noster grate dilectus¹ nobiscum ad Regnum Hungarie est equitaturus pro nostra felici corone eiusdem Regni adepcione, eapropter vobis seriose habere omnino volentes mandamus, quatenus prefatum Borkonem, quousque ab inde redierit, nulla debeatis iudicare racione, gracie nostre sub obtentu. Secus facere non ausuri. Datum in Keszmark feria quarta proxima post festum sancti Georgii anno Domini etc. quadragesimo².
Relacio magnifici Petri de Schczekoczini R(egni) P(olonie) vicecancellarii³.

¹Osieczna, miasto w powiecie kościańskim. Borek, syn(?) Andrzeja z Gryżyny wyst. 1413-41 (SHGWlkp.).

²Pobyt w Kieżmarku na Spiszu zgodny z itinerarium królewskim.

³Piotr ze Szczekocin, zob. wyżej, nr 1462/13.

Dokument Nr 1512

Kalisz, 27 kwietnia 1440

Starosta generalny Wielkopolski zaświadcza, że Jan ze Śliwnik zapisał czynsz Maciejowi kaznodziei w kolegiacie NMPanny w Kaliszu.

Kop.: 1. Kraków, Muzeum Narodowe, jak niżej, dok. nr 1518, w or. transumpcie arcybiskupa Wincentego Kota z Dębna; 2. Kraków, Bibl. PAN, rkps 9175 (Księga formularzowa, j. w., nr 1381), s. 786-787. Wpis w transumpcie j. w.; 3. Tamże, rkps 9176, s. 9, w transumpcie j. w.

Uw.:Dok. wydajemy wg Kop. 1.

Stanislaus de Ostrorog subdapifer Calisiensis et capitaneus Maioris Polonie generalis¹ significamus tenore presencium universis presentibus et futuris, quomodo ad nostram aliorumque eiusdem terre nobilium presenciam veniens nobilis Johannes heres de Slywniky² non compulsus, non coactus neque aliquo alio sinistro modo seductus, quinymmo sanus mente pariter et corpore existens, usus amicorum suorum consilio sano et matura deliberacione prehabita, in et super totali sua villa predicta Slywniky, in districtu Calisiensi sita², quatuor marcas communis monete census annui super quodlibet festum beati Martini Pontificis gloriosi [I1 XI] solvendas pro sexaginta marcis eiusdem communis bone et valentis monete et numeri Polonicalis consweti, quadraginta videlicet et octo grossos in quamlibet marcam computando, honorabili domino Mathie predicatori ecclesie collegiate Sancte Marie Calisiensis³ ac ipsius successoribus tytulo reempcionis alias na wederkoff perpetue vendidit et coram nobis more solito, rite et racionabiliter perpetuo na wederkoff^a resignavit, per eundem dominum Mathiam et eius successores habendas, tenendas, utifruendas, possidendas, sublevandas, tollendas, donandas et ad usus proprios libere convertendas, prout sibi et suis successoribus melius et utilius videbitur expedire, tamdiu, quousque prefatus census quatuor marcarum per predictum nobilem Johannem de Slywniky vel suos successores legittimos pro prefatis sexaginta marcis bone communis monete in Regno currentis liberabitur et redimetur. Harum quibus sigilla sunt nostra presentibus subappensa testimonio litterarum. Actum et datum in Calisszs feria quarta proxima ante Jacobi et Philippi Apostolorum anno Domini millesimo quadringentesimo quadragesimo, presentibus ibidem honorabili et nobilibus Derslao de Czechel canonico in ecclesia collegiata Sancte Marie Calisz(iensi)⁴, Stanislao Krowiczsky⁵, Nicolao Gaczsky⁶, Thoma Gelitowsky⁷, Naczkone de Czechel⁸, Alberto de Blasky⁹ et aliis quampluribus fidedignis, testibus ad premissa vocatis specialiter et rogatis in fidem et testimonium omnium premissorum.

^atak powtórzone Kop. 1

¹Stanisław z Ostroroga, zob. wyżej, nr 1451/8.

²Śliwniki, dziś Śliwniki Stare par. Skalmierzyce, na pd.-zach. od Kalisza (Koz. 1 s. 285, 3 s. 726). Jan zapewne ident. z wyst. 1438 (Roty IV nr 1078), 1440 (niżej, nr 1518) i 1446 (SHGWlkp.).

³Kaznodzieja Maciej nie zidentyfikowany.

⁴Dziersław z Czechla, zob. wyżej, nr 1493/5.

⁵Stanisław z Krowicy (zob. wyżej, nr 1493/16) wyst. także 1433 i 1444 (KDW IX nr 1323/7).

⁶Zapewne Gać Powęzowa, wieś par. na pn. od Błaszek (Koz. 4 s. 210, 5 s. 194), gdzie Mikołaj wyst. także 1444 i 1445 (SHGWlkp.).

⁷Jelitów par. Pogrzybów, na pd.-wsch. od Raszkowa w Kaliskiem (Koz. 2 s. 258, 4 s. 310). Tomasz wśród licznych właścieli J. wyst. także 1428 i 1435 (Roty IV nr 734; SHGWlkp.).

⁸Czechel par. Kucharki, na pn.-zach. od Kalisza. Naczko, Niczko, Naciek wyst. 1421-44 (SHGWlkp.).

⁹Błaszki w powiecie sier., pomiędzy Kaliszem a Sieradzem (Koz. 7 s. 21). Wojciech skądinąd nie znany; Kop. 2 ma tu zresztą Wojciecha z Kalisza!

Dokument Nr 1513

Kalisz, 3 maja 1440 (1444?)

Arcybiskup gnieźnieński udziela inwestytury na altarię w kolegiacie NMPanny w Kaliszu oficjałowi kaliskiemu Ninocie.

Kop.: Kraków, Bibl. PAN, rkps 9175 (Księga formularzowa, j. w., nr 1381), s. 613-614. Tytuł: Provisio archiepiscopi cum investitura.

Uw.:Indykcja VII wskazuje raczej na rok 1444, nie 1440. Z 1444 r. zgadza się też itinerarium arcybiskupie: w 1440 r. Wincenty Kot znajdował się pomiędzy Tumem a Chruścinem (Hain s. 46). Lista świadków nie przynosi rozwiązania pytania o datę.

Vincencius Dei gracia sancte ecclesie Gneznensis archiepiscopus et primas discret(o) vir(o) N. ebdomader(io) chori ecclesie collegiate Sancte Marie Calischiensis¹ aliisque presentibus requirendis salutem in Domino. Quia vaccan(te) altar(ia) in dicta ecclesia collegiata Calisiensi sub tytulo et vocabulo Beatissime Virginis Marie et Omnium Sanctorum per mortem et obitum discreti Nicolai Clinonis, ultimi et immediati possessoris eiusdem², cuius provisio et quevis alia disposicio ad nos dinoscitur pertinere pleno iure, honorabili Nynothe officiali nostro Calisiensi³, tamquam bene merito canonice providimus de eodem ipsumque per manus nostre capiti suo imposicionem instituemus et investivimus de eodem ac tenore presencium providemus, investivimus et instituimus, curam spiritualium et administracionem temporalium sibi comittentes. Quocirca vobis in virtute sancte obediencie et sub excommunicacionis pena mandamus, quatenus cum prefato Nynotha taliter instituto ad dictam ecclesiam collegiatam Sancte Marie Calisiensis personaliter descendentes, ipsum in et possessionem omnium pertinenciarum et iurium dicte altarie realem, actualem et corporalem inducatis et ponatis, facientes sibi de omnibus et singulis censibus, redditibus et obvencionibus universis, quomodolibet ad dictam altariam spectantibus per eos, ad quos pertinet, integre et plenarie responderi. In quorum omnium [s. 614] et singulorum fidem et testimonium premissorum presentes nostras provisionis et institucionis literas per notarium nostrum infrascriptum scribi et publicari nostrique appensione sigilli mandavimus co(mm)uniri. Actum et datum in Calisch, in curia nostra archiepiscopali Calisiensi anno Domini M^o CCCC^o XL^o, indicione septima, die vero III mensis Maii, hora vesperorum vel quasi, presentibus ibidem honorabilibus dominis Martino de Tharnowo canonico ecclesie collegiate Wyelunensis⁴ et Nicolao Cucharsky cappellanis curie nostre⁵ et aliis quampluribus fidedignis, testibus circa premissa.
Et ego Jacobus Stanislai de Cowalewicze clericus Gneznensis diocesis, publicus imperiali auctoritate notarius et coram memorato reverendissimo in Christo patre, domino Vincencio Dei gracia sancte ecclesie Gneznensis archiepiscopo et primate presentis facti scriba⁶, quia predictis provisioni et institucioni aliisque omnibus et singulis premissis dummodo^a, ut premittitur, agerentur et fierent, unacum prenominatis testibus presens interfui eaque omnia et singula sic fieri vidi et audivi, ideo presentes provisionis literas manu propria scriptas exinde confeci et in hanc publicam formam redegi, signo et nomine meis solitis et conswetis unacum appensione sigilli prelibati reverendissimi patris, domini Vincencii archiepiscopi et primatis consignavi in fidem et testimonium omnium et singulorum premissorum.

^atak Kop., zamiast dum sic

¹Nie zidentyfikowani.

²Nie zidentyfikowani.

³Ninota (z Kościerzyna par. Glesno w ziemi nakielskiej), student UJ 1419, fundator altarii w katedrze gnieźn. 1446 (Kor. III s. 94), jako oficjał kal. i zarządca arcybiskupiego klucza w Opatówku wyst. także 4 kwietnia 1446 (mat. KDW), w tymże roku wyst. jako oficjał kal. i pleban w Małyniu nad Nerem w ziemi sier. (Bibl. PAN Kraków, rkps nr 9175, s. 96), nie żył już 8 kwietnia 1448 (mat. KDW).

⁴Marcin z Tarnowa, zob. wyżej, nr 1480/6.

⁵Mikołaj Kucharski ze Zdun, kapelan arcybiskupi, pleban w Maruszewie, wyst. jeszcze 1448 (Acta capitulorum I nr 1758, II nr 711; Hain s. 140).

⁶Jakub z Kowalewic, zob. wyżej, nr 1405/14.

Dokument Nr 1514

Wierzenica, 5 maja 1440?

Piotr Polak z Lichwina starosta podolski, tenutariusz Rogoźna i Śremu, zobowiązuje się zapłacić dług Marcinowi Zajączkowskiemu.

Kop.: Poznań, WAP, Poznań Z. 14, k. 217v. Wpis 24 września 1443.

Uw.:O dacie zob. niżej, przypis 3.

Nos Petrus de Wylfyn heres in Maiori Wyerzenicza et capitaneus terre Podolie necnon tenorista Rogoszno, Srzem etc.¹ publice recognosco litera cum presenti, quibus expedit universis, tam presentibus, quam futuris, quia sum debitus et teneor veri debiti tricenta marcas cum triginta marcis latorum grossorum monete bone Pragensis, numeri vero Polonicalis, computando in quamlibet marcam quadraginta octo grossos, nobili Martino Zayanczkowsky heredi in Przetoczno² et suis legittimis successoribus dare et solvere super festum Nativitatis Christi nunc proxime venturum [25 XII]. Quod absit, si prefatas pecunias non darem aut solvere non curarem super terminum prescriptum, videlicet trecenta marcas cum triginta marcis latorum grossorum, extunc quodcumque dampnum prefatus Martinus vel eius legittimi successores acciperent, hoc dampnum non debet fore eorum, sed meum prescripti Petri, sed promitto sub fide et honore solvere et dare prefatas pecunias super terminum prescriptum pariter cum dampnis. Eciam promitto eum et eius successores nullo iure evadere, seculari nec spirituali nec composicione terrestri, nec mandatis regis, nec aliquo iure, quod michi videlicet Petro esset proficuum et eis nociwm inter celum et terram, inter christianos aut Iudeos citando, equitando, legando, sed promitto solvere et dare prefato Martino vel eius legittimis successoribus prefatas pecunias super terminum pretactum. In cuius rei testimonium sigillum meum presentibus est appensum. Actum et datum in Maiori Wyerzenicza³ in die Ascensionis Domini anno Domini millesimo CCCC^mo quadragesimo.

¹Piotr Polak, zob. wyżej, nr 1439/1.

²Marcin Zajączkowski, zob. wyżej, nr 1458/1.

³Wierzenica, wieś par. na pn.-wsch. od Poznania (Koz. 3 s. 385, 5 s. 461-462). Była wówczas w posiadaniu Piotra Polaka. Data dok. budzi jednak wątpliwości: tę samą datę nosi bowiem dok. Piotra Polaka wystawiony w Kamieńcu Podolskim (MRPS IV, suppl. nr 738).

Dokument Nr 1515

Poznań, 1 czerwca 1440

Wymienieni uczestnicy roczku sądowego w Poznaniu informują sędziego i podsędka poznańskich, że rozsądzili sprawę Tomasza z Bieczyn i jego matki Anny dotyczącą Srocka Wielkiego.

Or. nie znany. Spisany był na papierze, pieczętowany pieczęcią do pozwów.

Kop.: Poznań, AAP, Acta consistorii 23, k. 157-157v. Wpis 19 września 1440 w potwierdzeniu sędziego pozn. Abrahama Zbąskiego, z daty: Poznań, 9 czerwca 1440 - por. niżej, dok. następny.
Wyd.: Acta capitulorum II nr 1092 (wg Kop.).

Magnificis et strennuis dominis Abrahe de Zbansin iudici¹ et Petro Scora de Gay subiudici Poznaniensibus generalibus², Johannes Comorniczsky burgrabius Poznaniensis³, Zacharias Pyaskowsky palatini⁴, Petrus Vatha de Cosiczino iudicis⁵, Vincencius de Zborowo subiudicis⁶, Johannes de Maiori Ruschicze subcamerarii⁷ et Vincencius Schokolowsky vexilliferi dominorum locatenentes⁸ sincere amicicie continuum incrementum. Magnifici et strennui domini! Noveritis, quod dum in terminis particularibus feria quarta infra octavas Corporis Christi in monasterio fratrum predicatorum Poznanie presidebamus iudicio in regali iudicando anno Domini ubi supra⁹, ibidem veniens nobilis Thomek de Byeczini¹⁰ coram iudicio recognovit, quia habet solvere decem marcas mediorum grossorum generose domine Anne matri sue de hereditate Maiori Srzodsko¹¹ sortis sue super kmethonibus, agricolis ipsius medietatis hereditatis Maioris Srzodsko, super quodlibet festum sancti Martini Confessoris gloriosi [11 XI] singulis annis continue se sequentibus sub penis magnis, quod (si) huiusmodi censum decem marcarum sibi ad hoc tempus solvere neglexerit vel noluerit, extunc habebit ipsum, tam pro pecuniis principalibus, quam eciam pro penis super Magna Srzodsko inpignorare, et super hoc domina Anna adiudicatum solvit, prout in libro terrestri de verbo ad verbum est inventum et presentibus consignatum. Propter quod vestras magnificencias affectamus et petimus sincero ex affectu, quatenus sibi vestram literam adiudicatoriam sigillis vestris roboratam dare dignemini [k. 157v] super premissis, prout aliis terigenis dare consuevistis, prout est moris, iuris et consuetudinis terestris. Actum et datum anno, loco et testibus suprascriptis, citatorio sub sigillo.

¹Abraham ze Zbąszynia, zob. wyżej, nr 1393/3.

²Piotr z Gaju, zob. wyżej, nr 1381/10.

³Komorniki par. Tulce, na pd.-zach. od Kostrzyna. Jan wyst. 1418-47, burgrabia pozn. 1434-36, 1440, wicewojewoda pozn. 1442 n. (SHGPoz. II s. 271-272).

⁴Zachariasz z Piaskowa, zob. wyżej, nr 1381/14.

⁵Piotr Wata z Kosiczyna wyst. 1408-47, wicesędzia pozn. 1437-40 (KDW IX nr 1121/15).

⁶Wincenty ze Zborowa, zob. wyżej, nr 1423/8.

⁷Rusiec par. Dziewierzewo, na pd. od Kcyni (Koz. 1 s. 263). Jan jako wicepodkomorzy pozn. wyst. 1440-46 (GUrz. nr C 1040).

⁸Wincenty Sokołowski z Sierosławia (par. Lusowo), wyst. od 1424?, był wicechorążym pozn. 1440-43 (GUrz. nr C 1058), nie wiemy czy tożsamy z jeńcem pod Chojnicami 1454 (M. Biskup w Przeglądzie Hist. 56, 1965, s. 98).

⁹Pozn. roki sądowe potwierdzone w księdze ziemskiej pozn. (Poznań, WAP, Poznań Z. 14, k. 78v n.).

¹⁰Tomasz z Bieczyn, zob. wyżej, nr 1501/8

¹¹Srocko Wielkie par. Głuchowo, na pn. od Czempinia (Koz. 3 s. 240). Anna skądinąd nie znana.

Dokument Nr 1516

Poznań, 9 czerwca 1440

Sędzia poznański publikuje wyrok poznańskiego roczku sądowego dotyczący Srocka Wielkiego.

Kop.: Poznań, AAP, Acta consistorii 23, k. 157-157v. Wpis 19 września 1440 (wg Or.?).
Wyd.: Acta capitulorum II nr 1092 (wg Kop.).

Nos Abraham Glowacz heres in Zbansin, iudex Poznanienis generalis¹ significamus tenore presencium, quibus expedit, quomodo sub anno Domini M^o CCCC^o XL^mo feria quinta proxima post dominicam, in qua decantatur: Factus est Dominus, in domo habitacionis nostre in Poznania sedebamus cum nobilibus viris, dominis Petro Vatha de Cosiczino² et Johanne de ibidem³, Henrico de Borzuslaw⁴, Jacussio de Cikowo⁵, Hinczka de Gosczichowo⁶, Johanne de Lanky heredibus⁷ sedebamus^a, presentata est nobis una litera papirea apperta, sigillo citatorio Poznaniensis sigillata, huius sub tenore:
[następuje dok. roczku pozn. z daty: Poznań, 1 czerwca 1440 - wyżej, nr 1515].
[k. 157v] Nos igitur iudex prefatus visa sufficienti attestacione tenoremque presentis litere exaudientes et plenarie inteligentes, solum Deum pre oculis habentes, presentem literam ex informacione et peticione dominorum speciali tunc nobiscum sedencium duximus confirmandam, decementes ipsam robur opptinere perpetue firmitatis. In cuius rei testimonium sigillum nostrum et domini Petri Scora de Gay subiudicis Poznaniensis⁸ presentibus sunt appensa. Actum et datum in Poznania anno, die et loco, quibus supra, testibus, quibus supra.

^atak powtórzone Kop.

¹Abraham ze Zbąszynia, zob. wyżej, nr 1393/3.

²Piotr Wata z Kosiczyna, zob. dok. poprzedni.

³Jan z Kosiczyna wyst. 1408-44 (SHGPoz. II s. 323).

⁴Borzysław par. Ptaszkowo, na pd.-wsch. od Grodziska Wlkp. Henryk, Jędrzych, wyst. 1434-56, burgrabia kal. 1448-50 (SHGPoz. I s. 100).

⁵Cykowo par. Kamieniec, na pd.-wsch. od Grodziska Wlkp. Jakub, Jakusz, wyst. 1440-50 (ib. s. 270).

⁶Goździchowo par. Łęki, na pd.-wsch. od Grodziska Wlkp. Hinczka wyst. tylko tutaj (ib. s. 602).

⁷Łęki Wielkie, wieś par. na pn.-zach. od Kościana. Jan wyst. 1416-47 (SHGPoz. III s. 36).

⁸Piotr z Gaju, zob. wyżej, nr 1381/10.

Dokument Nr 1517

[Poznań], 17 czerwca 1440

Władze miasta Poznania zaświadczają, że Wiąchna Węglarka zapisała czynsz na swoim ogrodzie na Winiarach klasztorowi dominikanek poznańskich.

Or.: Poznań, WAP, Kl. Dominikanek Poznań D 7 (A 5). Pergamin 209 x 120 + 24 mm, na górze, przy inicjale, dziura w tekście. Nacięcie po pasku do przywieszenia pieczęci. Na odwrocie daty oraz współczesny reg. częściowo zatarty: quindecim marcas super orto in Vinari [....]

Nos infrascri[pti Johann]es Phafkonis proconsul¹, Johannes Ponyeczki², Albertus Gerlin³, Pau/lus Cros⁴, Joh[annes Grzim]ala⁵, Johannes Bheme⁶ et Wirabyantha institor⁷, consules civitatis / Poznaniensis publice [profi]temur per presentes, quod in presencia nostra scabinorumque ville nostre Vinari, / videlicet Petri Korczbok, Thomal, Petri Karznik, Michaelis Natstawek iudicio in bannito, cui Pyochno concivis noster, predicte ville scultetus hereditarie presidebat⁸, per suum substitutum personaliter constituta provida Wyąchna Wąglarka⁹ sana corpore et compos racionis^a, non compulsa, non coacta neque aliquo errore seducta, sed matura deliberacione prehabita, cum consilio amicorum suorum donavit, dedit et presentibus resignavit quindecem marcas bonorum mediorum grossorum monete et numeri Polonicalis, quadraginta octo grossos marcam in quamlibet computando, in et super orto suo in predicta nostra willa Winari inter Byala Broda ex una et Przybkowa⁸ parte ex altera sito, religiosis ac devotis monialibus ad claustrum Sancte Katherine intra muros Poznanienses eviterne possidendum, sub tali tamen condicione, quod predicte moniales debent predictam Wyąchnam aput se conservere ad tempora vite sue eidem dignerium alias obrok, victus et amictus racione predicte donacionis amicabiliter tribuendo, post mortem vero predicte Wyąchne moniales antedicte debent censum pro predictis quindecem marcis ad claustrum predictum emendo provide compa(ra)re. In quorum robur et testimonium sigillum civitatis predicte presentibus est appensum. Actum et datum proxima feria sexta post festum sancti Viti anno Domini millesimo quadringentesimo quadragesimo.

^asłowo poprawione Or.

¹Jan Fafko, zob. wyżej, nr 1387/11.

²Jan Poniecki, Ponicz, Falkenhain, ławnik i rajca pozn. 1413-43 (WSvP s. 441).

³Wojciech Gerlin ławnik pozn. 1436/37, rajca 1437/38, 1439/40, burmistrz 1438/39, 1441/42, 1442/43, wójt 1454 (ib. s. 442).

⁴Paweł Kros ławnik pozn. w l. 1423-50, rajca 1436-47 (ib. s. 440-441; ARP III s. 180-181).

⁵Jan Grzymała, Jan Beme i kramarz Wierzbięta, zob. wyżej, nr 1387/12, 13, 9.

⁶Jan Grzymała, Jan Beme i kramarz Wierzbięta, zob. wyżej, nr 1387/12, 13, 9.

⁷Jan Grzymała, Jan Beme i kramarz Wierzbięta, zob. wyżej, nr 1387/12, 13, 9.

⁸Ławnicy z Winiar (wieś miejska na pn. od Poznania) trudni do identyfikacji, podobnie i inni mieszkańcy Winiar, często jednocześnie mieszczanie pozn.

⁹Wiąchna Węglarka może wdowa po ławniku z Winiar Stanisławie Węglarzu wyst. 1432 (WSvP s. 269).

Dokument Nr 1518

Gniezno, 10 lipca 1440

Arcybiskup gnieźnieński eryguje wikariat i predykaturę w kolegiacie NMPanny w Kaliszu, ufundowane przez kanonika gnieźnieńskiego Jana z Rudzicy.

Or.: Kraków, Muzeum Narodowe, perg. MNK 533/18 (N. I. 163348). Pergamin 445 x 430 + 80 mm dobrze zachowany. Zielono-różowy jedwabny sznur po przywieszeniu pieczęci. Z. N.: pięciolistna rozeta na gradusie, napis na nim: Ihesus Cristus. Na odwrocie późne streszczenia i noty własnościowe.
Kop.: Kraków, Bibl. PAN, rkps 9175 (Księga formularzowa, j. w., nr 1381), s. 785-788. Tytuł: Erectio vicarie et predicature in ecclesia colleg(iata) Sancte Marie in Cal(is).
Reg.: J. Tomaszewicz, Katalog dokumentów pergaminowych Muzeum Narodowego w Krakowie, Kraków 1992, s. 8-9 (wg Or.).

//^aIn nomine Domini amen.// Cum ea, que aguntur in tempore succedencium temporum processu / oblivionis obruuntur obprobrio, prudenter hiis hominum contemplata discrecio scripturarum testimonio suffragari suspexit, quatenus noticie posterorum comendentur. Proinde nos Vincencius / Dei gracia sancte ecclesie Gneznensis archiepiscopus et primas significamus tenore presencium, quibus expedit universis, tam presentibus, quam futuris, presencium noticiam habituris, quomodo constitutus personaliter / coram nobis honorabilis vir, dominus Johannes de Rudzicza canonicus ecclesie nostre Gneznensis¹ exposuit, qualiter salubriter intendens terrestria in celestia et transitoria in eterna salutari comercio commutare, vicariam et predicaturam ad laudem omnipotentis Dei et ipsius Matris intemerate virginis colendissime et totius celestis ierarchie honorem, in salutis anime ipsius remedium singulare, in ecclesia collegiate Sancte Marie Kalisiensis fundavit et quatenus vicarius sive ipsius vicarie minister debitis stipendiis sustentetur, censum annuum quatuor marcarum aput nobilem Johannem heredem in Slywniky in et super hereditate predicta Slywniky² pro sexaginta marcis in comuni et bona Regni moneta emit et effectualiter comparavit, quem quatuor marcarum censum pro vicario, qui debebit in dicta ecclesia Calisziensi predicacioni verbi Domini insistere, dedit, donavit et assignavit cum effectu. Et literas resignacionis huiusmodi census quatuor marcarum per prenominatum Johannem predicto domino Johanni facte coram magnifico viro, domino Stanislao de Ostrorog subdapifero Calisiensi et capitaneo Maioris Polonie generali, cuius vero sigillo orbiculari in toto de comuni cera in pensula pargameni dependenti sigillatas, sanas, salvas, integras exhibuit et produxit huiusmodi sub tenore:
[następuje dok. Stanisława z Ostroroga z daty: Kalisz, 27 kwietnia 1440 - wyżej, nr 1512].
Postquam exposicionem ac earundem literarum exhibicionem predictus dominus Johannes canonicus Gneznensis aput nos cum debita instancia postulavit, quatenus huiusmodi vicarie et predicature fundacionem erigere, approbare necnon huiusmodi donacionem census quatuor marcarum sic, ut premittitur, aput prenominatum Johannem heredem in Slywniky in eadem hereditate Slywniky per eundem dominum Johannem canonicum Gneznensem pro vicaria et predicatura empti et comparati ac resignacionem huiusmodi ratificare, confirmare dignaremur. Nos vero piis votis supplicum libenter annuimus eaque favoribus prosequimur opportunis ad id semper mentem nostrum reflectantes, ut cultum divinum, quantum in Domino valemus, uberioribus efferamus incrementis, votis salutaribus et peticione iusta dicti domini Johannis canonici attentis, eandem fundacionem vicarie et predicature in Dei nomine ereximus et erigimus tenore presencium mediante ac donacionem census annui quatuor marcarum predicti eidem vicarie et predicature in dicta ecclesia Calisiensis et eius vicario, qui predicator esse debebit, necnon resignacionem huiusmodi ratificamus, confirmamus, annectimus et incorporamus per presentes perpetuis temporibus duraturam. Volumus autem, quod idem vicarius dicte vicarie, qui fuerit pro tempore, cum predicacione verbi divini in dicta ecclesia vacabit et sermonem Domini pronuncciabit, ab onere chori sit de facto eo die absolutus iuxta dicti fundatoris intencionem. Ut autem prefatus dominus Johannes in votis suis tam salutaribus in posterum non fraudetur, volumus, quod dum huiusmodi census redimetur, predicta summa sexaginta marcarum pro censu alio convertatur et pro stipendio dicte vicarie et predicature applicetur. Ius autem patronatus et presentandi eiusdem vicarie prenominato domino Johanni canonico Gneznensi, quamdiu aget in humanis, reservamus, eo autem de medio sublato, ad universitatem vicariorum ecclesie Calisiensis predicte devolvatur. In et super volumus eundem vicarium sive predicatorem parte singulari distribucionum ac omnium obvencionum inter vicarios distribui solitarum, quemadmodum et alios vicarios eiusdem ecclesie Calisiensis utifrui et gaudere. Et nichilominus cura animarum eisdem vicariis annexa eundem vicarium vicarie predicte oneramus sicud et ceteros vicarios eiusdem ecclesie canonicales. In cuius rei testimonium et evidenciam pleniorem presentes nostras literas scribi et publicari mandavimus nostrique maioris sigilli in robur perpetue firmitatis appensione iussimus communiri. Actum et datum Gnezne die Solis decima mensis Iulii anno Domini millesimo quadringentesimo quadragesimo, indiccione tercia, hora terciarum vel quasi, presentibus ibidem venerabilibus, egregio et honorabilibus viris, dominis Predwogio de Grandi preposito³, Johanne de Nyeweszs archidiacono⁴, Johanne Furman custode⁵, Andrea Myska scolastico⁶, Johanne cantore⁷, Thoma de Strzampino decretorum doctore⁸, Johanne cancellario Gneznensi⁹, Luthcone de Brzezye¹⁰ et Mathia Dria¹¹ ac Nicolao de Glamboczecz canonicis Gneznensibus¹², testibus circa premissa.
[Z. N.] Et ego Albertus Andree de Gnezna clericus eiusdem diocesis, publicus imperiali auctoritate notarius et coram prenominato reverendissimo in Christo patre, domino Vincencio sancte Gneznensis ecclesie archiepiscopo et primate huiusmodi negocii scriba¹³, quia predictis donacioni, ereccioni, ratificacioni aliisque omnibus et singulis premissis, dum sic, ut premittitur, agerentur et fierent, unacum prenominatis testibus presens interfui eaque omnia et singula sic fieri vidi et audivi, ideo presentes literas ex decreto predicti reverendissimi in Christo patris et domini Vincencii archiepiscopi Gneznensis et primatis manu propria scripsi, et in hanc formam publicam redegi, signo et nomine meis solitis et conswetis unacum appensione sigilli maiestatis eiusdem reverendissimi patris, domini archiepiscopi Gneznensis consignando, in fidem et testimonium omnium et singulorum premissorum rogatus et etc.

^ainicjał wysokości połowy tekstu Or.

¹Jan z Rudzicy, zob. wyżej, nr 1455/12.

²Jan ze Śliwnik, zob. wyżej, nr 1512/2.

³Przedwój z Grądów i Jan z Niewiesza, zob. wyżej, nr 1435/1, 2.

⁴Przedwój z Grądów i Jan z Niewiesza, zob. wyżej, nr 1435/1, 2.

⁵Jan Furman, zob. wyżej, nr 1389/20.

⁶Andrzej Myszka z Nieprześni, zob. wyżej, nr 1457/8.

⁷Jan z Brzostkowa, zob. wyżej, nr 1407/5.

⁸Tomasz Strzępiński, zob. wyżej, nr 1388/19.

⁹Jan z Kozichbród, zob. wyżej, nr 1407/6.

¹⁰Jan Lutkowic z Brzezia, zob. wyżej, nr 1389/17.

¹¹Maciej Dryja i Mikołaj z Głęboczka, zob. wyżej, nr 1391/3, 4.

¹²Maciej Dryja i Mikołaj z Głęboczka, zob. wyżej, nr 1391/3, 4.

¹³Wojciech syn Andrzeja z Gniezna jako notariusz publiczny wyst. także 1441 (niżej, nr 1569/4) oraz 9 maja 1446 (mat. KDW). Wg Haina s. 139, jest ident. z Wojciechem Kuklą pisarzem arcybiskupa Wincentego Kota aż do jego śmierci, plebanem w Kwieciszewie, wreszcie w Słupcy 1449 (Acta capitulorum II nr 450-453).

Dokument Nr 1519

Kalisz, 21 lipca 1440

Janusz z Tuliszkowa zobowiązuje się ponosić ciężary miejskie po nabyciu domu w Kaliszu.

Or.: Warszawa, AGAD, dok. perg. 3493. Pergamin 172-183 x 124 + 29 mm. Nacięcie po pasku do przywieszenia pieczęci. Na odwrocie informacje o treści i sygnatury (XV-XVIII w.).

Nos Janusius in Tholiszkowo heres¹ recognoscimus vigore presencium, qui/bus expedit universis, harum noticiam habituris, quia assumpsi domum vicinalem in / civitate Kalis ab honesta domina Katherina relicta olim Nicolai Kranch² com/paratam, in platea Beate Marie Virginis penes domum dominorum vicariorum ecclesie collegiate Sancte Marie Virginis gloriosissime sitam, de quaquidem domo pro vigilacionibus et custodiis unam marcam monete currentis singulis annis in festo beati Martini Confessoris [11 XI] solvere debebimus. Si autem caminator in eadem domo residens mercancias exercere voluerit, vigiliales more inquillinorum solvet et coram advocato ipsius civitatis de ipso querulantibus respondere debebit. Ipsiusque domus libertatem a regia magestate per se vel per quempyam alium impetrare non debebimus pariliter et successores nostri in eadem domo residentes impetrare non debebunt uterque sub puritate fidei et honoris. Post decursum autem vite nostre ipsius domus possessores ipsam domum non aliter nisi iure civili solito more aliorum vicinorum debebunt possidere. Et in huius rei testimonium sigillum nostrum presentibus est appensum. Datum et actum in Kalis feria quinta ante festum beati Jacobi Apostoli proxima anno Domini millesimo quadringentesimo quadragesimo.

¹Tuliszków, miasto w powiecie konińskim (Koz. 5 s. 40). Janusz, pisarz ziemski kal. 1432-59, jeniec pod Chojnicami 1454 (Spisy wlkp.; M. Biskup w Przeglądzie Hist. 56, 1965, s. 95).

²Mikołaj Kranch wieloletni członek władz miejskich Kalisza 1408-27, nie żył już 1428, kiedy to wyst. wdowa po nim Katarzyna (KDW IX nr 1191/1).

Dokument Nr 1520

Buda, 10 sierpnia 1440

Król Władysław III zapisuje 300 grzywien na wsiach Wrąbczynek, Adamierz i Borzykowo Stanisławowi Czarnemu.

Kop.: Warszawa, AGAD, Metryka koronna, t. 109, s. 11-12. Oblata 27 kwietnia 1570 (wg Or.).

Wladislaus Dei gratia Hungariae, Poloniae, Dalmatiae, Croatiae etc. rex Lithuaniaeque princeps supremus et haeres Russiae etc. significamus tenore presentium universis, quod apud nobilem Stanislaum Czarni familiarem nostrum dilectum fidelem¹ equum seu szpadonem pro centum marcis monetae et numeri Polonicalium per fori contractum recepimus, pro iis vero servitiis suis, quae pro hac via Hungaricali super suscipiendis insigniis coronationis nostrae foelicis iam Deo largiente consumatae in effectum nostrae fecit maiestati, sibi ducentas marcas donamus, de quibusquidem trecentis marcis monetae et numeri Polonicalium, XLXVIII^a gr(ossos) in marcam quamlibet computando, simul et iunctis praefatum Stanislaum et eius posteros assecuran(tes)^b volentes, sibi easdem trecentas marcas in et super villis nostris Wraczina², Nadomirz³ et Borzikow in districtu Pizdrensi⁴ situatis, damus, donamus, demonstramus et inscribimus per praesentes, per ipsum Stanislaum et suos successores legitimos cum omnibus dictarum villarum utilitatibus, fructibus, censibus, reditibus, proventibus, agris, pratis, campis, sylvis, mericis, fluminibus, piscinis, piscaturis, molendinis, emolumentis, attinentiis et obventionibus universis [s. 12] habendum, tenendum, utifruendum pacificeque possidendum tamdiu, quousque sibi vel suis successoribus legitimis prefatae trecentae marcae ex integro fuerint exsolutae. Quibus persolutis dictarum villarum possessio ad nos et successores nostros redibit pleno iure. Stationibus nostris regalibus semper salvis. In cuius rei fidem sigillum nostrum est praesentibus appensum. Datum Budae feria quarta festi sancti Laurentii Martiris anno Domini millesimo quadringentesimo quadragesimo⁵.
Ad relationem magnifici Nicolai de Scharlen^c castellani Wlad(islauiensis)⁶.

^atak Kop., zamiast XLVIII

^btak Kop., zamiast assecurare

^ctak Kop.

¹Stanisław Czarny, zob. wyżej, nr 1479/1.

²Wrąbczynek par. Zagórów, Niedamierz, dziś Adamierz par. Zagórów i Borzykowo par. Pyzdry, wsie królewskie koło Pyzdr.

³Wrąbczynek par. Zagórów, Niedamierz, dziś Adamierz par. Zagórów i Borzykowo par. Pyzdry, wsie królewskie koło Pyzdr.

⁴Wrąbczynek par. Zagórów, Niedamierz, dziś Adamierz par. Zagórów i Borzykowo par. Pyzdry, wsie królewskie koło Pyzdr.

⁵Data zgodna z itinerarium króla.

⁶Mikołaj Szarlejski ze Ściborza kasztelan inowrocławski, potem wojewoda brzeski, jeden z dowódców pod Chojnicami 1454, starosta bydgoski, zm. 1457?

Dokument Nr 1521

Buda, 13 sierpnia 1440

Król Władysław III zapisuje 50 złotych na wsiach Pietrzyków i Tuleja Stanisławowi Czarnemu.

Kop.: Warszawa, AGAD, Metryka koronna, t. 109, s. 9-11. Oblata 27 kwietnia 1570 (wg Or).
Wzmianka: MRPS V nr 4154 (wg Kop.).

Wladislaus Dei gratia Hungariae, Poloniae, Dalmaciae, Croatiae etc. rex Lithuaniaeque princeps supremus et haeres Russiae etc. significamus tenore praesentium, quibus expedit universis, quomodo generoso Nicolao Paraue de Lubino¹ equum pro quinquaginta florenis Hungaricalibus [s. 10] dedimus gratiose, quem a nobili Stanislao dicto Czarni recepimus² volentesque ipsum Stanislaum de praedictis quinquaginta florenis Ungaricalibus veri auri et iusti ponderis contentum facere et securum, sibi et suis legitimis successoribus in et super villis nostris Pietrzikowo³ et Tvleia in terris Maioris Poloniae et districtu Pizdrensi sitis⁴, eosdem quinquaginta florenos auri et ponderis Hungaricalium praedictorum inscribimus, assignamus, damus, demonstramus et largimur, per ipsum Stanislaum et ipsius legitimos successores tenendos, habendos, utifruendos et pacifice ac quiete possidendos cum omnibus et singulis praedictarum villarum utilitatibus, fructibus, censibus, reditibus, proventibus, agris, pratis, campis, pascuis, sylvis, borris, gaiis, nemoribus, mericis, rubetis, mellificiis, venationibus, fluviis, fluminibus, lacubus, piscinis, stagnis, aquis, aquarum decursibus, molendinis, emolumentis aliisque obventionibus attinentiis et coherentiis universis, quibuscunque nominibus nuncupentur, tamdiu, quousque per nos aut nostros legitimos successores sibi aut suis legitimis successoribus praefati quinquaginta floreni in auro integraliter et ex toto fuerint persoluti. Quo facto possessio praedictarum villarum ad nos et ad nostros successores revertetur pleno iure. Stationibus tamen et iuribus nostris in omnibus semper salvis. Harum quibus sigillum nostrum est appensum testimonio literarum. Datum Budae [s. 11] die sabbato ante festum Assumptionis Beatae Mariae Virginis gloriosae anno Domini millesimo quadringentesimo quadragesimo⁵.
Relatio magnifici Petri Woda de Sczekoczin Regni Poloniae vicecancellarii⁶.

¹Mikołaj Parawa z Lubina dworzanin królewski, starosta halicki 1443?, zm. 1450 (PSB XXV s. 197-198).

²O Stanisławie Czarnym zob. dok. poprzedni.

³Pietrzyków i Tuleja, zob. wyżej, nr 1479.

⁴Pietrzyków i Tuleja, zob. wyżej, nr 1479.

⁵Data zgodna z itinerarium króla.

⁶Piotr Woda ze Szczekocin, zob. wyżej, nr 1462/13.

Dokument Nr 1522

Buda, 22 sierpnia 1440

Król Władysław III zapisuje 60 grzywien na Russowie Janowi Piwońskiemu.

Or.: Warszawa, AGAD, dok. perg. 376. Pergamin 300 x 146 + 48-53 mm, skasowany. Na pasku pergaminowym pieczęć wystawcy w czerwonym wosku (jak Gumowski, Pieczęcie, nr 21). Na odwrocie informacje o treści i sygnatury (XVI-XVII w.).

Wladislaus Dei gracia Hungarie, Polonie, Dalmacie, Croacie etc. rex Lithwanieque princeps supremus et heres Russie / etc. significamus tenore presencium, quibus expedit universis, quod nos consideratis fidelibus serviciis generosi et nobilis / Johannis Pywonsky familiaris nostri, fidelis dilecti¹, que nobis constanter exhibuit et presertim concomitando nostram / maiestatem ad hoc nostrum Hungarie^a in armorum suorum decenti apparatu se nobis graciosissimum exhibuit et reddidit, horum igitur intuitu, ut sic reddamus eundem de prompto prompciorem ad hec ipsa obsequia nostra, sibi et suis successoribus in et super villa nostra Russow in terra Maioris Polonie et districtu Kalisiensi iacente² sexaginta marcas monete et numeri Polonicalium, XLVIII grossos in marcam quamlibet computando, dedimus, donamus damusque et inscribimus per presentes per ipsum et suos successores legittimos cum omnibus dicte ville utilitatibus, fructibus, censibus, redditibus, proventibus, agris, pratis, campis, silvis, mericis, rubetis, gaiis, fluminibus, lacubus, piscinis, piscaturis, torrentibus, paludibus, aquis, molendinis, emolimentis, ancupacionibus, venacionibus, mellificiis, attinenciis et obvencionibus universis habendum, tenendum, utifruendum et pacifice possidendum tamdiu, quousque sibi vel suis posteris dicte sexaginta marce per nos vel successores nostros plenarie fuerint persolute. Quibus exsolutis, dicte ville posessio ad nos et ad successores nostros plen(i)modo revertantur. Iuribus nostris et stacionibus regalibus solitis salvis. Harum quibus sigillum nostrum est appensum testimonio literarum. Datum Bude feria secunda ante festum sancti Bartholomei anno Domini M CCCC XL^mo³.
Relacio magnifici Johannis de Coneczpole R(egni) P(olonie) cancellarii⁴.

^anastępuje nie skreślone Hung Or., zamiast potrzebnego tu Regnum

¹Jan Piwoński, zob. wyżej, nr 1426/9.

²Russów, wieś par. pomiędzy Kaliszem a Stawiszynem (Koz. 5 s. 262).

³Data zgodna z itinerarium króla.

⁴Jan Koniecpolski, zob. wyżej, nr 1394/5.

Dokument Nr 1523

Buda, 31 sierpnia 1440

Król Władysław III zapisuje 500 grzywien na Kcyni swemu krajczemu Wojciechowi Słupskiemu.

Or.: Warszawa, AGAD, dok. perg. 353. Pergamin 288 x 174 + 53 mm, skasowany. Nacięcie po pasku do przywieszenia pieczęci. Na odwrocie informacje o treści i sygnatury (XVI-XVII w.).

Wladislaus Dei gracia Hungarie, Polonie, Dalmacie, Croacie etc. rex Lythwanieque princeps suppremus et heres / Russie etc. significamus tenore presencium, quibus expedit universis, quomodo attentis et in animo rewolutis fidelibus / obsequiis, quibus generosus Albertus Slupsky precisor maiestatis nostre fidelis dilectus¹ in presenti via Hungari/cali, quam iuxta electionem ad hoc ipsum Regnum de persona nostra solempniter factam fecimus, nobis diligenter complacuit et in futurum, ut de eo fidem gerimus, prestancius complacebit, horum intuitu volentes ipsum facere consolatum et ad obsequia nostra reddere prompciorem, sibi in et super opido nostro Kczin in terris Maioris Polonie et districtu Gneznensi sito², quingentas marcas monete et numeri Polonicalium communium, quadraginta octo grossos in quamlibet marcam computando, inscribimus, assignamus, damus, donamus et largimur graciose, per ipsum Albertum et ipsius legittimos successores tenendas, habendas, utifruendas et pacifice ac quiete possidendas, cum omnibus et singulis opidi predicti utilitatibus, fructibus, censibus, redditibus, proventibus, agris, pratis, campis, pascuis, silvis, borris, gaiis, nemoribus, rubetis, mericis, mellificiis, venacionibus, fluviis, fluminibus, lacubus, piscinis, stagnis, aquis, aquarum decursibus, molendinis, emolimentis aliisque obvencionibus attinenciis et coherenciis universis tamdiu, quousque per nos aut nostros legittimos successores sibi aut suis legittimis successoribus prefate quingente marce realiter et ex integro fuerint persolute, quo facto possessio opidi predicti ad nos et ad nostros legittimos successores dewolvetur pleno iure. Stacionibus tamen et iuribus nostris regalibus in omnibus semper salvis. Harum quibus sigillum nostrum est appensum testimonio literarum. Datum Bude feria quarta proxima post festum Decolacionis sancti Johannis Baptiste anno Domini millesimo quadringentesimo quadragesimo³.
Relacio magnifici Johanni de Conyeczpolie R(egni) P(olonie) cancellarii⁴.

¹Wojciech Słupski, ze Słupów i Brzyskorzystwi na Pałukach, krajczy koronny 1440-41, starosta kcyński, zm. po (?) 1441 (GStar. s. 80). Zob. też niżej, nr l558.

²Wbrew tenorowi niniejszego dok. Kcynia nie leżała w powiecie gnieźn., a była stolicą odrębnego powiatu. W tenucie potomków Słupskiego była jeszcze w XVI w. (GStar. s. 80-81).

³Data zgodna z itinerarium króla.

⁴Jan Koniecpolski, zob. wyżej, nr 1394/5.

Dokument Nr 1524

Brześć Kujawski, 5 września 1440

I. N. Wojciech z Podolina zastawia dwie książki.

Kop.: Gniezno, AAG, Acta consistorii A 22, k. 30v. Wpis 28 kwietnia 1441. Tekst zalany, trudno czytelny.

In nomine Domini amen. Sub anno eiusdem millesimo quadringentesimo quadragesimo^a, indicione tercia, die quinta mensis Septembris, hora terciarum vel quasi, pontificatus sanctissimi in Christo patris et domini nostri, domini Eugenii pape quarti (anno decimo^b) in opido Brestensi, in domo lapidea providi Petri modiste in circulo sita¹, in mei notarii publici infrascripti testiumque presencia subscriptorum ad hoc specialiter vocatorum et rogatorum constitutus personaliter discretus Albertus de Podolino clericus diocesis Gneznensis² de vite sue durabilitate non confidens, viam versus Curiam Romanam suis quibusdam arduis negociis arreptus librum Johannis Januensis dictum Katholicon discreto Johanni unacum lectura Prisciani metrici apud honorabilem dominum Michaelem de Domaslaw plebanum in Slupcza³ in duabus marcis mediorum grossorum pignoraliter propositos demonstravit, quem librum Johannis Januensis dictum Katholicon discreto Johanni de Thopolye clerico Wladislaviensis diocesis notarioque opidi prefati⁴ omni iure, condicione, forma et proprietate apud prefatum honorabilem dominum Michaelem redimere comisit ac legavit, duas prefatas marcas prefato domino Michaeli restituendo, tamquam ipse prefatus Albertus librum prenominatum propria redimeret in persona, dictam vero lecturam Prisciani metrici cum suo metro prefato domino Michaeli sui racione laboris, quem circa introligacionem libri predicti et supplecionem habuit pro ipsius utilitate, comisit recipiendam et obtinendam. Comisitque prefatus constituens ac legans michi notario subscripto manu solemniter stipulanti se ratum, gratum atque firmum perpetue habere et tenere, quidquid per ipsum Johannem supradictum actum, factum atque gestum fuerit libri premissi in redempcione. Actum fuit hec anno, indicione, die, mense, hora, pontificatus et loco, quibus supra, presentibus honorabilibus, providis et discretis dominis Michaele preposito domus hospitalis extra muros Brestenses⁵, Gedeone et Petro modesta civibus ibidem¹, Stanislao de Trzemeschna clerico Gneznensis diocesis⁵ et aliis quampluribus, testibus circa premissa fidedignis.
Et ego Laurencius Petri de Jambrosthcowo clericus Gneznensis diocesis, publicus imperiali auctoritate notarius⁵, quia huiusmodi recognicioni, demonstracioni, redempcioni, dacioni et resignacioni, ratiphicacioni aliisque omnibus et singulis premissis unacum prenominatis testibus etc. [...^c]

^aw Kop. następuje primo, jest to jednak błąd kopisty, przyzwyczajonego do pisania daty rocznej 1441

^bbrak Kop.

^cdalszego ciągu brak Kop.

¹Mieszczanie z Brześcia Kujawskiego nie zidentyfikowani.

²Podolin par. Srebrna Góra, na pd. od Kcyni (Koz. 1 s. 227, 5 s. 171), Kleryk Wojciech skądinąd nie znany, por. jednak z Wojciechem z P. wyst. 1398 i drugim, zm. przed 1472 (SHGWlkp.).

³Michał z Domasławia, zob. wyżej, nr 1401/22.

⁴Topola, wieś szlachecka w powiecie inowrocławskim. Jan może ident. ze studentem UJ 1421, synem Macieja, por. też KDW IX nr 1253/2.

⁵Nie zidentyfikowani.

Dokument Nr 1525

Buda, 6 września 1440

Król Władysław III zapisuje 1000 grzywien na Kościanie podczaszemu poznańskiemu i staroście kościańskiemu Łukaszowi Górce.

Or.: Warszawa, AGAD, dok. perg. 377. Pergamin 340 x 198 + 55 mm, skasowany. Nacięcie po pasku do przywieszenia pieczęci. Na odwrocie informacje o treści i sygnatury (XV-XVII w.).

Wladislaus Dei gracia Hungarie, Polonie, Dalmacie, Croacie etc. rex Lythwanieque princeps suppremus et heres Russie etc. significamus tenore / presencium, quibus expedit universis, quomodo attendentes grate fidelitatis studiosa obsequia et multorum meritorum constanciam, / quibus maiestati nostre generosus et strennuus Lucas de Gorka subpincerna Poznaniensis et capitaneus Costensis, miles et / servitor nobis fidelis sincere dilectus¹ complacuit ac imposterum aucto fidelitatis studio prestancius poterit in futurum complacere, horum intuitu cupientes ipsum graciarum nostrarum favoribus prosequi et ad nostra obsequia plus solito reddere prompciorem, sibi in et super civitate nostra Costiensi ac in censibus suburbii civitatis eiusdem necnon in villis nostris, videlicetCurzagora, Bonikowo, Naczlaw, Syrakow et Czarnkow in terra Maioris Polonie sitis², mille marcas monete et numeri Polonicalium, quadraginta octo grossos in marcam quamlibet computando, damus, donamus, dedimus, donavimus, inscribimus presentibus et obligamur, per ipsum Lucam et suos legittimos successores in dictis mille marcis cum omnibus et singulis utilitatibus, fructibus, reditibus, censibus quibuscumque ad dictam tenutam Costensem attinere pertinentibus necnon allodiis, prediis, agris, pratis, campis, pascuis, silvis, mericis, borris, rubetis, virgultis, indaginibus, mellificiis, fluwiis, fluminibus, piscinis, piscaturis, molendinis et ipsorum emolimentis, lacubus, palludibus, rivis, riwulis, aquis et earum decursibus, venacionibus, aucupacionibus aliisque usibus, attinenciis, pertinenciis et coherenciis obvencionibusque universis ad dictas civitatem, villas, suburbium, quibuscumque nominibus vocitentur, quolibet spectantibus, prefatus Lucas et sui successores legittimi tenebunt, habebunt, utifruentur pacifice ac quiete possidebunt tamdiu, quousque sibi aut suis proximioribus legittimis predicte mille marce integraliter fuerint persolute, quibus persolutis dicte civitatis et villarum predictarum possessio ad nos et ad successores nostros devolvetur pleno iure. Stacionibus tamen et iuribus nostris regalibus semper salvis. Harum quibus sigillum nostrum est appensum testimonio literarum. Datum Bude feria tercia ante Nativitatem Beate Marie Virginis gloriose anno Domini millesimo quadringentesimo quadragesimo³.
Ad mandatum domini regis Johannes Sprowsky canonicus Gneznensis⁴.

¹Łukasz Górka, zob. wyżej, nr 1393/7. Jako tenutariusz Kościana notowany jest od 1433 r. (GStar. s. 46).

²Kurza Góra, Bonikowo, Nacław, Sieraków i Czarnkowo, wsie królewskie wokół Kościana (SHGPoz. II s. 411).

³Data zgodna z itinerarium króla.

⁴Jan Odrowąż ze Sprowy, zob. wyżej, nr 1379/6.

Dokument Nr 1526

Gniezno, po 8 września 1440

Wymienieni sędziowie polubowni rozsądzają spór pomiędzy prepozytem bożogrobców w Gnieźnie a Krzesławem sołtysem ze Strzyżewa.

Or.: Gniezno, AAG, Dypl. Gn. 1202. Pergamin 320 x 180 + 38 mm. 2 dziury na zakładce. Na odwrocie późne informacje o treści. 4 nacięcia i fragment 1 paska do przywieszenia 4 pieczęci.
Kop.: Poznań, WAP, Akta m. Gniezna I 155, k. 15. Wpis z XVI/XVII w.

Nos Albertus Modlischowsky iudex et superarbiter per partes et arbitros infrascriptos ellectus et assumptus¹ / necnon Albertus Pyotrowsky², Martinus Warpans³ per wenerabilem ac religiosum virum, dominum Nicolaum prepositum Sancti Johan/nis ante Gneznam⁴ et supradictus Albertus Modlischowsky, Johannes Melibroda civis Gneznensis⁵ per nobilem Crzeczs/laum scultetum in Strzeschewo⁶ arbitri, arbitratores et amicabiles compositores ellecti, assumpti et positi, quilibet pro parte sua, suos^a tenore presencium recognoscimus presentibus et futuris, ad quos presentes nostre littere pervenerint, quod concordiam utrique parti placidam inter prefatum dominum Nicolaum prepositum Sancti Johannis et suum conventum ab una et predictum nobilem Crzeczslaum scultetum in Strzeschewo partibus ab altera, super aggere molendini prefati domini Nicolai prepositi et sui conventus wlgariter dicti Borowi Mlin⁷ talem fecimus sub pena sexaginta marcarum inter partes predictas per nos vallata et per predictas partes libere assumpta sic, quod ante omnia per nostram sentenciam arbitralem displicencias et discordias quocumque modo exortas et excitatas occasione supradicti aggeris inter partes predictas mortificavimus et extruximus. Item per nostram sentenciam arbitralem aggerem totum dicti molandini Borowi Mlin et ex integro in longum et in latum, et presertim partem aggeris, que iacet versus agros dicti nobilis Crzeczslai sculteti in Strzeschewo, supradicto domino Nicolao preposito Sancti Johannis et suis successoribus adiudicavimus et presentibus adiudicamus imperpetuum tenedam, habendam, utifruendam et possidendam, dicto sculteto et suis legittimis successoribus super huiusmodi impedimentis racione agrorum suorum supradictorum perpetuum silencium imposuimus et presentibus imponimus. Quam sentenciam arbitralem et concordiam dicte partes et penam supradictam sexaginta marcarum parti tenenti per non tenentem solvendarum approbaverunt et litteras huiusmodi cum sigillis nostris petiverunt. Et ibidem dictus Crzeczslaus scultetus parendo sentencie nostre a parte agrorum suorum aggerem continencium imperpetuum recessit. Nos igitur volentes, ut hec nostra sentencia perpetuo inviolabilis observetur, sigilla nostra presentibus subappendimus. Actum et datum Gnezne anno Domini millesimo quadringentesimo XL^mo post festum Nativitatis Marie, presentibus nobilibus Michaele de Bodzeporowicze⁸, Michaele Strzalkowsky⁹, Johanne Dzeczmarowsky¹⁰, Nicolao Conothopsky¹¹ et Petro ministeriali¹², testibus ad premissa.

^atak Or., zapewne zamiast nos

¹Modliszewo par. Modliszewko, wieś par. na pn. od Gniezna (Koz. 1 s. 181, 5 s. 42). Wojciech zapewne ident. z byłym wicepodkomorzym w Gnieźnie 1427-34 (GUrz. nr C 87).

²Wojciech z Piotrowa, zob. wyżej, nr 1430/11.

³Warpąs (Warpiąż?) to przydomek właścicieli Dziewierzewa (wieś par. na pd.-wsch. od Kcyni - Koz. 4 s. 203) i Żarczyna koło Dziewierzewa. Marcin tu jednak nie znany.

⁴Prepozyt bożogrobców gnieźn. Mikołaj, zob. wyżej, nr 1399/1.

⁵Jan Melibroda z Gniezna nie zidentyfikowany.

⁶Strzyżewo (S. Kościelne?), zob. wyżej, nr 1383. Sołtys Krzesław nie zidentyfikowany.

⁷Borowiec, Borowy Młyn par. Strzyżewo Kościelne, na pn.-wsch. od Gniezna, u ujścia rzeki Bystrzycy do Krępy? (KDW VIII nr 787).

⁸Bodzeporowice (Zaporki) par. Węglewo, na pd.-zach. od Kłecka, dziś nie istnieją (Koz. 4 s. 50). Michał wyst. tylko tutaj.

⁹Michał ze Strzałkowa (wieś par. na pn.-zach. od Słupcy) skądinąd nie znany.

¹⁰Dziećmiarowice (Dziećmiarki) par. Waliszewo, na pd.-zach. od Kłecka (Koz. 1 s. 66, 4 s. 198). Jan czy ident. z Jaszkiem wyst. 1414, 1421, 1426, 1428 (Roty V, nr Gniezno 206; ib. I nr 1084; ib. IV nr 1003; Acta capitulorum II nr 202) i świadkującym na pozn. Śródce 1440 (KDW V nr 644), wreszcie z Janem poległym pod Chojnicami przed 1461 (Acta capitulorum II nr 565)?

¹¹Konotopia par. Długa Goślina, osada dziś nie istniejąca na pd.-zach. od Skoków. Mikołaj wyst. 1418-40, wicepodsędek w Gnieźnie 1440 (SHGPoz. II s. 310).

¹²Piotr woźny sądowy, zapewne z Gniezna.

Dokument Nr 1527

Środa, 19 września 1440

Starosta generalny Wielkopolski zaświadcza, że Jarosław z Rozdrażewa opisał posag i wiano swej żony Jadwigi.

Kop.: Poznań, WAP, Pyzdry Z. 10, k. 113-113v. Wpis 4 marca 1449.

Nos Creczslaus de Curoszwyank castellanus Vysliciensis et capitaneus Maioris Polonie generalis¹ significamus tenore presencium, quibus expedit universis, tam presentibus, quam futuris, presencium noticiam habituris, quomodo ad nostram aliorumque eiusdem terre nobilium veniens presenciam generosus dominus Jaroslaus de Roszdraszewo² non compulsus, non coactus nec aliquo errore devio seductus, quinymmo sanus mente pariter et corpore existens, fretus amicorum suorum consilio et matura deliberacione prehabita diligenti, in et super integris tribus hereditatibus dictis Bynycza³, Luthognyew⁴, Bodzaczino in districtu Pysdrensi⁵ sitis, cum omni iure, proprietate et dominio, prout solus habuit, tenuit ac iure hereditario possidebat^a, videlicet campis, agris, pratis, pascuis, graminibus, graminetis, silvis, borris, gaiis, nemoribus, indaginibus, rubetis, densetis, quercetis, pinetis, mellificiis, montibus, collibus, vallibus, scenis, paludibus, stagnis, lacubus, piscinis, piscaturis, aquis et earum decursibus, molendinis et eorum emolimentis, et generaliter cum omnibus et singulis utilitatibus, fructibus, censibus, redditibus, proventibus, honoribus, curiis, domibus, ortis, areis, prediis, allodiis, pomoriis, venacionibus, aucupacionibus, pertinenciis et obvencionibus universis, quomodolibet ad ^b-c

dictam hereditatem

spectantibus aut quocumque alio nomine sive vocabulo censeantur speciali, ita late longeque, prout in ipsorum metis, finibus et graniciebus sunt distincte circumferencialiter et limitate, nichil iuris neque dominii sibi et ipsius successoribus legittimis penitus reservando, quatuordecim centa marcas monete communiter per Regnum currentis, numeri vero Polonicalis, videlicet quadraginta octo grossos marcam in quamlibet computando, septigentas marcas racione dotis et totidem racione dotalicii generose domine Hedwigi consorti sue legittime² dedit, donavit, inscripsit ac coram nobis iuxta cursum terrestrem resignavit ipsam dominam Hedwigim tenendas, habendas, utifruendas et secundum terre conswetudinem iure hereditario possidendas. Harum quibus testimonio literarum sigilla nostra presentibus sunt appensa. Actum et datum in Srzoda feria secunda proxima post festum Exaltacionis Sancte Crucis anno Domini M^o quadringentesimo quadragesimo, presentibus ibidem nobilibus Symone de Coschuti⁶, Wlodkone Walach⁷, Vincencio Skurszky⁸, Johanne Thupalszky⁹, Andrea Goreczsky¹⁰ et Johanne Lgowsky¹¹, testibus circa premissa.

^atak Kop.

^b-ctak Kop., zamiast accusativus pluralis

¹Krzesław z Kurozwęk podkomorzy sandom. 1436-38, kasztelan wiślicki 1438-44, starosta generalny Wlkp. 1440-43, kasztelan lubelski 1444-59, zm. 1459 (Spisy młp.; PSB XVI s. 271-272).

²Jarosław z Rozdrażewa (miasto w powiecie pyzdrskim), student UJ 1432, potem miecznik kal. 1451, podkomorzy kal. 1462-67. Jego żona Jadwiga bliżej nie znana (PSB XXXII s. 376-377).

³Benice, Lutogniew i Bożacin na pn. i pn.-zach. od Krotoszyna w powiecie pyzdrskim.

⁴Benice, Lutogniew i Bożacin na pn. i pn.-zach. od Krotoszyna w powiecie pyzdrskim.

⁵Benice, Lutogniew i Bożacin na pn. i pn.-zach. od Krotoszyna w powiecie pyzdrskim.

⁶Koszuty, wieś par. pomiędzy Kórnikiem a Środą (Koz. 2, s. 337). Szymon wyst. 1428-40 (SHGWlkp.), chyba różny od wyst. 1394-1415 (ib.).

⁷Włodek Wałach, zob. wyżej, nr 1499/3.

⁸Skórki, wieś par. na wsch. od Janowca Wlkp. (Koz. 1 s. 282, 7 s. 385). Wincenty wyst. jeszcze 1462 (SHGWlkp.).

⁹Tupadły par. Kcynia, na pn. od Kcyni (Koz. 1 s. 334). Jan wyst. 1438-42 jako burgrabia w Nakle (GUrz. nr C 498).

¹⁰Nie zidentyfikowany, por. z Andrzejem Góreckim wyst. 1433 (KDW IX nr 1308/4).

¹¹Lgów, wieś par. na pn.-zach. od Żerkowa (Koz. 2 s. 424). Jan wyst. 1435-62 (SHGWlkp.).

Dokument Nr 1528

Kraków, 19 października 1440

Starosta krakowski zaświadcza, że Paweł Zborzeński dał wwiązanie w wieś Zborów mieszczaninowi krakowskiemu Janowi Lubartowi.

Kop.: Poznań, WAP, Kalisz Gr. 20, k. 104-104v. Wpis w maju 1442.

Nos Johannes de Czyzow castellanus et capitaneus Cracoviensis necnon serenissimi domini regis Polonie locumtenens¹ significamus tenore presencium, quibus expedit universis, quomodo nobilis Paulus Sborzensky² coram iudicio castrensi comparendo personaliter recognovit, quia dedit [k. 104v] intromisionem in villam suam Sborowo² cum omni iure et dominio, cum omnibus et singulis utilitatibus, fructibus, censibus, agris, campis, pratis, pascuis, silvis, borris, gaiis, rubetis, piscinis, pisca(tu)ris, flomniis^a, molendinis et cum universis pertinenciis, quibuscumque dicantur nominibus, nichil excludendo, in ducentis et quinquaginta florenis Hungaricalibus provido Jankoni Lubarth civi Cracoviensi, aurifabro³ tenere, habere modo obligatorio a festo Nativitatis Christi [25 XII] ad alium festum eiusdem, usque ad solucionem plenariam predictorum florenorum. Et debet ipsum intercedere pro eadem villa a qualibet persona iuxta iuris formam. Si non intercederet et quodcumque dampnum haberet idem Janko Lubarth, hoc erit dampnum predicti Pauli et recedit ab omnibus et pro omnibus a districtu proprio hic tenebitur respondere. In cuius rei testimonium sigillum nostrum presentibus est appensum. Datum Cracovie feria quarta in crastino sancti Luce Ewangeliste anno Domini milesimo CCCC^o quadragesimo.

^atak Kop., zamiast fluminibus

¹Jan z Czyżowa, zob. wyżej, nr 1458/5.

²Zborów, wieś par. na pd.-wsch. od Stawiszyna (Łaski, Liber beneficiorum II s. 82). Paweł Zborzeński może ze Zborzany, Zbożany, wsi dziś nie znanej w powiecie kal., w okolicy Pogrzybowa pod Raszkowem (Koz. 3 s. 464, 8 s. 142). Zborzeński dzierżył królewski Zborów już 1433 (Kwartalnik Hist. 76, 1969, s. 137), był też tenutariuszem należącego do biskupów lubuskich Kazimierza Biskupiego; nie żył już latem 1441 (zob. niżej, nr 1559/2). Dok. został wpisany do księgi grodzkiej kal. z okazji wwiązania przedstawiciela Jana Lubarta (o nim zob. wyżej, nr 1503/2), mieszczanina krak. Jakuba Stradomskiego, w część Zborowa. W całą wieś Lubart uzyskał wwiązanie w 1444 r. (WAP Poznań, Kalisz Gr. 21 k. 58v: Zborów dzierżył już wówczas Andrzej Zborzeński). Dok. dotyczy bez wątpienia kal. Zborowa. Sąsiedztwo Zborowa i Zborzeńskich (por. z Pawłem Zborzeńskim kasztelanem czechowskim 1486-94) ma miejsce również w Stopnickiem w Małopolsce: Zborów, w 1508 r. własność (?) Andrzeja Zborzeńskiego (Słownik geograficzny Królestwa Polskiego..., XIV, Warszawa 1895, s. 525). Nie można jednak wykluczyć, że Paweł Zborzeński tu występujący może być Małopolaninem z sandom. Zbożenny, który osiadł w Wielkopolsce jako tenutariusz Kazimierza Biskupiego.

³Zborów, wieś par. na pd.-wsch. od Stawiszyna (Łaski, Liber beneficiorum II s. 82). Paweł Zborzeński może ze Zborzany, Zbożany, wsi dziś nie znanej w powiecie kal., w okolicy Pogrzybowa pod Raszkowem (Koz. 3 s. 464, 8 s. 142). Zborzeński dzierżył królewski Zborów już 1433 (Kwartalnik Hist. 76, 1969, s. 137), był też tenutariuszem należącego do biskupów lubuskich Kazimierza Biskupiego; nie żył już latem 1441 (zob. niżej, nr 1559/2). Dok. został wpisany do księgi grodzkiej kal. z okazji wwiązania przedstawiciela Jana Lubarta (o nim zob. wyżej, nr 1503/2), mieszczanina krak. Jakuba Stradomskiego, w część Zborowa. W całą wieś Lubart uzyskał wwiązanie w 1444 r. (WAP Poznań, Kalisz Gr. 21 k. 58v: Zborów dzierżył już wówczas Andrzej Zborzeński). Dok. dotyczy bez wątpienia kal. Zborowa. Sąsiedztwo Zborowa i Zborzeńskich (por. z Pawłem Zborzeńskim kasztelanem czechowskim 1486-94) ma miejsce również w Stopnickiem w Małopolsce: Zborów, w 1508 r. własność (?) Andrzeja Zborzeńskiego (Słownik geograficzny Królestwa Polskiego..., XIV, Warszawa 1895, s. 525). Nie można jednak wykluczyć, że Paweł Zborzeński tu występujący może być Małopolaninem z sandom. Zbożenny, który osiadł w Wielkopolsce jako tenutariusz Kazimierza Biskupiego.

Dokument Nr 1529

[Poznań], 4 listopada 1440

Władze miasta Poznania zaświadczają, że Piotr Thesschir zapisał na swym domu w Poznaniu czynsz konwentowi dominikanów w Poznaniu.

Or.: Poznań, WAP, Kl. Dominikanów Poznań D 18 (A 9). Pergamin 206 x 124 + 21 mm. Pasek pergaminowy po przywieszeniu pieczęci. Na odwrocie późniejsze streszczenia.

Nos infrascripti Wawrzinyecz prothoconsul¹, Johannes Ponyeczsky², Nicolaus Zalesky³, Nicolaus Behem⁴, / Johannes Sloecz⁵, Laurencius Goch⁶, Gregorius Buchwald⁷ et Michael Longus⁸ consules civitatis / Poznaniensis significamus tenore presencium presentibus et futuris, quibus expedit universis, quod in presencia / subscriptorum scabinorum Johannis Phaffko⁹, Nicolay Strosberg¹⁰, Johannis Bergir¹¹, Andree Czewssler¹², Henrici Crappicz¹³, Vincencii doleatoris¹⁴, Nicolay Czeppil¹⁵ et Johannis Bederman¹⁶ in bannito iudicio, cui Albertus Gerlin nostre civitatis advocatus¹⁷ iudicialiter presidebat, personaliter constitutus providus Petrus Thesschir civis noster¹⁸, sanus mente et corpore, non compulsus, non coactus, sed sponte et libere, habita matura deliberacione, rite et racionabiliter iusto vendicionis tytulo vendidit et resignavit duas marcas annui census currentis bone monete Polonicalis et numeri per Regnum comuniter decurrentis, quadraginta octo grossos in marcam quamlibet computando, pro decem et novem marcis bonorum latorum mediorum grossorum Polonicalium, numeri prescripti et quatuor florenis Vngaricalibus, in et super domo sua in plathea Sutorum in acie penes domum Johannis Zeydinhefftir sita¹⁹, in quolibet festo sancti Michaelis [29 IX] unam marcam et in quolibet festo sancti Johannis Baptiste [24 VI] aliam marcam singulis annis solvendas in vim reempcionis, religiosis fratribus Predicatorum ordinis sancti Dominici et ipsorum conventui in civitate nostra habendas, possidendas, commutandas, vendendas, resignandas, legandas, testandas et aliis quovismodo alienandas ac in usus ipsorum convertendas, prout ipsis melius et utilius videbitur expediri, hoc tamen salvo specialiter et expresso, quod prefatus Petrus Thesschir et prefate domus possessores, dum et quando dictum censum duarum marcarum reemere voluerint, cum decem et novem marcis monete et numeri prescriptorum et cum quatuor florenis Vngaricalibus reemendi habebunt omnimodam potestatem, censu tamen persesso et retento iuxta exigenciam temporis primitus persoluto. In fidem premissorum sigillum civitatis nostre presentibus est subimpensum. Acta sunt hec feria sexta proxima post festum Omnium Sanctorum anno Domini millesimo quadringentesimo quadragesimo.

¹Wawrzyniec syn Marcina z Żurawi pod Kcynią, notariusz publiczny 1428, 1430, mieszczanin pozn. 1435, burmistrz 1440/41, rajca 1441/42, 1442/43 n., zm. 1458/59 (Not. nr 292; WSvP s. 444-445).

²Jan Poniecki, zob. wyżej, nr 1517/2.

³Mikołaj Zaleski, zob. wyżej, nr 1387/15.

⁴Mikołaj Czech, Beme, Bohemus, ławnik pozn. od 1423, rajca 1438/39, 1440/41, 1446/47 (WSvP s. 440).

⁵Jan, Hanek, Śledź był rajcą pozn. 1440-43, ławnikiem 1443/44 aż do 1454 (ib. s. 447).

⁶Wawrzyniec Goch, Koch, ławnik pozn. 1439/40, rajca 1440/41 (ib. s. 444).

⁷Grzegorz Buchwald rajca pozn. od 1440 i ławnik aż po 1469 (ib. s. 440).

⁸Michał Długi, Lang, Longus, mieszczanin pozn. z ul. Szewskiej wyst. od 1433 (ib. s. 219, 278), rajcą był tylko w kadencji 1440/41, zm. przed 1456 (ARP I nr 665, 699).

⁹Jan Fafko, zob. wyżej, nr 1387/11.

¹⁰Mikołaj Strosberg zwany Seniorem, mgr, wielokrotny ławnik i rajca pozn. 1420-50 (WSvP s. 448; WSB s. 706).

¹¹Jan Berger wieloletni ławnik i rajca pozn. 1417-59 (WSvP s. 439).

¹²Andrzej Czewschler, zob. wyżej, nr 1387/6.

¹³Henryk Krapicz rajca pozn. i ławnik w l. 1430/31 - 1443/44 (ib., s. 440).

¹⁴Wincenty syn Henryka bednarza, ławnik pozn. w l. 1419/20, 1440/41, 1441/42 (ib.).

¹⁵Mikołaj Czepel ławnik pozn. od 1440, potem rajca, burmistrz i wójt, wyst. do 1479 (ib. s. 441).

¹⁶Jan Bederman jako ławnik pozn. wyst. tylko w kadencji 1440/41 (ib. s. 439)

¹⁷Wojciech Gerlin, zob. wyżej, nr 1517/3.

¹⁸Piotr Thesschir (nazwisko czy zawód?), zapewne ident. z wyst. 1440-48 (ARP I nr 194, 277, 341, 385).

¹⁹Jan Zeydenhefter z ul. Szewskiej, zapewne ident. ze starszym cechu kramarzy 1444, 1451, 1462 (ARP I nr 383, 488, 747, 779, 928). Miał również dom przy Rynku (ib. nr 400).

Dokument Nr 1530

Poznań, 7 listopada 1440

I. N. Mikołaj Kukielwich (?) wikariusz wieczysty w katedrze poznańskiej protestuje przeciw przetrzymaniu pozwu przez wikariusza wieczystego Macieja Kota.

Kop.: Kraków, Bibl. PAN, rkps 9175 (Księga formularzowa, j. w., nr 1381), s. 71-72. Tytuł: Instrumentum protestacionis de retencione processus.

In nomine Domini amen. Sub anno nativitatis eiusdem millesimo quadringentesimo quadragesimo, indicione tercia, pontificatus sanctissimi in Christo patris et domini, domini nostri Eugenii divina providencia pape quarti anno ipsius decimo, die Lune septima mensis Novembris, in choro eclesie chathedralis Poznaniensis, infra cantum horarum canonicarum universis dominis vicariis ad decantandum easdem congregatis, in presencia eorum personaliter constitutus honorabilis vir, dominus Nicolaus Cuklwyech vicarius perpetuus in dicta eclesia Poznaniensi¹ animo et intencione coram eisdem dominis universis vicariis causandis et querulandis contra et adversus discretum dominum Mathiam Koth vicarium in eadem eclesia Poznaniensi et tunc ebdomadarium chori eclesie eiusdem² de et super temeraria retencione citacionis cum inhibicione venerabilis viri, domini Johannis de Brzostkowo cantoris vicariique in spiritualibus et officialis eclesie Gneznensis³ contra honorabilem virum, dominum Jacobum Prasmowsky archidiaconum Srzemensem⁴ a sede metropolitica Gneznensi pro parte eiusdem domini Nicolai Cuklewth in vim appellacionis obtente. Quam citacionem, ut dicebat, per eundem dominum Mathiam Koth ebdomadarium in fraudem, dolum et dampnum eiusdem domini Nicolai ac vilipendium prefati venerabilis viri, domini Johannis de Brzostkowo iurisdicionisque sue ac sedis metropolitice Gneznensis profane gravem contemptum contempnabiliter et rebellibiliter iam a sex citra vel ultra diebus^a retinuisse ad execucio(ne)mque eiusdem in favorem ipsius domini Jacobi Prasmowsky procedere recussasse et contradixisse, ex cuius retencione citacionis dixit se idem dominus Nicolaus Cuklewth in sentenciam excommunicacionis ex vi monicionis contra ipsum emisse, incidisse et ab altari ipso iam missam celebrante ammotum et alias de eclesia pudorose eiectum fuisse, quem Mathiam Kot ibidem inter dominos vicarios presentem monuit et instanter requisivit, prout et antea aliis diebus pluribus diebus vicibus pro restitucione eiusdem citacionis petivit requirendo, ut sibi predictam citacionem cum inhibicione sic retentam daret et restitueret. Qui dominus Mathias Koth deridendo eundem dominum Nicolaum Caklewth rebelliter respondit velle restituere dicens eum velle illaqueare intheligendo sentencias excomunicacionis. Super quibus omnibus et singulis premissis prefatus honorabilis vir, dominus Nicolaus Cuklewsky peciit a me notario publico sibi fieri et confici presens publicum instrumentum. Acta sunt hec anno, indicione, pontificatus, die, mense, hora et loco, quibus supra, presentibus honorabilibus viris, dominis magistro Johanne vicedecano⁵, Michaele de Cuczkowo vicecustode⁶, Johanne Gruska⁷, Nicolao Pusik⁸, Laurencio Leuis^b⁹, Petro Venibą^b¹⁰, Johanne Darziwsko^b¹¹, Andrea de Parupowo^b¹², Laurencio de Grabye¹³, Nicolao Grzyvacz vicariis perpetuis in eclesia cathedrali Poznaniensi¹⁴ et aliis quampluribus fidedignis personis ad premissa vocatis.
[s. 72] Et ego Nicolaus Thome de Gnezne, clericus eiusdem diocessis, publicus imperiali auctoritate notarius¹⁵, quia predictis causacioni, querulacioni, citacionis retencioni, monicioni, requisicioni et eiusdem restitucionis recusacioni aliisque omnibus et singulis premissis, dum sic, ut premittitur, (agerentur^c) et fierent etc.

^asłowo powtórzone Kop.

^bsłowo popsute Kop.

^cbrak Kop.

¹Wikariusz Mikołaj nie zidentyfikowany.

²Wikariusz Maciej Kot nie zidentyfikowany, por. z wikariuszem Maciejem 1439 (zob. wyżej, nr 1473/4) i z wikariuszem Mikołajem Kotem (zob. wyżej, nr 1401/19).

³Jan z Brzostkowa, zob. wyżej, nr 1407/5.

⁴Jakub Prażmowski, zob. wyżej, nr 1427/4.

⁵Jan wicedziekan nie zidentyfikowany.

⁶Mikołaj z Kuczkowa, zob. wyżej, nr 1396/5.

⁷Jan Gruszka z Pawłowic, zob. wyżej, nr 1509/5.

⁸Mikołaj Pusik, Puszyk, jako wikariusz wieczysty w katedrze pozn. i pleban na podpozn. Śródce wyst. 1428-46 (SHGWlkp.).

⁹Wawrzyniec Lewis (odczyt niepewny) nie zidentyfikowany.

¹⁰Piotr nie zidentyfikowany, może jednak chodzi tu o Piotra Maginkę, zob. o nim niżej, nr 1642.

¹¹Jan nie zidentyfikowany.

¹²Zapewne chodzi tu o Andrzeja niegdyś plebana z Pępowa (Pampowo), wyst. od 1415 (KDW IX nr 1317/6).

¹³Wawrzyniec z Grabi jako wikariusz wieczysty pozn. wyst. także 9 lutego 1447 (mat. KDW).

¹⁴Mikołaj Grzywacz nie zidentyfikowany.

¹⁵Mikołaj syn Tomasza z Gniezna, student UJ 1431?, notariusz publiczny w Gnieźnie i w Poznaniu od 1435, w Krakowie 1445 (Not. nr 502).

Dokument Nr 1531

Nakło, 16 listopada 1440

Andrzej z Wiśniewa podstoli poznański i wicestarosta nakielski zaświadcza, że starosta nakielski Władysław z Danaborza sprzedał teren pod Złotowem Michałowi i Andrzejowi braciom z Gołańczy.

Kop.: Poznań, WAP, Nakło Gr. 6, k. 60v-61. Oblata 15 czerwca 1566. Kop., bardzo popsuta i tu nie uwzględniona, także w rejestrze terminat wielkopolskich z okazji lustracji 1564/65: Poznań, Bibl. Racz. rkps 85, nr 98.

Uw.:Transakcja zapisana została w księdze grodzkiej nakielskiej pod tąż datą (Poznań, WAP, Nakło Gr. 1, k. 18-18v), gdzie zawarto m. in. dokładny tekst opisu granic, ujęty potem w dok.

In nomine Domini amen. Ad perpetuam rei memoriam. Quoniam humana memoria aeternitati non commensuratur, expedit igitur, ut ea, quae sunt in humanis negociis, ad perpetuitatis ratitudinem reducantur proborum testimonio ac sigillorum munimento. Nos igitur Andreas haeres in Wiszniewa, subdapifer Posnaniensis¹ ex parte magnifici Wladislai haeredis in Domaborzh, ^a-b

capitaneo protunc locato

², significamus tenore cum praesenti, quibus expedit universis, tam praesentibus quam futuris, quomodo veniens ad nostri praesentiam necnon aliorum huius terrae nobilium magnificus dominus Wladislaus haeres in Domaborzh et capitaneus Naklensis² non compulsus nec coactus, nec aliquo devio errore seductus, sanus mente et corpore ususque amicorum suorum consilio ac matura deliberatione praehabita, a scrupulis^b alias od kopczow oppidi dicti Wlothowa³ a przeroszl penes lacum dictum Pyczyno⁴ transeundo penes insulam alias ostrow et pratum secundum istas incisiones alias naczossow, quae sunt per amicos factae, et a lacu dicto Pyczino⁴ alias Podolkiem usque valli ad Szelaszkam, quae dicitur Struga⁵, et a Szelaszka usque ad Piecziska⁶ et a Piecziszka usque ad Paczolth silvam sic dictam⁵, et a Paczolth usque ad fluvium dictum Groda⁷ sic, ut ista signa demonstrant alias coszna, quae sunt per amicos facta signa divisione perpetuali, ab his signis supranominatis totum et integrum heremum ad istam partem Landik, quod habet et continet in se villam Pieczewa⁸, Gorna⁹, Radawska¹⁰, Pinczino⁴, Pogarzalki Laszh¹¹, cum omni iure et dominio, ita longe et late, prout solus Wladislaus praenominatus tenuit et habuit, cum omnibus fructibus, censibus, utilitatibus, redditibus, proventibus, cum campis, agris cultis et incultis, pascuis, pratis, graminetis et orthoferalibus, silvis, borris, gaiis, mericis, mellificiis, quercetis, dumatis, infractibus, virgultis et quibusvis excrescentiis arborum, cum aquis et aquarum decursibus, fluviis, fluminibus, lacubus, rivulis, torrentibus, piscinis, stagnis, paludibus et eorum piscaturis venationibusque universis, cum molendinis aquaticis et ventilabus et emolumentis, praediis, arreis, allodiis, fortaliciis, fenimulis generaliterque cum omnibus et singulis dominiis, quae nunc sunt vel postmodum per industriam hominum possint inveni, quocunque nomine vel verbo censeantur, nihil iuris aut dominii pro se aut suis legittimis successoribus ibidem reservando, nobilibus et generosis dominis Michaelli et Andreae fratribus germianis indivisis, haeredibus in Golancza¹² et ipsorum legittimis successoribus imperpetuum et in evum coram nobis resignavit et asscripsit iuxta consuetudinem terrestrem divisione perpetuali habendum, tenendum, possidendum, donandum, commutandum, alienandum, vendendum, obligandum et in usus ipsorum beneplacitos convertendum, prout ipsis Michaeli et Andreae melius et utilius videbitur expedire. In cuius rei testimonium sigillum nostrum est appensum. Acta et datum in Nakiel feria quarta infra octavas sancti Martini Episcopi anno Domini millesimo quadringentesimo quadragesimo, praesentibus nobilibus Sandiuogio de Geziorki¹³, Joanne de Tupadle¹⁴, Michaelle de Glisno¹⁵, Troiano de Rakowo¹⁶, Sdzislao de Sczepicze¹⁷, Michaelle de Duszno¹⁸ caeterisque fidedignis, specialiter ad hoc vocatis.

^a-btak Kop., zamiast capitaneus protunc locatus

^ctak Kop., zamiast scopulis

¹Andrzej Nielataj z Wiśniewa (pomiędzy Wągrowcem a Kcynią) i z Czeszewa, podstoli pozn. 1440-50 (Spisy wlkp.), tu w chwilowym zastępstwie starosty nakielskiego (zob. niżej).

²Włodek z Danaborza, zob. wyżej, nr 1494/1.

³Złotów (Wielatów, Flatau), miasto w ziemi nakielskiej.

⁴Pieczyn i Jez. Pieczyńskie (dziś Zalesie i Jez. Zaleskie) na zach. od Złotowa.

⁵Nie zidentyfikowane.

⁶Pieczyska (?) nie zidentyfikowane.

⁷Rzeka Gwda przepływa ok. 12 km na zach. od Złotowa.

⁸Piecewo par. Krajenka, na pn.-zach. od Złotowa (Koz. 5 s. 145).

⁹Górzno par. Zakrzewo, na pn.-zach. od Złotowa (Koz. 4 s. 252).

¹⁰Radawnica na pn. od Złotowa (Koz. 5 s. 223).

¹¹Pogorzały Las, zob. Koz. 5 s. 173.

¹²Gołańcz, miasto w powiecie kcyńskim. Michał i Andrzej synowie Kusza z G. wyst. od 1436 do 1451 (Michał) i 1457 (Andrzej) (SHGWlkp.).

¹³Jeziorki par. Kosztowo, na zach. od Wyrzyska (Koz. 1 s. 100, 4 s. 314). Sędziwój (i z Brzostowa) wyst. w sądzie grodzkim nakielskim niekiedy jako wicestarosta (WAP Poznań, Nakło Gr. 1 k. 19a-20).

¹⁴Tupadły par. Kcynia, na pd. od Kcyni (Koz. 1 s. 334). Jan był m. in. z ramienia Włodka z Danaborza burgrabią w Nakle 1438-42 (GUrz. nr C 498).

¹⁵Glisno (dziś Glesno), wieś par. na pn.-wsch. od Wyrzyska (Koz. 4 s. 227). Michał, zapewne ident. z Michałem Tucholą, Tuchołką z G. 1449 (Acta capitulorum II nr 469), nie żył już 1453 (SHGWlkp.).

¹⁶Rakowo par. Łekno, na pn.-wsch. od Wągrowca (Koz. 1 s. 251, 5 s. 234). Trojan skądinąd nie znany.

¹⁷Szczepice par. Kcynia, na pn.-wsch. od Kcyni (Koz. 1 s. 390, 5 s. 388). Zdzisław w 1446 r. już olim ze Szczepic (SHGWlkp.).

¹⁸Duszno, błędnie w Kop., w księdze jest jednak Drzansno (Odpis w Bibl. Racz. ma tu Ososina!) czyli Drzązno, dziś Drążno, par. Drzewianowo, na pd.-wsch. od Mroczy (Koz. 1 s. 62, 4 s. 186). Michał wyst. także 1432 (Roczniki Historyczne 2, 1926, s. 54).

Dokument Nr 1532

Buda, 22 listopada 1440

Król Władysław III zapisuje 200 grzywien na wsiach Adamierz, Borzykowo i Wrąbczynek Stanisławowi Czarnemu.

Kop.: Warszawa, AGAD, Metryka koronna, t. 109, s. 8-9. Oblata 27 kwietnia 1570 (wg Or.).
Wzmianka: MRPS V, nr 4154 (wg Kop.).

Wladislaus Dei gratia Hungariae, Poloniae, Dalmaciae, Croatiae etc. rex Lithuaniaeque princeps supremus et haeres Russiae etc. significamus tenore praesentium, quibus expedit universis, quod nos consideratis fidelibus servitiis dilecti nobis nobilis Stanislai Czarni de Pietrzikow¹ a diu nobis et praesertim in adap(ta)tione coronationis nostrae foelicis Regni huius nostri Hungariae fideliter et constanter exhibitis et in futurum per eum diligentius exhibendis, sibi horum gratia ducentas marcas numeri et monetae [s. 9] Polonicalium, XLVIII g(rossos) in marcam quamlibet computando, in et super villis nostris Niedomirz², Borzikowo³ et Wrączino districtus Pizdrensis⁴, quas sibi de manibus nobilis Bartassii^a Plomikowski⁵ liberare indulsimus, ^b-c

damus, donamus

inscribimusque praesentibus, largimur per ipsum cum omnibus utilitatibus, fructibus, censibus, redditibus, proventibus, agris, pratis, campis, sylvis, mericis, omnibus piscinis, piscaturis, aquis, molendinis, emolumentis, mellificiis, emolimentis^d, aucupationibus, attinentiis et obventionibus universis habendas, tenedas, utifruendas et pacifice possidendas ita diu, quousque sibi vel posteris praefatae ducentae marcae per nos vel successores nostros ex integro persolvantur. Quibus exsolutis dictarum villarum possessio ad nos et successores nostros pleno iure devolvetur. Iuribus et stationibus nostris regalibus semper salvis. Harum testimonio literarum quibus sigillum nostrum est subappensum. Datum Budae feria tercia post festum sanctae Elizabeth anno Domini M. CCCC. quadragesimo⁶.
Relatio generosi Andree de Tanczin⁷.

^atak Kop.

^b-ctak Kop. (praesens)

^dtak Kop. (słowo powtórzone)

¹Zob. wyżej, nr 1520.

²Zob. wyżej, nr 1520.

³Zob. wyżej, nr 1520.

⁴Zob. wyżej, nr 1520.

⁵Bartosz z Płomykowa (dziś Płonkowo na Kujawach) bliżej nie znany.

⁶Data zgodna z itinerarium króla.

⁷Andrzej Tęczyński syn Andrzeja kasztelana wojnickiego, starosta rabsztyński 1441, chełmski 1455, zm. 1461.

Dokument Nr 1533

Buda, 14 grudnia 1440

Król Władysław III zapisuje 100 grzywien na Russowie Annie i jej synom Janowi i Niemierzy z Piwonic.

Or.: Warszawa, AGAD, dok. perg. 351. Pergamin 282 x 130 + 30-35 mm, skasowany. Na pasku pergaminowym pieczęć wystawcy w czerwonym wosku, napis na otoku częściowo uszkodzony (jak Gumowski, Pieczęcie, nr 21). Na odwrocie informacje o treści i sygnatury (XVI-XVIII w.).

Wladislaus Dei gracia Hungarie, Polonie, Dalmacie, Croacie etc. rex Lithwanieque princeps supremus etheres / Russie etc. significamus tenore presencium, quibus expedit universis, quomodo venerabili Johanni de Gywanouicze / archidiacono et canonico Agriensi, secretario nostro, dilecto fideli¹, pro suis serviciis centum marcas monete et numeri / Polonicalium, XLVIII grossos in marcam quamlibet computando, aput nobilem Annam et filios suos Johannem et Nyemyerzam de Pywonicze² intercessimus presentibusque intercedimus et de quibusquidem centum marcis monete et numeri predictorum dictos Annam et filios suos volentes assecurare ipsis easdem centum marcas in et super villa nostra Russow in terra Maioris Polonie et districtu Kalisiensi iacenti³, damus, demonstramus et inscribimus per presentes, per ipsos cum omnibus dicte ville utilitatibus, fructibus, censibus, redditibus, proventibus, agris, pratis, campis, silvis, mericis, rubetis, fluminibus, piscinis, lacubus, aquis, molendinis, emolimentis, mellificiis, venacionibus, aucupacionibus, attinenciis et obvencionibus universis habendas, tenendas, utifruendas et possidendas pacifice et quiete tamdiu, quousque ipsis et eorum successoribus dicte centum marce simul cum aliis peccuniis per alias literas inscriptis per nos vel successores nostros integre exsolvantur. Quibus exsolutis dicte ville posessio ad nos et successores nostros devolvetur pleno iure. Stacionibus tamen nostris regalibus solitis et consuetis semper salvis. Harum quibus sigillum nostrum est appensum testimonio litterarum. Datum Bude feria quarta in crastino sancte Lucie Virginis anno Domini M CCCC quadragesimo⁴.
Relacio generosi Petri de Vilfin capitanei Podolie generalis⁵.

¹Jan Gruszczyński z Iwanowic, późniejszy kanclerz koronny 1455, arcybiskup gnieźn. 1464, zm. 1473 (PSB IX s. 55-57; WSB s. 235). Archidiakonem Eger na Węgrzech został po przybyciu Władysława III na Węgry (1440).

²Piwonice, zob. wyżej, nr 1426. Anna była wdową po Świętosławie, Święchu, który w 1435 r. oprawiał jej posag na P. - o nim niżej, nr 1626. Żyła jeszcze 1464 (SHGWlkp.). O Janie zob. wyżej, nr 1426/9, Niemierza (czy ident. z naszym?) wyst. dopiero 1467 (SHGWlkp.).

³Russów, zob. wyżej, nr 1522/2.

⁴Data zgodna z itinerarium króla.

⁵Piotr Polak z Lichwina, zob. wyżej, nr 1439/1.

Dokument Nr 1534

Grodzisk, 17 grudnia 1440

Niemierza z Grodziska prezentuje księdza Stefana na plebana w Luboszu.

Kop.: Poznań, AAP, Acta consistorii 28, k. 35v. Wpis 1 kwietnia 1445 (wg Or., opatrzonego pieczęcią de armis Nalancz).

Reverendissimo in Christo patri et domino ac domino Andree episcopo Poznaniensi¹ vel eius vicario in spiritualibus generali, Nyemyerza heres in Grodzisko² et Sandziuogius heres in Grodzisko³ filialem obedienciam cum promptitudine famulandi. Reverende pater et domine! Quia parrochialis ecclesia in Lubosch⁴ per mortem discreti Johannis rectoris eiusdem ecclesie ultimi et immediati⁵ ad presens vacat, cuius ius patronatus ad nos dinoscitur pertinere, idcirco discretum virum Stanislaum presbiterum vestre diocesis⁶, presencium exhibitorem, quem virtutes fulgide et merita recomendant, r(everendissime) v(estre) p(aternitati) duximus presentandum et presentamus, supplicando pro eo et cum eo, quatinus ipsum in eandem ecclesiam dignemini investire et instituere graciose, curam animarum, administracionem spiritualium et temporalium sibi committentes, prout ad vestre p(aternitatis) officium dinoscitur pertinere. Datum in Grodzisko die sabbati proxima ante festum beati Thome Apostoli anno Domini millesimo CCCC^o XL, nostris sub sigillis.

¹Andrzej z Bnina, zob. wyżej, nr 1447/7.

²Grodzisk Wlkp., miasto w powiecie kościańskim. Niemierza, potem z Lubosza (zm. ok. 1464) i Sędziwój (zm. ok. 1466) bracia z G. i z Lubosza, wyst. od 1435 (SHGPoz. I s. 689-690; GStar.).

³Grodzisk Wlkp., miasto w powiecie kościańskim. Niemierza, potem z Lubosza (zm. ok. 1464) i Sędziwój (zm. ok. 1466) bracia z G. i z Lubosza, wyst. od 1435 (SHGPoz. I s. 689-690; GStar.).

⁴Lubosz, wieś par. na pn.-zach. od Pniew (SHGPoz. II).

⁵Pleban Jan skądinąd nie znany; jeszcze w 1440 r. znany jest jego poprzednik (SHGPoz. II s. 671).

⁶Pleban Stanisław sprawował swą funkcję w Luboszu do 1457 (ib.).

Dokument Nr 1535

Poznań, 26 grudnia 1440 [recte 1449]

W KDW VI nr 200 wydany został dokument zapisu czynszu na wsi Winiary na rzecz poznańskich wikariuszy katedralnych, przetrwały w tzw. Tekach Majkowskiego (Kraków, Bibl. PAN, rkps 3519, k. 15v-17) w transumpcie oficjała pozn. Mikołaja z Kościana, datowanym w Poznaniu, 26 grudnia 1440. Odpis Majkowskiego pochodzi z zaginionego dziś kopiariusza pozn. wikariuszy katedralnych (tzw. Jura vicariorum). Transumpt został przez Majkowskiego tylko zregestowany: miał być wystawiony w roku 1440, 12 indykcji, trzeciego roku pontyfikatu papieża Mikołaja V, w sobotę (dies Saturni) 26 grudnia 1440. Data jest błędna: tak osoba wystawcy, oficjała pozn. Mikołaja Hesken z Kościana, który pełnił ten urząd od 6 lutego 1449 do 5 lipca 1450, jak i wszystkie elementy datacyjne wskazują na dzień 26 grudnia 1449 (zresztą piątek, nie sobotę). Błąd powstał bądź już w kopiariuszu Jura vicariorum, bądź w trakcie sporządzania regestu Majkowskiego. Ponieważ wzmianka w KDW VI nr 200 wprowadziła do obiegu informację o transumpcie z 26 grudnia 1440 r., tutaj ją prostujemy.

Dokument Nr 1536

Poznań, 1 stycznia 1441

Biskup poznański udziela odpustu wiernym i ustala zasady działania bractwa przy kościele Św. Marii Magdaleny w Poznaniu.

Or.: Poznań, WAP, Akta m. Poznania D 641. Pergamin 279 x 147 + 37 mm, dziurki w miejscach złożenia. Sznur od przywieszenia pieczęci. Na odwrocie późne notatki o treści.
Reg.: KDW V nr 675 (wg Or.).

Andreas Dei gracia episcopus Poznaniensis¹ universis et singulis sexus utriusque cristifidelibus, ad quos presentes nostre litere per/venerint, salutem in eo, qui est omnium vera salus. Splendor paterne glorie, qui mundum sua illuminat ineffa/bili claritate, pya vota fidelium de clementissima ipsius maiestate sperancium tunc precipuo favore prosequitur, / cum devota ipsorum humilitas sanctorum precibus et meritis adiuvatur. Cupientes igitur, ut missa Beatissime Virginis Marie genitricis domini nostri Ihesu Cristi, que per laudabilem presbiterorum et laicorum fraternitatem singulis sabbativis et aliis certis diebus in ecclesia parrochiali et in choro ad Sanctam Mariam Magdalenam in civitate Poznaniensi decantatur, a cristifidelibus congruis frequentetur honoribus, et ut ipsi fideles eo libencius [cau]sa devocionis confluant ad eandem, quo ibidem uberius celestis dono gracie conspexerint se refectos, o[mni]bus cristifidelibus quicumque dictam missam audiendam tociens, quociens visitaverint et unum Pater noster cum Ave Maria devote oraverint, aut qui de bonis ipsis a Deo collatis ad altare prefate misse obtulerint. Qu[...] se eedem fraternitati vinxerunt vel in futurum vinxerint, de omnipotentis Dei misericordia et beatorum Petri et Pauli auctoritate confisi contritis et confessis quadraginta dies indulgenciarum de iniunctis ipsis penitenciis misericorditer in Domino relaxamus. Nichilominus eandem fraternitatem in omnibus ipsius ordinacionibus, punctis, clausulis et condicionibus ratificamus, approbamus et tenore presencium confirmamus. In cuius rei testimonium sigillum nostrum est presentibus subappensum. Datum Poznanie prima die Ianuarii anno Domini millesimo quadringentesimo quadragesimo primo.
Manu N(icolai) Sul².

¹Andrzej Bniński, zob. wyżej, nr 1447/7.

²Mikołaj Suł, Sułaszyk, z Grodziska, pisarz w konsystorzu pozn. 1440-41, notariusz publiczny 1441 (Acta capitulorum II nr 1107, 1111, 1121), prepozyt szpitala Św. Ducha pod Poznaniem od 1446, pleban w Kopanicy 1459-67 (ib. nr 508; mat. KDW; SHGPoz. II s. 316).

Dokument Nr 1537

Lwówek, 8 stycznia 1441

Władze miasta Lwówka zwalniają dom w Lwówku nadany przez Jana Knoblocha altarystom kościoła w Lwówku od wszelkich świadczeń na rzecz miasta.

Kop.: Poznań, AAP, Acta consistorii 83, k. 118. Wpis 10 lipca 1506, ze zniekształconą datą, którą poprawia już Now. II s. 462.
Streszcz.: KDW V nr 9 wg Kop., pod błędną datą: 9 stycznia 1401.

Noverint quibus expedit universis, tam presentibus, quam futuris, presencium noticiam visuris vel audituris, quod nobis Petro Baran tunc temporis preconsule existente, necnon Stanislao carnifice, Mathia Yadrny, Nicolao Othman, Johanne Bazar, Hannus Knobloch consulibus in Lwow¹ pleno in consilio residentibus nostram adiens presenciam discretus dominus Johannes altarista, in Lwow² existens, nobis cordintime supplicavit pureque causa retribucionis donum postulavit, quatinus eius domum sitam penes dotem plebani, quam sibi dedit Hannus Knobloch cum ceteris suis successoribus, tali condicione interposita, quod idem dominus Johannes predictus compromisit sibi et pro suis parentibus ad quodlibet Quatuor Tempus legere vigilias die, quo sibi placebit, et missam pro defunctis feria quinta vel saltem die sexta, vel sabbato, in quantum non esset paratus die prescripta, faceremus ab omnibus exactionibus et laboribus liberam temporibus eviternis duraturam. Nos vero prehabiti sano freti consilio cum consensu iuratorum necnon omnium fraternitatum in Lwow alias hanthwarkow eidem consensum prebuimus salutarem dantes et concedentes eidem predicte domui libertatem ab omnibus censibus, exactionibus, contribucionibus et ab omnibus laboribus alias schawarkow et ab omni custodia ordinaria secundum consuetudinem aliorum vicinorum et generaliter facimus eandem domum ab omnibus illibertatibus, quibuscunque nominibus censeantur tamdiu, quamdiu predicta domus extiterit in possessione prehabiti domini Johannis vel quamdiu predicta domus spectabit ad hoc idem altare ipsumque concernet, quod hodie dominus Johannes possidet. Sed si contigeret, quod predicta domus ab eodem altari alienaretur vel a spiritualium possessione et ad manus devenerit secularium, tunc tenebitur et obligabitur ad omnia iura, videlicet ad exactiones, contribuciones et consimilia, sicut alie domus aliorum vicinorum in civitate Lwow existencium. In cuius rei testimonium sigillum civitatis nostre presentibus est appensum. Actum et datum in Lwow dominico die infra octavas Epiphanie anno Domini millesimo (quadringentesimo^a) quadragesimo primo.

^abrak Kop.

¹Mieszkańcy Lwówka (miasteczko Ostrorogów w powiecie pozn.) wyst. tylko tutaj, prócz burmistrza Piotra Barana, piastującego swój urząd także 1446 (SHGPoz. II, s. 700).

²O altarii, zapewne w kościele parafialnym, ib., s. 706. Altarysta Jan wyst. jeszcze 1447 (ib.).

Dokument Nr 1538

Gniezno, 15 lutego 1441

Starosta generalny Wielkopolski zaświadcza, że Mikołaj Słupski zapisał na swojej Brzyskorzystwi czynsz dla kościoła parafialnego w Kierzkowie.

Kop.: Kraków, Bibl. PAN, rkps 9175 (Księga formularzowa, j. w., nr 1381), s. 806-807. Wpis w transumpcie arcybiskupa gnieźnieńskiego Wincentego Kota z Dębna z daty: Gniezno, 14 (15?) lutego 1442 - zob. niżej, nr 1578.

In nomine Domini amen. Ad perpetuam rei memoriam. Nos Crzethslaus de Curoswanky castellanus Wysliciensis et capitaneus Maioris Polonie generalis¹ significamus tenore presencium universis, quibus expedit, presentibus et futuris presencium noticiam habituris, quomodo ad nostram aliorumque terre nobilium veniens presenciam strennuus Nicolaus Slupsky² non compulsus, non coactus neque aliquo errore devio seductus, quinymo sanus mente pariter et corpore existens, usus suorum consilio amicorum et matura deliberacione prehabita diligenti, de et super hereditate dicta Broscerziththwa in districtu Ckczynensi sita³, unam marcam mediorum grossorum monethe et numeri Polonicalium, quadraginta octo grossos marcam in quamlibet computando, annui census singulis annis [s. 807] ad festum sancti Martini [11 XI] solvendam per nobiles Nosszyl et Juthkam consortem suam legittimam emptam et comparatam pro altari sancte Dorothee ibidem in Kyerzkowo⁴ et dicti altaris altaristis protunc existentibus, pro quindecim marcis monethe et numeri prescriptorum capitalis pecunie sub tytulo reempcionis alias na wirderkoff^a in perpetuum vendidit ac coram nobis rite et racionabiliter secundum cursum terrestrem resignavit, sub hanc condicionem, si dictus Nicolaus aut sui successores dictum censum unius marce redimere et eximere voluerint, extunc in hereditate possessionata positis quindecim marcis capitalis pecunie, ubi nominatus census singulis annis solveretur, a solucione antenominati census fore debet liber et solutus. Harum quibus testimonio literarum sigilla nostra sunt subappensa. Actum et datum Gnezn(e) feria quarta in crastino sancti Valentini anno Domini M^o CCCC^o XL primo, presentibus ibidem magnifico et nobilibus Petro de Bnyn castellano Gneznensi⁵, Johanne Nyankowsky⁶, Petro Nidomsky⁷, Boguchwalo Jardanowsky⁸ et Dobkone de Wrzeschnya⁹, testibus circa premissa.

^atak Kop.

¹Krzesław z Kurozwęk zob. wyżej, nr 1527/1.

²Słupy, wieś par. na pd.-zach. od Szubina (Koz. 1 s. 290). Mikołaj wyst. 1428, 1437, 1442, 1446 (SHGWlkp.), chyba różny od wyst. 1399-1405 (ib.).

³Brzyskorzystew, wieś par. na pn.-zach. od Żnina (Koz. 4 s. 18-19) w powiecie kcyńskim.

⁴Nasił i Jutka z Kierzkowa objaśnieni wyżej, nr 1381/8.

⁵Piotr z Bnina, zob. wyżej, nr 1423/4.

⁶Jankowo (Ninkowo), wieś par. na pn.-wsch. od Gniezna. Jan burgrabia w Gnieźnie 1440 (GUrz. nr C 11) wyst. do 1450 (SHGWlkp.).

⁷Nidom par. Pawłowo (wyżej, nr 1483). Piotr, także z Jankowa, syn podsędka kal. Dobiesława, wyst. 1423-50 (SHGWlkp.).

⁸Jardanowice (dziś Wiardunki) par. Rogoźno (SHGPoz. II). Boguchwał wyst. 1436-46 (ib.).

⁹Września, miasto w powiecie pyzdrskim. Dobek, Dobiesław, potem sędzia kal. 1461-67/68 (Spisy wlkp.).

Dokument Nr 1539

Körmend, 11 marca 1441

Król Władysław III nakazuje staroście generalnemu Wielkopolski, aby do czasu przybycia króla do Gniezna utrzymał prawa wikariuszy kościoła Św. Jerzego w Gnieźnie do słodowni tamże.

Kop.: Gniezno, AAG, Acta consistorii A 25, k. 87v. Wpis 20 lipca 1444.
Reg.: KDW V nr 677 (wg Kop.).

Wladislaus Dei gracia Hungarie, Polonie, Dalmacie, Croacie etc. rex. Magnifico Creslao de Curozwanky castellano Visliciensi et capitaneo Maioris Polonie generali¹ graciam regiam et favorem. Magnifice, sincere nobis dilecte! Expositum est coram maiestate nostra, quam literam vicariorum Sancti Georgii in castro nostro Gneznensi, quam progenitor noster carissimus dive memorie ipsis super quoddam braseum pro ipsorum utilitate pie propter Deum dederat, ad placitum sue voluntatis² non teneres nec ipsis de dicto braseo respondere velles. Mandamus igitur tue sinceritati omnino habere volentes, quatenus ipsis de dicto braseo, non curando quamvis sit scripta ad placitum sue voluntatis, respondeas et respondere debeas tamdiu, quousque in Gneznensi constituemur feliciter, secus pro gracia nostra facere non ausurus. Datum in campo sub castro Kyermenth sabbato ante dominicam Reminiscere anno Domini millesimo quadringentesimo quadragesimo primo³.
Ad relacionem venerabilis Siluestri prepositi Scarbimiriensis⁴.

¹Krzesław z Kurozwęk, zob. wyżej, nr 1527/1.

²Dok. króla Władysława Jagiełły nie zidentyfikowany.

³Körmend na zach. od Budy, blisko granicy austriackiej. Król był tam wówczas na wyprawie przeciwhabsburskiej.

⁴Sylwester (Lasota) ze Zdziechowa (w Radomskiem) spowiednik Władysława Jagiełły i Władysława III, kanonik sandom. 1425, krak. 1433, arcybiskup elekt lwowski 1436, prepozyt skalbmierski 1437, kanonik przemyski 1440, zm. 1441 (KDW VIII nr 1054/5, IX nr 1171/15).

Dokument Nr 1540

Żnin, 11 marca 1441

Arcybiskup gnieźnieński nadaje probostwo w Tarnowie Henrykowi cystersowi z Wągrowca.

Kop.: Gniezno, AAG, Dypl. Gn. 1203, w or. potwierdzeniu oficjała gnieźn. Jana z Brzostkowa z daty: Gniezno, 26 kwietnia 1441 - zob. niżej, nr 1543.

Vincencius Dei gracia sancte eclesie Gneznensis archiepiscopus et primas discretis viris rectoribus et eorum vicariis in Lekna¹ et aliis presentibus requirendis, salutem in Domino. Quia vaccante eclesia parrochiali in Tharnowo nostre dyocesis Gneznensis per liberam resignacionem domini Mathie ultimi rectoris eiusdem et assecucionem per eum abbacie in Landa² vaccat pro presenti, honorabilis vir, dominus Henricus frater monasterii in Wangrowecz³ per venerabilem virum, dominum Adolphum abbatem totumque conventum dicti monasterii in Wangrowecz⁴ ad eandem eclesiam in Tharnowo nobis extitit presentatus, crida cum comenda premissa, per manus nostre capiti suo imposicionem instituimus ad eandem eclesiam et tenore presencium investimus, curam animarum, administracionem, spiritualium et temporalium regimen sibi in eadem comittentes. Quocirca vobis in virtute sancte obediencie et sub excomunicacionis pena mandamus, quatenus prefatum Henricum in (et^a) ad possessionem dicte eclesie in Tharnowo corporalem, actualem et realem omniumque fructuum, proventuum et obvencionuum ponatis et inducatis, facientes sibi de omnibus et singulis eiusdem eclesie censibus, decimis, proventibus et obvencionibus universis per eos, ad quos pertinet, integre et plenarie responderi, parrochianis eciam dicte eclesie iniungentes, ut eidem Henrico et nulli alteri tamquam ipsorum vero et legittimo pastori et plebano in omnibus licitis et honestis obediant et intendant. In cuius rey testimonium sigillum nostrum presentibus est subappensum. Actum et datum Znyenye die undecima mensis Marcii anno Domini millesimo quadringentesimo quadragesimo primo⁵, presentibus ibidem reverendo in Christo patre, domino Johanne Dei gracia episcopo Naturiensi⁶ et honorabili Martino de Tharnowo canonico Welunensi⁷, testibus circa premissa.

^abrak Kop.

¹Łekno, na pn.-wsch. od Wągrowca, dawniej siedziba opactwa cystersów, teraz w Wągrowcu.

²Tarnowo Pałuckie, wieś par. pod Łeknem, patronatu cystersów wągrowieckich. Maciej był tam plebanem od 1434 (KDW IX nr 1346), jako opat w Lądzie 1441-50, zm. 1478 (ib.; MPH V s. 493).

³Henryk jako pleban tarnowski potwierdzony już w kwietniu 1441 (niżej, nr 1543/2).

⁴Adolf opat cystersów wągrowieckich (łekneńskich) 1434-44?, był przedtem (od 1430) także plebanem w Tarnowie (KDW IX nr 1223).

⁵Pobyt w Żninie potwierdzony itinerarium wystawcy.

⁶Biskup Jan objaśniony wyżej, nr 1407/3.

⁷Marcin z Tarnowa, zob. wyżej, nr 1480/6.

Dokument Nr 1541

Koźmin, 27 marca 1441

Starosta generalny Wielkopolski zaświadcza, że Bartosz Wezenborg z Gostynia sprzedał na wyderkaf 15,5 łana w Daleszynie Jerzemu Chojeńskiemu.

Kop.: Poznań, WAP, Kościan Z. 25, k. 168-168v. Wpis 6 października 1533 (wg Or.?).

In nomine Domini amen. Ad perpetuam rei memoriam. Nos Creslaus de Cvroswanky castellanus Vysliciensis et capitaneus Maioris Polonie generalis¹ significamus tenore presencium, quibus expedit universis, tam presentibus, quam futuris, quomodo ad nostram aliorumque districtus eiusdem nobilium presenciam veniens strenuus dominus Bartosius de Gosthin alias Wyzembork castellanus Naclensis² quindecem cum medio mansos agri et tabernas et ortulanos ad eosdem spectantes in hereditate dicta Dalyeschino, videlicet partis istius, quam nobilis Joannes Choynyczky tenuit, in districtu Costhensi sitas³, cum omni iure necnon cum piscatore uno, qui in piscina dicta Markow Mlyn super fluvio Obra⁴ iacenti pisces piscare potest, non compulsus nec coactus neque aliquo devio errore seductus, immo sanus mente pariter et corpore existens, usus suorum consilio amicorum atque matura cum deliberacione ac eciam cum agris, pratis, campis, graminibus, rubetis, [k. 168v] pinetis, mellificiis, nemoribus, silwis, borris, gaiis, montibus, collibus, vallibus, paludibus, stagnis, lacubus, dacionibus, venacionibus, aucupacionibus, honoribus, areis, ortis, attinenciis et obvencionibus universis ad dictos quindecem cum medio mansos spectantes, quibuscumque vocitentur nominibus, ita late atque longe, prout in suis metis, finibus sive graniciebus sunt distincti et limitati, nichil iuris et dominii vel proprietatis pro se aut suis legittimis successoribus in eisdem penitus reservando, pro ducentis marcis latorum grossorum Pragensium numeri Polonicalis, quadraginta octo grossos marcam in quamlibet computando, nobili Georgio Choyensky⁵ et suis legittimis successoribus titulo reempcionis alias na wyderkoff in perpetuum vendidit ac coram nobis secundum cursum terrestrem coram nobis rite et racionabiliter resignavit, per ipsum Georgium tenendum, habendum, utifruendum, vendendum, obligandum et in usus suos meliores, secundum quod sibi et suis legittimis successoribus expedire videbitur, convertendum. Harum quibus sigilla nostra sunt appensa testimonio literarum. Actum et datum in Maiori Coszmyn⁶ feria secunda post dominica Letare anno Domini millesimo quadringentesimo quadragesimo primo, presentibus ibidem strenuis et nobilibus Mathia Jaroczky⁷, Gnyewomino^a Choczys(es)ki⁸, Nicolao Zalesky⁹, Nicolao Goreczky¹⁰, Martino Zbyersky¹¹ et Nicolao Mokronoski¹², testibus circa premissa.

^atak Kop.

¹Krzesław z Kurozwęk, zob. wyżej, nr 1527/1.

²Bartosz Wezenborg, zob. wyżej, nr 1402/1.

³Daleszyn par. Stary Gostyń, na pn.-zach. od Gostynia (SHGPoz. I). Jan Chojnicki skądinąd nie znany, może z Chojnicy na pn. od Poznania.

⁴Markowo nad Obrą, SHGPoz. III s. 89-90.

⁵Jerzy Chojeński nie zidentyfikowany.

⁶Koźmin, miasto w powiecie pyzdrskim.

⁷Jarocin, miasto w powiecie pyzdrskim. Maciej wyst. 1416-48 (KDW VIII nr 998/2, IX nr 1294/6).

⁸Chociszewice par. Pępowo, na wsch. do Krobi (SHGPoz. I). Gniewomir, także z Zalesia (jak przypis następny), wyst. 1444-67 (ib.; SHGWlkp.).

⁹Zapewne z Zalesia par. Pępowo, na pn.-zach. od Kobylina (Koz. 3 s. 445, 5 s. 522). Mikołaj bliżej nie znany, por. z burmistrzem Poznania tego imienia (wyżej, nr 1387/15).

¹⁰Mikołaj Górecki (z Góry, Górki?) trudny do identyfikacji.

¹¹Zbiersk, wieś par. na pn.-wsch. od Stawiszyna (Koz. 5 s. 533). Marcin był burgrabią w Kaliszu 1440-43 (GUrz. nr C 130).

¹²Mokronos, wieś par. na pd.-zach. od Koźmina. Mikołaj zapewne ident. z wyst. 1450 i 1455 (SHGWlkp.).

Dokument Nr 1542

Bazyleja, 4 kwietnia 1441

Sobór bazylejski poleca arcybiskupowi gnieźnieńskiemu zbadać sprawę podniesienia prepozytury kanoników regularnych w Trzemesznie do rangi opactwa.

Kop.: Kraków, Bibl. PAN, rkps 9175 (Księga formularzowa, j. w., nr 1381), s. 542-544. Wpis w widymusie notariusza publicznego Jana syna Wojciecha Romanusa z daty: Gniezno, 4 września 1441. Tytuł: Tenor prime comissionis concilii Basiliensis sequitur et est talis.

Uw.:Polecenie soborowe pociągnęło za sobą wystawienie szeregu pism i pozwów, zob. niżej dok. z 15 lipca, 2, 4, 8, 18 i 25 września oraz 4 listopada 1441: nr 1555, 1563, 1564, 1565, 1566, 1567, 1569.

Sacrosancta generalis sinodus Basiliensis in Spiritu Sancto legitime congregata, universalem ecclesiam (representans^a), venerabili U(incencio) archiepiscopo Gneznensi salutem et omnipotentis Dei benediccionem. Universalis ecclesie circumspecta providencia circa statum ecclesiarum et monasteriorum omnium salubriter dirigendum libenter intendit, statum huiusmodi quoque in melius muttando sic, ut personarum locorumve et temporum qualitate pensata, id pro divini cultus augmento religionisque decore ac observancia regulari in Domino conspicit salubrius expedire. Cum itaque sicut exhabita^b nobis pro parte dilectorum ecclesie filiorum Peregrini prepositi¹ et Johannis prioris et conventus monasterii Tremeschnensis, per prepositum soliti gubernari, ordinis sancti Augustini tue diocesis² peticio continebat, quidem prefatum monasterium ultra prepositum et priorem quamplures canonicos ordinem ipsum inibi expresse professos et conversos et novicios habeat ac in eodem monasterio doctrina et observancia regularis, vita exemplaris et cultus divinus adeo refloreant, quod quamplurium diocesim predictam illustrent. Ideo quoque monasterium terris, villis, opidis aliisque bonis et possesionibus a christifidelibus sibi largitis tam notabiliter fundatum et dotatum existat, quod si prepositura dicti monasterii abbacialem dignitatem erigeretur, abbas idem monasterio proficiendus, de fructibus [s. 543], redditibus et proventibus ad mensam dicte prepositure spectantibus iuxta abbacialis dignitatis exigenciam unire et exinde sustentari valeret, pro parte prepositi, prioris et conventus predictorum nobis fuit humiliter supplicatum, ut preposituram eandem in abbacialem dignitatem erigere ac alias in hiis oportune providere dignaremur. Nos itaque floridam sancti Augustini religionem peramplius exaltare necnon cultum divinum ubilibet propagare cupientes, de premissis tamen cerciorem noticiam non habentes, huiusmodi quoque supplicacionibus inclinati, circumspectioni tue, de qua in hiis et aliis specialem in Domino fiduciam obtinemus, per hec scripta mandamus, quatinus vocatis, qui fuerint evocandi, de premissis et eorum circumstanciis universis, auctoritate nostra, te diligenter informes, et si per informacionem huiusmodi ea repereris fore vera, super quibus tuam conscienciam oneramus, preposituram predictam in abbacialem dignitatem perpetue erigas. Et postquam ereccionem huiusmodi feceris, ut prefertur, prefatum Peregrinum eidem monasterio in abbatem preficias et pastorem, curam, regimen et administracionem bonorum dicti monasterii sibi in spiritualibus et temporalibus plenarie committendo, inducens per te vel alium seu alios eundem Peregrinum vel procuratorem suum eius nomine in corporalem possessionem regiminis et administracionis bonorum dicti monasterii et defendens inductum amoto exinde quilibet illicito detentore ac faciens ipsum abbatem vel dictum procuratorem pro eo ad regimen et administracionem eiusdem monasterii tanquam abbatem alias, ut est moris admitti sibique de ipsi monasterii fructibus, redditibus, proventibus, iuribus et obvencionibus universis integre responderi necnon a conventu prefatis obedienciam et reverenciam debitas et devotas ac a dilectis ecclesie filiis, vassallis et subditis eiusdem monasterii fidelitatem et consweta servicia ac iura sibi debita ab eis integre exhiberi. Contradictores auctoritate nostra, appellacione postposita compescendo, non obstantibus constitucionibus apostolicis necnon monasterii et ordinis predictorum statutis et conswetudinibus, eciam iuramento, confirmacione apostolica vel quacumque firmitate alia roboratis, contrariis quibus[s. 544]cumque, nos enim, si ipsam preposituram erexeris ac dictum Peregrinum in abbatem prefeceris aliaque feceris, ut prefertur, volumus, ut ipse Peregrinus et alii ipsius monasterii pro tempore existentes abbates omnibus et singulis insigniis, honoribus, privilegigis^b et preeminenciis monasteriis et abbatibus eiusdem ordinis a Sede Apostolica vel alias concessus^b uti et gaudere possint et valeant, concedimus tenore presencium facultatem. Datum Basilie secundo Nonas Apprilis^b anno a nativitate Domini M^o quadringentesimo quadragesimo primo.

^abrak Kop.

^btak Kop.

¹Peregryn, Pielgrzym, prepozyt trzemeszeński, zob. wyżej, nr 1395/1.

²Jan został najpewniej przeorem po Marcinie, który wyst. jeszcze 1436 (wyżej, nr 1407/2), wspomniany także 8 września 1441 (niżej, nr 1565/3).

Dokument Nr 1543

Gniezno, 26 kwietnia 1441

Oficjał gnieźnieński publikuje dokumenty dotyczące obsady kościoła parafialnego w Tarnowie.

Or.: Gniezno, AAG, Dypl. Gn. 1203. Pergamin 546 x 274 + 28 mm. Pasek pergaminowy z resztką miski pieczętnej w żółtym wosku. Z. N.: jak Not. nr 45. Na odwrocie informacje o treści z XV-XVIII w. i sygnatura: A 19. Habet in synopsi numero 19.

//^aIn nomine Domini amen.// Nos Johannes de Brzosthkowo cantor vicariusque in spiritualibus et officialis reverendissimi in Christo patris et domini, domini Vincencii Dei gracia / sancte eclesie Gneznensis archiepiscopi et primatis¹ universis et singulis, tam presentibus, quam futuris, quibus expedit, volumus fore notum, quod coram nobis ad iura reddendum pro tribunali sedentibus in presenciaque notarii et testium infrascriptorum constitutus / personaliter honorabilis vir, dominus Henricus frater monasterii in Wangrowecz et rector parrochialis eclesie in Tharnowo Gneznensis dyocesis², quasdam certi tenoris infrascripti tres investiturarum literas: duas suorum antecessorum et terciam in suam perso/nas de dicta eclesia parrochiali in Tharnowo prescripta factas et decretas, primam sub venerabilis viri, domini Nicolai Strzeskonis vicarii in spiritualibus et officialis generalis reverendissimi in Christo patris et domini, domini Nicolai Dei gracia in personam Tylmani, et aliam reverendissimi in Christo patris, domini Alberti Jastrzanbecz in Adolphi, terciam vero reverendissimi in Christo patris et domini, domini Vincencii eadem gracia archiepiscoporum et primatuum^b prelibate sancte eclesie Gneznensis metropolitane in dicti domini Henrici personas titulis et sigillis sic, ut premissum est, factas et decretas, quas tunc suis in manibus tenebat sanas, salvas et integras, non viciatas, non cancellatas, non abrasas, non abolitas nec in aliqua parte sui suspectas, sed omni prorsus vicio et suspicione carentes, exhibuit et produxit, petens debita cum instancia, quatenus huiusmodi investituras de verbo ad verbum transsumere, transscribere et in publicam formam reddigere cum interposicione nostri decreti mandaremus. Quarum tenores secuntur:
[następuje dok. oficjała gnieźn. Mikołaja Strzeszkowica, z daty: Gniezno, 10 kwietnia 1415 - KDW VII nr 754].
Deinde tenor sequentis investiture in hunc, qui sequitur, modum:
[następuje dok. arcybiskupa gnieźn. Wojciecha Jastrzębca, z daty: Gniezno, 8 czerwca 1430 - KDW IX nr 1233].
Deinde tenor ultime investiture in hunc sequitur modum:
[następuje dok. arcybiskupa gnieźn. Wincentego Kota, z daty: Żnin, 11 marca 1441 - wyżej, nr 1540].
Quarumquidem investiturarum sigilla, prime venerabilis viri, domini Nicolai Strzeskonis oblonge figure, intus de viridi, ab extra vero de comuni cera, in cuius medio ymago pontificalis infulata, librum dextra ad pectus, in sinistra vero manibus baculum seu curvaturam deferens et directe stans, sub cuius pedibus clipeus cum armis, videlicet media aquila superiori, ab inferriori vero partibus tres lapides subsistebant desculpti, litere vero circumferrenciales eiusdem sigilli inter duas lineas in hunc legebantur modum: "Sigillum Nicolai Strzeskonis canonici Gneznensis". Alterius investiture sigillum erat rotunde figure, intus de rubea, ab extra vero de comuni cera, in cuius medio ymago pontificalis similiter infulata super sede sedens, dextra ad benedicendum extensa, in sinistra vero manibus similiter corulum sive curvaturans^c tenens, sub qua sede et pedibus ymaginis scutum cum armis, videlicet babato cum sex foraminibus plena cruce, litere vero circum circa inter duos circulos sic legebantur, cruce premissa: "Sigillum Alberti archiepiscopi Gneznensis". Tercie autem investiture similiter sigillum erat rotu(n)de figure, intus de rubea, ab extra vero de comuni cera in pensulis pergamineis subappendens, in cuius medio similiter ymago pontificalis infulata, dextra ad benedicendum, in sinistra vero manibus crucem alto imposito corulo deferrens et sedi insidens, duo vero angelli alis ad volitandum extensis sedem eandem manibus tenentes cerni videbantur. Quibusquidem literis seu investituris per nos susceptis visisque et diligenter inspectis ipsisque, ut prima ipsarum erudicione apparebat, sanis, salvis et illesis receptis, peticionem predicti domini Henrici iuri utpote et racioni consonam attendentes quodque iusta petentibus assensus non est denegandus, huiusmodi investituras prescriptas de verbo ad verbum, nichil addendo vel minuendo, quod facti mutaret substanciam vel variaret intellectum, per notarium nostrum publicum infrascriptum transsumi, transscribi, exemplari et in publicam formam redegi nostrique officialiatus sigilli appensione comuni(ri) mandavimus, sicque dicto transsumpto nostram auctoritatem ordinariam interposuimus et interponimus per presentes, et decretum volumus per hec scripta (decernentes^d), quod eidem transsumpto in iudicio et extra ac ubicumque locorum stetur, credatur fidesque plenaria adhibeatur ac si originalibus literis. Actum et datum Gnezne in domo nostre habitacionis sub anno nativitatis eiusdem millesimo quadringentesimo quadragesimo prima^b, indiccione quarta, die vero Mercurii vicesima sexta mensis Aprilis, hora terciarum vel quasi. In quorum omnium et singulorum premissorum presentes nostras literas sive publicum instrumentum nostri officialiatus appensione sigilli iussimus comuniri, presentibus ibidem honorabili et discreto Johanne de Brzosthkowo canonico³, Johanni^b Alberti Romanus^b clerico Gneznensis dyocesis, publico imperiali auctoritate notario et vicario perpetuo eclesie Gneznensis⁴, et nobili Petro Paczonowsky layco et clerico^b Gneznensis dyocesis⁵, testibus circa premissa.
[Z. N.] ^e-f

Et ego Andreas Andree de Lekno clericus diocesis Gneznensis, publicus imperiali auctoritate notarius ac coram venerabili viro, domino Johanne de Brzostcowo cantore, vicario in spiritualibus et officiali sancte eclesie Gneznensis scriba⁶ predictarum literarum presentacioni et institucioni, exhibicioni, transsumpti peticioni, auctoritatis ordinarie interposicioni et decreto aliisque omnibus et singulis premissis, dum sic fierent et agerentur, unacum prenominatis testibus presens fui eaque omnia et singula sic fore decreta vidi et audivi, ideo presentes per alium scriptas exinde confeci in publicamque redegi formam, signo et nomine meis solitis fieri et conswetis in fidem omnium et singulorum premissorum cum appensione officialatus sigilli consignando

^ainicjał wysokości całego tekstu Or.

^btak Or.

^ctak Or., zamiast curvaturam

^dbrak Or.

^e-finną ręką Or.

¹Jan z Brzostkowa, zob. wyżej, nr 1407/5.

²Zob. wyżej, nr 1540/3.

³Jan z Brzostkowa zw. Nepos, zob. wyżej, nr 1455/19.

⁴Jan syn Wojciecha Romanusa, zob. wyżej, nr 1493/24.

⁵Pacynowice (Pacanowice) par. Grodzisko, na pn.-wsch. od Pleszewa (Koz. 1 s. 210, 3 s. 697). Piotr wyst. wśród licznych właścicieli P. stale w dwu pierwszych tercjach XV w., zapewne jednak chodzi o kilka pokoleń.

⁶Andrzej syn Andrzeja z Łekna notariusz publiczny admitowany w Gnieźnie 1440, może ident. z późniejszym prokuratorem w konsystorzu włocławskim 1470 (Not. nr 45).

Dokument Nr 1544

Falsyfikat Kraków, 2 maja 1441

Król Władysław III ustanawia komorę celną w Poniecu.

Kop.: 1. Warszawa, AGAD, Metryka koronna, t. 20, k. 252-252v. Wpis w transumpcie króla Aleksandra z daty: Toruń, 18 kwietnia 1504. Tytuł: Innovacio binorum privilegiorum opidi Ponyecz super theloneorum solucione nundinarumque celebracione: 2. Poznań, WAP, Poznań Gr. 77, k. 507-507v, w tymże transumpcie oblatowanym 27 lutego 1534; 3. Tamże, Poznań Gr. 678, k. 503-504 w transumpcie Kop. 1 dokonanym przez króla Władysława IV w Krakowie, 10 lutego 1633, oblatowanym 23 czerwca 1633. Ponieważ kopie nie wykazują istotnych różnic, wydanie oparto na Kop. 1.
Reg.: MRPS III, suppl. nr 131 (pod datą 25 kwietnia 1441).

Uw.:Dok. jest najpewniej falsyfikatem: w 1441 r. nie żył już odbiorca, króla nie było w Krakowie, relator dok. przebywał przy królu na Węgrzech. Transumpt króla Aleksandra z 1504 r. (MRPS III nr 1519) dokonany na prośbę ówczesnego właściciela Ponieca, starosty generalnego Wlkp. Ambrożego Pampowskiego, zawiera i drugi podejrzany dok. dotyczący cła w Poniecu, opatrzony mylną datą 14 maja l398 - KDW III nr 1988. Dok. z 1504 r. przedstawiony został w 1565 r. podczas rewizji listów dotyczących praw składu i dróg: Volumina legum II, s. 59 (col. 708).

Wladislaus Dei gracia Hvngarie, Polonie, Dalmacie, Croacie etc. rex Litvanieque princeps supremus et heres Russie significamus tenore presencium, quibus expedit universis, quomodo attendentes fidelia servicia, quibus nobis generosus Barthossius de Sokolow heres in Ponyecz¹ sepius consuevit placere, volentes eundem ad servicia nostra provocare in post prompciorem et eciam, ut securius vectores aut mercatores itiner suum possint perficere, sibi et suis legittimis succesoribus theloneum in Ponyecz instituimus et dedimus damusque presentibus, ita tamen, ut uti ante omnes de terris solvant per medium grossum, extranei autem vel ductores de precio per grossum solvere tenebuntur, mercancie universe sint libere a solucione, vino, melle et rebus comestibilibus duntaxat exceptis, ita tamen exsolvant, prout in Poznania et in Costan alii taxantur. Insuper volumus omnino, ne aliis viis ire transireque audeat ullus vectorum vel mercatorum sub ammissione [k. 252v] omnium rerum, quascunque duxerit, nisi per opidum Ponyecz sit^a ad nundinas vel ad fora generalia et precipue, que sunt in limitibus Slesie nec amplius per villas Bodzevo² vel per Chosczieschevicze³ ire audeant, ex altera parte oppidi autem commorantes euntes Slesiam vel similiter, quicunque mercare voluerit in suum lucrum, theloneum solvere tenebuntur. Alioquin damus potestatem prefato Bartosio et suis legittimis posterioribus ipsos arestare et omnia in usum suum et beneplacitum convertere in villis et viis prefatis. Si autem alicui displicuerit, transeat per Coszmyn⁴ vel per Wschova⁵ aliis obmisis viis consuetis vel de novo acquirendis. Que omnia suprascripta volumus perpetuum robur firmiter obtinere. Harum quibus sigillum nostrum presentibus est appensum testimonio litterarum. Datum Cracouie feria tercia proxima post festum sancti Marci anno Domini millesimo quadringentesimo quadragesimo primo.
Relacio venerabilis Nicolai Lassoczky decani Cracoviensis⁶.

^atak Kop.

¹Bartosz Sokołowski, syn Janusza Wezenborga, zm. przed 1433 (Kozierowski, Obce ryc., s. 95; KDW VIII nr 782/6). Po jego śmierci córki Anna i Ofka wniosły Poniec mężom, Sciborowi Chełmskiemu i Janowi Orchowskiemu.

²Bodzewo par. Strzelce, na pd.-wsch. od Gostynia, a na pn.-wsch. od Ponieca oraz Chociszewice par. Pępowo, na wsch. od Ponieca. Nie wiemy dlaczego wymieniono te właśnie wsie, nie stanowiące żadnych węzłów drogowych, nie będące też własnością ani Ponieckich, ani Chełmskich, ani wreszcie Pampowskiego (SHGPoz. I).

³Bodzewo par. Strzelce, na pd.-wsch. od Gostynia, a na pn.-wsch. od Ponieca oraz Chociszewice par. Pępowo, na wsch. od Ponieca. Nie wiemy dlaczego wymieniono te właśnie wsie, nie stanowiące żadnych węzłów drogowych, nie będące też własnością ani Ponieckich, ani Chełmskich, ani wreszcie Pampowskiego (SHGPoz. I).

⁴Koźmin, miasto w powiecie pyzdrskim.

⁵Wschowa, stolica ziemi wschowskiej.

⁶Mikołaj Lasocki, notariusz publiczny 1418 (KDW n. s. I s. 207), sekretarz królewski, prepozyt krak., kustosz gnieźn. 1429, dziekan krak. 1438, dyplomata, biskup nominat włocławski 1449, zm. 1450 (PSB XVI s. 542-544).

Dokument Nr 1545

Buda, 20 maja 1441

Król Władysław III zapisuje 300 grzywien na cłach wielkopolskich Janowi Świdwie z Szamotuł.

Or.: Warszawa, AGAD, dok. perg. 390. Pergamin 270 x 125 + 40 mm, skasowany przez przecięcie. Pasek pergaminowy do przywieszenia pieczęci. Na odwrocie informacje o treści i sygnatury (XV-XVII w.).

Wladislaus Dei gracia Hungarie, Polonie, Dalmacie, Croacie etc. rex Lithwanieque princeps supremus et heres / Russie etc. significamus tenore presencium, quibus expedit universis, quomodo attentis notabilibus et fide/dignis obsequiis generosi Johannis Swidwe de Schamotuli militis nostri sincere nobis dilecti¹, quibus / nobis variis modis in Regno Hungarie serviendo complacuit diligenter, que studuit complacere et ad huc prestancius imposterum complacebit, horum intuitu volentes, ipsum graciarum nostrarum prosequi favoribus ad obsequiaque nostra reddere continuo prompciorem, sibi suisque legittimis successoribus in et super theoloneis nostris Poznaniensibus, Costinensibus, Kalisiensibus et Coninensibus tricentas marcas comunis monete numeri vero Polonicalis, quadraginta et octo grossos marcam in quamlibet computando, inscribimus, donamus, assignamus et demonstramus tenore presencium mediante tenendas, habendas, exigendas, levandas et pacifice possidendas tamdiu, quousque per nos aut successores nostros legittimos prefate tricente marce monete et numeri predictorum sibi aut suis legittimis successoribus realiter et ex integro fuerint persolute, quo facto possessio predictorum theoloneorum ad nos aut successores nostros legittimos revertetur, pleno iure vice versa. Harum quibus sigillum nostrum presentibus est appensum. Datum Bude sabbato die proximo ante festum Asscensionis Domini anno Domini millesimo quadringentesimo quadragesimo primo².
Ad relacionem magnifici Petri Woda de Sczekoczini R(egni) P(olonie) vicecancellarii³.

¹Jan Świdwa z Szamotuł, syn Dobrogosta Świdwy, brat Piotra, zmarły przed 1451. O jego to wyjeździe na Węgry w orszaku Władysława III w 1440 r. pisze Długosz, Opera omnia XIII, s. 627.

²Data zgodna z itinerarium króla.

³Piotr Woda ze Szczekocin, zob. wyżej, nr 1462/13.

Dokument Nr 1546

Kalisz, 27 maja 1441

Rafał z Gołuchowa i Iwan z Czermina poręczają kasztelanowi santockiemu Janowi z Kalinowy, że młody Rafał z Mikuszewa (i Gołuchowa) aż do 3 roku po osiągnięciu pełnoletności będzie przestrzegał transakcji dotyczących wsi Raszewy Wielkie i Małe.

Kop.: Poznań, WAP, Kalisz Z. 9, k. 23v-24 (wg Or.; była to: litera pargaminea obligatoria, duobus sigillis appositis roborata).

Noverint, quibus expedit, universi presentes et futuri, quod nos Raphael de Goluchowo succamerarius Kalisiensis¹ et Iwan de Czirmino² publice recognoscimus tenore presencium mediante, quia fideiussimus et presentibus fideiubemus manu coniuncta indivisa strennuo domino Johanni de Calinowa castellano Santocensi³ pro nobili Raphaele herede de Mikuszewo filio nostro, videlicet Raphaelis de Goluchowo succamerarii Kalisiensis⁴, quod illud forum, contractum et factum pro utraque Raszewi, Maius et Minus⁵, firme inviolabiliterque in ewm tenere debet cum ipso domino Johanne castellano Santocensi, usque ad annos discrecionis ipse Raphael iunior pervenerit et ulterius tres annos post etatem sue discrecionis ipsum forum pro villis utraque Raszewi in districtu Pyszdrensi sitis inviolabiliter tenere et observare debebit, prout easdem villas et hereditates utramque Raschewi ipsi domino Johanni castellano Santocensi et suis successoribus legittimis cum omni iure et dominio foro et tytulo proprietatis vendidit et iuxta terre consuetudinem resignavit, prout littera resignatoria ipsius desuper lacius canit, quasquidem villas et hereditates prescriptas ipsi Johanni castellano Santocensi iuxta terre consuetudinem tenemur exbrigare et effective expedire alias vywarowacz a quolibet homine ipsum pro eisdem hereditatibus inpediente. Ceterum fideiubemus ipsi domino Johanni, quod pueri ipsius domini Raphaelis succamerarii [k. 24] Kalisiensis nulla propinquitate dictas hereditates ab ipso domino Johanni exemere debebunt. Insuper prefatus Raphael filius domini Raphaelis Kalisiensis succamerarii duas marcas census, quas ecclesia Czeszikowska⁶ in eisdem hereditatibus utraque Raszewi annuatim habuerit, super alia bona sua deponere debet et ipsas duas marcas eedem eclesie iam a data presencium in aliis bonis suis reformare et in ewm satisfacere debet literamque spiritualem ipsi domino Johanni ad festum Nativitatis Christi [25 XII] proximum exbrigamur^a tenemur et cum eadem litera reformare firmiter, quod ipse dominus Johannes liber erit a solucione dictarum duarum marcarum eedem eclesie in ewm. Eciam presentem literam ipsi domino Johanni semper in tercio anno renovare tenemur tociens, quociens fuerit opportunum. Insuper presentem literam ad proximos terminos particulares Kalisienses in librum terrestrem prefato domino Johanni inscribere debemus. Que omnia premissa si non complerimus et complere quovismodo neglexerimus, extunc quodcumque dampnum prescriptus dominus Johannes racione eedem^b non complecionis habuerit et percepuerit^b, non ipsius, sed nostrum, fideiussorum fore debet. Quem obligamur nullo iure spirituali aut seculari evadere nec mandatis regalibus aut literis, non diuturnitate aliqua, non vadiis, obligacionibus nec quibusvis citacionibus aut expedicione neque nowa et veteri terrestri posicione aut invencione neque re aliqua sinistra nobis contra ipsum dominum Johannem subsidiaria, sed ad simplicem ipsius verbalem assercionem omni absque iuramento corporali, omnia premissa sibi promittimus sub puritate fidei et honoris irrecuse tenere et complere. In quorum fidem et testimonium premissorum sigilla nostra presentibus sunt appensa. Actum et datum in Kalis sabbato die proximo post Asscensionem Domini anno eiusdem millesimo quadringentesimo quadragesimo primo.

^atak Kop., zamiast exbrigare

^btak Kop.

¹Rafał z Gołuchowa, zob. wyżej, nr 1406/1.

²Iwan z Czermina, zob. wyżej, nr 1434/2; był najpewniej bratem poprzedniego.

³Jan Łopata z Kalinowy i Siedlemina kasztelan santocki 1435-57, zm. 1457/58 (Spisy wlkp.).

⁴Mikuszewo par. Czeszewo, na pd.-wsch. od Miłosławia (Koz. 2 s. 464). Rafał, syn Rafała z Gołuchowa (z I żony) pisał się potem z Gołuchowa, zmarł młodo, por. MPH s. n. IX/2, s. 32.

⁵Raszewy Wielkie i Małe par. Żerków, na pn.-wsch. od Żerkowa (Koz. 3 s. 128). Ok. 1446 R. posiadała Katarzyna żona Iwana z Kalinowy; jest to zapewne ślad powiązań rodzinnych Zarembów z Kalinowy z Wieniawitami (Iwanami) z Gołuchowa, których efektem jest i niniejszy dok.

⁶Chodzi tu zapewne o pobliskie Czeszewo.

Dokument Nr 1547

Buda, 2 czerwca 1441

Król Władysław III zapisuje 4000 złotych na wielkopolskim poradlnym kasztelanowi międzyrzeckiemu Wincentemu z Szamotuł.

Kop.: Warszawa, AGAD, Metryka koronna, t. 10, k. 6v-7. Bok karty wystrzępiony. Tytuł: Obligacio debiti super exaccione duorum grossorum Vincencio Schamothulsky.
Wyd.: Knigi, s. 9-10 (wg Kop.).
Reg.: MRPS I, suppl. nr 70 (wg Kop.).

Wladislaus Dei gracia Hungarie, Polonie, Dalmacie, Croacie etc. rex Lithwanieque princeps supremus et heres Russie etc. significamus tenore presencium, quibus expedit universis, presentibus et futuris, presencium noticiam habituris, quod dum cum magnifico Vi(n)cencio de Schzamothuly castellano Myedzyrzeczensi¹ evidentem fecissemus racionem de hiis, qui ipse exposuit et impendit magestati nostre gratissimos et pernecessarios in hoc nostro Hungarie Regno exhibens famulatus tempore videlicet, quo Regnum ipsum scisura et disturbium in regnicolis pateretur ac eciam ab exterrarum nacionum hostilibus insultibus maxime gravaretur, dum videlicet ad mandatum et postulacionem nostram variis et numerosis vocatis stipendariis in sumptibus propriis aliquamdiu tenuisset eosdem, ubi tunc pro nostra complacencia acceptissima nedum difficultates magnas et fatigas, verum eciam pro ipsorum solucione et expedicione stipendiorum argentariis officinis, scilicet: cuppis, picariis, ciphis, scultellis et aliis thezauris non parcendo exsolito sue fidei studio et affectu, quibus a diu solitus est, nostri regii culminis honores extollere et reipublice felicia incrementa studios se complecti et fideliter promovere, graves impensas subire non horruit et sufferre, comperti tunc sumus ex ipsa racione facta et inventi racione premissarum impensarum in mille quingentis florenis veri et iusti ponderis eidem debitorie, obligarie racione eciam pannorum pro nobis apud eundem receptorum ac eciam aliorum pro preclaro principe duce Swidrigal patruo nostro carissimo² receptorum pro tribusque picariis deauratis ac pecuniis et aliis variis necessariis, prefato duce Switrigal per ipsum datis et exhibitis, dum ipse Swidrigal huc in Hungariam ad nos transiturus per ipsum est expeditus in quingentis, racione [....] suorum premissorum serviciorum, maiestati nostre exhibitorum, in duobus milibus florenorum, que sibi graciose donamus, sumus eidem similiter obligati, volentes vero prefatum Vi(n)cencium de summis pecuniarum predictis cerciorem reddere et securum, ipsas sibi in et super proventibus exaccionum nostrarum regalium in terra Maioris Polonie fisco nostro regio venientibus assignamus, deputamus et presentibus inscribimus tollendas, recipiendas et singulis annis se sequentibus exigendas tamdiu, quousque sume predictorum florenorum duo milia, videlicet debiti veri, et duo milia donacionis, per ipsum aut suos homines deputatos ad premissa integraliter fuerint recepte et exacte. Si vero prefatum Vi(n)cencium ab hac luce, quod absit, migrare contingerit, priusquam prefate sume florenorum per eum exacte fuerint et sublate, extunc a suis successoribus legittimis proventus exaccionales predictos nullatenus aufferre debemus nec auferremus quoquomodo, donec ad completum prefate sume florenorum per ipsorum fuerint exacte et sublate, quibus exactis et sublatis ex integro facta desuper cum eodem Vincencio et suis successoribus debita racione, dicti proventus exaccionales ad nos et ad successores nostros convertantur^a, reddibunt^a, pertinebunt et devolvantur^a pleno iure. Quos proventus exaccionales predictos a festo sancti Martini proxime nunc futuro [11 XI] usque ad aliud sequens festum eiusdem sancti Martini sibi conferre, comittere et resignare seu [...] facere ipsum de eisdem realiter intromittendo verbo nostro regio et sibi bona fide et honore promittimus et spondemus cum effectu et ipsos de manibus quorumcunque hominum et personarum recipere, eliberare, exbrigare et expedire promittimus et in manus et posse dicti Vi(n)cencii conferrendos, talem eciam condicionem circa premissa adiecimus et edictum, quod in exaccione premissorum proventuum ipsi Vincencio predicto nullatenus nocere obesse volumus debemusque et spondemus, hoc est, donacionibus, dacionibus, quittacionibus aut aliis quibusque modis, qui circa talia excogittari possent et imponiri [......], ut premittitur, donec summe florenorum prescripte per ipsum Vincencium aut suos legittimos successores fuerint integraliter exacte et sublate. Que omnia prescripta, ut premissum est, volumus, debemus et tenemus adimplere promittimusque et spondemus verbo nostro regio sub bona fide nostra et honore. Ut autem abilius dicte exacciones per ipsum Vincencium exigi poterint et levari, comittimus et seriose mandamus magnifico Creslao de Curozwanky castellano Visliciensi et capitaneo Maioris Polonie amoderno³ allisque capitaneis pro tempore existentibus, ut tempore debito et consueto ad requisicionem dicti Vincencii villas, kmethones etc. dictas exacciones dare recusantes [.....] impig noret taliter prout temporibus, quibus in possessione [....] impignoraverat. In cuius rei testimonium sigillum nostrum est appensum, presentibus [...^b]. Datum Bude feria sexta post octavas Ascensionis Domini anno eiusdem [.........] quadringentesimo quadragesimo primo⁴. Ad relacionem magnifici Johannis de Conyeczpolye Regni Polonie cancellarii⁵.

^atak Kop.

^bświadków brak Kop.

¹Wincenty Świdwa z Szamotuł kasztelan międzyrzecki 1423, starosta ruski 1431-39, wschowski 1424-27, wyszehradzki, zm. 1444 (WSB s. 728-729; GStar. s. 81).

²Świdrygiełło syn Olgierda (zm. 1452); jego kontakty z Szamotulskim skądinąd chyba nie znane.

³Krzesław z Kurozwęk, zob. wyżej, nr 1527/1.

⁴Data zgodna z itinerarium króla.

⁵Jan z Koniecpola, zob. wyżej, nr 1394/5.

Dokument Nr 1548

Buda, 6 czerwca 1441

Król Władysław III potwierdza przywileje miasta Kcyni.

Kop.: 1. Warszawa, AGAD, Archiwum Publiczne Potockich, rkps 304, s. 116-119; 2. Poznań, Bibl. Racz., rkps 85, k. 59v-61v (późne odpisy tomu rewizji listów wlkp. z okazji lustracji 1564/65 r.). Wpis w potwierdzeniu króla Zygmunta Augusta z daty: Piotrków, 7 lutego 1565.

Uw.:Dok. wydajemy wg Kop. 1.

In nomine Domini amen. Ad rei memoriam sempiternam. Ne ea, quae aguntur in tempore, simul cum lapsu temporis evanescant, sagax humanae naturae discretio ea scripti patrocinio et testium annotatione perennari. Proinde nos Vladislaus Dei gratia rex Hungariae, Poloniae, Dalmatiae, Croatiae, Serviae, Rasciae, Slandinae^a etc. necnon terrarum Cracoviae, Sandomiriae, Siradiae, Lancitiae, Cujaviae Lithuaniaeque princeps supremus, Pomeraniae, Russiae dominus et haeres etc. significamus tenore praesentium, tam praesentibus, quam futuris, harum notitiam habituris, quibus expedit universis, quomodo pro parte fidelium nostrorum providorum consulum [k. 60] et totius communitatis oppidi nostri Kcynensis nostrae expositum existit maiestati, iura ipsorum oppidi iam dicti per divos reges Poloniae, praedecessores nostros, eis [s. 117] data et concessa, ignis inopinati incendio consumpta esse, dum alias ipsum oppidum sortis infausti casu superveniente ignis voragine, ne suis structuribus simul et facultatibus destructum esset et in favillam redactum, supplicatum est autem nobis humiliter et constanter, quatenus ipsius oppidi iura huiusmodi sic igne perempta innovare atque ipsis oppidanis denuo tradere dignaremur. Nos vero habito sufficienti fidedignorum testimonio ipsa iura modo praemisso annihilata esse ad ipsorum humiles petitiones innatae nobis pietatis viscera convertimus et quemadmodum ex regestris antiquis compertum reperimus dictum oppidum Kcynensem suosque oppidanos et incolas universos iure Theutonico Maydeburgensi a primaeva sui erectione fulcitos fuisse, ita eodem iure Theutonico et non alio eosdem gaudere decernimus per tempora in aevum successiva, removentes ibidem omnia iura Polonicalia et quaevis alia modos et consuetudines universas, quae ipsum Theutonicum ius perturbare consueverunt. Eximimus insuper, absolvimus et perpetuo liberamus omnes et singulos oppidanos et incolas praedicti nostri oppidi Kcynensis ab omni iurisdictione et potestate omnium Regni nostri palatinorum, castellanorum et capitaneorum, iudicum et subiudicum, [k. 60v] caeterorum officialium et ministerialium nostrorum, ut coram ipsis aut ipsorum aliquo pro causis magnis sive parvis, puta furti, incendii, homicidii et membrorum mutillationis seu quibusvis aliis enormibus excessibus citati minime respondebunt nec aliquas poenas solvere tenebuntur, sed praedicti oppidani et incolae [s. 118] oppidi nostri praedicti Kcynensis coram ipsorum advocato, qui pro tempore fuerit, advocatus vero coram nobis vel iudice nostro generali, dum tamen per literam nostram sigillo nostro sigillatam evocatus fuerit vel citatus, et hoc si in reddenta^b iustitia negligens fuerit et remissus, tunc non alter^b quam suo iure Maideburgensi omnibus de se quaerentibus^b respondere sint adstricti^b. In causis autem criminalibus eidem advocato moderno et pro tempore existenti iudicandi, sententiandi, condemnandi, puniendi et plectendi plenam damus tenore praesentium potestatem, prout hoc ipsum ius Theutonicum in omnibus suis punctis, conditionibus et articulis clausulisque postulat et requirit. Quodquidem oppidum nostrum et aliis praerogativis et consuetudinibus, quibus caeterae civitates nostrae Maioris Poloniae sibi vicinae coutuntur atque gaudent. Praeterea sic, ut ex eisdem regestris visum est, ipsi oppidani habebunt et habere debebunt omnes bancos seu cameras salis, piscinum, pannitonsorum pann(or)um pensionumque et rerum omnium, quae librari^c consueverunt, et medietatem balnei oppidi [k. 61] iam dicti, a quibus proventus tollent et solitas obventiones percipient. Habebunt etiam suburbium Grabowo dictum¹ cum omnibus utilitatibus, fructibus, censibus, reditibus, agris, pratis, campis, sylvis, mericis, insulis, aquis, paludibus, stagnis, aquis, hortis constructis et construendis allisque attinentiis universis pro melioratione oppidi huiusmodi et super portionem stationum nostrarum podwodorum [s. 119] et aliorum obsequiorum nostrorum, de quibus nobis soliti sunt respondere. Item oppidani iam dicti agros colentes de quolibet laneo possesso nobis singulis annis pro quolibet festo sancti Martini [11 XI] per unum fertonem, exactionem vero annuam et solitam sexdecem marcarum monetae currentis et numeri Polonicalis pro quolibet festo Pentecosten nobis et nostris successoribus solvere sint astricti et teneantur. Etiam singuli proventus macellorum carnium necnon bancorum et camerarum sutorum, textorum, mercatorum, allecum institorum, molendinorum et aliorum ad nostram pertinere debent maiestatem et spectare. In quorum omnium fidem et testimonium praemissorum sigillum nostrum praesentibus est appensum. Actum Budae feria tertia festi Pentecosten anno Domini millesimo quadringentesimo quadragesimo primo², praesentibus magnificis Laurentio de Hedrechara Regni Hungariae³, Broczkowe Kierdei de Pomerzany Podoliae palatinis⁴, [k. 61v] Nicolao de Balice Radomiensi⁵, Vincentio de Szamotuły Mederecensi castellanis⁶, Nicolao de Brzezie mareschalco Regni Poloniae⁷, Joanne Czarpek^b de Saan⁸ et aliis quamplurimis nostrorum fidelibus fidedignis. Datum per manus magnificorum Joannis de Koniecpole cancellarii⁹ et Petri de Sczekocin vicecancellarii Regni Poloniae¹⁰ sincere nobis dilectorum.

^atak Kop. 1, 2 zamiast Slavoniae

^btak Kop. 1, 2

^cliberari Kop. 2

¹Przedmieście Grabowo leżało na pn. od miasta (Koz. 4 s. 264; S. Kozierowski, Szematyzm... archidiecezji gnieźnieńskiej, Poznań 1934, s. 83).

²Data zgodna z itinerarium króla.

³Wawrzyniec Hédervári palatyn Królestwa Węgier i sędzia Kumanów 1437-47, zm. 1447 (inf. dra Wincentego Swobody).

⁴Hryćko Kierdejowicz z Pomorzan wyst. od 1430, starosta chełmski 1431, kasztelan lwowski 1434, wojewoda podolski 1438, starosta podolski, trembowelski 1449-62, zm. 1462 (PSB XII s. 423-424).

⁵Mikołaj Ossoliński z Balic kasztelan radomski 1437-41, wojnicki 1442-59, zm. 1459 (PSB XXIV s. 424-425; Spisy młp.).

⁶Wincenty z Szamotuł objaśniony w dok. poprzednim.

⁷Mikołaj z Brzezia, Wodzisławia, Lanckorony, marszałek nadworny 1432-34, podstoli krak. 1435-40, marszałek koronny 1440-61 (PSB XVI s. 446).

⁸Jan Czapek z Sán (koło Podiebradów), husyta 1427, dowódca taborytów czeskich podczas wyprawy pomorskiej 1433, zaciężnik w służbie Zygmunta Luksemburskiego po 1434 i Władysława III po 1438 r., zm. po 1445 r. (inf. dra Wincentego Swobody).

⁹Jan z Koniecpola, zob. wyżej, nr 1394/5.

¹⁰Piotr Woda ze Szczekocin, zob. wyżej, nr 1462/13.

Dokument Nr 1549

Gniezno, 17 czerwca 1441

Wymienieni sędziowie polubowni wydają wyrok w sporze pomiędzy plebanem konińskim Jakubem z Grądów a radą miasta Konina.

Wyd.: Pamiatnaja kniżka kaliszskoj gubiernii na 1872 god. Otdieł III: Dokumenty i akty otnosjaszczijesja k istorii gorodow kaliszskoj gubiernii, Kalisz 1872, s. 10-15, wg or. pergaminowego (dziś nie znanego) opatrzonego Z. N. i nacięciem po pasku do przywieszenia pieczęci. Przedruk sentencji wyroku: W. Maisel, Przywileje Konina, Rocznik Koniński 5, 1977, s. 143-145.

In nomine Domini amen. Nos Preduogius de Grandi prepositus¹, Johannes de Brzostkowo cantor vicariusque in spiritualibus et officialis generalis², Johannes de Czechel decanus³, Adam de Banthkowo⁴, Nicolaus de Kalis decretorum doctores⁵ et Jaroslaus de Kankolewo⁶ prelati et canonici sancte ecclesie Gneznensis, arbitri, arbitratores, compositores, laudatores et amici comunes per partes infrascriptas concorditer electi, positi et assumpti, significamus tenore presencium, quibus expedit universis, quomodo exorta inter honorabilem virum, dominum Jacobum de Grandi canonicum Poznaniensem et rectorem parrochialis in Konyn ecclesie⁷, actorem ab una, et providos Mathiam loco proconsulem, Arnoldum, Albertum dictum Woythko consules et Laurencium opidanos in Konyn Gneznensis diocesis, reos⁸ partibus ab altera, de et super collacione provisionum et disposicionum scole ibidem in Konyn et nonnullis aliis iniuriis, in consistorio Gneznensi materia questionis, dicte partes, videlicet^a dominus Jacobus plebanus et Mathias proconsul ac consules predicti, suis ac tocius communitatis opidi Konyn nominibus, volentes partem^b fatigis, rancoribus, discordiis et impensis, in nos arbitros predictos et amicabiles compositores de alto et basso, simpliciter et de plano, ab omnibus appellacionibus et excepcionibus recedendo, in forma, qua potuerunt meliori, compromiserunt, dantes et concedentes nobis arbitris iam nominatis plenum mandatum et omnimodam potestatem arbitrandi, componendi, laudandi sentenciamque nostram arbitralem verbo vel in scriptis, stando vel sedendo pronunciandi et ferendi, et singula queque circa compromissum huiusmodi fieri necessaria et opportuna faciendi et disponendi. Nos vero arbitri prenominati, huiusmodi compromisso ad peticionem parcium predictarum in nos recepto et assumpto, vallata pena centum marcarum in mediis grossis bonis inter partes easdem de sentencia nostra arbitrali tenenda et observanda per partem contravenientem parti tenenti pro una medietate, pro residua vero medietate ecclesie Gneznensi irremissibiliter tociens, quociens huiusmodi nostre sentencie arbitrali contraventum fuerit, solvenda ac per ipsas partes voluntarie et grate assumpta, et in se recepta stipulacione manuum in notarii infrascripti manibus solempniter facta et subsecuta, parcium huiusmodi propositis auditis et responsis, deliberacione intra prehabita primitus et tractata, nostram sentenciam arbitralem et amicabilem per venerabilem virum, dominum Johannem cantorem et officialem predictum tulimus et pronunciavimus ferimusque et pronunciamus in hunc, qui sequitur, modum: Primo, quod memoratus dominus Jacobus Grandzsky rector ecclesiae in Konyn et sui successores rectorem scole ibidem in Konyn pro informacione scolar(i)um et choro sufficientem et valentem ponet, instituet et ordinabit, qui rector scole pro tempore omnia iura, fructus et obvenciones universas, quibuscumque censeantur nominibus, que iura, fructus et obvenciones rectores scole eiusdem in Konyn pro tempore antiquitus et consuetudinarie tollebant et recipiebant, et in possessione fuerunt, tollet, recipiet et in usus suos convertet, hoc solum adiecto, quod ipse dominus Jacobus plebanus et sui successores, dum aliquam personam ydoneam in rectorem scole instituere voluerint, tene(n)tur per se vel per alium proconsulem et consules pro tempore ibidem in Konyn vocare et dicere hec similia verba: "Hanc personam in rectorem scole pono et instituo. Valet^c eum pro divino officio in choro et iuvenum seu scolarium informacione et aliis oneribus supportandis". Quod si forte proconsul et consules pro tempore [existentes] vel communitas in huiusmodi ordinacionem consentire noluerint, sed se opponere voluerint eidem, nichilominus ordinacio ipsius rectoris per plebanum pro tempore su....^d sortiri debet effectum, contradiccione huiusmodi seu opposicione minime obstante. Item pronunciamus, landamus, decernimus et sentenciamus, quod ipse dominus Jacobus plebanus et sui successores debent dare vinum pro ecclesia ibidem in Konyn, saltem dum vinea⁹ plebani vinum germinat seu producit et quidem vinum huiusmodi habet sive ipso habundat. Quod si forte plebanus pro tempore vino defecerit aut vinea vinum non produxerit, extunc vitrici ecclesie parrochialis in Konyn vinum pro sacrificiis altarum de pecuniis ecclesie, aut que per christifideles pro ecclesia ibidem largiuntur, providebunt et comparabunt. Quodque prefatus dominus Jacobus plebanus et sui successores ac vitrici ecclesie in Konyn pecunias ecclesie eiusdem, tam testamentarias, quam alias quascumque a debitoribus quibuscumque exigere tenebuntur, et exactas vel eciam ex post pro ecclesia predicta quomodocumque donandas in ladula communi ecclesie, in presencia proconsulis et consulum reponere et conservare tenebuntur, et eas de unanimi voluntate et consensu pro necessitatibus ecclesie dispensare ac vitrici predicti pro tempore calculum de eisdem seu racionem annis singulis, aut quociens opus fuerit, predicto domino Jacobo plebano et suis successoribus facere sint astricti in presencia proconsulis et consulum et obligati. A quaquidem ladula seu scrinio plebanus unam, vitrici secundam et proconsul cum consulibus pro tempore terciam deferent claves et penes se habebunt. Item decernimus, sentenciamus et pronunciamus, quod tota communitas opidi Konyn huiusmodi sentenciam arbitralem et pronunciacionem nostram approbare, emologare et gratificare ac penam centum marcarum, modo premisso vallatam, assumere debet et tenetur, nec eidem sentencie et laudo unquam in aliquo contravenire. Pro qua communitate opidi Konyn predicti Mathias loco proconsul et consules, et Laurencius videlicet, quod dictam sentenciam approbare et penam in se, si eidem sentencie contravenerint, assumere ipsa communitas debet et tenetur, caverunt et se posuerunt fideiussores, submittentes se ad penam vallatam predictam casu, quo ipsa communitas huiusmodi nostre sentencie arbitrali vellet in aliquo se opponere ac eidem contravenire. Qua sentencia arbitrali sic pronunciata dicte partes coram nobis constitute eam in omnibus clausulis et punctis approbaverunt, emologaverunt unacum pena predicta, modo premisso adiecta et vallata. In quorum omnium fidem et testimonium premissorum presentes nostras literas sentenciam arbitralem in se continentes et penam per notarium infrascriptum et compromissi huiusmodi coram nobis scabinis publicari vicariatusque Gneznensis appensione sigilli mandavimus communiri. Actum et datum Gnezne in sala domus maioris habitacionis prefati domini Preduogii de Grandi prepositi Gneznensis in Summo Gneznensi sita, die Saturni decima septima mensis Iunii, anno Domini millesimo quadringentesimo quadragesimo primo, indiccione quarta, hora vesperorum v[el quasi^e], presentibus ibidem honorabili discretisque et circumspectis viris Johnne Falonis de Grandi canonico Gneznensi¹⁰, Mathia Coributhy plebano ad Sanctum Petrum ante Gneznam¹¹, Alberto Nicolai de Zychlino notario publico consistorii¹² et Peregrino de Pampicze procuratore dicti consistorii Gneznensis¹³, testibus ad premissa vocatis specialiter et rogatis.
[Z. N.] [Et^f] ego Przeczslaus Nicolai de Pinczewo^g clericus Gneznensis diocesis, publicus imperiali auctoritate notarius¹⁴ et coram prefatis dominis arbitris arbitratoribus huiusmodi compromissi scriba, predictis compromissioni, pene vallacioni eiusque assumpcioni, sentencie arbitralis pronunciacioni et eius approbacioni, emologacioni ac gratificacioni aliisque omnibus et singulis premissis, dum sic, ut premittitur, fierent et agerentur, unacum prenominatis testibus presens fui eaque sic fieri vidi et audivi, ideo presentes manu propria scripsi, subscripsi, publicavi et in hanc publicam redegi formam, signo et nomine meis solitis et consuetis unacum vicariatus Gneznensis appensione sigilli de mandato et consensu specialibus dictorum dominorum arbitrorum consignando, in fidem et testimonium omnium et singulorum premissorum rogatus.

^avidelizet Wyd.

^btak Wyd., zamiast parcere

^ctak Wyd., zapewne volo w or.

^ddziura w dok. - brak kilku słów Wyd.

^eopustka (nie doczytane?) Wyd.

^fbrak Wyd.

^gtak Wyd.

¹Przedwój z Grądów, zob. wyżej, nr 1435/1.

²Jan z Brzostkowa, zob. wyżej, nr 1407/5.

³Jasiek z Czechla i Adam z Będkowa, zob. wyżej, nr 1389/8, 7.

⁴Jasiek z Czechla i Adam z Będkowa, zob. wyżej, nr 1389/8, 7.

⁵Mikołaj z Kalisza, zob. niżej, nr 1563/5.

⁶Jarosław z Kąkolewa i Jakub z Grądów, zob. wyżej, nr 1389/16, 1.

⁷Jarosław z Kąkolewa i Jakub z Grądów, zob. wyżej, nr 1389/16, 1.

⁸Mieszczanie konińscy nie zidentyfikowani.

⁹Wyd. informuje, że na or. znajdowała się nota, iż winnica plebańska położona była we wsi Kurów (na pn. od Konina).

¹⁰Jan z Grądów, zob. wyżej, nr 1435/6.

¹¹Maciej Korybutowic, zob. wyżej, nr 1401/10.

¹²Wojciech syn Mikołaja z Żychlina (pod Koninem), notariusz publiczny 1441, potem kanonik gnieźn. 1464, krak. 1464, pozn. 1465, podkanclerzy koronny 1464-71, zm. 1471 (Not. nr 26).

¹³Peregryn z Pępic, zob. wyżej, nr 1401/12.

¹⁴Bez wątpienia chodzi tu o Przecława syna Mikołaja z Janczewa (dziś Juncewo), notariusza publicznego w Gnieźnie od 1439/40 (Not. nr 581); identyczność potwierdza opis (dokonany przez Wyd.) jego Z. N. zaopatrzonego w inskrypcję: Sancta Katherina.

Dokument Nr 1550

Kalisz, 18 czerwca 1441

I. N. Paweł prepozyt kolegiaty Św. Mikołaja w Kaliszu składa protest przeciw budowie nowej kaplicy w granicach jego parafii.

Kop.: 1. Kraków, Bibl. PAN, rkps 9175 (Księga formularzowa, j. w., nr 1381), s. 55-56. Tytuł: Instrumentum protestacionis ecclesie nove structe in preiudicium sue parrochie in Calis; 2. Tamże, rkps 9176 (Księga, j. w.), s. 270-271. Tytuł: Instrumentum prepositi protestantis, quod non consentit edificare novam eclesiam in preiudicium sue parrochie.

In nomine Domini ame(n)^a. Sub anno nativitatis eiusdem M^o CCCC^o XLI^o, indicione quarta, pontificatus sanctissimi in Christo patris, domini Ewgenii pape quarti anno eius decimo, die Solis XVIII mensis Iunii, hora meridiey vel quasi, in ecclesia [s. 56] Sancte Trinitatis in suburbio civitatis Calisiensis, in mei notarii publici testiumque infrascriptorum ad hoc vocatorum specialiter et rogatorum presencia, constitutus personaliter honorabilis vir, magister Paulus prepositus ecclesie^b parrochialis et collegiate Sancti Nicolai in Calisch canonicorum regularium ordinis sancti Augustini¹ ex^b causis legittimis, quibus tunc dicebat animum suum moveri palam ac solempniter protestatus est, quod (n)unquam consensit nec aliquali racione consentire intendit ad construendam eandem novam capellam infra limittes sue parrochie Kalisiensis in suburbio civitatis eiusdem trans pontes Wrat(islauiam) itinerando², quinymmo petivit et petit eandem capellam constructam sibi et ecclesie ac suo iuri parrochiali preiudicialem tanquam novum opus nu(n)cciandum demolliri ac eciam protestatus est contra rectores ipsius, si qui sunt et forent, de iniuria, preiudicio et gravamine, quam iniuriam, preiudicium et gravamen ad omnium revocandum extimavit et extimat ad duo milia florenorum Vngaricalium puri auri, boni et iusti ponderis. Super quibus omnibus premissis prefatus magister Paulus a me notario petivit sibi fieri et confici unum et plura publicum et publica necessaria^b instrumenta. ^c-d

Acta sunt hec anno, indiccione, die, mense, hora et loco, quibus supra, presentibus ibidem discretis viris Andrea [s. 271] precentore³, Johanne de Szobothka presbitero substituto, mansionariis ecclesie Sancte Marie⁴, Johanne Cokozka⁵ et Johanne Scarschewsky clericis de Calis⁶, testibus ad premissa vocatis specialiter et rogatis.

Et ego P. de S. clericus G(neznensis) diocesis etc. predictis protestacioni, demollicionis peticioni, iniurie extimacioni aliisque omnibus et singulis premissis, dum sic, ut premittitur, agerentur et fierent etc..

Per manus Andree de O⁷.

^aetc. Kop. 1

^bbrak Kop. 1

^c-dbrak Kop. 1

¹Paweł prepozyt kanoników regularnych w Kaliszu wyst. także 1444 (niżej, nr 1689/2) oraz 18 listopada 1448 (mat. KDW).

²Kaplica nie zidentyfikowana.

³Najpewniej Andrzej Renis, zob. wyżej, nr 1474/3.

⁴Ksiądz Jan z Sobótki (najpewniej S. Wielka na zach. od Kalisza) wyst. także 1444 (niżej, nr 1694/8).

⁵Jan Kokoszka nie zidentyfikowany.

⁶Jan Skarszewski zapewne ze Skarszewa par. Borków pod Kaliszem, może skądinąd nie znany syn mieszkającego w Kaliszu Stanisława Skarszewskiego.

⁷Może chodzi tu o Andrzeja z Opalenicy, potem notariusza publicznego, zob. o nim Not. nr 55.

Dokument Nr 1551

Kościan, 28 czerwca 1441

Władze miasta Kościana zaświadczają, że mieszczanin kościański Marcin Rokita zapisał czynsz na rzecz altarii w kościele parafialnym w Kościanie.

Or.: Poznań, AAP, D. perg. 34 (dawniej: Kościan - kościół parafialny A 4). Pergamin 228 x 139 + 25 mm, zetlały, mało czytelny. Nacięcie po pasku do przywieszenia jednej pieczęci.

Nos iurati civitatis Costen Venceslaus Egeler preconsul¹, Nicolaus Clewscheler², Albertus Nol/la³, Petrus Herman⁴, Mathias Zyganda⁵, Johannes Kune⁶, Stephanus Scharer⁷ et Nicolaus Berngrab⁸ / consules publice recognoscimus, tenore cum presenti, quibus expedit universis, quod nostram veniens ad presenciam / providus Martinus Rokytha noster concivis⁹ et recognovit libero arbitrio et animo deliberato, quia in et super sua domo in circulo inter Michaelem Ade¹⁰ ab una et Johannem Bader¹¹ partibus ab altera sita et in et super omnibus aliis bonis suis, que habet vel est habiturus, unam marcam latorum grossorum annui census pro duodecem marcis latorum grossorum Pragensis monete, numeri Polonici consueti, quadraginta octo grossos in quamlibet marcam computando, [...re]empcionis rite et racionabiliter vendidit honorabili domino Andree Cleyber altariste nostre ecclesie parrochialis¹² et suis successoribus, qui dicto altari fuerint ordinati, fundati in honorem beatorum Philippi et Jacobi Appostolorum tamquam principalibus et consulatui Costensi ad fideles manus tamquam colatoribus et patronis dictum censum unius marce singulis annis annuatim dandum et solvendum pro festo Nativitatis Christi [25 XII] improtracte sine quovis aresto et impedimento cuiuslibet persone, tam spiritualis, quam secularis iurisdicionis, ita tamen, quod predicti census liberacio et reempcio super predictam diem^a censualem pro tanta summa pecunie prenominate monete, numeri et valoris ad voluntatem supradicti Martini Rokytha aut suorum prestabit liberorum [.......] nichilominus adiuncto, quod quando dictus Martinus Rokytha aut sua posteritas dictum censum voluerit reemere, tunc super eo ipsum dominum Andream altaristam aut suos successores duobus mensibus ante diem censualem debebit avisare. Eciam si predictus Martinus Rokytha censum predictum non daret tempestive, extunc nos consules aut nostri successores debebimus et debebunt ad id facere, prout laudum nostre civitatis edicit, nostris civilibus iuribus in omnibus pert[.......] semper salvis. Actum et datum in Costen feria quarta infra octavas sancti Johannis Baptiste, nostro sigillo civitatis subapenso, sub anno Domini millesimo quadringentesimo quadragesimo primo, de mandato dominorum consulum et preconsulis hec data est scripta.

^anastępuje skreślone censul Or.

¹Mieszczanie kościańscy: Wacław Egler, Egeler, wyst. od 1427, rajca i burmistrz 1441-57; Mikołaj Czewschler, zob. wyżej, nr 1400/1; Wojciech Nolla, zob. wyżej, nr 1393/10; Piotr Herman i Maciej Zyganda, zob. wyżej, nr 1485/2; Jan nie zidentyfikowany; Stefan Scharer wyst. 1441-77, wreszcie Mikołaj Berngrab 1439, 1441, 1447 (SHGPoz. II s. 352-354, 370-371).

²Mieszczanie kościańscy: Wacław Egler, Egeler, wyst. od 1427, rajca i burmistrz 1441-57; Mikołaj Czewschler, zob. wyżej, nr 1400/1; Wojciech Nolla, zob. wyżej, nr 1393/10; Piotr Herman i Maciej Zyganda, zob. wyżej, nr 1485/2; Jan nie zidentyfikowany; Stefan Scharer wyst. 1441-77, wreszcie Mikołaj Berngrab 1439, 1441, 1447 (SHGPoz. II s. 352-354, 370-371).

³Mieszczanie kościańscy: Wacław Egler, Egeler, wyst. od 1427, rajca i burmistrz 1441-57; Mikołaj Czewschler, zob. wyżej, nr 1400/1; Wojciech Nolla, zob. wyżej, nr 1393/10; Piotr Herman i Maciej Zyganda, zob. wyżej, nr 1485/2; Jan nie zidentyfikowany; Stefan Scharer wyst. 1441-77, wreszcie Mikołaj Berngrab 1439, 1441, 1447 (SHGPoz. II s. 352-354, 370-371).

⁴Mieszczanie kościańscy: Wacław Egler, Egeler, wyst. od 1427, rajca i burmistrz 1441-57; Mikołaj Czewschler, zob. wyżej, nr 1400/1; Wojciech Nolla, zob. wyżej, nr 1393/10; Piotr Herman i Maciej Zyganda, zob. wyżej, nr 1485/2; Jan nie zidentyfikowany; Stefan Scharer wyst. 1441-77, wreszcie Mikołaj Berngrab 1439, 1441, 1447 (SHGPoz. II s. 352-354, 370-371).

⁵Mieszczanie kościańscy: Wacław Egler, Egeler, wyst. od 1427, rajca i burmistrz 1441-57; Mikołaj Czewschler, zob. wyżej, nr 1400/1; Wojciech Nolla, zob. wyżej, nr 1393/10; Piotr Herman i Maciej Zyganda, zob. wyżej, nr 1485/2; Jan nie zidentyfikowany; Stefan Scharer wyst. 1441-77, wreszcie Mikołaj Berngrab 1439, 1441, 1447 (SHGPoz. II s. 352-354, 370-371).

⁶Mieszczanie kościańscy: Wacław Egler, Egeler, wyst. od 1427, rajca i burmistrz 1441-57; Mikołaj Czewschler, zob. wyżej, nr 1400/1; Wojciech Nolla, zob. wyżej, nr 1393/10; Piotr Herman i Maciej Zyganda, zob. wyżej, nr 1485/2; Jan nie zidentyfikowany; Stefan Scharer wyst. 1441-77, wreszcie Mikołaj Berngrab 1439, 1441, 1447 (SHGPoz. II s. 352-354, 370-371).

⁷Mieszczanie kościańscy: Wacław Egler, Egeler, wyst. od 1427, rajca i burmistrz 1441-57; Mikołaj Czewschler, zob. wyżej, nr 1400/1; Wojciech Nolla, zob. wyżej, nr 1393/10; Piotr Herman i Maciej Zyganda, zob. wyżej, nr 1485/2; Jan nie zidentyfikowany; Stefan Scharer wyst. 1441-77, wreszcie Mikołaj Berngrab 1439, 1441, 1447 (SHGPoz. II s. 352-354, 370-371).

⁸Mieszczanie kościańscy: Wacław Egler, Egeler, wyst. od 1427, rajca i burmistrz 1441-57; Mikołaj Czewschler, zob. wyżej, nr 1400/1; Wojciech Nolla, zob. wyżej, nr 1393/10; Piotr Herman i Maciej Zyganda, zob. wyżej, nr 1485/2; Jan nie zidentyfikowany; Stefan Scharer wyst. 1441-77, wreszcie Mikołaj Berngrab 1439, 1441, 1447 (SHGPoz. II s. 352-354, 370-371).

⁹Marcin Rokita wyst. tylko tutaj (ib. s. 354: mylne imię).

¹⁰Michał ze znanej rodziny kościańskiej Adamów wyst. 1439-51 (ib. s. 354).

¹¹Jan Bader nie zidentyfikowany.

¹²Jest to jedyna znana informacja o tej altarii i jej altaryście.

Dokument Nr 1552

[Poznań], 1441 [przed 30 czerwca]

Oficjał poznański zaświadcza, że Jan Darmopych z Chwaliszewa zapisał czynsz poznańskim wikariuszom katedralnym.

Reg. z 1784 r.: Poznań, AAP, CP 14, s. 626 (wg Kopiariusza poznańskich wikariuszy katedralnych - tzw. Jura vicariorum - z XVI w., k. 265, zaginionego w 1945 r.).

Uw.:O dacie zob. niżej, przypis 1.

1401^a. Coram Nicolao de Glamboczek officiali Poznaniensi¹ inscriptio vicariis census mediae marcae pro sex marcis summae capitalis super domo Joannis Darmopych in aggere Chwaliszewo².

^atak Reg.

¹Mikołaj z Głęboczka, zob. wyżej, nr 1391/5. Oficjałem pozn. był 1440 - 29 czerwca 1441 (Now. II s. 229) i ta data wyznacza czas spisania niniejszego dok.

²Chwaliszewo, miasteczko kapitulne pomiędzy lewobrzeżnym Poznaniem a Ostrowem Tumskim w Poznaniu. Jan Darmopych wyst. także 1443 (Poznań, AAP, CP 29 k. 18v); w SHGPoz. I s. 235 mylnie pod r. 1401 (wg niniejszego dok.).

Dokument Nr 1553

Poznań, 1 lipca 1441

Biskup poznański nadaje sołectwo nowo lokowanej wsi w lasach Koszanowa Wawrzyńcowi z Sękowa.

Kop.: Poznań, AAP, CP 4 (Liber privilegiorum capituli Posn.), k. 78v-79v. Wpis w XVI w.

In nomine Domini amen. Ad perpetuam rei memoriam. Cum negotia, que sunt in tempore, ab humana plerumque successu temporum labuntur memoria, propter quod sagax hominum industria providit ea literarum apicibus et testium annotacione perhennari. Proinde nos Andreas Dei gratia episcopus Posnaniensis¹ tam presentibus, quam futuris, noticiam presentium habituris tenore presentium significamus universis, quomodo vasta et deserta ecclesie nostre Poznaniensis loca in fructis^a reducere utiliores et condicionem in eis facere meliorem cupientes, ut tempore nostre felicis regiminis votiva noscant se recepisse incrementa, de industria itaque famosi Laurencii alias Wach de Sankowo² plurimum confidentes, sibi de censu^b et rathihabicione venerabilis capituli nostri Posnaniensis [k. 79] villam de nova radice in silvis et rubetis nostris et mense nostre episcopalis dictis Koschonowo in districtu Posnaniensi iacentibus³ locandi et erigendi usque ad numerum duodecim mansorum plenam presentibus damus facultatem. Quamquidem villam per eum taliter locandam eodem nomine et vocabulo Kosschanowo decernimus appellandam. Et ut ipse Laurentius eo cicius et melius circa locacionem ipsius ville valeat intendere, sibi, heredibus et successoribus suis legittimis de rathihabicione dicti capituli nostri scolteciam in ipsa villa nostra Kosschonowo de novo locanda predicta damus et pro quatuordecim marcis pecuniarum Polonicalium vendimus titulo perpetuo per presentes. Cuiquidem scolteciae sue duos mansos ultra illos duodecim per eum pro nobis et mensa nostra episcopali locandos ab omni solucione, contribucione et exactione prorsus liberos et absolutos damus, adiungimus et inscribimus eviterne. Licebit eciam ipsi Laurentio scolteto, heredibus et successoribus suis legittimis penes dictos duos mansos suos duos habere ortulanos similiter ab omni nostra solucione et laboribus liberis, et prata penes ortos mansorum suorum duorum predictorum pro se, heredibus et successoribus suis ponere, instaurare iuxta quantitatem mansorum predictorum. Habebit eciam ipse Laurentius, heredes et successores sui legittimi, indaginem alias zapusth circa torrentem dictum Chmielnicza⁴, iacentem et currentem in longitudine trium et latitudinem^a duorum stadiorum alias staye pro suo, heredum et successorum usu et utilitate, omnino liberam et nulli penitus obnoxiam. Gaudebit preterea ipse Laurencius scoltetus, heredes et successores sui legittimi, tercio denario de re qualibet in iudicio bannito eiusdem ville indicata, quandoquidem scoltetiam ipse Laurentius scoltetus, heredes et successores sui legittimi cum omnibus ipsius scolteciae ortulanis, censibus, fructibus, agris, pratis, mericis, gaiis, venacionibus, aucupacionibus, proventibus, silvis, borris habebunt, tenebunt et paciffice perpetuis temporibus eviterno possidebunt necnon obligabunt, vendent, alienabunt, donabunt et in usus suos suorumque heredum et successorum legittimorum beneplacitos convertent, nostro tamen et nostrorum successorum consensu ad id accedente speciali. Et ut ipsa villa tanto cicius per ipsum Laurencium valeat hominum frequencia collocari, omnibus hominibus sexus utriusque ipsam villam inhabitantibus et inhabitare volentibus a die date presencium ad duodecim annorum dumptaxat se immediate sequentium defluxum plenam libertatem nostram ab omnibus censibus, laboribus, daciis, solucionibus, angariis, preangariis et oneribus universis damus et concedimus harum serie [k. 79v] literarum. Quia libertate expirata, kmethones dicte ville nobis et nostris successoribus ad pares census, onera, labores et dacias solvendi, prout et ceteri cmethones aliarum villarum nostrarum episcopalium in clave Bukowiensi⁵ iacencium, erunt omnino obligati. Et preterea ipse Laurencius, heredes, scolteti et successores sui legittimi ad quamlibet nostram et successorum nostrorum necessitatem in equo valoris duarum marcarum servire tenebuntur et erunt iugiter astricti. Harum serie literarum quibus nostrum et prefati nostri capituli Poznaniensis sigilla sunt appensa testimonio literarum. Actum et datum Poznaniae in capitulo generali die sabbato proximo post festum beatissimorum Petri et Pauli Apostolorum anno Domini millesimo quadringentesimo quadragesimo primo, presentibus ibidem venerabilibus et honorabilibus dominis Mathia Dria decano⁶, Nicolao de Głamboczek archidiacono⁷, Nicolao de Sobotha custode⁸, Nicolao Fhebde^a cantore⁹, Jacobo Prazmowski Srzemensi¹⁰, Johanne de Drzewicza Warschowiensi archidiaconis¹¹, Jaskone de Chechel decano Gnesnensi¹², Nicolao Lanthman¹³, Nicolao Czothczani¹⁴, Hectore¹⁵, Słupkone¹⁶, Andrea de Sarnowo¹⁷, Nicolao de Dobieschewo¹⁸, Preduogio de Grandi preposito Gnesnensi¹⁹, Clemente Drzewyczki²⁰, Jaroslao de Cancolewo²¹, Johanne Luthconis de Brzezie²², Jacobo de Grandi²³, Thoma de Zartki²⁴, Johanne de Niewiesch decano Wladislawiensi²⁵, Mathia de Croszyno²⁶, Jhoannea de Twardowo²⁷, Miroslao de Bithin²⁸, Slawnyk archidiacono Vnyeowiensi²⁹, Sbilutho de Vrbanowo³⁰ et Stephano de Jardanovicze³¹ prelatis et canonicis ecclesiae nostre Posnaniensis ad sonum campane capitulariter congregatis.
Per manus Vischote de Gorka prepositi Posnaniensis³²

^atak Kop.

^btak Kop. zamiast consensu

¹Andrzej Bniński, zob. wyżej, nr 1447/7.

²Sękowo par. Wilczyna, posiadłość biskupa pozn. na wsch. od Pniew (Koz. 3 s. 183). Wawrzyniec wyst. też niżej (nr 1571/2).

³Koszanowo par. Wilczyna, na wsch. od Pniew (SHGPoz. II s. 336).

⁴Chmielnica, ciek nieokreślony (zob. SHGPoz. I s. 195), może górny bieg Mogilnicy, płynącej ku pd.

⁵Tj. w kluczu Buk biskupstwa pozn.

⁶Maciej Dryja i Mikołaj z Głęboczka, zob. wyżej, nr 1391/3 i 4.

⁷Maciej Dryja i Mikołaj z Głęboczka, zob. wyżej, nr 1391/3 i 4.

⁸Mikołaj z Soboty, zob. wyżej, nr 1504/8.

⁹Mikołaj z Niewiesza, zob. wyżej, nr 1391/9.

¹⁰Jakub Prażmowski, zob. wyżej, nr 1427/4.

¹¹Jan z Drzewicy, zob. wyżej, nr 1429/7.

¹²Jasiek z Czechla, Mikołaj Lantman, Mikołaj Ciotczany i Hektor z Koźmina, zob. wyżej, nr 1389/8, 12, 14 i 15.

¹³Jasiek z Czechla, Mikołaj Lantman, Mikołaj Ciotczany i Hektor z Koźmina, zob. wyżej, nr 1389/8, 12, 14 i 15.

¹⁴Jasiek z Czechla, Mikołaj Lantman, Mikołaj Ciotczany i Hektor z Koźmina, zob. wyżej, nr 1389/8, 12, 14 i 15.

¹⁵Jasiek z Czechla, Mikołaj Lantman, Mikołaj Ciotczany i Hektor z Koźmina, zob. wyżej, nr 1389/8, 12, 14 i 15.

¹⁶Mikołaj syn Jana Słupka ze Studzieńca kanonik pozn. 1418, gnieźn. 1426, pleban w Biezdrowie i Szamotułach, zm. 1442/43 (KDW VIII nr 828/15, IX nr 1142/22).

¹⁷Andrzej z Sarnowa?, zob. wyżej, nr 1391/22.

¹⁸Mikołaj z Dobieszewa, zob. wyżej, nr 1429/15.

¹⁹Przedwój z Grądów, zob. wyżej, nr 1435/1.

²⁰Klemens z Drzewicy, zob. wyżej, nr 1460/5.

²¹Jarosław z Kąkolewa, Jan Lutkowic z Brzezia i Jakub z Grądów, zob. wyżej, nr 1389/16, 17 i 1.

²²Jarosław z Kąkolewa, Jan Lutkowic z Brzezia i Jakub z Grądów, zob. wyżej, nr 1389/16, 17 i 1.

²³Jarosław z Kąkolewa, Jan Lutkowic z Brzezia i Jakub z Grądów, zob. wyżej, nr 1389/16, 17 i 1.

²⁴Tomasz syn Sągniewa z Czartek Wielkich par. Góra w powiecie sier., notariusz publiczny 1420, kanonik pozn. 1435, pleban w Kościelnej Wsi lub raczej w Kościelcu w diecezji krak. 1435, stąd nazywany Tomaszem z Kościoła (zob. wyżej, nr 1391/23), zm. 1446 (KDW V nr 563-706; Acta capitulorum I nr 171-296; Now. I s. 729; Not. nr 671).

²⁵Jan syn Chebdy z Niewiesza, zob. wyżej, nr 1435/2.

²⁶Maciej syn Ciechosława z Chroślina Małego (koło Pleszewa) notariusz publiczny 1428, kanonik włocławski 1429, pozn. 1438, zm. 1465? (Not. nr 354).

²⁷Jan z Twardowa, zob. wyżej, nr 1429/6.

²⁸Mirosław z Bytynia, zob. wyżej, nr 1432/13.

²⁹Sławnik archidiakon uniejowski 1426 (KDW V nr 437), kanonik gnieźn. 1438 (1440?), pozn. 1441, kanclerz pozn. 1443, zm. 1454? (Kor. III s. 540-541).

³⁰Zbylut z Urbanowa, zob. wyżej, nr 1432/1.

³¹Stefan (Szczepan) syn Bodzęty z Jardanowic par. Rogoźno (dziś Wiardunki), pleban w Sierakowie 1426 (Bullarium Poloniae IV), kanonik pozn. 1441, pleban w Kowalach, zm. 1450 (Acta capitulorum I nr 362, 365, 377; II nr 1136; SHGPoz. II s. 28).

³²Wyszota z Górki, zob. wyżej, nr 1396/6.

Dokument Nr 1554

Buda, 15 lipca 1441

Król Władysław III zapisuje 500 grzywien na wsiach Podstolice i Brzekiniec Włodkowi z Danaborza.

Or.: Warszawa, AGAD, dok. perg. 354. Pergamin 290 x 210 + 55 mm, dziurka w tekście między wierszami, skasowany przez nacięcie. Pasek pergaminowy do przywieszenia pieczęci. Na odwrocie informacje o treści i sygnatury (XVI-XVII w.).

Wladislaus Dei gracia Hungarie, Polonie, Dalmacie, Croacie etc. rex Lithwanieque princeps suppre/mus et heres Russie etc. significamus tenore presencium, quibus expedit universis, presentibus et futuris / presencium noticiam habituris, quod nos pensantes fidelibus obsequiis et meritorum integre fidei pres/tancia generosi Wlodkonis de Domabors¹, nobis fidelis dilecti, quibus actu et opere in eisdem complacendo nobis cessit ad gratum, et presertim in presenti prosecucione negociorum nostrorum Regni huius nostri Hungarie et rebellium nostrorum compressione nobis in armorum apparatu gratos exhibendo famulatus, ut igitur horum intuitu favorem liberalitatis nostre agnoscat ac proinde ad horum ampliora servicia prompcius exhibenda inardescat studio ampliori, sibi quingentas marcas pecunie communis Polonicalis numeri consueti, in quamlibet marcam quadraginta octo grossos computando, in et super villis nostris Podstolicze² et Brzekynyecz in terris Maioris Polonie et districtu Kczynensi situatis³ inscribimus, damus, donamus et largimur graciose tenore presencium mediante, per ipsum Wlodkonem et ipsius legittimos successores tenendas, habendas, quiete et pacifice possidendas, cum omnibus et singulis earundem villarum utilitatibus, fructibus, censibus, proventibus, redditibus, agris, campis, pascuis, silvis, nemoribus, rubetis, virgultis, fluviis, fluminibus, lacubus, stagnis, piscaturis, aquis et earum decursibus, molendinis, emolimentis, venacionibus, mellificiis ac aliis obvencionibus generaliter universis, quibuscumque dicantur nominibus, tamdiu, quousque per nos aut nostros successores sibi aut suis legittimis successoribus huiusmodi quingente marce fuerint integraliter persolute, quo facto predictarum villarum possessio ad nos et successores nostros devolvetur pleno iure. Stacionibus et nostris iuribus regalibus solitis semper salvis. Harum quibus sigillum nostrum est appensum testimonio litterarum. Datum Bude sabbato ipso die Divisionis Appostolorum anno Domini millesimo quadringentesimo quadragesimo primo⁴.
Ad relacionem magnifici Petri Polak de Vilphin capitanei Russie generalis⁵.

¹Włodek z Danaborza i Podstolice, zob. wyżej, nr 1494.

²Włodek z Danaborza i Podstolice, zob. wyżej, nr 1494.

³Brzekiniec par. Potulice, na pn. od Rogoźna (SHGPoz. 1).

⁴Data zgodna z itinerarium króla.

⁵Piotr Polak z Lichwina, zob. wyżej, nr 1439/1. Był starostą podolskim, nie ruskim, choć nie można wykluczyć, że planowano nadać mu to starostwo (nadano?) po niedawnej śmierci Rafała Tarnowskiego.

Dokument Nr 1555

Bazyleja, 15 lipca 1441

Sobór bazylejski poleca arcybiskupowi gnieźnieńskiemu, aby wyposażył opata i konwent kanoników regularnych w Trzemesznie w prerogatywy władzy opackiej.

Or.: Gniezno, AAG, Dypl. Trzem. 78. Pergamin 540 x 292 + 89 mm. Plamy rdzy i dziurki w tekście na złożeniach. Dziurki po sznurze do przywieszenia pieczęci. Na zakładce: Regestrata gratis, Jo. Werneri. Pod zakładką: LXX. Na odwrocie: Scrinio 2 K oraz informacje o treści (XV-XVI w.).
Kop.: Tamże, Dypl. Trzem. 79, w or. potwierdzeniu praw klasztoru dokonanym przez arcybiskupa gnieźnieńskiego Wincentego Kota z Dębna z daty: Łęczyca, 4 listopada 1441 - niżej, nr 1569.

Uw.:Zob. poprzedni dok. w tej sprawie z 4 kwietnia 1441 - wyżej, nr 1542 i dokumenty tam przywołane.

^aSacrosancta generalis synodus Basiliensis in Spiritu Sancto legitime congregata, universalem ecclesiam representans, //v//enerabili archiepiscopo / Gneznensi salutem et omnipotentis Dei ben(edictionem). Sincere devotionis affectus, quem dilecti ecclesie filii .. abbas et conventus monasterii Tremeschenensis ordinis sancti Au/gustini tue diocesis ad nos et universalem gerere comprobantur ecclesiam, non indigne promeretur, ut ipsos et dictum monasterium condignis honoribus attollentes, illa eis favo/rabiliter concedamus, que ad religionis et monasterii huiusmodi venustatem et decorem, animarum etiam propagata salute cedere valeant et per que ipsius monasterii ac in eo degentium personarum sub regulari observantia in humilitatis spiritu virtutum Altissimo devote famulantium profectibus et indempnitatibus consulatur. Cum itaque sic, ut accepimus, monasterium Tremeschenensem ordinis sancti Augustini tue diocesis, in quo triginta vel circa canonici regulares ordinem ipsum expresse professi ac quamplures conversi et novitii divinis mancipati obsequiis degere noscuntur, inter alia Regni Polonie monasteria primum et magis insigne ac christifidelium largitione terris, opidis, villis ac aliis temporalibus bonis opulenter dotatum ac in observantia et disciplina regularibus et vite sanctimonia omnium aliorum monasteriorum dicti Regni speculum et exemplar existat, adeo, quod tum propter divini cultus, qui inibi devote et laudabiliter observatur ornatum, tum etiam propter ipsorum abbatis et canonicorum bonam et exemplarem vitam carissimus ecclesie filius .. rex Polonie illustris aliique nobiles et fideles ipsius Regni ad ipsum monasterium singularem gerunt devotionis affectum, nos eorundem abbatis et conventus asserentium, quod tuus etiam ad id accedit assensus, in hac parte supplicationibus inclinati, circumspectioni tue, de qua in hiis et aliis specialem in Domino fidutiam obtinemus, per hec scripta comittimus et mandamus, quatenus si est ita, super quo tuam conscientiam oneramus eisdem abbati et conventui, quod modernus et successores sui pro tempore existentes abbates dicti monasterii mitra, annulo et baculo pastoralibus uti ac quod in dicto monasterio aliisque eidem subiectis parrochialibus ecclesiis post vesperorum, matutinarum et missarum solemnia benedictionem solemnem, dummodo in ea aliquis catholicus antistes vel Sedis Apostolice legatus presens non fuerit, elargiri necnon etiam quecunque omamenta ecclesiastica ad divinum cultum in eodem monasterio necessaria benedicere ac novitios ipsius monasterii in acolitos ordinare seu illis primam tonsuram et acolitatus ordinem nisi ordinandis ipsis aliquid obviet de canonicis institutis conferre. Et nichilominus dum et quotiens huiusmodi abbatem pro tempore existentem in ipsius monasterii et aliis illi subiectis ecclesiis predictis, dominicis et aliis festivis celebribus diebus verbum Dei ad populum predicare contigerit, universis et singulis christifidelibus vere penitentibus et confessis, predicationibus suis huiusmodi devote interessentibus, de iniunctis eis penitentiis quadraginta dies indulgenciarum [auctoritate^b] universalis ecclesie relaxare valeat, auctoritate nostra licentiam concedas et facultatem, non obstantibus felicis recordationis Alexandri pape quarti, que incipit abbates, et aliis apostolicis constitutionibus contrariis quibuscunque. Datum Basilee Idus Iulii anno a nativitate Domini millesimo quadringentesimo quadragesimo primo.

^ainicjał wysokości 1/4 dokumentu Or.

^bplama Or.

Dokument Nr 1556

Buda, 10 sierpnia 1441

Król Władysław III obiecuje wynagrodzić wszelkie straty Polakom przybyłym na Węgry pod dowództwem Wawrzyńca z Kalinowy i Piotra Skóry z Gaju.

Or.: Kraków, WAP, Arch. A. D. m. Krakowa, perg. 216. Pergamin 230 x 155 + 40 mm, dobrze zachowany. Na pasku pergaminowym pieczęć wystawcy w czerwonym wosku z uszkodzonym fragmentem napisu otokowego (jak Gumowski, Pieczęcie, nr 21).
Wyd.: 1. KDM IV, nr 1408; 2. AKH IX, 1902, s. 368; 3. Tamże XIV, 1925, s. 32-33; 4. Album palaeographicum, Kraków 1935, s. 53 (wszystkie wg Or.). Fot. Or. przy wyd. 4.

Wladislaus Dei gracia Hungarie, Polonie, Dalmacie, Croacie etc. rex Lythwanieque princeps / suppremus et heres Russie etc. significamus tenore presencium, quibus expedit universis, / quod quia ad specialem nostre magestatis requisicionem certi nobiles et terrigene, fideles / nobis sincere dilecti, de Regno nostro Polonie huc ad Regnum nostrum Hungarie et signanter hii, qui sub direccione et capitaneatu exercituali magnifici et generosi Laurencii de Calynowa castellani Siradiensis¹ et Petri de Gay iudicis Poznaniensis², sincere nobis dilectorum, sunt constituti, pro repellenda ac reprimenda hostium nostrorum rebellione et serv(i)cia se transferre offerunt ac disponunt, ne igitur eo, quod, dum eos extra metas dicti Regni nostri Polonie exire contingat, iuribus ipsorum antiqua et laudabili consuetudine dictatis et tentis quoquomodo derogare viderentur, ipsis omnibus et eorum cuilibet satisfaccionem condignam pro captivitate ceterisque dampnis, si que, quod Deus avertat, prefati nobiles seu eorum capitanei predicti incurrerint, toto posse facere ac impendere volumus et verbo nostro regio promittimus ac pollicemur. Harum quibus testimonio litterarum sigillum nostrum est appressum. Datum Bude ipso die beati Laurencii Martyris anno Domini millesimo quadringentesimo quadragesimo primo³.
Relacio magnifici Johannis de Tanczin pallatini Crac(oviensis)⁴.

¹Wawrzyniec Zaremba z Kalinowy, zob. wyżej, nr 1498/10.

²Piotr Skóra z Gaju, zob. wyżej, nr 1381/10.

³Data zgodna z itinerarium króla.

⁴Jan Tęczyński, zob. wyżej, nr 1498/6.

Dokument Nr 1557

Rogoźno, 21 sierpnia 1441

Władze miasta Rogoźna sprzedają mieszczaninowi rogozińskiemu Wojciechowi Okrągłemu sołectwo w nowo lokowanej w lasach miejskich wsi Międzylesie.

Kop.: 1. Poznań, WAP, Poznań Gr. 146, k. 207v-209v, oblata 16 lutego 1585. Tytuł: Insertio scultetiae de villa Miedzylesie; 2. Warszawa, AGAD, Archiwum Publiczne Potockich, rkps 304, k. 103v-105v; 3. Poznań, Bibl. Racz., rkps 85, k. 63-65 (późne odpisy tomu rewizji listów wlkp. z okazji lustracji 1564/65 r.).

Uw.:Wydanie oparto na Kop. 1, jako najstarszej.

In nomine Domini amen. Ne facta mortalium similiter cum mortalibus moriantur, literarum memoria solent auternari^a, quia dum vivit litera, vivit et actio eius et assertio ipsius memoriam nutrit labilesque perpetuat actiones. Proinde nos protoconsul et consules necnon omnes et singuli iurati magistrique artificum civitatis Rogozno¹ significamus tenore praesentium, quibus expedit universis, praesentibus et futuris, noticiam praesentium habituris, quia cupientes nostrae civitatis deffectibus non modicis subvenire fructusque ac utilitates necnon proventus mensae praetorii nostri adaugere, de voluntate et consensu speciali serenissimi principis et domini, domini Wladislai Dei gratia regis Poloniae², in quercetis, mericis atque pratis, Miedzylesie vulgariter nuncupati(s)³, necnon rubetis atque virgultis, incipiendo a magnis margulis alias od wielgich niw usque ad metas villarum Gorzuchowo⁴, Studzieniecz⁵ et Boguniewo⁶, a lacuque Magno⁷ usque in sylvam Mokrzecz⁸ quatuor iugeribus villam, quae debet nuncupari [k. 208] Miedzylesie, (d)e nova ac cruda radice duximus locandam sub tuitione iuris Teutonicalis Maydeburgensis in libertate eadem, uti ipsa civitas Rogozno est sita, prout privilegium civile sub titulo ac sigillo domini nostri regis Poloniae clarius exprimit et declarat. In qua villa, videlicet Miedzylesie, quindecem mansi agrorum sunt dimensurati, quorum mansorum margulae incipiendo a graniciebus villae Boguniewo usque ad magnas margulas in sylvam Mokrzecz per quatuor stadia alias morgi suis finibus seu limitibus debent se protendi, de quibus mansis tres pro scultetia, duodecim vero pro incolis villae eiusdem in quolibet campo sunt dimensurati ac distincti per generalem mensuratorem serenissimi domini regis nostri⁹. Cuius^b siquidem scultetiae in praefata villa nostra scilicet Miedzylesie damus et per praesentes ascribimus unam tabernam, quae tria iugera agri pro suis segetibus debet habere atque possidere, in campo quolibet stadium unum inter agricolas praedictae villae, et duos hortulanos ac pratum Chudowo vulgariter dictum¹⁰ et stagnum nuncupatum Cuschiow Staw¹¹ pro usibus suis posteritatumque ipsius. Quam scultetiam dictae villae nostrae Miedzylesie famoso ac prudenti viro Alberto Ocrongly incolae nostrae civitatis¹² pro viginti marcis mediorum grossorum vendidimus per ipsum Albertum Ocrongly ac ipsius successores legittimos iure haereditario perpetuo habendam, tenendam, possidendam, utifruendam, commutandam, vendendam, donandam ac in usus suos beneplacitos convertendam, prout sibi aut suis successoribus legitimis videbitur utilius ac melius expedire. Addicientes etiam donamus praedicto Alberto nostro sculteto in Miedzylesie ipsiusque posteris tertium denarium culparum de omni re iudicata. Si vero aliquod iumentum, videlicet bos aut equus, in segetibus, pratis, caeterisque utilitatibus damnum faciendo absque compedibus per scultetum vel vicinum fuerit arrestatum atque in curia sculteti reclusum, extunc a tali reclusione scultetus medium grossum habebit. Si vero equi compedibus fuerint vincti, tunc unum grossum, a quolibet vero alio parvo pecude, videlicet ove, scropha et capro, quatuor denarios habebit. Insuper concedimus atque damus praedicto nostro sculteto posterisque eius in borris et nemoribus nostris facultatem effod(i)endi centum arbores pro melifodiis fiendis, si possint fieri. Caeterum praefatus scultetus potest habere melicapeis in suo horto, quantum magis poterit. Praefatus scultetus etiam et sui successores potest habere et sibi stagnum facere in loco, qui vocatur Cuschiow Staw [k. 208v], pro suis usibus ac posteritatum suarum. Insuper in campis et agris scultetiae suae nemora, indagines et gaiia excrescendi et emittendi ad suos profectus habebit facultatem. Item praefatus scultetus et sui successores habebit libertatem servandi armenta peccorum et pecudum atque equorum per proprium pastorem pascendi, damno tamen vicinorum et gravamine semper salvis. Idem etiam scultetus poterit habere canes venaticos cuiusque generis nisos accipitros et cum eisdem pro suis usibus venari. Caeterumque praefato sculteto suisque posteris et singulis agricolis atque cmethonibus praefatae villae Miedzylesie damus atque per praesentes concedimus plenam libertatem decem et quatuor annorum a festo iam proxime elapso beati Martini Pontificis et Confessoris gloriosi [11 XI] ab omnibus censibus, dationibus et obventionibus necnon laboribus et servitiis universis, quibus annis libertati(s) translapsis, quilibet cmetho de suo manso ad praedictum festum beati Martini quindecem scottos bonae monetae Polonicalis in toto Regno generaliter curentis ad mensam praetorii in manus proconsulis et consulum tenebitur dare et solvere singulis annis. Duos vero gallos valentes pro caponibus ad festum Assumptionis Mariae Virginis gloriosae [15 VIII] ac mediam capetam ovorum ad festum Paschae quilibet cmetonum praedictae villae Mied(z)ilesie dare debebunt. Iuxta vero privilegium regale civitatis nostrae etiam quilibet cmeto villae Miedzylesie de uno manso octo mensuras avenae aequalis mensurationis pro domino rege vel suo tenutario Rogosnensi ad quodlibet festum beati Martini solvere tenebitur et debebit, ratione quorum octo mensurarum avenae gratiosissimus noster dominus rex omnibus et singulis cmetonibus villae Miedzylesie super quemlibet mansum iuxta iugerum dispositionem pro quolibet manso et campo araturae, quod stadia alias morgi in sylva Mokrzecz, incipiendo a magnis margulis usque ad granicies villarum Boguniewo et Parkowo¹³, pro fiendis agris atque pratis virgultas et arbores effod(i)endi facultatem dedit atque donavit, uti privilegium nostrum civile lucide demonstrat. Decimam vero more agricolarum nostrae civitatis per quatuor grossos monetae curentis ac missalia per unum chorum siliginis et unum avenae. Transacta libertate quilibet dictorum cmethonum omni anno proprio plebano persolvere debebit, excepto sculteto, qui nihil debet dare, sed pecuniis decimalibus collectis de quolibet cmetone [k. 209] ad manus illius, ad quem pertinebit, debebit reponere atque dare. Item, quod absit, castrum Rogosnense per eventum infortuitum incendio ignis foret concrematum, tum cmethones praescriptae villae Miedzylesie subsidia roborum aedificalium conducendo facere tenebuntur. Qui etiam incolae et cmethones Miedzylesie in flumine Welma¹⁴ infra molendina regalia cum hamis vatis parvisque retibus alias s klomyami non intingendo stagna molendinorum in rippisque lacus ac in ponte habebunt liberam potestatem pisces prendendi atque capiendi sic, ut privilegium domini regis nostri civile supra praemissis omnibus lucidius declarat. Insuper saepedictus scultetus ac sui successores legittimi non alia servitia facere debebit solummodo, quae sunt descripta in privilegio civili, videlicet ad quamlibet expeditionem generalem domino nostro regi aut suo tenutario Rogosnensi in equo valoris duarum sexagenarum cum una balista penes currum civile tenebitur deservire. Quando vero proconsulem et consules et quotienscunque ad conventiones, quae inter civitates fieri consueverunt, vel alia negotia civilia alicubi vel quocunque equitare contingerit, extunc praefatus scultetus ipsiusque successores in equo valoris praedicti, videlicet duarum sexagenarum, deservire debebit penesque currum cum proconsule aut consulibus in eorum expensis civilibus tenebitur equitare. Etiam si aliqui hortulani in villa Miedzylesie collocabuntur, extunc censum et servitia more villarum regalium ad tenutam Rogosnensem pertinentium ad mandatum proconsulis et consulum perficere tenebuntur. Iuditia^b vero bannita generalia tria iuxta modum villae Gosczieiewo¹⁵ scultetus cum cmethonibus in prandiis aliisque honorificentiis pro dominis proconsule et consulibus aeviterne debent expedire. Ut autem praemissa robur perpetuae firmitatis obtineant, ex certa scientia tocius communitatis civitatis nostrae sigillum nostrum maius praesentibus est appensum in robur et testimonium praemissorum. Actum et datum in Rogozno feria secunda infra octavas Assumptionis Beatae Mariae Virginis gloriosae anno Domini millesimo quadringentesimo quadragesimo primo, praesentibus ibidem honorabilibus, strenuo, nobilibus ac providis Stephano Chypski plebano Rogosnensi¹⁶et Matthia altarista Sanctae Mariae in ecclesia collegiata Calissiensi vicesque gerenti tunc temporis plebaniae Rogosnensis¹⁷, Wierzbiątha Pyątha haerede in Grzybowo¹⁸, Nicolao Muczka de Chrystoporzycze burgrabio Rogosnensi¹⁹, Joanne de Podleszye²⁰, Boguchwalo de Jardanowicze²¹, Andrea Czeczerath de Chwalkowo²², Przybyslao sculteto de Gosczieiewo²³ et Paulo Ruyno²⁴, cuius [k. 209v] haec manus fabricavit. Tunc vero in sede consulatus praesidentibus: Matthia Rybak protoconsule, Andrich, Petro Budych²⁵, Nicolao Bambenk²⁶ omnibusque iuratis artificum praesentibus caeterisque quamplurimis fidedignis circa praemissa specialiter rogatis ac vocatis.

^atak Kop. 1, zamiast aeternari

^btak Kop. 1

¹Rogoźno, miasto królewskie w powiecie pozn.

²Najpewniej chodzi tu o przywilej Władysława Jagiełły dla Rogoźna z 1 maja 1427 (KDW IX nr 1128).

³Międzylesie par. Rogoźno, na pd. od miasta (SHGPoz. III).

⁴Gorzuchowo par. Budziszewko, Studzieniec na pd. od Międzylesia i Boguniewo par. Słomowo (ib. I).

⁵Gorzuchowo par. Budziszewko, Studzieniec na pd. od Międzylesia i Boguniewo par. Słomowo (ib. I).

⁶Gorzuchowo par. Budziszewko, Studzieniec na pd. od Międzylesia i Boguniewo par. Słomowo (ib. I).

⁷Zapewne jez. Rogoźno tuż pod miastem.

⁸Las Mokrzec wyst. tylko w dok. lokacyjnym Rogoźna (ib.) i tutaj.

⁹Nie wiemy, co oznacza to określenie (tytuł?).

¹⁰Chudowo, błoto, łąka i las pomiędzy Międzylesiem i Budziszewkiem (SHGPoz. I).

¹¹Zapewne jakiś zbiornik wodny w Międzylesiu.

¹²Wojciech Okrągły skądinąd nie znany, por. jednak z Piotrem Okrągłym wyst. w Rogoźnie 1454 (SHGWlkp.).

¹³Parkowo, wieś par. na pd.-zach. od Rogoźna.

¹⁴Rzeka Wełna przepływa dość daleko na zach. od Międzylesia. Może chodzi tu raczej o Małą Wełnę, płynącą tuż na wsch. od M.

¹⁵Gościejewo par. Rogoźno, na pn.-zach. od miasta (SHGPoz. I).

¹⁶Stefan (Szczepan) syn Mikołaja z Chyb (par. Kiekrz, SHGPoz. I s. 250 n.), student UJ 1420, notariusz królewski 1431, pleban w Rogoźnie 1439-50, kanonik pozn. 1445 (wg Długosza już 1431), zm. ok. 1463 (Sułkowska-Kurasiowa, Dokumenty, nr 19; Now. II s. 381, 762).

¹⁷Maciej trudny do identyfikacji, zapewne był substytutem Chybskiego w Rogoźnie; jako wikariusz w Kaliszu piszący się z Rogoźna już 1436 (KDW V nr 565).

¹⁸Wierzbięta Piętka z Grzybowa zob. wyżej, nr 1440/5.

¹⁹Krzysztoforzyce koło Krakowa. Mikołaj Mączka (Męczka) był burgrabią w Rogoźnie z ramienia jego tenutariusza, Piotra Polaka z Lichwina, z którym miał jakieś związki finansowe, zakończone przejęciem po śmierci Piotra jego dóbr w zarząd (PSB XXVI s. 380 i niżej, nr 1600).

²⁰Podlesie Kościelne, wieś par. na pn.-zach. od Skoków. Jan wyst. 1419-64 (SHGWlkp.), zapewne chodzi tu jednak o dwa pokolenia.

²¹Boguchwał z Jardanowic, zob. wyżej, nr 1538/8.

²²Andrzej z Chwałkowa, zob. wyżej, nr 1381/2.

²³Gościejewo (jak wyżej, przypis 15). Sołtys Przybysław wyst. 1427-49 (SHGPoz. I s. 587).

²⁴Paweł Runo zapewne mieszczanin rogoziński, por. z Jakubem Runo 1429 (KDW IX nr 1212/3).

²⁵Mieszczanie skądinąd nie znani.

²⁶Mikołaj Bębenek był rajcą także 1449 (mat. KDW).

Dokument Nr 1558

Buda, 25 sierpnia 1441

Król Władysław III zapisuje 400 grzywien na Kcyni Wojciechowi Słupskiemu.

Or.: Warszawa, AGAD, dok. perg. 362. Pergamin 383 x 185 + 65 mm, skasowany przez przecięcie. Pasek pergaminowy do przywieszenia pieczęci. Na odwrocie informacje o treści i sygnatury (XV-XVII w.).

Wladislaus Dei gracia Hungarie, Polonie, Dalmacie, Croacie etc. rex Lithwanieque princeps supremus et heres Russie / etc. siggnificamus tenore presencium, quibus expedit universis, presentibus et futuris presencium noticiam habituris, quomodo / attendentes grate fidelitatis obsequia studiosa generosi Alberti Slupsky¹, quibus maiestati nostre complacuit et signanter / in hac moderna via Hungaricali in nostrorum rebellium compressione cum familia ornata auctoque fidei sue studio poterit prestancius complacere in futurum, horum intuitu volentes ipsum graciarum nostrarum prosequi favoribus et ad obsequia nostra decetero facere prompciorem, sibi quadringentas marcas communis pecunie Polonicalis numeri consueti, in quamlibet marcam quadraginta octo grossos computando, in et super opido nostro Kczynya in terra Maioris Polonie sito², inscribimus, essignamus, damus, donamus et largimur graciose presencium per tenorem, per ipsum Albertum et ipsius successores legittimos tenendum, habendum, regendum, quiete et pacifice possidendum cum omnibus et singulis eiusdem opidi utilitatibus, fructibus, censibus, proventibus, redditibus, agris, pratis, campis, pascuis, silvis, borris, gaiis, nemoribus, rubetis, mericis, virgultis, fluviis, fluminibus, lacubus, stagnis, piscinis, piscaturis, aquis et earum decursibus, molendinis, emolimentis, venacionibus, aucupacionibus, mellificiis ac aliis obvencionibus generaliter universis, quibuscumque dicantur nominibus, ad ipsum opidum ab antiquo spectantibus tamdiu, quousque per nos aut nostros successores sibi aut suis successoribus legittimis huiusmodi quadringente marce fuerint integraliter persolute, quo facto opidi dicti possessio ad nos et successores nostros revertetur pleno iure. Stacionibus tamen et iuribus nostris regalibus solitis et consuetis per omnia semper salvis. Harum quibus sigillum nostrum est appensum testimonio literarum. Datum Bude feria sexta in crastino sancti Bartholomei anno Domini millesimo quadringentesimo quadragesimo primo³.
Ad relacionem magnifici Luce de Gorka capitanei Costensis⁴.

¹Wojciech Słupski i jego zapisy na Kcyni, zob. wyżej, nr 1523.

²Wojciech Słupski i jego zapisy na Kcyni, zob. wyżej, nr 1523.

³Data zgodna z itinerarium króla.

⁴Łukasz Górka, zob. wyżej, nr 1393/7.

Dokument Nr 1559

Buda, 28 sierpnia 1441

Król Władysław III poleca [biskupowi lubuskiemu], aby klucz kazimierski dóbr biskupich oddał w zarząd kuchmistrzowi królewskiemu Mikołajowi z Borszowic.

Odpis: Kraków, Bibl. PAN, rkps 8643 (teki Komisji Prawniczej AU B. Ulanowskiego), niepaginowany, składka nr 5, wedle berlińskiego Cod. fol. Lat. 174, s. 85.

Vladyslaus Dei gracia Polonie etc. rex. Reverende in Christo pater, sincere nobis dilecte!¹ Ex quo generosus Paulus Sborzensky, noster fidelis dilectus², Deo volente vita functus est, qui bona vestra Casimiriam scilicet in arenda habuit³ et ea, prout decuit, rexit, ab iniuriis protexit, nos itaque volentes more genitoris nostri carissimi, ut bona ecclesiastica libertate fruantur, et ab iniuriis debite protegantur, generoso Nicolao de Borzyszowicze coquine nostre magistro⁴ ipsam Casimiriam vestre paternitatis consensimus arende, ut ipsa bona regat et dirigat, et tantum, quantum Sborzensky de ipsis dabat, vestre det paternitati. Quare paternitatem vestram petimus, quatenus ipsa paternitas vestra in dictum coquine magistrum vellet consentire, ut eciam nos vestris postulacionibus tantocelerius aurem nostram inclinemus, quoniam hic vir poterit ex quo maturus et idoneus est vobis et complacere et in ipsis bonis [..........^a] et utilitatum vestrarum facere incrementum. Confidimus, quod aliter non facietis pro complacencia nostra gratissima. Datum Bude feria secunda ipso festo sancti Augusti(ni) anno Domini M^o CCCC XXXX primo⁵.
Dominus rex per se.

^aluka w Odpisie.

¹List adresowany najpewniej do biskupa lubuskiego, właściciela klucza kazimierskiego.

²Paweł Zborzeński, zob. wyżej, nr 1528/2.

³Kazimierz Biskupi w powiecie konińskim.

⁴Borszowice (Boryszewice) na wsch. od Jędrzejowa (SHGKrak. I s. 195-196). Mikołaj Róża, syn Zawiszy, kuchmistrz nadworny króla 1432-54, ochmistrz dworu królowej Elżbiety Rakuskiej 1455-77, kasztelan małogojski 1462-68, zawichojski 1462-78, zm. 1478 (Spisy młp.). Efektem tego mandatu są najpewniej umowy Boryszewskich z biskupem lubuskim zawarte 4 września i 7 grudnia 1444 (niżej, nr 1686 i 1694).

⁵Pobyt w Budzie potwierdzony itinerarium króla.

Dokument Nr 1560

Buda, 30 sierpnia 1441

Król Władysław III zapisuje 600 grzywien na Kościanie staroście kościańskiemu Łukaszowi Górce.

Or.: Warszawa, AGAD, dok. perg. 290. Pergamin 290 x 230-218 + 70 mm, skasowany przez przecięcie. Pasek pergaminowy do przywieszenia pieczęci. Na odwrocie informacje o treści i sygnatury (XV-XVII w.).
Wyd.: KPol. I nr 181 (wg Or.).

Wladislaus Dei gracia Hungarie, Polonie, Dalmacie, Croacie etc. rex Lithwanieque princeps / suppremus et heres Russie etc. significamus tenore presencium, quibus expedit universis, quod nos / recensentes multiplicia merita et fidei integre prestanciam magnifici et generosi Luce de Gorca / capitanei Costensis¹, fidelis nostri sincere dilecti, que maiestati nostre a diu retroactis temporibus et potissime ab inicio prosecucionis negociorum nostrorum huius nostri Hungarie Regni cum familiis et impensis atque armorum decenti apparatu usque in presens constantissime peregit et rebellibus nostris facta nostra in ipso Regno impedire temptantibus pectore armato resistere non expanit^a, ut itaque huius rei gracia favoribus nostris digne recreatus ad horum maiora obsequia convalescat atque ingenciori opera amplius prestanda inardescat, sibi in et super castro et civitate nostris Costensibus in terris Maioris Polonie sitis² et villis omnibus ad illa pertinentibus sexingentas marcas monete et numeri Polonicalium comunium, XLVIII grossos in quamlibet marcam computando, dedimus, donavimus damusque, donamus et inscribimus presencium per tenorem per ipsum et suos huiusmodi posteros cum omnibus et singulis eorundem castri, civitatis et villarum ad ipsa pertinentibus utilitatibus, fructibus, censibus, redditibus, proventibus, prediis, curiis, agris, pratis, campis, silvis, mericis, borris, gaiis, rubetis, nemoribus, fluminibus, lacubus, piscinis, piscaturis, aquis, molendinis, emolimentis, venacionibus, aucupacionibus, mellificiis et pertinenciis universis, quomodolibet ad ea spectantibus habendas, tenendas, utifruendas et pacifice possidendas tamdiu, quousque sibi vel suis legittimis successoribus per nos vel successores nostros prefate sexingente marce cum aliis peccuniis per alias litteras inscriptis ex integro persolvantur, quibus exsolutis dictorum castri, civitatis et villarum possessio ad nos et succedaneos nostros devolvetur pleno iure. Stacionibus tamen nostris et iuribus regalibus solitis et consuetis per omnia semper salvis. Datum Bude feria quarta infra octavas festi sancti Bartolomei beati Apostoli anno Domini millesimo quadringentesimo quadragesimo primo³.
Ad relacionem magnifici Johannis de Conyeczpole R(egni) P(olonie) cancellarii⁴.

^atak Or.

¹Łukasz Górka, zob. wyżej, nr 1393/7.

²Por. z dok. królewskim z 6 września 1441 (wyżej, nr 1525).

³Data zgodna z itinerarium króla.

⁴Jan z Koniecpola, zob. wyżej, nr 1394/5.

Dokument Nr 1561

Kolonia, 30 sierpnia 1441

Wymienieni przedstawiciele gminy Niederich w Kolonii potwierdzają list Jana opata klasztoru cystersów w Lądzie.

Or.: Köln, Historisches Archiv, Bestand Columba, Nr. 969. Pergamin 156 x 315 + 39 mm. Na paskach pergaminowych dwie pieczęcie wystawców.

Wyr Herman Scherffchyn¹ ind Costyn van Lysskirchen² schrynmeistere zer zyt zo Nederich³ in Coelne dom kunt allen luden ind besunder / vch eirsamen schrynmeisteren zo sent Columben⁴ offenbeirlichen zugende, dat wyr in deme vurgenanten schryne eynen offenen breiff myt ingesegel / der geistlicher heren abtz ind des gemeynen conuentz des goitzhuyss Unser Lyeuer Vrauwen zo Lunden ordens van Cicias darup gedruckt be/segelt geseyn ind gelesen, ungecancellyert ind unvicyert, up wilchen brieff wir eyn vidimus ind transsumpte zo gesynnen broder Johans van der Schuyren⁵ gemaicht ind besegelt hayn, doe man schreiff dusent vierhundert ind eynindvierzich des neesten daigs nae sent Johans dage Decollacionis. Item soe is dit der vurschreven brieff van worde zo worde alsus ludende:
[następuje list Jana opata lędzkiego z daty: Ląd, 12 stycznia 1432 - KDW IX nr 1277].

¹Herman Scherfgin, syn Hermana, po raz pierwszy wyst. w 1401 r.; 1421-53 siedmiokrotnie w radzie Kolonii; 1442/43 burmistrz (Mitteilungen aus der Stadtarchiv von Köln 69, 1981, s. 16-17).

²Może identyczny z Konstantym von Lyskirchen, synem Konstantego; wyst. po raz pierwszy w 1411 r.; 1417-27 ławnik koloński (ib.).

³Niederich - gmina w Kolonii.

⁴Kościół par. Św. Kolumby w Kolonii.

⁵Nie zidentyfikowany.

Dokument Nr 1562

[Poznań], 1 września 1441

Władze miasta Poznania zaświadczają, że mieszczanin poznański Marcin Kokot zapisał pieniądze swej pasierbicy Agnieszce.

Kop.: Poznań, AAP, Acta consistorii 33, k. 171v-172. Wpis 7 maja 1452.

Nos infrascripti Laurencius gener Janchini proconsul¹, Hanko Radbark, Johannes Ponyeczsky; Nicolaus Zalesky, Gregorius Buchuald, Nicolaus Bhem et Michael Longus consules civitatis Poznaniensis notum facimus tenore presencium universis, quod in nostra nostrorumque subscriptorum scabinorum presencia Nicolai Strosberk Senioris, Johannis Bergir, Andree Czeuschlar, Henrici Crappicz, Johannis Faphkonis, Vincencii doleatoris, Nicolai Czippel et Johannis Bederman in bannito iudicio, cui Albertus Gerlin nostre civitatis advocatus¹ iudicialiter presidebat, personaliter constituti providus et honesta Martinus Kocoth carnifex, Katherina uxor sua² modo legittima, concives nostri, sani mente et corpore, usy amicorum consilio, non coacti nec compulsi, nec aliquo errore seducti, sed sponte et matura deliberacione prehabita, publice recognoverunt se teneri quindecim marcas mediorum grossorum monete et numeri Polonicalis, quadraginta octo grossos in quamlibet marcam computando, probe Agneti previgne Martini et filie Katherine predictorum³ racione sui veri patrimonii, quasquidam pecunias Martinus Katherinaque prefati resignaverunt Agneti pretacte in et super omnibus bonis eorum et super maccello carnium inter nova maccella in acie in cruce in sinistra parte a paltea^a Canina ad macella eundo, penes macellum Jacobi Bukowsky⁴, sub tali condicione, quod prefatum puerum sic, ut congruit, conservare debent et fovere usque ad annos nubiles. Quibus advenientibus eidem pecuniam suam prenotatam dare et solvere sint astricti et post mortem suis propinquioribus. In huius rei testimonium sigillum nostre civitatis presentibus est appensum, feria proxima sexta post Decollacionem sancti Johannis Baptiste anno Domini millesimo quadringentesimo quadragesimo primo.

^atak Kop.

¹Władze miasta Poznania kadencji 1440/41 objaśniono wyżej, nr 1529. Wymieniony tam Jan Śledź jest ident. z Hankiem Radberg, Radeberg, tu występującym.

²Rzeźnik Marcin Kokot nie żył już 1452 (ARP I nr 514). Jego żona skądinąd nie znana.

³Agnieszka pasierbica Kokota chyba różna od Agnieszki kmiotki, nazwanej 1452 (ib.) siostrzenicą Kokota.

⁴Jakub Bukowski nie zidentyfikowany.

Dokument Nr 1563

Opatówek, 2 września 1441

Arcybiskup gnieźnieński poleca oficjałowi gnieźnieńskiemu Janowi z Brzostkowa zbadanie i rozstrzygnięcie sprawy podniesienia prepozytury kanoników regularnych w Trzemesznie do rangi opactwa.

Kop.: Kraków, Bibl. PAN, rkps 9175 (Księga formularzowa, j. w., nr 1381), s. 545-546.

Uw.:O sprawie zob. wyżej, dok. nr 1542 z 4 kwietnia 1441 i odesłania tamże.

Vincencius Dei gracia sancte Gneznensis ecclesie archiepiscopus et primas venerabili fratri nostro, dilecto domino Johanni de Brzostkowo cantori vicarioque in spiritualibus et officiali nostro Gneznensi generali¹ salutem et sinceram in Domino caritatem. Litteras commissionis sacrosancte Basiliensis sinodi, eius vera bulla plumbea more Romane Curie sigillatas, sanas, salvas et integras omnique prorsus suspiccione carentes², per venerabilem dominum Peregrinum prepositum Tremesensis monasterii³ nobis oblatas, noviter nos recepisse, quarum origo et tenor ex eisdem vobis presentandis litteris clarius patebit. Post quarumquidem exhibicionem literarum dictus dominus Peregrinus prepositus non cum debita parcium instancia, quatenus ad execucionem earundem litterarum procedentes, eandem monasterii Tremeschensis preposituram auctoritate eiusdem sancti sinodi Basiliensis in hac parte nobis concessa in abbaciam cum cerimoniis circa hoc [s. 546] fieri conswetas erigeremus, ad aliaque, que in dictis continentis litteris opera nostra intendere. Nos igitur quamque ad ea, que monasterii prelibati statum, comodum et honestatem concernunt libenter aciem mentis nostre convertimus et ad perfectum ipsius calidum gestamus animum. Tamen, ne in hoc facto nominibus oneroso, quam honorifico et gravi honesta maturitate dirigendo et temporum perpetuitate firmando, celeriter non servato iuris ordine procedere per quempiam indiceremur. Tum eciam quia multis prepediti negociis admissimus rem et causam omnino absque dispendiosa terminorum conservacione et ipsius domini prepositi sumptibus gravibus et fatigis multis nequimus terminare, vobis ea ergo, de cuius legalitate et industria pre ceteris plenam fidem obtinemus, omnimodas vices nostras in eadem causa procedendi ac omnia et singula eidem ereccioni et creacioni quemlibet necessaria et oportuna negocia iuxta continenciam earundem sacrosancte Basiliensis sinodi litterarum examinandi, probandi et terminos iudiciales iuxta formam processus iudiciarii conservandi, et alia faciendi, sine quibus ipsa ereccio seu creacio debitis non posset mancipari effectibus, auctoritate eadem nobis in hac parte commissa duximus comittendum et committimus per presentes, mandantes vobis eadem dicte sinodi auctoritate, quatenus vocatis vocandis et ipsis, qui sua interesse putaverint, dictam causam usque ad finalem sentencie declaracionis execucionem et pronunciacionem, quam nobis reservamus, iudicetis et fine debito terminetis. Testes autem, quos dictus dominus prepositus nominaverit, si se odio, rancore, timore, favore vel amore subtraxerint, per eandem censuram testimonium veritati perhibere compellatis. In quorum omnium fidem et testimonium premissorum presentes nostras subdelegacionis litteras (appensione^a) mei sigilli iussimus communiri cum subscripcione notarii infrascripti, facti presentis et nostri continui scribe. Acta sunt hec anno Domini millesimo quadringentesimo quadragesimo primo, indiccione quarta, die vero Saturni secunda mensis Septembris, in ponte castri Opatow⁴, presentibus ibidem egregio et honorabilibus dominis Nicolao de Kalis decretorum doctori^b⁵, Stephano Chibsky in Rogozno⁶ et Bronissio in Chelmcze⁷ [...^c]
Et ego Johannes Alberti de Juniwladislauia clericus Wlad(islauiensis) diocesis, publicus imperiali auctoritate notarius⁸, quia predictis literarum exhibicioni, commissioni, decreto aliisque omnibus et singulis premissis, dum sic fierent et agerentur, ut premittitur, presens fui eaque sic fieri vidi et audivi, ideo hoc presens publicum instrumentum manu propria conscripsi, signo et nomine meis solitis (et^a) conswetis me subscribendo, in fidem et testimonium omnium et singulorum premissorum unacum prenominatis testibus ad hoc specialiter rogatus et requisitus.

^abrak Kop.

^btak Kop., zamiast doctore

^cdalszego ciągu brak Kop.

¹Jan z Brzostkowa, zob. wyżej, nr 1407/5.

²O sprawie zob. wyżej, dok. z 4 kwietnia i 15 lipca 1441 (wyżej, nr 1542 i 1555).

³O sprawie zob. wyżej, dok. z 4 kwietnia i 15 lipca 1441 (wyżej, nr 1542 i 1555).

⁴Opatówek, zamek arcybiskupi w Sieradzkiem. Data zgodna z itinerarium wystawcy.

⁵Mikołaj z Kalisza student UJ 1418?, mgr 1427, dr praw przed 1441, wikariusz generalny i oficjał gnieźn. 1443-49, potem profesor prawa kanonicznego UJ, rektor UJ 1453 i 1464, kanonik krak. etc., zm. po 1471 (PSB XXI s. 112-113; Kor. II s. 219-224).

⁶Stefan z Chyb, zob. wyżej, nr 1557/16.

⁷Chełmce, wieś par. na pd.-zach. od Opatówka w Kaliskiem (Koz. 4 s. 100). Pleban Bronisz najpewniej ident. z Broniszem z Laskownicy plebanem ludomskim (wyżej, nr 1480/5).

⁸Jan z Inowrocławia, zob. wyżej, nr 1432/12.

Dokument Nr 1564

Gniezno, 4 września 1441

Jan z Brzostkowa kantor gnieźnieński i sędzia arcybiskupi pozywa wszystkich zainteresowanych sprawą podniesienia prepozytury kanoników regularnych z Trzemeszna do rangi opactwa.

Kop.: Kraków, Bibl. PAN, rkps 9175 (Księga formularzowa, j. w., nr 1381), s. 547-551.

Uw.:W tejże sprawie zob. dok. z 4 kwietnia 1441 (wyżej, nr 1542) i tam przywołane dok.

Johannes de Brzostkowo cantor vicariusque et officialis generalis sancte ecclesie Gneznensis iudexque comissarius per reverendissimum in Christo patrem et dominum, dominum Vincencium Dei gracia eiusdem ecclesie Gneznensis archiepiscopum, iudicem et commissarium principalem ad infrascripta a sacrosancta sinodo Basiliensi, in Spiritu Sancto [s. 548] legitime congregata universalem representante delegatum subdelegatus¹ discretis viris, dominis ebdomadariis chororum Gneznensis predicte ac Tremeschnensis ecclesiarum ceterisque presbiteris curatis et non curatis presentibus requirendis salutem in Domino et nostris huiusmodi ymoverius dicti^a sinodi obedire mandatis, literas subdelegacionis reverendissimi patris, domini archiepiscopi Gneznensis, iudicis et commissarii principalis memorati in pergameno scriptas, eius vero sigillo rotundo, intus de rubea, ab extra vero de comuni cera, in pensula pergameni necnon duas commissionum a dicta sinodo literas, veris bullis plumibeis in cordulis canapis impendentibus sigillatas et bullatas, eidem reverendissimo domino archiepiscopo directas, sanas, salvas et integras omnique vicio et suspicione carentes, nobis per venerabilem virum, dominum Peregrinum prepositum monasterii Tremeschnensis ordinis sancti Augustini, Gneznensis diocesis² principalem in eisdem literis principaliter nominatum coram notario publico et testibus infrascriptis presentatas, nos cum ea, qua decuit, reverencia noveritis recepisse. Quarumquidem dicte sinodi Basiliensis literarum tenorem hic inserere propter prolixitatem earundem obmisimus, hesitantibus tamen de eisdem fidem facere ipsarumque copiam auscultatam vobis et aliis dare non obmittemus suis loco et tempore requisiti. Tenori^a prefatarum subdelegacionis literarum presentibus nichilominus inserentes in hec verba:
[następuje dok. arcybiskupa Wincentego Kota z Dębna z daty: Opatówek, 2 września 1441 - wyżej, nr 1563].
[s. 549] Post quarumquidem literarum presentacionem et recepcionem nobis et per nos, ut premittitur, factas fuimus per prefatum venerabilem patrem, dominum Peregrinum prepositum Tremeschnensem debita cum instancia requisiti, quatinus vigore huiusmodi subdelegacionis nobis facte ad execucionem prefatarum dicte sancte sinodi Basiliensis literarum, iuxta formam in eis contentam procedere dignaremur. Nos igitur attendentes [s. 550], quod iusta petentibus assensus non est denegandus et ne cuiquam in iure suo preiudicare videremur precipitanter agendo primo et ante omnia literas citacionis eidem domino Peregrino preposito decernimus fore dandas et decernimus, mandantes vobis in virtute sancte obediencie et sub excomunicacionis pena, quam vos, nisi mandatis nostris huiusmodi ymoverius dicte sancte sinodi parueritis seu alter vestrum paruerit, cum affectu incurrere volumus, ipso facto districte precipientes, quatinus infra missarum et aliorum divinorum solempnia publice alta, sonorosa et intelligibili voce, uno edicto pro tribus et peremptorio, omnes et singulos, qui sua putaverint interesse, citetis, quos eciam nos citamus per presentes, ut coram nobis Gnezne feria secunda, que erit in crastino sancti Lamperti proxime futuri [18 X], compareant ad dicendum et opponendum quitqui(d) verbo vel in scriptis contra prefatos^b dicte sinodi ac subdelegacionis literas necnon contra reverendissimi patris, domini archiepiscopi iudicis commissarii memorati nostramque iurisdacionem^a ac eiusdem domini archiepiscopi nostramque et ipsius domini prepositi personas dicere sive opponere voluerint necnon ad videndum per nos procedi ad omnes et singulos actus et terminos iudiciarios, gradatim et successive, usque ad sentenciam declaracionis ereccionis et creacionis prepositure Tremeschnensis in dignitatem abbacialem et collacionis mitre, anuli, baculi et aliorum insigniorum eidem abbati impendendorum exclusive. Quam sentenciam idem dominus archiepiscopus iudex principalis sibi reservavit promulgandam et alias prout iuris fuerit procedendum circa huiusmodi execucionem prepositure in dignitatem abbacialem transferende et erigende et prefatorum insigniorum collacionem vel ad dicendum, et causas racionabiles, cur et quare minime fieri debeant allegandum. Volumus autem huiusmodi nostras citacionis literas valvis sive portis Gneznensis et Tremeschensis ecclesiarum affigi et ibidem aliquamdiu stare permitti ad modum edictorum publicorum, que olim scribebantur in albo pretorio, ut per earum leccionem et inspeccionem prefati sic citati per easdem literas citacionis sic coherceantur et artentur ac si in propriis personis fuissent apprehensi, cum non sit verisimile prefatos sic citatos premissa latere, quod tam publice certi[s. 551]ficantes nichilominus dictos citatos, quod sive in dicto citacionis termino, sive in compari curaverint. Nos nichilominus ad ea, que iuris fuerint cum dicta domini prepositi parte dante Domino, procedemus, prefatorum citatorum absencia sive contumacia in aliquo non obstante. In quorum enim omnium fidem et testimonium premissorum presentes nostras citacionis literas per notarium nostrum infrascriptum scribi et publicari sigillique nostri appensione iussimus communiri. Actum et datum Gnezne in domo habitacionis nostre anno Domini millesimo quadringentesimo quadragesimo primo, indictione quarta, die vero Lune quarta mensis Septembris, presentibus venerabili viro, domino ac discreto et nobilibus Johanne decano³, Andrea vicario ecclesie Gneznensis⁴, Nicolao de Brzos(t)kowo⁵, Petro de Paczenowicze heredibus⁶, testibus circa premissa.
(Et^c) ego Johannes Alberti Romani clericus Gneznensis, publicus imperiali auctoritate notarius⁷ ac coram prefato venerabili viro, domino Johanne cantore vicarioque in spiritualibus et officiali Gneznensi ac iudice subdelegato per reverendissimum in Christo patrem et dominum, dominum Vincencium Dei gracia sancte ecclesie Gneznensis archiepiscopum et primatem specialiter deputatum facti coram eo scriba, predictis omnibus et singulis premissis sic, ut premittitur, agerentur et fierent, cum testibus prenominatis presens interfui eaque omnia et singula sic fieri vidi et audivi presentesque literas manu alterius scriptas exinde confeci in hancque publicam formam redegi, sigillo et nomine meis solitis et consuetis consignavi officialatusque sigilli appensione corroboravi, rogatus et requisitus in fidem omnium premissorum.
^d-e

[s. 555] In nomine Domini amen. Sub anno nativitatis eiusdem millesimo quadringentesimo quadragesimo primo, indiccione quarta, pontificatus sanctissimi in Christo patris et domini nostri, domini Felicis divina providencia pape quinti anno secundo⁸, die vero Veneris octava mensis Septembris, hora terciarum et infra missarum solempnia, in ecclesia monasterii Tremeschnensis Gneznensis diocesis, in meique notarii publici et testium infrascriptorum ad hec vocatorum specialiter et rogatorum presencia constitutus personaliter venerabilis pater, dominus Peregrinus prepositus dicti monasterii Tremeschnensis², tenens et habens suis in manibus literas citacionis a retro scriptas, vigore quarum requisivit et monuit discretum dominum Johannem protunc ebdomadarium chori dicte ecclesie Tremeschnensis⁹, ut ipsas citacionis literas iuxta formam earundem debite execucioni demandaret. Quiquidem dominus Johannes ebdomadarius uti filius obediencie, receptis eisdem literis citacionis ipsisque lectis et intellectis, vigore earundem citavit omnes et singulos, qui sua putarent interesse, ad actum et terminum in eisdem literis citacionis contentos et nichilominus in maiorem evidenciam easdem literas ad valvas [s. 556] dicte ecclesie affixit, et ibidem per notabilem moram stare permisit et alia fecit, prout in eisdem literis mandabatur. Super quibus omnibus prefatus dominus Peregrinus sibi a me notario infrascripto peciit confici publicum instrumentum, presentibus nobilibus Swantoslao de Chlandawo^a¹⁰, Alberto de Mykolayewicze¹¹, Jacobo Czensky heredibus¹² ac circumspectis Mathia Jemola advocato, Mamerto proconsule, Johanne Maloduch, Stanislao Wyslmach consulibus opidi Tremeschnensis¹³, testibus ad premissa vocatis specialiter et rogatis.

Consequenter vero anno, indiccione et pontificatus, quibus supra, die vero Solis decima dicti mensis Septembris, hora terciarum et infra missarum solempnia, in ecclesia Gneznensi, in meique notarii et testium infrascriptorum presencia constitutus personaliter circumspectus magister Albertus Romanus causarum consistorii Gneznensis¹⁴ et prefati domini prepositi tociusque conventus monasterii Tremeschnensis sindicus et procurator, prout michi notario infrascripto de ipsius procuracionis mandato publico mandati procuracionis instrumento manu et sigillo meis subscripto et consignato constat luculenter, vigore prefatarum citacionis literarum discretum dominum Nicolaum vicarium perpetuum et protunc ebdomadarium chori ecclesie Gneznensis¹⁵ requisivit pro ipsarum literarum recepcione execucionis. Qui, receptis eisdem litteris, eas in omnibus et per omnia, prout supra executus est, dictos, qui sua putarunt interesse, citando ad dictas literas citacionis, ad valvas dicte ecclesie Gneznensis apponendo et affigendo. Super quibus eciam prefatus magister Albertus Romanus procurator sibi a me notario publico infrascripto unum vel plura publicum seu publica peciit confici instrumentum sive instrumenta. Acta sunt hec anno, indictione, pontificatu, diebus, locis, mense et horis, quibus supra, presentibus ibidem discretis viris, dominis Swanthoslao vicario perpetuo¹⁶ et Jacobo altarista in ecclesia Gneznensi¹⁷, testibus circa premissa.

Et ego Petrus Nicolai de Strzeszewo clericus Gneznensis diocesis, publicus imperiali auctoritate notarius¹⁸, quia predictis omnibus et singulis, dum sic, ut premittitur, fierent et agerentur, unacum prenominatis testibus presens interfui eaque omnia et singula sic fieri vidi et audivi, idcirco hoc presens publicum instrumentum, occupatus aliis, per alium fidelem ingrossari procuravi et in hanc publicam formam redegi, quod signo et nomine meis solitis et conswetis manu mea propria consignavi et subscripsi, in fidem et testimonium omnium et singulorum premissorum rogatus et requisitus.

^atak Kop.

^btak Kop., zamiast prefatas

^cbrak Kop.

^d-eteksty wpisane pierwotnie na odwrocie dokumentu pozwu z 4 września 1441, w kopii wyodrębnione

¹Zob. dok. poprzedni.

²Zob. dok. poprzedni.

³Jasiek z Czechla, zob. wyżej, nr 1389/8.

⁴Wikariusz Andrzej trudny do identyfikacji, zapewne ident. z wyst. w dok. następnym, jednocześnie plebanem któregoś z kościołów gnieźn.

⁵Brzostków, wieś par. na pn. od Żerkowa (Koz. 2 s. 56, 4 s. 77). Mikołaj najpewniej ident. z bratankiem wystawcy, wyst. również 1440 (KDW V nr 667), także 1444 (SHGWlkp.).

⁶Piotr z Pacynowic, zob. wyżej, nr 1543/5.

⁷Jan syn Wojciecha Romanusa, zob. wyżej, nr 1493/24.

⁸Tak tutaj, jak i w dok. następnym widać, że klasztor trzemeszeński uznawał wówczas obediencję (anty)papieża Feliksa V (wybrany przez sobór bazylejski w 1439, ustąpił w 1449 r.), być może dlatego, że sprawa, której wynikiem był niniejszy pozew, zlecona została właśnie przez sobór bazylejski.

⁹Ksiądz Jan nie zidentyfikowany.

¹⁰Chłądowo par. Witkowo, wieś drobnoszlachecka na pn.-wsch. od Witkowa (Koz. 1 s. 38, 4 s. 102). Świętosław, Święszek, wyst. od 1419 jako wicesędzia w Pyzdrach, potem 1443-49 wicepodsędek w Pyzdrach, Gnieźnie i Koninie, zm. ok. 1449 (GUrz. s. 166).

¹¹Mikołajewice par. Niechanowo, wieś drobnoszlachecka na zach. od Witkowa (Koz. 1 s. 174-175, 5 s. 30). Wojciech wyst. w klasztorze trzemeszeńskim już 1419-20 (KDW VIII nr 850/6, 891/2, 893/5), w 1433 (Roty I nr 1560) i tutaj.

¹²Jakub z Cieni, zob. wyżej, nr 1409/10.

¹³Rajcy trzemeszeńscy bliżej nie znani; wójt Maciej Jemioła wyst. także 25 września 1441 (niżej, nr 1567/5), tamże burmistrz Maciej, może ident. z tu wyst. Mamertem?

¹⁴Wojciech Romanus, zob. wyżej, nr 1399/9.

¹⁵Mikołaj nie zidentyfikowany.

¹⁶Świętosław zapewne ident. z wyst. 1444 (niżej, nr 1656/6).

¹⁷Jakub trudny do identyfikacji.

¹⁸Piotr syn Mikołaja, zob. wyżej, nr 1450/18.

Dokument Nr 1565

Trzemeszno, 8 września 1441

I. N. Wymienieni kanonicy regularni z Trzemeszna ustanawiają swoich prokuratorów sądowych.

Kop.: Kraków, Bibl. PAN, rkps 9175 (Księga formularzowa, j. w., nr 1381), s. 553-555. Tytuł: Tenor mandati unde supra sit mencio sequitur.

Uw.:W tejże sprawie@4@ zob. też dok. z 4 kwietnia 1441 (wyżej, nr 1542) i inne tam przywołane.

In nomine Domini amen. Sub anno nativitatis eiusdem millesimo quadringentesimo quadragesimo primo, indictione quarta, pontificatus sanctissimi in Christo patris et domini nostri, domini Felicis divina providencia pape quinti anno secundo¹, die vero Veneris octava mensis Septembris, in refectorio hyemali monasterii Tremeschnensis, hora terciarum vel quasi, in meique notarii publici et testium infrascriptorum ad hec vocatorum specialiter et rogatorum presencia constituti personaliter venerabiles, honorabiles et religiosi viri, domini Peregrinus prepositus², Johannes prior³, Mathias Coluch frater senior⁴, Nicolaus custos, Andreas vestiarius, Johannes infirmarius, Andreas celerarius, Andreas Banbil, Mathias, Vrbanus, Mathias Cracovita, Mathias Strzelensky totusque conventus dicti monasterii Tremeschnensis⁴ in dicto loco refectorii capitulariter congregati, omnibus melioribus modo, via, iure, causa et forma, quibus melius et efficacius potuerunt et debuerunt, suis et ipsorum monasterii Tremeschnensis predicti nominibus fecerunt, constituerunt et solempniter ordinaverunt suos veros, certos, legitimos et indubitatos procuratores et sindicos ac nuncios speciales et generales, ita tamen, quod specialitas generalitati non deroget nec econtra, videlicet honorabilem dominum Andream rectorem parrochialis Gneznensis ac vicarium perpetuum Gneznensis metropolitane ecclesiarum⁵ necnon circumspectum magistrum Albertum Romanum causarum consistorii Gneznensis procuratorem⁶, absentes tamquam presentes et quemlibet eorum in solidum, ita tamen, quod non sit melior condicio primitus occupantis nec pocior subsequentis, sed quod per unum eorum inceptum fuerit per alterum eorundem id prosequi [s. 554] valeat mediari et finiri ad prosequendum et pertractandum, causam et negocium infra designatum, tam coram reverendissimo patre, domino Vincencio archiepiscopo Gneznensi, iudice et commissario principali a sacrosancta sinodo Basiliensi generali delegato, quam eciam coram venerabili viro, domino Johanne de Brzostkowo cantore, ab eodem domino archiepiscopo subdelegato⁷, de et super ereccione prepositure Tremeschnensi in dignitatem abbacialem ac super collacione mitre, anuli, baculi et aliorum insigniorum abbacialem dignitatem representancium eidem abbati post ereccionem fienda necnon ad petendum fieri et decerni processum iudiciarium ad huiusmodi negocium secundum iuris formam requisitum, et ad alia omnia et singula fieri petendum, que in duabus comissionum eidem domino archiepiscopo Gneznensi a dicta sinodo directarum ac subdelegacionis litteris eidem domino Johanni cantore factis plenius et clarius continentur. Et generaliter omnia alia et singula faciendum, dicendum, gerendum, exercendum et procurandum, que circa premissa et eorum quolibet cum eorum incidenciis, dependenciis, emergenciis et connexis necessaria fuerint seu eciam quomodolibet oportuna, eciam si talia forent, que mandatum exisant magis speciale, quam presentibus est expressum. Et que ipsi domini constituentes facerent seu facere possent, si premissis interessent, dantes nichilominus dicti domini constituentes prefatis suis procuratoribus et eorum cuilibet omnimodam potestatem et facultatem unum vel plures procuratorem sive procuratores loco sui substitudendi^a eumque vel eos revocandi, tociens, quociens ipsis videbitur expedire. Promiserunt insuper dicti domini constituentes michi notario publico tamquam publice et autentice persone rite solempniterque stipulanti et recipienti vice et nomine omnium et singulorum, quorum interest seu interesse poterit, quomodolibet in futurum se ratum, gratum atque firmum perpetuo habituros, quitquit per dictos suos sindicos ac substituendum ab eis actum, dictum, gestum, procuratumve fuerit in premissis seu premissorum aliquo, relevantes dictos suos procuratores et sindicos ac substituendos huiusmodi ab omni onere satisdandi, iudicio sisti et iudicatum sub ypotheca et obligacione omnium bonorum suorum presencium et futurorum, mobilium et immobilium subque omnium iuris et facti renunciacione ad hec necessaria pariter et cautella. [s. 555] Super quibus omnibus et singulis premissis prefati domini constituentes sibi a me notario publico infrascripto unum vel plura publicum seu publica pecierunt confici instrumentum sive
instrumenta. Acta sunt hec anno, indiccione, pontificatu, die, mense, hora et loco, quibus supra, presentibus ibidem nobilibus Swanthoslao Chbandomsky^a⁸, Jacobo Czensky⁹, Alberto Mikolayczewsky¹⁰ et Nicolao Malochodsky heredibus¹¹, testibus ad premissa vocatis specialiter et rogatis.
Et ego Petrus Nicolai de Strzeszewo clericus Gneznensis diocesis, publicus imperiali auctoritate notarius¹², quia dictis procuratorum et sindicorum constitucioni, potestatis dacione^b, ratihabitacioni, relevacioni omnibusque aliis et singulis premissis, dum sic, ut premittitur, fierent et agerentur, unacum pronominatis testibus presens interfui eaque omnia et singula sic fieri vidi et audivi et innotary recepi, ex qua hac constitucione procuratorum publicum instrumentum confici, subscripsi, publicavi et in publicam formam redegi, sigillo quoque et nomine meis solitis et consuetis (consignando^c) in fidem et testimonium omnium et singulorum premissorum.

^atak Kop.

^btak Kop., zamiast dacioni

^cbrak Kop.

¹O obediencji Feliksowi V zob. wyżej, w poprzednim dok.

²Pielgrzym z Łaska, zob. wyżej, nr 1395/1.

³Zakonnicy trzemeszeńscy nie zidentyfikowani; tylko Maciej Krakowita najpewniej ident. z Maciejem z Krakowa następcą (od 1446 r.) Pielgrzyma na opactwie, zm. 1481 (mat. KDW; MPH V s. 830-831).

⁴Zakonnicy trzemeszeńscy nie zidentyfikowani; tylko Maciej Krakowita najpewniej ident. z Maciejem z Krakowa następcą (od 1446 r.) Pielgrzyma na opactwie, zm. 1481 (mat. KDW; MPH V s. 830-831).

⁵Wikariusz Andrzej zapewne ident. z wyst. w dok. poprzednim, przypis 4. Nie wiemy, o który kościół parafialny w Gnieźnie chodzi, ale por. też niżej, nr 1655/6.

⁶Wojciech Romanus, zob. wyżej, nr 1399/9.

⁷Jan z Brzostkowa, zob. wyżej, nr 1407/5.

⁸Zob. dok. poprzedni, przypisy 10-12.

⁹Zob. dok. poprzedni, przypisy 10-12.

¹⁰Zob. dok. poprzedni, przypisy 10-12.

¹¹Mikołaj zapewne Małachowski, z drobnej szlachty z Małachowa par. Witkowo (Koz. 1 s. 161-162).

¹²Piotr syn Mikołaja, zob. wyżej, nr 1450/18.

Dokument Nr 1566

Gniezno, 18 września 1441

Jan z Brzostkowa kantor gnieźnieński i sędzia arcybiskupi pozywa wszystkich zainteresowanych sprawą podniesienia prepozytury kanoników regularnych w Trzemesznie do rangi opactwa.

Kop.: Kraków, Bibl. PAN, rkps 9175 (Księga formularzowa, j. w., nr 1381), s. 559-560. Tytuł: Tenor citacionis unde supra sit mencio sequitur sub hac forma.

Uw.:W tejże sprawie zob. wyżej, dok. z dnia 4 kwietnia 1441 (wyżej, nr 1542) i inne tam przywołane.

Johannes de Brzostkowo cantor sancte ecclesie Gneznensis iudexque commissarius¹, per reverendissimum in Christo patrem et dominum, dominum Vincencium Dei gracia eiusdem ecclesie Gneznensis archiepiscopum et primatem iudicemque commissarium principalem, de et super ereccione prepositure Tremeschnensis in abbacialem dignitatem ac mitre, baculi, anuli et aliorum insigniorum ^a-b

in abbatem preficiendo

collacione, et (a^c) sacrosancta sinodo Basiliensi delegatum, subdelegatus discretis viris, dominis ebdomadariis chororum Gneznensis et Tremeschnensis ecclesiarum ceterisque presbiteris curatis et non curatis, presentibus requirendis salutem in Domino et nostris huiusmodi ymoverius dicte sinodi Basiliensis firmiter obedire mandatis, quia nuper literas subdelegacionis per prefatum dominum archiepiscopum in personam nostram nobis directas [s. 560] in aliis nostris citacionum literis de verbo ad verbum ac per affixionem ad valvas dictarum Gneznensis et Tremeschnensis ecclesiarum per edictum publicum meminimus patefecisse sufficienter, idcirco earundem tenorem non indigne censuimus brevitatis causa non esse inserendum, de ipsis tamen earumque, videlicet tam huiusmodi subdelegacionis, quam duarum commissionum literarum eidem domino archiepiscopo a dicta sinodo directarum et nobis ex parte eiusdem domini archiepiscopi presentatarum toto tenore vobis et aliis hesitantibus fidem facere non obmittemus requisiti. Harum igitur vigore et auctoritate vobis supradictis et vestrum cuilibet in virtute sancte obediencie et sub excomunicacionis pena, quam vos et vestrum quemlibet, nisi mandatis nostris huiusmodi ymoverius dicte sinodi parueritis cum effectu, incurrere volumus, eo ipso districte precipiendo mandamus, comitimus infra missarum et aliorum divinorum solempnia publice, alta, sonorosa et intelligibili voce uno edicto pro tribus et peremptorie, omnes et singulos, qui sua putaverint interesse, citetis, quos eciam nos citamus per presentes, ut coram nobis feria secunda post festum sancti Mathei Ewangeliste [21 IX] Gnezne in domo habitacionis nostre compareant ad dicendum et excipiendum quitquit verbo vel in scriptis contra posiciones et articulos pro verificacione commissionum eidem domino archiepiscopo a dicta sinodo directarum, de et super ereccione prepositure Tremeschnensis in abbacialem dignitatem et aliis datos et productos dicere sive excipere in quantum articuli necnon ad respondendum eisdem in quantum posiciones existant et esse censeant ac ad videndum (et^c) ad probandum admitti dictos articulos. Volumus autem in signum maioris evidencie huiusmodi nostras citacionis literas valvis seu portis dictarum Gneznensis et Tremeschnensis ecclesiarum affigi et ibidem aliquamdiu stare permitti ad modum edictorum publicorum, ut per earum inspeccionem et leccionem prefati citari^d sic coherceantur ac si in propriis personis fuissent apprehensi, cum non sit verisimile prefatos sic citatos latere, quod tam patenter et notorie cunctis extitit publicatum. Datum Gnezne die XVIII mensis Septembris anno Domini millesimo quadringentesimo quadragesimo primo, nostro sigillo presentibus subappenso. Execucione facta, literam reddite sigillatam, die execucionis annotata.

^a-bpor. niżej dok. nr 1567: eidem abbati preficiendo

^cbrak Kop.

^dtak Kop., zamiast citati

¹Jan z Brzostkowa, zob. wyżej, nr 1407/5.

Dokument Nr 1567

Gniezno, 25 września 1441

Jan z Brzostkowa kantor gnieźnieński i sędzia arcybiskupi pozywa wymienione osoby na świadków w sprawie podniesienia do godności opactwa prepozytury kanoników regularnych w Trzemesznie.

Kop.: Kraków, Bibl. PAN, rkps 9175 (Księga formularzowa, j. w., nr 1381), s. 562-563. Tytuł: Tenor citacionis, unde supra sit mencio, sequitur de verbo ad verbum, est talis.

Uw.:O sprawie zob. wyżej, dok. z 4 kwietnia 1441 (wyżej, nr 1542) i inne tam przywołane.

Johannes de Brzostkowo cantor sancte ecclesie Gneznensis¹, iudex commissarius per reverendissimum in Christo patrem et dominum, dominum Vincencium Dei gracia eiusdem ecclesie archiepiscopum iudicemque commissarium principalem, de et super ereccione prepositure Tremeschnensis in abbacialem dignitatem ac collacione mitre, anuli, baculi et aliorum insigniorum ^a-b

eidem abbati preficiendo

fienda et (a^c) sacrosancta sinodo generali Basiliensi delegatum subdelegatus discretis viris ebdomadariis chororum Gneznensis predicte et Tremeschnensis ecclesiarum ceterisque presbiteris curatis et non sinodi firmiter obedire mandatis, quia nuper literas subdelegacionis per prefatum reverendissimum patrem, dominum archiepiscopum in personam nostram nobis directas in aliis nostris citacione^d litteris de verbo ad verbum per affixionem ad valvas dictarum Gneznensis et Tremeschnensis ecclesiarum per edictum publicum meminimus patefecisse sufficienter, idcirco earundem tenorem non indigne censuimus brevitatis causa non esse inserendum, de ipsis tamen subdelegacionis necnon duarum commissionum literarum eidem domino archiepiscopo directarum a dicta sinodo, nobis eciam ex parte eiusdem archiepiscopi presentatarum, toto tenore vobis hesitantibus fidem facere non obmittemus inquisiti. Harum igitur literarum vigore et auctoritate vobis supradictis et vestrum cuilibet in virtute sancte obediencie et sub excomunicacionis pena, quam in vos et vestrum quemlibet, nisi mandatis nostris huiusmodi ymoverius dicte sinodi parueritis cum effectu^e, districte percipiendo mandamus, quatinus personaliter accedentes religiosos ac discretos ac prudentes viros, dominos Nicolaum in Wyelochowo^f canonicos regulares ordinis sancti Augustini² et Andream in Cruchowo parrochialium ecclesiarum rectores³ ac Stanislaum presbiterum de Tremeschna⁴ substitutum in ecclesia Gneznensi necnon Mathiam Jemola advocatum⁵, Mathiam proconsulem et Laurencium Cowal proconsulem [s. 563] in Tremeschna⁵, ut et tamquam testes, ut coram feria secunda proxima post festum sancti Michaelis Archangeli [29 IX] nunc instans coram nobis Gnezne hora terciarum compareant ad iurandum de perhibendo testimonium veritati in negocio supradesignato ac super articulis pro verificacione comissionum predictarum datis et productis, et nichilominus citetis omnes et singulos sua interesse putantes ad terminum supradictum ad videndum dictos testes produci, recipi et iurari necnon ad dandum interrogatoria, si que dicte iuxta et secundum, que huiusmodi testes interrogatorii voluerint et examinari, alias ipsorum citatorum sua interesse putancium absencia sive contumacia in aliquo non obstante ad ea, que volumus aut et mandamus ad maiorem evidenciam huiusmodi nostras citacionis literas valvis seu portis dictarum Gneznensis et Tremeschnensis ecclesiarum affigi et ibidem stare permitti ad instar edictorum publicorum, ut per earum inspeccionem et leccionem prefati sua interesse putantes sic artentur ac si propriis in personis fuissent apprehensi, cum non sit verisimile prefatos sic citatos latere, quod cum notario cunctis extitit publicum. Datum Gnezne die Lune XXV mensis Septembris anno Domini millesimo quadringentesimo quadragesimo primo, nostro sub sigillo. Execucione facta, literam reddite sigillatam, die execucionis presentibus annotata.

^a-bzob. wyżej, nr 1566: in abbatem preficiendo

^cbrak Kop.

^dtak Kop., zamiast citacionis

^ebrak: incurrere volumus, eo ipso Kop.

^ftak Kop.

¹Jan z Brzostkowa, zob. wyżej, nr 1407/5.

²Wylatowo (Wielatowo), wieś par. na pd. od Mogilna (Koz. 1 s. 352), własność klasztoru trzemeszeńskiego. Mikołaj skądinąd nie znany.

³Kruchowo, wieś par. na pn. od Trzemeszna (Koz. 1 s. 131, 4 s. 420). Pleban Andrzej trudny do identyfikacji.

⁴Stanisław nie zidentyfikowany.

⁵Wójt Maciej Jemioła wyst. też 8 września 1441 (wyżej, nr 1564/13), tam też burmistrz. Czy rzeczywiście w Trzemesznie urzędowało jednocześnie dwu burmistrzów, nie wiemy.

Dokument Nr 1568

Poznań, 21(?) października 1441

I. N. Ugoda Piotra wiceprepozyta sandomierskiego i Jana z Iwna w sprawie czynszu zapisanego na Iwnie.

Kop.: Poznań, AAP, Acta consistorii 24, k. 141-141v. Wpis 13 listopada 1441, zaopatrzony w Z. N.: jak Not. nr 595.

Uw.:O dacie zob. niżej, przypis 1.

In nomine Domini amen. Sub anno nativitatis eiusdem millesimo CCCC^o XLI, indicione quarta, pontificatus sanctissimi in Cristo patris et domini nostri, domini Eugenii divina providencia pape quarti anno eius undecimo, die vero Martis vicesima prima mensis Octobris¹, hora vesperorum vel quasi, in sala domus honorabilis domini Clementis de Drzewicza canonici Poznaniensis² circa eclesiam Poznaniensem cathedralem site, in mei notarii publici testiumque infrascriptorum ad hoc vocatorum et rogatorum presencia constituti personaliter honorabilis et strennuus domini Petrus viceprepositus Sandomiriensis³ ex una et Johannes Gywensky⁴ ex altera parte hincinde unanimiter et concorditer, non compulsi, non coacti neque aliquo errore, ut dicebant, circumventi, sed ipsorum deliberatis animis et spontanea voluntate propter bonum pacis et concordie, volentes hincinde parcere laboribus, sumptibus et expensis, de et super omnibus et singulis causis, litibus, controversiis et questionibus inter ipsas partes dudum et usque in hodiernum diem quovismodo coram quocumque iudice seu iudicibus occasione duarum marcarum census annui super hereditate Gywno promensunarum^a eclesie Sandomiriensis pro triginta marcis emptarum, iam a sex annis retentorum natis et ortis, necnon expensarum per ipsas partes occassione huiusmodi cause factarum, omnibus melioribus via, iure, modo, forma, causa, stilo et ordine, quibus melius et efficacius voluerunt, potuerunt, fecerunt, creaverunt et elegerunt honorabiles et nobiles dominos Hectorem⁵, Nicolaum Dobyeschewsky⁶, Clementem de Drzewicza² et Miroslaum de Bythin canonicos Poznanienses⁷, Nicolaum Comornyczsky⁸, Przedslaum Gwyasdowsky⁹ et Nicolaum Czyeczmarowsky¹⁰ in ipsorum arbitros, arbitratores et amicabiles compositores ac in ipsos et eorum quemlibet de alto et basso, modo et forma premissis compromiserunt sub condicionibus, pactis et clausulis infrascriptis et sub pena centum marcarum per arbitros vallate^b, per partem non tenentem arbitrium seu pronunciacionem parti tenenti medium, medium vero pro eclesia collegiata Sancte Marie in Summo Poznaniensi¹¹ irremissibiliter solvendarum, dantes et concedentes prenominate partes hincinde dictis suis arbitris, arbitratoribus et amicabilibus compositoribus et ipsorum cuilibet in predicta causa plenam et omnimodam potestatem super huiusmodi litibus, casibus et controversiis arbitrandi inter eosdem laudandi, terminandi, sentenciandi et diffiniendi simpliciter et de plano seu summarie sine figura et strepitu iudicii, verbo vel in scriptis aut iure solempni partibus vocatis et presentibus, promittentes dicte partes hincinde una alteri interesse ad invicem michi notario infrascripto solempniter ac fideliter stipulanti [k. 141v] et recipienti vice et nomine, quorum interest vel interesse poterit quomodolibet in futurum, omnia et singula, que laudata, arbitrata, pronunciata, concordata et sentenciata fuerint per predictos dominos arbitros, arbitratores, decisa, grata, rata tenere, stare, parere et obedire ac inviolabiliter observare et non contravenire in aliquo de iure vel de facto aliqua racione seu causis omnium ipsorum arbitrorum, arbitratorum et amicabilium compositorum laudo, arbitrio habere volentes omnes et singulas causas litis, questiones super premissis vel aliquo premissorum emergenciis, dependenciis et ex eisdem connexis. Tandem vero die, hora et loco, quibus supra, prefati domini Hector, Nicolaus, Miroslaus etc. sponte et libere huiusmodi compromisso recepto et assumpto, volentes, prout asserebant, inter prefatos dominos Petrum viceprepositum et Johannem Gywensky odia et litigia restringere et favorem, quantum cum Deo possunt ampliare, ipsorum voluntatibus examinatis et discussis et ipsorum voluntate plenarie informati laudaverunt, dixerunt, pronunciaverunt, diffinierunt et arbitrati fuerunt, quod si in aliquo facerent contra premissa, promiserunt dicte partes, ut premissum est, michi notario infrascripto, quod pars arbitrium in parte vel in toto non servaret tociens, quociens parti servate dabit et solvet penam suprascriptam premissis modo, laudo, pronunciacione ratis et firmis monentibus, qua pena soluta huiusmodi pronunciata compromissi in sua debet permanere firmitate. Quiquidem arbitratores et amicabiles compositores laudarunt, promulgarunt, sentenciarunt et diffinirunt sub hiis verbis: Quod privilegium, quod dominus viceprepositus habet super duas marcas census pro XXX marcis latorum grossorum super hereditate Gywno emptas ad eclesiam Sandomiriensem promensunarum^a dandis in suo robore conservaverunt. Quas duas marcas sepefatus dominus Johannes singulis, prout privilegium canit, solvet annis, prout et ante solvebat ad tempus reempcionis. Quodque eciam prenominatus dominus Johannes dabit prefato domino vicepreposito quatuor marcas racione retentorum et expensarum a sex annis factarum et anni presentis ad festum sancti Martini proxime venturum [11 XI] sub pena predicta et eclesiasticis censuris. Quamquidem sentenciam arbitralem dicte partes approbaverunt et ratificaverunt ac omnia et singula rata, grata habuerunt atque firma. Super quibus omnibus et singulis premissis prefatus honorabilis dominus Petrus viceprepositus pecciit sibi a me notario publico subscripto fieri et confici unum vel plura publicum seu publica instrumenta et hoc presens^c publicum instrumentum. In quorum omnium et singulorum premissorum fidem et testimonium sigilla dominorum arbitrorum presentibus sunt appensa. Acta sunt hec anno, indicione, pontificatu, die, mense, hora et loco, quibus supra, presentibus ibidem honorabili et nobili dominis Alberto altarista eclesie Poznaniensis cathedralis et plebano in Buk¹² et Andrea alias Jandrzich de Sgyerz¹³, testibus ad premissa vocatis specialiter et rogatis.
[Z. N.] Et ego Simon Swanthoslai de Yesora clericus Poznaniensis diocesis, publicus imperiali auctoritate notarius¹⁴, quia predictis compromissioni ac potestatis dacioni ac ipsius assumpcioni, sentencie arbitrarie pronunciacioni per partes, que ipsius emologacioni aliisque omnibus et singulis premissis sic, ut premittitur, per prefatos arbitros agerentur et fierent, unacum prefatis testibus presens interfui eaque sic fieri vidi et audivi, ideo hoc presens instrumentum manu propria scriptum in hanc publicam formam redegi, signo et nomine meis solitis et consuetis unacum appensione sigillorum dictorum dominorum arbitrorum consignando, rogatus et requisitus in fidem et testimonium omnium et singulorum premissorum.

^aodczyt niepewny

^btak Kop. zamiast vallata

^csłowo powtórzone Kop.

¹21 października 1441 była sobota, nie wtorek. Z rokiem 1441 zgadza się indykcja i pontyfikat.

²Klemens z Drzewicy, zob. wyżej, nr 1460/5.

³Piotr nie zidentyfikowany.

⁴Iwno, wieś par. na wsch. od Kostrzyna. Jan Iwieński wyst. 1418 (Roty III nr 967, 994) do 1441 (tutaj), nie żył już 1442 (SHGWlkp.).

⁵Hektor z Koźmina, zob. wyżej, nr 1389/15.

⁶Mikołaj Dobieszewski, zob. wyżej, nr 1429/15.

⁷Mirosław z Bytynia, zob. wyżej, nr 1423/13.

⁸Komorniki par. Tulce, na pd.-zach. od Kostrzyna. Mikołaj wyst. 1422-57 (SHGPoz. II s. 272).

⁹Gwiazdowo par. Kostrzyn (Koz. 2 s. 235). Przecław wyst. już ok. 1415 (Rocznik Pol. Tow. Heraldycznego 9, 1928/29, s. 49-50) i jeszcze 1449 (SHGWlkp.).

¹⁰Mikołaj wyst. także 1442-46 (SHGWlkp.), zapewne z Dziećmiarowic, dziś Dziećmiarek Małych par. Waliszewo, na pd.-zach. od Kłecka.

¹¹Tj. na Ostrowie Tumskim w Poznaniu. Kościół NMPanny tamże był właśnie w budowie.

¹²Wojciech z Szamotuł, zob. wyżej, nr 1504/9.

¹³Żegrze, wieś pod Poznaniem, na prawym brzegu Warty, dziś w granicach miasta. Andrzej wyst. także 1442 (KDW n. s. I nr 188).

¹⁴Szymon syn Świętosława z Jezior Wielkich par. Zaniemyśl, notariusz publiczny w konsystorzu pozn. 1441-61, wikariusz wieczysty i altarysta w katedrze pozn. 1451-64, zm. przed 1471 (Not. nr 595).

Dokument Nr 1569

Łęczyca, 4 listopada 1441

Arcybiskup gnieźnieński potwierdza uprawnienia opackie przełożonych klasztoru kanoników regularnych w Trzemesznie.

Or.: Gniezno, AAG, Dypl. Trzem. 79. Pergamin 705 x 383 mm, zakładka obcięta, plamy rdzy w tekście, małe dziurki. Dziury po sznurze do przywieszenia pieczęci. Na odwrocie informacje o treści (XV-XVIII w.) i sygnatury: Scrinio 2 I, XV. Z. N.: rozeta na gradusach.

Uw.:O wcześniejszych etapach tej sprawy zob. dok. z 4 kwietnia 1441 (wyżej, nr 1542) i inne tam przywołane.

//^aIn nomine Domini amen.// Dignum profecto et congruum contemplar[.^b] suspicitur racione. Nos alcioribus dignitatum insigniri tytulus, qui noscuntur amplioribus virtutibus prepollere et uberioribus habundare substanciis facultatum. Ad perpetuam igitur rei / geste memoriam nos Vincencius Dei gracia sancte ecclesie Gneznensis archiepiscopus et primas, commissarius ad infrascripta per sacrosanctam Basiliensem sinodum in Spiritu Sancto legitime congregatam specialiter deputatus, significamus tenore presencium singulariter singulis et universaliter universis, presentibus et futuris, noticiam presencium habituris, quomodo / literas commissionis dicte sacrosancte synodi Basiliensis, eius vera bulla plumbea in cordula canapi more Curie Romane dependenti bullatas, sanas, salvas et integras, non viciatas neque in aliqua sui parte suspectas, sed omni prorsus vicio et suspicione carentes, nobis per venerabilem dominum Peregrinum abbatem et suum conventum / canonicorum regularium sub regula beati Augustini monasterii Tremesnensis nostre diocesis¹ presentatas, cum ea, qua decuit, reverencia recepimus, huiusmodi sub tenore:
[następuje bulla soboru bazylejskiego z daty: Bazyleja, 15 lipca 1441 - wyżej, nr 1555].
Post quarumquidem commissionis literarum presentacionem et recepcionem fuimus per prenominatum dominum Peregrinum abbatem et ipsius conventum cum debita instancia requisiti, quatinus ad execucionem earundem commissionis literarum procedere sibique nostras citacionum literas contra nonnullos testes, quos pro verificacione expositorum in eisdem commissionum literis contentorum voluit producere ac omnes et singulos sua ex adverso interesse putantes dare et decernere dignaremur. Nos igitur mandatum huiusmodi sacrosancte synodi Basiliensis nobis in hac parte directum exequi et in huiusmodi negocio rite procedere cupientes, prefato domino Peregrino abbati nostras citacionum literas contra eosdem testes necnon omnes sua ex adverso interesse in huiusmodi negocio putantes, decrevimus ad certum terminum competentem. Quoquidem termino veniente, eisdem testibus ad nostri presenciam evocatis comparentibus, prefatus dominus Peregrinus abbas eosdem recipi in forma iuris et examinari pro verificacione narratorum suorum in predictis commissionum literis cum debita instancia petivit. Nos vero eisdem testibus in forma iuris receptis et diligenter examinatis comperimus ex eorundem testium depositis omnia et singula pro parte dicti domini Peregrini abbatis et sui conventus coram predicta sacrosancta Basiliensi sinodo proposita et in dictis commissionum literis contenta veritate fulciri et ob hoc auctoritate dicte sinodi nobis in hac parte commissa per nostram sentenciam, quam tulimus in hiis scriptis, decrevimus prenominatum dominum Peregrinum abbatem predictum et ipsius successores omnibus et singulis pastoralibus insigniis auctoritatibusque in dictis commissionum literis contentis insigniri et fulciri debere. Cuius sentencie tenor sequitur in hec verba:
Cristi nomine invocato, pro tribunali sedentes et solum Deum pre oculis habentes, per hanc nostram sentenciam, quam ferimus in hiis scriptis, pronuncciamus, decernimus et declaramus premissa sacrosancte Basiliensi synodo pro parte dominorum abbatis et conventus monasterii Tremeschnensis ordinis sancti Augustini nostre diocesis exposita et in literis commissionum eiusdem sacre synodi nobis directis contenta, veritate fulciri et esse vera, et eisdem abbati et conventui, quod modernus et successores sui pro tempore existentes abbates dicti monasterii mitra, anulo et baculo pastoralibus uti ac quod in dicto monasterio aliisque eidem subiectis parrochialibus ecclesiis post vesperorum, matutinarum et missarum solempnia, benediccionem solempnem, dummodo inibi aliquis katholicus antistes aut Sedis Apostolice legatus presens non fuerit, elargiri necnon eciam quecumque ornamenta ecclesiastica ad divinum cultum in eodem monasterio neccessaria benedicere ac novicios ipsius monasterii in accolitos ordinare seu illis primam tonsuram et accolitatus ordinem, nisi ordinandis ipsis aliquid obviet de canonicis institutis conferre. Et nichilominus dum et quociens huiusmodi abbatem pro tempore existentem in ipsius monasterii et aliis illi subiectis ecclesiis predictis, dominicis et aliis festivis et celebribus diebus, verbum Dei ad populum predicare contingerit, universis et singulis christifidelibus vere penitentibus, contritis et confessis, predicacionibus suis huiusmodi devote interessentibus, de iniunctis eis penitenciis quadraginta dies indulgenciarum auctoritate universalis ecclesie relaxare valeat, auctoritate sacrosancte Basiliensis sinodi supradicte nobis in hac parte commissa licenciam et facultatem fore et esse concedendam et concedimus, constitucionibus et statutis in contrarium facientibus non obstantibus quibuscunque, nostra sentencia mediante. Lecta, lata et in scriptis pronuncciata est hec sentencia per nos Vincencium Dei gracia sancte ecclesie Gneznensis archiepiscopum et primatem, commissarium predictum, anno Domini millesimo quadringentesimo quadragesimo primo, indiccione quarta, in curia nostra archiepiscopali circa ecclesiam collegiatam Lanciciensem sita, die Saturni quarta mensis Novembris, hora vesperorum vel quasi, presentibus venerabili et egregio ac honorabilibus viris, dominis magistro Nicolao de Calischs decretorum doctore, canonico Lanciciensi², Bronissio de Laskownicza rectore ecclesie parrochialis in Chelm³ et Alberto Andree de Gnezna notario nostro⁴.
Quamquidem sentenciam nostram prefatus dominus abbas Peregrinus sibi scribi et publicari petivit, nos vero peticione eiusdem domini Peregrini iusta, attenta et consona racioni, eandem nostram sentenciam scribi et per notarium curie nostre infrascriptum, facti huiusmodi coram nobis scribam, publicari mandavimus nostrique sigilli maioris appensione iussimus communiri, et tandem anno Domini, quo supra, die Solis quinta mensis Novembris missam de Sancto Spiritu in eadem ecclesia collegiata Lanciciensi in pontificalibus nostris suffragio Altissimi invocato solempniter celebrantes, eundem dominum Peregrinum adhibitis cerimoniis circa talia fieri conswetis benediximus in abbatem sibique et suis successoribus abbatibus Tremeschnensibus mitram, anulum et baculum pastorales auctoritate nostra, ymmoverius sacrosancte synodi Basiliensis prefate contulimus et tenore presencium conferimus. Et quatinus aliis omnibus et singulis in eisdem commissionum literis contentis et per nos auctoritate predicta sentencialiter concessis eidem pociatur suique successores utantur, plenam eidem tenore presencium concedimus facultatem. Actum et datum anno, indicione, mense, die, hora et loco, quibus supra, presentibus venerabilibus et honorabilibus viris, dominis Santhcone decano⁵, Santhcone archidiacono⁶, Nicolao de Calischs decretorum doctore², Jacobo de Dambno Gneznensi⁷ et Santhcone Lanciciensi canonicis⁸, testibus circa premissa.
[Z. N.] Et ego Albertus Andree de Gnezna eiusdem diocesis clericus, notarius imperiali auctoritate publicus⁴ et coram prefato reverendissimo in Christo patre, domino Vincencio Dei gracia sancte ecclesie Gneznensis archiepiscopo et primate huiusmodi commissario, facti eiusdem scriba, quia predictarum literarum commissionis sacrosancte sinodi Basiliensis presentacioni et recepcioni, citacionis peticioni et eiusdem decreto, testium recepcioni, sentencie prolacioni aliisque omnibus et singulis, dum sic, ut premittitur, fierent et agerentur, unacum prenominatis testibus presens interfui eaque omnia et singula sic fieri vidi et audivi, ideo presentes literas manu propria exinde confeci et in hanc publicam formam redegi signoque et nomine meis solitis et conswetis consignavi, unacum appensione sigilli maioris dicti domini Vincencii archiepiscopi de mandato sue paternitatis speciali, in fidem et testimonium omnium et singulorum premissorum.

^ainicjał wysokości całego tekstu Or.

^bdziurka Or.

¹Pielgrzym, zob. wyżej, nr 1395/1.

²Mikołaj z Kalisza, zob. wyżej, nr 1563/5.

³Bronisz z Laskownicy, zob. wyżej, nr 1480/5.

⁴Wojciech Kukla, zob. wyżej, nr 1518/13.

⁵Sędziwojowie dziekan i archidiakon łęcz., wreszcie Sędziwój kanonik łęcz. (niżej, przypis 8) trudni do identyfikacji. Dziekan chyba różny od dziekana łęcz. Sędka wyst. 1423 (KDW VIII nr 968/7). Archidiakon i kanonik wyst. przy arcybiskupie także w Tumie 30 kwietnia 1440 (Acta capitulorum II nr 365). Może jeden z nich ident. z Sędziwojem z Czechla? (o nim wyżej, nr 1399/8).

⁶Sędziwojowie dziekan i archidiakon łęcz., wreszcie Sędziwój kanonik łęcz. (niżej, przypis 8) trudni do identyfikacji. Dziekan chyba różny od dziekana łęcz. Sędka wyst. 1423 (KDW VIII nr 968/7). Archidiakon i kanonik wyst. przy arcybiskupie także w Tumie 30 kwietnia 1440 (Acta capitulorum II nr 365). Może jeden z nich ident. z Sędziwojem z Czechla? (o nim wyżej, nr 1399/8).

⁷Jakub Kot z Dębna, zob. wyżej, nr 1496/8.

⁸Zob. wyżej, przypisy 5-6.

Dokument Nr 1570

Gniezno, 10 listopada 1441

Pozew oficjała gnieźnieńskiego dla wymienionych dziedziców i kmieci z Wilamowa.

Or.: Gniezno, AAG, Acta consistorii A 23, k. 116v - osobna karta papierowa wszyta pod rokiem 1441 i powtórnie zapisana; pod tekstem ślad po wyciśniętej pieczęci lakowej. Wymiary zniekształcone wtórnym obcięciem brzegów.

Predvogius de Grandi prepositus vicariusque in spiritualibus ac officialis generalis sancte ecclesie Gneznensis / generalis¹ discretis viris, vicariis in Lopenno² ceterisque presentibus requirendis salutem in Domino. Mandamus /vobis in virtute sancte obediencie et sub excomunicacionis pena, quatinus uno edicto pro tribus et peremptorio citetis / Stephanum Predo, Nicolaum Schorzysz kmethones et nobilem Michaelem et Andream filium suum de Wylamowo heredes³, quos presentibus nos citamus, ut coram nobis Gnezne, feria sexta infra octavas sancti Martini [17 XI], hora terciarum legitime compareant, kmethones ad videndum et audiendum sentenciam per venerabilem dominum Johannem nostrum predecessorem⁴ latam, debite execucioni demandatam vel cur et quare demandare non debetis causas racionabiles allegandum, nobiles vero predicti super infamia et pena vallata centum marcarum alias ad obicienda iudicialiter responsuros.
Datum Gnezne die decima mensis Novembris anno Domini M^o CCCC XL primo, nostro sub sigillo. Litteram reddite debite executam.
^a-c

Ego Nicolaus vicarius in Lopyenno⁵ executus sum presens mandatum feria^b tercia infra octavas beati Martini [14 XI 1441] personaliter accedens citari in litera contenta

^a-cinną ręką na odwrocie dokumentu Or.

^bnastępuje skreślone 4 Or.

¹Przedwój z Grądów, zob. wyżej, nr 1435/1.

²Łopienno, wieś par. na pd.-zach. od Janowca Wlkp. (Koz. 1 s. 156).

³Wilamowo par. Łopienno, wieś dziś nie istniejąca (Koz. 1 s. 351). Michał, także z Popowa, wyst. od 1416 (SHGWlkp.), jego syn Andrzej zapewne ident. z wicepodkomorzym w Kcyni 1448-50, wicesędzią w Gnieźnie 1449-50, burgrabią tamże 1461-68 (GUrz. s. 187; mat. KDW). Kmiecie nie zidentyfikowani. O sprawie zob. też Acta capitulorum II nr 387.

⁴Jan z Brzostkowa, zob. wyżej, nr 1407/5.

⁵Mikołaj skądinąd nie znany.

Dokument Nr 1571

Poznań, 15 listopada 1441

Biskup poznański odnawia przywilej sołecki sołtysom z Sękowa.

Kop.: Poznań, AAP, Acta episcopalia 4, k. 18-18v. Wpis 27 sierpnia 1500.
Streszcz.: KDW V nr 344 (wg Kop., pod błędną datą: 19 listopada 1421).

In nomine Domini amen. Ad perpetuam rei memoriam. Solent plerumque bumana negocia successu temporum ab hominum abduci memoria, opus igitur est, ea solidis scripturarum testimoniis et fida testium annotacione postere etati commendare. Proinde nos Andreas Dei gracia episcopus Poznaniensis¹, tam presentibus, quam futuris, quibus expedit universis, tenore presencium significamus, quomodo ad nostram providi Albertus, Thomas, Petrus, Mathias et Stephanus fratres germani ac Laurencius eorum nepos, sculteti nostri de Sankowo² fideles dilecti, accedentes presenciam sua nobis monstrarunt narracione, qualiter privilegium scultecie ipsorum predicte minus caute conservatum casu infortuito perdederint^a, super quo testimonium coram nobis induxerunt fidedignum, volentes quoque possessiones ipsorum scultecie predicte solidis ac perpetuis subsistere viribus, humilibus nobis instanciis suplicarunt, quatenus eis privilegium nostrum nowm super eadem scultecia dare et largiri dignaremur. Nos itaque crassas et satisamplas dicte eorum scultecie possessiones attendentes, volentes quicumque precipue eorum an(n)uere precatibus, de qualitate et quantitate possessionum eorum scultecie predicte studiosius recipere curavimus, testimonium proborum atque sciolorum plurimorum, quo taliter recepto comperimus predictos Albertum, Thomam, Petrum, Mathiam, Stephanum [k. 18v] et Laurencium scultetos et eorum antecessores privilegium scultecie eorum antedicte, ut prefertur perdidisse. Ipsosque et eorum predecessores scultetos tres mansos ab omni solucione liberos cum duabus insulis, videlicet Oranyecz et Dambrovyecz ac medietate silve dicte Sirow³ racione scultecie in Sankovo predicte iure hereditario a diu usque ad presens tenuisse et possedisse. Nos itaque consideratis predictorum scultetorum studiosis obsequis, quibus nobis et eclesie nostre Poznaniensi comendabiles sese reddiderunt, et acceptas ac in futurum fidelitatis constancia adaucta poterint se comendabilis res exhibere domino adiuvante, ipsorum eciam et pro eis oblatis nobis precatibus favorabiliter acclinati, ipsos ac eorum heredes et successores legittimos ex certa nostra sciencia et rathihabicione venerabilium fratrum nostrorum, dominorum capituli Poznaniensis sepefate scultecie in villa nostra Sankowo facimus et creamus scultetos et heredes perpetuos. Quamquidem sculteciam predicti Albertus, Thomas, Petrus, Mathias, Stephanus et Laurencius sculteti, heredes et successores ipsorum legittimi, cum tribus mansis prescriptis, quos a diu usque modo tenuerunt et possederunt, unacum taberna et orto ac sex ortulanis, quos eciam a diu tenuerunt, et cum duabus insulis Oranyecz et Dambrovyecz ac medietate silve Sirow, prout in graniciebus ville nostre Sankovo antefate iacet et est limitata, exceptis agris in eadem silva Sirow per kmethones ville nostre Vilczina extirpatis⁴, cum tercia parte cuiuslibet rei iudicate ac eciam resignacionum alias wsdawyn, more aliarum villarum nostrarum episcopalium tenebunt, habebunt, utifruentur ac pacifice et quiete temporibus perpetuis iure hereditario possidebunt. Damus preterea eisdem scultetis, heredibus et successoribus eorum legitimis liberam potestatem prata et indagines alias zapustchi in eorum agris et in medietate silve ipsorum Sirow antedicte faciendi, instaurandi et procurandi. Poterint eciam prelibati sculteti predicti, heredes et successores ipsorum legittimi oves et equos, quotquot voluerint seu habere poterint, in eadem hereditate Sankow servare proprio sub pastore sine tamen damno nostro et ville nostre Sankow prenarrate. Habebunt eciam sculteti predicti aucupacionum avium quarumlibet, tam cum retibus, quam avibus et venacionum ferarum magnarum et parvarum intra granicies eiusdem ville nostre Sankow liberum usufructum. Et ut sculteti prenarrati eciam larga et benigna ipsis concessione nobis et eclesie nostre obligatos se iugiter recognoscant, volumus, ut pro qualibet nostra et nostrorum successorum necessitate, dum et quociens ipsis mandatum fuerit, in uno equo bono et valente obligati sunt et astricti. Harum quibus nostrum et prefati capituli nostri Poznaniensis sigilla sunt appensa testimonio literarum. Datum et actum Poznanie in capitulo generali anno Domini millesimo quadringentesimo (quadragesimo^b) primo feria quarta proxima post festum sancti Martini Confessoris, presentibus ibidem venerabilibus et honorabilibus dominis Mathia Dria decano⁵, Nicolao de Glamboczecz archidiacono, Nicolao de Schobotha custode, Nicolao de Nyevyesch cantore, Jacobo Prasmowski Sremensi, Johanne de Drzevicza Varschoviensi archidiaconis, Jaskone decano Gneznensi, Nicolao Lanthman, Nicolao Czyothczan officiali, Hectore, Slupkone, Nicolao Dobyeschewski, Clemente de Drzevicza, Jaroslao de Cankolevo, Luthkone de Brzezye, Jacobo de Grandi, Jacobo de Viganovo, Andrea Laskarii, Johanne de Nyevyessz decano Vladislaviensi, Johanne Rakvycz, Johanne Thvardowski, Miroslao de Bythin, Slavnikone archidiacono Vnyeoviensi, Sbyluth ecclesie nostre Poznaniensis⁵ capitulariter congregatis, testibus circa premissa. Per manus Mathie Dzie[......^c]

^atak Kop.

^bbrak Kop.

^ckarta u dołu obcięta Kop.

¹Andrzej Bniński, zob. wyżej, nr 1447/7.

²Sękowo, zob. wyżej, nr 1553/2.

³Nazwy chyba nie przetrwały: chodzi najpewniej o kępy lasu lub wzniesienia.

⁴Wilczyna, wieś par. w sąsiedztwie Sękowa.

⁵Prawie wszyscy prałaci i kanonicy pozn. objaśnieni wyżej, nr 1553, tylko o Jakubie z Wyganowa zob. wyżej, nr 1391/18, a o Andrzeju Łaskarzu i Janie Rakwiczu - nr 1447/19, 24.

Dokument Nr 1572

Koźmin, 24 listopada 1441

Starosta generalny Wielkopolski zaświadcza, że Wacław Lutomierski z Ciświcy opisał na Ciświcy posag swej żony Małgorzaty.

Kop.: Poznań, WAP, Pyzdry Z. 9, k. 172-173. Wpis w 1444 r.

Nos Crzeslaus de Curoszwank castellanus Visliciensis et capitaneus Maioris Polonie generalis¹ significamus tenore presencium universis quibus expedit, presentibus et futuris, noticiam habituris, quomodo ad nostram aliorumque eiusdem terre nobilium veniens presenciam strenuus Vencesslaus Luthomirsky heres de Cyszwycza², non compulsus nec coactus neque aliquo devio errore seductus, quinimmo sanus mente pariter et corpore existens, usus consilio suorum amicorum et matura deliberacione prehabita diligenti, in et super sua totali hereditate dicta Czisswicza necnon curia ac predio ibidem in districtu Pisdrensi sita², cum omni iure, dominio et proprietate, prout solus tenuit, habuit et iure hereditario posidebat, necnon campis, agris, pratis, pascuis, graminibus, graminetis, silvis, boris, gaiis, nemoribus, indaginibus, [k. 172v] rubetis, quercetis, pinetis, melificiis, montibus, collibus, vallibus, scenis, paludibus, lacubus, piscinis, piscaturis, fluviis, fluminibus, ripis, torentibus, aquis et earum decursibus, molendinis constructis et construendis et eorum emolimentis, et generaliter cum omnibus et singulis utilitatibus, fructibus, censibus, redditibus, proventibus, dacionibus, donacionibus, venacionibus, aucupacionibus, honoribus, laboribus, curiis, domibus, areys, ortis, pomeriis, alodiis, prediis, atinenciis et obvencionibus universis, quocumque alio nomine sive vocabulo censeantur speciali, ita late, longe et circumferencialiter, prout antefata hereditatis^a in suis metis, finibus sive graniciebus est distincta et limitata, nichil iuris aut dominii sive proprietatis sibi aut suis successoribus legittimis penitus in eadem reservando, tricentas marcas latorum grossorum Pragensium, numeri vero Polonicalis consueti, XL octo grossos marcam in qualibet computando, generose ac nobili Margarethe consorti sue legittime² racione sue vere dotis alias posagu dedit, ascripsit ac coram nobis rite et racionabiliter secundum (cursum^b) terestrem resignavit. Ita tamen, si prefatum Venceslaum priusquam dictam Margaretam de hoc luce decedere contingerit, extunc eadem Margareta nominatam hereditatem Cyszwicza in prefatis trecentis marcis predicte sue dotis iure vidualitatis tenebit et possidebit. Si vero ad secundas numpcias convoluerit, datis sibi trecentis marcis sive dote predictis, eadem hereditas ad proximos eiusdem Vencesslai pleno iure et proprietate, trecente marce ad prefatam Margaretam et successores suos legittimos devolvetur perpetuis temporibus. Harum quibus testimonio literarum sigilla nostra presentibus sunt subapensa. Actum et datum in Magori Cosz(m)in³ feria sexta in vigilia sancte Katherine Virginis gloriose sub [k. 173] anno Domini millesimo quadringentesimo quadragesimo primo, presentibus ibidem magnificis strenuisque ac nobilibus Dobrogostio de Samothuli castellano Poznaniensi⁴, Moscicz de Maiori Cosz(m)in⁵, Swyenthomirio de Sosznicza⁶, Johanne Potarsziczsky⁷, Ramsz de Cothlino⁸ et Stresskone de Bodzathky⁹, testibus circa premissa.

^atak Kop.

^bbrak Kop.

¹Krzesław z Kurozwęk, zob. wyżej, nr 1527/1.

²Ciświca par. Siedlemin, tuż na pd. od Jarocina (Koz. 2 s. 100, 4 s. 126). Wacław Lutomierski (z Lutomierska w Sieradzkiem) i jego żona Małgorzata skądinąd nie znani (ale por. niżej, nr 1580); w 1449 r. Ciświce sprzedawał Dadźbog z Lutomierska (SHGWlkp.).

³Koźmin, miasto w powiecie pyzdrskim.

⁴Dobrogost z Szamotuł, zob. wyżej, nr 1393/2.

⁵Przedpełk Mościc z Koźmina, zob. wyżej, nr 1501/2.

⁶Świętomir z Sośnicy, Koźlątkowa, Korzeniowa wyst. od 1415, tenutariusz Odolanowa, szwagier poprzedniego (KDW IX nr 1244/1; GStar. s. 80).

⁷Potarzyca, miasto i wieś par. na pd.-zach. od Jarocina (Koz. 5 s. 76). Jan wyst. także 1445 i 1449 (SHGWlkp.).

⁸Kotlin, wieś par. na pn.-zach. od Pleszewa. Ramsz (Mikołaj Ramsz) wyst. od 1426, częsty żupca w Kaliszu i Pyzdrach 1435-49 (KDW IX nr 1114/4).

⁹Strzeszek z Bożatek, zob. wyżej, nr 1424/13.

Dokument Nr 1573

Grzegorzew, 18 grudnia 1441

Arcybiskup gnieźnieński nakazuje wprowadzenie Mikołaja bożogrobca z Miechowa na stanowisko rektora kaplicy Św. Ducha pod Kołem.

Or.: Kraków, Bibl. Czart., perg. nr 458 (vol. VI/60). Pergamin 150 x 140 + 32 mm. Nacięcia po pasku do przywieszenia pieczęci. Na odwrocie streszczenia i sygnatury.
Reg.: W. Szelińska, J. Tomaszewicz, Katalog dokumentów pergaminowych Biblioteki Czartoryskich w Krakowie, cz. I, Kraków 1974, nr 502 (wg Or.).

//^aUincencius// Dei gracia sancte ecclesie Gneznensis archiepiscopus et primas discretis / viris rectori et vicariis ecclesie parrochialis in Colo necnon aliis presentibus requirendis salutem in Domino. Quia ad oraculum / Sancti Spiritus ante opidum Colo consistens et locatum, vacans per liberam resignacionem religiosi fratris Nicolai ordinis / Sancti Sepulchri Dominici Jerosolimitani, eiusdem oraculi ultimi et immediati rectoris¹ in manibus nostris factam et per nos receptam et admissam, religiosum Nicolaum ecciam ordinis eiusdem professum¹ ad presentacionem venerabilium et religiosorum Johannis prepositi, Vrbani custodis, Mathie generalis procuratoris bonorum monasterii, Petri thezaurarii, Petri procuratoris, Johannis clavigeri tociusque conventus monasterii Myechouiensis ordinis prefati. Cracouiensis diocesis², eiusdem oraculi unicorum patronorum per manus nostre capiti suo imposicionem investivimus et instituimus per presentes, curam animarum, administracionem spiritualium et temporalium eiusdem oraculi sibi committentes. Quocirca vobis in virtute sancte obediencie et sub excomunicacionis pena mandamus, quatenus ad dictum oraculum personaliter descendentes, memoratum Nicolaum per nos investitum in et ad possessionem eiusdem oraculi iuriumque proventuum et pertinenciarum eius ponatis et inducatis legitime corporalem, realem et actualem, facientes sibi et non alteri de omnibus et singulis fructibus, redditibus, decimis et obvencionibus universis ab hiis, ad quos pertinet integre responderi et irrecuse obediri tamquam vero et legitimo rectori, quibus et nos mandamus tenore presencium mediante. Harum quibus sigillum nostrum est presentibus subappensum testimonio literarum. Actum et datum in Grzegorzewo³ die Lune decima octava mensis Decembris anno Domini M^o CCCC XL^mo primo.

^aw inicjalnym U herb Doliwa z infułą nad tarczą Or.

¹Bożogrobcy miechowscy skądinąd nie znani poza prepozytem (1432-52) Janem zwanym Oczko, przedtem prepozytem żarnowieckim 1404-32 (Z. Pęckowski, Miechów, Kraków 1967, s. 464; informacje mgra Janusza Kurtyki).

²Bożogrobcy miechowscy skądinąd nie znani poza prepozytem (1432-52) Janem zwanym Oczko, przedtem prepozytem żarnowieckim 1404-32 (Z. Pęckowski, Miechów, Kraków 1967, s. 464; informacje mgra Janusza Kurtyki).

³Grzegorzew, wieś par. na wsch. od Koła. Data zgodna z itinerarium wystawcy.

Dokument Nr 1574

[Poznań, 18 grudnia] 1441

Oficjał poznański zaświadcza, że Jarosław z Bieganowa i Jan z Rożnowa zapisali czynsz altarii w katedrze poznańskiej.

Reg. z 1784 r.: Poznań, AAP, CP 14, s. 618 (wg Kopiariusza pozn. wikariuszy katedralnych - tzw. Jura vicariorum - z XVI w., zaginionego w 1945 r.).

1441. Coram Nicolao Czotczani vicario in spiritualibus etc.¹ Jaroslaus cum Przezna^a de Bieganowo² et Joannes cum Margaretha de Rosznowo coniugibus³ censum 10 marcarum pro 120 marcis latorum grossorum receptis altaristae altaris Assumptionis Beatissimae Virginis Mariae in ecclesia cathedrali iuxta summum altare erecti super advocatia in Kostrzyn⁴, Brodziec^a⁵ et Rosznowo³ inscribunt.

^atak Reg. Mikołaj Ciotczany, zob. wyżej, nr 1389/4. Jako oficjał wyst. od 30 czerwca 1441; sprawa zapisana w jego księgach oficjalskich pod 18 grudniem 1441 (Acta capitulorum II nr 1129), gdzie więcej szczegółów.

²Bieganowo par. Krerowo, na pn.-zach. od Środy (Koz. 2 s. 18). Jarosław wyst. 1410-46, zm. przed 1451 (SHGWlkp.), jego żona Przechna znana już 1417 (KDW V nr 275).

³Rożnowo, wieś par. na pn.-wsch. od Obornik. Jan (Jasiek) wyst. od 1432 (Roty I nr 1542, 1594; Acta capitulorum II nr 1129, 1135). Małgorzata jako wdowa wyst. 1451 (SHGWlkp.).

⁴Kostrzyn, miasto w powiecie pozn.

⁵Grodziec, dziś Grójec, par. Nietrzanowo na pd.-zach. od Miłosławia (Koz. 2 s. 224, 4 s. 272).

Dokument Nr 1575

Kalisz, 25 stycznia 1442

Pozew starosty generalnego Wielkopolski dla Wojciecha z Krotoszyna.

Kop.: Poznań WAP, Kalisz Z. 17, k. 59v-60. Wpis w 1442 r.?

Creslaus de Curoszwyank cast(ellanus) Visliciensis et capitaneus Maioris Po(loni)e [k. 60] generalis¹, tibi generoso domino Alberto de Crothoschino² vigore regio nostroque firmiter mandamus, quatenus in proximis terminis particularibus Kalis celebrandis iudicio in regali compareas ad instanciam perfidi Kuszil et Czirny eius, Iudei de Poznania³, pro et super adappericionem^a libri terrestris pro penis racione non solucionis debiti per te sibi in eodem libro terrestri obligati, ut idem liber ad hoc clarius canit, iudicialiter responsurus ad premissa. Datum Kalis feria quinta in die Conversionis beati Pauli anno Domini millesimo CCCC^o quadringentesimo secundo, nostro sub sigillo.

^atak Kop.

¹Krzesław z Kurozwęk, zob. wyżej, nr 1527/1.

²Krotoszyn par. Szczepankowo, na pd.-wsch. od Barcina (Koz. 4 s. 418). Wojciech najpewniej ident. z Wojciechem z Pakości kasztelanem śremskim 1432-59, zm. po 1468 (Spisy wlkp.).

³Żydzi pozn. nie zidentyfikowani.

Dokument Nr 1576

Gostyń, [30 stycznia 1431 - 30 stycznia 1442]

Bartosz Wezenborg kasztelan nakielski i Janusz bracia z Gostynia sprzedają łan pod Gostyniem Andrzejowi Łaszce z Gostynia.

Or. nie znany. Spisany był na pergaminie, opatrzony pieczęcią woskową (wg Kop.).
Kop.: Poznań, AAP, Acta consistorii 140, k. 449-450. Wpis 28 maja 1627 (wg Or., z niedokończoną datą).
Streszcz.: Kraków, Bibl. Jag., rkps 8057, k. 131 (wg Kop., pod datą 1400).

Uw.:Datę dok. wyznacza czas piastowania przez Bartosza kasztelanii nakielskiej - po 1430, przed 13 październikiem 1442 - por. GUrz, nr 215-217.

In nomine Domini amen. Omnia, quae fiunt in tempore, ne simul labentur cum tempore, necessarium est igitur, ut munimentis literarum ratificentur. Nos igitur Barthossius Wyzemberk de Gostin castellanus Naklensis¹ necnon Janussius de ibidem, fratres germani indivisi², significamus tenore praesentium, quibus expedit universis, quia vendidimus et praesentibus vendimus perpetualiter mansum agri libere de nostro allodio extirpatum sive emensuratum, provido Andreae dicto Łasszka oppidano nostro Gostinensi³ et eius successoribus legitimis pro semptem marcis currentis monetae, qui mansus sistit in monte inter oppidum Gostin et villam Brzerze^a⁴, in dextra partae^a viae eundo in villam Czachorowo⁵, tam late, tam longe, prout idem mansus in suis limitibus per nos est nuper distinctus et circumferentialiter limitatus. De quoquidem manso idem Andreas Lasszka et sui successores, hoc est, qui dictum mansum habuerit, debet et tenebitur nobis et nostris successoribus dare et solvere perpetualiter super festum sancti Martini Confessoris gloriosi [11 XI] singulis annis de anno ad annum, unam marcam census monetae indifferentis, hoc est latorum grossorum vel currentis monetae vel talis monetae, quae protunc communiter in Regno Poloniae pro censibus recipietur, numeri vero Polonicalis consueti, videlicet quadraginta octo grossos in marcam computando, cum mensura avenae et quatuor gallis. Plebano vero Gostinensi et suis successoribus praedictus Andreas Łasszka et sui successores debet et tenetur dare et solvere fertonem perpetuis tem[k. 449v]poribus super festum praescriptum singulis annis de anno in annum, singulis annis ratione missalium et ratione decimae manipularis iuxta concordiam cum plebano factam. Quae decima de dicto allodio ante venditionem per nos et nostros praedecessores plebano moderno Gostinensi et eius praedecessoribus manipulariter dabatur. Solutis vero censibus supradictis, extunc eundem Andream Lasszka et eius successores ab omnibus laboribus de dicto manso liberum facimus et absolvimus perpetualiter. Item addidimus praedicto Andreae Lasszka et ipsius posteris pratum ad dictum mansum post rubetum Piaseczne in dextra parte viae, qua via itur in villam Kraieuice⁶, et hoc sylvam et nemus in zapust nobis et nostris posteris excipiendo, tam late, prout idem mansus in latitudine distat. Quemquidem mansum suprascriptum cum prato suprascripto perpetue ac libere et quiete idem Andreas Łasszka et sui successores habebit, possidebit, retinebit. Poteritque saepedictus Andreas Łasszka et sui successores dictum mansum vendere, obligare, commutare, alienare, dare, donare et ad usus suos beneplacitos convertere, prout sibi et eius posteris melius et utilius videbitur expedire. Item saepenominatus Andreas Łasszka et sui successores poterunt servare in eodem manso centum oves cum quinquaginta, et ipsos libere et quiete pascere super haereditate oppidi Gostin in planis pascuis alias na plonych pastwach et hoc absque nocumentis et damnis hominum. In quorum rei testimonium sigilla nostra praesentibus sunt appensa. Actum et datum in Gostin feria [k. 450] tertia ante festum Purificationis Mariae Virginis gloriosae anno Domini millesimo quadringentesimo [...^b]

^atak Kop.

^bdalszej części daty nie wpisano Kop.

¹Bartosz i Janusz Wezenborgowie, zob. wyżej, nr 1402/1, 2.

²Bartosz i Janusz Wezenborgowie, zob. wyżej, nr 1402/1, 2.

³Andrzej Łaszka (Łaska?, Laska?) mieszczanin gostyński, znany także z innego nie datowanego przywileju Bartosza Wezenborga (SHGPoz. I s. 571).

⁴Brzezie i Czachorowo par. Gostyń, tuż na pd.-zach. i pd. od Gostynia (ib. s. 126, 272).

⁵Brzezie i Czachorowo par. Gostyń, tuż na pd.-zach. i pd. od Gostynia (ib. s. 126, 272).

⁶Krajewice par. Domachowo, na pd.-wsch. od Gostynia (ib. II s. 433-434).

Dokument Nr 1577

Ciążeń, 8 lutego 1442

Biskup poznański eryguje kościół w Ostrowie i zatwierdza uposażenie nadane mu przez łowczego konińskiego Mikołaja z Ociąża.

Kop.: Poznań, AAP, Acta consistorii 138, k. 137-138. Wpis 23 października 1619.

In nomine Domini amen. Nos Andreas Dei gratia episcopus Posnaniensis¹ significamus tenore praesentium, quibus expedit universis, quod cum strenuus et nobilis dominus Nicolaus de Dczansch^a venator Coninensis² instinctu divino devote permotus, ecclesiam parochialem ad honorem omnipotentis Dei et sub titulo Visitationis Sanctae Mariae ac beati Stanislai Episcopi et Martyris sanctaeque Dorotheae Virginis in oppido Ostrow nostrae dioecesis³ pro sua ac suorum progenitorum salute ac ex aliis certis iustis et rationabilibus causis per nos erigi et de novo fundari humillime suplicavit, certos quoque census, agros, utilitates et proventus in et super bonis suis haereditariis eidem ecclesiae et rectoribus suis, qui fuerint pro tempore, dedit, donavit, legavit in dotem et assignavit, prout in literis donationis seu resignationis magnifici domini Crzeczslai de Curoszwanki castellani Wisliciensis et capitanei Maioris Poloniae generalis desuper confectis late et plene continetur, cuiusquidem privilegii donationis tenor sequitur de verbo ad verbum et est talis:
[następuje dok. Krzesława z Kurozwęk starosty generalnego Wielkopolski z daty: Koło, 6 lutego 1442 - KDW V nr 687].
[k. 137v] Considerans itaque praefatus dominus Nicolaus ex hoc salubri et sancto opere fructum aeternae beatitudinis sibi et suis [k. 138] praedecessoribus indubie acquirere, census, agros, proventus et redditus supra descriptos praefatae ecclesiae in Ostrow et eius pro tempore rectoribus applicari, asscribi, annecti et incorporari ac peramplius ecclesiastica fore decerni, auctoritate nostra ordinaria per nos suppliciter petivit. Nos itaque cultum divinum nostris temporibus, praesertim in dioecesi nostra ardentes augeri afectantes et devotis, iustis et rationabilibus ipsum^a supplicationibus desideriose annuentes, votum ipsius laudabile in Domino plurimum commendantes, ecclesiam parochialem ad honorem omnipotentis Dei et sub titulo Visitationis Mariae Virginis gloriosissimae sanctique Stanislai Martyris et Episcopi ac beatae Dorotheae Virginis in praefato oppido Ostrow fundavimus, ereximus ac fundamus de novo et erigimus Christi nomine invocato, sine tamen praeiudicio proventuum ecclesiae parochialis in Wyssocko⁴. Ipsique in Ostrow ecclesiae et eius pro tempore rectoribus, agros, hortos, census et quoslibet proventus praescriptos pro dote et in dotem unimus, annectimus, asscribimus, appropriamus, incorporamus aeviterne ac nostra anthoritate ordinaria praesentibus confirmamus, decernentes ipsos extunc ecclesiasticos fore et ecclesiastica deinceps gaudere libertate. Ius patronatus et praesentandi personam idoneam in rectorem eiusdem ecclesiae, quoties casus vacationis occurrerit, praetacto domino Nicolao et ipsius haeredibus et successoribus legittimis reservamus. Quae omnia praescripta ut firma et illibata perpetuo permaneant, ipsius scripti patrocinio ea confirmamus cum nostrae pontificalis auctoritatis interpositione et decreto. In cuius rei testimonium sigillum nostrum praesentibus est subappensum. Datum et actum in Cianzim⁵ die Iovis octava mensis Februarii anno a nativitate Domini millesimo quadringentesimo quadragesimo secundo.

^atak Kop.

¹Andrzej Bniński, zob. wyżej, nr 1447/2.

²Mikołaj z Ociąża i Krępy (w Kaliskiem) łowczy koniński 1423-64, zm. 1464/65 (Spisy wlkp.).

³Ostrów (O. Wlkp.), miasto w powiecie kal. Akt fundacji parafii z 1434 r. w KDW IX nr 1349 i 1354.

⁴Wysocko Wielkie, wieś par. na pd.-wsch. od Ostrowa (Koz. 3 s. 427-428).

⁵Ciążeń, miasto biskupów pozn. w powiecie pyzdrskim.

Dokument Nr 1578

Gniezno, 14 (15?) lutego 1442

Arcybiskup gnieźnieński eryguje altarię w kościele parafialnym w Kierzkowie.

Kop.: 1. Kraków, Bibl. PAN, rkps 9175 (Księga formularzowa, j. w., nr 1381), s. 803-808. Tytuł: Ereccio Kerzkowo; 2. Tamże, rkps 9176 (Księga formularzowa, j. w.), s. 280-282. Tytuł: Erectio altaris in Kyerzkowo sub tytulo et sigillo domini Vincentii archiepiscopi Gneznensis.

Uw.:Wydanie oparto na Kop. 2 (lepszej), jedynie nazwy osób i miejscowości, w Kop. 2 oddawane zazwyczaj tylko syglami, wzięto z Kop. 1

In nomine Domini amen. Ad perpetuam rei geste memoriam. Nos Vincencius Dei gracia sancte ecclesie Gneznensis archiepiscopus et primas, ex commisso nobis divinitus pastorali officio universis christifidelibus debitores existimus, ut quento zelus ipsorum flagranciorum erga decorem domus et augmentum cultus divini esse dinoscitur ampliandum tanto eiusdem propensiori cura atque attenciori solicitudine nos convenit affavere et nostre auctoritatis atque roboris perpetui in unanimia necessaria hiis, que propterea facta fuerunt, dum a nobis petitur impertiri. Significamus igitur tenore presencium, quibus expedit universis, tam presentibus, quam futuris presencium noticiam habituris, quomodo nobilis dominus Nassil et Jutha consors sua legittima, heredes in Kyerzkowo¹ coram nobis personaliter constituti exposuerunt, quod cum ipsi de sua predecessorum et successorum suorum salute recogitantes salubriter, rebus nolle(ntes) [s. 804] incumbere perituris, sed ea dumtaxat operari in terris, quorum fructum cum multiplicato fenore in die messionis extreme recolligere valeant in eterna Jerusalem atque ex hoc sanctorum participacione gaudere supplicaruntque nobis cum ea, qua potuerunt devocionis instancia, quatinus in ecclesia parrochiali in Kyerzkowo ibidem nostre diocesis altare per ipsos dotatum, dotandum ad laudem et gloriam omnipotentis Dei eiusque intemerate Virginis Matris Marie et sub vocabulo et tytulo sanctorum Adalberti et Nicolai Pontificum atque beatarum Barbare, Dorothee et Margarethe Virginum et omnium sanctorum tociusque celestis herarchie in tytulum perpetui ecclesiastici beneficii erigere et fundare eiusque altaristeque seu rectori pro tempore existenti pro victu et sustentacione decenti unum mansum agri, cuius tercia pars undique circa agros plebani ecclesie parrochialis in Kyerzkowo prefate iacet et consistit cum pratis ad dictum mansum spectantibus ac aream pro locacione domus dicti altariste circa curiam plebani predicti in sinistra parte sitam, cum orto necnon unum ortulanum in dicta Kyerzkowo cum censu et laboribus ac omni dominio, proprietate et iurisdicione, nichil pro se aut suis successoribus reservando necnon et septem marcas census annui, videlicet sex monete currentis et numeri Polonicalis consweti et septem in mediis grossis numeri predicti perpetuis temporibus solvendas per ipsos pye pro eodem altari dotata atribuere, ascribere, incorporare et apropriare auctoritate nostra ordinaria dignaremur, prout hec omnia [s. 281] et singula donata in literis venerabilis fratris nostri, domini Predwogii de Grandi prepositi, vicarii in spiritualibus et officialis nostre ecclesie Gneznensis² et in actis consistorii nostri Gneznensis coram venerabili et egregio domino Stanislao olim officiali nostro Gneznensi³ acticatis ac resignacionum coram dominis Andrea Czolek succamerario Sandomiriensi et Crzethlao de Curoswanky ^a-b

castellano Visliciensi

, capitaneis Maioris Polonie successive existensibus factarum plenius sunt descripta, quarum [s. 805] tenores presentibus inseri fecimus ad evidenciam pleniorem. Et primo tenor litere domini Andree Czolek olim capitanei sequitur et est talis^c:
[następuje dok. Andrzeja Ciołka z Żelechowa z daty: Poznań, 2 stycznia 1435 - wyżej, nr 1381].
[s. 806] Tenor vero litere domini Przethslai^d etc. prefati capitanei Maioris Polonie moderni est:
[następuje dok. Krzesława z Kurozwęk, z daty: Gniezno, 15 lutego 1441 - wyżej, nr 1538].
[s. 807] Nos igitur Vincencius archiepiscopus Gneznensis et primas prefatus cupientes divinum cultum nostris temporibus adaugere fecundioribus incrementis, intencione, voluntate et peticione dictorum Naszyl et Juthcze consortis sue, heredum in Kyerkowo iustis salutaribusque attententes, altare in ecclesia parrochiali Kyerzkowo nostre diocesis ad laudem et gloriam omnipotentis Dei et eius Matris intemerate Virginis Marie sub vocabulo et tytulo sanctorum Adalberti et Nicolai Pontificum atque beatarum Barbare, Dorothee et Margarethe Virginum et omnium sanctorum in tytulum perpetui beneficii ecclesiastici in Dei nomine fundavimus et ereximus ac erigimus et fundamus predictaque omnia et singula donata et resignata pro dicto altari et eiusdem altaristis pro tempore existentibus ascribimus et apropriamus et incorporamus necnon quecumque alia, que et prout in dictis literis continentur, aprobamus, ratificamus et confirmamus tenore presencium mediente, decernentes, quod census et omnia predicta donata deinceps et inantea sors ecclesiastica nuncupetur et pro ipsorum repeticione ad forum ecclesiasticum recursus in perpetuum habeatur, ordinantes insuper, ut altarista dicti altaris, qui fuerit pro tempore, sit actu presbiter singulisque feriis secundis pro defunctis, quartis pro pecatis et diebus sabbatis de Beata Virgine [s. 282] sub onere consciencie sue sine legittimo impedimento et alias quando dominus Deus inspiraverit, missas circa altare predictum et in quibuslibet Quatuor Temporibus anni missas et vigilias [s. 808] defunctorum peragere et explere annis singulis perpetuis temporibus sit astrictus. Quodque eidem altariste pro tempore existenti non liceat ultra unum ministrum ab ipso altari sine substituto, qui suas vices suppleat sine nostra vicariorum aut successorum nostrorum licencia speciali absentari aut abesse sub penis per nos aut vicarium seu successores nostros sibi infligendum. Ius autem patronatus et presentandi dicti altaris, cum ipsum vaccare contingerit, dicto domino Nassil aut successoribus heredibus in Kyerkowo perpetuo reservamus. In cuius rei testimonium sigillum nostrum maius presentibus est appensum. Actum et datum Gnezne in curia nostra anno Domini millesimo CCCC^o XLII^o, die vero Iovis XIII mensis Februarii⁴, hora terciarum vel quasi, presentibus venerabilibus, honorabilibus et nobilibus viris, dominis Predwogio de Grandi preposito, vicario in spiritualibus et officiali, Johanne cantore⁵, Jaroslao de Kankolewo canonico⁶, Nicolao de Calis decretorum doctore, lectore ecclesie nostre Gneznensis memorate⁷, Bernardo de Minori Clobya⁸, Grzymala de Lyppky heredibus⁹, testibus circa premissa. Transsivit per manus Alberti Cucla notarii domini Vincencii archiepiscopi prefati¹⁰.

^a-bbrak Kop. 2

^cdokumentów transumowanych brak Kop. 2

^dtak Kop. 2

¹Objaśniono wyżej, nr 1381.

²Przedwój z Grądów, zob. wyżej, nr 1435/1.

³Chodzi o Stanisława z Uścia, który był oficjałem gnieźn. 1438-40 (zob. o nim wyżej, nr 1435/10).

⁴14 lutego w 1442 r. wypadało w środę, nie w czwartek.

⁵Jan z Brzostkowa, zob. wyżej, nr 1407/5.

⁶Jarosław z Kąkolewa, zob. wyżej, nr 1389/16.

⁷Mikołaj z Kalisza, zob. wyżej, nr 1563/5.

⁸Zapewne Kłóbka, wieś par. w powiecie kowalskim na Kujawach. Bernard nie zidentyfikowany.

⁹Lipki par. Bałdrzychów w powiecie sier. Grzymała nie zidentyfikowany, por. z Grzymałą 1414 i Stanisławem Grzymałą zm. przed 1486 (Koz. 6 s. 232), może ident. z Janem Grzymałą krajczym arcybiskupim (Hain, s. 140), wyst. przy arcybiskupie także 1443 (KDW V nr 698).

¹⁰Wojciech Kukla (Kukła), zob. wyżej, nr 1518/13.

Dokument Nr 1579

Pyzdry, 6 marca 1442

Małgorzata i Anna siostry z Tarnowa sprzedają swoje wymienione posiadłości Westowi z Zielonego Dębu.

Kop.: 1. Warszawa, AGAD, Archiwum Publiczne Potockich, rkps 304, s. 174-175; 2. Poznań, Bibl. Racz., rkps 85, k. 94v-95 (późne odpisy tomu rewizji listów wlkp. z okazji lustracji 1564/65 r.).

Noverint universi, quibus expedit, hanc paginam visuri et audituri, quia nos Margaretha et Anna filiae legittimae bonae memoriae Barthossii de Tarnowo, sorores germanae indivisae¹, publice recognoscimus praesentibus, quia vendidimus partem nostram haereditariam, quae super nos cessit post mortuam manum patris nostri bonae memoriae supradicti Barthossii, videlicet in Tarnowo, in Nova Villa², in Spławie³, super navigio in Paruchowo⁴, si quid pertinet ad dictas haereditates et in civitate Pyzdry⁵ et extra civitatem, ubique pater divae memoriae noster tenuit et possedit quaeque super nos post mortem eiusdem spectabant, nobili Westh haeredi in Zielony Dąmb⁶ et suis legitimis successoribus pro quinque centum marcarum cum viginti et quatuor marcis mediorum grossorum bonorum, numeri vero Polonicalis, in quibus marcis quadraginta et octo grossos computando. Quam vero partem haereditariam vendidimus [s. 175] cum omni iure, dominio et proprietate, videlicet agris cultis, incultis, hortis, sylvis, gais, indaginibus, virgultis, quercetis, fluminibus, fluviis, aquarum decursibus, molendinis et eorum molimentis^a, fructibus, utilitatibus, censibus, reditibus et cum omnibus attinentiis, prout soli tenuimus et habuimus et genitor noster, dum in humanis vixit, pro nobis metipsis nihil conservando. Haec autem omnia vendidimus [k. 95] ratione meliorationis nostrae et fecimus non compulsae nec coactae aut aliquo devio errore seductae, quinimo matura et benivola deliberatione absque omni impedimento et strepitu. In cuius testimonium sigillum meum Margarethae de Tarnowo sororis senioris⁷ unacum sigillo Iasconis patrui nostri ibidem de Tarnowo⁸ appensum dedimus. Actum et datum in Pyzdry feria tertia post dominicam Oculi etc. anno Domini 1442^do, in praesentia ibidem nobilium Sczedrzychoni^b de^b Sczedrzychowice⁹, Joanne haerede in Komorzyn¹⁰, Martino de Nadarzyce¹¹ et Laurentio ibidem in Nadarzewice¹².

^atak Kop. 1 i 2

^bbrak Kop. 2

¹Tarnowo, dziś Tarnowa par. Pyzdry, na pd.-zach. od Pyzdr (Koz. 5 s. 405). Bartosz wyst. od 1426 (SHGWlkp.), jego córki skądinąd nie znane.

²Nowa Wieś Podgórna i Spławie na zach. od Pyzdr, nad Wartą.

³Nowa Wieś Podgórna i Spławie na zach. od Pyzdr, nad Wartą.

⁴Paruchowo par. Pogorzelica (Koz. 3 s. 11) pomiędzy Pyzdrami a Żerkowem, na lewym brzegu Warty, na przeciw wsi poprzednio wymienionych. Przewóz być może ident. ze znanym od XIII w. przewozem w Pogorzelicy.

⁵Tarnowscy, "szlachta-mieszczanie", działali przez cały XV w. w Pyzdrach, gdzie sprawowali funkcje w szlacheckich sądach i piastowali urzędy miejskie, mieli więc zapewne i własność w mieście.

⁶Zielony Dąb (dziś Zieliniec), wieś par. na pd.-wsch. od Wrześni (Koz. 3 s. 477-478, 8 s. 143). West wyst. 1427-44 (Koz. 3 s. 478; Roczniki Hist. IX, 1933, s. 178).

⁷Pieczęć kobieca wydaje się zjawiskiem rzadkim; może jednak chodzi o ojcowską?

⁸Jasiek z Tarnowa wyst. od 1427 (Roty II nr 849), wicepodkomorzy w Pyzdrach 1427-32 (GUrz. nr C 665).

⁹Szczedrzykowice (dziś Szczodrzykowo) par. Pierzchno, na pn.-wsch. od Kórnika (Koz. 3 s. 297). Szczedrzyk syn Wichny wyst. od 1418 (Roty I nr 966).

¹⁰Zapewne Komorze par. Nowe Miasto, na pn. od Książa Wlkp. (Koz. 2 s. 321). Jan skądinąd nie znany.

¹¹Nadarzyce par. Gozdowo, na pd.-wsch. od Wrześni (Koz. 2 s. 495, 7 s. 363). Marcin i Wawrzyniec, imiona częste wśród drobnej szlachty z N., trudne do identyfikacji.

¹²Nadarzyce par. Gozdowo, na pd.-wsch. od Wrześni (Koz. 2 s. 495, 7 s. 363). Marcin i Wawrzyniec, imiona częste wśród drobnej szlachty z N., trudne do identyfikacji.

Dokument Nr 1580

Łęczyca, 7 marca 1442

Starosta łęczycki publikuje wyrok sędziów polubownych z 1434 r. w sporze pomiędzy klasztorem kanoników regularnych w Trzemesznie a wymienionymi dziedzicami Lutomierska.

Or.: Gniezno, AAG, Dypl. Trzem. 80. Pergamin 257 x 133 mm, zakładka obcięta. Nacięcie po pasku do przywieszenia pieczęci. Na odwrocie informacje o treści (XVII-XVIII w.) i sygnatury: Scrinio 8, 22.

Ad perpetuam rei memoriam. Nos Nicolaus Katman de Cobilchy pincerna Syradiensis et capitaneus Lanc(iciensis)¹ / significamus tenore presencium, quibus expedit universis, quomodo ex actis dive memorie domini Jacobi Baranowsky, / tunc capitanei existenti(s)², de anno Domini millesimo CCCC^o XXXIIII^o in eisdem actis invenimus, quomodo venientes strenui et / nobiles Clemens de Bachczicze subdapifer Lanc(iciensis)³, Jaroslaus de Rabyesschewo pincerna Syradiensis⁴, Nicolaus de Wodzyrady⁵, Bodzatha de Bogucicze⁶, Jacussius de Rosdzycze⁷ arbitri et amicabiles compositores parcium infrascriptarum recognoverunt, quomodo venerabilem virum, dominum Andream prepositum monasterii Tremessensis⁸ cum conventu ipsiusque ab una et strenuos nobiles Venceslaum, Johannem Smilsz subpincernam et Nicolaum subiudicem Dobrzinyenses, heredes de Luthomirsko⁹ ab altera partibus, inter hereditates Luthomirsko et Kazymirz¹⁰ arbitraverunt in hunc modum, quod prefatus dominus Andreas prepositus cum conventu suo non debet impedire meatum aque fluvii dicti Nyr¹¹ et omnium riwlorum seu decursum aquarum ad molandina ipsorum heredum in Luthomirsko et ipsi nobiles heredes predicti debent reformare decursum aquarum predictarum et aggerem statuere in fluvio predicto et omnibus riwlis secundum placitum ipsorum imperpetuum. Inferius autem molandinum Venceslai, prout prefati arbitri asignaverunt et deputaverunt et palum infigii fecerunt, ipse dominus prepositus debet recipe(re) totum predictum fluvium Nyr et ducere ad suum molandinum in Kazymirz per hereditatem domini Venceslai vel eciam aliorum heredum, videlicet Johannis et Nicolai predictorum fossam faciendo, tali tamen condicione, quod idem dominus prepositus debet dare tantum de pratis in hereditate sua predicta heredibus in Luthomirsko, quantumcumque fossatum huiusmodi occupabit et aqua destruat in longitudine et latitudine, quorum prata destruentur circa limites ipsorum et hoc imperpetuum stare debet, et huiusmodi recepcio aque non debet nocere molandino predicti domini Venceslai per remeatum aque, vulgariter wspaczniczą, et predicta aqua non debet alcius elevari, nisi prout domini^a predicto palo signaverunt et predicta aqua debet redire ad suum canale antiquum ad borram, wlgariter do borku. Quamquidem composicionem et amicabilem concordiam ex utraque parte debent tenere perpetue sub vadio centum marcarum. In cuius rei testimonium sigillum nostrum appensum est. Datum et actum Lancicie feria quarta ante dominicam Letare anno Domini millesimo CCCC^o quadragesimo secundo.

^anastępuje skreślone in Or.

¹Mikołaj Katman z Kobyłek i Mileszek, cześnik sier. 1442-53 (tu najwcześniejsza wzmianka), starosta łęcz. 1440-44 (Spisy łęcz.).

²Jakub z Baranowa podstoli sandom. 1434-40, był starostą łęcz. 1432-40 (Spisy młp.; Spisy łęcz.).

³Klemens z Bechcic i Strzeblewa podstoli łęcz. 1428-36, stolnik 1436-50 (ib.).

⁴Jarosław z Rembieszewa w 1436 r. występuje jako podczaszy sier., ale może w 1434 był rzeczywiście cześnikiem (Spisy sier. s. 114, 103).

⁵Wodzierady par. Mikołajewice, na pn. od Łasku w ziemi sier. Mikołaj może ident. z Mikołajem Szeligą 1423 (Koz. 7 s. 229).

⁶Bogucice par. Małyń, na pn. od Szadka w ziemi sier. (Koz. 6 s. 26). Bodzęta skądinąd nie znany.

⁷Rozdzice (Różyce) par. Leźnica Wielka (Koz. 7 s. 77), na pd. od Łęczycy. Jakusz skądinąd nie znany.

⁸Andrzej prepozyt kanoników regularnych w Trzemesznie 1407/18, zm. 1435 (WSB s. 23).

⁹Lutomiersk, miasto w powiecie szadkowskim. Wacław, zapewne z Lisów Lutomierskich, zob. wyżej, nr 1572/2. Dobrzyńscy podczaszy Jan Smilsz i podsędek Mikołaj (nie znani Lasockiemu, Dostojnicy) czy ident. z cześnikiem i podsędkiem tychże imion piszącymi się z Chełmicy 1434? (tamże).

¹⁰Kazimierz leżał tuż na pn.-zach. od Lutomierska, po przeciwnej stronie Neru.

¹¹Kazimierz leżał tuż na pn.-zach. od Lutomierska, po przeciwnej stronie Neru.

Dokument Nr 1581

Trnava, 9 marca 1442

Król Władysław III daje w zastaw Pobiedziska z przyległościami wojewodzie poznańskiemu Łukaszowi z Górki.

Or.: Warszawa, AGAD, dok. perg. 732. Pergamin 280 x 170 + 42-37 mm, część tekstu wyblakła, skasowany. Na pasku pergaminowym pieczęć wystawcy w czerwonym wosku (jak Gumowski, Pieczęcie, nr 21). Na odwrocie informacje o treści i sygnatury (XV-XVII w.).

Wladislaus Dei gracia Hungarie, Polonie, Dalmacie, Croacie etc. rex Lithwanieque princeps su/premus et heres Russie etc. significamus tenore presencium, quibus expedit universis, quod nos conside/ratis studiosisque obsequiis, quibus nobis magnificus Lucas de Gorka palatinus Poznaniensis¹, since/re nobis dilectus, retroactis temporibus et presertim cum ad hoc Regnum inclitum Hungarie iter arripuimus, nobiscum extitit et hucusque ad presens tempus nobiscum manet, propriis impensis et familia decenti nobis continue nullitando complacuit et complacere prestancius in futurum (poterit^a), volentes ipsum nostris prosequi favoribus et ad ulteriora servicia reddere prompciorem, sibi opidum nostrum Pobyedziska et villas Waglewo, Coczynowo, Gyrzino, Polskawesch, Rybithwy cum aliis ad ipsum opidum spectantibus², cum omnibus eiusdem opidi et villarum predictarum censibus, fructibus, proventibus, reddittibus, agris, pratis, molandinis, silvis, nemoribus, gaiis, virgultis, rubetis, aquis, rivis, fluviis et earum decursibus, piscinis, piscaturis, aucupacionibus, venacionibus attinenciisque et obvencionibus universis dedimus, inscripsimus damusque, inscribimus et largimur per presentes, per ipsum Lucam tenendum, habendum, regendum, quiete et pacifice possidendum ad tempora vite sue et post finem vite sue persolutis pecuniis suis per nos aut successores nostros aut successoribus suis legittimis pecunias, quas super dicto opido et villis habebit, possessio eiusdem opidi et villarum ad nos et successores nostros revertetur pleno iure. Stacionibus et aliis iuribus semper salvis. Harum quibus sigillum nostrum testimonio est appensum literarum. Datum Tarnawie feria sexta ante dominicam Letare anno Domini millesimo quadringentesimo quadragesimo secundo etc.³.
Relacio magnifici Johannis de Coneczpole cancellarii R(egni) P(olonie)⁴.

^abrak Or.

¹Łukasz Górka, zob. wyżej, nr 1393/7.

²Pobiedziska, miasto królewskie pomiędzy Poznaniem a Gnieznem i przynależne doń wsie: Węglewo (na pn.), Kocanowo (na pn.-wsch.), Jerzyn (na pn.-zach.), Polska Wieś (na pd.-wsch.) i Rybitwy (na pn.-wsch., nad zach. brzegiem jez. Lednica).

³Trnava (Tyrnawa) na wsch. Słowacji. Data zgodna z itinerarium króla.

⁴Jan Koniecpolski, zob. wyżej, nr 1394/5.

Dokument Nr 1582

[Poznań], 17 kwietnia 1442

Władze miasta Poznania zawiadamiają wielkiego mistrza krzyżackiego, że nic nie wiedzą o pełnomocnictwie udzielonym rzekomo Janowi Davidowi przez jego brata Jerzego.

Kop. z XV w. (współczesna wystawieniu): Berlin-Dahlem, GStAPK, XX, HA OBA 8121.
Reg.: Reg. Teut. I, nr 8121 (wg Kop.).

^a-b

Dem erwirdigen grosmechtigen hern un homeister dutsches ordens, synem gnedigen, gunstigen, liben herren mit aller erwirdikeit

.
Wir richter vnd scheppen der stad Poszenaw bekennen offentlich mit diszem brieffe vor allen ienen, dy en sehen, horen, adir leszen, is sey vor fursten, grauen ritter vnd knechten, richtern vnd scheppen, wo is is nohtrofft seyn wirt, das vor vns in gehegetem dinge komen ist des erwirdigen herren homeisters vszen Preuszen bote in foller macht vnd begertte eyner lautbarunge vor vns zcu thun, das wir sin wolgunden von rechtes wayn. Do sprach der bothe lieben herren, ich begere von meynes gnedigen herren des homeisters, ap Hanusz Dauid mit seyme bruder Jurgen¹ ykomen were vor gehegete banck, vor richter vnd scheppen, das her hette seynen bruder Hanus Dauid mechtig gemacht zcu fordern vff den erwirdigen herren homeister von Prewszen vnd seynen eyne eczliche summa geldis, dy se weder stad entffangen hetten ex faterlicher gutter, vnd das czewge wir mit aldsassen scheppen, dy her mit ortel vnd mit rechte vff dy hegete banck bracht hat, das vns das vnwissentlich vnd vndechtig ist, das der vorbenumpte Jurge Hannos Dauid seynen bruder mechtig gemacht hette zcu namen vnd zcu fordern vff den homeister vnd seynen orden eyne eczliche summa geldis faterlicher gutter, dy en weder stad solden entfangen haben, vnd das haben wir in unseren scheppenbuchern lassen suchen vnd kunden, das nyrnen geschreben finden. Zcu orkunde haben wir vnsers amechtes zegel byn in dissen brieff loszen drucken, der gegeben ist am dinstage neste vor sinte Jurgen tage noch Gotes geburtte fierczehn hundert jor vnd dornoch in dem czwevndfierczigestem jare etc.

^a-bna odwrociu Kop.

¹Bracia Davidovie nie zidentyfikowani.

Dokument Nr 1583

Piotrków, 25 (26?) kwietnia 1442

Arcybiskup gnieźnieński nakazuje klerowi dekanatu gnieźnieńskiego zapłacić daninę uchwaloną na synodzie w Piotrkowie 23 kwietnia 1442 r.

Kop.: Kraków, Bibl. PAN, rkps 9175 (Księga formularzowa, j. w., nr 1381), s. 467-468. Tytuł: Processus contra omnes beneficiatos, ut quilibet det grossum a marca racione contribucionis per statutum provinciale.

Vincentius Dei gracia sancte ecclesie Gneznensis archiepiscopus et primas, venerabilibus et honorabilibus discretisque viris, dominis abbatibus, prioribus, prepositis, decanis, archidiaconis, scolasticis, cantoribus, custodibus ceterisque prelatis et canonicis necnon rectoribus et altaristis nostre metropolitane Gneznensis et aliarum cathedralium, collegiatarum, monesterialium, cenobialium et parrochialium ecclesiarum in decanatu Gneznensi, ubilibet constitutis et existentibus, omnibus et singulis, ad quos presentes nostre litere pervenerint, salutem in Domino et nostris sub censuris et penis infrascriptis firmiter obedire mandatis. Cum Deus omnipotens infallibili providencia sua cuncta disponens ac digito sapientie universa regens et gubernans unam sponsam sanctam, videlicet ecclesiam sine ruga et macula constituit, que est tunica Domini inconsutilis, Petri navicula, extra quam positus in palagi^a infernalis abissunt diiungitur, hec unius viri uxor est nec adulterari poterit cum ipsa, unico pastori Petro principi appostolorum ad regendum voce Domini sit comissa, cui dictum est: "Tu es Petrus et super hanc petram edificabo ecclesiam meam"¹, ut unius corporis unicum sit capud, a quo omnia membra salutis susciperent influxum. Et quia hiis novissimis et peric(u)losis temporibus exigentibus hominum peccatis et seminatore zyzanie salutis humane inimico procurante, duo capita, quod monstruosum est, dicuntur esse in ecclesia Dei duoque sunt, quorum uterque verum pastorem et unicum ecclesie capud se esse pretendit, quod in non modicum detrimentum vergit salutis christifidelium animarum. Nos igitur, qui licet indigni tot populis prefecti sumus, ex debito officii nobis divinitus crediti volentes iuxta nostram possibilitatem saluti animarum nobis comissarum salubriter providere, synodum provinciale(m) in opido Pyotrkowye ipso die beati Adalberti Martyris et Pontificis gloriosi ac ecclesie nostre prefate Gneznensis patroni, que fuit XXIII mensis Aprilis, de anno presenti convocavimus², in qua cum reverend(is) in Christo patribus, dominis provincie nostre Gneznensis episcopis ceterisque prelatis, abbatibus et prepositis ac aliis synodo prefate de iure et consuetudine interessentibus pluribus diebus de remediis opportunis varios habuimus tractatus visumque est ipsi sancte synodo Pyotrkouyensi, ut onus commune ab omnibus feratur et quod onus tangit omnes, eidem opem adhibeant medicine, eapropter predicta sancta synodo approbante et consenciente statuimus, ut quilibet beneficiatus provincie dicte dyocesis et ecclesie nostre metropolitane Gneznensis ac kathedralium, collegiatarum, monasterialium, cenobialium et parrochialium ecclesiarum rectores et altariste ubilibet constituti pro dirigendis ecclesie negociis nu(n)ciisque, ubi et quociens opus fuerit, expediendis, de fructibus, utilitatibus, proventibus et obvencionibus suorum beneficiorum universis a qualibet marca per unum grossum communis monete contribuere et ad manus collectorum per nos et alios loci ordinarios in suis dyocesibus deputandorum reponere sit astrictus. Quare vobis omnibus et singulis supradictis dominis et vestrum cuilibet communiter et divisim in virtute sancte obediencie et sub excommunicacionis et aliis formidalibus penis sinodalibus, quas vos et vestrum quemlibet [s. 468] incurre(re) volumus, nisi mandatis nostris ymoverius prefate sancte synodis^b Pyotrkowiensis cum effectu parueritis, districte precipiendo mandamus vosque comuniter et divisim monemus, quatinus quilibet vestrum infra hinc et festum nativitatis sancti Johannis Baptizte [24 VI] proxime nu(n)c venturum, quod temporis spacium vobis et vestrum singulis pro trina canonica monicione et peremptorio termino prefigimus et assignamus de fructibus, proventibus, redditibus et obvencionibus beneficiorum vestrorum universis a qualibet marca per unum grossum communis monete receptibilis inter commune wlgus contribuat et ad manus venerabilis viri, domini Johan(n)is cancelarii ecclesie Gneznensis predicte³ reponat realiter et cum effectu. Alias si secus feceritis aut aliquis vestrum fecerit, extunc prout exnunc vos et vestrum quemlibet communiter et divisim Christi nomine excommunicamus in hiis scriptis, aliis penis ad nostrum arbitrium infligendis reservatis, absolucionem quoque omnium contraveniencium hiis nostris mandatis nobis aut prefato domino Johan(n)i cancellario predicto Gneznensi, quem ad recolligendum predictas peccunias nominamus, deputamus, tantum modo reservantes, ne autem cuiquam vestrum quevis occasio excusacionis pandat velamen, precipimus sub penis prescriptis, ut nostrum presentem processum subscriptum et sigillatum more solito unus ad alterum dirigat per certum portitorem sine mora, novissimus autem eundem ad manus domini cancellarii offerat et presentet. In cuius rei testimonium sigillum vicariatus nostri generalis presentibus est subimpressum. Datum in Pyotrkowia die Iovis XXV mensis Aprilis anno Domini millesimo quadringentesimo quadragesimo secundo⁴.

^atak Kop., zamiast pelagi

^btak Kop., zamiast sinodi

¹Mat. 16, 18.

²O synodzie piotrkowskim pisze Hain s. 158-161; jego tekst powtórzony (ze skrótami) przez I. Suberę, Synody prowincjonalne arcybiskupów gnieźnieńskich, Warszawa 1981, s. 77-78.

³Jan z Kozichbród, zob. wyżej, nr 1407/6.

⁴25 kwietnia 1442 przypadało w środę, nie w czwartek. Data zgodna z itinerarium wystawcy.

Dokument Nr 1584

[Poznań], 27 kwietnia 1442

Władze miasta Poznania zaświadczają, że poznański piekarz(?) Bernard zapisał czynsz altaryście poznańskiemu Janowi (Janikowi).

Kop.: Poznań, AAP, Acta consistorii 38, k. 116. Wpis 30 grudnia 1457.

Nos infrascripti Albertus Gerlin proconsul¹, Laurencius gener Janchini², Nicolaus Naramowsky³, Hanko Sleicz⁴, Johannes Ponyeczsky⁵, Nicolaus pellifex⁶, Georgius Jost institutor^a⁷ et Johannes arcufex dictus wen der Heyde⁸, consules civitatis Poznaniensis notum facimus presencium tenore universis, quod in nostra nostrorumque subscriptorum scabinorum presencia Georgii^a Buchuald⁹, Vincencii doleatoris¹⁰, Johannis Czippel¹¹, Johannis Gerlin¹², Barthosii Syvi¹³, Michaelis Bergir¹⁴, Valentini sartoris¹⁵ et Andree Adam de Costen¹⁶ iudicio in banito, cui Caspar Lachman^a nostre civitatis advocatus¹⁷ iuridice posidebat^a, constitutus personaliter providus Bernardus piscator^a, concivis noster¹⁸, sanus mente et corpore, usus amicorum consilio, non coactus nec compulsus, nec aliquo errore seductus, sed sponte maturaque deliberacione prehabita, rite et racionabiliter iusto vendicionis titulo vendidit et resignavit mediam marcam annui census communis pecunie singulis annis super festum Nativitatis Domini [25 XII] solvendam, pro quinque marcis mediorum grossorum eiusdem monete numerique Polonicalis, quadraginta octo grossos in quamlibet marcam computando, in et super domo sua Iudaica in platea, dextra in parte a circulo ad murum eundo, penes Michaelis Knobloch et Alberti Bar¹⁹ domos sita, discreto domino Johanni alias Janik altariste ecclesie Sancte Marie Magdalene Poznaniensis et ad altare suum in ecclesia Omnium Sanctorum extra muros Poznanienses²⁰ errigenda et post mortem suam legittimis suis successoribus eiusdem altaris altaristis ad habendum, tenendum et in usus suos beneplacitos convertendum sub spe et titulo redempcionis, ita quod dum prefatus Bernardus vel sui legittimi successores dictum censum cum capitali pecunia pretacto domino Johanni aut suis, ut prefertur, successoribus totaliter persolverint unacum censu persesso iuxta numerum septimanarum, extunc prefata domus a censu et pecunia capitali prenominatis erit libera et soluta. In cuius rei testimonium sigillum nostre civitatis presentibus est appensum feria sexta proxima post festum sancti Adalberti anno Domini Mi^o CCCC^o XLII^o.

^atak Kop.

¹Wojciech Gerlin, zob. wyżej, nr 1517/3.

²Wawrzyniec z Żurawi, zob. wyżej, nr 1529/1.

³Mikołaj Naramowski (Rosman) rajca pozn. 1441/42-1443/44, 1450/51 (WSvP s. 445; M. J. Mika, Studia nad patrycjatem poznańskim w wiekach średnich, Poznań 1937, s. 24-25).

⁴Hanek Śledź (Radeberg), zob. wyżej, nr 1529/5.

⁵Jan Poniecki, zob. wyżej, nr 1517/2.

⁶Mikołaj kuśnierz, rajca pozn. 1437/38, 1441/42, wójt 1442/43 (WSvP s. 444).

⁷Jerzy (Jurga) Jost kramarz, rajca pozn. 1441/42, 1442/43 (ib. s. 443).

⁸Jan łucznik, von der Heyde, Hejda, rajca pozn. 1441/42, ławnik 1444/45-1446/47 (ib. s. 443).

⁹Grzegorz (nie Jerzy!) Buchwald i Wincenty syn bednarza, zob. wyżej, nr 1529/7, 11.

¹⁰Grzegorz (nie Jerzy!) Buchwald i Wincenty syn bednarza, zob. wyżej, nr 1529/7, 11.

¹¹Jan Czepel wieloletni rajca, wójt i ławnik pozn. 1425-45 (WSvP s. 441).

¹²Jan Gerlin ławnik pozn. 1441/42, 1442/43, rajca 1452/53, 1453/54 (ib. s. 442).

¹³Mikołaj Siwy ławnik 1437/38, 1441/42 (ib. s. 448, 486).

¹⁴Michał Berger, zob. wyżej, nr 1387/16.

¹⁵Walenty krawiec ławnik pozn. 1441/42, rajca 1442/43 (WSvP s. 447).

¹⁶Andrzej Adam z Kościana ławnik pozn. 1441/42, 1446/47 (ib. s. 439), wyst. 1426 - ok. 1472 (SHGPoz. II s. 404).

¹⁷Kasper Lantman wójt pozn. 1437/38, 1441/42, 1444/45-1447/48, rajca 1445/46, 1448/49-1450/51 (WSvP s. 444).

¹⁸Żaden rybak na ul. Żydowskiej (Sukienniczej) nie jest znany. Chodzi tu napewno o Bernarda piekarza (pistor), znanego dotąd w latach 1412-33, który rzeczywiście miał na Żydowskiej za sąsiada Wojciecha Baira (KDW IX nr 1079/20, 18).

¹⁹Żaden rybak na ul. Żydowskiej (Sukienniczej) nie jest znany. Chodzi tu napewno o Bernarda piekarza (pistor), znanego dotąd w latach 1412-33, który rzeczywiście miał na Żydowskiej za sąsiada Wojciecha Baira (KDW IX nr 1079/20, 18).

²⁰Jan, Janik, zob. wyżej, nr 1486/2.

Dokument Nr 1585

Buda, 21 czerwca 1442

Jan Wedel przyjmuje od króla w zarząd zamki Wałcz i Drahim.

Or.: Warszawa, AGAD, dok. perg. 267. Pergamin 222 x 128 + 40 mm, pismo wyblakłe, plama w tekście. Nacięcie po pasku do przywieszenia pieczęci. Na odwrocie informacje o treści i sygnatury (XVI-XVII w.).
Wyd.: Raczyński, Kodex, s. 167-168 (wg Or.).

Ego Johannes de Vedel¹ recognosco presentibus universis, quod ex quo serenissimus princeps / et dominus, dominus Wladislaus Hungarie, Polonie, Dalmacie, Croacie etc. rex, dominus meus / graciosissimus castra sue serenitatis Valcz et Drahim² michi graciose contulit in tenutam, / tunc presentibus promitto, polliceor et spondeo sue serenitati, quod prescripta castra pro sua serenitate et Corona Regni Polonie fideliter tenebo et gubernabo et nullum alienigenam in burgrabios dictorum castrorum ponam et preficiam, sed dumptaxat terrigenas Regni Polonie bene posessionatos in dictis castris burgrabios faciam et locabo, et nulli alteri ipsa castra tradam, condescendam et resignabo preterquam prefato domino regi Wladislao et sue Corone Regni Polonie vel illi, cui sua serenitas comiserit resignanda. Et hec singula facere teneor et debeo sub fide et honore meis absque dolo et fraude et sub onere iuramenti per me super ligno Crucis vivi(fi)ce corporaliter prestiti. In cuius rei fidem sigillum meum presentibus est subappensum. Datum Bude feria quinta ante festum nativitatis sancti Johannis Baptiste anno Domini M CCCC XL secundo.

¹Jan Wedel, von Wedel, Wedelski ze szlachty nowomarchijskiej, potem miecznik pozn. 1444-61 (Spisy wlkp.; GStar. s. 82).

²Wałcz i Drahim (Stare Drawsko), dwa klucze dóbr królewskich w powiecie pozn. (ziemi wałeckiej) "chodzące" zwykle razem w zarządzie i w zastawie.

Dokument Nr 1586

Buda, 28 czerwca 1442

Król Władysław III zapisuje 400 grzywien na Kościanie wojewodzie poznańskiemu Łukaszowi Górce.

Or.: Warszawa, AGAD, dok. perg. 427. Pergamin 370 x 200 + 60 mm, małe plamki i dziurka w tekście. Dok. skasowany: przecięty wzdłuż, potem zszyty białą nicią. Pasek pergaminowy do przywieszenia pieczęci. Na odwrocie informacje o treści i sygnatury (XV-XVII w.).

Wladislaus Dei gracia Hungarie, Polonie, Dalmacie, Croacie etc. rex Lithwanieque princeps et heres Russie etc. significamus / tenore presencium, quibus expedit universis, quod nos revolventes animo multiplicia altaque meritorum obsequia et fidei / integerrime constanciam, quibus magnificus Lucas de Gorka palatinus Poznaniensis¹, sincere nobis dilectus, status / nostri suis saluberimis consiliis negocia promovendo se gratissimum reddidit et potissime a primevo ingressu nostro ad hoc Regnum nostrum Hungarie se nobiscum pariter offerendo, cum sumptibus propriis et impensis et familiarum suarum pluralitate decenti compta armorum apparatu nobis usque in presens gratissimos exhibuit famulatus, ut igitur horum gracia prout conveniens est digna meritorum suorum premia et favores liberalitatis in se profusos ipse agnoscat proindeque fiat prompcior, reddatur abilior ad huiusmodi servicia nostra plus solito exhibenda, sibi suisque legittimis successoribus in et super opido nostro Costan in terra Maioris Polonie iacenti et villis omnibus ad ipsum pertinentibus² et prout ipse de presenti ipsa bona possidet, quadringentas marcas monete ac numeri Polonicalium, XLVIII grossos in marcam quamlibet computando, dedimus, donavimus damusque, deputavimus et inscribimus per presentes, per ipsum palatinum et suos successores legittimos cum omnibus utilitatibus, fructibus, censibus, redditibus, proventibus, agris, pratis, campis, curiis, allodiis, prediis, silvis, mericis, nemoribus, borris, gaiis, rubetis, fluminibus, lacubus, piscinis, piscaturis, torrentibus, aquis et earum decursibus, molendinis, emolimentis, venacionibus, aucupacionibus et generaliter cum omnibus attinenciis et obvencionibus universis habendas, tenendas, utifruendas et pacifice possidendas regendasque et gubernendas tamdiu, quousque (sibi^a) vel suis legittimis successoribus dicte quadringente marce per nos vel successores nostros ex integro fuerint persolute, quibus exsolutis dictorum opidi eciam castri et villarum possessio ad nos et successores nostros devolvetur pleno iure. Stacionibus tamen et iuribus nostris regalibus semper salvis. Harum quibus sigillum nostrum est appensum testimonio literarum. Datum Bude feria quinta in vigilia sanctorum Petri et Pauli Apostolorum anno Domini M CCCC XL secundo³.
Ad relacionem magnifici Johannis de Coneczpole R(egni) P(olonie) cancellarii⁴.

^abrak Or.

¹Łukasz Górka, zob. wyżej, nr 1393/7.

²O innych zapisach na Kościanie dla Górki zob. GStar. s. 46.

³Data zgodna z itinerarium króla.

⁴Jan Koniecpolski, zob. wyżej, nr 1394/5.

Dokument Nr 1587

Buda, 28 czerwca 1442

Król Władysław III zapisuje 400 grzywien na Pobiedziskach wojewodzie poznańskiemu Łukaszowi Górce.

Or. pochodzący z Archiwum Koronnego, do 1944 r. w Bibliotece Ordynacji Krasińskich w Warszawie, spalony.
Reg.: A. Wolff, Zniszczone dokumenty Biblioteki Ordynacji Krasińskich, w: Straty bibliotek i archiwów warszawskich..., t. III, Warszawa 1955, s. 197, nr 125.

Uw.:Por. niniejszy dok. z innymi licznymi dok. zapisów sum dla Łukasza Górki, np. z nr poprzednim z tejże daty oraz z dok. zastawu Pobiedzisk z dnia 9 marca 1442 (wyżej, nr 1581).

Dokument Nr 1588

Poznań, 30 czerwca 1442

Biskup poznański zatwierdza zapis czynszu przez Macieja Myszkę z Łoskunia na rzecz kościoła parafialnego w Margoninie.

Kop.: Poznań, AAP, Acta consistorii 29, k. 44v-45. Wpis 8 kwietnia 1446. Tytuł: Privilegium Margonino.

In nomine Domini amen. Nos Andreas Dei gracia episcopus Poznaniensis¹ significamus tenore presencium universis, quomodo nobilis Mathias Myska heres in Losskunye² volens rebus consulere perituris et pro temporibus (de bonis suis^a) a Deo sibi collatis conquirere premia se(m)piterna, duas marcas census an(n)ui comunis monete in et super hereditate Margonskawesch nuncupata, in districtu Gneznensi sita³, pro ecclesia in Margonino parrochiali³, que unico pristinis temporibus et hu(cu)sque hactenus gaudebat vicario, et in sustentacionem vicarii secundi pro viginti quatuor marcis eciam usualis pecunie pro sua et progenitoris sui, olim nobilis Mathie Myska², salute comparavit, volens, ut secundus hoc stipendio congruo supportatus in dicta ecclesia parrochiali in Margonino per rectorem suum teneretur vicarius et officia divina ac alia onera in privilegio resignacionis dictorum censuum late expressa peragerentur per eundem vicarium. Nos itaque considerantes, quod salubris et pya existit hec donacio sic, ut ex privilegio olim magnifici domini Raphaelis de Goluchowo succamerarii Kalisiensis et capitanei Maioris Polonie generalis hic inferius de verbo ad verbum inserti vidimus contineri ipsumque censum in eo descriptum in ecclesiasticum^b assumpsimus et presentibus assumimus tuicionem, decernentes ipsum amplius fore ecclesiasticum quodque quociens opus fuerit, super eo ad forum iudicii ecclesiastici recursus habebitur specialis officiaque et onera racione eiusdem altaris imposita et expressa per eos, quorum interest, volumus sub censuris ecclesiasticis iuxta continenciam prescripti domini Raphaelis capitanei etc. peragi et continuari. Et preterea, ut prefatus secundus vicarius rectorem dicte ecclesie conveniencius posset in administracione divinorum adiuvare, rector eiusdem ecclesie discretus Michael⁴ voluntate sua spontanea et nostro consensu ad id interveniente missalia utriusque grani in totali villa Szypnyewo⁵ pro ipso vicario et sui sustentacione dedit perpetue et assignavit cum effectu. Quam donacionem nos ratam habentes, ratificamus et tenore presencium nostra ordinaria auctoritate confirmamus per presentes. Tenor autem eiusdem privilegii de verbo ad verbum sequitur et est talis:
[następuje dok. starosty generalnego Wielkopolski Rafała z Gołuchowa z daty: Gniezno, 3 września 1437 - reg. w KDW V nr 602].
[k. 45] In cuius rei testimonium sigillum nostrum presentibus est appensum. Datum Poznanie die Saturni ultima mensis Iunii anno Domini millesimo CCCC^o quadragesimo secundo.

^abrak Kop.

^btak Kop., zamiast ecclesiasticam

¹Andrzej Bniński, zob. wyżej, nr 1447/7.

²Łoskuń par. Długa Goślina, na pn.-wsch. od Murowanej Gośliny. Maciej Myszka syn zmarłego Macieja Myszki wyst. w Ł. także 1437 (SHGPoz. III s. 55). O fundacji zob. Now. II s. 383.

³Margonin, miasto w powiecie kcyńskim (nie gnieźn.) i przyległa doń od pn.-wsch. Margońska Wieś.

⁴Pleban Michał skądinąd nie znany.

⁵Sypniewo par. Margonin, na pd. od Margonina (Koz. 3 s. 291, 5 s. 383).

Dokument Nr 1589

15 lipca 1442

Starosta generalny Wielkopolski zaświadcza, że Wawrzyniec ze Zdzienic opisał posag i wiano swej żony Katarzyny.

Kop.: Poznań, WAP, Kalisz Gr. 22, k. 216-216v. Wpis 12 czerwca 1448.

Nos Creczslaus de Curoswank castellanus Visliciensis et capitaneus Maioris Polonie generalis¹ significamus tenore presencium universis, quibus expedit, presentibus et futuris, noticiam presencium habituris, quomodo ad nostram aliorumque eiusdem terre nobilium veniens presenciam nobilis Laurencius de Sdzynicze² non compulsus, non coactus neque aliquo errore devio seductus, quinymo sanus mente pariter et corpore existens, usus suorum amicorum consilio et matura deliberacione prehabita, in et super duabus sortibus hereditatis Sdzinicze, tercia pro se reservata, necnon predio, curia, peccudibus et peccoribus in ibidem in districtu Calisiensi sitis, cum omni iure, dominio et proprietate, prout solus tenuit et iure hereditario possidebat, et campis, agris, pratis, pascuis, graminibus, silvis, borris, gaiis, rubetis, pynetis, mellificiis, lacubus, piscinis, piscaturis, fluviis, fluminibus, aquis etearum decursibus, molendinis et eorum emolimentis, et generaliter cum omnibus et singulis utilitatibus, fructibus, censibus, proventibus, venacionibus, honoribus, laboribus, curiis, areys, domibus, ortis, pomeriis, allodiis, prediis, attinenciis et obvencionibus universis, quocumque nomine alio seu vocabulo censeantur speciali, ita longe, late et circumferencyaliter, prout dicte sortes in suis metis, finibus sive graniciebus sunt distincte, nichil iuris, dominii sive proprietatis sibi aut suis legittimis successoribus penitus ibidem reservando, centum cum quinquaginta marcis latorum grossorum, quadraginta octo grossos marcam in quamlibet computando, videlicet quinquaginta marcas racione dotis et totidem racione dotalicii necnon quinquaginta marcas racione, que pro pecuniis consortis sue emerat et circa bona comparaverat, nobili Katherine consorti sue legittime³ dedit, donavit et asscribsit ac coram nobis rite et racionabiliter iuxta terre consuetudinem resignavit habendam, tenendam possidendamque iuxta ritum terre. Harum quibus testimonio literarum sigilla nostra presentibus sunt subappensa. Actum et datum die dominico proximo post festum sancte Margarethe sub anno Domini millesimo quadringentesimo [k. 216v] quadragesimo secundo, presentibus nobilibus Martino Sbyersky burgrabio Calisiensi⁴, Petro Jacubowsky⁵, Nicolao Bochnek⁶, Petro Boruczsky⁷, Johanne de Sbyersko⁸ et Stephano Prussynowsky⁹, testibus circa premissa etc.

¹Krzesław z Kurozwęk, zob. wyżej, nr 1527/1.

²Zdzienice, wieś dziś nie istniejąca, par. Złotniki koło Stawiszyna, siedziba drobnej szlachty podkaliskiej. Wawrzyniec wyst. od 1415 (Roty IV nr 482 n.).

³Katarzyna Zdzienicka, siostra Ubisława z Biernacic, żyła jeszcze 1448, kiedy to oblatowała niniejszy dok.

⁴Marcin Zbierski, zob. wyżej, nr 1541/11.

⁵Jakubowo par. Pruśce, na pn.-wsch. od Rogoźna (Koz. 2 s. 244). Piotr, także ze Świerczewa, wyst. 1399-1446, długoletni żupca i burgrabia w Koninie, Pyzdrach, Nakle, Kcyni, Kaliszu i Gnieźnie (SHGWlkp.; GUrz. s. 172).

⁶Mikołaj Bochnek ze wsi Bartodzieje (par. Kościelec Kaliski, na pn.-wsch. od Stawiszyna), wyst. 1440-72 (SHGWlkp.), wicepodsędek w Kaliszu 1440-41, wicesędzia 1453, burgrabia w Koninie 1461-71 (GUrz. nr C 211, 186, 380).

⁷Borucin par. Sobótka Wielka, na pd.-wsch. od Pleszewa. Piotr wyst. także 1457, nie żył już 1463 (SHGWlkp.).

⁸Jan ze Zbierska (jak wyżej, przypis 4) ident. albo z Janem wyst. 1409-28 albo 1446 n., potem wicechorążym w Kaliszu 1470, wicepodkomorzym w Koninie 1472 (GUrz. nr C 269, 467).

⁹Prusinów par. Szymanowice, na pn.-wsch. od Żerkowa (Koz. 5 s. 200). Stefan może ident. z wyst. 1469, nie żyjącym już 1485 (SHGWlkp.).

Dokument Nr 1590

Buda, 25 lipca 1442

Król Władysław III nadaje parcelę w Śremie mieszczaninowi Świętosławowi.

Kop.: Warszawa, AGAD, Metryka koronna, t. 34, k. 6v-7v. Wpis w transumpcie króla Zygmunta z daty: Kraków, 15 lutego 1519.
Reg.: MRPS IV, suppl. nr 767 (wg Kop.).

In nomine Domini amen. Ad perpetuam rei memoriam. Ne errore oblivionis gestis sub tempore imposterum pariat detrimenta, alta regum et principum consilia decreverunt ea literarum apicibus et testium annotacione perhennari, ne lapsu temporis evanescant. Proinde nos Wladislaus Dei gracia rex Hungariae, Poloniae, Dalmaciae, Croatiae, Rasciae, Serviae etc. necnon terrarum Cracoviae, Sandomiriae, Siradiae, Lancitiae Lituaniaeque princeps supremus Pomeraniaeque, Russiae dominus et heres etc. significamus tenore praesentium, quibus e(xpedit) u(niversis), p(raesentibus) et futuris praesentium noticiam habituris, quomodo attendentes grate fidelitatis obsequia studiosa providi Suiantoslai civis nostri de civitate nostra Srzem¹, fidelis dilecti, quibus maiestati nostre complacuit auctoque f(idelitatis) suae studio poterit praestantius complacere in futurum, horum intuitu volentes ipsum gratiarum nostrarum prosequi favoribus et ad obsequia nostra futuro reddere promptiorem, sibi aream nostram in civitate nostra predicta Srzem in terra Maioris Poloniae sittam in circulo et in acie penes Grabszyczonem alias kneziek ex opposito areae nobilis Jacobo^a Cosoimsky^a iacentem², pro edificando macello carnificum ad latitudinem et longitudinem aliis macellis in civitate praedicta existentibus dedimus, donavimus, damus, donamus et largimur gratiose praesencium per tenorem donacione perpetua et irrevocabili perpetuis temporibus affuturis, per ipsumque Suiantoslaum et ipsius successores legittimos habendam, tenendam, regendam, utifruendam, commutandam, obligandam, vendendam, donandam, alienandam libereque sine aliquibus censibus, solucionibus, exactionibus possidendam et in usus suos successorumque suorum beneplacitos et voluntarios convertendam, prout ipsius melius, utilius et conveniencius videbitur expedire pro ipsius beneplacito voluntatis. Actum Budae feria quarta celebritate sancti Jacobi Apostoli anno Domini millesimo quadringentesimo quadragesimo secundo³, praesentibus ibidem reverendis in Christo patribus, dominis Simone Agriensi⁴, Joanne Varadiensi⁵, Petro Czenadiensi episcopis⁶ magnificisque Laurencio de Hedrewara Regni Hungariae⁷, Petro de Sprowa Leopoliensi⁸, Hriczkone Kerdei de Pomorzany (Podoliensi^b) palatinis⁹, Laurencio de Calinoua Siradiensi¹⁰, Przedborio de Conieczpolie Rosperiensi castellanis¹¹ et aliis quamplurimis fidedignis ad premissa. Datum per manus magnificorum Joannis de Conieczpolie cancellarii¹², Petri de Sczekoczin vicecancellarii Regni Poloniae¹³, nobis sincere dilectorum. Relacio eiusdem magnifici Petri de Sczekoczini R(egni) P(oloniae) vicecancellarii.

^atak Kop.

^bbrak Kop.

¹Mieszczanin śremski Świętosław nie zidentyfikowany.

²Zapewne ident. z Jakubem Kosowskim wyst. w Śremie już 1434, zob. o nim KDW IX nr 1367/1.

³Data zgodna z itinerarium króla.

⁴Szymon Rozgonyi bakałarz UJ 1407, biskup Vesprem 1428, arcybiskup Eger 1440, kanclerz Węgier, zginął pod Warną 1444.

⁵Jan de Dominis biskup Veni, potem Varad (Oradea) 1440, biskup nominat Weszprem, zginął pod Warną 1444.

⁶Piotr biskup Csanad (Cenad) 1438-56.

⁷Wawrzyniec Hédervári, zob. wyżej, nr 1548/3.

⁸Piotr Odrowąż ze Sprowy starosta halicki 1436-42, wojewoda lwowski (ruski) 1437-50, zm. 1450 (PSB XXIII s. 551-555).

⁹Hryćko Kierdejowicz, zob. wyżej, nr 1548/4.

¹⁰Wawrzyniec Zaremba, zob. wyżej, nr 1498/10.

¹¹Przedbór z Koniecpola kasztelan rozpierski 1434-42, sandom. 1442/43-60, starosta przemyski 1440-60 (Spisy młp.; Spisy sier.).

¹²Jan Koniecpolski, zob. wyżej, nr 1394/5.

¹³Piotr Woda ze Szczekocin, zob. wyżej, nr 1462/13.

Dokument Nr 1591

Gniezno, [15 września 1441 - 29 lipca 1442]

Oficjał gnieźnieński publikuje wyrok swojego poprzednika, Benedykta z Modły, w sporze o czynsze pomiędzy prepozytem szpitala Św. Ducha w Poznaniu a plebanem z Soboty.

Kop.: Poznań, AAP, Acta consistorii 25, k. 63v-64. Wpis 29 lipca 1442 - data ta stanowi terminum ad quem spisania niniejszego dok. Terminum a quo wyznacza data objęcia urzędu oficjała przez wystawcę (15 września 1441: AAG, ACons. A 22, k. 85v).

Predwogius de Grandi prepositus sancte ecclesie Gneznensis reverendique in Cristo patris et domini, domini Vincencii Dei gracia dicte sancte ecclesie Gneznensis archiepiscopi et primatis in spiritualibus vicarius et officialis generalis¹, venerabili viro, domino Nicolao Czotczani canonico et officiali ecclesie Poznaniensis generali² sincere ac fidelis amicicie continuum incrementum. Dudum venerabili viro, domino Benedicto de Modla canonico vicarioque in spiritualibus ac officiali dicte sancte ecclesie Gneznensis generali, predecessori nostro³ mediato, presentato et per eum recepto instrumento, publico manu et signo discreti Alberti Petri de Vscze clerici Poznaniensis diocesis, publici imperiali auctoritate notarii⁴ subscripto et consignato, appellacionis ad sanctam sedem metropoliticam ecclesiamque Gneznensem pro parte honorabilis viri, domini Boguslai ecclesie [k. 64] Sancti Spiritus ante Poznaniam prepositi⁵ et contra discretum Martinum ecclesie parrochialis in Sobotha rectorem⁶ interposite a sentencia interloqutoria venerabilis viri, domini Clementis de Drzeuicza canonici et officialis dicte ecclesie Poznaniensis generalis⁷ pro parte dicti Martini in Sobotha plebani et contra dictum dominum prepositum Sancti Spiritus lata et promulgata in causis inter partes prescriptas, de et super tribus fertonibus annui census de campis seu agris dictis Wyrzbicza ante civitatem Poznaniensem sitis⁸, per ipsum dominum prepositum et suos predecessores ecclesie in Sobotha et ipsius ecclesie rectoribus pro tempore existentibus singulis annis, quibus predicti agri et alii plures eis adiuncti arabantur et seminabantur, solvi conswetis et eorum occasione coram ipso auctoritate ordinaria vertentes et ab aliis gravaminibus in dicto appelacionis instrumento lacius contentis, deductis et expressis, vigore cuiusquidem appelacionis literarum ipse venerabilis vir, dominus Benedictus canonicus et officialis predictus partibus predictis coram se legitime vocatis, cum earundem parcium procuratoribus pronuncciato se partibus iudice competenti discussioque articulo gravaminis rite procedens lite legitime contestata, servatis omnibus et singulis terminis essencialibus et dilacionibus necessariis in causa huiusmodi concludentibus, visis per eum omnibus et singulis actis acticatis, iuribus et munimentis testiumque dictis et deposicionibus in huiusmodi causa factis, productis et habitis ipsoque rite recensitis et equa iusticie lance discussis, sentenciam diffinitivam in scriptis tulit et promulgavit in hunc, qui sequitur modum:
Cristi nomine invocato pro tribunali sedentes et solum Deum pre oculis habentes, per hanc nostram sentenciam diffinitivam, quam ferimus in hiis scriptis, pronuncciamus, dicimus, decernimus et declaramus per honorabilem virum, dominum Clementem canonicum et tunc officialem Poznaniensem, in causa, que coram eo inter discretum dominum Martinum rectorem parrochialis ecclesie in Sobotha Poznaniensis diocesis ex una et honorabilem virum, dominum Boguslaum prepositum Sancti Spiritus domus pauperum ante Poznaniam, de et super tribus fertonibus census annui per ipsum dominum Boguslaum prepositum Sancti Spiritus et suos predecessores ecclesie in Sobotha et ipsius rectoribus pro tempore de agris seu campis Wyrzbicza, quo ad quatuor annos immediatos precedentes a die date presencium, quibus quatuor annis dictus campus Wyrzbicza fuit desertus seu incultus, male fuisset sentenciatum et diffinitum, pro parteque prefati domini Boguslai prepositi ab ipsa sentencia ad sanctam sedem metropoliticam Gneznensem bene, sancte et iuste fuisse appellatum. Ideo ipsam sentenciam prefati domini Clementis officialis cassandam, anulandam, revocandam et infirmandam casamusque, anulamus, revocamus et infirmamus ac retractamus dictumque Boguslaum prepositum ab impeticione dicti domini Martini in Sobotha plebani, quo ad quatuor annos solum, quibus agri predicti iacuerunt inculti, absolvendum fore et absolvimus sentencialiter et diffinitive, super ulterioribus impedimentis eidem perpetuum silencium imponentes per presentes, expensas huiusmodi compensantes. Lecta et in scriptis promulgata fuit hec sentencia diffinitiva per prefatum venerabilem virum, dominum Benedictum officialem Gneznensem, predecessorem nostrum mediatum anno a nativitate Domini millesimo quadringentesimo tricesimo sexto, indicione decima quarta, die vero Veneris penultima mensis Marcii [30 III 1436], Gnezne in domo habitacionis eiusdem domini Benedicti in Summo Gnezne sita, inibi, ubi ad iura reddenda et causas audiendas^a sedere consweverat, presentibus ibidem circumspectis magistris Petro Bn(i)n⁹, Paulo Apostolo¹⁰ et Stanislao Gozdz causarum consistorii Gneznensis procuratoribus¹¹, testibus circa premissa.
Que omnia et singula ac huiusmodi dicti venerabilis viri, domini Benedicti predecessoris nostri mediati sentenciam diffinitivam omniaque in ea contenta vobis intimamus, infirmamus et notificamus ac ad vestri noticiam deducimus per presentem. In quorum omnium et singulorum premissorum fidem et testimonium presentes litteras sive hoc presens publicum instrumentum scribi et publicari sigillique officialatus Gneznensis appensione iussimus communiri.
Et ego Albertus Nicolai de Sichlino clericus Gneznensis diocesis, publicus imperiali auctoritate notarius¹² prefatique venerabili viri, domini Predwogii officialis et coram eo causarum in consistorio Gneznensi scriba, quia omnia et singula premissa in actis consistorii predicti coram dicto felicis recordii domino Benedicto de Modla officiali predecessore dicti domini Predwogii officialis mediato conscriptis et acticatis sic fieri vidi et inveni, ideo de mandato eiusdem domini Przedwogii officialis ex eisdem actis presentes litteras sive hoc presens publicum instrumentum manu propria scriptas seu scriptum confeci, subscripsi et publicavi signoque et nomine meis solitis fieri et conswetis, unacum officialatus Gneznensis sigilli appensione consignavi et munivi in fidem et testimonium omnium et singulorum premissorum.

^asłowo powtórzone Kop.

¹Przedwój z Grądów, zob. wyżej, nr 1435/1.

²Mikołaj Ciotczany, zob. wyżej, nr 1389/14.

³Benedykt z Modły, zob. wyżej, nr 1401/1.

⁴Wojciech syn Piotra z Ujścia adwokat w konsystorzu pozn. 1435, 1437, notariusz publiczny 1436 (tutaj), dopuszczony do funkcji notarialnych w Poznaniu 1440, wikariusz in spiritualibus arcybiskupa gnieźn. na Pomorzu 1441 (Not. nr 32).

⁵Bogusław z Łekna, zob. wyżej, nr 1473/6.

⁶Sobota, wieś par. na pn.-zach. od Poznania (Koz. 3 s. 229). Pleban Marcin wyst. 1426-29 (SHGWlkp.; KDW IX nr 1205/4). O sporze z prepozytem Bogusławem w 1429 r. zob. też KDW IX nr 1205.

⁷Klemens z Drzewicy, zob. wyżej, nr 1460/5.

⁸Wierzbice (por. dziś ul. Wierzbięcice w Poznaniu), dziś w granicach miasta.

⁹Piotr syn Wawrzyńca z Bnina, zob. wyżej, nr 1399/10.

¹⁰Paweł Apostoł z Lubani i Stanisław Goźdź, zob. wyżej, nr 1401/8, 14.

¹¹Paweł Apostoł z Lubani i Stanisław Goźdź, zob. wyżej, nr 1401/8, 14.

¹²Wojciech z Żychlina, zob. wyżej, nr 1549/12.

Dokument Nr 1592

[Kalisz], 19 sierpnia 1442

Testament Jana Potrzeby z Kalisza.

Kop.: Kraków, Bibl. PAN, rkps 9176 (Księga formularzowa, j. w., nr 1381), s. 274.

Uw.:Jest to raczej chyba tylko minuta testamentu, nie ubrana w ostateczne formy kancelaryjne.

Testamentum finale factum per dominum Johannem Potrzeba lanificem, civem Calisiensem¹, anno Domini M^o CCCC^o XL secundo, indicione quinta, pontificatus etc. domini Eugenii pape quarti anno duodecimo, die vero Solis decima nona mensis Augusti, coram me Paulo Petri Pyecz de Stauischin publico imperiali auctoritate notario², presentibus dominis N., B., C. et Mathia Corczak familiare civitatis Calisiensis³.
Primo debita, que ei tenentur homines, sunt ista: nobilis domina Gyvanowska⁴ tenetur solvere quatuor marcas mediancium cum tribus grossis ad festum sancti Michaelis proximum [29 IX] pro area penes dominam Sowynska⁵ sita. Item domina Dorothea uxor Pauli Oszcolanka⁶ tenetur XX scotos tempore^a monethe, hoc idem debitum tenetur, quia sibi accomodaverat Johann(e)s Potrzeba. Stry tenetur mediam alteram marcam. Allexius tenetur XI grossos pro panno. Komorek tenetur pro equo unam sexagenam. Sthephanus molendinator de Corczak⁷ tenetur tempore^a monethe mediam marcam. Petrus Strebel currifex tenetur pro panno novem scotos. Albertus czapnik tenetur mediam sexagenam. Item Michalowa Smagadlowa tenetur novem grossos. Nicolaus Albus tenetur III+^b grossos. Dominus Nicolaus Sadowsky tenetur mediam marcam pro panno. Sawydowsky tenetur unam sexagenam cum duobus grossis. Dominus Nicolaus Thursky⁸ tenetur mediam marcam.
Solvis debita:
Item Johannes Potrzeba tenetur Dorothee sorori sue unam sexagenam. Item Radslao tenetur XIIII grossos. Item solus Johannes Potrzeba donat soli domine uxori sue viginti marcas racione dotalicii et quid pecunia recepit eciam decem marcas, videlicet post suam uxorem hac sibi eciam legat et dat hoc in toto triginta marc(as) de suis bonis eidem sue uxori dat et decem alias marcas, quas in prethorio habet scriptas, hoc pro ea sua dicta uxore dimittit, sed adhuc non sunt date, sed sunt fideiussores pro istis decem marcis Odpluga et Johannes Droschewsky⁹, quas debuerunt dare in quatuor annis. Item fratri suo dedit, videlicet Thome sartori, et legat testamentaliter quatuor marcas cum 3 grossis, quas debet solvere domina Gywanowska⁴. Item eidem eciam tunicam suam wlpinis pellibus subductam dedit. Item idem Johannes Potrzeba lanifex petivit, ut bona omnia domestica non dentur ad villam, ut cinguli, ut cetera domestica, quia filio debet cingulus et vestimenta. Item in camera pannicida dixit, quod sunt ibi decem et septem marce parate et de istis comisit dare pro emenda ecclesiarum Sancte Marie quinque marc(as) et pro Sancti Stanislai similiter quinque marc(as). Item idem Johannes Potrzeba tenetur undecim marcas pro allodio puer(is) Bogati Staszconis. Hec sunt conscripta per manus Pawli de Stauischin die dominica infra octavas Assumpcionis Marie, que fuit dies Solis XIX Augusti anno Domini 144II.
Sequitur conscripcio notarii domini advocati.
Item secuntur res inscripte ipsius Potrzeba ex mandato ipsius advocati. Item primo XXXX cum quatuor lanatorum mediorum alias polstranki. Item quatuor wlgariter osznowy. Item VI scutelle stannee cum duobus tallaribus. Item duo magna caldaria. Item tria caldaria pro piscibus emendis et unum pro coquendis piscibus. Item quatuor forpices lanificum vel textorum. Item quatuor forpices rasorales pro IIII^or marcis. Item II kaminy pro +^b marca. Sczothki pro una marca. Item domus cum rebus domesticis pro XXX marcis y sz ramy. Item duo lanei seminati predii pro XL marcis. Item peccorum et scropharum pro III marcis. Item peccorum et scropharum pro III marcis. Item VIII equi. Item ortus in Stare Myasto¹⁰ pro XX marcis. Item pannicidalem cameram pro XII marcis. Item maccellum carnium pro XX^ti marcis. Item przandze gothowey pro IIII^or marcis minus uno fertone.
Manus notarii civitatis Stanislai sequitur¹¹.
Circa divisionem puerorum kaldaria, canthari, tallarii Katherine filie seniori, una scultella magna stannea, due parve caldare pro piscibus emendis, IIII cantari stannei, item minori sorori Margarethe totidem etc. et tantum descriptorum omnium istorum.

^atak Kop.

^bułamek 1/2 oznaczony przez pisarza pionową przedłużoną i przekreśloną kreską oddajemy tu i niżej znakiem + (3,5 i 0,5)

¹Tkacz Jan Potrzeba i jego rodzina skądinąd nie znani.

²Paweł syn mieszczanina Piotra Piecza ze Stawiszyna (w Kaliskiem), student UJ 1430, dopuszczony do notariatu publicznego w Gnieźnie 1436, bakałarz sztuk 1438, mansjonarz i altarysta w kolegiacie NMPanny w Kaliszu 1438, pleban w Zagórowie 1450, wyst. do 1461 (Not. nr 525).

³Maciej Korczak wyst. także 1439 (wyżej, nr 1475/10).

⁴Zapewne z Iwanowic i Gruszczyc pod Kaliszem z rodziny Porajów Gruszczyńskich, matka lub bratowa późniejszego prymasa Jana Gruszczyńskiego.

⁵Sowińska, zapewne z drobnej szlachty z Sowiny, wsi par. pod Pleszewem.

⁶Czy Paweł ident. z mieszczaninem kal. Oskolanką wyst. 1424 (KDW VIII nr 1002)?

⁷Stefan (Szczepan) skądinąd nie znany, podobnie jak i następni dłużnicy.

⁸Zapewne z drobnej szlachty z Turska (Wielkiego i Małego) koło Pleszewa.

⁹Zapewne z Droszewa, wsi par. koło Kalisza.

¹⁰Stare Miasto, część Kalisza.

¹¹Pisarz Stanisław trudny do identyfikacji.

Dokument Nr 1593

Buda, 24 sierpnia 1442?

Król Władysław III zapisuje 200 złotych na jeziorze Lednica Janowi Latalskiemu.

Kop.: 1. Warszawa, AGAD, Archiwum Publiczne Potockich, rkps 304, s. 200-201; 2. Poznań, Bibl. Racz., rkps 85, k. 110v-111 (późne odpisy tomu rewizji listów wlkp. z okazji lustracji 1564/65 r.). Wpis w transumpcie króla Zygmunta z daty: Kraków, 28 lipca 1542 (nie rejestrowanym w Metryce koronnej).

Uw.:Data miesięczna nie odpowiada w 1442 r. dacie tygodniowej: poniedziałek przypadał 24 sierpnia tylko w 1444 r. Tak 24 sierpnia 1442 jak i 1444 r. króla nie było jednak w Budzie; w 1442 r. znajdował się pod Hatvan. Nie można jednak wykluczyć, że dok. został spisany np. przez relatora już po opuszczeniu stolicy przez króla i opatrzony datą oraz miejscem spisania, nie zaś actum. Jego wiarogodność zdaje się nie budzić wątpliwości.

Vladislaus Dei gratia rex Poloniae, Hungariae, Dalmatiae, Croatiae, Sernatiae^a, Russiae^b necnon terrarum [k. 201] Cracoviae, Sandomiriae, Siradiae, Lanciciae, Cujaviae, Lithuaniae princeps supremus, Pomeraniae Russiaeque dominus et haeres significamus tenore praesentium, quibus expedit universis, quia nos pensatis constantibus fidelitatibus studiosisque obsequiis, quibus nobis nobilis Joannes Latalski¹ in praesenti nostra necessitate, dum terrarum Regni nostri Hungariae prosecuti sumus, continue serviendo complacemur^c, horum gratia intuitu, sibi ducentos florenos Hungaricales puri auri et iusti ponderis ratione sui stipendii in et super lacu nostro cognomine Letnicza, quod pertinet ad bona nostra Pobiedziska in terris Maioris Poloniae et districtu Gnesnensi iacente², dedimus, inscripsimus damusque et largimur per praesentes, accedente seu mediante ad id magnifici [k. 111] Lucae de Gorka palatini Posnaniensis consensu, tanquam eorundem bonorum nostrorum oppidi Pobiedziska et lacus Letnicza tenutario nostro pro tempore existente³, videlicet ea conditione, quod dictus Joannes Latalski duos piscatores habere poterit pro utilitate sua piscandi cum omnibus retibus, alias włokiem, łąncieczami^d, słapinczami, więczerzmi, wądami excepta magna sagena, per ipsum Joannem Latalski tenendos, habendos, utifruendos et possidendos tamdiu, quousque dicti floreni ducenti per nos aut successores nostros sibi aut suis successoribus legitimis plenarie fuerint persoluti, quibus exsolutis dicti lacus possessio ad nos et successores nostros pleno iure (r)evertetur. In cuius rei fidem sigillum nostrum praesentibus est appensum. Datum in Budzyn feria 2^da ipso die sancti Bartholomaei Apostoli anno Domini 1442^do⁴.
Ad relacionem magnifici Pauli Woynicki⁵.

^atak Kop. 1 i 2

^btak Kop. 1 i 2, zamiast Rasciae

^ctak Kop. 1 i 2 zamiast complacuit

^dŁąnciezami Kop. 1

¹Jan Latalski wicepodkomorzy w Gnieźnie 1420, w tych latach był zaufanym człowiekiem Łukasza Górki (zob. niżej), potem wicewojewodą w Gnieźnie i w Kcyni 1445 i 1448 (GUrz. s. 175).

²Jezioro Lednica pomiędzy Poznaniem a Gnieznem.

³Łukasz Górka, zob. wyżej, nr 1393/7. Jako tenutariusz pobiedziski potwierdzony jest od 9 marca 1442 (wyżej, nr 1581).

⁴Por. uwagę na wstępie.

⁵Paweł z Sienna syn Dobiesława Oleśnickiego kasztelana wojnickiego (stąd przydomek syna), student UJ 1429, rycerz w otoczeniu Władysława III na Węgrzech, zginął pod Warną (PSB XXV s. 396).

Dokument Nr 1594

pod Hatvan, 29 sierpnia 1442

Król Władysław III zapisuje 200 grzywien na Russowie Mikołajowi z Gruszczyc.

Or.: Warszawa, AGAD, dok. perg. 429. Pergamin 345 x 137 + 45 mm, pismo wyblakłe. Na pasku pergaminowym pieczęć wystawcy w czerwonym wosku, miseczka zniszczona (jak Gumowski, Pieczęcie, nr 24). Na odwrocie informacje o treści i sygnatury (XVI-XVII w.).

Wladislaus Dei gracia Hungarie, Polonie, Dalmacie, Croacie etc. rex Lythwanieque princeps supremus et heres Russie etc. significamus / tenore presencium, quibus expedit universis, quomodo attendentes grata et multum accepta fidelium obsequiorum merita et prestantis fidei / constanciam, quibus generosus Nicolaus de Grusczicze¹ familiaris noster, fidelis dilectus, maiestati nostre multipliciter complacuit, signanter tamen / in hoc Regno nostro Hungarie hostibus nostris viriliter se opponens, rebus et persone suis non parcendo complacereque poterit aucto fidelitatis sue studio prestancius in futurum, horum intuitu volentes ipsum graciarum nostrarum prosequi favoribus et ad obsequia nostra continuo reddere prompciorem, sibi in et super villa nostra Russzow in terris Maioris Polonie et districtu Calisiensi sita², ducentas marcas monete et numeri Polonicalium communium, quadraginta octo grossos in marcam quamlibet computando, inscribimus, assignavimus, damus, donamus, donavimus et largimur graciose, per ipsum Nicolaum et ipsius legittimos successores habenda, tenenda, utifruenda et pacifice ac quiete possidenda, cum omnibus et singulis predicte ville utilitatibus, fructibus, censibus, redditibus, proventibus, agris, pratis, campis, pascuis, silvis, borris, gaiis, nemoribus, rubetis, mericis, virgultis, fluviis, fluminibus, lacubus, piscinis, piscaturis, stagnis, paludibus, rivis, aquis, aquarum decursibus, molendinis, emolimentis, mellificiis, venacionibus, aucupacionibus aliisque obvencionibus et pertinenciis universis tamdiu, quousque per nos aut nostros legittimos successores sibi aut suis successoribus legittimis prefate ducente marce monete et numeri premissorum integraliter et ex toto fuerint persolute, quo facto possessio ville predicte ad nos et ad nostros legittimos successores revertetur pleno iure. Stacionibus tamen et iuribus nostris regalibus semper salvis. Harum quibus sigillum nostrum est appensum testimonio litterarum. Datum in campo ante opidum Hothwan feria quarta ipso die Decolacionis sancti Johannis Baptiste anno Domini millesimo quadringentesimo quadragesimo secundo³.
Relacio magnifici Petri de Sczekoczini R(egni) P(olonie) vicecancellarii⁴.

¹Gruszczyce, wieś par. w powiecie sier. (Koz. 6 s. 136). Mikołaj zapewne ident. z bratem późniejszego prymasa Jana Gruszczyńskiego, Mikołajem zw. Kośmidrem, podstolim pozn. 1454, chorążym kal. 1465-76 (Spisy wlkp.).

²Russów, zob. wyżej, nr 1522/2.

³Hatvan, miasto nad rzeką Zagyva na pn.-wsch. od Budy. Data zgodna z itinerarium króla.

⁴Piotr Woda ze Szczekocin, zob. wyżej, nr 1462/13.

Dokument Nr 1595

[Poznań], 31 sierpnia 1442

Władze miasta Poznania zaświadczają, że mieszczanin poznański Wierzbięta sprzedał dom na Piaskach Piotrowi Dytrychowi.

Or.: Poznań, WAP, Akta m. Poznania D 589. Pergamin 194 x 126 + 20 mm. Pasek pergaminowy do przywieszenia pieczęci. Na odwrocie: Media marca super Stanczel, unus ferto ad festum Pasce et alter ad festum s. Michaelis p. Arenis (XV w.).

Wyr nochgeschrebin Olbericht Gerlin burgirmister¹, Lorincz der Janchiny / eydim, Niclos Naramowski, Hanke Radberg, Hannes Ponicz, Niclos Kor/sner, Jorge Jost vnd Hannus von der Heyde rothmanne der stat Poznaw / bekennen offentlichin mit desim briffe, des in der keyginwertikit der nochbenantin scheppin Gregir Buchwald, Feczincz Boteners, Hannus Czippels, Hannus Gerlins, Barthis Schivi, Michil Bergirs, Valentin des Sneydirs vnd Andris Adem von Costen in gehegitim dinge, des Caspar Lanthman der egenantin statfoyt gesessin hot, keginwerticlich gestandin hot der vorsichtige Wirzbyantha vnsir meteburger², gesund an dem leybe vnd an der vornunft vmbedrungin, vnbetwungin unt wolbedochtim mutte vnd mit guttem rothe vnd hot recht vnd redilichin vorkowft, vorreicht vnd offgegebin seyn haws off dem Sande³ bey den hawsern Stanczil Kamirs vnd Pauel Tewbner gelegin⁴, mit alle dem rechte, breyt, weyt vnd lang, alz her is selbir geheldin vnd besessin hatte, keynis awsgenomen, dem vorsichtigin Petir Dythrich vnsirem meteburgir⁴ czu behaldin, czu besiczczin, zu vorkowfen vnd domete czu thun vnd lossin vnd an seynen bestin fromen anczuwendin vnd noch im synen erblichin nochkomelingin. Des zu geczugnisse habe wir der egenantin stat ingesegil an desin briff lossin hengin am nesten freytage noch dem thage der Enthouptunge synte (Johanns^a) noch der gebort Cristi virczinhundirt jor vnd im czwevndvirczigistin jore.

^abrak Or.

¹Władze miasta Poznania kadencji 1441/42 objaśnione wyżej, w dok. nr 1584.

²Wierzbięta może ident. z W. kramarzem (o nim wyżej, nr 1387/9), który mógł posiadać i dom na Piaskach (Sand, Arena), pd. przedmieściu Poznania.

³Wierzbięta może ident. z W. kramarzem (o nim wyżej, nr 1387/9), który mógł posiadać i dom na Piaskach (Sand, Arena), pd. przedmieściu Poznania.

⁴Nie zidentyfikowani.

Dokument Nr 1596

Buda, 1 października 1442

Król Władysław III zapisuje 200 grzywien na Śremie Michałowi Lasockiemu.

Or.: Warszawa, AGAD, dok. perg. 363. Pergamin 353 x 210 + 68 mm, skasowany. Nacięcie po pasku do przywieszenia pieczęci. Na odwrocie informacje o treści i sygnatury (XVI-XVII w.).
Wyd.: KPol. I nr 182 (wg Or.).

Wladislaus Dei gracia Hungarie, Polonie, Dalmacie, Croacie etc. rex Lithwanieque princeps supremus et heres / Russie etc. significamus tenore presencium, quibus expedit universis, quod nos pensatis fidelibus serviciis et pure / fidei meritis generosi ac nobilis Michaelis de Lassothki¹ familiaris nostri, grate nobis dilecti, quibus maiestati / nostre circa prosecucionem negociorum nostrorum huius incliti Regni nostri Hungarie complacuit et precipue nostris hostibus facta nostra in Regno nostro Hungarie predicto impedire conantibus virili manu resistendo et eciam volentes ipsum facere indempnem pro ipsius dampnis, que suscepit circa civitatem Agriensem, dum nostri felicem cum hostibus nostris habuerunt conflictum² dono Dei prospere obtentum, in rebus suis ibidem existentibus, horum intuitu cupientes ipsum consolari et ad huiusmodi servicia nostra decetero reddere prompciorem, sibi in et super opido nostro Srzem wlgariter nuccupato cum villis omnibus ad ipsum adiacentibus in terra Maioris Polonie et districtu Poznaniensi iacentibus³, ducentas marcas monete et numeri Polonicalium comunium, quadraginta octo grossos in marcam quamlibet computando, dedimus damusque, inscribimus et largimur graciose per presentes, per ipsum et suos liberos cum omnibus et singulis prefati opidi et villarum utilitatibus, fructibus, censibus, redditibus, proventibus, allodiis, curiis, agris, pratis, campis, silvis, mericis, borris, gaiis, pascuis, sereptis^a, rubetis, nemoribus, fluminibus, lacubus, piscinis, piscaturis, stangnis, paludibus, riwlis, torrentibus, aquis et earum decursibus, molendinis, emolimentis, venacionibus, aucupacionibus, mellificiis et aliis obvencionibus, generaliter universis ad prefatum opidum atque villas pertinentibus, habendas, tenendas, regendas, utifruendas et pacifice possidendas ita diu, quousque per nos vel successores nostros legittimos sibi vel suis successoribus legittimis prefate ducente marce ex integro persolvantur, quibus persolutis extunc predicti opidi, villarum et suarum pertinenciarum possessio ad nos et succedaneos nostros legittimos devolvetur pleno iure. Stacionibus tamen nostris et iuribus regalibus solitis in omnibus semper salvis. Harum quibus sigillum nostrum appensum est testimonio literarum. Datum Bude feria secunda proxima post festum sancti Michaelis Archangeli gloriosi anno Domini millesimo quadringentesimo quadragesimo secundo⁴.
Relacio generosi Grotek de Jankouicze regie maiestatis familiaris etc.⁵

^atak Or.

¹Michał Lasocki potem starosta łęcz. 1445-47, 1452-72, podkomorzy dobrzyński 1450-54, łęcz. 1454-72, marszałek nadworny 1462-72, zm. 1472 (PSB XVI s. 541-542; Spisy łęcz.).

²Eger, Agra, na pn.-wsch. od Budy. Chodzi zapewne o starcie z najemnikami czeskimi pod tym miastem po Wielkiejnocy 1442, o którym wspomina Długosz, Opera omnia XIII, s. 672-673; Dąbrowski, Władysław I, s. 74.

³Śrem leżał w powiecie kościańskim, nie pozn. O zapisach dla Lasockich: GStar. s. 64.

⁴Data zgodna z itinerarium króla.

⁵Jankowice w powiecie radomskim, koło Szydłowca. Grotek, zapewne syn (wnuk?) Grota kasztelana małogojskiego 1411-24, wyst. od 1429, rycerz przy królu na Węgrzech, burgrabia krak. 1459 (Boniecki VIII s. 212).

Dokument Nr 1597

Buda, 21 października 1442

Król Władysław III zapisuje 100 grzywien na Russowie Janowi Piwońskiemu.

Or.: Warszawa, AGAD, dok. perg. 416. Pergamin 352 x 145 + 33 mm, pismo wyblakłe, plamy w tekście, skasowany. Na pasku pergaminowym pieczęć wystawcy w czerwonym wosku (jak Gumowski, Pieczęcie, nr 21), mocno zatarta. Na odwrocie informacje o treści i sygnatury (XVI-XVII w.).

Wladislaus Dei gracia Hungarie, Polonie, Dalmacie, Croacie etc. rex Lithwanieque princeps supremus et heres Russie etc. significamus / tenore presencium, quibus expedit universis, quod nos consideratis fidelibus obsequiis et pure fidei meritis generosi ac nobilis Johannis / Pywonski¹ familiaris nostri grate nobis dilecti, quibus maiestati nostre veniendo ad nostre maiestatis presenciam suo personali / adventu cum armorum apperatibus^a, familiis et impensis non modicis ad hoc inclitum Regnum nostrum Hungarie pro honore [...^b]riis nostro regii et de [...^b] complacuit et ad huc aucto fidelitatis studio poterit prestancius complacere in futurum, horum intuitu volentes ipsum gracia nostra amplecti et ad huiusmodi obsequia nostra decetero facere prompciorem, sibi suisque liberis in et super villa nostra Russowa in terra Maioris Polonie et districtu Calisiensi sita², prout in suis metis et graniciebus longe lateque et circumferencialiter limitata existit et distincta, centum marcas monete et numeri Polonicalium communium, quadraginta octo grossos in quamlibet marcam computando, dedimus, donavimus damusque, donamus, inscribimus et largimur graciose per presentes, per ipsum et suos posteros cum omnibus et singulis eiusdem ville utilitatibus, fructibus, censibus, redditibus, proventibus, agris, pratis, campis, silvis, mericis, borris, gaiis, pascuis, sereptis^a, rubetis, nemoribus, fluminibus, lacubus, piscinis, piscaturis, riwulis, torrentibus, stangnis, paludinibus, aquis et earum decursibus, molendinis, emolimentis, venacionibus, aucupacionibus, mellificiis et aliis obvencionibus generaliter universis, quibuscumque dicantur nominibus, ad prefatam villam quomodolibet pertinentibus habendas, tenendas, utifruendas, regendas et pacifice possidendas ita diu, quousque per nos vel successores nostros legittimos sibi vel successoribus suis legittimis prefate centum marce fuerint integraliter persolute, quibus exsolutis extunc possessio dicte ville ad nos et successores nostros legittimos revertetur pleno iure. Stacionibus tamen nostris et iuribus regalibus in omnibus salvis. Harum quibus sigillum nostrum appensum est testimonio litterarum. Datum Bude dominico die ipso festo sanctarum Undecim Milium Virginum anno Domini millesimo quadringentesimo quadragesimo secundo³.
Relacio magnifici Johannis de Conyeczpole R(egni) P(olonie) cancellarii⁴.

^atak Or.

^bzatarte Or.

¹Jan Piwoński, zob. wyżej, nr 1426/9.

²Russów, zob. wyżej, nr 1522/2.

³Data zgodna z itinerarium króla.

⁴Jan Koniecpolski, zob. wyżej, nr 1394/5.

Dokument Nr 1598

Buda, 27 października 1442

Król Władysław III potwierdza przywilej króla Kazimierza Wielkiego dla sukienników kaliskich.

Kop. niegdyś w Królewcu, Bibl. Uniw., rkps 1555 (Liber cancellariae Stanislai Ciołek), k. 169-170.

Wyd.: Caro, Liber cancellariae, t. II, s. 235-238 (wg Kop.).

In nomine Domini amen. Ad perpetuam rei memoriam. Nos Wladislaus Dei gracia Hungarie, Polonie, Dalmacie, Croacie, Rascie, Slawonie etc. rex necnon terrarum Cracovie, Sandomirie, Siradie, Lancicie, Cuiauie Lytwanieque princeps supremus, dominus et heres Russie etc. significamus presencium tenore, quibus expedit universis, presentibus et futuris, horum noticiam habituris, quomodo peticio pro parte fidelium nostrorum, nostre Kalisiensis civitatis pannicidarum et textorum maiestati nostre porrecta continebat, quatenus literam illustrissimi principis, domini Kazimiri dive memorie regis Polonie, eis ordinacionem seu disposicionem quandam continentem super eorum quibusdam displicenciis datam et confectam ratificare et confirmare dignaremur, cuiusquidem litere (tenor^a) de verbo ad verbum sequitur et est talis:
[następuje dok. króla Kazimierza z daty: Kalisz, 6 lutego 1353 - KDW VI nr 159].
Nos itaque precibus ipsorum tamquam iustis benigniter acclinati, huiusmodi literam ordinacionis seu disposicionis in omnibus eius punctis, condicionibus, capitulis et clausulis ratificamus, approbamus, gratificamus et confirmamus, decernentes ipsam robur obtinere perpetue firmitatis. Harum quibus sigillum nostrum presentibus est subappensum testimonio literarum. Actum Bude sabbato proximo ante festum Omnium Sanctorum anno Domini millesimo quadringentesimo quadragesimo secundo¹, presentibus ibidem reverendis in Christo patribus, dominis Simone Agriensi², Matheo Vesprimensi episcopis³ magnificisque Laurencio de Hederuarapallatino Regni Hungarie⁴, Laurencio de Kalinowa Siradiensi⁵, Nicolao de Stiborze Wladislauiensi⁶, Predborio de Conieczpole Rospergensi castellanis⁷ et Petro Scora de Gay iudice Poznaniensi generali⁸ ac aliis fidedignis. Datum per manus magnificorum Johannis de Conieczpole cancellarii⁹ et Petri de Sczekoczini vicecancellarii Regni nostri Polonie¹⁰, sincere nobis dilectorum.
Relacio eiusdem magnifici Johannis de Conieczpole Regni Polonie cancellarii, sincere dilecti etc.

^abrak Kop.

¹Data zgodna z itinerarium króla.

²Szymon Rozgonyi, zob. wyżej, nr 1590/4.

³Mateusz Gatalócsy był biskupem Vesprem 1440-53.

⁴Wawrzyniec Hédervári, zob. wyżej, nr 1548/3.

⁵Wawrzyniec z Kalinowy, zob. wyżej, nr 1498/10.

⁶Mikołaj ze Ściborza, zob. wyżej, nr 1520/6.

⁷Przedbór z Koniecpola, zob. wyżej, nr 1590/11.

⁸Piotr Skóra, zob. wyżej, nr1381/10

⁹Jan Koniecpolski, zob. wyżej, nr 1394/5.

¹⁰Piotr Woda ze Szczekocin, zob. wyżej, nr 1462/13.

Dokument Nr 1599

Kwieciszewo, 11 listopada 1442

Arcybiskup gnieźnieński nadaje wymienionym dziedzicom Kleczewa prawo posiadania własnego spowiednika i ołtarza przenośnego.

Kop.: Kraków, Bibl. PAN, rkps 9175 (Księga formularzowa, j. w., nr 1381), s. 433.

Wincencius Dei gracia archiepiscopus et primas, in sancte Romane ecclesie presbiterum cardinalem assumptus¹ nunc(c)iusque et comissarius ad nonnulla negocia a sacrosancta synodo Basiliensi per Regnum Polonie, prout ex literis eiusdem sancte sinodi super hoc confectis et nobis presentatis liquide apparet, specialiter deputatus, dilectis nobis in Christo Katherine, Johanni Koth et Agneti consorti sue, heredibus in Cleczewo² salutem in Domino. Mentur vestre devocionis affectus, ut animabus vestris salubrius consulamus, ut igitur liceat vobis et possitis presbiterum ydoneum et discretum in vestrum eligere confessorem, qui vos confessionem diligenter audire et quotiens opus fuerit, super comissis per vos omnibus peccatis et excessibus quibuscunque, nisi talia fuerint, pro quibus Sedes Apostolica merito foret consulenda, iniuncta vobis primitus pro modo culpe penitencia salutari, debite absolucionis beneficium impendere possit et valeat, quamdiu vita vobis comes fuerit necnon, ut altare portatile habere et super illo cum debita reverencia et honore, loco et tempore ad id congruentibus et honestis, eciam in loco ecclesiastico interdicto, sed non vestri culpa supposito, ianuis tamen clausis et excomunicatis ac eis, qui causam huiusmodi dederint interdicto penitus exclusis, campanis non pulsatis et submissa voce per idoneum sacerdotem missam et alia divina offere sine iuris alieni preiudicio, in vestri familiarium vestrorum et domesticorum presencia adiunxeritis, facere celebrari positis, quem et quos inter alios centum sub nostra huiusmodi p(otes)tate cadentes vicesimum nonum nominavimus, quodque et quotiens et quando visitaveritis ecclesias et pya loca aut pro eorum reparacione manus quomodolibet adiutrices porrexeritis, infra et per viginti annorum spacium a data presencium duntaxat computando, quinque annos indulgenciarum auctoritate universalis ecclesie nobis in hac parte concessa devocioni vestre tenore presencium indulgemus. Harum quibus sigillum nostrum est appensum testimonio litterarum. Datum in Quieczischowo die Solis undecima mensis Novembris anno Domini millesimo quadringentesimo XLII³.

¹O dziejach tytułu kardynalskiego nadanego przez (anty)papieża Feliksa V zob. Hain s. 184-197. Używanie przez Wincentego Kota tytułu w dokumentach było zgoła wyjątkowe (ib. s. 192); czyżby tutaj użyto go tylko dlatego, że dok. wystawiony został dla członka rodziny i nie nabierał szerszego obiegu? Odrzucamy ewentualne domniemanie, że jest to tylko próbka formularzowa.

²Z Kleczewa (miasto w powiecie konińskim) pisał się niekiedy brat arcybiskupa Jan Kot (i z Dębna, Skotnik), potem kasztelan lędzki 1453, zabity pod Malborkiem 1454 (PSB XIV s. 449-450). Katarzyna i Agnieszka skądinąd nie znane.

³Kwieciszewo, miasteczko opactwa trzemeszeńskiego w powiecie gnieźn., pomiędzy Mogilnem a Strzelnem. W dotąd znanym itinerarium arcybiskupa istnieje luka pomiędzy 20 października (Skierniewice) a 7 grudnia (Łęczyca).

Dokument Nr 1600

Buda, 16 stycznia 1443

Król Władysław III zakazuje pozywać Mikołaja Mączkę z Krzysztoforzyc z tytułu oddanych mu w tenutę dóbr Piotra Polaka.

Kop.: Poznań, WAP, Poznań Z. 15, k. 32. Wpis w 1444 r.

Wladislaus Dei gracia Hungarie, Polonie, Dalmacie, Croacie, Rascie etc. rex, palatinis, castellanis, capitaneis, iudicibus, subiudicibus, camerariis ceterisque officialibus iudiciorum nostrorum terrarum et districtuum omnium Maioris Polonie presidentibus, presentibus requirendis, fidelibus nostris nobis dilectis, salutem et graciam regiam cum favore. Dilecti, fideles nostri! Quia nobili Nicolao Manczka de Crzistoporzicze¹ illa bona Petri Polyak maiestatem nostram legittimo iure et propinquitate tangencia in certis summis et debitis suis per ipsum Manczkonem prefato olim Petro Polyak² in mutuum concessis, videlicet Wyerzenicza cum omnibus villis ad eam quomodolibet pertinentibus³, dedimus in tenutam et pro tanto volumus vobisque et vestrum cuilibet seriose et districte precipientes mandamus omnino habere volentes, quatenus si et in quantum ipsum Manczkonem de eisdem bonis ad presencias vestras quispiam citaverit et evocaverit, eciam non obstantibus aliis literis nostris cuicumque immemoriter datis, ad instanciam personarum quarumlibet, nulla iudicetis neque iudicare debeatis racione, sub obtentu gracie nostre, sed causas tales, pro quibus ipse citaretur, quecumque existant, omnes et singulas ad nostrum adventum felicem proximum in illud regnum nostrum natiwm Polonie differatis et differri faciatis iudicandas et aliud non facturi sub indignacione nostra. Datum Bude feria IIII^ta proxima post octavam Epiphanie Domini anno Domini etc. XL III^o⁴.
Relacio P(etri) de Sczeco(czin)i R(egni) P(olonie) vicecancelarii⁵.

¹Mikołaj Mączka, zob. wyżej, nr 1557/19.

²Piotr Polak, zob. wyżej, nr 1439/1.

³Wierzenica, wieś par. na pn.-wsch. od Poznania (Koz. 3 s. 385, 5 s. 461-462). Do klucza wierzenickiego należały sąsiednie wsie Kobylnica, Rakownia i Pławno (PSB XXVI s. 379-380).

⁴Data zgodna z itinerarium króla.

⁵Piotr Woda ze Szczekocin, zob. wyżej, nr 1462/13.

Dokument Nr 1601

Buda, 16 stycznia 1443

Król Władysław III nadaje Janowi Ninińskiemu 4 łany należące do zamku wałeckiego.

Kop.: Warszawa, AGAD, Metryka koronna, t. 70, k. 356-357v. Wpis w transumpcie króla Zygmunta z daty: Kraków, 9 lutego 1546.
Reg.: MRPS IV, suppl. nr 780 (wg Kop.).

In nomine Domini amen. Ad perpetuam rei memoriam. Quoniam humana recordatio eternitati non commensuratur, expedit igitur, ut ea, que in humanis fuerit negociis, ad perpetuitatis ratitudinem deducantur proborum testimonio sigillorumque munimento. Proinde nos Wladislaus Dei gratia Hungariae, Poloniae, Dalmatiae, Croatiae, Rascie, Seruie, Sklauoniae etc. rex necnon terrarum Cracouiae, Sandomirie, Syradiae, Lanciciae, Cuiauiae Lithuaniaeque princeps supremus, Pomeraniae Russiaeque dominus et haeres etc. significamus tenore praesentium, quibus expedit universis, praesentibus et futuris praesentium notitiam habituris, quod nos consideratis fidelibus servitiis nobilis Joannis Nynyski familiaris nostri fidelis¹, nobis per ipsum ab aliquibus retroactis temporibus impensis et in futurum impendendis, sibi ex speciali gratia celsitudinis nostrae et posteris suis legitimisque successoribus quatuor mansos alias wloky olim ad predium castri nostri Walcz dicti in terra Maioris Poloniae et districtu Poznaniensi iacentis², cum omnibus et singulis utilitatibus, censibus, fructibus, proventibus, redditibus, dominiis, proprietatibus, laboribus, agris, campis, pratis, pascuis, silvis, borris, mericis, rubetis, gaiis, sereptis, nemoribus, fluminibus, lacubus, paludibus, stagnis, piscinis, piscaturis, rivulis, aquis et earum decursibus, venationibus, aucupationibus, mellificiis factis vel fiendis aliisque obventionibus ad utilitatem dictorum mansorum deputatis aut deputandis, generaliter universis, quibuscunque vocantur et vocabuntur nominibus, proprie, legitime et quomodolibet ad dictos mansos pertinentibus dedimus, donavimus damusque, donamus et largimur gratiose tenore praesentium mediante donatione perpetua et irrevocabili, tam longe, late et circumferencialiter, prout in suis metis extant ab antiquo limitati, pro nobis ibidem nihil dominii et proprietatis reservando. Quosquidem mansos prefatus Joannes et sui posteri successoresque legitimi habebunt, tenebunt, regent, utifruentur, vendent, commutabunt et quiete, perpetue et in evum libere possidebunt alienabuntque et in usus ipsorum beneplacitos convertent, prout ipsorum melius et utilius complacebit voluntati. Ratione cuiusquidem donationis ipse Johannes et sui posteri succedaneique legitimi, dum et quando inimici aut quicumque infideles adversarii nostri prenotatum castrum nostrum Walcz vellent invadere et circumiacere aut conspiratione hostili ipsum funditus machinarentur expugnare, personaliter tenebuntur in eodem castro, tamdiu, donec fuerit opportunum, pro defensione eiusdem castri Walcz vocati consistere et residentiam facere. Harum quibus sigillum nostrum est subappensum testimonio literarum. Actum Bude feria quarta proxima post octavas Epiphaniarum Domini anno eiusdem millesimo quadringentesimo quadragesimo tercio³, praesentibus ibidem reverendo in Christo patre Symone de Rozgon episcopo Agriensi⁴ necnon magnificis Laurentio de Hedrewara⁵, Nicolao bano de Fransththoth Regni Hungariae palatinis⁶, Laurentio de Calinowa alias Zaramba Syradiensi⁷, Nicolao Sarleysky de Szcziborze Wladislauiensi⁸, Creczslao de Curozwanky Wisliciensi castellanis Regni Poloniae⁹ et quampluribus aliis fidedignis fidelibus nostris, testibus ad premissa. Datum per manus magnificorum Joannis de Conyeczpole cancellarii¹⁰ et Petri de Szczecoczini vicecancellarii Regni Poloniae¹¹, fidelium nostrorum, syncere nobis dilectorum. Ad relationem magnifici Petri de Sczecoczini Regni Poloniae vicecancellarii.

¹Ninino par. Rogoźno, na pn.-zach. od Rogoźna (Koz. 2 s. 518). Jan wyst. od 1427 (SHGWlkp.). Nadanie utrzymywało się przy Ninińskich jeszcze po stu latach - oblaty dok. dokonał również Jan Niniński.

²Wałcz, miasto królewskie w powiecie pozn.

³Data zgodna z itinerarium króla.

⁴Szymon Rozgonyi, zob. wyżej, nr 1590/4.

⁵Wawrzyniec Hédervári, zob. wyżej, nr 1548/3.

⁶Zapewne chodzi tu o Mikołaja Újlaki (Wiilak, Wilak), nazywanego przez Długosza Mikołajem Frysztackim, bana Maczwy 1440-77, wojewodę siedmiogrodzkiego 1441-65, bana Sławonii 1457-66, zm. 1477 (inf. dra Wincentego Swobody).

⁷Wawrzyniec Zaremba, zob. wyżej, nr 1498/10.

⁸Mikołaj ze Ściborza, zob. wyżej, nr 1520/6.

⁹Krzesław z Kurozwęk, zob. wyżej, nr 1527/1.

¹⁰Jan Koniecpolski, zob. wyżej, nr 1394/5.

¹¹Piotr Woda ze Szczekocin, zob. wyżej, nr 1462/13.

Dokument Nr 1602

Buda, 15 lutego 1443

Król Władysław III zakazuje biskupowi i kapitule poznańskim ciążenia miasta Poznania karami kościelnymi w sporach o rzekę Wartę.

Kop.: Poznań, AAP, CP 29 (Acta capituli Posn.), k. 18v. Wpis 22 marca 1443. Tytuł: Littera domini regis.
Wyd.: Acta capitulorum II, nr 272 (wg Kop.).

Wladislaus Dei gracia Hungarie, Polonie, Dalmacie, Croacie etc. rex, reverendo in Christo patri, domino Andree episcopo et venerabili capitulo Poznaniensi¹ sincere dilectis. Reverende in Christo pater et venerabiles sincere nobis dilecti! Graves et lamentabiles pro parte fidelium nostrorum civium et consulum Poznaniensium habuimus querelas, continentes, quomodo per vestras p(aternitates) minus iuste et presertim pro fluvio Wartha et aliis aggravarentur et excommunicantur, quod ingrati et cum amaritudine audivimus, scribimus eciam ipsis consulibus de illis debitis antiquis et presertim arrestacionibus illis, quas ipsi consules super vos iure acquisierant mediante, que debita et eciam arrestaciones ipsas pro illo reverendo patre olim episcopo vestro Czolcone divi recordii² super vos receperatis et intercessistis, quibus nos eciam scribi iussimus in eo negocio, quod et ipsi consules usque ad ipsam dietam ad XL^mam fiendam, id ipsum differant et vos inquietare supersedeant, ibique Domino auspice vobis et illis iusticiam optatam ministrare faciemus, visis enim utrorumque iuribus, singulos circa iusticie complementum relinquere curabimus. Pro tanto igitur requirimus vestras venerancias et hortamur, precipientes et habere volentes, quatinus et prefatos consules nostros ab huiusmodi excommunicacionibus et ceteris oppressionibus relaxare debeatis et decetero pro ipso fluvio Wartha et aliis quibuscunque [k. 19] causis invadere et excommunicare nulla presumatis racione, ymmo eciam et vos cum iuribus vestris, si que dicimini obtinere de ipso fluvio predicto, ad ipsam dietam irrecuse venire debeatis et certos vestros de iniuriis vestris ad plenum informatos in facto capituli destinare non negligatis (procuratores^a), simul et ipsis consulibus cum iuribus eorum venire mandabimus et tandem, dante Domino, finem omnibus imponemus. Datum Bude feria VI^ta in crastino sancti Valentini Martiris anno etc. XL tercio³.
^b-c

Relacio magnifici Petri de Sczekoczini R(egni) P(olonie) vicecancelarii

⁴.

^abrak Kop.

^b-cna początku kopii (na k. 18v)

¹Andrzej z Bnina, zob. wyżej, nr 1447/7.

²Stanisław Ciołek, zob. wyżej, nr 1388/6. Zm. w listopadzie 1437.

³Data zgodna z itinerarium króla.

⁴Piotr ze Szczekocin, zob. wyżej, nr 1462/13.

Dokument Nr 1603

Gniezno, 6 marca 1443

Arcybiskup gnieźnieński prosi oficjała poznańskiego Mikołaja Ciotczanego, aby nie sądził sprawy Jana Lubiatowskiego plebana z Ciążenia.

Kop.: Poznań, AAP, Acta consistorii 26, k. 26v. Wpis 11 marca 1443.
Wyd.: Acta capitulorum II, nr 1158 (wg Kop.).

Vincencius Dei gracia sancte ecclesie Gneznensis archiepiscopus et primas, venerabili fratri nostro, domino Nicolao Czothczani canonico et officiali Poznaniensi¹ in Cristo carissimo. Venerabilis frater noster in Cristo carissime! Conquestus est nobis honorabilis Johannes Lubyathowsky plebanus in Czanzim² se ad presenciam vestre fraternitatis per discretum Paulum de Raysco nostre diocesis citatum pro eo, quod, dum fuisset capitaneus et gubernator bonorum nostrorum in Oppatow³, quosdam porcos in silvis nostris dampna facientes sibi abegit et recepit in vim debite gubernacionis dictarum silvarum nostrarum, prout de hoc sepius dictum Paulum veniam a nobis petivisse meminimus. Cum igitur, frater carissime, huiusmodi causa contingat bona nostra et sit hereditaria, neque dicti Johannis sed nostra, quem in ipsa coram quibuscumque et a quibuscumque impetitoribus volumus evincere et evincimus per presentes. Petimus eatenus f(raternita)tem v(estram), quatenus huiusmodi nostram causam minime velitis iudicare, nam per id daretur occasio bona nostra dampnificandi, nos enim, si aliquid habuerit nobiscum ipse Paulus accionis, volumus sibi coram quocumque iudice competenti iustificari. Datum Gnezne feria quarta Cinerum anno etc. XL^mo tercio.

¹Mikołaj Ciotczany, zob. wyżej, nr 1389/14.

²Ciążeń, miasto biskupie w powiecie pyzdrskim. Pleban Jan Lubiatowski (z Lubiatowa par. Dolsk) student UJ 1419, bakałarz 1420, w Lubiatowie od 1424, pleban w Ciążeniu także 1439, jednocześnie oficjał kamieński arcybiskupa gnieźn. (KDW V nr 630; SHGPoz. II).

³Rajsko, wieś par. na pn.-wsch. od Opatówka (Koz. 5 s. 232-233, 7 s. 379). Paweł był plebanem w R. i altarystą w Kaliszu 1443-53 (SHGWlkp.).

⁴Opatówek, miasto arcybiskupów gnieźn. w powiecie kal.

Dokument Nr 1604

Poznań, 8 kwietnia 1443

I. N. Wincenty Czurydło z Bielaw ustanawia swego prokuratora w sporze toczonym przeciw poznańskim wikariuszom katedralnym.

Kop.: Kraków, Bibl. PAN, rkps 9175 (Księga formularzowa, j. w., nr 1381), s. 591-592. Tytuł: Mandatum ad causam per appellacionem a appellacione.

In nomine Domini amen. Sub anno nativitatis eiusdem M^o CCCC^o XL^o tercio, indicione VI, die Lune VIII mensis Aprilis, hora terciarum vel quasi, in ecclesia cathedrali Poznaniensi, circa fontem baptizmat(orum)^a in dicta Poznaniensi ecclesia situm, in meique notarii publici et testium infrascriptorum presencia, personaliter constitutus suenu(u)s Vincencius Czuridlo heres in Byelawi¹, suo et omnium kmethonum ibidem in Byelawi nominibus, Poznaniensis diocesis, omnibus modo, via, iure, causa, ordine et forma, quibus melioribus potuit et debuit, fecit, constituit et solemniter ordinavit circumspectum virum Albertum Romanum procuratorem causarum consistorii Gneznensis², absentem tamquam presentem, in suum verum et legittimum procuratorem, actorem, factorem et negociorum suorum gestorem ac nu(n)ccium specialem et generalem, ita tamen, quod generalitas specialitati non deroget, nec e converso^b, dans et concedens dicto suo procuratori plenum mandatum, liberam et omnimodam p(otes)tatem ad prosequendum appellacionem suam pro parte et nomine ipsius constituentis et kmethonum suorum in Byelawi, pro quibus ipse constituens coram me notario publico infrascripto posuit se evictorem et principalem ad causam ac dominum litis contra et adversus honorabiles dominos vicedecanum ac totam universitatem vicariorum canonicalium Poznaniensium et ipsorum divisores emissam et ad sanctam ecclesiam metropolitanam, a quibusdam monicionum, aggravacionum sentenciis pro censibus annuis interiectam et ad comparandum pro eis coram venerabili viro, domino Nicolao officiali sancte ecclesie Gneznensis³ et dictam appellacionem presentandum et reproducendum ac literas opportunas desuper petendum et obtinendum, et coram eo causam huiusmodi tractandum literasque absolucionis simpliciter vel ad cautelam petendum et obtinendum necnon libellum seu libellos et quascunque summarias peticiones dandum et offerendum ac oblata ex adverso recipiendum, lites seu litem contestandum et, ex adverso, contestari videndum, iuramentum de calumpnia vitanda et veritate dicenda, et quodlibet aliud sacramentum in animam ipsius constituentis prestandum et, ex adverso, prestari videndum et audiendum, posicionibus et articullis, verbo vel in scriptis respondendum et responderi petendum, testes, instrumenta, literas, privilegia et scripturas ac probaciones alias producendum et, ex adverso, productas inpungnandum et reprobandum, crimina et defectus ac sentencias excomunicacionis hominis sive iuris opponendum et obiciendum, excipiendum, replicandum, duplicandum, triplicandum et cum solemnitate iuris quadruplicandum, allegandum, concludendum et concludi petendum, eciam cum potestate revocandi et si necesse fuerit, sentencias, tam diffinitivas, quam interlocutorias et quaslibet alias pronuncciaciones et decreta fieri et pro(n)uncciari petendum, et ab ea vel eis et a quocumque alio gravamine illato vel conucato^c in iudicio vel extra appellandum, appellacionem [s. 592] huiusmodi insinuandum, apelaciones petendum et recipiendum, expensas in huiusmodi causa factas declarandum taxarique videndum et super eis iurandum, protestaciones quascunque necessarias et copias petendum, unum quoque vel plures procuratorem vel procuratores, quociens opus fuerit, loco sui substituendum et eum vel eos revocandum, et onus procuracionis loco sui reassumendum, et generaliter omnia et singula faciendum, gerendum et exercendum, que in premissis et circa premissa et eorum quolibet necessaria fuerit seu quelibet opportuna, et que ipseme(t) dominus constituens faceret seu facere posset, si premissis omnibus personaliter interesset, eciam si talia sint, que mandatum exigerent^d magis speciale, promittens insuper dictus constituens mihi notario publico infrascripto vice et nomine omnium et singulorum, quorum interest seu interesse poterit quomodolibet in futurum omnia et singula quecumque per dictum ipsius procuratorem seu substitutos ab eo in premissis acta factave, procurata fuerint, rata, grata atque firma perpetuo habere et tenere dictumque procuratorem vel substitutos ab eo ab omni onere satisdandum relevari necnon iudicio sisti et iudicatum solvi sub omnium bonorum suorum obligacione et ypoteca. Super quibus omnibus [...^e].
Et ego S. etc., quia predicte constitucioni, rathihabicioni et potestatis dacioni aliisque omnibus et singulis premissis, dum sic, ut premittitur, agerentur et fierent, unacum prenominatis testibus presens interfui eaque omnia et singula sic fieri vidi et audivi etc. [...^e]

^atak Kop., pierwotnie zapewne fontem baptismalem

^btak Kop., zamiast econtra

^ctak Kop., zamiast cominato

^dtak Kop., zamiast exigant

^edalszego ciągu brak Kop.

¹Wincenty Czuryło, Czurydło z Bielaw, zob. wyżej, nr 1381/5.

²Wojciech Romanus, zob. wyżej, nr 1399/9.

³Mikołaj z Kalisza, zob. wyżej, nr 1563/5.

Dokument Nr 1605

Gniezno, 20 kwietnia 1443

Arcybiskup gnieźnieński potwierdza zapisy dokonane przez dziekana gnieźnieńskiego Jaśka z Czechla, egzekutora testamentu Mikołaja Kickiego, na rzecz mansjonarzy gnieźnieńskich i transumuje dokumenty wcześniejszych zapisów czynszów.

Or.: Gniezno, AAG, Dypl. Gn. 436. Pergamin ok. 600 x 520 + 100 mm, bardzo zniszczony, z dużymi dziurami w tekście, plamami, pismem wyblakłym. Dziury po sznurach do przywieszenia dwu pieczęci, resztki różowo-zielono-niebieskiego sznura.
Kop.: 1. Kraków, Bibl. PAN, rkps 9176, s. 191-198 (Księga formularzowa, j. w., nr 1381). 2. Gniezno, AAG, ACap. B 717 (Kopiariusz kolegium mansjonarzy gnieźn. z XVIII w.), k. 1-2v, bez zakończenia.

Uw.:Braki w Or. uzupełniono wg Kop. 1.

//^aIn nomine Domini amen. Ad// rei memoriam sempiternam. Ineffabilis divine altitudo prudencie nullis inclusa limitibus recti censura iudicii disposuit, ut humane fragilitatis condicio sibi querat artificio remedium, in quo vigor / fabrice naturalis summi deficit opificis voluntate. Unde et ea eciam, que pro animarum salute et divine laudis ordinantur augmento, literarum et testium annotacione roboramus, ut, quantum phas est, possint perpetuitatem obtinere. Proinde nos Vincencius Dei gracia sancte eclesie Gneznensis archiepiscopus et primas significamus tenore presencium, / quibus expedit universis presentibus et futuris, quod ad nostram accedens presenciam et conspectum venerabilis vir, dominus Johannes de Czechel decanus ecclesie nostre Gneznensis¹, executor testamenti sive ultimi voluntatis olim venerabilis domini Nicolai Kyczka archidiaconi nostre eclesie Gneznensis memorate² exposuit, quomodo et pridem / prefatus bone memorie dominus Nicolaus archidiaconus Gneznensis in extremis huius labentis vite agens, sanus tamen mente, licet langwens corpore, pyetatis et charitatis et sollicitudine ferventi intentus animadvertens, quam sit utile, quamve salubre homini viatori pro rebus transitoriis et caducis bonisque mundanis, que fluunt et refluunt nequeuntque subsistere una sorte, Christi graciam et corone gloriam perhennis promereri ac indeficientes divicias deliciasque adipisci, de bonis suis mobilibus et immobilibus sibique pro condicione humana a Deo creditis et collatis, fecit, disposuit et condidit sue ultime voluntatis irrevocabile testamentum ipsumque dominum Johannem decanum cum ceteris suis collegis in executorem huiusmodi testamenti et fidei commissarium sue ultime voluntatis omnibus modis melioribus, quibus potuit, fecit, creavit, constituit et ordinavit sibique et dictis collegis in solidum huiusmodi derelicta ac legata pro salute anime sue ac ad pyas causas convertenda, danda et disponenda commisit et omnem facultatem dedit. Ad que implenda ipse dominus Johannes decanus se, quantum vires sue extendere possunt, ultronee obtulit et in hunc morem ea, que sue fidei commissa et credita per ipsum dominum Nicolaum testatorem fuere, toto nisu et ingenti desiderio, effectui mancipare cupiens, undecim marcas communis pecunie et numeri Polonicalis annui census per eum in certis bonis hereditariis ac pro certa ipsius domini Nicolai testatoris summa pecuniarum sub condicionibus reempcionis seu tytulo empti et comparati, discretis viris, dominis mansionariis eclesie Gneznensis eorumque universitati tunc coram nobis constitutis dedit, donavit, applicavit, annexuit et appropriavit, per ipsos et eorum communitatem predictam recipiendas, tollendas, levandas et in usus beneplacitos convertendas. Voluit tamen ipse dominus Johannes executor, ut prefati domini mansionarii et eorum universitas beneficiis beneficia super aliis possesione huiusmodi census suscepta et in retribucionem dicte donacionis et annexionis ad decantandum vigilias et missas preficiendum in eclesia Omnium Sanctorum in Summo Gneznensi sita, pro anima prefati domini Nicolai Kyczka suorumque progenitorum sint astricti, ita videlicet, quod singulis Quatuor Temporibus anni novem leccionum vigilias et defunctorum missam ac ecciam singulis diebus dominicis de Sancta Trinitate vel de festo tunc fortasse occurrenti voce sonorosa decantabunt et insuper singulis septimanis die, qua eis videbitur expedire, unam missam mortuorum voce bassa legere per alterum ipsorum disponant temporibus perpetuis duraturis. Adque omnia et singula suprascripta et per prefatum dominum Johannem decanum desiderata et postulata temporibus prescriptis implenda, perficienda, [exequen]da et effectui demandanda, ipsi domini mansionarii se et suam universitatem in conspectu nostro summiserunt et astrinxerunt. Tandem pro maiori cautela et subsistencia premissorum memoratus dominus Johannes decanus exhibuit nobis quatuor privilegia magnificorum dominorum, unum videlicet Dobrogostii Swydwa [de] Schamothuli succamerarii Calisiensis, aliud Sandiwogii de Ostrorog palatini Poznaniensis et duo Andree de Zelechow succamerarii Sandomiriensis, capitaneorum Maioris Polonie generalium, pro tempore successive existencium, in pargameno literis latinis scripta, ipsorum maioribus et minoribus sigillis [intus] et extra de communi cera in pensulis pargameni dependentibus sigillata et roborata, dicti census empcionis, vendicionis et solucionis condiciones in se complectentes. Quorum tenores secuntur in hec verba:
[następuje dok. Dobrogosta Świdwy z Szamotuł z daty: Gniezno, 8 listopada 1431 - zob. KDW IX nr 1271].
Alterius autem privilegii tenor secuntur:
[następuje dok. Sędziwoja z Ostroroga z daty: Gniezno, 23 lutego 1434 - zob. KDW V nr 541].
Tercium itaque privilegium fuit tenoris subsequentis:
[następuje dok. Andrzeja Ciołka z Żelechowa z daty: Gniezno, 12 lutego 1435 - zob. KDW V nr 557].
Tenor vero quarti privilegii talis est:
[następuje dok. Andrzeja Ciołka z Żelechowa z daty: Poznań, 15 listopada 1434 - zob. KDW IX nr I377].
Taliter autem dicta annexione et apropriacione census ac donacione sub condicionibus, [modis, oneri]bus et regulis consumata et perfecta incontinenti prefati domini Johannes decanus, executor et donator ac mansionarii eclesie nostre Gneznensis nobis debita cum instancia ac omni humilitate, devocione supplicarunt, quatinus huiusmodi donacionem admittere, [et annexionem et] apropriacionem incorporare ac privilegia prefata ratificare et confirmare dignaremur. Nos igitur Vincencius archiepiscopus et primas memoratus attendentes, quod sinceritas devotorum tunc potissimum in augmentum et profeccionem deducitur, cum benignitas auctoritatis ordinarie in complendis eorum desideriis prompta et propicia reperitur, de venerabilium fratrum nostrorum prelatorum et canonicorum capituli nostri Gneznensis voluntate et assensu predictas donacionem, annexionem, apropriacionem, oneracionem, submissionem et privilegia in omnibus eorum punctis et clausulis ad supplicacionem dictorum dominorum Johannis decani executoris et mansionariorum peticionem admisimus, incorporavimus, approbavimus, ratificavimus et auctoritate ordinaria confirmamus, admittimus, incorporamus, approbamus et ratificamus presencium per vigorem, decernentes omnia et singula premissa, ordinaciones et voluntates robur habere perpetue firmitatis ac census prescriptos eisdem mansionariis collatos amplius et deipceps eclesiastice subiacere libertati. In cuius rei testimonium nostrum et prefati capituli nostri sigilla presentibus sunt appensa. Datum Gnezne die XX Aprilis anno Domini millesimo quadringentesimo quadragesimo tercio, presentibus venerabilibus fratribus nostris, dominis Thoma de Strzampino sacre theologie proffessore, canonico³, Nicolao de Caliszs decretorum doctoribus⁴, Mathia Drya decano Poznaniensi⁵, Luthcone⁶ et Laskario canonicis nostre Gneznensis⁷ et Slawnik archidiacono Vnyeouiensis ecclesiarum⁸, testibus circa premissa.

^ainicjał wysokości ok. 16 wierszy Or.

¹Jasiek z Czechla, zob. wyżej, nr 1389/8.

²Mikołaj Kicki, zob. wyżej, nr 1447/6.

³Tomasz Strzępiński, zob. wyżej, nr 1388/9.

⁴Mikołaj z Kalisza, zob. wyżej, nr 1563/5.

⁵Maciej Dryja i Jan Lutkowic z Brzezia, zob. wyżej, nr 1391/3, 17.

⁶Maciej Dryja i Jan Lutkowic z Brzezia, zob. wyżej, nr 1391/3, 17.

⁷Andrzej Łaskarz, zob. wyżej, nr 1447/19.

⁸Sławnik, zob. wyżej, nr 1553/29.

Dokument Nr 1606

Gniezno, 24 kwietnia 1443

Arcybiskup gnieźnieński nadaje ostrów w Żninie miastu Żninowi.

Kop.: Gniezno, AAG, ACap. B 6 (Liber privilegiorum capituli Gnesn. z XVI w.), k. 146v-147.
Wyd. ekscerptu: Wizytacje, s. 280.

In nomine Domini amen. Ad rei memoriam sempiternam. Quoniam omnium habere memoriam divinitatis pocius est, quam humanitatis, predecessorum nostrorum provida subtilitas, qui rerum quosque eventus accurato discucionis scrutinio notaverunt, instituit atque sanxit ob suas suorumque successorum facultates utilius ampliandas et possidendas, ut ea, que geruntur in tempore, ne simul cum cursu temporis in oblivionis cadant discrimine literarum munimine et testium robore debeant solidari. Proinde nos Vincencius Dei gracia sancte Gneznensis eclesie archiepiscopus et primas notum facimus, quibus expedit universis presentibus et futuris, qualiter providorum et fidelium nostrorum opidanorum in Znena constanciam, benivolenciam et fidelitatem, quam ad nos nostramque eclesiam Gneznensem flagrante animo gerunt quamque sollicitudinem in muris [k. 147] construendis ac ipso opido ampliando et impingwando habent eo potissimo promoti respectu, quattinus exinde nobis et eclesie nostre meliorem, uberiorem et ampliorem in redditibus valeant facere condicionem considerantes, insulam nostram, wlgariter dictam ostrow iuxta eclesiam parrochialem Sancte Marie extra muros ipsius opidi Znena consistentem¹, ita longe, late, prout in presenciarum extat limitata, prefato opido Znena et ipsius incolis in nomine Domini sub ratihabicione venerabilium fratrum nostrorum capituli Gneznensis duximus annectandam, coniungendam et adunandam annectimus, coniungimus et coadunamus pro hominibus in eadem insula locandis per presentes, volentes et decernentes, ut homines in ipsa insula locati vel in futurum locandi omnibus iuribus, privilegiis, oneribus, libertatibus, immunitatibus, conswetudinibus, quibus ipsum opidum Znena utitur, fruitur et gaudet, utifrui et gaudere valeant atque possint temporibus perpetuo duraturis, que iura, privilegia et immunitates et eorum tenores hic volumus habere sufficienter pro expressis. Damus insuper et concedimus hominibus et incolis in ipsa insula locandis, ut eo liberius structuris et edificiis domorum intendere valeant, libertatem octo annorum a data presencium computandorum, excepta custodia in opido Znena necessaria, ad quam subeundam ipsos presentibus astringimus et obligamus. Qua libertate elapsa, incole ipsius insule sive ostrow pretextu domorum et arearum ipsorum nobis et successoribus nostris de redditibus, censibus, honoribus, oneribus et universis obvencionibus, proventibus singulis annis respondere tenebuntur et sint astricti, eo modo, quo incole vel opidani opidi Znena predicti respondent et persolwnt responde(a)ntque et persolvant in futurum. In quorum omnium fidem et testimonium premissorum nostrum et capituli nostri predicti maiora sigilla presentibus sunt appensa. Actum et datum Gnezne, in generali capitulo, feria quarta proxima post festum sancti Adalberti Martiris et Pontificis gloriosi sub anno nativitatis Domini millesimo quadringentesimo quadragesimo tercio, presentibus ibidem venerabilibus et honorabilibus viris, dominis Predvogio de Grandi preposito², Joanne de Czechel decano³, Joanne de Nyevyesch archidiacono⁴, Joanne de Brzosthkowo cantore⁵, Andrea Myska scolastico⁶, Joanne Furman custode⁷, Joanne cancellario⁸, Jaroslao de Cankolewo⁹, Joanne de Rudzicza¹⁰, Nicolao de Glamboczecz¹¹, Mathia Drya¹², Andrea Jaczkowski¹³, Laskario¹⁴, Stanislao de Bielawy¹⁵, Thoma de (S)trzampyno sacre theologie professore et decretorum doctore¹⁶, Joanne de Brzostkowo¹⁷, Luthkone¹⁸, Joanne Falonis¹⁹, Nicolao de Nyewyesch²⁰, Jacobo de Dambno²¹ et Jarando²² prelatis et canonicis eclesie nostre prefate, tunc capitulariter congregatis. Transivit per manus (Johannis^a) Pauli cancellarii⁸.

^abrak Kop.

¹Żnin leży na przesmyku pomiędzy Jeziorami Dużym a Małym Żnińskim. O części tego przesmyku zapewne mowa, acz nie można wykluczyć, że chodzi tu o jakieś wyniesienie na terenie Żnina.

²Przedwój z Grądów, zob. wyżej, nr 1435/1.

³Jasiek z Czechla, zob. wyżej, nr 1407/5.

⁴Jan z Niewiesza, zob. wyżej, nr 1435/2.

⁵Jan z Brzostkowa, zob. wyżej, nr 1407/5.

⁶Andrzej Myszka z Nieprześni, zob. wyżej, nr 1457/8.

⁷Jan Furman, zob. wyżej, nr 1389/20.

⁸Jan syn Pawła z Kozichbród zob. wyżej, nr 1407/6.

⁹Jarosław z Kąkolewa, zob. wyżej, nr 1389/6.

¹⁰Jan z Rudzicy, zob. wyżej, nr 1455/12.

¹¹Mikołaj z Głęboczka i Maciej Dryja, zob. wyżej, nr 1391/4, 3.

¹²Mikołaj z Głęboczka i Maciej Dryja, zob. wyżej, nr 1391/4, 3.

¹³Andrzej z Jackowa, zob. wyżej, nr 1455/14.

¹⁴Andrzej Łaskarz, zob. wyżej, nr1447/19.

¹⁵Stanisław z Bielaw, zob. wyżej, nr 1455/21.

¹⁶Tomasz ze Strzępinia, zob. wyżej, nr 1388/9.

¹⁷Jan z Brzostkowa młodszy (nepos), zob. wyżej, nr 1455/19.

¹⁸Jan Lutkowic z Brzezia, zob. wyżej, nr 1389/17.

¹⁹Jan syn Chwała z Grądów, zob. wyżej, nr 1435/6.

²⁰Mikołaj z Niewiesza, zob. wyżej, nr 1389/9.

²¹Jakub Kot z Dębna, zob. wyżej, nr 1496/8.

²²Jarand z Niewiesza kanonik gnieźn. 1443-51, oficjał 1450 (Kor. II s. 187, III s. 97).

Dokument Nr 1607

Gniezno, 4 maja 1443

Arcybiskup gnieźnieński ustanawia Mikołaja z Kalisza swym wikariuszem generalnym i oficjałem gnieźnieńskim.

Kop.: Kraków, Bibl. PAN, rkps 9175 (Księga formularzowa, j. w., nr 1381), s. 207-209. Tytuł: Instrumentum creandi officialem (XV w.). Autenticum pro officiali (XV/XVI w.).

Vincencius Dei gracia sancte ecclesie Gneznensis archiepiscopus et primas venerabili fratri nostro, magistro Nicolao de Calisch decretorum doctori, lectori iuris canonici in ecclesia nostra Gneznensi prefata¹, in Christo dilecto, salutem et fraternam in Domino caritatem. Cum ea, que ad nostrum spectant officium et iurisdiccionem ecclesiasticam concer(n)unt, interdum exequi personaliter non valemus propter varia et ardua incumbencia nostre Gneznensis ecclesie ac Rei Publice negocia, cuius curam, licet immeriti, gerimus pastoralem, que sepenumero temporum modernorum in valescente malicia in suis libertatibus turbatur. Ad obviandum igitur incomodis, opportet nos pro vigili cura intendere, et ab ecclesia et diocesi nostris, ut eisdem comoda percurremus, absentari et ut officio nostro pastorali et ecclesie nostre interim honor debitus et obsequiorum qualitas deserviat opportuna. De legalitate, industria et sufficiencia vestris plurimum in Domino confidentes, vos archiepiscopatus nostri Gneznensis in spiritualibus vicarium et officialem nostrum fecimus, constituimus, creamus et tenore presencium facimus, constituimus, creamus et ordinamus. Venerabilem fratrem nostrum, dominum Predwogium de Grandi prepositum ecclesie nostre memorate², ab huiusmodi officio vicariatus et officialatus alias per nos constitutum ex certis causis animum nostrum moventibus supportamus, revocamus et ammonemus. Damus quoque et concedimus vobis plenam facultatem et omnimodam potestatem de omnibus et singulis, tam civilibus, quam criminalibus necnon matrimonialibus, ac spiritualibus et secularibus sive temporalibus causis ad forum nostrum de iure vel conswetudine spectantibus et pertinentibus, inter quascunque personas ecclesiasticas sive spirituales necnon eciam seculares cuiuscunque dignitatis, status, gradus, condicionis et preeminencie fuerint, motis et movendis, civiliter et criminaliter cognoscendi et iudicandi, et illas, que aut ex speciali nostra comissione aut ex vi generalis concessionis coram prefato domino Predwogio pendent indecise, ab eo statu et puncto, in quo dimisse sunt pendentque indecise, resumendi, tractandi et audiendi, terminos iudiciarios in ipsis causis et aliis quibuscunque, servatis, servandis conservandi et tenendi, sentencias, tam interlocutorias, quam diffinitivas aliasve pronu(n)cciaciones ferendi, promulgandi et pronu(n)cciandi, causas eciam appellacionis et appellacionum ad nos et sedem nostram metropoliticam undecumque ex diocesibus suffraganeorum nostrorum interposite [s. 208] et interpositarum cum toto negocio principali in forma iuris decidendi, terminandi et per sentenciam sopiendi. Ipsasque sentencias per vos aut surrogatum vestrum latas et promulgatas exequendi debiteque execucioni demandandi, contra facinorosos et rebelles animadvertendi et procedendi, de criminibus et sceleribus ac excessibus citandi, condempnandi, puniendi et mulctandi ac detinendi et incarcerandi necnon perpetuo vel ad tempus ab officio suspendendi et beneficiis privandi ac ad ipsa beneficia et ad alia quecunque in civitate et diocesi nostra Gneznensi consistencia cridas cum comendis decernendi, dandi et de vocibus iuris patronatus simpliciter et de plano ac cum cognicione iudiciaria audiendi et fine debito terminandi, visitandi, quoque et excessus clericorum et laycorum, cuiuscumque status et condicionis extiterint, corrigendi, puniendi, condempnandi et in perpetuum, vel ut premissum est, ad tempore^a suspendendi, interdicendi et removendi ac penam carceris et alyas penas, quas sacre canones permittunt, prout expedire videritis, alfligendo necnon super votis et aliis casibus a iure concessis cum subditis nominando, dyocesis sed^b et provincie nostre dispensandi, confessiones audiendi, confessores sive penitenciarios deputandi et removendi, que ad forum ecclesiasticum et cognicionem iurisdicionis nostre spectare noscuntur, eciam si ultra casus predictos mandatum exigant speciale exercere et facere plenarie valeatis. Volumus eciam, ut universis subditis nostris, tam clericis, quam laicis, tenore presencium districte mandamus, quatinus vobis in premissis et aliis, que nostrum honorem et officium spiritualis vicarie contingunt, plene portant et intendant, processus aut quoscunque necessarios, ut puta monicionis et execucionis sentencias in se continentes contra quascunque personas, tam ecclesiasticas, quam seculares, tam rebelles, quam contumaces, quam eciam si se de bonis et de decimis, tam mense nostre archiepiscopalis, tam eciam et aliorum, quarumcunque personarum ecclesiasticarum illicite et temerarie ingerentes, emittendi et promulgandi, et easdem aggravandi et reaggravandi ac ipsos ab huiusmodi excommunicacionis sentenciis et aliis censuris simpliciter et ad cautelam satisfaccione habita absolvendi ac interdictum ecclesiasticum, tam vigore statutorum provincionalium, quam synodalium propter violacionem emunitatum sacrorum locorum et violentam in clericos ordinatos manum iniecionem seu captivitatem personarum ecclesiasticarum et alias ob strepitum censure ecclesiastice, in loca quecunque et personas, in quibus talia patrata fuerint, ferendi et ponendi [s. 209] ipsumque interdictum satisfaccione recepta seu habita ad cautelam simpliciter seu ad tempore tollendi et relaxandi alioquando, processus, quos feceritis et sentencias, quas rite promulgaveritis in rebelles, ratas, gratas habebimus et faciemus auctore Domino usque ad satisfaccionem condignam inviolabiliter observari. Reservamus aut(em) nobis omnium et singulorum dignitatum, personatuum et beneficiorum quorumcunque collacionem, provisionem, institucionem, confirmacionem et omnimodam disposicionem seu eciam literarum dimissorialium pro ordinibus sacris suscipiendis extra nostram diocesim concessionem, sed omnia huiusmodi ad nos referenda et remittenda volumus, et generaliter omnia et singula faciendi et exercendi, que officium vicariatus et officiolatus principaliter concernunt et que in premissis et aliis omnibus necessaria fuerint vel quomodolibet opportuna. In quorum omnium fidem et testimonium premissorum presentes nostras literas per nostrum notarium infrascriptum scribi et publicari mandavimus nostrique sigilli iussimus appensione comuniri. Actum et datum Gnezne die quarta mensis Maii anno a nativitate Domini M^o CCCC^o XL^o III, indicione sexta, hora terciarum vel quasi³, presentibus ibidem honorabilibus viris, dominis Martino de Twardowo canonico Wyel(unensi)⁴, Nicolao Jardanowsky⁵, Vincencio de Nichi^a herede⁶ et aliis pluribus, testibus circa premissa.
Et ego Nicolaus Stanislai de Kelkowicze clericus Crac(ouiensis) diocesis, publicus imperiali auctoritate ac reverendissimi in Christo patris, domini Vincencii archiepiscopi et primatis notarius⁷, quia predictis constitucioni, auctoritatis concessioni, actioni et exerticioni^c, ratificacioni potestatisque et facultatis plenarie dacioni aliisque omnibus et singulis, dum sic, ut premittitur, agerentur et fierent, unacum prenominatis testibus presens interfui eaque sic fieri vidi et audivi, ideo presens publicum instrumentum manu mea scripsi et publicavi, signo et nomine meis unacum appensione sigilli prefati reverendissimi patris, domini archiepiscopi de ipsius mandato consign@n@do communivi, rogatus et requisitus in fidem et testimonium premissorum.

^atak Kop.

^bw or. zapewne sedem

^codczyt niepewny

¹Mikołaj z Kalisza, zob. wyżej, nr 1563/5.

²Przedwój z Grądów, zob. wyżej, nr 1435/1.

³Brak innego potwierdzenia pobytu arcybiskupa w Gnieźnie 4 maja, mógł jednak tam przebywać w drodze z Mogilna (30 kwietnia) do Grzegorzewa pod Kołem (10 maja).

⁴Zapewne chodzi tu o Marcina z Tarnowa, zob. o nim wyżej, nr 1480/6.

⁵Jardanowice (dziś Wiardunki) par. Rogoźno. Mikołaj wyst. też ok. 1446 (SHGPoz. II s. 27).

⁶Mchy, wieś par. na pd. od Książa Wlkp. Wincenty Furman (wyst. 1417-47) był bliskim krewnym arcybiskupa (SHGPoz. III).

⁷Mikołaj z Kiełkowic, zob. wyżej, nr 1404/10.

Dokument Nr 1608

Waradyn, 8 maja 1443?

Król Władysław III rozciąga na nabytą przez miasto Śrem wieś Zbrudzewo jurysdykcję prawa magdeburskiego.

Reg.: 1. Warszawa, AGAD, Archiwum Publiczne Potockich, rkps 304, k. 23; 2. Poznań, Bibl. Racz., rkps 85, k. 28 (późne odpisy tomu rewizji listów wlkp. z okazji lustracji 1564/65).

Uw.:O dacie zob. niżej, przypis 1.

Cisz miesczanie srzemscy ukazali list krola Władysława de data et actu Varadini feria quarta proxima ante festum sanctae Sophiae anno Domini 1443^tio¹, ktorym tymże inkorporował wieś Zbudzow² y przeniosł do jeich prawa maydeburskiego^a, ktorego oni używają, tak jako w swych granicach ograniczona iest, ktorej są zawsze do czasow niniejszych w spokojnym używaniu, ktore kupili od szlachetnego Dobesława de Jankowice haeredis, podsędka kaliskiego³ za konsensem krola Władysława anno Domini 1424^to⁴.

^amagdeburskiego Reg. 2

¹Wielki Waradyn (Oradea Mare) w Siedmiogrodzie. Data dzienna budzi jednak wątpliwości: w 1443 r. dzień św. Zofii wypadał w środę, data niniejszego dok. brzmieć więc musiałaby: 8 maja. Tego dnia (i jeszcze 11 maja) król był w Debreczynie (ZDM VIII nr 2455-2458 - kancelaria datowała wtedy dokumenty świętami św. Floriana i św. Stanisława). W Waradynie król pojawił się 14 maja: we wtorek przed św. Zofią (ib. nr 2459) i był tam jeszcze 22 maja: w środę po św. Zofii (ib. nr 2460).

²Zbrudzewo par. Śrem (Koz. 3 s. 465), na pn.-wsch. od Śremu.

³Dobiesław z Jankowa Dolnego wyst. od 1393, podsędkiem kal. był 1419-30, zm. 1430 (Spisy wlkp.).

⁴Akty kupna i konsensu nie znane.

Dokument Nr 1609

Kalisz, 10 maja 1443

Władze miasta Kalisza zaświadczają, że Katarzyna wdowa po mieszczaninie kaliskim Mikołaju Kranchu zapisała czynsz Stanisławowi altaryście w kolegiacie NMPanny w Kaliszu.

Kop.: Kraków, Bibl. PAN, rkps 9175 (Księga formularzowa, j. w., nr 1381), s. 796-797. Wpis w transumpcie arcybiskupa gnieźnieńskiego Wincentego Kota z daty: Uniejów, 23 lipca 1445.

Nos consules civitatis Kalisiensis Maczuda preconsul¹, Albertus pellifex², Henricus Kothlinsky³, Janussius Keseling rasor⁴, Jaschko Broda⁵ et Swanthko^a Bemadsky⁶ recognoscimus tenore presencium, quibus expedit universis, quod in presencia scabinorum nostre civitatis subscriptorum, puta Nicolai Renisch⁷, Jacobi [s. 797] Brlok⁸, Jacussii Slothowlosch⁹, Pytraszhconis Seyboth¹⁰, Nicolai Kocz¹¹, Thome pellificis¹² et Sandziwogii institoris¹³ coram Nicolao Weys sellatore, advocato¹⁴, constituta personaliter in bannitho iudicio virtuosa domina Katherina relicta Nicolai olim Cranch¹⁵ libera voluntate, iuste^a vendicionis et empcionis titulo precedente, resignavit rite racionabiliterque unam marcam annui census monethe communis super instita sua penes institam Johannis Renis¹⁶ murata et super omnibus bonis suis solvendam atque dandam annis singulis in festo beati Martini Episcopi [11 XI] honorabili viro, domino Stanislao arcium baccalaureo pro altari erigendo in honorem Beatissime Virginis Presentacionis et sanctarum Virginum Dorothee, Barbare, Katherine, Appolonie, Ottilie in ecclesia collegiata Beate Marie Virginis in Calis¹⁷ modo reempcionis de anno ad annum tamdiu, quousque predicta domina Katherina aut ipsius successores legittimi eundem censum unius marce consimilibus quindecim marcis peccunie melioris Regni Polonie duntaxat reemendum, censu tamen persesso secundum compotum temporis primitus integraliter persoluto, tali tamen condicione interiecta, ut dum domina Katherina predicta eundem censum reemere voluerit, extunc in spacio medii anni domino Stanislao predicto voluntatem reempcionis pro perquirendo loco simili significare debebit. In cuius rei testimonium civitatis nostre predictorumque scabinorum sigilla presentibus sunt appensa. Actum et datum in Calis feria sexta in die beatorum Gordiani et Epimachi Martirum anno Domini M^o CCCC^o XLIII^o, per manus Stanislai notarii¹⁸ etc.

^atak Kop.

¹Maczuda (Maciej), Wojciech kuśnierz, Henryk Kotliński, Janusz Keseling, zob. wyżej, nr 1413/2, 4, 1, 3.

²Maczuda (Maciej), Wojciech kuśnierz, Henryk Kotliński, Janusz Keseling, zob. wyżej, nr 1413/2, 4, 1, 3.

³Maczuda (Maciej), Wojciech kuśnierz, Henryk Kotliński, Janusz Keseling, zob. wyżej, nr 1413/2, 4, 1, 3.

⁴Maczuda (Maciej), Wojciech kuśnierz, Henryk Kotliński, Janusz Keseling, zob. wyżej, nr 1413/2, 4, 1, 3.

⁵Jasiek Broda słodownik i rajca kal. 1433/34, 1434/35, 1442/43, 1444/45 (GKal. s. 35 i tutaj).

⁶Święszek Biernacki z Biernatek, Biernacic, par. Zborów, na pn.-wsch. od Kalisza, z drobnej szlachty podkaliskiej, wyst. jako mieszczanin w Kaliszu jeszcze 1450 (K. Tymieniecki w Miesięczniku Heraldycznym XV, 1936, s. 150-151, 180).

⁷Mikołaj Renis ławnik kal. bliżej nie znany, najpewniej syn Jana Renisa rajcy i burmistrza 1408-27, brat duchownych Andrzeja i Stanisława (GKal. s. 36).

⁸Jan Brlok był ławnikiem kal. także w kadencji 1444/45 (ib. s. 35).

⁹Jan Złotowłos słodownik, starszy cechu 1434, częsty ławnik kal. w l. 1433/34-1450/51, wójt 1440/41 (ib.).

¹⁰Piotr, Pietrasz, Seibot mieszczanin kal. z ul. Długiej, wielokrotny ławnik kal. 1428-50 (ib. s. 38).

¹¹Mikołaj Kocz ławnik kal. 1425/26, 1429/30, 1434/35, 1442/43, wójt 1443/44 (ib. s. 37).

¹²Najpewniej Tomasz z Gniezna kuśnierz, potem rajca kal. 1448 n. (ib. s. 38).

¹³Sędziwój kramarz, zob. uwagi wyżej, nr 1413/6.

¹⁴Mikołaj Weis siodlarz, rajca, ławnik i wójt kal. 1427-1443/44 (ib. s. 37).

¹⁵Mikołaj Kranch i wdowa po nim Katarzyna, zob. wyżej, nr 1519/3.

¹⁶Nie wiemy czy chodzi o młodego Jana Renisa, czy tylko o kram Renisa seniora.

¹⁷Stanisław syn Michała z Kalisza, student UJ 1436, wypromowany w Krakowie na bakałarza 1441, wyst. także 1444 (niżej, nr 1671/2 i 1693/3).

¹⁸Stanisław nie zidentyfikowany, może to już czynny potem w Kaliszu Stanisław Renis (wyżej, przypis 7).

Dokument Nr 1610

Kalisz, 10 maja 1443

Władze miasta Kalisza zaświadczają, że mieszczanin kaliski Maciej Zewinage zapisał czynsz Stanisławowi altaryście w kolegiacie NMPanny w Kaliszu.

Kop. jak dok. poprzedni, s. 797-798, w takimż transumpcie.

Nos consules civitatis Calisiensis¹ Maczuda preconsul, Albertus pellifex, Henricus Kothlinsky, Janussius Keseling rasor, Jaschko Broda et Swanthko^a Bernadsky tenore presencium publice recognoscimus universis, quod in presencia scabinorum nostre civitatis subscriptorum, puta Nicolai Runysch^a, Jacobi Brlok, Jacussii Slothowlosz, Pyetraskoconi^a Zeyboth, Nicolai Kocz, Thome pellificis et Sandiwogii institoris [s. 798] coram Nicolao Weys sellatore, advocato¹, constitutus personaliter in bannitho iudicio providus Mathias Zewinaga² libera voluntate, iusto vendicionis et empcionis titulo precedente, resignavit rite racionabiliterque unam marcam census annui, monete bone communis, super domo sua aciali ex opposito Pytrasconis in platea Wrat(islauiensi) sita³, solvendam atque dandam annis singulis in festo beati Mathie Apostoli [24 II] honorabili viro, domino Stanislao arcium liberalium baccalaureo, pro altari errigendo in honore Beatissime Marie Virginis Presentacionis et sanctarum Dorothee, Barbare, Katherine, Margarethe, Appolonie, Agnetis, Ottilie Virginum in ecclesia collegiata Beate Marie Virginis in Calis⁴ de anno ad annum tamdiu, quousque predictus Mathias aut ipsius successores legittimi eundem censum unius marce predictum consimilibus quindecim marcis pecunie melioris Regni Polonie receptum duxerint^b reemendum, censu tamen persesso secundum compotum temporis integraliter persoluto, dum autem idem census reemi debuerit, extunc idem Mathias predictus domino Stanislao medium annum ante voluntatem reempcionis manifestare debebit, u talius census in locis certis tempestive, prout poterit perquiri et comparari. In cuius rei testimonium civitatis nostre predictorumque scabinorum sigilla presentibus sunt appensa. Actum et datum in Calis feria sexta ante diem beate Zophie proxima anno Domini millesimo CCCC^o XL tercio.

^atak Kop.

^btak Kop., por. jednak wyżej, nr 1609 i niżej, nr 1633, gdzie w tym miejscu duntaxat

¹Rajcy kal. kadencji 1442/43 objaśnieni w poprzednim dok.

²Maciej Zewinage od jesieni 1443 wyst. jako ławnik kal. (niżej, nr 1633/13, 1635/1; GKal. s. 36).

³Pietrasz nie zidentyfikowany.

⁴Stanisław objaśniony w poprzednim dok., przypis 17.

Dokument Nr 1611

Waradyn, 14 maja 1443

Król Władysław III zapisuje Janowi Piwońskiemu 200 grzywien na Russowie.

Odpis: Kraków, Bibl. Czart., rkps 17 (Teki Naruszewicza), s. 693-694 (wg Or. z Archiwum Koronnego).

Vladislaus Dei gratia Poloniae, Hungariae, Dalmatiae, Croaciae etc. rex Lithuaniaeque princeps supremus et haeres Russiae etc. significamus tenore praesentium, quibus expedit universis, quod nos consideratis fidelibus servidis et purae fidei praestantius^a generosi Johannis Pywonski familiaris nostri dilecti fidelis¹, quibus maiestati nostrae circa prosecutionem negotiorum nostrorum huius inclyti Regni nostri Hungariae, cum suis impensis et apparatibus complacuit et adhuc aucto sue fidelitatis studio poterit praestantius complacere in futurum, horum intuitu volentes ipsum gratia nostra speciali amplecti et ad huiusmodi obsequia nostra decetero facere promptiorem, sibi in et super villa nostra Russowo in terra Maioris Poloniae et districtu Kalissiensi sita², prout in suis metis et granitiebus longe lateque et circumferentialiter limitata existit et distincta, ducentas marcas monetae et numeri Polonicalium communium, videlicet quadraginta octo grossos in quamlibet marcam computando, dedimus, donavimus damusque, inscribimus et largimur gratiose per praesentes, per ipsum et suos liberos, cum omnibus et singulis praefatae [s. 694] villae utilitatibus, fructibus, censibus, redditibus, proventibus, agris, pratis, campis, silvis, mericis, borris, gaiis, pascuis, sarreptis, indaginibus, nemoribus, fluminibus, lacubus, piscinis, piscaturis, stangnis, paludibus, rivulis, torrentibus, aquis et earum decursibus, molendinis, emolumentis, venationibus, aucupationibus, mellificiis et aliis obventionibus, generaliter universis quibuscunque dicantur nominibus, ad praefatam villam ab antiquo et quomodolibet pertinentibus, habendum, tenendum, regendum, utifruendum et pacifice possidendum, ita diu, quousque per nos vel successores nostros legittimos sibi vel suis successoribus legitimis praefatae ducentae marcae monetae et numeri praedictorum simul cum aliis pecuniis caeteris literis nostris aut olim genitoris nostri super eisdem bonis nostris inscriptis ex integro persolvantur, quibus integraliter persolutis, extunc praefatae villae possessio ad nos et successores nostros legittimos revertetur pleno iure. Stationibus tamen nostris et iuribus solitis et consuetis in omnibus semper salvis. Harum quibus sigillum nostrum appensum est testimonio literarum. Datum in Waradino feria tertia post festum sancti Stanislai Pontificis gloriosi anno Domini 1443³.
Relatio magnifici Petri de Szczekoczyn Regni Poloniae vicecancellarii⁴.

^atak Odpis, w Or. zapewne prestancia lub prestanciis

¹Jan Piwoński, zob. wyżej, nr 1426/9.

²Russów, zob. wyżej, nr 1522/2.

³O pobycie króla w Waradynie, zob. wyżej, dok. nr 1608.

⁴Piotr Woda ze Szczekocin, zob. wyżej, nr 1462/13.

Dokument Nr 1612

Gniezno, 24 maja 1443

Pozew sądu oficjała gnieźnieńskiego dla Magdaleny z Koźminka i Jana z Popowa.

Kop.: Gniezno, AAG, Acta consistorii A 24, k. 66a. Wpis w maju 1443 (luźna kartka wklejona do księgi).

Nicolaus de Calis decretorum doctor vicariusque in spiritualibus et officialis sancte ecclesie Gneznensis generalis¹ discretis viris, vicariis in Popowo² et presentibus requirendis, salutem in Domino. Mandamus vobis in virtute sancte obediencie et sub excommunicacionis pena, quatenus uno edicto pro tribus et peremptoriis personaliter accedentes, citetis Magdalenam de Coszmynecz³ et Johannem de Popowo² laicos, quos presentibus nos citemus, ut coram nobis Gnezne feria quarta proxima post nunc instans festum Ascensionis Domini [5 VI 1443] in domo nostre habitacionis hora terciarum legittime compareant ad instanciam discreti Stanislai in Popowo vicarii² pro et super quibusdam certis iniuriis alias ad quevis obediencie iudicialiter responsuri. Datum Gnezne die Veneris vicesima quarta mensis Maii anno Domini M^o CCCC^o XL^mo tercio, nostro officialatus sub sigillo.

¹Mikołaj z Kalisza, zob. wyżej, nr 1563/5.

²Popowo Kościelne, wieś par. na pn.-wsch. od Skoków (Koz. 5 s. 185). Jan, nie wiemy czy ident. z Janem 1462 (Kor. I/2 s. 162). Wikariusz skądinąd nie znany.

³Koźminek, miasto w powiecie kal., na pn.-wsch. od Kalisza. Magdalena nie zidentyfikowana.

Dokument Nr 1613

Buda, 10 czerwca 1443

Król Władysław III zakazuje pobierania ceł od mieszczan poznańskich.

Kop.: 1. Warszawa, AGAD, Metryka koronna, t. 37, k. 73v-74. Wpis w transumpcie króla Zygmunta z daty: Toruń, 3 marca 1521. Tytuł: Emporium civitatis Poznaniensis; 2. Tamże, t. 59, k. 3v-4. Wpis w transumpcie tegoż króla z daty: Kraków, 4 lipca 1539. Tytuł: Confirmatio privilegiorum et iurium civitatis Poznaniensis de non solvendis foralibus et theloneo antiquo concessorum.
Wyd.: 1. Raczyński, Kodex, s. 129; 2. Wuttke, s. 58.
Reg.: 1. MRPS IV, suppl. nr 784 (wg Kop. 1); 2. Tamże, nr 785 (wg Kop. 2).

Wladislaus Dei gracia Hungarie, Polonie, Dalmacie, Croacie etc. rex, universis et singulis palatinis, castellanis, capitaneis, tenutariis, burgrabiis, procuratoribus, viceprocuratoribus, magistris civium, consulibus civitatum et opidorum^a, teloneatoribus^b, viarum custodibus et arrestatoribus^c per terras Maioris Polonie, videlicet Siradie, Lancicie, Cuiauie presentibus requirendis, fidelibus nostris dilectis, graciam nostram et favorem. Fideles nostri dilecti! Ex quo cives nostri Posnanienses per omne Regnum nostrum Polonie a rebus et mercibus eorum^d thelonea hactenus solvere non fuerunt consueti, eapropter mandamus vobis et vestrum cuilibet in terris iam dictis, quatinus^e iuxta prescripte consuetudinis observanciam ab eisdem civibus Posnaniensibus telonea^f, ut premisimus, nullo modo exigatis, gracie nostre sub obtentu. Aliter non facturi. Datum Bude feria secunda ipsa festi Pentecostes anno Do[k. 4]mini millesimo quadringentesimo quadragesimo tercio¹.
Ad relacionem magnifici Petri de Sczekoczin [k. 74] Regni Polonie vicecancellarii².

^aoppidorum Kop. 2

^btheloneatoribus Kop. 2

^carestatoribus Kop. 1

^dipsorum Kop. 2

^equattinus Kop. 2

^fthelonea Kop. 2

¹Data zgodna z itinerarium króla.

²Piotr Woda ze Szczekocin, zob. wyżej, nr 1462/13.

Dokument Nr 1614

Buda, 11 czerwca 1443

Król Władysław III widymuje potwierdzenie przywileju lokacyjnego miasta Poznania.

Or.: Poznań, WAP, Akta m. Poznania D 1. Pergamin 565 x 537 + 124 mm. Drobne dziurki, plamy, na złożeniach pismo wytarte. Niebieski sznur po przywieszeniu pieczęci. Na odwrocie bardzo liczne późne streszczenia.

[Dok. Władysława Łokietka z daty: 1298 (KDW II nr 775), potwierdzający i publikujący przywilej książąt wielkopolskich Przemysła I i Bolesława Pobożnego z daty: Poznań, 1253 (KDW I nr 321)¹].

Datum Bude feria tercia ipsa festi Penthecostes anno Domini millesimo quadringentesimo quadragesimo tercio².
Ad mandatum domini regis magnificus Petrus de Szczecoczini Regni Polonie vicecancellarius³.

¹Zawarty w niniejszym dok. przekaz dokumentu lokacyjnego miasta Poznania stanowi najstarszą jego wersję zachowaną do dziś w postaci dyplomu. Nie był dotąd badany stosunek tekstu niniejszego przekazu do innych, przetrwałych w kopiariuszach miejskich.

²Data zgodna z itinerarium króla.

³Piotr Woda ze Szczekocin, zob. wyżej, nr 1462/13.

Dokument Nr 1615

Buda, 11 czerwca 1443

Król Władysław III zezwala miastu Poznaniowi na budowę domów na gruntach miejskich w obrębie murów i poza murami, szczególnie za Garbarami.

Or.: Poznań, WAP, Akta m. Poznania D 451. Pergamin 380 x 207 + 89-95 mm. Na pasku pergaminowym mała pieczęć wystawcy (jak Gumowski, Pieczęcie, nr 24) w czerwonym wosku. Na odwrocie późne notatki o treści.
Reg.: KDW V nr 704 (wg Or.).

//Wl//adislaus Dei gracia Hungarie, Polonie, Dalmacie, Croacie etc. rex Litwanieque princeps supremus et heres Russie etc. signi/ficamus tenore presencium, quibus expedit universis, presentibus et futuris presencium noticiam habituris, quomodo maiestati nostre ex parte civium / urbis nostre Poznaniensis querulose expositum est, quod comodum et fructus pretacte civitatis nostre Poznaniensis peioraretur et tota civitas depau/peraretur, et omnes thesauri nostri ex eandem civitate celsitudini nostre provenire debentes penitus decrescerent et exinde pro parte eorundem civium nobis oblata fuit peticio, que continebat, quatinus maiestas nostra libertatem in cunctis locis ad pretactam civitatem proprie et ab antiquo pertinentibus intra totum civitatis ambitum et extra in suburbiis et super fluvio Wartha vocato preter et circumquaque muros civitatis antedicte fluente domos et quecunque edificia pro inhabitacione hominum quorumcunque honestorum conveniencia edificandi et construendi. Cui supplicationi nos ex parte ipsorum civium oblate benigniter acclinati, dictam libertatem graciose largiri consensimus et auctoritatem ad premissa facienda favorose dedimus, et tenore presencium damus, concedimus, donamus, indulgemus, inscribimus et largimur graciose, ut sint liberi et patentes prefati cives, pro melioritate et comodo urbis nostre per sepedicte et thesaurorum nostrorum copiosiori et famosiori accremento, in omnibus et singulis locis ad prenominatum civitatem nostram Poznaniensem proprie et ab antiquo spectantibus qualitercumque longis, latis et difusis intra et extra civitatem existentibus, signanter tamen in prato alias na blonyv civili post cerdones aliter za garbari iacente¹ cum labore in eodem prato iam inchoato et libere terminaturo. In cuius rei testimonium et confirmacionem sigillum nostrum presentibus est subappensum. Datum Bude feria tercia ipsa festi Penthecostes anno Domini millesimo quadringentesimo quadragesimo tercio².
Dominus rex per magnificum Petrum de Szczecoczini Regni Polonie vicecancellarii^a³.

^atak Or, zamiast vicecancellarium

¹Tj. błonia na wsch. od Garbar w Poznaniu, późniejsza Nowa Grobla.

²Zob. dok. poprzedni.

³Zob. dok. poprzedni.

Dokument Nr 1616

Buda, 11 czerwca 1443

Król Władysław III zezwala miastu Poznaniowi na wykup landwójtostwa poznańskiego i zapisuje na nim 50 grzywien.

Or.: Poznań, WAP, Akta m. Poznania D 303. Pergamin 383 x 185 + 79 mm. Na pasku pergaminowym mała pieczęć wystawcy w czerwonym wosku (jak Gumowski, Pieczęcie, nr 24), dobrze zachowana. Na odwrocie późne streszczenia.

Fot. Or.: Dziesięć wieków Poznania, t. I, Poznań 1956, il. 35.

Reg.: KDW V nr 705 (wg Or.).

//Wl//adislaus Dei gracia Hungarie, Polonie, Dalmacie, Croacie etc. rex Litwanieque princeps supremus et heres Russie etc. / significamus tenore presencium, quibus expedit universis, presentibus et futuris presencium noticiam habituris, quomodo recensentes in mente nostra / fidelitatem et fervide voluntatis constanciam prudentium famosorumque proconsulis, consulum et tocius urbis nostre Poznaniensis civium, qui/bus mediantibus ipsi se ipsos celsitudini nostre, velut plene cognovimus, a diu usque in presens non cessarunt offerre paratos ad gratum auctaque^a fidei eorum assiduitate affectuosius fervenciusque se nobis ad servicia nostra et civitatum nostrarum melioramenta dilatanda celeris reddent et offerent in futurum. Ut igitur ob rem eandem singulari gracie nostre favorisque prerogativa nostrorum se agnoscere queant solatos et ex post ad voluntates benigne nostre maiestatis ac ad emendam pretacte nostre civitatis augmentacionem quoque thesaurorum nostrorum copiositatis efficiantur paraciores intendantque diligenciores, ipsis iam pro augendis civitatis prescripte melioraminibus atque comodis viceadvocaciam Poznaniensem maiestatem nostram legittime concernentem restituimus de manibus et possessione moderni tenutarii redimere indulsimus. Insuper et eisdem racione premissorum super iam fata viceadvocacia alias na lanthwoythowsthwye¹ quinquaginta marcas monete currentis in terris Maioris Polonie, scilicet quadraginta et octo grossos in quamlibet marcam solite computando, dedimus, donamus, inscripsimus et per presencium tenorem damus, donamus, assignamus, inscribimus et largimur graciose, per ipsos cives predictos aliosque pro tempore successuros in dictis quinquaginta marcis monete et numeri predictorum, cum omni iure, dominio, proprietate, utilitate, libertate et securitate habendam, tenendam, regendam, utifruendam et pacifice possidendam tamdiu, quousque per nos aut per successores nostros ipsis civibus vel aliis pro tempore existentibus dicte quinquaginta marce fuerint plenarie persolute et presertim ad voluntatem nostram, que quinquaginta marce monete numerique iam dictorum dum sic, ut prefertur, extiterint persolute, sepefate viceadvo(ca)cie possessio ad nos et ad successores nostros pleno redibit iure. In cuius rei fidem et testimonium sigillum nostrum presentibus est subappensum. Datum Bude feria tercia ipsa festi Penthecostes anno Domini millesimo quadringentesimo quadragesimo tercio².
Dominus rex per magnificum Petrum de Szczecoczini Regni Polonie vicecancellarium³.

^atak Kop., zamiast aucteque

¹Urząd poznańskiego landwójta (viceadvocatus) w XV w. właściwie nie znany; później oznaczał przewodniczącego ławy sądowej we wsiach miejskich. Nie słychać też o tenutariuszach tego urzędu w tym czasie, por. jednak niżej, dok. nr 1652.

²Zob. dok. poprzedni.

³Zob. dok. poprzedni.

Dokument Nr 1617

Buda, 13 czerwca 1443

Król Władysław III zakazuje pobierania ceł od mieszczan kaliskich.

Or.: Warszawa, AGAD, dok. perg. 6634. Pergamin 240 x 196 mm. Ślad po wyciśniętej czerwonej pieczęci lakowej o średnicy ok. 30 mm. Na odwrocie późne informacje o treści i sygnatury.
Wyd.: Rocznik Kaliski 6, 1973, s. 292 (wg Or., ekscerpowane).
Reg.: Senkowski - Sułkowska, nr 54.

Wladislaus Dei gracia Hungarie, / Polonie, Dalmacie, Croacie etc. rex. /
Universis et singulis pallatinis, castellanis, capitaneis, tenutariis, burgrabiis, procuratoribus, viceprocuratoribus, / magistris civium, consulibus civitatum et opidorum, theoloneatoribus, viarum custodibus et arrestatoribus per terras Maioris Polonie, Siradiensis, Lanciciensis, Cuyauiensis, Cracouiensis, Sandomiriensis et Russie presentibus requirendis, fidelibus nostris dilectis, graciam nostram et favorem. Fideles nostri dilecti! Licet pridem civibus nostris Calisiensibus literas speciales¹ de gracia nostre maiestatis super non exigendo ab ipsis civibus theoloneo graciose dederimus, tamen literas nostre celsitudinis perinpenditis et minime exequi et teneri curatis, de quo nostre maiestatis gracia stat non bene contenta. Eapropter vobis et vestrum cuilibet in terris predictis seriosius precipiendo mandamus, quatenus iuxta prioris litere tenorem, per nostram maiestatem ipsis civibus Calisiensibus datam et donatam, ab eisdem civibus de Kalis theolonea non exigatis nec exigi aliqua racione presumatis. Gracie nostre sub obtentu, aliter non facturi! Datum Bude feria quinta infra octavas Penthecostes anno Domini millesimo quadringentesimo quadragesimo tercio².
Dominus rex per se.

¹Chodzi tu najpewniej o przywilej Władysława Jagiełły z 17 lipca 1425 - KDW VIII nr 1051.

²Data zgodna z itinerarium króla.

Dokument Nr 1618

Buda, 26 czerwca 1443

Król Władysław III zapisuje 4000 złotych na poradlnym wielkopolskim kasztelanowi międzyrzeckiemu Wincentemu z Szamotuł.

Kop.: Warszawa, AGAD, Metryka koronna, t. 10, k. 7v-8. Karty wystrzępione, z ubytkami tekstu. Tytuł: Eidem super eodem ut supra Samotulsky.
Wyd.: Knigi, s. 10-12 (wg Kop.).
Reg.: MRPS I, suppl. nr73 (wg Kop.).

Vladislaus Dei gracia Polonie, Hungarie, Dalmacie, Croacie etc. rex Lithwanieque princeps supremus et heres Russie etc., significamus tenore presencium, quibus expedit universis, quomodo dum nos apud magnificum Vincencium de Schamothuli castellanum Myedzyrzecensem¹ sincere nobis dilectum, varios pennos et alias res pro stipendariis, que se iuxta summam [.............] extendebant ad duo milia florenorum Hungaricalium, recepimus [........] pro servicio alia duo millia florenorum Hungaricalium puri auri et ponderis adiunximus, considerantes ipsius fidelia servicia et [........] prosecucionem negociorum nostrorum huius incliti Regni nostri Hungarie, de quibusquidem duobus milibus florenorum mutui et certi debiti nostri ac reliquorum duorum milium florenorum monete et ponderis predictorum, occasione serviciorum per maiestatem nostram ei donatorum, ipsum assecurare volentes, sibi in et super exaccionibus nostris huiusmodi florenos in summa prescripta inscribimus [...........] demonstramus per presentes sic, ut hoc in litteris capitalibus desuper confectis lacius continetur, pro eo dictas exacciones tollendas ac omnino recipiendas usque ad extenuacionem totalem debiti predicti, videlicet quatuor milium florenorum boni et iusti ponderis inscripsimus, qui tandem in recipiendis suis peccuniis per nostras litteras necnon officiales nostros impeditus extiterat, volumus [....] omnino habere volentes, ut antefatus Vincencius nullum incomodum exinde pateretur, litteras per nostram maiestatem sibi prius datas² vigore presencium confirmamus, roboramus in omnibus ipsius punctis, articulis et clausulis per presentes, decernimus pro iam dicto nostro debito huiusmodi exacciones tollendas, recipiendas ac levandas tamdiu, usque ad summam quatuor milium florenorum. Et pro tanto tibi, magnifico Alberto de Malye pallatino Lanciciensi ac nostrum locumtenenti³, vel qui tunc temporis affuerit [.....] idem locum nostrum tenens in terris nostris Maioris Polonie constitutus, mandamus, quatinus efficias, quod quique kmethones et certi reddituarii, qui exaccionem nostram generalem solvere tenentur, nulli alteri preterquam [.... predic]to Vincencio de eadem respondeant et ipsam tradant realiter cum effectu, nam [........] in quantum accideret, quod alteri per litteras nostras speciales eandem exaccionem [........] comitteremus, illas vanas et cassatas tenere debeatis. Insuper [..........] omnibus ministerialibus in Poznaniensi et Calisiensi palatinatibus [.......n]unc existentibus stricte precipientes iniungimus et omnino sic [habere] volentes, quatinus ad requisicionem prefati Vincencii kmethones quicunque de exaccione nostra generali prefato Vincencio respondere noluerint, iuxta consuetudinem [.........] auctoritate nostra regia mediante inpignorare debeatis. Que premissa facere seu adimplere nolueritis, prout tenor presentis littere canit, extunc [predicto] Vincencio dedimus presentibusque damus vos puniendi [..........] facultatem secundum ipsius propriam voluntatem. Sin autem dictus Vincencius [........] officiales in recipiendis predictis exaccionibus aliquod obstaculum [...............] pacietur, ut antea factum est, exinde quodcunque dampnum [k. 8] ob non solucionem prefati nostri debiti eum pati accideret, hoc dampnum [non] ipsius fore videbitur, sed nostrum. Sin autem, quod absit, dictum debitum una et cum dampnis exinde provenientibus seu inde secutis eidem non solverimus aut quovismodo solvere neglexerimus, ex eo tunc prefatus Vincencius et ipsius posteritas legittima habebit potestatem omnimodam nos monendi, requirendi super complemento solucionis dictorum quatuor milium florenorum et dampnorum exinde secutorum, necnon eciam nobis querulandi et vituperiose loquendi, prout illi libuerit, coram personis quibuscunque, et nos eidem hoc in malo minime reputare debebimus [............] hec singula pacienter sufferre tamdiu, quousque sibi aut eidem sue posteritati legittime omnia suprascripta effectualiter complebimus, sed [...........] familiares nostri aut quique homines adversus ipsum seu suam legittimam posteritatem, quid pro nobis respondere debent et si quid fecerint, hec utique facient contra nostram voluntatem et contra ipsorum fidem et honorem. In cuius rei fidem sigillum nostrum presentibus est subappensum. Datum Bude feria quarta infra octavas gloriosi Corporis Christi anno Domini millesimo quadringentesimo quadragesimo tercio⁴. Relacio magnifici Petri de Sczekoczini Regni Polonie vicecancellarii⁵.

¹Wincenty Świdwa z Szamotuł, zob. wyżej, nr 1547/1.

²Chodzi najpewniej o dok. z 2 czerwca 1441 (wyżej, nr 1547).

³Wojciech Malski, zob. wyżej, nr 1498/8.

⁴Data zgodna z itinerarium króla.

⁵Piotr Woda ze Szczekocin, zob. wyżej, nr 1462/13.

Dokument Nr 1619

[Poznań], 28 czerwca 1443

Władze miasta Poznania zaświadczają, że mieszczanin poznański Andrzej Zyberlich sprzedał czynsz mieszczanom poznańskim Mikołajowi i Michałowi Bergerom.

Or.: Poznań, WAP, Akta m. Poznania D 643. Pergamin 197 x 137 + 21 mm, przecięty na znak skasowania. Na odwrocie późne noty o losach czynszu. Nacięcie po pasku do przywieszenia pieczęci.

Nos infrascripti Albertus Gerlin proconsul¹, Hanko Slewcz², Nicolaus Naramowsky³, / Johannes Fawko⁴, Johannes Bem⁵, Valentinus sartor⁶ Mathias Niger⁷ et Georgius Yost con/sules civitatis Posznaniensis⁸ publice presentibus profitemur, quia in nostra nostrorumque infrascriptorum sca/binorum presencia, videlicet Johannis Ponieczsky⁹, Johannis Clyza¹⁰, Johannis Czeppel¹¹, Johannis Czewchner¹², Michaelis Barger¹³, Gregorii Buchwalt¹⁴, Johannis Gerlin¹⁵ et Johannis Rosental¹⁶ in bannito iudicio, cui Nicolaus pellifex, nostre civitatis advocatus¹⁷ iudicialiter presidebat, personaliter constitutus Andreas Sewberlich noster concivis¹⁸ non compulsus nec coactus, sed libere, sanus corpore et mente, cum consilio deliberato suorum amicorum, rite et racionabiliter vendidit et resignavit unam marcam mediorum grossorum census annui monete et numeri Polonicalium, quadraginta octo grossos in marcam computando, pro decem marcis latorum grossorum Pragensium numeri prenominati, in et super domo sua ante portas nostre civitatis Wratislauiensis, inter domos Nicolai Czeler et Paschkonis currificis¹⁹ et super aliis omnibus bonis suis mobilibus et immobilibus singulis annis, de anno ad annum super Carnisprivium quodlibet solvendam tytulo reempcionis, providis Michaeli et Nicolao dictis Barger concivibus nostris²⁰ ad altare ipsorum in ecclesia nostra parrochiali Sancte Marie Magdalene situm et pro eiusdem altaristis levandam, tollendam, resignandam, percipiendam et in usus suos meliores secundumque ipsis altaristis utilius videbitur expedire convertendam, ita tamen, quod prefatus Andreas Sewberlich currifex aut sui successores legittimi predictum censum unius marce cum X marcis latorum grossorum numeri prefati a prenominatis Michaele et Nicolao, aut eorum altaris altarista pro tempore existenti, et eorum successoribus reemendi habebunt omnimodam potestatem. Censu tamen persesso iuxta exigenciam temporis persoluto, quo facto sua domus erit libera et soluta. In fidem premissorum sigillum nostre civitatis est appensum presentibus. Datum feria sexta ante beatorum Petri et Pauli Appostolorum anno Domini millesimo quadringentesimo quadragesimo tercio.

¹Wojciech Gerlin, zob. wyżej, nr 1517/3.

²Hanek Śledź (Radeberg), zob. wyżej, nr 1529/5.

³Mikołaj Naramowski, zob. wyżej, nr 1584/3.

⁴Jan Fafko i Jan Beme, Czech, zob. wyżej, nr 1387/11, 13.

⁵Jan Fafko i Jan Beme, Czech, zob. wyżej, nr 1387/11, 13.

⁶Walenty krawiec, zob. wyżej, nr 1584/15.

⁷Maciej Czarny ławnik i rajca pozn. 1442/43-1458/59 (WSvP s. 441).

⁸Jerzy Jost, zob. wyżej, nr 1584/7.

⁹Jan Poniecki, zob. wyżej, nr 1517/2.

¹⁰Jan Kliza, zob. wyżej, nr 1387/10.

¹¹Jan Czepel, zob. wyżej, nr 1584/11.

¹²Jan rymarz, Czeuchner, rajca pozn. 1432/33, ławnik 1442/43 (WSvP s. 446).

¹³Michał Berger, zob. wyżej, nr 1387/16.

¹⁴Grzegorz Buchwald, zob. wyżej, nr 1529/7.

¹⁵Jan Gerlin, zob. wyżej, nr 1584/12.

¹⁶Jan Rozental, zob. wyżej, nr 1486/3.

¹⁷Mikołaj kuśnierz, zob. wyżej, nr 1584/6.

¹⁸Andrzej Ziberlich, stelmach, wyst. rownież 1434 (ARP I nr 20).

¹⁹Domy na tzw. Stelmachach (za bramą Wrocławską) w Poznaniu.

²⁰Michał Berger, zob. wyżej, przypis

¹³; Mikołaj, Niklos, starszy cechu piwowarów, wyst. także 1440, 1446 (ARP I nr 198, 330).

Dokument Nr 1620

[Poznań], 3 lipca 1443

Biskup poznański zrzeka się prawa patronatu kościoła parafialnego w Bninie na rzecz wymienionych dziedziców Bnina.

Or.: Kraków, Bibl. PAN, dok. nr 43. Pergamin 362 x 212 + 86 mm. Nacięcia po dwu paskach do przywieszenia dwu pieczęci. Na odwrocie streszczenia i sygnatury wskazujące na przechowywanie dok. niegdyś w AAP.
Reg.: K. Dziwik, Katalog dokumentów pergaminowych Biblioteki Polskiej Akademii Nauk w Krakowie, cz. I, Wrocław 1966, nr 67 (wg Or.).

//^aIn nomine Domini amen. A//d perpetuam rei memoriam. Andreas Dei gracia episcopus Poznaniensis¹ significamus tenore presencium, / tam presentibus, quam futuris noticiam presencium habituris, quomodo officio nostro pastorali summopere intendentes, ut eclesie nostre diocesis quiete iugiter gaudeant et / prosperis in Domino semper iocundentur auspiciis, animum itaque advertentes, quod domini heredes in Bnyn nostre diocesis² a tempore, cuius non existit memoria, habue/runt et habent eclesiam parochialem in et super mero ipsorum patrimonio et dominio ibidem in opido Bnyn per ipsos fundatam et dotatam ipsamque eclesiam in suis defectibus reparabant hactenus notissime et reparant usquemodo. Cuiusquidem eclesie ius patronatus et provisio ad nos velud loci ordinarium et ad nostram mensam episcopalem Poznaniensem utrumque et hactenus extitit devolutum et pertinebat. Hoc ipsum ius patronatus et presentandi, quociens eandem eclesiam quoquomodo vacare contigerit, in heredes dominos ibidem in Bnyn modernos, videlicet in Petrum castellanum Gneznensem³, Nicolaum⁴, Johannem⁵, Petrum⁶ et Albertum⁷ ipsorumque successores legittimos de voluntate venerabilis capituli nostri Poznaniensis et consensu transfundimus ipsisque heredibus et successoribus ipsorum legittimis exnunc et perpetuo ad eandem eclesiam, dum et quociens per cessum sive decessum et alias quocumque alio modo vacaverit, presentandi rectorem ydoneum damus plenam et omnimodam tenore presencium concedimus facultatem ipsumque ius patronatus et provisionis dumtaxat quo ad eclesiam in Bnyn prescriptam a nobis et successoribus nostris, episcopis Poznaniensibus pro tempore existentibus et a mensa nostra episcopali alienamus et abdicamus perpetuo et in totum, nichil iuris seu proprietatis in eodem iure patronatus et presentandi et dicta eclesia parochiali in Bnyn preter legem diocesanam pro nobis et successoribus nostris reservantes. Harum quibus nostrum et prefati capituli nostri Poznaniensis sigilla sunt appensa testimonio literarum, anno Domini millesimo quadringentesimo quadragesimo tercio, die Mercurii tercia mensis Iulii, presentibus ibidem venerabilibus et honorabilibus dominis, prelatis et canonicis eclesie nostre Poznaniensis ad sonum campane capitulariter congregatis, videlicet Wischota preposito⁸, Mathia Drya decano⁹, Petro cantore¹⁰, Nicolao custode¹¹, Jacobo Szremensi¹², Johanne Warschowiensi archidiaconis¹³, Slawnyk cancellario¹⁴, Nicolao Czoczany officiali¹⁵, Nicolao Lanthman¹⁶, Johanne decano Gneznensi¹⁷, Hectore¹⁸, Nicolao Szremsky¹⁹, Jaroslao²⁰, Johanne de Brzesze²¹, Jacobo de Grandi²², Jacobo de Wygonow²³, Johanne Twardowsky²⁴, Andrea Lascarii²⁵, Thoma de Cosczol²⁶, Johanne Rakwicz²⁷, Miroslao²⁸, Stephano²⁹, Sbilutho³⁰, Nicolao de Obieszerze³¹ et Wladislao de Sarnowo³².

^ainicjał wysokości 2/3 tekstu Or.

¹Andrzej Bniński, zob. wyżej, nr 1447/7.

²Bnin, na pd. od Poznania, koło Kórnika, niedawno najpewniej pozbawiony części uprawnień parafialnych przez poprzednika biskupa Andrzeja, Stanisława Ciołka, który zgodził się na erekcję parafii w Kórniku (zob. wyżej, nr 1432).

³Piotr z Bnina, zob. wyżej, nr 1423/4.

⁴Mikołaj z Bnina brat poprzedniego, potem także ze Stęszewa, stolnik pozn. 1447-77 (Spisy wlkp. s. 154).

⁵Jan, Piotr i Wojciech z Bnina, bracia biskupa Andrzeja, zob. wyżej, nr 1504/2.

⁶Jan, Piotr i Wojciech z Bnina, bracia biskupa Andrzeja, zob. wyżej, nr 1504/2.

⁷Jan, Piotr i Wojciech z Bnina, bracia biskupa Andrzeja, zob. wyżej, nr 1504/2.

⁸Wyszota z Górki, zob. wyżej, nr 1396/6.

⁹Maciej Dryja, zob. wyżej, nr 1391/3.

¹⁰Piotr z Pniew, zob. wyżej, nr 1389/24.

¹¹Mikołaj z Soboty, zob. wyżej, nr 1504/8.

¹²Jakub Prażmowski, zob. wyżej, nr 1427/4.

¹³Jan z Drzewicy, zob. wyżej, nr 1429/7.

¹⁴Sławnik, zob. wyżej, nr 1553/29.

¹⁵Mikołaj Ciotczany, Mikołaj Lantman, Jasiek z Czechla i Hektor z Koźmina, zob. wyżej, nr 1389/14, 12, 8, 15.

¹⁶Mikołaj Ciotczany, Mikołaj Lantman, Jasiek z Czechla i Hektor z Koźmina, zob. wyżej, nr 1389/14, 12, 8, 15.

¹⁷Mikołaj Ciotczany, Mikołaj Lantman, Jasiek z Czechla i Hektor z Koźmina, zob. wyżej, nr 1389/14, 12, 8, 15.

¹⁸Mikołaj Ciotczany, Mikołaj Lantman, Jasiek z Czechla i Hektor z Koźmina, zob. wyżej, nr 1389/14, 12, 8, 15.

¹⁹Mikołaj z Dobieszewa pleban w Śremie, zob. wyżej, nr 1429/15.

²⁰Jarosław z Kąkolewa, Jan Lutkowic z Brzezia, Jakub z Grądów, Jakub z Wyganowa, zob. wyżej, nr 1389/16, 17, 1, 18.

²¹Jarosław z Kąkolewa, Jan Lutkowic z Brzezia, Jakub z Grądów, Jakub z Wyganowa, zob. wyżej, nr 1389/16, 17, 1, 18.

²²Jarosław z Kąkolewa, Jan Lutkowic z Brzezia, Jakub z Grądów, Jakub z Wyganowa, zob. wyżej, nr 1389/16, 17, 1, 18.

²³Jarosław z Kąkolewa, Jan Lutkowic z Brzezia, Jakub z Grądów, Jakub z Wyganowa, zob. wyżej, nr 1389/16, 17, 1, 18.

²⁴Jan z Twardowa, zob. wyżej, nr 1429/6.

²⁵Andrzej Łaskarz, zob. wyżej, nr 1447/19.

²⁶Tomasz z Kościoła (z Czartek), zob. wyżej, nr 1553/24

²⁷Jan Rakwicz, zob. wyżej, nr 1447/24.

²⁸Mirosław z Bytynia, zob. wyżej, nr 1432/13.

¹⁹Stefan (Szczepan) z Jardanowic, zob. wyżej, nr 1553/31.

³⁰Zbylut z Urbanowa, zob. wyżej, nr 1432/7.

³¹Mikołaj z Objezierza (na pd.-zach. od Obornik), kanonik pozn. 1442-44 (KDW V nr 692, 706; Acta capitulorum I nr 296).

³²Władysław z Sarnowa (którego?) kanonik włocławski 1435-55, pozn. 1443-55 (KDW V nr 706; Acta capitulorum I nr 266-412, 1131-1172).

Dokument Nr 1621

Poznań, 3 lipca 1443

Biskup poznański nadaje ogrody mieszkańcom miasta Ciołkowa (Wielichowa).

Kop.: Poznań, WAP, Kościan Gr. 35, k. 119-120; oblata z 28 lutego 1581, z bardzo wieloma błędami gramatycznymi, których nie potwierdzamy przypisami tekstowymi.

Andreas Dei gratia episcopus Posnaniensis¹. Ad perpetuam rei memoriam. Tenore praesentium, tam praesentibus, quam futuris, significamus, quibus expedit universis, quomodo inter alias solitudinis nostrae curas ad hoc studium nostrum vigilantius intendimus, ut bona mensae nostrae episcopalis reducamus uberiores considerantes itaque, quod civitas nostra Czołkowo in districtu Costinensi noviter locata² propter sui inopiam citam nequit habere hominum frequentia sui collocationem nisi libertates nostrae praerogativis fuerit suportata, de consensu itaque et ratihabitione venerabilis capitoli nostrae Posnaniensis eedem civitati Czołkowo et ipsius incolis hortos pro usibus et utilitate ipsorum in nostris rubetis retro agros nostros sziedliska et prata nostra iacentibus, et alias incipiendo a prato advocati ad dextram partem semite ducentis penes dictos agros nostros sziedliska usque ad granicies plebani extirpandi et in usum hortorum redigendi, extirpatos quoque utifruendi, habendi et possidendi ac vendendi, commutandi, in eorumque et successorum ipsorum usus beneplacitos convertendi, omnimodam damus praesentibus potestatem et ut ipsa civitas cum suburbanis suis tempore nostri foelicis regiminis conditionem se noscat recepisse pociorem, munificentiae nostrae speciali et ratihabitione praedicta rubeta nostra, incipiendo uno fine ab agris siedliska et pratis nostris praedictis tionem se noscat recepisse pociorem, munificentiae nostrae speciali et ratihabitione praedicta rubeta nostra, incipiendo uno fine ab agris siedliska et pratis nostris praedictis usque ad fluvium Obra³, ipsis ab agros ipsorum pro pratis faciendis et extirpandis damus, donamus et largimur tenore praesentium mediante, per ipsos extirpanda, habenda, utifruenda et eviterne possidenda iuxta dimensurationem ipsis iam actu factam. Quaequidem prata sic ipsis et eorum agris per nos de gratia speciali attributa tenebunt, vendendi specialiter absque agris ipsis prorsus adiuvimus facultatem, sed licebit ipsis [k. 119v] simul cum agris vendere prata eadem. Et preterea ipsos cives et cmethones agros colentes a tribus fertonibus ratione iudicii banniti alias wieczne annis singulis nobis solvi solite et ab universis laboribus, ad quos per ante fuerunt nobis obligati, libertavimus, deinceps et absolvimus perpetue dempto, quod ratione huiusmodi laborum per unum fertonem communis monetae mediorum grossorum et de hortis ac pratis suprascriptis per eos extirpandis, duntaxat per duos pullos in festo sancti Martini [11 XI] annis singulis nobis et nostris successoribus dare et solvere tenebuntur. Item admisimus et ipsi civitati caldar pro braxatura cerevisiae. Demum considerata diligentia, constancia et fidelitate providi Jacobi Podlask prothoconsulis saepefati civitatis nostrae Czolkowo⁴, qua se circa locationem eiusdem civitatis studiose exercebat, pensatis etiam aliis meritis suis, quibus nobis extitit, comendatus sibi hortum specialem liberum et ab omni solucione ac onere penitus absolutum, quem iam actu in parte labore et sumptibus suis propriis extirpavit et in eo pratum dempto alio horto, quem in sorte illorum suprascriptorum hortorum per cives in nostris rubetis extirpandorum habiturus est et habere debet, damus temporibus perpetuis et donamus. Harum serie literarum quibus nostrum et dicti capituli nostri Posnaniensis sigilla sunt appensa testimonio. Datum Posnaniae in capitulo generali feria quarta infra octavas beatorum Petri et Pauli Appostolorum anno Domini millesimo quadringentesimo quadragesimo tertio, praesentibus venerabilibus et honorabilibus dominis⁵ Wyschotha preposito, Mathia Dria decano, Petro de Pniewy cantore, Nicolao de Sobotha custode, Sławnik cancellario, Jacobo Praschmowsky Srzemensi, Joanne de Drzewicza Warschowiensi archidiaconis, Nicolao Czothczani officiali, Joanne decano Gnesnensi, Nicolao [k. 120] Lanthman rectore, Nicolao Dobieszewsky, Jaroslao de Cankolewo, Joanne Luthconis de Brzezie, Jacobo de Grandi, Jacobo de Wyganowo, Joanne de Thwardowo, Andrea Lascary, Thoma de Zarthky, Miroslao de Bythin, Stefano de Jardonowicze, Sbilutho de Vrbanowo, Nicolao de Obieszierze, Wladislao de Sarnowo, praelatis et canonicis ecclesiae nostrae Posnaniensis ad sonum campanae capitulariter congregatis. Transivit per manus Słavnik cancellarii ecclesiae Posnaniensis⁵.

¹Andrzej Bniński, zob. wyżej, nr 1447/7.

²Ciołkowo, Ciołkowice, miasto lokowane przez biskupa Stanisława Ciołka, połączone potem z Wielichowem, zob. KDW IX nr 1237.

³Rzeka Obra w pobliżu Wielichowa.

⁴Burmistrz skądinąd nie znany.

⁵Członkowie kapituły pozn. objaśnieni w poprzednim dok.

Dokument Nr 1622

Gniezno, 12 lipca 1443

Oficjał gnieźnieński rozsądza spory o prawo patronatu kościoła Św. Wawrzyńca w Gnieźnie.

Kop.: Gniezno, AAG, ACap. B 5 (Liber privilegiorum capituli Gnesn.), k. 155v-162v. Wpis w XV w.

In nomine Domini amen. Nos Nicolaus de Calis decretorum doctor reverendissimique in Christo patris et domini, domini Vincencii Dei gracia sancte eclesie Gneznensis archiepiscopi et primatis viccarius in spiritualibus et officialis generalis¹ universis et singulis, quibus expedit, per hoc presens publicum instrumentum nostram sentenciam diffinitivam in se continens significamus, quomodo mota inter nobiles Petrum advocatum Gneznensem², Katherinam et Johannem filium ipsius in Squiroschewo³, Wyschak, Vincencium, Nicolaum, Jacobum, Nicolaum, Jaroslaum, Johannem, Grzymislaum, Johannem, Petrum, Johannem, Mathiam, Andream, Albertum, Thomam in Drachowo⁴, Woyslaum, Albertum, Stanislaum, Petrum, Nicolaum, Dobrogostium et Nicolaum in Gurowo⁵, Petrum, Andream, Sandiwogium, Albertum, Mathiam, Paulum in Czelmowo⁶, Martinum, Nicolaum et Laurencium fratres germanos in Krolikowo⁷ et in Wyskythky in prourbio Gneznensi⁸ heredes et discretum Martinum Gurowszky viccarium perpetuum dicte eclesie Gneznensis⁹ ipsorum ad eclesiam parochialem Sancti Laurencii extra muros Gneznenses presentatum ex una necnon Johannem et Jaroslaum in Ludzyczschko heredes¹⁰ ac discretum Janussium Martini in Pleschewo clericum in minoribus constitutum Gneznensis diocesis¹¹ ad dictam eclesiam parochialem Sancti Laurencii extra muros Gneznenses ipsorum ex adverso presentatum partibus ex altera fuit auctoritate ordinaria materia questionis, ad prefatorum nobilium Petri advocati Gneznensis, Katherine et Johannis filii sui in Squiroschewo ac aliorum in Gurowo, Czelmowo, Drachowo, Krolikowo et Wyskythky heredum ipsorum litisconsorcium presentacionem discreto domino Martino Gurowszky ipsorum presentato venerabilis vir, dominus Predwogius de Grandi prepositus, viccarius in spiritualibus et tunc officialis generalis, predecessor noster¹² immediatus ipsius petentibus cride literas, omnes et singulos sua interesse putantes, si qui essent, preter dictos presentantes coram se evocari fecit ad unum certum terminum peremthorium et competentem. Quo termino veniente prefatoque venerabili viro, domino Predwogio de Grandi, prefato viccario in spiritualibus et tunc officiali generali ipse ad iura reddenda et causas audiendas iudicio pro tribunali presidente, circumspectus magister Paulus Apostolus causarum consistorii Gneznensis¹³ et dicti Martini Gurowsky [k. 156] et suorum patronorum legittimus procurator, de cuius procuracionis mandato aput acta consistorii nostri Gneznensis homines^a constabat documentis, iudicialiter comparens, reproductis dictis cride literis, debite executis, ab auditorio suo emanatis minori presentacionibus, unam sub titulo et sigillo dicti Petri advocati Gneznensis et in Squiroschewo heredis seorsum et aliam de parte sub titulis et sigillis patronorum predictorum exhibitis, contumacia Johannis et Jaroslai de Ludzyczsko heredum ex adverso patronorum accusata, non comparencium in termino nec contra cridam aliquid faciencium, petivit dictum dominum Martinum Gurowszki presentatum ad dictorum nobilium Petri advocati Gneznensis, Katherine et Johannis in Squiroschewo heredum et ipsorum litisconsortum presentacionem ad prefatam eclesiam Sancti Laurencii institui et investiri. Ex adverso mox et incontinenti ibidem circumspectus magister Petrus de Bnin advocatus causarum consistorii Gneznensis¹⁴ et dictorum Johannis et Jaroslai in Ludzyczsko heredum necnon discreti Janussii Martini de Pleschewo ipsorum presentati legittimus procurator, de cuius procuracionis mandato aput acta consistorii Gneznensis facta est plena fides, personaliter comparens copias productorum decerni et terminum dicendi contra aliusque iuris esset faciendum, petivit assignari. Quem sibi ipse dominus Predvogius officialis, predecessor noster inmediatus prefixit, copiis productorum decretis, demum in alio certo termino, priori termino subducto, postquam per magistrum Apostolum procuratorem partis sue nomine procuratorio, quo supra, contra presentaciones partis adverse excipiens et consequenter per certa temporum interwalla in terminis competentibus replicaciones ex adverso ac duplicaciones facto et in scriptis huiusmodi producte fuissent. Idem magister Paulus Apostolus procurator nobilium de villis Drachowo, Gurowo, Squiroschewo, Czelmowo et Krolikowo nomine procuratorio, quo supra, in certo termino per prefatum dominum Predwogium de Grandi prepositum et tunc officialem ad hoc assignato, citato magistro Petro de Bnin procuratore ex adverso ab excepcionibus et duplicacionibus contra presentaciones partis adverse datis, sed eis inherendo duplices libellos convencionales, divisim unum pro parte nobilium villarum predictarum Drachowo, Gurowo, Squiroschewo et Czelmowo et alium pro parte nobilium Martini, Johannis et Laurencii in Krolikowo heredum, in scriptis in iudicium exhibuit et produxit, petens eosdem admitti et per partem adversam eisdem responderi litemque super eisdem contestari. Quorum libellorum convencionalium tenores fuerunt in hunc modum. Et primo libellus convencionalis pro parte nobilium de Drachowo, Gurowo, Czelmowo et Squiroschewo ponitur in hec verba:
[k. 156v] Coram vobis venerabili viro, domino Predwogio de Grandi preposito vicarioque in spiritualibus sancte eclesie Gneznensis generali procurator et nomine procuratorio nobilium virorum, dominorum Petri necnon Katherine sororis sue germane et Johannis filii ipsius de Squiroschewo, Wyszak, Vincencii, Jacobi, Nicolai, Jaroslai, Johannis, Grzymislai, Johannis, Petri, Johannis Mathie, Andree, Alberti et Thome de Drachowo, Woyslaum, Alberti, Stanislai, Petri, Nicolai, Dobrogosti(i) et Nicolai de Gurowo, Petri, Andree, Sandivogii, Mathie, Alberti et Pauli in Czelmowo heredum et legitimorum patronorum eclesie parochialis Sancti Laurencii in suburbio Gneznensi ac honorabilis domini Martini de Gurowo actu presbiteri et viccarii in eclesia Gneznensi perpetui, ipsorum ad eandem eclesiam Sancti Laurencii presentati, contra et adversus nobiles Johannem et Jaroslaum heredes in Ludzyczko Wladislaviensis diocesis et Johannem seu Janussium clericum minorennem ipsorum pretensum presentatum et contra quamlibet aliam personam pro eis vestro in iudicio legittime intervenientem, gravi cum querela proponit et dicit, quod quamvis ius patronatus et presentandi dicte eclesie Sancti Laurencii in subur(b)io Gneznensi ad prefatos nobiles villarum predictarum, videlicet Squiroschewo, Drachowo, Gurowo et Czelmowo cum eorum litisconsortibus et qui sane putant interesse tanquam veros unicos heredes et legittimos patronos ex successione suorum progenitorum et predecessorum ipsorum a temporibus legittime prescriptis, videlicet a decem, viginti, triginta, quadraginta, quinquaginta, sexaginta, septuaginta citra et ultra annis ac a tali tempore et per tantum tempus, cuius inicii et contrarii memoria hominum non existit, de usu, more, consuetudine et observancia, iusto titulo et bona fide prescriptis pertinuisset et spectasset pertineretque et spectaret, prout et nunc pertinet et spectat racione erreccionis, fundacionis, dotacionis et alias dotis et fundi, qui decimas manipulares post omnes et singulos agros ipsorum allodiales rectoribus eclesie Sancti Laurencii predicte, quibus ipsa eclesia existit dotata, in signum iuris patronatus et presentandi, tanquam veri patroni dant et solvunt unacum suis predecessoribus fueruntque nonnulli predecessores progenitorum nobilium predictorum ac dictarum villarum, puta Squiroschewo, Drachowo, Gurowo et Czelmowo heredes in possessione iuris patronatus et presentandi in ipsius eclesie actuali et reali vel quasi, pacifica et quieta. Ipso iure presentatique per ipsos loci ordinario ad eandem instituebantur et investiebantur, quociens ipsam vaccare contingebat absque quovis impedimento sicque fuit habitum, tentum, creditum et reputatum et immo habetur, tenetur et reputatur [k. 157] salvo impedimento infrascripto. Tamen predicti nobiles Johannes et Jaroslaus heredes in Ludzyczsko cum Johanne ipsorum pretense presentato, nescitur quo iure suffulti, ymmo nulliter et de facto pretendentes se esse patronos, cum ipsis minime ius competit, in iure patronatus et presentandi ipsius eclesie opposuerunt se et opponunt, contradixerunt et contradicunt, impediverunt et impediunt prefatos nobiles villarum superius descriptarum et eorum litisconsortes tanquam veros et unicos patronos in iure patronatus et presentandi ac ipsum dominum Martinum de Gurowo ipsorum presentatum, quominus prefatus dominus Martinus Gurowszky presentatus possit et valeat de dicta eclesia Sancti Laurencii institui et investiri, anime sue in periculum predictorumque nobilium Petri et Johannis Wyschak et cetera ac ipsius domini Martini per ipsos presentati preiudicium et dispendium non modicum et gravamen et scandalum plurimorum. Petit igitur procurator predictus nomine, quo supra, procuratorio per vos venerabilem virum dominum Predwogium de Grandi prepositum viccariumque in spiritualibus et officialem Gneznensem generalem vestramque sentenciam diffinitivam pronunciari, dici, decerni et declarari, ius patronatus et presentandi eclesie parochialis Sancti Laurencii ante Gneznam ad progenitores seu predecessores dictorum nobilium Petri et Katherine sororis germane et Johannis filii ipsius de Squiroschewo necnon Vyschak, Vincencii, Nicolai, Jacobi, Nicolai, Jaroslai, Johannis et cetera villarum superius descriptarum, puta Drachowo, Gurowo et Czelmowo et eorum litisconsortum pro tempore existencium racione errectionis, fundacionis, dotacionis seu dotis et fundi et ex successione progenitoram et predecessorum suorum et alias ex usu, more, consuetudine et observancia, iusto tytulo et bona (fide^b) legittime prescriptis pertinu(i)sse et spectasse, et nunc pertinere et spectare predecessoresque ipsorum nobilium Petri, Katherine et Johannis necnon Vyschak, Vincencii, Nicolai, Jacobi, Nicolai etc. et eorum litisconsortum solvendo decimas manipulares post agros ipsorum allodiales rectori ipsius eclesie, quibus dotata existit in possessione pacifica et quieta et reali vel quasi iuris patronatus et presentandi tanquam veros et unicos patronos ipso iure fuisse et extitisse presentatosque per predecessores ipsorum per loci ordinarium, quociens ipsam vaccare contingebat, absque quovis impedimento institutos et investitos fuisse et esse prefatosque nobiles Johannem et Jaroslaum de Ludzyczsko, nescitur qua intencione ductos aut quo iure sufflatos, unacum Johanne ipsorum presentato, quibus nichil iuris competit, in dicto iure patronatus et presentandi, quinymmo se nullum et de facto prefatis nobilibus villarum supradictarum tanquam veros patronos contra Deum et iusticiam opposuisse, contradixisse et molestasse unacum predicto domino Martino Gurowszki ipsorum legittimo presentato, quominus dictus dominus Martinus presentatus possit assequi iusticiam et investituram de dicta eclesia Sancti Laurencii ipsisque talia facere non licuisse neque licere, et ob hoc ius patronatus et presentandi ipsius eclesie [k. 157v] prefatis nobilibus Petro, Katherine, Johanni, Vyschak etc. tanquam veris et legittimis patronis adiudicandum fore et adiudicari prefatumque dominum Martinum, condempnatis dictis nobilibus Johanne et Stanislao in expensis et in hac lite legittime factis, ad dictam eclesiam Sancti Laurencii investiendum fore et per vos institui dictisque nobilibus Johanni et Jaroslao de Ludzyczsko heredum, ipsorum presentato perpetuum silencium imponendum fore et imponi debere, vestra sentencia iusta mediante, vestrum benignum officium ad hoc humiliter implorandum, salvo iure addendi, minuendi, corrigendi, declarandi ceterisque (iuris^b) beneficiis sibi semper per omnia salvis.
Tenor vero alterius libelli pro parte nobilium in Crolikowo convencionalis sequitur sub hiis verbis:
Coram vobis venerabili viro, domino Predvogio de Grandi preposito viccarioque in spiritualibus et officiali Gneznensi generali procurator et nomine nobilium virorum, dominorum Martini, Nicolai et Laurencii fratrum germanorum heredum in Krolikowo et in Wiskithki ad Sanctum Laurencium in suburbio Gneznensi legittimorum patronorum eclesie parochialis Sancti Laurencii ac honorabilis viri, domini Martini de Gurowo actu presbiteri ipsorum presentati legittimi et viccarii in eclesia Gneznensi perpetui, contra et adversus nobiles Johannem et Jaroslaum heredes in Ludzyczsko Wlad(islauiensis) diocesis et Johannem Martini de Ple(s)chewo clericum minorennem ipsorum pretensum presentatum et contra quamlibet aliam personam pro eis vestro in iudicio legittime intervenientem, gravi cum querela proponit et dicit, et liceret ius patronatus et presentandi dicte eclesie Sancti Laurencii predicte in suburbio Gneznensi ad predictos nobiles Martinum, Nicolaum et Laurencium tanquam veros, unicos et legittimos heredum et patronos ex successione progenitorum et predecessorum ipsorum a decem, viginti, triginta, quadraginta, quinquaginta, sexaginta citra et ultra annis ac a tali tempore et per tantum tempus, cuius inicii seu contrarii memoria hominum non existit, pertinuisset et spectasset pertineretque et spectaret racione erectionis, dotacionis et alias dotis et fundi seu ex usu, more, observancia et consuetudine prescriptis fueruntque nonnulli predecessores, progenitores predictorum nobilium Martini, Nicolai et Laurencii in vera, pacifica et quieta possessione vel quasi iuris patronatus et presentandi eclesie parochialis predicte presentatique per ipsos loci ordinario, quociens ipsam vaccare contingebat, ad presentacionem eorum instituebantur et investiebantur nullo impediente aut contradicente. Tamen prefati nobiles Johannes et Jaroslaus cum dicto Janussio ipsorum presentato, nescitur quo spiritu aut quo iure ducti, quamvis nullum ius patronatus et presentandi ad ipsos pertineat et spectet eiusdem eclesie ymmo nulliter et de facto opposuerunt se et opponunt, contradixerunt et contradicunt impediveruntque et impediunt prefatos nobiles Martinum, Nicolaum et Laurencium et ipsorum iure patronatus et presentandi ac ipsum dominum Martinum de Gurowo ipsorum presentatum, quominus prefatus dominus Martinus possit et valeat de dicta eclesia Sancti Laurencii institui et investiri, anime sue in periculum dictorumque nobilium Martini, Nicolai et Laurencii et ipsius domini Martini per eos presentati preiudicium, dispendium [k. 158] non modicum et gravamen et scandalum plurimorum. Petit igitur procurator predictus nomine, quo supra, procuratorio per vos venerabilem virum, dominum Predwogium de Grandi prepositum viccariumque in spiritualibus et officialem sancte eclesie Gneznensis generalem vestramque sentenciam diffinitivam pronunciari, dici et decerni, et declarari, ius patronatus et presentandi eclesie parochialis Sancti Laurencii in suburbio Gneznensi ad prefatos nobiles Martinum, Nicolaum et Laurencium patronos, heredes in Crolikowo et in Wyskythky ex successione suorum progenitorum tanquam verorum et legittimorum patronorum racione erectionis, dotacionis seu dotis et fundi pertinuisse et spectasse pertinereque et spectare debere a temporibus legittime prescriptis presentatosque per ipsos loci ordinario, quociens ipsam vaccare contingebat, canonice ad eandem institutos et investitos fuisse et esse prefatosque nobiles Johannem et Jaroslaum de Ludzyczsko, quibus nihil iuris competit, penitus in iure patronatus et presentandi ipsius eclesie se nulliter et de facto unacum Janussio Martini de Ple(s)chewo ipsorum presentato ipsis nobilibus de Krolikowo opposuisse et contradixisse ipsisque talia facere non licuisse neque licere, et ob hoc ipsius ius patronatus et presentandi prefatis dominis Martino, Nicolao et Laurencio tanquam veris patronis adiudicandum fore et adiudicari dictumque dominum Martinum de Gurowo ipsorum presentatum, viccarium in eclesia Gneznensi actu presbiterum investiendum fore et esse, et per vos institui dictisque nobilibus Johanni et Jaroslao perpetuum silencium imponendum fore et imponi, condempnando nichilominus ipsos nobiles Johannem et Jaroslaum cum eorum presentato in expensis legittimis in lite factis, prefatis dominis Martino, Nicolao et Laurencio et domino Martino ipsorum presentato et ad solucionem ipsorum cogendum et compellendum fore et esse cogique et compelli debere, vestra sentencia iusta mediante, vestrum benignum officium ad hoc humiliter implorandum, salvo iure addendi, minuendi, corrigendi et declarandi ceterisque iuris beneficiis per omnia et in omnibus sibi semper salvis, prout est moris atque stili.
Oblatis itaque huiusmodi libellis ac in certo termino per magistrum Petrum de Bnyn procuratorem ex adverso excepcionibus contra et adversus dictos libellos in scriptis datis et per magistrum Paulum Apostolum procuratorem partis sue replicacionibus verbo subsecutis, memoratus dominus Przedwogius de Grandi prepositus et officialis Gneznensis generalis sua sentencia interlocutoria verbo facta, eosdem admisit, mandans ad ulteriora procedi et subsecutive in dicto termino competenti prelibatus magister Petrus de Bnin procurator nomine, quo supra, coram eodem domino Predwogio tunc officiali iudicialiter comparens, duos libellos reconvencionales facto realiter et in scriptis pro parte sua et produxit, petens eosdem admitti et eisdem per partem adversam responderi ac litem super eisdem contestari. Quorumquidem [k. 158v] libellorum reconvencionalium tenores (secuntur^b) et sunt tales:
Coram vobis venerabili viro, domino Predwogio de Grandi preposito viccarioque in spiritualibus et officiali sancte eclesie Gneznensis generali procurator nomine procuratorio nobilium virorum Johannis et Jaroslai heredum in Ludzyczsko et patronorum unicorum Sancti Laurencii in suburbio Gneznensi ac Janussii de Pleschewo, ipsorum ad eandem eclesiam Sancti Laurencii legittimi presentati, contra et adversus nobiles in Squiroschewo, Drachowo, Gurowo, Czelmowo et Crolikowo et Martinum de Gurowo ipsorum assertum^c presentatum et contra quamlibet aliam personam pro eis vestro in iudicio legittime intervenientem, gravi cum querela proponit et dicit, quod licet ius patronatus et presentandi dicte eclesie Sancti Laurencii in suburbio Gneznensi ad prefatos nobiles Johannem et Jaroslaum heredes in Ludzyczsko tanquam veros, unicos et legittimos patronos et collatores ex successione suorum progenitorum et predecessorum a decem, viginti, triginta, quadraginta, quinquaginta, sexaginta, septuaginta, octuaginta, nonaginta, citra et ultra annis ac a tali tempore et per tantum tempus, cuius inicii seu contrarii memoria hominum non existit, pertinuisset et spectasset pertineretque et spectaret racione erectionis, dotacionis, dotis et fundi ac ex usu, more, observancia et consuetudine antiquis et legittime prescriptis fueruntque nonnulli predecessores et progenitores prefatorum nobilium Johannis et Jaroslai in vera, pacifica et quieta, actuali et reali possessione vel quasi iuris patronatus et presentandi eclesie predicte Sancti Laurencii presentatique per eos loci ordinario, quociens ipsam vaccare contingebat, instituebantur et investiebantur, nemine impediente aut quovismodo contradicente, salvo impedimento, de quo inferius. Tamen prefati nobiles de Squiroschewo, Drachowo, Gurowo, Czelmowo et Crolikowo, nescitur quo spiritu ducti aut quo iure, liceret nullum ius (patronatus^b) et presentandi ad ipsos pertineat et spectet ipsius eclesie, ymmo nulliter et de facto opposuerunt se et opponunt, contradixerunt et contradicunt impediveruntque et impediunt prefatos nobiles Johannem et Jaroslaum, et Janussium clericum ipsorum presentatum in iure patronatus et presentandi, quominus prefatus Janussius clericus possit et valeat de dicta eclesia Sancti Laurencii institui et investiri nomine ipsorum, in periculum prefatorumque nobilium Johannis et Jaroslai et Janussii ipsorum presentati preiudicium ac dispendium, iacturam et gravamen et scandalum non modicum. Petit igitur procurator nomine, quo supra, procuratorio per vos venerabilem virum, dominum Predwogium prepositum viccariumque in spiritualibus et officialem sancte eclesie Gneznensis generalem vestramque sentenciam diffinitivam pronunciari, dici, decerni et declarari, ius patronatus et presentandi eclesie Sancti Laurencii in suburbio Gneznensi ad prefatos nobiles Johannem et Jaroslaum heredes in Ludzyczsko ex successione suorum progenitorum tanquam verorum, unicorum et legitimorum patronorum et collatorum, racione erectionis, dotacionis et fundi pertinuisse et spectasse pertinereque et spectare debere a temporibus legittime prescriptis presentatosque per ipsos loci ordinario, quociens ipsam [k. 159] vacare contingebat, canonice ad eandem institutos et investitos fuisse et extitisse predictosque nobiles de Squiroschewo, Drachowo, Gurowo, Czelmowo et Crolikowo, quibus penitus nullum ius competit in iure patronatus et presentandi ipsius eclesie nulliter et de facto unacum Martino Gurowsky eorum asserto presentato, ipsis nobilibus de Ludzyczsko unicis, veris et legittimis collatoribus et patronis contra Deum et iusticiam opposuisse et contradixisse ac invassisse ipsisque talia non licuisse nec licere et ob hoc ipsum ius patronatus et presentandi prefatis nobilibus Johanni et Jaroslao patronis adiudicandum fore et adiudicari prefatumque Janussium clericum etatem huiusmodi instituendum et investiendum fore et esse et per vos institui debere dictisque nobilibus de Squiroschewo, Drachowo, Gurowo, Czelmowo cum ipsorum presentato perpetuum silencium imponendum fore et imponi, condempnando realiter et cum effectu ipsosque nobiles de villis predictis et eorum litisconsortes cum ipsorum pretenso presentato in expensis in causa huiusmodi legittime factis prefatis nobilibus Johanni et Jaroslao et ipsorum presentato et ad solucionem ipsarum cogi et compelli, vestra sentencia iusta mediante, vestrum benignum officium ad hoc humiliter implorandum predicta et quodlibet premissorum dictus procurator omnibus modo, via, iure, causa, ordine et forma melioribus dat, facit, exibet et producit, quibus potest et debet, petens admitti, salvo iure addendi, minuendi, corrigendi et declarandi et alium libellum, si necesse fuerit, denuo dandi ceterisque iuris beneficiis sibi per omnia semper salvis.
Coram vobis venerabili viro, domino Predwogio de Grandi preposito viccarioque in spiritualibus et officiali Gneznensi generali procurator nomine procuratorio nobilium virorum Johannis et Jaroslai heredum in Ludzyczsko necnon patronorum et collatorum eclesie Sancti Laurencii in suburbio Gneznensi, fratrum divisorum et Janussii Martini de Pleschewo clerici in minoribus constituti, ipsorum ad eandem eclesiam legittimi presentati, contra et adversus nobiles Petrum et Katherinam cum filio ipsius in Squiroschevo, Wyschak, Vincencium, Nicolaum, Jacobum de Drachowo et aliorum omnium in Gurowo et Czelmowo et Martinum, Nicolaum et Laurencium de Krolikowo heredibus^d et eorum litisconsor(tes) et Martinum de Gurowo ipsorum ex adverso assertum presentatum et contra quamlibet aliam personam, pro eis vestro in iudicio legittime convenientem^e, gravi cum querela reconveniendo proponit et dicit, quod cum de anno Domini millesimo quadringentesimo vicesimo quinto coram venerabili viro, domino Benedicto de Modla canonico viccarioque in spiritualibus et officiali generali Gneznensi¹⁵ inter nobiles et discretos viros dominos Przybigneum de Ludzyczsko heredem et Stanislaum de Rudzycza presbiterum Gneznensis diocesis, per ipsum Przybigneum tanquam unicum patronum ad eclesiam Sancti Laurencii ante Gneznam vaccantem per mortem Domkonis Milobrati ipsius eclesie ultimi rectoris in partibus de functi ab una ^f-g

et Albertum

de Maiori Gurowo, Dobrogostium, Michaelem, Petrum, Andream, Nicolaum, Petrum Ranschkam, Petrum Lanczka de Cezlmowo^h et Paulum de Zarzewo presbiterum dicte diocesis eorum ex altera necnon Jacobum in Nyechanowo plebanum, Vincencium, Johannem, Schamborium, Laurencium de Malochowo, Miczkonem, Laurencium, Barthossium de Maiori Drachowo, Johannem, Petrum, Mathiam, Johannem, Stanislaum de Minori Drachow, Paulum de Goczalkowo, Dobeslaum de Jarzambkowo alias de Jarczugowo, Bartholomeum, Petrum, Mathiam, Nicolaum, Johannem, Jacobum, Petrum, Mathiam, [k. 159v] Nicolaum, Johannem, Jacobum, Hedvigim, Albertum, Michaelem, Agnetem, Stanislaum, Jaroslaum, Grzymislaum, Nicolaum de Maiori Drachowo heredes et Boguslaum de Malochowo clericum predicte diocesis, per ipsos similiter ex tercia partibus ad eandem eclesiam Sancti Laurencii presentatos, pro et super iure patronatus et presentandi eclesie eiusdem Sancti Laurencii et eius ocasione exorta fuisset materia questionis prefatusque bone memorie dominus Benedictus officialis Gneznensis auctoritate ordinaria cum ipsarum parcium procuratoribus ad omnes et singulos actus et terminos iudiciarios gradatim et successive procedens, ita quod in eodem processu lis contestata fuit legittime, iuramentum de calumpnia, responsum articulis, testes inducti et in causa conclusum, sed propter certa impedimenta reverendissimus in Christo pater, dominus et dominus Albertus Jarzambyecz Dei gracia archiepiscopus felicis recordacionis Gneznensis et primas, et ex causis quibusdam animum suum moventibus causam et causas huiusmodi a prefato domino Benedicto officiali suo Gneznensi et eius examine ad se deduxit advocandum et advocavit eandemque causam et eius processum venerabili viro, domino Nicolao de Kyky decretorum doctori, archidiacono et canonico sue eclesie Gneznensis¹⁵ cum ipsius emergenciis, incidenciis, dependenciis et connexis ab illis statu et punctis, in quibus coram ipso domino Benedicto remanserant et pendebant indecise, comisit. Ipseque venerabilis vir, dominus Nicolaus archidiaconus petentibus parcium hincinde procurathoribus et ipsis consencientibus iudicem se partibus pronunciavit competentem et causam huiusmodi resumpsit, et ad sentenciam diffinitivam processit prefatusque dominus Nicolaus archidiaconus iudex cause huiusmodi visis primitus et diligenter inspectis omnibus et singulis actis acticatis, literis, scripturis, iuramentis, processibus, iuribus et munimentis testiumque dictis et deposicionibus in huiusmodi causa coram dicto domino Benedicto canonico et officiali habitis, factis et servatis atque productis eisque cum diligencia et maturitate debite recensitis, et cum iurisperitis ac intra se matura deliberacione prehabita, sentenciam diffinitivam, vocatis ante omnia legittime procuratoribus et in causa concluso pro parte nobilis et discreti Przybignei Ludzyczsky et Stanislai de Rudzycza ad dictam eclesiam Sancti Laurencii sui legittimi presentati et contra alias partes suprascriptas in scriptis tulit et prowlgavit et processus executorios contra ipsas decrevit et execucionem debite demandavit. A quaquidem sentencia pro parte nobilium predictorum ad sanctam Sedem Apostolicam extitit apllicatum nec ea, que applicantibus manebant factum, dispositum et ordinatum, et ita sentencia huiusmodi nulla apellacione suspensa in rem transivit iudicatam. Ex postque ipse Stanislaus de Rudzycza cum domino Martino plebano in Grodzyszko pro suis eclesiis fecerunt permutacionem. Tenorⁱ ipsi nobiles de Drachowo, Gurowo, Squiroschewo, Czelmowo et de Krolikowo, nescitur quo spiritu ducti et ex quorum sinistra induccione, pretendentes se esse patronos, cum ipsis minime ius competit et in iure patronatus et presentandi ipsius eclesie Sancti Laurencii opposuerunt se et opponunt, intruserunt et intrudunt, invaserunt et invadunt, contradixerunt et contradicunt, impediverunt et impedunt prefatos nobiles Johannem et Jaroslaum heredes in Ludzyczsko unicos patronos [k. 160] et collatores in iure patronatus et presentandi et ipsum dominum Janussium presentatum, quominus posset et valeat de dicta eclesia Sancti Laurencii institui et investiri in animarum suarum periculum, iniuriam, preiudicium, iacturam gravamemque^j et scandalum plurimorum.
Petit igitur procurator nomine, quo supra, procuratorio per vos venerabilem virum, dominum Predwogium de Grandi prepositum, viccarium in spiritualibus, officialem generalem Gneznensem vestramque sentenciam diffinitivam pronunciari, dici, decerni et declarari inter dictos nobiles et discretos viros, dominos Predwogium de Ludzyczsko heredem et Stanislaum de Rudzycza presbiterum Gneznensis diocesis ipsius presentatum ab una et Albertum, Andream cum eorum litisconsortibus de villis Drachowo, Gurowo, Czelmowo et Paulum de Zorzewo presbiterum eorum ex altera necnon Jacobum plebanum in Nyechanowo, Vincencium, Laurencium et eorum litisconsortes de dictis villis Malochowo, Maiori Drachowo et Minori Goczalkowo, Jarczugowo et Boguslaum de Malochowo clericum predicte diocesis Gneznensis per ipsos similiter ex tercia partibus ad dictam eclesiam Sancti Laurencii presentatos, de et super iure patronatus et presentandi eiusdem eclesie coram dicto domino Benedicto de Modla canonico et officiali Gneznensis de anno Domini millesimo quadringentesimo vicessimo quinto¹⁵ materiam questionis exortam fuisse et esse prefatumque virum, dominum Benedictum bone memorie, canonicum et officialem auctoritate ordinaria cum ipsorum parcium procuratoribus ad omnes et singulos actus et terminos iudiciarios gradatim et sucessive, et usque ad litis huiusmodi contestacionem, articulorum responssionem, testium induccionem et usque ad conclusionem inclusive processisse reverendissimumque in Christo patrem et dominum, dominum Albertum Jarzambyecz Dei gracia felicis recordacionis archiepiscopum Gneznensem et primatem, ex causis animum suum moventibus, causam huiusmodi a prefato domino Benedicto et tunc officiali suo ad se deduxisse et advocasse eandemque causam et eius processum venerabili viro, olim domino Nicolao de Kyky decretorum doctori, archidiacono et canonico eclesie sue Gneznensis cum ipsius cause emergenciis, indicenciis et dependenciis, connexis ab illis statu et punctis, in quibus coram dicto domino Benedicto officiali remanserat indecise, commisisse ipsoque domino Nicolao iudice, huiusmodi commissario in huiusmodi causa petentibus et consencientibus hincinde parcium procuratoribus se iudice partibus competente pronunciato, ipsam causam remisisse et reiterasse, et ad sentenciam diffinitivam processisse eandemque visis omnibus et singulis iuribus, actis, literis, scripturis et munimentis testiumque dictis et deposicionibus coram dicto viro, domino Benedicto tunc officiali tentis, habitis et oblatis eisdemque cum maturitate et diligencia, cum iurisperitis masticatis et recensitis, vocatis parcium procuratoribus et concluso in causa facto realiter et in scriptis, pro parte dictorum nobilis et discreti Przybignei de Ludzyczsko et Stanislai de Rudzycza ipsius presentati et contra partes prescriptas tulisse et prowlgasse huiusmodique sentenciam, nulla appelacione subsecuta, [k. 160v] in rem iudicatam transivisse, dictos nobiles de Drachowo etc. nobiles de Ludzyczsko contra Deum et iusticiam impedivisse eisque talia non licuisse neque licere, et ob hoc ipsum ius patronatus et presentandi dicte eclesie ipsis nobilibus Johanni et Jaroslao de Ludzyczsko dicti nobilis Przybignei successoribus tanquam veris et unicis collatoribus adiudicandum fore et adiudicari opposicionesque invasiones, intrusiones et perturbaciones ipsis nobilibus de Ludzyczsko per prefatos nobiles de villis Squiroschewo, Drachowo, Gurowo, Czelmowo et Crolikowo prestitas fuisse et esse temerarias, et illicitas, et de facto presumptas, Janussium quoque clericum, dictorum nobilium de Ludzyczsko presentatum de dicta eclesia Sancti Laurencii instituendum fore et institui debere dictisque nobilibus de Squiroschewo, Drachowo, Gurowo, Czelmowo et Crolikowo super ulterioribus vexacionibus, molestacionibus et intrusionibus perpetuum silencium imponendum fore et imponi, condempnatis eisdem in expensis in causa huiusmodi legittime factis dictis nobilibus de Ludzyczsko et eorum presentato et ad solucionem earum cogendum fore cogique et compelli debere, vestra sentencia iusta mediante, vestrum benignum officium ad hoc humiliter implorando, salvo iure addendi, minuendi, corrigendi, declarandi ceterisque iuris beneficiis per omnia semper salvis.
Oblatis itaque huiusmodi libellis ac eisdem per eundem dominum Predwogium officialem sua interlocutoria verbo facta admissis, dicti postmodum procuratores in alio competenti termino alter ad alterius libello negando narrata, prout narrantur, fore vera et pacifica, prout petuntur in eisdem fieri non debere, in propriis vero narrata, prout narrantur, fore vera et pacifica, prout petuntur in eisdem fieri debere, affirmantes animo litem contestando responderunt et quilibet eorum respondit. Et demum nonnullis posicionibus et articulis pro utraque parcium predictarum per procuratores prefatos hincinde productis ac per magistrum Petrum de Bnin procuratorem excepcionibus in scriptis contra articulos partis adverse datis ipsisque articulis hincinde ad probandum admissis responsionibusque hinc et hinc ad eosdem subsecutis, etatisque eidem testibus fidedignis pro utraque parte ac per magistrum Petrum de Bnin procuratorem predictum iuribus et munimentis ad probandam intencionem articulorum suorum inductis et exhibitis ac per magistrum Paulam procuratorem contra huiusmodi iura expirata prefatisque postmodum Paulo Apostolo ab una et Petro de Bnin procuratoribus nominibus, quibus supra, procuratoriis partibus ab altera, coram memorato domino Predwogio tunc officiali Gneznensi comparentibus, Paulus Apostolus de consuetudine et Petrus de Bnin procuratores sepefati contra eosdem^c excepciones elisivas facto et in scriptis exhibuerunt et produxerunt, replicacionibus verbalibus in legittimo congruenti ad easdem excepciones subsecutis tamque articulis, quam excepcionibus proxime dictis pro eundem dominum officialem ad probandum admissis ac responsionibus in scriptis ad eosdem et easdem hincinde [k. 161] autem nonnullisque iuribus et munimentis in vim compulsorie eiusdem domini Predwogii officialis extractis per magistrum Paulum Apostolum procuratorem productis contraque eadem iura in termino competenti ex adverso excepto et deinde aliis causis, articulis super rapina per dictum magistrum Paulum Apostolum procuratorem datis, dictis ipsisque ad probandum admissis ac eisdem ex adverso in scripto responso testibusque pro intencione huiusmodi articulorum inductis, iuratis, admissis et examinatis eorumque dictis et deposicionibus in scriptis fideliter redactis ac iuribus et munimentis aliis exibitis, per eundemque dominum Predwogium officialem cum dictis procuratoribus concludentibus in causa huiusmodi concluso, nos postmodum Nicolaus de Calis decretorum doctor prememoratus ad dicta viccariatus et officia(la)tus officia succedens, ipsa causa in statu debito resumpta ac sepedicti hincinde procuratores in nos tanquam in iudicem ipsis et partibus ipsorum competentem in nostramque iurisdicionem consencientes ad iurandum de calumpnia vitanda et veritate dicenda, admittentes cum eisdem procuratoribus ulterioribus dilacionibus, renunciacionibus et concludentibus et secum concludi petentibus in huiusmodi causa duximus procedendum et de novo inclusimus habuimusque et^c habere volumus pro concluso in eadem. Et nichilominus visis per nos et diligenter inspectis omnibus et singulis actis acticatis, iuribus, testium deposicionibus in huiusmodi causa habitis, exhibitis et factis ipsisque cum diligencia et maturitate debite recensitis ac equa lance iusticie discussis maturaque intra nos deliberacione prehabita, ad nostram sentenciam diffinitivam duximus procedendum et processimus eamque per ea, que vidimus et cognovimus, in scriptis tulimus et prowlgavimus in hunc, qui sequitur, modum:
Cristi nomine invocato, pro tribunali sedentes, ipsum solum Deum pre oculis habentes, visis ac diligenter consideratis hiis, que in presenti causa actu proposita, allegata, producta et probata fuerunt, peritorum consilio et matura intra nos deliberacione prehabitis, per hanc nostram diffinitivam sentenciam, quam ferimus in hiis scriptis, pronunciamus, dicimus, decernimus et declaramus in ius patronatus et presentandi eclesie parochialis Sancti Laurencii in suburbio Gneznensi vaccantis per mortem et obitum bone memorie Martini ipsius ultimi et immediati rectoris ad nobiles Johannem et Jaroslaum heredes in Ludzyczsko ex successione suorum progenitorum pertinuisse et spectasse pertinereque et spectare presentatosque per ipsos loci ordinario, quociens ipsam vaccare contingebat, canonice ad eandem institutos et investitos fuisse et extitisse, et nobiles Petrum necnon Katherinam sororem suam germanam et Johannem filium ipsius de Squiroschewo, Wyschak, [k. 161v] Vincencium, Jacobum, Nicolaum, Jaroslaum, Johannem, Grzymislaum, Johannem, Petrum, Johannem, Mathiam, Andream, Albertum et Thomam de Drachowo, Woyslaum, Albertum, Stanislaum, Petrum, Nicolaum, Dobrogostium et Nicolaum de Gurowo, Petrum, Andream, Sandivogium, Mathiam, Albertum et Paulum in Czelmowo, Martinum, Nicolaum et Laurencium fratres germanos in Crolikowo heredes, quibus nullum ius competit in iure patronatus et presentandi ipsius eclesie Sancti Laurencii nulliter et de facto unacum Martino Gurowszky viccario perpetuo canonicali Gneznensi, eorum presentato, ipsis dominis de Ludzyczsko unicis, veris et legittimis patronis contra Deum et iusticiam opposuisse et contradixisse ipsisque talia facere illicita fuisse nec licere. Et ob hoc ipsum ius patronatus et presentandi dicte eclesie Sancti Laurencii prefatis nobilibus Johanni et Jaroslao de Ludzyczsko patronis adiudicandum fore et adiudicamus, et dominum Janussium de Pleschewo clericum etatem habentem instituendum et investiendum fore et esse, et institui et investiri debere dictisque nobilibus de Squiroschewo, Drachowo, Gurowo, Czelmowo et Crolikowo cum ipsorum presentato perpetuum silencium imponendum fore et imponimus. Item dicimus, pronunciamus et declaramus per digne memorie olim dominum Nicolaum de Kyky decretorum doctorem, archidiaconum Gneznensem de et super iure patronatus et presentandi sepedicte eclesie Sancti Laurencii inter nobilem Przibigneum heredem in Ludzyczsko et Stanislaum de Rudzycza ipsius presentatum ab una et Albertum, Andream cum eorum litisconsortibus de villis Drachowo, Gurowo, Czelmowo et Paulum presbiterum de Zorzaw eorum ex altera necnon Jacobum plebanum in Nyechanowo, Vincencium, Laurencium et eorum consortes de villis Malochowo, Maiori Drachowo et Minori Goczalkowo, Jarczugowo et Boguslaum de Malochowo clericum similiter ex altera partibus ad dictam eclesiam Sancti Laurencii presentatos pro parte prefatorum Przybignei de Ludzyczszko patroni et Stanislai de Rudzycza ipsius presentati et contra prefatas partes diffinitivam sentenciam tulisse et pronunciasse ipsamque in rem transmississe iudicatam, et insuper prefatos nobiles heredes de villis predictis Squiroschewo, Drachowo, Gurowo, Czelmowo, Crolikovo et Martinum ipsorum presentatum in expensis in huiusmodi causa factis prefatis nobilibus et Jaroslao et Janussi(o) ipsorum presentato condempnamus, ipsarum nobis taxacionem imposterun reservantes. Lecta et lata et in scriptis pronunciata est hec nostra sentencia diffinitiva per nos Nicolaum de Calis decretorum doctorem, viccarium in spiritualibus et officialem Gneznensem generalem anno Domini millessimo quadringentesimo quadragesimo tercio, die vero Veneris duodecima mensis Iulii, presentibus ibidem venerabili, honorabili, circumspectis et discretis viris Johanne de Brzoszthkowo cantore¹⁶ et Jaroslao canonico Gneznensibus¹⁷, Peregrino de Pampicze¹⁸, [k. 162] Alberto Romano¹⁹, Petro Kostrzewa²⁰ et Stanislao Goszdz procuratoribus²¹ necnon Johanne Pawlowszki²² et Stanislao Volanowszki causarum consistorii Gneznensis notariis²³, circa premissa testibus rogatis specialiter et vocatis. In quorum omnium et singulorum fidem et testimonium premissorum presentes literas sive presens publicum instrumentum huiusmodi nostram sentenciam diffinitivam in se continens exinde fieri et per notarium publicum, in (consistorio Gneznensi^b) causarum coram nobis srzybam^h infrascriptam^h scribi et publicari mandavimus nostrique sigilli oficialatus appensione iussimus et fecimus continuari^k etc.
Et ego Paulus olim Petri de Stauischin clericus Gneznensis diocesis, publicus imperiali auctoritate notarius necnon coram prelibato venerabili et egregio viro, domino Nicolao de Calis decretorum doctore, viccario in spiritualibus et officiali sancte Gneznensis eclesie generali actorum et causarum coram eo in consistorio Gneznensi s(c)riba²⁴, quia hec omnia et singula premissa in libris actorum necnon probacionum^l prescriptis, tam coram domino Predwogio de Grandi preposito, quam coram domino Nicolao de Calis officialibus Gneznensibus in notariorum tunc eiusdem consistorii s(c)ribarum iam ab eodem consistorio absencium et testium presencia sic acticata fieri vidi et conspexi, ideo de mandato eiusdem domini Nicolai de Calis officiali Gneznensi ex eisdem actis et prolacionibus presens publicum instrumentum sentenciam diffinitivam in se continens, per alium fideliter scriptum exinde confeci, publicavi, me hinc subscribens, in hanc publicam formam unacum discreto Johanne Nicolai de Stadniky infrascripto, clerico Cracouiensis diocesis, publico imperiali auctoritate notario causarumque similiter in consistorio Gneznensi conscriba, redegi, signo quoque et nomine meis solitis et consuetis unacum sigilli officialatus Gneznensis appensione de mandato memorati domini Nicolai officialis Gneznensis consignavi, rogatus et requisitus in fidem et testimonium omnium et singulorum premissorum.
Et ego Johannes Nicolai de Stadnyky clericus Cracoviensis diocesis, publicus imperiali auctoritate notarius et coram memorato viro, domino Nicolao de Calis decretorum doctore, viccario in spiritualibus et officiali generali causarum in consistorio Gneznensi s(c)riba²⁵, quia hec omnia et singula premissa in libris actorum necnon prolacionum prescriptis, tam coram domino Predwogio preposito, quam coram domino Nicolao officialibus Gneznensibus in notariorum termino^ł eiusdem consistorii s(c)ribarum iam ab eodem consistorio absencium et testium presencia sic acticata fieri vidi et conspexi, ideo de mandato eiusdem domini Nicolai de Calis officialis Gneznensis ex eisdem actis et prolacionibus presens publicum instrumentum manu [k. 162v] mea scriptum exinde confeci, subscripsi, publicavi et in hanc publicam formam simul cum discreto Paulo Petri de Stauischin clerico Gneznensis diocesis, publico imperiali auctoritate notario causarumque similiter coram prelibato venerabili viro, domino Nicolao de Calis decretorum doctore, viccario in spiritualibus et officiali generali in consistorio Gneznensi conscriba suprascripto redegi signoque et nomine meis solitis et consuetis unacum sigilli officialatus Gneznensis appensione, de ipsius domini Nicolai officialis speciali mandato consignavi, rogatus et requisitus in fidem et testimonium omnium et singulorum premissorum etc.

^atak Kop. zamiast legittimis

^bbrak Kop.

^csłowo powtórzone Kop.

^dtak Kop., zamiast heredes

^etak Kop., zamiast intervenientem

^f-gpowtórzone Kop.

^htak Kop.

ⁱtak Kop., zamiast Tamen

^jtak Kop., zamiast gravamenque

^ktak Kop., zamiast communiri

^ltak Kop., zamiast prolacionum

^łtak Kop., zamiast tunc

¹Mikołaj z Kalisza, zob. wyżej, nr 1563/5.

²Wójtowie gnieźn., szlachta ze Świniar (par. Kłecko). Wójt Piotr, współwłaściciel wójtostwa, chyba ident. ze znanym dotąd w l. 1425-35 (KDW IX nr 1358/6).

³Drobna, trudna do identyfikacji, szlachta ze wsi: Skiereszewo, tuż na pd.-zach. od Gniezna, Drachowo i Drachówko par. Gurowo, Gurowo (G. Wielkie i G. Małe - zob. KDW IX nr 1323/3), Cielmowo (dziś Cielimowo) par. Gurowo, na pd. i pd.-wsch. od Gniezna.

⁴Drobna, trudna do identyfikacji, szlachta ze wsi: Skiereszewo, tuż na pd.-zach. od Gniezna, Drachowo i Drachówko par. Gurowo, Gurowo (G. Wielkie i G. Małe - zob. KDW IX nr 1323/3), Cielmowo (dziś Cielimowo) par. Gurowo, na pd. i pd.-wsch. od Gniezna.

⁵Drobna, trudna do identyfikacji, szlachta ze wsi: Skiereszewo, tuż na pd.-zach. od Gniezna, Drachowo i Drachówko par. Gurowo, Gurowo (G. Wielkie i G. Małe - zob. KDW IX nr 1323/3), Cielmowo (dziś Cielimowo) par. Gurowo, na pd. i pd.-wsch. od Gniezna.

⁶Drobna, trudna do identyfikacji, szlachta ze wsi: Skiereszewo, tuż na pd.-zach. od Gniezna, Drachowo i Drachówko par. Gurowo, Gurowo (G. Wielkie i G. Małe - zob. KDW IX nr 1323/3), Cielmowo (dziś Cielimowo) par. Gurowo, na pd. i pd.-wsch. od Gniezna.

⁷Zapewne Królikowo par. Słupy, na pd.-zach. od Szubina (Koz. 1 s. 130, 4 s. 414). Wawrzyniec Królikowski (czy ten sam?) rezydował 1448 w Siedleminie (SHGWlkp.).

⁸Wiskitki przy (?) Gnieźnie skądinąd nie znane, por. z Wiskitkami na zach. Mazowszu.

⁹Marcin Gurowski (jak przypis 5) wyst. już 1433 jako altarysta w kościele Św. Trójcy w Gnieźnie (KDW IX nr 1323/3), jako wikariusz katedralny wyst. także 1444 (niżej, nr 1656/5) oraz 1450 i 1453 (Acta capitulorum I nr 1793 i 1829).

¹⁰Ludzisko, wieś par. na Kujawach inowrocławskich.

¹¹Janusz z Pleszewa (miasto w powiecie kal.) nie zidentyfikowany.

¹²Przedwój z Grądów, zob. wyżej, nr 1435/1.

¹³Paweł zwany Apostołem zob. wyżej, nr 1401/8.

¹⁴Piotr z Bnina, zob. wyżej, nr 1399/10.

¹⁵Wyrok Mikołaja Kickiego z 16 (17?) grudnia 1425 wydany za oficjalatu Benedykta z Modły wydany w KDW VIII nr 1066, tam też objaśniono wyst. w nim miejscowości i osoby.

¹⁶Jan z Brzostkowa, zob. wyżej, nr 1407/5.

¹⁷Jarosław z Kąkolewa, zob. wyżej, nr 1389/16.

¹⁸Peregryn z Pępic, zob. wyżej, nr 1401/12.

¹⁹Wojciech Romanus, zob. wyżej, nr 1399/9.

²⁰Piotr Kostrzewa adwokat w konsystorzu gnieźn. 1440-50 (Acta capitulorum II nr 366-487; mat. KDW).

²¹Stanisław Goźdź, zob. wyżej, nr 1401/14.

²²Jan syn Dobiesława z Pawłowa student UJ 1441, pisarz konsystorza gnieźn. 1443-48, notariusz publiczny w Gnieźnie, pisarz arcybiskupa Wincentego Kota 1447-48, pleban w Sulmierzycach 1449-56 (Not. nr 186).

²³Stanisław syn Wojciecha z Wolanowic (par. Sławno) notariusz publiczny w Gnieźnie od 1441 (Not. nr 601).

²⁴Paweł ze Stawiszyna, zob. wyżej, nr 1592/2.

²⁵Jan syn Mikołaja ze Stadnik (par. Gdów, w Krakowskiem) notariusz publiczny w Gnieźnie 1443-59, pisarz arcybiskupa Władysława Oporowskiego 1451, pisarz kapituły gnieźn. 1466 (Not. nr 240).

Dokument Nr 1623

Buda, 26 lipca 1443

Król Władysław III zapisuje 2000 złotych na poradlnym wielkopolskim kasztelanowi międzyrzeckiemu Wincentemu z Szamotuł.

Kop.: Warszawa, AGAD, Metryka koronna, t. 10, k. 8-8v, wystrzępiona, z ubytkami tekstu. Tytuł: Eidem super eodem ut supra.
Wyd.: Knigi, s. 12 (wg Kop.).
Reg.: MRPS I, suppl. nr 74 (wg Kop.).

Vladislaus Dei gracia Polonie, Hungarie, Dalmacie, Croacie etc. rex Lithwanieque princeps supremus et heres Russie etc. significamus tenore presencium, quibus expedit universis, quod nos solicita merita ad [......] ad multiplicia altaque meritorum obsequia magnifici Vincencii de Schamothuli castellani Myedzyrzecensis et capitanei Vischegradiensis¹ sincere nobis [............], que maiestati nostre in familiarum suarum pluralitate satis sumptuose [......] propriis cum impensis, tam circa prosecucionem negociorum nostrorum huius Regni Hungarie, quam alibi ubi expediebat pro honore nostro et Regni [.......] comodo, horum itaque intuitu volentes ipsum, prout conveniens est, in hac parte reddere consolatum proindeque facere ad ampliora obsequia nostra [........] nobis prestanda prompciorem, sibi duo milia florenorum Hungaricalium auri puri, boni et iusti ponderis, in et super exaccionibus nostris poradlne dictis, terre Maioris Polonie et omnium districtuum eiusdem [..............] assignando damusque, donamus, assignamus, deputamus et demonstramus per presentes per ipsum Vincencium vel eius [successores] legittimos in eisdem exaccionibus nostris, poradlne dictis, omnium d[............] predictorum terre Maioris Polonie predicte iuxta continenciam aliarum [............] nostrarum, sibi super aliis summis inde percipiendis concesarum, predicta [.......] milia florenorum levanda, tollenda, exigenda et percipienda et eidem predictas exacciones tenendas et habendas, quousque ipse vel de [......] [k. 8v] [........] prescripta duo milia florenorum simul cum aliis summis [.....] in eisdem exaccionibus demonstratis per alias litteras nostras et iuxta formam et tenorem earundem litterarum priorum extenuabunt, [..........] quoque percipient et levabunt plene et integre realiter [et cum] effectu. Harum quibus sigillum nostrum presentibus appensum est testimonio litterarum. Datum Bude feria sexta festi sancte Anne matris Virginis gloriose Marie anno Domini M CCCC XL tercio².
Relacio magnifici Petri de Sczekoczyni Regni Polonie vicecancellarii³.

¹Wincenty z Szamotuł, zob. wyżej, nr 1547/1. Tamże poprzedni zapis na poradlnym wlkp.; zob też wyżej, nr 1618.

²Data zgodna z itinerarium króla.

³Piotr Woda ze Szczekocin, zob. wyżej, nr 1462/13.

Dokument Nr 1624

Uniejów, 1 sierpnia 1443

Arcybiskup gnieźnieński ustanawia procesje i odpusty dla ich uczestników w intencji pomyślności chrześcijaństwa, Królestwa i króla Władysława, który walczy z niewiernymi.

Kop.: Kraków, Bibl. PAN, rkps 9175 (Księga formularzowa, j. w., nr 1381), s. 335-337, w publikacji oficjała gnieźnieńskiego Mikołaja z Kalisza, pozbawionej daty (zob. tekst na końcu niniejszego dok.). Tytuł: Processus ut processiones fiant pro pace.

W(incencius) Dei gracia sancte ecclesie Gneznensis archiepiscopus et primas venerabilibus, honorabilibus et discretis viris abbatibus, prepositis, decanis, archidiaconis, cantoribus, custodibus, scolasticis, canonicis, ecclesiarum parrochialium rectoribus, altaristis, vicariis perpetuis, mansionariis ac universis presbiteris beneficiatis et non beneficiatis per et infra nostram Gneznensem dyocesim ubilibet constitutis, ad quos presentes nostre litere pervenerint, salutem in Domino sempiternam. Pastoralis cure nos sollicitande officio, dum ad ea nostre consideracionis convertimus oculum, que saluti gregis Dominici videntur accomoda, intelmeditandum videmus et ingemiscimus sic iram erga populum suum excanduisse Altissimi, ut iuxta Ewangelie veritatem, securim vindicte divine plus solitam appositam esse conspiciamus ad radicem delictorum, etenim crebrescentibus hominum peccatis eousque indignacio divina cernitur efferbuisse, ut omnia, tam in clero, quam in populo, tam in capite, quam in membris videntur turbata et sui precipitem minari ruinam adeo, ut et illud tremendum Isaye verbum timeatur merito iterum implecioni apropiasse, quo de vinea sua loquens Dominus comminatur dicens: "Ostendam vobis, quid ego faciam vinee mee, auferam sepem eius et erit in direpcionem dirimam^a maceriam eius et erit in conculcacionem et ponam eam desertam"¹. Verum quia divina illa et supra, quam dici potest, propicia miseracio pro qualitate penitencium mutare venit solummodo, dum homines mutaverint vitam, non enim delectatur in morte peccatorum, sed salutem hominum ad se convertencium magis wlt, quam interitum. Et ob hoc, ut habeat misendi causam conquiritur voce Ezechielis: "Quesivi de eis virum, qui interponeret se sepem et staret contra Me oppositus pro terra, ne disperderem^b eam [s. 336] et non inveni"², quo eciam pacto Moysi oranti pro populo loquitur: "Dimitte me, ut irascatur furor meus contra eos, ut deleam eos"³. Stupendam profecto et hominum precandi fiduciam et sue propiciacioni contestans inestimabilem clemenciam, quoniam si incomprehensibilis invincibilisque Deus pater misericordiarum et Deus tocius consolacionis misereri non cuperet, teneri se ad hominem caduco et imbecilli non expeteret. Quaquidem oblata miseracionis permotus Moyses oravit ad Dominum dicens: "Cur Domine irascitur furor Tuus contra populum Tuum, quem eduxisti de Terra Egipti, in fortitudine magna et in manu robusta. Queso Domine, quiescat ira Tua et esto placabilis super nequicia populi Tui. Recordare Abraham, Isaac et Israel seniorum^c Tuorum et placatus est Dominus, ne faceret malum, quod locutus fuerat adversus populum suum"⁴. Hiis itaque et aliis scripture sacre testimoniis cum ad submonendum pericula, quibus per totum ferme orbem concutitur sancta ecclesia, humani ingenii iam pene videtur defecisse consilium et opera habita inter nos attenciori deliberacione, communitate demum ad rem hanc tractatu diligenti cum fratribus nostris, de ipsorum consilio pro auferendo de ecclesia sancta Dei scismate, pro bono pacis omnium christianitatis parcium proque felici statu Regni huius ac potissimum prospero successu serenissimi principis domini nostri, domini Wladislai Hungarie et Polonie etc. regis, qui in presenciarum pro defensione fidei et catholicorum contra infideles et crucis Christi inimicos Turcos exercitualiter et potencialiter ^d-e

in Dei

dextra confisus procedit. Cogitavimus humiliare animas nostras in conspectu Altissimi et iram sedentis in throno humilibus preoccupare precatibus, nichil de misericordia sua diffidentes, cui sacrificium semper placitum fuit spiritus contribulatus, cor contritum et humiliatum. Quocirca vobis omnibus supradictis in virtute sancte obediencie et sub excommunicacionis pena precipimus et mandamus, quatenus vos, qui in civitate Gneznensi et eius suburbiis estis, secunda, quarta et sexta feriis ad ecclesiam metropolitanam processionaliter, quanto devocius poteritis, accedatis aut si legittime impediti fueritis, saltem in ecclesiis vestris processiones huiusmodi solempniter fieri faciatis, diebus celebribus ad populum duntaxat exceptis vosque extra civitatem Gneznensem in diocesi nostra Gneznensi constituti similiter a tempore, quo vobis mandatum innotuerit, processiones predictas in vestris ecclesiis collegiatis et parrochialibus nullatenus sub pena pretacta obmittere presumatis. Tamdiu easdem prefatis diebus continuantes [s. 337] donec, aliud a nobis aut vicario nostro vobis iniunctum fuerit aut alias quamdiu in ecclesia nostra metropolitana dicte processiones fuerint observate. Et ut oraciones vestre in oculis Altissimi magis sint accepte vosque ad faciendum dictas processiones ac laycalis populus ad interessendum eisdem proniores efficiamini, omnibus et singulis sexus utriusque hominibus confessis et contritis, qui huiusmodi processionibus interfuerint ac presbiteris, qui in eorum missis collectas pro pace "Deus a quo sancta desideria vel ecclesie pacificacionem ecclesie Tue quatenus Domini preces placati admitte etc." imposuerint, quocienscumque id fecerint, de omnipotentis Dei misericordia, de beatorum Petri et Pauli Appostolorum eius auctoritate confisi quadraginta dies indulgenciarum de iniunctis eis penitenciis misericorditer in Domino relaxamus et impartimur. Precipimus quoque hunc processum nostrum, tam in predicacionibus ad populum, quam per affixionem in valvis ecclesiarum publicare, quociens fuerit opportunum quodque per singulos archidiaconatus et decanatus ab uno et alium plebanum cum annotacione execucionis transsmittatur et per ultimum nobis aut vicario nostro referatur. Datum in Vnyeow prima die mensis Augusti anno Domini M^o CCCC^o XL^o tercio, nostro sigillo presentibus subimpresso.
[dok. przetrwał w publikacji oficjała gnieźn. pozbawionej końca]: Nicolaus de Calisch decretorum doctor reverendissimique in Christo patris et domini, domini W(incencii) Dei gracia sancte ecclesie Gneznensis archiepiscopi et primatis etc. vicarius in spiritualibus et officialis generalis⁶ venerabilibus, honorabilibus et discretis viris abbatibus, prepositis, decanis, archidiaconis, cantoribus, custodibus, scolasticis, canonicis, ecclesiarum parrochialium rectoribus, altaristis, vicariis perpetuis, mansionariis ac universis presbiteris beneficiatis et non beneficiatis, per et infra civitatem et diocesim ac ruralem decanatum Gneznensem, ubilibet constitutis, presentibus requirendis, salutem in Domino et presentibus fidem indubiam adhibere litteris prefati reverendissimi in Christo patris et domini, domini W(incencii) Dei gracia sancte Gneznensis ecclesie predicte archiepiscopi et primatis etc. eius vero sigillo sigillatis nos noveritis recepisse, quarum execucio, ne quovismodo retardetur quinymmo tantocius suum salutarem iuxta mentem prefati reverendissimi patris et domini nostri sorciatur effectum, sub nostri vicariatus sigillo transsumi fecimus tenorem earundem, qui sequitur et est talis:[....^f]

^atak Kop., wprawdzie poprawnie, ale Wulgata ma tu diruam

^btak Kop., wprawdzie poprawnie, ale Wulgata ma tu dissiparem

^ctak Kop. zamiast servorum

^d-epowtórzone Kop.

^ftu następuje dok. arcybiskupa; po nim brak dalszego ciągu dok. Mikołaja z Kalisza Kop.

¹Księga Izajasza, Pieśń o winnicy 5, 4-6. 2 Księga Ezechiela, Grzechy Jerozolimy 22, 30.

³Księga Wyjścia, Kult złotego cielca 32, 9.

⁴Księga Wyjścia, Kult złotego cielca 32, 12-14 z pewną luką.

⁵Uniejów, miasto arcybiskupie w ziemi sier. Data zgodna z itinerarium arcybiskupim.

⁶Mikołaj z Kalisza, zob. wyżej, nr 1563/5.

Dokument Nr 1625

[Poznań], 30 sierpnia 1443

Władze miasta Poznania zaświadczają, że Jadwiga Goldnerowa zapisała czynsz plebanowi poznańskiemu Mikołajowi Lantmanowi.

Kop.: Poznań, AAP, Acta consistorii 35, k. 74. Wpis w 1454 r. Tytuł: Privilegia pro plebano S. Marie Mag(dale)ne super molendinum Wyssokye Kolo.

Nos infrascripti Albertus Gerlin preconsul¹, Hanko Slewcz, Nicolaus Naramowsky, Johannes Fawko, Johannes Bem, Valentinus sartor, Mathias Niger et Georgius Jost consules civitatis Poznaniensis publice profitemur per presentes, quod in nostra nostrorumque infrascriptorum presencia scabinorum, videlicet Johannis Ponyeczsky, Johannis Cliza, Johannis Czeppel, Johannis Czewchner, Michaelis Barger, Georgii Buchwald, Johannis Gerlin et Johannis Rozental in bannito iudicio, cui Nicolaus pellifex, nostre civitatis advocatus iuridice presidebat¹, personaliter constituta honesta Hedwigis relicta olim Geldnar² a se et a pueris suis omnibus per tutorem ipsorum legittimum Nicolaum Clinknar³ non compulsa, sed sana mente et corporibus, usi suorum amicorum deliberato consilio dederunt, donaverunt et rite ac racionabiliter resignaverunt mediam mensuram farene triticee septimanatim solvende cum octo scotis census annui et orto ad molendinum dictum Wyssokye Kolo spectanti, iacenti ibidem sub villa Winari sic, ut itur in Schamotuli, in acie in dextra manu penes ortos Thomalonis et Andree⁴, in et super dicto molendino Wyssokye Kolo dicto cum omni iure, dominio sive proprietate sic, ut soli tenuerunt et hereditarie possidebant, ita longe et late, prout circumferencialiter dictus ortus est limitatus, necnon piscinis, piscaturis, agris, fluminibus, rippis, aquis, torrentibus et aquarum decursibus et emolimentis, obvencionibus et pertinenciis universis quomodolibet ad premissa spectantibus, nichil iuris, dominii seu proprietatis pro se aut suis legittimis successoribus reservantes, venerabili domino Nicolao Lanthman canonico kathedralis et plebano p(ar)rochialis ecclesiarum Poznaniensium⁵ et suis successoribus in perpetuum, et hoc ideo, quia pro eo in perpetuum qualibet feria quinta de anno ad annum septimanatim sequentibus missa voce expressa in ecclesia Sancte Marie Magdalene ad honorem Corporis Cristi pro animabus eorum debebit decantari. In fidem premissorum sigillum nostre civitatis presentibus est subappensum. Datum feria sexta post sancti Bartholomei anno Domini millesimo quadringentesimo quadragesimo tercio⁶.

¹Członkowie władz miasta Poznania kadencji 1442/43 objaśnieni wyżej, nr 1619.

²Jadwiga wdowa po Piotrze Goldner, Geldnar (o nim zob. wyżej, nr 1387/3) wyst. jeszcze 1458 (ARP I nr 765).

³Mikołaj Klinkener rajca pozn. 1437/38, ławnik 1444-48 (WSvP s. 444, 466).

⁴Młyn pod Winiarami, wsią miejską na pn. od Poznania.

⁵Mikołaj Lantman, zob. wyżej, nr 1389/12.

⁶W tejże sprawie zob. też dok. biskupa pozn. z 28 września 1443 (niżej, nr 1630).

Dokument Nr 1626

Buda, 31 sierpnia 1443

Król Władysław III zapisuje 100 grzywien na Russowie Janowi i Niemierzy braciom z Piwonic.

Kop.: Warszawa, AGAD, dok. perg. 422. Pergamin 332 x 145 + 50 mm, skasowany przez przecięcie. Pasek pergaminowy po przywieszeniu pieczęci. Na odwrocie informacje o treści i sygnatury (XVI-XVII w.).

Wladislaus Dei gracia Polonie, Hungarie, Dalmacie, Croacie etc. rex Lythwanieque princeps supremus et heres Russie etc. / significamus tenore presencium, quibus expedit universis, quod nos volentes assecurare nobiles Johannem et Nyemyerzam / heredes in Pywonicze¹ de centum marcis monete et numeri Polonicalium communium, videlicet quadraginta octo grossos / marcam in quamlibet computando, quas alias nobilis Swanthoslaus pater ipsorum¹ redimendo villam nostram Russzow in terris Maioris Polonie et districtu Calisiensi sitam² magnifico olim Mathie de Wanszosche palatino Calisiensi³ dedit et assignavit, ipsis easdem centum marcas in et super dicta villa Russzow inscribimus et assignamus per presentes, per ipsos Johannem et Nyemyerzam cum omnibus et singulis ipsius ville utilitatibus, fructibus, censibus, redditibus, proventibus, curiis, agris, pratis, campis, silvis, borris, gaiis, sareptis, rubetis, pascuis, fluminibus, lacubus, paludibus, stangnis, piscinis, piscaturis, rivulis, torrentibus, aquis et earum decursibus, molandinis, emolimentis et generaliter cum omnibus aliis obvencionibus universis, quibuscumque dicantur nominibus, ad prefatam villam quomodolibet spectantibus habendam, tenendam, regendam, utifruendam et possidendam pacifice et quiete tamdiu, quousque ipsis prefate centum marce simul cum aliis pecuniis in eadem villa nobili Nicolao de Grusczycze⁴ inscriptis fuerint per nos vel successores nostros persolute, quibus solutis prefate ville possessio ad nos et successores nostros redibit pleno iure. Stacionibus tamen nostris et iuribus regalibus solum solitis et consuetis in omnibus semper salvis. Harum quibus sigillum nostrum est appensum testimonio literarum. Datum Bude sabbato proximo ante festum sancti Egidii anno Domini millesimo quadringentesimo quadragesimo tercio⁵.
Relacio magnifici Petri de Sczekoczini Regni Polonie vicecancellarii⁶.

¹Jan z Piwonic, zob. wyżej, nr 1426/9. Niemierza, jego brat, wspomniany już 1440 (wyżej, nr 1533/2, tam też mowa o ich ojcu Świętosławie).

²Russów, zob. wyżej, nr 1522/2.

³Maciej z Wąsoszy był wojewodą kal. 1406-1423/24 (Spisy wlkp. s. 126).

⁴O Mikołaju Gruszczyńskim i jego zapisie na Russowie zob. wyżej, nr 1594/1.

⁵Data zgodna z itinerarium króla.

⁶Piotr Woda ze Szczekocin, zob. wyżej, nr 1462/13.

Dokument Nr 1627

Pogrzybów, 5 września 1443

Jan z Pogrzybowa zawiera ugodę dotyczącą stawu w Pogrzybowie z Maciejem Jezierskim z Pogrzybowa.

Kop.: Poznań, WAP, Kalisz Z. 9, k. 35-35v (wg or.; sądowi przedstawiono due litere pargamenee, unius tenoris ambe sigiliis eorum [tj. Macieja Jezierskiego i Jana z Pogrzybowa] appensis roborate; istniał więc rewersał Macieja Jezierskiego bardzo podobny w treści). Bok karty wystrzępiony, powodujący ubytki tekstu.

Notum sit omnibus, tam presentibus, quam futuris, presentem literam inspecturis, quod ego Johannes heres in Pogrzibowo¹ per hanc meam literam publice recognosco, quibus expedit universis, quia dedi et remisi eviterne nobili Mathie Jeszerski heredi in Pogrzibowo² rippas circa piscinas vel stangna, wlgariter brzegy stavowe, circa novam et antiquam piscinam, que piscina nova iacet in cacumine antique piscine, wlgariter na wyrzchu starego stawu, quas habeo in Moszczanyek³ et hoc dedi et remisi cum omni iure et dominio, nichil pro se reservando et eciam debet recipere terram super aggerem voluntarie super sorte hereditatis mee et eciam aquam potest sublevare et aggerem errigere altius potest, et meliorare iuxta voluntatem suam sine omni contradiccione et nocumento meo, videlicet nobilis Johannis heredis in Pogrzibowo. Et racione istius ego Mathias Jeszerski heres in Pogrzibowo dedi et remisi eviterne nobili Johanni heredi in Pogrzybowo rippam circa stangnum vel piscinam, wlgariter brzeg stawowy, que rippa pertinet et adiacet piscine in medio ville dicte Pogrzybowo, et que rippa eciam pertinet ad sortem hereditatis mee et remitto ei cum omni iure et dominio, nichil pro se reservando. Eciam debet voluntarie recipere terram super aggerem et iuxta voluntatem suam pro posse suo meliorare potest, in quantum sibi melius et utilius videbitur expedire, sine omni contradiccione et nocumento meo et m[eorum] successorum, videlicet prefati nobilis Johannis heredis [in] Pogrzibowo. Et ibi [..............] non debet dempta adaqualem pe[......]arti pecudum utriusque par[cium.] Et [ego] [k. 35v] nobilis Johannes heres in Pogrzibowo recognosco, quia comutacionem feci, dedi et remisi prefato nobili Mathie Jeszerski terram pro terra, quam insepivit in graminatorium suum, wlgariter w tranwyk^a szwoy, et que iacet in fine allodii mei, videlicet nobilis Johannis heredis in Pogrzibowo, in dextra manu transeundo de Pogrzibowo circa viam, que vadit in Raszkowo⁴. Et racione istius ego Mathias Jeszerski heres, ut supra, dedi et remisi nobili Johanni heredi, ut supra, duos sulcos agri, wlgariter dwa zagony roley, de allodio meo, qui currunt ab antiqua piscina vel a stangno, wlgariter oth starego stawu, vel ad ortos vel ad sepes dicte ville Pogrzibowo. Et insuper ego Johannes heres in Pogrzi[bowo] recognosco, quia dedi et remisi terram nobili Mathie Jeszerski, que est circa stangnum vel piscinam antiquam vel eciam, que iacet in fine aggeris, ubi aqua effu(n)dit et invadat, wlgariter gdze woda wylewa, vel in fine fossati, wlgariter na koncz rowa, pro reformacione et erreccione aggeris, et eciam non debeo sibi Mathie Jeszerski et successoribus ipsius recusare nec nocere reformare fossatam ad latitudinem et ad profunditatem propter decursum aque, que currit per villam prefatam Pog[rzibowo] usque ad piscinam antiquam. Et racione istius ego Mathias Jeszerski dedi et remisi nobili Johan[ni] ibidem in Pogrzibowo meo de allodio tres sulcos agri, wlgariter trzy zagony roley, qui iacent in parte allodii mei circa allodium nobilis Johannis et qui eciam currunt a piscina antiqua, wlgariter oth stawv starego, usque ad sepes vel ad ortos dicte ville Pogrzibowo. Ceterum eciam ego nobilis Johannes recognosco, quia dedi et remisi terra[m], que iacet circa molendinum ventuosum, nobili Math[ie] Jeszerski et ipsius successoribus ad prefatas comutaciones superaddidi, quam terram temo, wlgariter oye, ventuosi molendini attingit. Et hoc debemus ex utraque parte venire ad iudicium terrestre super terminos particulares primos et fulitos, et ibi coram iudicio venientes personaliter recognoscere prefatas comutaciones sub pena vallata sexag[inta] marcarum, que pena debet dari et exsolvi parti tenenti per part[em] non tenentem. Sin autem termini particulares terrestres per tres [...] non essent, extunc sub eadem pena debemus nobis literas renova[re]. In cuius rei testimonium sigillum meum presentibus est a[ppensum]. Actum et datum in Pogrzibowo feria quinta ante fe[stum] Nativitatis Marie Virginis proxima anno Domini M^o CCCC^o [qua]dragesimo tercio.

^atak Kop.

¹Pogrzybów, wieś par. na pd.-zach. od Raszkowa w powiecie kal. (Koz. 3 s. 57). Jan wyst. także 1434 (SHGWlkp.).

²Maciej Jezierski może ident. z Maciejem z Pogrzybowa, wyst. 1450-94 (SHGWlkp.; zapewne chodzi tu jednak o dwa pokolenia).

³Nazwa nie zidentyfikowana

⁴Raszków, zob. niżej, nr 1639.

Dokument Nr 1628

Pleszew, 6 września 1443

I. N. Piotr pleban z Książa ustanawia swego prokuratora do spraw zamiany beneficjum w Książu na beneficjum w Blizanowie.

Kop.: Kraków, Bibl. PAN, rkps 9176 (Księga formularzowa, j. w., nr 1381), s. 172. Tytuł: Instrumentum ad comparendum coram domino archiepiscopo et ad petendum se institui de eclesia parrochiali ex causa permutacionis pro alia eclesia.

In nomine Domini amen. Sub anno a nativitate eiusdem millesimo quadringentesimo quadragesimo tercio, indicione sexta, pontificatus sanctissimi in Christo patris et domini nostri, domini Eugenii divina providencia pape quarti anno tredecimo, die vero Veneris sexta mensis Septembris, hora nonarum vel quasi, in domo habitacionis discreti Nicolai altariste in Pleschow, opido Gneznensis diocesis¹ meique notarii publici et testium infrascriptorum ad hoc vocatorum specialiter et rogatorum presencia constitutus personaliter honorabilis dominus Petrus arcium bacc(alaureus), in Xans plebanus et altarista in ecclesia Poznaniensis², fecit, creavit et constituit, et solempniter ordinavit suum verum, legittimum et indubitatum procuratorem et nuncium generalem, specialem, honorabilem dominum Andream Renis arcium (baccalaureum^a), precentorem mansionariorum in ecclesia collegiata Sancte Marie in Calis³, absentem tamquam presentem, dans eidem plenum mandatum et omnimodam potestatem ad comparendum coram reverendissimo in Christo patre et domino, domino Vincencio Dei gracia sancte Gneznensis ecclesie archiepiscopo et primate cum literis citacionum et comende ipsi domino Petro de ecclesia parrochiali in Bliszanowo⁴ ex causa permutacionis pro ecclesia in Xans cum magistro Crzeslao⁴ et resignacionis in manibus eiusdem domini archiepiscopi factis, emissis, decretis et concessis petendumque se ipsius domini Petri bacc(alaurei) nomine de ipsa in Blisanowo ecclesia institui et investiri ac literas de predicta institucione fieri et decerni aliaque omnia et singula faciendi, que in premissis necessaria fuerint seu quomodolibet opportuna Ecia(m) si talia sint, que mandatum magis exigant speciale, promittens dictus constituens perpetuo ratum et gratum tenere et habere quidquid per dictum suum procuratorem actum, factum et ordinatum fuerit in premissis. Super quibus omnibus et singulis a me notario publico infrascripto sibi presens fieri et confici petivit instrumentum. Acta sunt hec anno, indicione, pontificatus, mense, die, hora et loco, quibus supra, presentibus ibidem Alberto Mathie et Mathia Gregorii de Pleschow clericis⁵, (testibus^a) circa premissa.
Et ego Andreas Jacobi de Slawoschewo clericus Poznaniensis diocesis, publicus imperiali auctoritate notarius⁶, quia dicti procuracionis institucioni, potestatis dacioni, rathiha(bi)tacioni aliisque omnibus et singulis premissis, dum sic, ut [...^b]

^abrak Kop.

^bdalszego ciągu brak Kop.

¹Pleszew, miasto w powiecie kal. Mikołaj trudny do identyfikacji.

²Książ, miasto w powiecie kościańskim. Piotr z Pleszewa może ident. z notariuszem w konsystorzu pozn. 1439 (wyżej, nr 1473/14), jako pleban w Książu i altarysta pozn. wyst. od 1440 (SHGPoz. II s. 528), potem w Blizanowie (jak niżej, przypis 4) 1446-64 (mat. KDW; SHGWlkp.).

³Andrzej Renis, zob. wyżej, nr 1474/3.

⁴Blizanów, wieś par. na pd.-zach. od Stawiszyna (Koz. 4 s. 41). Pleban Krzesław skądinąd nie znany, ani w B., ani potem w Książu.

⁵Mieszkańcy Pleszewa nie zidentyfikowani.

⁶Notariusz publiczny Andrzej ze Sławoszewa (w powiecie kal. czy konińskim?) skądinąd nie znany.

Dokument Nr 1629

Ciążeń, 25 września 1443

Biskup poznański zakazuje duchowieństwu świeckiemu zbierania jałmużny na potrzeby prymicji.

Reg.: Warszawa, Klasztor Franciszkanów, Thesaurus provinciae Poloniae... 1764, s. 385, wg Or., który znajdował się w XVIII w. w klasztorze franciszkanów w Pyzdrach.

Uw.:Odpis zawdzięczają wydawcy uprzejmości p. doc. Stanisława Kurasia, wraz z informacją o identycznym dok. wystawionym przez biskupa krakowskiego Zbigniewa Oleśnickiego z daty: Sącz, 27 września 1441 - ZDKDK II, nr 426.

Inhibitio Andree episcopi Posnaniensis¹, ne clerici et presbyteri saeculares vagi permittantur ostiatim mendicare eleemosynasque frumenti, tum et pecuniae pro missis novis seu primitiis cum calice incedentes petere cum praeiudicio ordinum mendicantium. Datum in Czanszyn² 25 Septembris 1443.

¹Andrzej Bniński, zob. wyżej, nr 1447/7.

²Ciążeń, miasto biskupie w powiecie pyzdrskim.

Dokument Nr 1630

Ciążeń, 28 września 1443

Biskup poznański potwierdza zapis Jadwigi wdowy po Piotrze Goldnerze na rzecz kościoła Św. Marii Magdaleny w Poznaniu.

Or.: 1. Poznań, WAP, Akta m. Poznania D 644. Pergamin 370 x 217 + 40 mm. Na różowo-fioletowym sznurze pieczęć wystawcy w czerwonym wosku, dobrze zachowana, średnicy ok. 30 mm, przedstawiająca tarczę z herbem Łodzia trzymaną przez dwu ludzi. W otoku napis: ANDREAS DEI GRACIA EP(ISCOP)US POZNANIENSIS. Na odwrocie informacje o treści i sygnatury (XVI-XVII w.); 2. Tamże, D 645. Pergamin 333 x 172 + 51 mm. Pismo miejscami wyblakłe. Różowo-zielony sznur od przywieszenia pieczęci. Na odwrocie sygnatury i streszczenia (XVI-XVII w.).
Reg.: KDW V nr 711 (wg Or. 1 i 2).

^aIn nomine Domini amen. Ad perpetuam rei memoriam. Nos Andreas Dei gracia episcopus Posnaniensis^b¹ signi/^cficamus, tam presentibus, quam futuris horum^d noticiam /^e habituris, quomodo honesta Hedwigis^f relicta olim Petri Goldner^g civis /^c de Posnania^h² coram nobis presencialiter constituta a se et liberis suis omnibus per tutorem ipsorum /^e legittimum Nicolaum Clinckner² /^c non compulsi, sed sani mentibus et corporibus, usi suorum deliberato consilio amicorum, dederunt, donaverunt et rite ac racionabiliter resignaverunt /^e mediam mensuram farine triticee septimanatim solvendam cum octo scottis census annui et orto ad molendinum dictum Wyssokyeikoloⁱ spectantes, iacente ibidem sub villa Vinari eundo in Schamothuli^j in acie in dextra manu penes ortos Thomalonis et Andree, in et super dicto molendino Wyssokiekoloⁱ nuncupato ita plene et efficaciter, prout littera resignacionis civitatis Posnaniensis^b super eo confecta² canit atque sonat, cuius tenorem hic volumus habere pro insertis, venerabili domino Nicolao Lanthman canonico Posnaniensi^b et rectori parrochialis ecclesie Sancte Marie Magdalene in Posnania^h² et suis successoribus eiusdem ecclesie parrochialis rectoribus titulo perpetuo et irrevocabili dederunt, donaverunt et rite ac racionabiliter coram nobis resignaverunt, nobis quoque cum instancia humilima supplicarunt, quatenus eam donacionem et resignacionem tamquam efficacem et saluti congruam admittere dictisque rectoribus prenominate ecclesie parrochialis ad Sanctam Mariam Magdalenam eam incorporare et asscribere dignaremur. Nos itaque zelum devocionis ipsorum, quem ad cultum gestiunt divinum, attendentes peticionique ipsorum velud iuste et consone racioni paterne annuentes, donacionem et resignacionem predictam ex certa nostra sciencia admittimus pro dictis rectoribus ecclesie parrochialis Sancte Marie Magdalene in Posnania^h moderno^k et futuris eam asscribimus et incorporamus, annectimus et appropriamus eviterne presencium per tenorem. Et preterea in ius et proprietatem ecclesiastice immunitatis ipsam presentibus recepimus, decernentes, ut super ea et eius occasione ad forum iudicii nostri spiritualis, quociens inciderit casus, habeatur recursus. Et ut ipsi rectores pretacte ecclesie parrochialis Sancte Marie Magdalene modernus et futuri gracia huiuscemodi donacionis condignum exnunc debite Deo in sepefata parrochiali ecclesia exsolvant^l famulatum, statuimus, quatenus missam ad laudem et honorem Sacratissimi Corporis Cristi^ł singulis septimanis feriis quintis anno quolibet temporibus perpetuis in eadem ecclesia parrochiali voce sonorosa racione donacionis prescripte decantare teneantur et sint obligati. Harum vigore litterarum quibus sigillum nostrum in fidem et testimonium est appensum. Datum in Czanszym die sabbato in vigilia sancti Michaelis Archangeli anno Domini millesimo quadringentesimo quadragesimo tercio.

^ainicjał wysokości całego tekstu Or. 1 i 2

^bPoznaniensis Or. 2

^cOr. 1.

^dbrak Or. 1

^eOr. 2

^fHeduigis Or. 2

^gGoldener Or. 2

^hPoznania Or. 2

ⁱWyssokyekolo Or. 2

^jSchamotuli Or. 2

^kkońcowe o poprawione z i Or. 1

^lexolvant Or. 1

^łChristi (xpi) Or. 2

¹Andrzej Bniński, zob. wyżej, nr 1447/7.

²Zob. dok. władz miejskich Poznania z 30 sierpnia 1443, wyżej, nr 1625.

Dokument Nr 1631

Miechów, 13 października 1443?

Prepozyt bożogrobców miechowskich zatwierdza wymienionym synom Dobrosława posiadanie wolnego łanu i ogrodu we wsi Ujazd dodając im drugi łan.

Kop.: Poznań, WAP, Akta m. Gniezna I/155 (Kopiariusz bożogrobców gnieźn.), k. 21v-22. Wpis z XVI/XVII w. Tytuł: Privilegium sculteti ville Vyazd.

Uw.:O dacie zob. niżej, przypis 6.

Joannes divina providentia praepositus Miechoviensis ordinis sacrosancti Sepulchri Dominici Hierosolymitani¹ unacum fratre nostro magistro Joanne baccalaureo in decretis, praeposito domus sancti Joannis ante Gneznam², ad universorum praesentium et futurorum noticiam producimus per presentes, quomodo olim frater noster celebris memoriae Przybislaus praepositus praedictae domus sancti Joannis ante Gneznam³, attentis fidelibus servitiis et meritis nobilis Dobroslai patris et progenitoris Mathiae, Jacobi et Lavrentii et aliorum suorum filiorum⁴, sibi unum mansum agri liberum et unum hortum circa piscinam similiter liberum perpetuo donaverat tenendum, habendum, possidendum, permutandum, vendendum et alias ad usus suos convertendum, nihil penitus laboris aut oneris pro se et dominio suo reservando, prout haec et alia in literis desuper datis deducebantur. Nos vero unacum praedicto fratre nostro magistro Joanne praeposito sancti Joannis domus praefatae et cum conventu nostro Miechoviensi animadvertentes servitia et merita praedictorum Mathiae, Jacobi et Laurentii ac aliorum fratrum minorum et iuniorum, quibuscumque nominibus censeantur seu nominentur, quibus nobis existunt multipliciter commendati iam exhibita et in posterum [k. 22] exhibenda, huiusmodi donationem, libertationem mansi et horti per predecessores fratrum nostrorum Przibislai et Nicolai praepositorum sancti Joannis ante Gneznam⁵ factas et confirmatas, innovantes approbamus et ratificamus sic, prout ipse Dobroslaus, ita et filii sui praedicti tenebunt, habebunt dictum mansum et hortum ab omni onere et labore ac quibuscumque exactionibus et soludonibus in perpetuum, quem poterint vendere, permutare, donare et in usus suos convertere, iuxta arbitrium et ipsorum voluntatem. Et insuper donamus et adycimus eisdem conventus unanimi voluntate unum alium mansum in dicta haereditate nostra Vyazd⁴ liberum ab omni solutione et onere, quamdiu vixerit ipse frater noster, magister Joannes praepositus sancti Joannis sic, quod post decessum eiusdem idem mansus redibit ad naturam primam, quem similiter tenebunt, habebunt et exarabunt, salva tamen decima de utroque manso, quam singulis annis solvent de quolibet manso per unum fertonem. In cuius rei testimonium sigilla nostra praesentibus sunt appensa. Actum et datum in Miechow anno Domini millesimo quadringentesimo vigesimo⁶ tercio, die dominico proximo ante Galli.

¹Jan zwany Oczko, zob. wyżej, nr 1573/2.

²Jan z Lelowa prepozyt bożogrobców gnieźn. 1441-58 (Z. Pęckowski, Miechów, Kraków 1967, s. 464).

³Przybysław był prepozytem gnieźn. 1399-1418 (Nakielski, Miechovia, s. 436).

⁴Jak wynika z tekstu poniżej i z tytułu dok. chodzi o wieś Ujazd (par. Sławno, na pd.-wsch. od Skoków), należącą do bożogrobców gnieźn. Sołtysi skądinąd nie znani.

⁵Mikołaj był następcą Przybysława 1418-25 (Nakielski, Miechovia, s. 437).

⁶Data w kopii pomylona, powinno być najpewniej 1443, co zdaje się wynikać z dat sprawowania urzędów przez wystawców.

Dokument Nr 1632

Rzym, 16 października 1443

Audytor papieski nakazuje wszystkim przechowującym dokumenty dotyczące sporu o prawo patronatu kościoła parafialnego w Poniecu, aby przedłożyli je do rozpatrzenia apelacji.

Kop.: Kraków, Bibl. PAN, rkps 9175 (Księga formularzowa, j. w., nr 1381), s. 765-768. Tytuł: Compulsoria de Curia pro actis prime instancie.

Uw.:Tego samego dnia, w tej samej sprawie, tenże audytor pozwał kanonika poznańskiego Hektora [z Koźmina] oraz [innych właścicieli Ponieca], Jana Orchowskiego i jego żonę Ofkę - tamże, s. 761-764.

Johannes Didaci de Gora^a, decretorum doctor, domini nostri pape capellanus et ipsius sacri pallacii apostolici causarum ac cause et causis, partibus infrascriptis ab eodem domino nostro papa auditor specialiter deputatus¹, universis et singulis dominis abbatibus, prioribus, prepositis, decanis, archidiaconis, scolasticis, custodibus, thesaurariis, sacristis, tam kathedralium, quam collegiatarum canonicis parrochialiumque ecclesiarum rectoribus seu locumtenentibus eorundem plebanis, viceplebanis curatis et non curatis, vicariis perpetuis, capellanis et altaristis ceterisque presbiteris, clericis et thabellionibus publicis quibuscunque per civitatem et diocesim Poznaniensem ac alias ubilibet constitutis et eorum cuilibet in solidum ^b-c

illi vel que

illis, ad quem vel ad quos presentes nostre litere pervenient^d (salutem in Domino) et nostris huiusmodi ymoverius apostolicis firmiter obedire mandatis. Noveritis, quod nuper sanctissimus in Christo pater et dominus noster, dominus Eugenius divina providencia papa quartus quandam comissionis sive supplicacionis cedulam nobis per certum suum cursorem presentari fecit, quam nos cum ea, qua decuit reverencia, recepimus huiusmodi sub tenore:
Dignetur sanctitas vestra causam et causas appellacionis et appellacionum interposite et interpositarum ad Sanctam Sedem Apostolicam pro parte devotorum oratorum virorum Mathie de Wyelkalanka presbiteri, rectoris parrochialis ecclesie in opido Ponyecz Poznaniensis diocesis² ac nobilium Stiborii et Agne coniugum ac Sinoche domicelle, patronorum eiusdem ecclesie³ a quadam pretensa diffinitiva sentencia contra eos lata et aliis gravaminibus.
[s. 766] Cuiusquidem comissionis vigore citacione legittima unacum inhibicione inserta extra Romanam Curiam et ad partes in forma solita et consueta per nos decreta et concessa, tandem fuit nobis facta et presentata pro parte honorabilium virorum, dominorum Mathie de Wyelkala(n)ka plebani ac Stiborii et Agne coniugum, principalium in dicta nobis facta et presentata comissione principaliter nominatorum, gravi expositum cum querela, quod nonnulli domini prelati, iudices, officiales, comissarii, delegati, subdelegati, ordinarii, extraordinarii, executores, subexecutores, collegia, capitula, conventus, clerici, notarii et thabelliones publici alieque persone ecclesiastice et seculares civitatis et diocesis Poznaniensis et alibi, ubilibet constituti penes se habent, detinent et servant ac habentes scienter et detinentes in eorum cistis, scrineis, archis, notis, protocollis et manualibus sive regestris certa iura, acta, literas, scripturas, instrumenta, privilegia et munimenta, causam et causas huiusmodi tangentes et tangencia, sibi pro recognicione cause seu causarum huiusmodi necessarias et necessaria, et sine quibus de ipsius cause meritis nullatenus possit liquere. Quapropter fuimus pro parte dictorum dominorum Mathie presbiteri, Stiborii et Agne coniugum principalium debita cum instancia requisiti, quatinus sibi de congruo iuris remedio super hoc providere literasque compulsorias extra Romanam Curiam et ad partes in forma solita et consweta decernere et concedere dignaremur. Nos igitur Johannes auditor prefatus, attendentes requisicionem fore iustam et consonam racioni quodque iusta petentibus non est denegandus assensus et quod boni iudicis sit cuncta rimari, ne occasione ocultacionis iurium parcium huiusmodi predictarum aut alterius eorundem veritas facti obumbretur et iusticia valeat deperire. Idcirco auctoritate apostolica nobis in hac parte commisa vos omnes et singulos supradictos et vestrum quemlibet in solidum tenore presencium requirimus et monemus primo, secundo, tercio et peremptorie ac vobis et vestrum cuilibet in virtute sancte obediencie et sub infrascriptis sentenciarum penis distincte precipientes mandamus, quatinus infra sex dierum spacium post presentacionem seu notificacionem presencium vobis aut alteri vestrum factas et postquam pro parte dictorum dominorum Mathie presbiteri, Stiborii et Agne coniugum principalium vigore presencium fueritis requisiti seu alter vestrum requisitus, inmediate sequencium, quorum sex dierum duos primo, duos pro secundo et reliquos duos dies vobis universis et singulis supradictis pro tercio et peremptorio termino ac monicione canonica assignamus, ita tamen, quod in hiis exequendis unus vestrum alium non expectet nec unus per alium se excusatus excusset, collegia, capitula, conventus, clericos, notarios, thabelliones publicos aliasque personas ecclesiasticas et seculares ac alia loca per exhibitorem presencium vobis nominandos (et^e) nominandas [s. 767] easque nichilominus auctoritate apostolica prefata moneatis et requiratis, quos nos eciam tenore presencium sic requirimus et monemus ac eis et eorum cuilibet in virtute sancte obediencie et sub penis infrascriptis distincte precipientes mandamus, quatinus infra XII dies a tempore requisicionis vestre huiusmodi computando inmediate sequentes, quorum XII dierum quatuor pro primo, quatuor pro secundo et reliquos quatuor dies ipsius^f et eorum cuilibet pro tercio et (per)emptorio termino ac monicione canonica assignetis, quos nos eciam eisdem tenore presencium assignamus, dicta iura, instrumenta, acta, literas, scripturas, privilegia et munimenta quamcumque^g, causam et causas huiusmodi convenientes et concernencia penes se existentes et existencia, originaliter seu eorum vera transsumpta in eorum formis originalibus aut ex eorum notis, registris et manualibus vel ex originalibus huiusmodi in publicam formam redactas et redacta, sigillis vel signis autenticis sigillatas seu signatas, ita et talibus, quod ipsius^f originalibus et transsumptis in Curia Romana et alibi in iudicio et extra valeat merito fides plenaria adhiberi, nil addendo, minuendo aut mutando, quod facti substanciam mutet seu variet intellectum, prefatis dominis Mathie presbitero, Stiborio et Agne coniugibus principalibus aut eorum procuratoribus sive presentarum^h exhibitori sine con(tra)diccione et difficultate quibuslibet dent, tradent et assignent nobis vel alteri interim forsan loco nostri surrogando auditori ad Romanam Curiam deferendum seu deferenda, satisfaccio tamen primitus illi vel illis, cui vel quibus satisfaccio fuerit merito impendenda pro ipsorum laboribus de solarioⁱ competenti, si vero dicta iura et munimenta huiusmodi in abscondito et alias contra dictorum dominorum Mathie presbiteri, Stiborii et Agne coniugum principalium vel eorum procuratorum voluntatem quomodolibet detinentur aut ab aliis detineri ferrentur, detentores ipsos ad tradendum ac ea habere scientes ad revelandum huiusmodi iura et munimenta dicta auctoritate nostra ymoverius apostolica appellacione postposita compellatis per censuram ecclesiasticam, quod si forte omnia et singula, prout ad vos et ad eos ac vestrum et eorum quolibet^j pertinere communiter vel divisim non adimpleverint seu adimpleveritis ac mandatis et monicione nostris huiusmodi ymoverius apostolicis non parueritis seu paruerint aut quamquam in contrarium feceritis seu fecerint publice vel oculte, directe vel indirecte, extunc prout exnunc et ^k-l

extunc prout exnunc

dicta monicione premissa singulariter in singulis contradictores in hac parte rebellos [s. 768] excommunicacionem, in capellam^ł vero et collegia, si que fuerint in hiis delinquencia, suspensionem a divinis et in ipsorum et quorumque delinquencium ecclesias, monasteria et capellas interdicti sentencias ferimus in hiis scriptis et eciam promulgamus, diem vero monicionis et requisicionis vestrarum huiusmodi et converta fides dictis actis, munimentis fuerint adhibenda et quidque in premissis duxeritis faciendum, vobis^m per vestras patentes literas aut instrumentum publicum, harum serie seu designacionem in se continentes, remissis presentibus quantocicius potueritis fideliter intimi ac curetis, absolucionem vero omnium et singulorum, qui prefatas nostras sentencias aut aliquam incurrerint sive incurrerit quomodo, nobis vel superiori nostro tamen reservatur. In quorum omnium et singulorum fidem et testimonium premissorum presentes literas sive presens publicum instrumentum huiusmodi compulsorie in se continentes exinde fieri et per notarium publicum nostrumque et huiusmodi cause coram nobis scribam infrascriptum subscribi et publicari mandavimus nostrique sigilli iussimus et fecimus appensione communiri. Actum et datum Rome, in basili(c)a principis appostollorum de urbe, nobis inibi mane hora audiendarum causarum consweta ad iura reddenda et causas audiendas pro tribunali sedentibus, sub anno a nativitate Domini M^o CCCC^o XLIII^o, indicione VI, die vero Mercurii, sexta decima mensis Octobris, pontificatus prefati domini nostri domini Eugenii divina (providencia^e) pape quarti anno tercioⁿ, presentibus ibidem discretis viris, magistris Renaldo Lange et Gerardo de Dyek notariis publicis scribisque nostris, clericis Coloniensis diocesis⁴, testibus ad premissa vocatis specialiter et rogatis.
Et ego Andreas Petri clericus Leodiensis diocesis, publicus apostolica auctoritate notarius reverend(dissimi)que patris, domini Johannis Didaci, auditoris prefati et huiusmodi cause coram eo scriba⁴, qui(a) dictarum literarum compulsoriarum peticioni atque decreti omnibusque aliis et singulis premissis, dum sic, ut premittitur, agerentur et fierentur^o, unacum prenominatis testibus presens interfui eaque omnia et singula sic fieri vidi et audivi, idcirco hoc presens publicum instrumentum per alium fideliter scriptum exinde confeci, subscripsi et in hanc[....^p].

^atak Kop. zamiast Coca

^b-ctak Kop. zamiast illique vel

^dtak Kop. zamiast pervenerint

^ebrak Kop.

^ftak Kop. zamiast ipsis

^gtak Kop. zamiast quecumque

^htak Kop. zamiast presencium

ⁱtj. salario

^jtak Kop. zamiast quemlibet

^k-ltak Kop. zamiast exnunc prout extunc

^łtak Kop. zamiast capitula

^mtak Kop. zamiast nobis

ⁿtak Kop. zamiast tredecimo

^otak Kop., zamiast fierent

^pdalszego ciągu brak Kop.

¹Jan Didaci de Coca wyst. także w tejże sprawie 1444 (Bullarium Poloniae V nr 1197). Sprawa o patronat kościoła par. w Poniecu ciągnęła się od 1442 r. (AAP, AC 25 k. 45).

²Wielka Łęka par. Żytowiecko, na pn.-wsch. od Ponieca, współwłasność Kosków Łęckich (SHGPoz. III). Maciej Koska wyst. w tejże sprawie 1442 i 1444 (jak wyżej); parafii nie objął (Bullarium..., o. c., nr 1192, 1197, 1204).

³Poniec, miasto w powiecie kościańskim. Ścibor Chełmski (z Chełma i Woli Chełmskiej czyli Justowskiej pod Krakowem), potem podkomorzy pozn. 1454, starosta generalny Wlkp. 1457-60, sędzia pozn. 1465, zm. 1471/72 (WSB s. 753; SHGKrak. I s. 356-357). Właścicielem Ponieca został jako mąż Anny, córki zmarłego Bartosza Sokołowskiego, siostry Synochy i Ofki, żony Jana Orchowskiego (Kozierowski, Obce ryc., s. 95-96).

⁴Nie identyfikowani.

Dokument Nr 1633

Kalisz, 18 października 1443

Władze miasta Kalisza zaświadczają, że rzeźnik kaliski Jan Wilczanowski? jako prokurator Błażeja sołtysa z Woli sprzedał czynsz Stanisławowi altaryście w kolegiacie NMPanny w Kaliszu.

Kop.: Kraków, Bibl. PAN, rkps 9175 (Księga formularzowa, j. w., nr 1381), s. 798-799. Wpis w transumpcie arcybiskupa gnieźn. Wincentego Kota z Dębna z daty: Uniejów, 23 lipca 1445.

Nos consules civitatis Calisiensis Mathias Maczuda preconsul¹, Janussius Keseling rasor², Albertus pellifex³, Jacobus Brlok⁴, Nicolaus Hannismuter⁵ et Tomko Wilxinsky⁶ significamus tenore presencium, quibus expedit universis, quod in presencia scabinorum nostre civitatis subscriptorum, puta Nicolai Weis sellatoris⁷, Jacobi Zlothowlosz⁸, Nicolai Runisch^a⁹, [s. 799] Sand(i)wogii institoris¹⁰, Pyotraskonis Styboth^a¹¹, Andree sellatoris¹² et Mathie Zewinage¹³ coram Nicolao Kocz advocato¹⁴ constitutus personaliter in bannitho iudicio providus Johannes Wlczanowsky carnifex¹⁵ procuratorio nomine laboriosi Blasii scolteti in Vola Wyesch¹⁶ iusto vendicionis et empcionis titulo precedente, resignavit rite racionabiliterque XVI scotos census annui monethe communis super domo sua penes Barthossium Zewinaga in platea Wratislawiensi sita, nunc per Stanislaum sutorem possessa¹⁷ solvendos atque dandos annis singulis die dominico Letare honorabili viro, domino Sta(nisla)o arcium liberalium baccalaureo pro altari Beate Marie Virginis Presentacionis et sanctarum Dorothee, Barbare, Katherine, Appolonie, Ottilie, Agnetis Virginum in ecclesia Beate Marie Virginis collegiata Calisiensi erigendo¹⁸ aut ceteris ipsius altaris successoribus eundem de anno ad annum tamdiu, quousque predictus Blasius aut ceteri ipsius domus predicte legittimi possessores eundem censum sedecim scottis predictorum consimilibus decim^a marcis latorum grossorum Pragensium monete duntaxat reemendum, censu tamen persesso secundum compotum temporis primitus integraliter persoluto, sub condicione tali, ut dum Blasius predictus ipsum censum reemere voluerit, extunc ipsi domino Stanislao voluntatem reemcionis ante medium annum significare debebit, ut medio tempore alius census equo certus poterit perquiri et comparari. In cuius rei testimonium civitatis nostre predictorumque scabinorum sigilla presentibus sunt subappensa. Actum et datum in Calis feria sexta ipso die beati Luce Ewangeliste gloriosi anno Domini M^o CCCC^o XL tercio.

^atak Kop.

¹Maciej Maczuda, zob. wyżej, nr 1413/2.

²Janusz Keseling i Wojciech kuśnierz, zob. wyżej, nr 1413/3, 4.

³Janusz Keseling i Wojciech kuśnierz, zob. wyżej, nr 1413/3, 4.

⁴Jakub Brlok, zob. wyżej, nr 1609/8.

⁵Mikołaj Hannosmutter wyst. od 1420 (1430), rajca kal. 1438/39, 1443/44, 1444/45 (GKal. s. 37).

⁶Tomasz, Tomek Wilkszycki z Wilkszyc pod Kaliszem, wieloletni asesor sądów grodzkich w Kaliszu, rajca i burmistrz kal. 1443-60 (ib. s. 38).

⁷Mikołaj Weis i Jakub Złotowłos, zob. wyżej, nr 1609/14 i 9.

⁸Mikołaj Weis i Jakub Złotowłos, zob. wyżej, nr 1609/14 i 9.

⁹Mikołaj Kumisch, Kunisz, ławnik kal. 1443/44, 1448/49, 1449/50, 1463/64 (GKal. s. 37).

¹⁰Sędziwój i Pietrasz Seibot, zob. wyżej, nr 1609/13 i 10.

¹¹Sędziwój i Pietrasz Seibot, zob. wyżej, nr 1609/13 i 10.

¹²Andrzej siodlarz ławnik kal. 1443/44, 1450/51 (GKal. s. 35).

¹³Maciej Zewinage wyst. także wyżej, nr 1610/2.

¹⁴Mikołaj Kocz, zob. wyżej, nr 1609/11.

¹⁵Nie zidentyfikowany.

¹⁶Nie wiemy, z której Woli.

¹⁷Bartosz, krewny Macieja (wyżej, przypis 13), bliżej nie znany

¹⁸Stanisław syn Michała z Kalisza, zob. wyżej, nr 1609/17 i 1610/4.

Dokument Nr 1634

Plewnia, 24 października 1443

Wymienieni rozjemcy rozgraniczają dobra podkomorzego kaliskiego Piotra Zaksińskiego i Piotra z Plewni.

Kop.: Poznań, WAP, Kalisz Z. 9, k. 187v-188. Wpis w 1445 r. Tytuł: Zaxino, Plewnya super granyciis; z tekstu zapiski: quasdam litteras papireas sigillo domini palatini Calisiensis in fidem subimpresso.

Noverint universi, tam presentes, quam futuri presencium paginam inspecturi sive lecturi, igitur nos Martinus de Slawsko pallatinus Calisiensis¹ necnon strenuus dominus Nicolaus Brudzewsky² et Vbislaus Coszmowsky³ [...^a], quod Petrus Deszcinsky vicepallatinus Calisiensis⁴ et Mathias Trzebyensky heredes⁵ tamquam veri et legittimi arbitri volentes unionem facere inter nobilem Petrum Zaxinsky succamerarium Kalisiensem⁶ et inter nobilem Petrum Plewensky⁷ et he(re)ditates eorum et in circumferenciis earum existentes unacum amicorum ipsorum confederacionem habentes, limitacionem inter eos fecimus, incipientes a scopulo wlgariter vagelnyk, qui dispositus seu locatus inter hereditates, videlicet Czekowo, Przeszpolowo, Strzalkowo, Zaxino et Plewna⁸, ita quod inter eos decrevimus, quod dominus Petrus Zaxinsky succamerarius Kalisiensis debet habere [k. 188] et possidere totam silvam curentem ab eodem scopulo usque ad aggerem, alias do grobley, existentem circa vadium^b antiqui stangni ibique circa predictam aggerem mensuravimus seu deputavimus aream locandi molendinum pro parte domini Petri succamerarii Kalisiensis et si contigerit, quod dominus Petrus succamerarius Kalisiensis, ut aggerem excelsum feceret, quod superfluitas aque istius stangni submerserit scopulos utique tota borra super dominum Petrum Plewyensky debet atinere seu utraque pars debet limitacionem tenere iuxta decretum arbitrium nostrorum. Et idem dominus Petrus succamerarius Calisiensis pro construccione aggeris sine omni impedimento potest terram sumere de parte domini Petri Plewyensky. Iterum ab eadem aggere seu aque currentis wlgariter szamicza dictus dominus Petrus Plewensky debet tenere et possidere totam silvam currentem usque ad cruces, que sunt inter granicias Plewna et Zaxino. Et illa sunt acta et finita sub vadio arbitrium nostrorum centum marcarum, si quis eandem limitacionem moverint, extunc vadium eundem solvere tenetur, cuius medii medietas debet procedere super arbitros, alia vero pars super quo iusticia invenietur, et illa debent scribi in librum terrestrem super terminos particulares Calis protunc celebrandos, aut prefatus dominus Petrus succamerarius Kalisiensis, si molendinum construxerit, tunc debet fossatam fodere in medio vitis^c deorsum currentis per silvam wlgariter szamicze ob non defectum rot(e) wlgariter przewspacznicza, et illa debent referri seu intitulari in librum terrestrem in terminis particularibus proxime celebrandis. Datum in Plewna feria quinta proxima post festum Undecem Milia Virginum anno Domini millesimo quadringentesimo XL^mo tercio.

^abok karty zaklejony Kop.

^btak Kop.

^codczyt niepewny

¹Marcin ze Sławska, zob. wyżej, nr 1393/1.

²Mikołaj z Brudzewa (miasto na pn.-wsch. od Turku), później podkomorzy kal. 1446-61, zm. 1461/62 (Spisy wlkp.).

³Kosmów, wieś par. na pd.-wsch. od Stawiszyna (Koz. 4 s. 394). Ubisław wyst. już 1414 (Roty IV nr 437) i 1444 (SHGWlkp.).

⁴Piotr Deszczyński, zob. wyżej, nr 1420/2.

⁵Trzebienie (T. Stare i Nowe) par. Chlewo, na pn. od Błaszek w Kaliskiem (Koz. 5 s. 420, 7 s. 397). Maciej skądinąd nie znany.

⁶Piotr Zaksiński, z Zakrzyna, Iwanowic, podkomorzy kal. 1442-45 (Spisy wlkp.).

⁷Plewnia par. Kosmów, na pd.-wsch. od Stawiszyna (Koz. 5 s. 161). Piotr wyst. także 1446 (SHGWlkp.).

⁸Ceków, Przespolew, Strzałków, Zakrzyn, Plewnia, wsie na pn.-wsch. od Kalisza.

Dokument Nr 1635

Kalisz, 15 listopada 1443

Władze miasta Kalisza zaświadczają, że szewc Jan Grzybowski sprzedał czynsz Agnieszce wdowie po szewcu Szczepku.

Or.: Warszawa, AGAD, dok. perg. 6636. Pergamin 173 x 106 + 25 mm. Dwa paski do przywieszenia pieczęci, na prawym szczątek miski pieczętnej w żółtym wosku. Na odwrocie informacje o treści (XV-XVIII w.).
Reg.: Senkowski - Sułkowska, nr 55 (wg Or.).

Nos consules Kalissienses¹ Maczuda proconsul, Janussius Keseling rasor, Albertus pellifex, / Jacobus Brlok, Nicolaus Hannosmuter et Thomko Wilxinsky recognoscimus vigore presencium, / quibus expedit universis, quod in presencia scabinorum nostre civitatis subscriptorum, puta Nicolai / Weis sellatoris, Jacobi Zlotowlos, Nicolai Kumisch, Sandziwogii institoris, Piotraschconis Seiboth, Andree sellatoris et Mathie Zewinage, coram Nicolao Koczsch advocato¹ constitutus personaliter in bannito iudicio providus Johannes Grzibowsky sutor² libera voluntate iusto vendicionis et empcionis tytulo precedente, resignavit rite racionabiliterque tredecim grossos annui census monete communis super domo sua penes Lusczkonem sutorem in plathea Longa sita³ solvendos atque dandos annis singulis in festo beati Michaelis [29 IX] per annum incipiendo honeste domine Angnetis relicte olim Sczepkonis sutoris⁴ de anno ad annum tamdiu, quousque predictus Johannes Grzibowsky aut ipsius successores legittimi eundem censum tredecim grossorum predictorum consimilibus quatuor marcis monete communis duxerit seu duxerint reemendum, censu tamen persesso secundum computum temporis primitus integraliter persoluto. In cuius rei testimonium civitatis nostre predictorumque scabinorum sigilla presentibus sunt appensa. Actum et datum in Kalis feria sexta post diem beati Martini Confessoris gloriosi proxima anno Domini millesimo quadringentesimo quadragesimo tercio.

¹Władze miasta Kalisza kadencji 1443/44 objaśnione w dok. z 18 października 1443 (wyżej, nr 1633).

²Szewcy kal. nie zidentyfikowani.

³Szewcy kal. nie zidentyfikowani.

⁴Szewcy kal. nie zidentyfikowani.

Dokument Nr 1636

Poznań, 24 grudnia 1443

Starosta generalny Wielkopolski zaświadcza, że mieszczanin poznański Mikołaj Strosberg zapisał na wsi Luboń 200 grzywien wiana swej żonie Barbarze.

Or.: Poznań, WAP, Akta m. Poznania D 590. Pergamin 242 x 176 + 34 mm. Na pasku pergaminowym pieczęć wystawcy, zatarta, w żółtym wosku, okrągła, średnicy ok. 40 mm, z wyobrażeniem tarczy z herbem Nałęcz, nad nią hełm w trzyliliowej koronie, zwieńczony rogami. Napis Albertus, dalej tekst zatarty. Contrasigillum średnicy ok. 20 mm z herbem Nałęcz i napisem w otoku zatartym.
Reg.: KDW V nr 714 (wg Or.).

Nos Albertus de Male palatinus Lanciciensis, regie maiestatis locumtenens / et capitaneus Maioris Polonie generalis¹ significamus tenore presencium, quibus expedit/ universis presentibus et futuris, quomodo ad nostram aliorumque eiusdem terre nobilium veniens / presenciam famosus circumspectusque Nicolaus Stroszberk civis Poznaniensis² non compulsus, non coactus, nec aliquo errore devio seductus, quinymmo sanus mente et corpore existens, usus amicorum suorum consilio et matura deliberacione prehabita, in et super tota hereditate dicta Lubonyn in districtu Poznaniensi situata, ante civitatem Poznaniensem predictam versus Costan equitando iacenti³, cum omni iure et dominio, prout solus habuit, tenuit et possedit, ducentas marcas latorum grossorum Pragensium, numeri vero Polonicalis consueti, videlicet quadraginta octo grossos marcam in quamlibet computando, quas in predicta hereditate prenominatus Nicolaus Stroszberk pro se patrimonii sui veri exceperat et reservaverat in litera resignatoria perpetua predicte hereditatis, que fuit honeste domine Barbare uxori sue legitime facta⁴, eidem domine Barbare consorti sue legitime racione dotis alias wyana dedit, ascripsit, donavit et coram nobis rite et racionabiliter iuxta terre consuetudinem resignavit, per ipsam dominam Barbaram habendas, tenendas, regendas, utifruendas et iuxta terrestrem cursum possidendas. Harum quibus sigilla nostra presentibus sunt appensa testimonio literarum. Actum et datum Poznanie feria tercia in vigilia Nativitatis Domini anno Domini millesimo quadringentesimo quadragesimo tercio, presentibus ibidem nobilibus et famosis Nicolao Zaleszky proconsule Poznaniensi⁵, Eustachio de Swekothky⁶, Johanne de Milaczewo⁷, Nicolao de Corithkowo⁸, Stanislao de Rogoszno⁹ et Johanne de Czekanowo¹⁰, testibus circa premissa.

¹Wojciech Malski, zob. wyżej, nr 1498/8.

²Mikołaj Strosberg, zob. wyżej, nr 1529/10.

³Luboń na pd. od Poznania (SHGPoz. II).

⁴Barbara Strosbergowa wyst. od 1421, w Luboniu od 1429 (KDW VIII nr 927, IX nr 1216).

⁵Mikołaj Zaleski, zob. wyżej, nr 1387/15.

⁶Świekotki par. Głuszyna, osada dziś nie istniejąca pod Poznaniem (Koz. 3 s. 283, 8 s. 122). Eustachy zapewne ident. z Eustachym Kotem z Wargowa (par. Objezierze) sędzią Wojciecha Malskiego w grodzie pozn. 1444 n. (A. Gąsiorowski, Urzędnicy zarządu lokalnego w późnośredniowiecznej Wielkopolsce, Poznań 1970, s. 279).

⁷Jan zapewne z Miłaczewa w powiecie konińskim (Koz. 5 s. 32), wyst. także przy Malskim 1443 i 1444 (KDW V nr 715 i Kor. II s. 245).

⁸Mikołaj zapewne ze wsi Korytków pod Turkiem w Sieradzkiem (Koz. 6 s. 192), wyst. przy Malskim także 1444 (KDW V nr 715).

⁹Stanisław z Rogoźna nie zidentyfikowany.

¹⁰Czekanowo par. Lewków, na pn.-wsch. od Ostrowa Wlkp. (Koz. 1 s. 51, 4 s. 140, 7 s. 320). Jan, także z Twardowa, Twardowski, wyst. od 1443 (KDW V nr 712, 725), potem pisarz sądowy w Kościanie 1450-64, zm. przed 1466 (SHGWlkp.).

Dokument Nr 1637

Gniezno, 30 grudnia 1443

Rajcy miasta Gniezna publikują i zatwierdzają statut cechu szewców gnieźnieńskich.

Kop.: Poznań, WAP, Cechy miasta Gniezna 17, w or. transumpcie rady miejskiej Gniezna z daty: Gniezno, 20 maja 1515.

In nomine Domini amen. Ad perpetuam rei memoriam. Nos Nicolaus Koth preconsul¹, Andreas carnifex, Nicolaus Strzeschek, Jacobus, Mathias Curek, Stanislaus Naroszny et Paulus sartor, consules civitatis Gneznensis¹ significamus tenore presencium, quibus expedit universis, quomodo ad nostram venientes presenciam magistri seniores fraternitatis fratrum artificii sutoriatus, providi Martinus dictus Capinos et Joannes dictus Szykora² ac tota fraternitas eiusdem artificii nos^a humiliter suplicaverunt, quatinus ipsis constituciones more privilegii tenendas daremus et concederemus, ad quorum affectacionem et postulacionem, quo ad melioracionem fraternitatis prefate, in presencia tocius communitatis feria secunda in vigilia sancti Siluestri anno Domini millesimo quadringentesimo quadragesimo tercio in loco pretoriali, in primis statuimus de consensu et voluntate tocius fraternitatis artificii sutorum, quod quilibet frater eiusdem artificii, qui magister efici debuerit et artem prefatam per se laborare voluerit, talis in primis artem suam monstrare debet, alias sthuky vkaszacz ex cutte bovina, que cuttis debet comparari de peccuniis fraternalibus et omnia neccessaria debent preberi ad dictam cuttim, de qua cutte talis frater debet excidere septem paras calceorum, videlicet ocreas aurigales alias vosznycze, calceos ad genua cum knafflaky, curdwany thragarszkye cum knawlaky, sotularia cum duabus clausuris alias dwyema przanczkoma eciam cum knawlaky, item alia sotularia cum una przanczka, duas paras knawlowek, tandem cum iam dictus frater cuttim prefatam cidere debet ad partes, quo ad comparandum eandem, extunc ibidem fratribus debet statuere duo manualia cervisie alias dwye czwyerczy piwa et assaturam pro grosso uno. Item idem frater cum iam calceos prefatos incidere debet alias zakrawacz, extunc eodem tempore debet statuere fratribus duo manualia cervisie alias czwyerczy pywa, quosquidem calceos superius expressos prefatus frater debet laborare et perficere in una septimana, quosquidem calceos dum perficiet, eosdem debet fraternitati prefate presentare, quos dicta fraternitas, quo ad melioracionem fraternitatis prefate vendere debet. Item statuimus, quod si et in quantum frater aliquis artem artificii prefati monstrare debuerit, talis in primis debet alicui ex magistris eiusdem artificii in civitate prefata pro socio ad minus unum annum servire debet. Tandem eciam statuimus, quod si talis frater non fuerit expers in artificio suo in demonstrando alias wkaszanyv sthuky, extunc talis laborare debet pro socio ad aliquem magistrum quadram anni ad minus. Item statuimus, quod dum fraternitas prefata conspiciet laborem dictorum calceorum ad magistrum prefatum, extunc cum iam pro magistro recipietur et fraternitati prefate complacebit, extunc fraternitati prefate dare tunnam cervisie civilis et quatuor grossos pro assaturis, et tres fertones peccuniarum Polonicalium pro cera ad ladulam, quod facere et complere debet et tenebitur talis magister in duabus septimanis sub penis in fraternitate conservandis. Item dum aliquis frater fraternitatem prefatam suscipere voluerit, talis pro introitalibus fraternitati prefate tres grossos dare debet et pro prelibacione quatuor grossos, tunnam cervisie et medium lapidem cere, quod facere et complere debet in duabus septimanis sub penis fraternalibus. Item statuimus, quod dum fratres bibunt cervisiam in fraternitate et si aliquis defectus vel excessus fuerit per aliquem fratrem verbo vel armis, extunc talis fraternitati prefate iuxta colacionem fratrum penam luet. Item statuimus, quod si aliquis frater ad fraternitatem prefatam intraverit cum armis, puta gladio, cultro, cuttello vel aliquo instrumento ferreo, talis debet domine hospitali debet dare ad servandum, si non dederit ad servandum et armatus inciderit, talis debet corrigi talento^b cere ad ladulam sine gracia iuxta antiquam consuetudinem. Item statuimus, quod si aliquis ex fratribus eiusdem artificii die dominico aut aliquo die feriali post signum alias czechem ire neglexerit, aut post signum non responderit, extunc talis luet penam fraternitati prefate in medio grosso peccunie. Item statuimus, quod dum aliquis frater post funus ire neglexerit, dum portatur ad minus per canale alias rinsthyn, extunc talis luet penam fraternitati in quatuor ternariis. Item statuimus, quod dum magistri seniores alicui ex fratribus mandarent funus portare et recipere, et idem, cui mandatum fuerit, portare nollet se aliquomodo excusando, talis luet penam fraternitati prefate in talento cere sine aliqua gracia. Item statuimus, quod dum et quando fratres iuvenes eiusdem artificii in ecclesia parochiali candelas attendere neglexerint, talis quilibet eorum negliens luet penam quatuor ternariorum. Item fratres neglientes offertorium in pena decem obulorum puniri debent per fraternitatem prefatam. Item dum magistri seniores alicui de fratribus tribus vicibus mandaverint, ut sederet, et ipse noluerit sedere et in hiis obedire, extunc talis luet fraternitati prefate anforam cervisie. Item statuimus, quod dum aliquis filius alicuius magistri vellet accipere fraternitatem, extunc talis tantum medietatem ad fraternitatem dare debet. Item statuimus, quod nullus hominum civilium et Iudeorum audeant emere cuttes, tam magnas, quam eciam parvas in loco ipsi fraternitati concesso a canali alias rynsthynv Jandrzychowa usque ad canale Dobek, et si aliquis emerit sine voluntate ipsorum et prestitus fuerit per familiam civilem, extunc talis emens familie civili a qualibet cutte per grossum dare tenebitur. Item statuimus, quod nullus ex fratribus eiusdem artificii audeat emere cuttes super bobus, vaccis aut vitulis, ipsis animalibus superviventibus et quicumque emerit et probatus fuerit, extunc talis luet fraternitati penam telentum cere sine aliqua gracia. Item statuimus, quod si aliquis magister habuerit duos vel tres famulos laborantes et alter magister nullum habuerit et ipsum pecierit pro uno, debet sibi benivole unum famulum seu socium dimitere, sed si idem magister eosdem famulos a longo tempore conservavit, duos pro se conservare debet et unum clientulum, et hoc debent inter se servare sub penis fraternalibus antiquitus observatis. Item statuimus, quod quilibet magister accipiens clientulum ad artificium, extunc talis accipiens a iuvene prefato fertonem ad pixidem et sex grossos pro cervisia. Item iuvenis, qui non habet dare peccunias et artem prefatam addiscere voluerit alias na wyszlugą, talis clientulus magistro suo duos annos ex integro servire debet et tenebitur iuxta antiquam consuetudinem, et si idem clientulus habuerit peccunias et se ante tempus duorum annorum a servicio exemere voluerit a magistro suo, idem iuvenis cum eodem magistro debet componere, tandem habito contractu cum magistro suo, idem magister eundem libere mittere debet et non tamen sine scitu et voluntate tocius fraternitatis, sub penis fraternitatis prefate. Item statuimus, quod dum aliquis ex fratribus fraternitate congreta esset inebriatus et scandalum aliquod inhonestum faceret et magistri seniores sibi mandaverint in tempore domum ire et ipse noluerit, extunc talis luet penam talentum cere ad fraternitatem fore dandum. Item iuvenes magistri propinantes cervisiam in fraternitate non magis ipsis remanere debent tantum unum manuale cervisie alias czwyercz pywa a qualibet tunna cervisie. Item si aliqua soror cum sorore verbis malis et inhonestis diffamarentur in circulo vel aliquo alio loco, talis quelibet fraternitati prefate dare debet pro pena duo talenta cere ad ladulam. Item statuimus, quod si aliquis frater super aliquem fratrem in fraternitate questus fuerit pro aliquo debito et magistri sibi mandarent solucionem facere et tempus solucionis assignarent, et si idem solucionem non favet iuxta mandatum, extunc talis luet penam fraternitati prefate sex talentum cere. Item statuimus, quod si aliquis frater vendiderit cuttes gladiatori vel sellatori et ipsi gladiatores vel sellatores alicui ex fratribus tenerentur pro cuttibus, nullus frater eisdem cuttes vendere presumat usque ipsis solucio facta sit absque voluntate fraternitatis sub pena unius talenti cere. Item statuimus, quod si aliquis ex fratribus aliquem hominem gyeszlarza dictum prestaverit in aliqua villa in uno miliari a civitate Gneznensi, extunc debet fraternitas prefata dominis consulibus scitum dare et domini consules debent mittere ad recipiendum eundem gyeszlarz cum corrigio et labore suis. Item fratres corrigium non laborantes alias nye garbuyączy, isti non debent emere cuttes, donec deposite fuerint vel appense ante pallacia et hoc debent conspicere sub pena talenti cere. Item statuimus, quod consortes magistrorum eiusdem artificii non debent emere cuttes preciosiores tantum in valore duorum grossorum et hoc solum debent emere in diebus forensibus, ferie quinte semel in septimana, et si emet ultra statutum marlycze ultra duos grossos, succumbet fraternitati prefate unum manuale cervisie alias czwyercz pywa. Item statuimus, quod ad melioracionem fraternitatis prefate sutoribus Gneznensibus, quod nullus sutorum ex aliounde^c huc Gneznam pro foris annalibus festorum sancti Adalberti [23 IV] et sancti Bartholomei [24 VIII] cum calceis ad vendendum venire non presumant in detrimentum fraternitati prefate Gneznensi sub privacione calceorum, que huc adduxerint. Item statuimus, quod dum et quando magistri seniores alicui ex fratribus tempore alicuius neccessitatis in re publica equitare mandaverint, puta cum podvodis regalibus valde neccessariis ut sunt cum peccuniis regalibus post furem equitare vel occassione alicuis violencie civilis et talis, cui mandatum fuerit, equitare noluerit vel neglexerit, extunc talis inobediens succumbet fraternitati prefate tunnam cervisie et duo talenta cere ad ladulam sine aliqua irremissibili gracia. Item statuimus, quod Lithvani calceos sui laboris non debent manifeste portare per circulum ad vendendum, tantum eosdem in testitudinibus vel celariis libere vendere possunt sine quovis impedimento, et si portabunt manifeste per circulum, debent recipi per eandem fraternitatem cum consensu et subsidio preconsulis et consulum. Item statuimus, quod si aliquis fratrum eiusdem artificii habuerit aliquem clientulum in informacione artis sutoriatus et illo tempore antequam dictus clientulus edoctus fuerit, magister ipsius ex permissione divina morte preventus fuerit et ille adolescens volens ad finem artem suam edoceri ad alium magistrum recursum habuerit, ad quem manebit, ipse magister ab ipso clientulo debet dare fraternitati prefate tria manualia cervisie alias czwyerczy pywa. Item statuimus, quod si aliquem magistrum seniorem eiusdem artificii in aliqua neccessitate aliquo ubi equitare vel ire contigerit preter civitatem, extunc talis magister loco sui alium magistrum statuere debet, qui vices ipsius adimpleret. Quod si non statueret, extunc talis luet penam fraternitati unum manuale cervisie alias czwyercz pywa et iuvenis magister si eciam loco sui alium non locaverit, talis luet penam fraternitati prefate anforam cervisie. Item statuimus, quod plures magistri eiusdem artificii in civitate prefata fieri non debent tantum viginti quatuor et hoc ideo, quia tantum eis loca viginti quatuor more maccellarum ab antiquo sunt distincta et emensurata et non plus. Item statuimus, quod nullus fratrum eiusdem artificii audeat ambulare diebus festivis in sorcz simplici tantum, qui esset valoris decem grossorum et similiter eciam nudipes non debet ambulare sub pena unius anfore cervisie fraternitati fore dandam. Item statuimus, quod dum et quando alicui magistro eiusdem fraternitatis uxor ipsius morte ex permissione divina preventa fuerit et vir ipsius in statu viduali permaneret, talis vir in statu viduali non magis preter annum et sex septimanas manere debet sub pena unius tunne cervisie fraternitati prefati fore dandam. Similiter eciam mulier, cui vir moritur, in statu viduali manere debet, preter annum et sex septimanas, si ultra manebit, luet penam fraternitati prefate tunnam cervisie. Item statuimus, quod si aliquis frater eiusdem artificii quando in fraternitate prefata iuxta istas constituciones seu privilegium pro aliquo excessu corrigetur et penam ipsam iuxta ipsas constituciones in fraternitate prefata suscipere noluerit, sed frivole et rebelliter se ad dominos consules revocaverit, talis debet puniri tunna cervisie sine aliqua irremissibili gracia, quam fraternitati prefate statuere debet, penam itaque fratrum ipsa fraternitas inter se constituere debet iuxta excessum cuiuslibet fratris, pro parvo excessu competens pro maiori pena maior imponi debet. Tantem accepto hoc statuto, lecto et scripto anno, die, quo supra, ipsa fraternitas ipsas constituciones seu privilegium per nos illis datum et concessum gratenter susscipit, promittens nobis ratum, gratum atque firmum tenere et inviolabiliter observare has ipsas constituciones temporibus perpetuis. In quorum omnium et singulorum premissorum sigillum nostrum presentibus est subimpressum. Actum et datum Gnezne in pretorio, anno, die et testibus, quibus supra.

^atak Kop., zamiast nobis

^bsłowo powtórzone Kop.

^ctak Kop. zamiast aliunde

¹Burmistrz gnieźn. Mikołaj Kot wyst. na tym urzędzie także 4 marca 1448 (mat. KDW). Rzeźnik Andrzej i krawiec Paweł może ident. z ławnikami wyst. 1425 (KDW VIII nr 1031/2).

²Szewcy gnieźn. nie zidentyfikowani.

Dokument Nr 1638

Poznań, 30 grudnia 1443

Biskup poznański eryguje altarię w kościele parafialnym w Obornikach.

Kop.: 1. Poznań, WAP, CP 15 (Liber beneficiorum dioec. Posn.), k. 8-8v. Wpis w 1508 r.; 2. Tamże, Acta consistorii 94, k. 165. Wpis 14 listopada 1519.
Wyd.: Księga uposażenia diecezji poznańskiej z roku 1510, wyd. J. Nowacki, Poznań 1510, s. 235-236 (wg Kop. 1, pod datą 30 grudnia 1444).
Streszcz.: Kraków, Bibl. Jag., rkps 8057, k. 200 (wg Kop. 2, z datą 30 grudnia 1444).

Uw.:O dacie zob. niżej, przypis 4.

In nomine Domini amen. Andreas Dei gracia episcopus Poznaniensis¹. Ad perpetuam rei memoriam. Universis et singulis presentium noticiam habituris significamus per presentes, quomodo alias honesta ac virtuosa domina [k. 8v] Margaretha relicta olim Michaelis civis in Obornyki² rebus nolens incumbere perituris, sed ea operari in terris, quorum fructus perseverat in celis, saluti quoque sue et suorum progenitorum utriusque sexus cupiens providere, altare in honorem Omnipotentis Dei et beatorum Johannis Baptiste, Agnetis, Margarethe, ^a-b

Dorothee et Barbare Virginum

in ecclesia parrochiali ibidem in Obornyki auctoritate ordinaria erigi procuravit et ut rector eiusdem altaris, qui pro tempore fuerit, congruis vite sue posset sustentari stipendiis, sibi septem marcas annui census numeri et monete Polonicalis, videlicet unam marcam in domo propria, quam inhabitabat ibidem in Obornyki, sedecim scottos in pretorio ^c-d

in civitate

Obornyki, duas marcas in domo Dragymski^e civis Poznaniensis³ et tres marcas in omnibus bonis advocatie Oborniczensis^f dedit, donavit et assignavit, prout in literis desuper confectis latius videtur contineri. Verum ut altarista dicti altaris eo ferventius cultui divino intenderet, quo se uberioribus consolatum agnosceret stipendiis, dicta domina Margaretha zelo amplioris devotionis accensa unum maccellum carnium^g ibidem in Obornyki circa maccellum Januszewe^h Szewczewe sittum, postquam eam de hac vita migrare contingerit, pro altarista prefato et ^i-j

suis successoribus

imperpetuum cum eo iure et dominio, quo illud sola possidebat, testamentaliter deputavit, dedit, contulit et imperpetuum assignavit coram nobis petens affectuosius et instanter donationem et dotationem huiusmodi auctoritate nostra ordinaria admittere, approbare et confirmare. Nos itaque Andreas episcopus predictus peticioni dicte Margarethe an(n)uentes donationem et^k dotacionem huiusmodi auctoritate nostra admisimus et admittimus volentes ac tenore presentium decernentes, quatenus huiusmodi donatio et dotacio iuri, proprietati et libertati ac immunitati ecclesiastice subiaceant ac pro repetendis eiusdem altaris censibus et iuribus ad forum ecclesiastici iudicis per altaristas habeatur recursus. Sed^l quia beneficium datur propter officium, decernimus ac^l volumus, ut altarista dicti altaris, qui pro tempore fuerit, tres missas singulis septimanis cuiuslibet anni, unam videlicet pro defunctis, ob salutem et redemptionem peccaminum dicte domine Margarethe dotatricis et patrone suorumque progenitorum, alias vero duas missas aliis diebus eiusdem septimane, ad quos minister dicti altaris devotionem habuerit^ł, legere sine intermissione per se vel alium ydoneum presbiterum devote tenebitur, in quo legentis conscienciam oneramus. De candelis vero ad dictum altare altarista, qui pro tempore fuerit, providebit et vino de ecclesia parrochiali ibidem in Obornyki pro missis tantum gaudebit. Preterea ius patronatus et presentandi ad dictum altare, quociens illud vacare contingerit, dicte domine Margarethe dotatrici, post ^m-n

eius vero obitum

magistris et fraternitati braseatorum in Obornyki pro tempore existentibus reservamus. Harum nostrarum vigore literarum, quibus sigillum nostrum in testimonio est appensum. Datum Poznanie die Lune penultima mensis Decembris anno Domini millesimo quadringentesimo quadragesimo quarto⁴.

^a-bDorothee Virginum et Barbare Kop. 2

^c-dcivitatis Kop. 2

^eDrahimski Kop. 2

^fObornicensis Kop. 2

^gcarnificum Kop. 2

^hJanvschewe Kop. 2

^i-jsuccessoribus suis Kop. 2

^kac Kop. 2

^let Kop. 2

^łhabuit Kop. 1

^m-nmortem vero eius et obitum Kop. 2

¹Andrzej Bniński, zob. wyżej, nr 1447/7.

²Mieszczanie z Obornik nie zidentyfikowani.

³O mieszczanach pozn. Drahimskich (z Drahimia czyli Starego Drawska w Wałeckiem) zob. ARP III s. 188.

⁴W 1444 r. 30 grudnia przypadał na środę. Pisarz stosował jednak najpewniej styl a nativitate, bowiem w 1443 r. rzeczywiście 30 grudnia był poniedziałek.

Dokument Nr 1639

Raszków, 8 stycznia 1444

Wojciech dziedzic Raszkowa określa prawa i obowiązki mieszkańców nowego miasta Raszkowa.

Or.: Poznań, WAP, Akta m. Raszkowa I/1. Pergamin 216 x 155 + 7 mm, małe marginesy. Różowy sznur po przywieszeniu pieczęci. Na odwrocie późne sygnatury i nota o oblacie dokumentu w grodzie kal. 25 czerwca 1783.

In nomine Domini amen. Ad perpetuam rei memoriam. Publice notum facimus universis et singulis, tam presentibus, quam / futuris, quibus expedit, quod nos Albertus heres de Raschkowo¹ ex potestate maiestatis serenissimi domini et domini / Vladislai regis Maioris Polonie^a, eciam cupientes amplificare et in meliorem profectum nostre nove civitatis dicte / Raschewo per nos de novo radice erecte et fundate², hominibus universis dicte nostre civitati(s) Raschewo agros assumentibus talem dedimus libertatem, quod agros extirpare de nova radice colere volentes, quindecim annorum a solucione facultatis libere indulsimus libertatem et omnibus aliis hominibus locatis et non locatis quindecim annorum eciam dedimus libertatem. Expirata vero quindecim annorum libertate, quilibet civis de suo agro octo scotos mediorum grossorum ad quodlibet festum sancti Martini Martiris [11 XI]³ singulis annis solvere tenebitur. De domibus vero in circulo circum ferencialiter sedentibus et de domibus acialibus omnes et singuli per sex grossos ad prefatum festum singulis annis domino heredi solvere tenebuntur. De domibus vero platearum, tam de plateis magnis, quam parvis, in tota civitate omnes et singuli per quatuor grossos singulis annis solvere tenebuntur. Eciam maccellas volentes habere carnificum, eciam quindecim annis eis damus libertatem, in qua libertate XII maccellos edificare debent, evoluta vero quindecim annorum libertate, de quolibet maccello unum lapidem sepi singulis annis solvere tenebuntur. Item de maccellis panum per tres grossos. Item de maccellis sutorum per quatuor grossos dare debent nobis heredi et successoribus nostris. Item alii artifices cuiuscumque artificii elapsis quindecim annis libertatis de suis artificiis secundum consuetudinem artificum civitatis Kalisiensis solvere tenebuntur. Item dedimus eiusdem nostre civitati ad utilitatem campum ad parandum ortos usque ad piscinam et ad fossam alias po row, que currit a molendino, excepto molendinatoris prato. Item nos dictus heres damus nostre civitati, proconsuli cum consulibus ipsorum ad utilitatem piscinam parandi in torrente dicto Kiąpka⁴ perpetuis temporibus tenendam. Item damus eiusdem nostre civitati ipsorum ad utilitatem omnia prata, que currunt ad istam partem silve dicta Oleschecz⁵. Item damus nostre civitati ad utilitatem et ad edificandum domos silvam, que dicitur Oleschecz. Item damus omnibus agros vel ortos habentibus, quod possunt habere in fine ipsorum agris vel [.....^b] piscina vel stagna alias ryblniky. Item dum et quando bellum evenerit elapsa libertate quindecim annorum, predicti cives, qui agros habent, ad dictam expedicionem per septem grossos dare tenebuntur, qui vero agros non habent, per quatuor grossos dare debent nobis et successoribus nostris. Item an(n)uale forum ad festum sancte Katherine Virginis [25 XI], septimanale autem forum singulis terciis feriis. Eciam damus libertatem, quocumque venerit nostram ad civitatem cum quibuscumque debitis, ius civile super eum non debet, adiuncto prout adhuc habetur. Eciam prefati cives ab omni labore domini sunt liberi. In cuius rei testimonium nostrum sigillum presentibus est subappensum. Actum in Raschewo feria quarta infra octavas Epiphanie sub anno Domini M^o CCCC^o quadragesimo IIII^o. Eciam ^c-d

a braxatoria

sartagine per unum grossum domino dare debent etc.

^atak Or.!

^bwyraz zamazany Or.

^c-ddopisane po uprzednim skreśleniu a braseatoria Or.

¹Raszków w powiecie kal., na pn.-zach. od Ostrowa Wlkp. Wojciech bliżej nie znany, może ident. z wyst. 1428 (Roty IV nr 738), jeńcem pod Chojnicami 1454 (M. Biskup w Przeglądzie Hist. 56, 1965, s. 98).

²Wydaje się, że i tu chodzi o tę samą nazwę Raszkowa.

³Pisarz niesłusznie robi z biskupa męczennika.

⁴Jedyna wzmianka o strumieniu tej nazwy. Raszków leży nad Ołobokiem, który w górnym biegu mógł nosić inną nazwę.

⁵Nazwa nie przetrwała?

Dokument Nr 1640

Kalisz, 20 stycznia 1444

Pozew sądu namiestnika królewskiego w Kaliszu dla starosty konińskiego Jana Kraski.

Kop.: Poznań, WAP, Kalisz Gr. 21, k. 54v-55. Wpis 5 lutego 1444.

Uw.:Zob. też dok. następny.

Albertus de Male palatinus Lanciciensis, regie maiestatis locumtenens et capitaneus Maioris Polonie generalis¹ generoso Johanni Craska de Glowewo capitaneo Coninensi², de hiis bonis, que habes in Glowewo vigore regio [k. 55] mandamus, quatenus coram nobis in Calis tercia die post nostrum felicem illic ingressum proximum in iudicio nostro compareas nobili Petro de Jankowo³ pro eo, quia tu solus existens capitaneus Coninensis et iusticiam aliis ministrare teneris ex iniuncto^a duxisti super domum suam in Staremyasto sitam⁴ decem nobiles sagitarios, alias strzelcze, et totidem inferiores et mandasti ipsum eisdem recipere de dicta domo sua violenter et ipsum captivasti et detinuisti nec ipsum de eadem captivitate mittere voluisti, nisi ad caucionem fideiussoriam sufficientem et super sexaginta marcas, pro quibus sexaginta marcis solvendis tibi fideiussores posuit. Et idem familiares tui parte missi inflixerunt sibi tot wlnera livida et cruentata, quot ministerialis recognoscet tempore offerenti, per quod ipsum dampnificasti in sexaginta marcis, pro quibus citat te, item pro eo, quod inhibuisti conventoribus suis alias nayemnikom arare agrum suum, quem ipse convenerat pro tribus marcis arare, pro^b quam habitacionem ipsum dampnificasti in eisdem tribus marcis, pro quibus citat te de iusticia iudicialiter responsurum. Datum in Calis feria (secunda^c) ipso die sanctorum Fabiani et Sabestiani^b Martirum anno Domini milesimo CCCC^o quadragesimo quarto etc.

^aodczyt niepewny Kop.

^btak Kop.

^cbrak Kop.

¹Wojciech Malski, zob. wyżej, nr 1498/8.

²Jan Kraska z Łubnicy dworzanin królewski, starosta koniński 1432-58, cześnik kal. 1441, zm. 1458-60 (PSB XV s. 205-206). Główie w par. Kuchary Kościelne, na pn. od Rychwału w powiecie konińskim (Koz. 4 s. 232) należał już wtedy najpewniej do klucza konińskiego dóbr królewskich.

³Najpewniej Jankowo Dolne na wsch. od Gniezna, gdzie wyst. Piotr, także z Nidomia, zob. o nim wyżej, nr 1538/7.

⁴Stare Miasto (-Konin) na pd. od Konina.

Dokument Nr 1641

Kalisz, 20 stycznia 1444

Pozew sądu namiestnika królewskiego w Kaliszu dla starosty konińskiego Jana Kraski.

Kop.: Poznań, WAP, Kalisz Gr. 21, k. 55-55v. Wpis 5 lutego 1444.

Uw.:Zob. też dok. poprzedni.

Albertus de Male palatinus Lanc(iciensis), regie maiestatis locumtenens [k. 55v] et capitaneus Maioris Po(loni)e generalis¹, tibi nobili et generoso Johanni Craska de Glowewo, capitaneo Coninensi^l, de hiis bonis, que habes in Glowewo vigore regio mandamus, quatenus coram nobis in Calis tercia die post nostrum felicem illic ingressum proximum in iudicio nostro compareas nobili Petro de Jankowo^l pro eo, quia tu solus existens capitaneus Coninensis et aliis iusticiam ministrare teneris, ex iniuncto^a ipsum Petrum detinuisti et captivasti nec ipsum de eadem captivitate mittere voluisti, usque tibi decem marcas se soluturum sumisit et obligavit, et pro ipsarum solucione tibi fideiussores posuit et locavit, quas nullo iure super eo acquisivisti. Item pro eo, quia ipsum de eadem captivitate mittere noluisti usque tibi servicia exhibere est obligatus et prestare, ad que minime tenebatur, pro quibus faciendis tibi fideiussor(es) posuit. Item pro eo, quia sibi emptorem dictum Bronisz² repulisti, cui quatuor mansos agri sui vendiderat in Stare Myasto¹, in quo ipsum dampnificasti in sexaginta marcis, pro quibus citat te de iusticia iudicialiter responsurum. Datum in Calis feria secunda ipso die sanctorum Fabiani et Sabestiani^b Martirum anno Domini millesimo CCCC^o quadragesimo quarto etc.

^aodczyt niepewny

^btak Kop.

¹Objaśniono w poprzednim dok.

²Bronisz nie zidentyfikowany.

Dokument Nr 1642

Poznań, 21 stycznia 1444

I. N. Testament Piotra Maginki wikariusza wieczystego w katedrze poznańskiej i plebana w Czerniejewie.

Kop.: Kraków, Bibl. PAN, rkps 9175 (Księga formularzowa, j. w., nr 1381), s. 327-329. Tytuł: Instrumentum testamenti.

In nomine Domini amen. Sub anno nativitatis eiusdem M^o quadringentesimo quadragesimo quarto, indicione septima, pontificatus sanctissimi in Christo patris et domini nostri, domini Eugenii divina providencia pape 4^ti anno tredecimo, die vero vicesima prima mensis Ianuarii, hora quasi completorii, in mei notarii publici ac testium infrascriptorum ad hoc vocatorum specialiter et rogatorum presencia, discretus dominus Petrus dictus Magynka vicarius canonicalis in ecclesia Poznaniensi¹ et rector parrochialis ecclesie in Czyrnewo Gneznensis diocesis², in sua domo prope ecclesiam kathedralem Poznaniensem in Summo sita, lecto egritudinis positus, licet eger corpore, sed, ut aparebat, compos sue racionis, nolens, ut asserebat, decedere intestatus, sed cupiens de bonis suis a Deo sibi collatis salubriter ordinare, tale, ut sequitur, suum condidit testamentum. In primis itaque suam animam domino Deo et Beatissime Marie Virgini ac tocius celesti ierarchie comendavit. Item librum biblie solempnem vendi precepit et pecunias dari pro tricesimis et pauperibus. Item librum, cui "Manipulus florum" intitulatur, ecclesie parrochiali in Pnewy³ dedit et legavit. Item unam marcam mediorum grossorum, que est apud Mathiam doleatorem in Czyrnewo⁴ pro ecclesia ibidem in Cyrnewo. Item demonstravit quatuor marcas in moneta currenti apud Petrum mensatorem in Poznania ex opposito monachorum predic(a)torum⁴. Item legavit duos equos cum curru domestico et ferrato, alias opcowany familiari suo Vyanczkoni cum le(c)tisterniis, que sunt in Czyrnewo et unam maldratam tritici et aliam siliginis et unam marcam apud rectorem scole ibidem in Czyrnewo. Item legavit magistro Peregrino de Pyampycze procuratori causarum consistorii Gneznensis⁵ unum acerwm, maldratam siliginis. Item legavit unum acerwm siliginis pro fabrica ecclesie in Czyrnewo. Item legavit pro vicariis in Cyr(newo) unum acerwm siliginis, qui exequias faciant pro salute anime sue. Item demonstravit unum florenum Vngaricalem apud dominum Stephanum Jardanowski⁶. Item legavit pro dominis vicariis Gneznensibus duos acerwos siliginis in bonis ecclesie in Czyrnewo. Item pro domino Alberto Schamotulsky⁷ nowm bonum pellicium wlpinum [s. 328] legavit et assignavit ac tradi fecit. Item voluit, petivit et precepit, quod omnia frumenta in dote ecclesie sue et in parrochia et extra parrochiam stancia, ad ipsam ecclesiam in Czyrnewo et ipsum testatorem spectancia, videlicet triticum, siliginem, pisum et alia cuiuscunque granis preter suprascripta donata frumenta triturentur necnon et supellectilia omnia domus sue, sive res omnes domesticas, pecudes, peccora, porcos, scrophas et alia mobilia et immobilia domus utensilia, quibuscunque nominibus (censeantur^a), utriusque domus, tam in Poznania, quam in Cyr(ne)wo consistencia et consistentes per executores eiusdem testatoris inferius descriptos recipiantur et iuxta discrecionem eorundem pro anima ipsius convetantur. Item tredecim coclearia argentea vendantur et pecunie distribuantur propter Deum. Item dalmucium melius domino Johanni Gruska⁸ legavit, item aliud deterius pro domino Jacobo plebano in Gorka⁹ legavit. Item duo meliora sup(er)pellicia vendantur et dantur pecunie pauperibus, item unum superpelicium pro ecclesia in Grobya¹⁰ unacum viginti coretis siliginis apud nobilem Michaelem Rogowsky¹¹ testamentaliter legavit. Item aliud deterius superpilicium^b pro ecclesia in Czyrnewo dedit et donavit. Item unum canterum minus pro ecclesia in Cyrnewo pro conservando vino legavit. Item domino Mathatie^b suo canonico¹² scultellas stanneas et pelvim donavit et legavit. Item domini Casper¹³ passionale demonstravit obligatum in tribus florenis, quod dominus Albertus¹⁴ iam recepit. Item domino Jacobo Vyganowsky canonico¹⁵ unum canterum minus et duas scutellas stanneas maiores legavit. Item mensam stantem in stuba pro domino Mathia¹² legavit. Item le(c)tissternya subtilia vendantur hic in Poznania et pro anima^b testatoris salute convertantur et vilior pars pro hospitali scolarium detur. Item de anona et tritico donavit domino Nicolao archidiacono Poznaniensi¹⁶ in bonis ecclesie sue in Czyrnewo quantum, tantum wlt. Item Johannis Pali de Osstrow¹⁷ cingulum argenteum demonstravit obligatum in quatuor florenis, quem dominus Albertus iam recepit. Item ipse dominus volens, ut premissa omnia et singula supradicta suum debitum sorciantur effectum, honorabiles, venerabiles dominos Nicolaum de Glambocecz archidiaconum¹⁶, Matatiam^b de Minori Cresnino^b canonicum¹² et Albertum Schamotulsky altaristam Poznanienses⁷ in dicti sui testamenti executores, dispositores et ordinatores elegit, nominavit atque deputavit, statuens prefatum dominum Nicolaum archidiaconum omnium bonorum et immobilium, [s. 329] frumentorum rerumque aliorum sive in pecuniis ac debitis apud quoscunque homines forent ac aliis rebus quibuscunque nucupentur nominibus in dote et extra dotem eandem ecclesie sue in Czyrnewo existencium et ad eundem dominum testatorem quomodolibet pertinencium principalem executorem et dictoram bonorum dispositorem, dominum vero Albertum Schamotulsky similiter omnium bonorum suorum penes ecclesiam Poznaniensem in domo testatoris et extra sive in pecuniis, argento, clenodiis et aliarum rerum mobilium et immobilium, quibuscunque vocentur vocabulis, executorem principalem, hoc autem testamentum dictus Petrus testator sive hanc suam ultimam voluntatem esse asseruit, quam habere voluit omnibus melioribus modo, via, iure, causa et forma, quibus melius et efficacius valere possit et debeat, et si valeret iure testamenti, valeat tamen iure codicillorum sive codicelli seu secundum canonicas sanxiones et ius canonicum vel secundum, quod de iure vel equitate aut conswetudine, vel alias per quemcumque modum, formam et effectum valere potest ita, quod intencio et voluntas dicti testatoris iuxta premissa suum debitum sorciantur effectum. Super quibus omnibus et singulis idem dominus testator peciit sibi et dictis suis executoribus et aliis, quorum interest vel intererit quomodolibet in futurum, fieri unum vel plura publicum seu publica instrumentum seu instrumenta a me notario publico infrascripto. Acta sunt hec anno, indicione, pontificatus, die, mense, hora et loco, quibus supra, presentibus ibidem discretis Caspar de Znenna plebano in Tulcze et vicario perpetuo in ecclesia Poznaniensi¹³, Bartholomeo Sczudlo presbitero¹⁸, Nicolao de Zichlemino notario publico, clerico Wlad(islauiensis) diocesis¹⁹.
Et ego Johannes Venczeslay de Vylczyno clericus Gneznensis diocesis, publicus imperiali auctoritate notarius²⁰, quia predictis omnibus et singulis, dum sic, ut premittitur, agerentur et fierent, unacum testibus prenominatis presens interfui eaque omnia et singula sic fieri vidi et audivi, ideo hoc presens publicum instrumentum huiusmodi ultimam voluntatem in se continens manu propria scripsi et subscripsi, et in hanc publicam formam redegi signoque et nomine meis solitis et consuetis signavi, in fidem et testimonium omnium et singulorum rogatus et requisitus.

^abrak Kop.

^btak Kop.

¹Piotr Maginka wikariusz w katedrze pozn. skądinąd nie znany, por. z Mikołajem Maginką wikariuszem 1396-1424 (KDW VIII nr 865/14).

²Czerniejewo (Czerniewo) pomiędzy Wrześnią a Gnieznem.

³Pniewy, miasto w powiecie pozn.

⁴Nie zidentyfikowany.

⁵Peregryn z Pępic, zob. wyżej, nr 1401/12.

⁶Kanonik Stefan Jardanowski, zob. wyżej, nr 1553/31.

⁷Wojciech z Szamotuł, zob. wyżej, nr 1504/9.

⁸Jan Gruszka z Pawłowic, zob. wyżej, nr 1509/5.

⁹Najpewniej chodzi o Miejską Górkę, miasto w powiecie kościańskim, gdzie pleban Jakub wyst. 1443-61; do 1444 był także altarystą w katedrze pozn. (SHGPoz. I s. 632).

¹⁰Grobia, wieś par. (dziś nie istniejąca) na pd.-zach. od Śmigla (SHGPoz. I).

¹¹Rogowo par. Krobia, na pd. od Krobi (Koz. 3 s. 136). Michał wyst. 1418-55 (KDW IX nr 1289/39).

¹²Maciej z Małego Krośnina, zob. wyżej, nr 1553/26.

¹³Kasper ze Żnina (niżej w niniejszym dok.) jako wikariusz w katedrze pozn. znany 1440-47 (Acta capitulorum II nr 1091, 1103, 1163, I nr 314, 334), w tych samych latach potwierdzony jako jeden z dwu plebanów w Tulcach na pd.-wsch. od Poznania (por. Now. II s. 360).

¹⁴Zapewne chodzi tu o Wojciecha z Szamotuł (wyżej, przypis 7).

¹⁵Jakub Wyganowski, zob. wyżej, nr 1391/18.

¹⁶Mikołaj z Głęboczka, zob. wyżej, nr 1391/4.

¹⁷Nie zidentyfikowani.

¹⁸Nie zidentyfikowani.

¹⁹Mikołaj zapewne z Żelechnina par. Liszkowo w powiecie inowrocławskim, skądinąd nie znany.

²⁰Jan syn Wacława z Wilczyna (miasto w powiecie konińskim) notariusz publiczny, wyst. w Gnieźnie od 1426, zapewne ident. z wikariuszem wieczystym w katedrze pozn. 1441, notariuszem 1445, potem albo kanonikiem pozn. 1448-49, albo prokuratorem w konsystorzu pozn. do 1457 (Not. nr 281; KDW IX nr 1205/7).

Dokument Nr 1643

Norymberga, 25 lutego 1444

Rajcy Norymbergi proszą panów wielkopolskich o opiekę nad kupcami norymberskimi.

Kop.: Nürnberg, Kreisarchiv. Nürnberger Briefbücher 16, k. 224-225.
Wyd.: AKH XI, 1909-1913, s. 299-300 (wg Kop.).

Uw.:Zob. też niżej, nr 1645.

Domino Vincencio archiepiscopo Gneznensi, primati etc.
Reverendissime in Christo pater et domine etc.! Clarescente inclito Regno Polonie diversarum mercium habundante gloriossissimus princeps et dominus, dominus Wladislaus dive memorie tunc ipsius Regni rex¹ et dominus pro habendis in ipso mercium quarumlibet exerciciis cives nostros et mercatores propicicia^a mansuetudine duxit invitandos, ut nedum merces in dicto Regno ortas ad exteras ducerent provincias, verum eciam aliarum mercium species in eodem Regno peregrinas afferrent, ut exinde tam Regnum, quam alie provincie mutua se mercium huiusmodi participacione fructuosis incrementis feliciter confoverent, concedens eisdem pro deducendis et afferendis tractandisque mercibus in Regno memorato ubilibet plenam libertatem, quamquidem libertatem serenissimus princeps et dominus, dominus Wl(a)dislaus, Hungarie et Polonie etc. rex modernus, dominus noster gratiosus, gratiose dicitur innovasse. Cum autem uti percepimus, circumspecti viri, consules civitatis Posnensis civibus et mercatoribus nostris contra et adversus concessionem et indulta regalia varia presumant inferre impedimenta in dicte libertatis et concessionis regalis lesionem et ipsorum civium et mercatorum nostrorum dispendium non modicum et iacturam, paternitati vestre reverendissime, que velut preclarum membrum Regni memorati circa comoda, gloriam et sublimitatem eiusdem vigili virtute refulget, humiliter petimus et rogamus, quatenus ad hoc, quod cives et mercatores nostri concessionibus et indultis huiusmodi regalibus cessantibus impedimentis ad decorem regalis maiestatis plene gaudere et perfrui valeant, aput predictos consules ipsa vestra reverendissima paternitas gratiose promotionis dignetur interponere partes, in quo nobis eximii favoris gratiam fidelibus servitiis promerendam vestra exhibebit magnificentia, quam cum successuum prosperitate votiva sanam et incolomem conservare dignetur Altissimus feliciter et longeve. Datum (feria quarta Cinerum 1444).
Domino Andrea episcopo Posnanensi², domino Melscke³, magnificis, generosis ac nobilibus dominis, domino Melscke supremo capitaneo ac aliis gubernatoribus incliti Regni Polonie etc., dominis nostris gratiosis.

^atak Kop.

¹Tj. Władysław Jagiełło.

²Andrzej Bniński, zob. wyżej, nr 1447/7.

³Wojciech Malski, zob. wyżej, nr 1498/8.

Dokument Nr 1644

Gniezno, 27 lutego 1444

Sędzia i podsędek kaliscy zaświadczają, iż roczek gnieźnieński orzekł, że zgodnie z dokumentem króla i postanowieniem sejmiku średzkiego biskup poznański z tytułu wsi Kosowo powinien odpowiadać tylko na wiecach gnieźnieńskich.

Or.: Kraków, Bibl. PAN, dok. nr 600. Pergamin 206 x 150 + 17 mm, nacięcia po dwu paskach do przywieszenia dwu pieczęci. Na odwrocie sygnatury wskazujące na przechowywanie dok. niegdyś w AAP.
Reg.: K. Dziwik, Katalog dokumentów pergaminowych Biblioteki Polskiej Akademii Nauk w Krakowie, cz. III, Wrocław 1970, nr 508 (wg Or.).

Nos Troyanus de Lekna iudex¹ et Thomek de Vilczina subiudex Kalisienses / generales² significamus tenore presencium, quibus expedit universis, quod de anno / Domini millesimo quadringentesimo quadragesimo quarto in terminis par/ticularibus feria quinta ante dominicam Invocavit me etc. Gnezne celebratis, in quibus nobiles domini Miroslaus de Paxino pallatini³, Vincencius de Phalibogowo burgrabius Gneznensis⁴, Vincencius de Phalikowicze iudicis⁵, Swansko de Chlandowo subiudicis⁶, Andriczka de Oblaczkowo succamerarii⁷ et Nicolaus de Noskowo vexilliferi vicesgerentes⁸ ceterique domini et officiales iudicio in regali una nobiscum presidebant iudicantes, ibi iusto iure et vero iudicio villam Kossowo⁹ domini decreverunt reverendissimi in Christo patris, domini et domini Andree Dei gracia episcopi Poznaniensis¹⁰, quod prefatus dominus episcopus non debet nec tenetur de villa Kossowo nulli hominum respondere in terminis particularibus Gneznensibus, sed seu in districtu Pysdrensi terminis in particularibus, sed solum tenetur respondere in terminis generalibus Gneznensibus de eadem villa Kossowo iuxta literam domini nostri regis et decretum dominorum in convencione, que fuit celebrata in Srzoda in festo sancti Laurencii [10 VIII] iam elapso¹¹, ita ut eadem litera domini regis et dominorum pallatinorum canunt. Remanserunt erga nobilem Przychnam et kmethones suos de Dobrosulowo¹² ad tempora perpetua. Et super hoc nobilis Nicolaus Pyglowsky¹³ cum litera procuratoria prefati domini episcopi adiudicatum solvit. In cuius rei testimonium sigilla nostra presentibus sunt appensa. Actum et datum anno, die et loco, quibus supra.

¹Trojan z Łekna, zob. wyżej, nr 1393/5.

²Tomasz z Wilczyna wyst. od 1416, wicesędzia w Pyzdrach 1417-18 i Gnieźnie, wicepodsędek w Gnieźnie i Koninie 1427-29, podsędek kal. 1443-53 (GUrz. s. 187).

³Pakszyn (Paksino) par. Czerniejewo, na pd. od Gniezna (Koz. 1 s. 211, 5 s. 128). Mirosław wyst. 1423-59, wicewojewoda w Gnieźnie także 1449, w Kcyni 1450 (SHGWlkp.; GUrz. nr C 37, 306).

⁴Chwalibogowo par. Graboszewo, na pd.-zach. od Słupcy (Koz. 3 s. 550, 7 s. 317). Wincenty burgrabia kal. 1424-26, 1432-34, gnieźn. 1443-47, 1449-51 (GUrz. s. 166).

⁵Chwałkowice par. Staw, na pd.-zach. od Słupcy (Koz. 1 s. 43, 4 s. 207). Wincenty wyst. od 1398 (Roty II nr 62), częsty wicesędzia i wicechorąży w Gnieźnie, Nakle, Pyzdrach i Koninie 1420-44 (GUrz. s. 166).

⁶Święszek z Chłądowa, zob. wyżej, nr 1565/10.

⁷Andriczka z Obłaczkowa, zob. wyżej, nr 1440/6.

⁸Noskowo par. Marzenin, na pn. od Wrześni (Koz. 1 s. 194, 5 s. 77). Mikołaj wyst. 1429, wicepodsędek w Pyzdrach 1434-41, wicechorąży w Gnieźnie 1443-44, wicesędzia tamże 1445-48 (GUrz. nr C 640, 96, 60).

⁹Kosowo (dziś Kosewo) par. Giewartów nad Jez. Powidzkim (Koz. 4 s. 393, 395).

¹⁰Andrzej Bniński, zob. wyżej, nr 1447/7.

¹¹Jest to jedyna znana nam wiadomość o zjeździe (sejmiku) w Środzie 10 sierpnia 1443, ale wydaje się w pełni wiarogodna.

¹²Dobrosołowo, wieś par. na pd.-zach. od Kleczewa w powiecie gnieźn. Przechna wyst. także 1434 (Łaski, Liber beneficiorum I s. 16) oraz 1465 (SHGWlkp.).

¹³Pigłowice par. Mądre, na pd.-zach. od Środy (Koz. 3 s. 32). Mikołaj wyst. 1423-51 (SHGWlkp.).

Dokument Nr 1645

Norymberga, 28 lutego 1444

Rajcy Norymbergi wzywają władze miasta Poznania do przestrzegania swobód, nadanych przez króla Władysława kupcom norymberskim.

Kop.: Nürnberg, Kreisarchiv, Nürnberger Briefbücher 16, k. 288. Tytuł: Posna.
Wyd.: AKH XI, 1909-1913, s. 300-301 (wg Kop.).

Uw.:Zob. też wyżej, dok. nr 1643.

Lieben frunde! Wann der allerdurchlauchtigste furst vnd herre her Wladislaws etwen kung zu Polan etc. seliger gedechtnusz vnser gnediger herr vnser burger vnd kauflut, als wir vnderricht sein, gnediclich begnadt, gefreyet vnd privilegiert hat, das sie alle vnd igliche kaufmanschaft in dem kungkreich zu Polan auch in der stat Posna vnd allen andern ennden zu demselben kungreich gehornden, gewerb vnd kaufmanschaft treyben vnd hanntyrn mugen, sollich gnade vnd freyheit in auch der allerdurchlauchtigste furst, vnser gnediger herre, itzunt zu Vngern vnd Polan kunge, auch gnediclich vernewet, vergunt vnd bestettigt hat, haben vns diese vnser burger vnd kauflut furpracht, wie in ewrer weiszheit in sollichen iren gegeben gnaden, freiheiten vnd privilegien merckliche irrung, hindernusz vnd eintrege tun vnd zufugen, bitten wir ewrer ersam fruntschaft mit allem fleisz, ir wollet diese vnser burger vnd kauflut nit allein bey den obgerurten kunglichen gnaden vnd freyheiten on eintrag gutlich beleiben lassen, sunder in auch vmb unsern willen ewrer gunst vnd furdrung, wa sie des begern, fruntlich beweisen vnd ertzeigen, als etc. Datum feria sexta ante Invocavit (1444).

Dokument Nr 1646

Poznań, 4 marca 1444

Jan i Mikołaj bracia z Granowa i ich rękojmie zobowiązują się wyclić połowę Wargowa Wojciechowi Spławskiemu.

Kop.: Poznań, WAP, Poznań Z. 16, k. 78v. Wpis 21 listopada 1447.

Noverint, quibus expedit, universi, quod nos Johannes et Nicolaus heredes de Granowo Maiori, fratres germani indivisi¹, tamquam principales debitores et fideiussores necnon Adam in Budzischew² et Vincencius in Sadi heredes³, sicut fideiussores, publice recognoscimus per presentes, quia fideiussimus et presentibus fideiubemus manu coniuncta et^a indivisa, nullus sua parte evadendo, strenuo domino Alberto Splawsky⁴ medietatem hereditatis Wargowo, que est nostra medietas in districtu Poznaniensi sita⁵, exbrigare et expedire alias wiczlicz y wiwarowacz a quolibet homine impediente ipsam seu impedire volente in limitibus et omnibus et singulis utilitatibus ad eandem medietatem spectantibus sic, ut soli hereditarie ab antiquo tenuimus et possidebamus pacifice et quiete, post resignacionem coram capitaneo faciendam iuxta huius terre consuetudinem et cum fructibus ibidem semitatis percipiendis. Et si, quod absit, si per nos premissa omnia et singula quovismodo non adimpleremus, extunc quodcumque dampnum prefatus dominus Albertus Splawsky aut sui legittimi successores habuerint sive perceperint ob premissorum negleccionem, hoc dampnum non ipsius aut successorum suorum, sed nostrum fideiussorum predictorum esse debet. Eciam promittimus ipsum nullo iure spirituali aut seculari, mandato regis vel sui capitanei, expedicione, vadio, obligacione aut rerum aliquarum composicione seu laudo terrestri evadere, sed omnia et singula premissa in suis presentibus clausulis et capitulis adimplere. In cuius rei testimonium sigilla nostra presentibus sunt appensa. Actum et datum Poznanie feria quarta proxima post dominicam Invocavit anno Domini M^o CCCC^o quadragesimo quarto.

^askreślone Kop.

¹Granowo, wieś par. na wsch. od Grodziska Wlkp. Jan wyst. 1428-56, Mikołaj 1434-57 (SHGPoz. I).

²Budziszewo (Budziszewko), wieś par. na pd.-wsch. od Rogoźna. Adam, także z Margonina, wyst. od 1429, pisarz ziemski pozn. 1447-64, zm. 1464 (ib.).

³Sady par. Lusowo, na zach. od Poznania (Koz. 3 s. 172). Wincenty wyst. 1427-54, wicewojewoda w Poznaniu 1453-54 (SHGWlkp.; GUrz. nr C 157).

⁴Wojciech ze Spławia, zob. wyżej, nr 1382/2.

⁵Wargowo par. Objezierze, na pd. od Obornik (Koz. 3 s. 360).

Dokument Nr 1647

Kalisz, 9 marca 1444

Wymienieni uczestnicy sądu w Kaliszu zawiadamiają [sąd ziemski w Kościanie], że starosta wschowski Jan Kotwicz przedstawił swych świadków w sporze z Mikołajem z Siedlnicy.

Kop.: Poznań, WAP, Kościan Z. 12, k. 490. Wpis 17 listopada 1444 (wg Or.?). Całość przekreślona.

Albertus de Malye palatinus Lanciciensis, regie ma(i)estatis locumtenens et capitaneus M(aioris) P(olonie) generalis¹, Laurencius Zaramba de Calynowa castellanus Syradiensis², Johannes Lopyensky burgrabius Calisiensis³, Andreas Czyczacz^a de Podkocze iudex⁴, Stephanus Rolya succamerarius Wladislauiensis⁵, Swanthomyrus de Sosznycza⁶, Janussius Cotlowsky subiudex Syradiensis⁷, Stanislaus Scarschewsky castellanus Byechowyensis⁸ et Pelka Thymeneczsky⁹, amicis dilectis, significamus tenore presencium mediante, quomodo de anno Domini millesimo CCCC^o quadragesimo quarto, feria secunda in crastino Reminiscere dominica^a, dum in Kalisz iudicantes sedebamus¹⁰, ibidem nobilis dominus Johannes capitaneus de Wschowa¹¹ testes suos inducere debet erga nobilem Nicolaum de Schedlnycza de districtu Wschowyensi¹². Primus testis nobilis Sandiwogius de Sdzythowycze, secundus Petrus ibidem de Sdzythowycze, tercius Paulus ibidem de Sdzythowycze¹³, quartus Johannes Schandorff de Ogrodi¹⁴, quintus Johannes Cromnowo de Lyschyna¹⁵, sextus Cothwycz Hannus¹⁶. Et isti ultimi tres testes sunt de districtu Wschowyensi. Rota ipsorum: "Ita nos Deus adiuvet † sicut hoc scimus et attestamur, quia nobilis Johannes capitaneus Wschowyensis non equitavit super domum nobilis Nicolai de Schedlnycza cum viginti nobilibus et viginti kmethonibus, nec sibi eandem domum violenter repercusit, neque sibi frumenta et fenum suum in valore sexaginta marcarum recepit, neque ea in castrum sui capitaneatus induxit, nec istius utilitatem habet". Terminus^b ipsis partibus continuatur pro induccione testium suprascriptorum a data presencium in duabus septimanis, pro quo rota eadem canit. In Srzem¹⁷ eosdem testes suprascriptos inducere debet coram iudice consweto, qui iudicat in terminis particularibus ibidem in Srzem. Actum et datum anno, die, loco quibus supra, sigillo burgrabii presentibus subimpresso.

^atak Kop.!

^bPer minus Kop.!

¹Wojciech Malski i Wawrzyniec Zaremba, zob. wyżej, nr 1498/8, 10.

²Wojciech Malski i Wawrzyniec Zaremba, zob. wyżej, nr 1498/8, 10.

³Łopienno, wieś par. na pd.-zach. od Janowca Wlkp. (Koz. 1 s. 156). Jan, w 1443 r. już ongiś (olim) z Ł., burgrabia kal. 1443-47 (GUrz. nr C 131).

⁴Podkoce par. Skalmierzyce, na pd.-zach. od Kalisza (Koz. 1 s. 266). Andrzej Siekacz wyst. od 1418 (KDW VIII nr 843/2), potem częsty asesor sądów grodzkich i roczków kal. do 1453 (GUrz. nr C 241, 135, 166).

⁵Stefan Rola podkomorzy inowrocławski być może ident. ze Stefanem Rolą z Borkowa w Kaliskiem kasztelanem ksiąskim 1440 (GUrz. nr A 190).

⁶Świętomir z Sośnicy i Koźlątkowa, zob. wyżej, nr 1572/6.

⁷Janusz Kotłowski nie zidentyfikowany; może był wicepodsędkiem sier.?

⁸Stanisław Skarszewski, zob. wyżej, nr 1434/6.

⁹Tymieniec par. Staw (sieradzki) na pn.-zach. od Błaszek w Kaliskiem (Koz. 5 s. 431, 7 s. 399). Pełka, potem wicepodsędek w Kaliszu 1457-62 (GUrz. nr C 168).

¹⁰Na forum sądu grodzkiego czyli starościńskiego, zob. Poznań, WAP, Kalisz Gr. 21, k. 60-61.

¹¹Jan Kotwicz z Gołanic starosta wschowski 1443-47/48 (Spisy wlkp.; SHGPoz. I s. 529).

¹²Siedlnica, wieś par. na pd. od Wschowy (Koz. 3 s. 187). Mikołaj Kotwicz wyst. także niżej, nr 1679/3.

¹³Zdzitowice (Zdzistowice) osada dziś nie znana i nie zlokalizowana, zob. Koz. 3 s. 472, 8 s. 143; Roty I nr 348. Sędziwój, Piotr i Paweł nie zidentyfikowani.

¹⁴Ogrody, wieś par. pomiędzy Wschową a Lesznem (Koz. 2 s. 536, 5 s. 91). Jan Schandorf skądinąd nie znany, choć por. Now. II s. 437.

¹⁵Łysiny, wieś par. na zach. od Wschowy (SHGPoz. III). Jan Kromnowo wyst. także 1447 (MRPS IV, suppl. nr 818).

¹⁶Jan Kotwicz trudny do identyfikacji wśród licznych Kotwiczów zamieszkujących ziemie wschowską.

¹⁷W Śremie odbywały się w tym czasie roki sądowe powiatu kościańskiego.

Dokument Nr 1648

[Gniezno?], 22 marca 1444

I. N. Mikołaj z Kalisza wikariusz generalny i oficjał gnieźnieński wyznacza trzech zastępców na czas swej nieobecności w Gnieźnie.

Kop.: Kraków, Bibl. PAN, rkps 9175 (Księga formularzowa, j. w., nr 1381), s. 184-185. Tytuł: Instrumentum surrogacionis officii.

In nomine Domini amen. Sub anno eiusdem millesimo CCCC^o XL quarto, indicione septima, die vero Solis XXII mensis Marcii, hora terciarum vel quasi, in domo venerabilis viri, domini Jaroslay Kankolewsky canonici Gneznensis et Poznaniensis ecclesiarum¹ personaliter constitutus venerabilis et egregius vir, dominus Nicolaus de Calisch decretorum doctor reverendissimique in Christo patris et domini, domini Vincencii sancte matris ecclesie metropolitane Gneznensis archiepiscopi et primatis vicariusque in spiritualis et officialis eiusdem sancte ecclesie generalis², in circumspecti magistri Alberti Pauli de Labyschin clerici Gneznensis diocesis, publici imperiali auctoritate notarii, causarum in consistorio et facti huiusmodi scribe³ testiumque infrascriptorum ad hoc vocatorum specialiter et rogatorum presencia, idem dominus Nicolaus de Calis officialis memoratus, aliis arduis prepeditus negociis ex certis causis suis animum suum moventibus et propter recessum suum in Zneynam⁴ et alias quociens ipsum a loco et civitate Gneznensi recedere et abire contingat sive eciam aliis in dictis loco et civitate negociis occupary contingeret, in omnibus et singulis causis apostolicis delegatis, subdelegatis, appellacionum ordinariis ad sanctam sedem metropoliticam ecclesiamque Gneznensem introductis seu alias iurisdicionem suam quomodolibet spectantibus, pronunc et in futuro ac quarumcumque comissionum vigore, tam in officio vicariatus, quam officiolatus, in personam ipsius domini officialis nomine ipsius expresso preterquam comissionem domini archiepiscopi, in quibus nullum subdelegare wlt et nec potest, videlicet venerabilem et honorabiles viros, dominos Johannem de Coszyebrody cancellarium metropolitane ecclesie Gneznensis⁵, Johannem Troyani vicedecanum et vicarium canonicalem perpetuum memorate ecclesie Gneznensis⁶ et Paulum Petri de Stauischin arcium baccalaureum liberalium, altaristam et mansionarium in ecclesia collegiata Sancte Marie Calischiensis⁷, omnes et eorum quemlibet in solidum, absentes tanquam presentes, in suum locumtenentes surrogavit, constituit, creavit, elegit, deputavit, nominavit, assumsit et sollemniter ordinavit, dans et concedens eisdem dominis suppradictis plenariam et omnimodam potestatem et facultatem auctoritatemque causas quascumque disponendi, gerendi et faciendi, audiendi et debito fine terminandi atque finiendi [s. 185] cum earum omnibus et singulis emergenciis, sentencias diffinitivas et interlocutorias promulgandi, et alia omnia et singula, que ipsemet dominus officialis faceret seu facere posset, si presens interesset faciendi, ut in forma meliori. Et protestando idem dominus officialis, quod quotienscumque eundem dominum Nicolaum officialem iudicio pro tribunali contingat presidere, non intendit propterea prefatos dominos surrogatos seu locumtenentes in aliquo revocare, nisi de revocacione huiusmodi specialem faceret mencionem. Presentibus ibidem honorabili et nobilibus dominis Jaroslao de Kankolewo canonico metropolitane Gneznensis et cathed(r)alibus Wratislaviensi et Poznaniensi ecclesiarum¹, Petro de Stanschewo baccalaureo in artibus⁸, Wyzamborg⁹ et Nicklone familiaribus domini Kankolewsky¹ etc., testibus circa premissa.

¹Jarosław z Kąkolewa, zob. wyżej, nr 1389/16.

²Mikołaj z Kalisza, zob. wyżej, nr 1563/5.

³Wojciech syn Pawła z Łabiszyna, student UJ 1438, notariusz publiczny w Gnieźnie od 1440, w Krakowie 1453, wikariusz wieczysty w katedrze gnieźn. 1457, pleban w Boleścinie, altarysta w katedrze gnieźn. 1470 (Not. nr 30).

⁴Żnin, miasto arcybiskupie na Pałukach.

⁵Jan z Kozichbród, zob. wyżej, nr 1407/6.

⁶Wicedziekan gnieźn. Jan syn Trojana wyst. także w trudnym do wydatowania dok. z l. 1443-49 (AAG, Dypl. Gn. 435), najpewniej ident. z Janem wyst. także 14 maja 1444 (niżej, nr 1655/17).

⁷Paweł ze Stawiszyna, zob. wyżej, nr 1592/2.

⁸Piotr syn Jana ze Stęszewa (miasto w powiecie pozn.), student UJ 1440, bakalaureat UJ uzyskał 1443, skądinąd nie znany.

⁹Nie zidentyfikowany.

Dokument Nr 1649

Buda, 23 marca 1444

Król Władysław III zapisuje 1000 złotych na Kościanie Piotrowi z Szamotuł.

Wzmianka: Warszawa, AGAD, dok. perg. 506: dok. króla Kazimierza Jagiellończyka z daty: Parczew, 25 listopada 1464, potwierdzający cesję tego zapisu przez Piotra z Szamotuł na rzecz wojewody poznańskiego Łukasza Górki.

Kazimirus Dei gracia rex Polonie -- significamus -- quomodo -- Lucas de Gorka pallatinus Poznaniensis -- obtulit -- Wladislai -- regis Polonie, germani et antecessoris nostri, duas litteras, unam de data Bude feria secunda proxima post dominicam Letare Iheruzalem sub anno Domini millesimo quadringentesimo quadragesimo quarto¹, de relacione magnifici Petri de Sczekoczini olim Regni Polonie vicecancellarii², in qua tunc strennuo et generoso Petro Swidwa de Schamotuli³ -- mille floreni Hungaricales auri puri, iusti verique ponderis -- suorum intuitu serviciorum super castro et civitate nostris Costen et ville ad ipsam spectantibus, videlicet Curzagora, Bonykowo, Wolvarkg, Naczslaw et Czarnkow⁴ fuerant et sunt inscripti --⁵.

¹Data zgodna z itinerarium króla.

²Piotr Woda ze Szczekocin, zob. wyżej, nr 1462/13.

³Piotr Świdwa z Szamotuł, syn Dobrogosta, potem kasztelan kal. 1447, pozn. 1450, starosta gdański (pomorski) 1455, starosta generalny Wlkp. 1460-73, starosta kościański 1444, międzyrzecki, zm. 1473 (WSB s. 727-728; GStar. s. 81).

⁴Kościan i wsie przyległe: Kurza Góra, Bonikowo, Folwark czyli Grodztwo, Nacław, Czarkowo (SHGPoz. II s. 411, 407).

⁵Drugim z wymienionych jest dok. z 22 sierpnia 1444, zob. niżej, nr 1676.

Dokument Nr 1650

Buda, 17 kwietnia 1444

Król Władysław III znosi opłaty targowe, pobierane bezprawnie na targu poznańskim przez tamtejszych starostów generalnych.

Or.: Poznań, WAP, Akta m. Poznania D 194. Pergamin 235 x 119 + 65 mm. Duże plamy w tekście. Na niebiesko-różowym sznurze mała pieczęć wystawcy (jak Gumowski, Pieczęcie, nr 24) w czerwonym wosku.
Reg.: KDW V nr 719 (wg Or.).

//Wl//adislaus Dei gracia Polonie, Hungarie, Dalmacie, Croacie etc. rex Lithwanieque princeps su/premus et heres Russie etc. significamus tenore presencium universis, quibus expedit, quomodo / licet famosi cives insignis nostre civitatis Poznaniensis per serenissimos principes, / dominos duces et reges Regni nostri Polonie, antecessores nostros, iuribus, privilegiis et certis munimentis sufficienter existunt dotati, prout et ipsa nostro conspectui presentata et memorie sunt cognita, tamen contra ipsorum iura a diu servata aliqui capitanei terre nostre Maioris Polonie in civitate eadem nostra Poznaniensi die fori septimanalis a quibusdam rebus, que ad forum adducuntur communibus foralia pro castro nostro Poznaniense exigunt et exigere faciunt. Nos itaque perpendentes, quod licet huiusmodi foralia memorato castro nostro, pro cuius necesitate recipiuntur, paucum afferunt profectum, tamen in detrimentum et offensam illius nostre civitatis tendere videntur, volentes igitur hanc abusivam consuetudinem removere et illi civitati nostre succurrere in premissis, ipsam a talibus foralibus dierum fori septimanalis dumtaxat liberam dimittimus et tenore presencium mediante perpetuis temporibus absolvimus, dantes et concedentes singulis ad forum predictum cum rebus ipsorum venientibus liberam in eadem civitate vendicionis et commutacionis exercendi potestatem. Harum quibus testimonio literarum sigilla nostra sunt subappensa testimonio litterarum. Actum et datum Bude feria sexta proxima post dies Sancti Paschce sub anno Domini millesimo quadringentesimo quadragesimo quarto¹.
Relacio magnifici Petri de Sczekocziny Regni Polonie vicecancellarii².

¹Data zgodna z itinerarium króla.

²Piotr Woda ze Szczekocin, zob. wyżej, nr 1462/13.

Dokument Nr 1651

Buda, 18 kwietnia 1444

Król Władysław III potwierdza dokumenty księcia Przemysła II i starosty Wielkopolski Wierzbięty dotyczące sołectwa we wsi Jeżyce.

Or.: Poznań, WAP, Akta m. Poznania D 304a. Pergamin cienki, 455 x 214 + 34 mm, mocno zniszczony, dziury i plamy w tekście. Różowo-błękitny sznur po przywieszeniu pieczęci.
Reg.: KDW V nr 720 (wg Or.).

//In nomine Domini amen//. Nos Wladislaus Dei gracia rex Polonie, Hungarie, Dalmacie, Croacie etc. rex necnon terrarum Cra[couie], Sandomirie, Siradie, Lancicie, Cuyauie, supremus / princeps Lithwanie et Pomeranie Russieque dominus et heres etc. Ad rei memoriam sempiternam. Significamus tenore presencium, universis q[uibus e]xpedit, presentibus et futuris noticiam presencium habituris, / quomodo famosus Johannes Fawko consul et civ[is nos]tre civitatis Poznaniensis¹ fidelis dilectus ad nostre maiestatis veniens presenc[iam] obtulit nobis privilegia dive memorie preclarissimi / domini Premisly ducis Polonie, antecessoris nostri, super [libert]ate scoltecie in villa nostre civitatis Poznaniensis Iszicze dicta² sita ne[cnon] quandam recognicionem cuiusdam Wyrzbyanthe protunc capitanei Maioris Polonie generalis sub sigillo sui capitaneatus, antecessoribus ipsius Johannis Fawko super libertacione huiusmodi datam certorum civium Poznaniensium super premissis iuramento mediante, cum instancia nostre supplicans celsitudini, quatenus sibi de innata nostre benignitatis clemencia memoratas litte[ras] privilegii sigillo prefati ducis sigillatas ac antefati capitanei litteram recogniciotus innovare, ratificare, gratificare, approbare et confirmare dignaremur. Cuius privilegii et littere r[ecogni]cionis tenor de verbo ad verbum sequitur et est talis:
[następują dok. Przemysła II z daty: Poznań, 26-31 maja 1292 - KDW II nr 683 (wyd. wg późniejszej kopii) oraz starosty generalnego Wielkopolski Wierzbięty z Palowic z daty: Poznań, 30 czerwca 1352 - KDW III nr 1311 (wyd. wg or.)].
Nos vero prefati Faffkonis peticionibus velut iustis [et ra]cionabilibus benigniter acclinati [prefatas littera]s privilegii et recognicionis cum sigillorum appensione omnia in eis contenta rata atque grata habentes, ipsas in omnibus earum punctis, condicionibus et articulis sanas, illesas o[mnique] prorsus suspicione carentes r[atific]amus, gratificamus, approbamus et confirmamus per presentes, decernentes ipsas robur obtinere perpetue firmitatis. In quorum omnium fidem et testim[onium] premissorum presentes litteras scribi et s[igi]lli nostre appensione iussimus communiri. Datum Bude die sabbato ante Conductum Paschce anno Domini M^o CCCC^o XL^mo quarto³, presentibus ibidem reverendis in Christo patribus, magnificis Simone de Rozgon Agriensi⁴, Johanne Varadiensi episcopis⁵, Laurencio de Edewar Regni Hungarie palatino⁶, Nicolao de Wilak⁷, Johanne de Hunyad palatinis Transiluaniensibus⁸, Petro de Scha(mothu)li⁹ et Paulo de Szenno¹⁰ ac aliis testibus circa premissa. Datum per manus magnificorum Johannis de Conyeczpole cancellarii¹¹ et Petri de Sczekocz(i)ny vicecancellarii Regni Polonie¹².
Ad relacionem eiusdem magnifici Petri de Sczekocziny R(egni) P(olonie) vicecancellarii.

¹Jan Fajko, zob. wyżej, nr 1387/11.

²Jeżyce, wieś miejska pod Poznaniem, dziś w granicach miasta (SHGPoz. II).

³Data zgodna z itinerarium króla.

⁴Szymon Rozgonyi i Jan Dominik, zob. wyżej, nr 1590.

⁵Szymon Rozgonyi i Jan Dominik, zob. wyżej, nr 1590.

⁶Wawrzyniec Hédervári, zob. wyżej, nr 1548/3.

⁷Mikołaj Újlaki (Wilak), zob. wyżej, nr 1601/6.

⁸Jan, János Korwin, Hunyadi, wojewoda siedmiogrodzki 1439, regent Węgier 1446, zm. 1456.

⁹Piotr z Szamotuł, zob. wyżej, nr 1649/3.

¹⁰Paweł z Sienna, zob. wyżej, nr 1593/5.

¹¹Jan Koniecpolski, zob. wyżej, nr 1394/5.

¹²Piotr Woda ze Szczekocin, zob. wyżej, nr 1462/13.

Dokument Nr 1652

Buda, 19 kwietnia 1444

Król Władysław III zapisuje miastu Poznaniowi 50 grzywien na landwójtostwie poznańskim.

Or.: Poznań, WAP, Akta m. Poznania D 305. Pergamin 376 x 152 + 54 mm. Na pasku pergaminowym mała pieczęć wystawcy (jak Gumowski, Pieczęcie, nr 24), w czerwonym wosku, dobrze zachowana.
Reg.: KDW V nr 721 (wg Or.).

Wladislaus Dei gracia Polonie, Hungarie, Dalmacie, Croacie etc. rex Lithwanieque princeps supremus et heres Russie etc. significamus tenore presencium /, universis quibus expedit, quomodo perpendentes grata merita et fidelitatum obsequia, quibus famosi cives insignis nostre civitatis Poznaniensis / nostre maiestati multipliciter complacuerunt et in futurum aucta fide prestancius poterint complacere, horum et aliorum suorum meritorum intuitu / volentes ipsos ad obsequia nostra decetero plus solitos reddere prompciores et ut valencius et competencius dicte nostre civitati in murorum construccionibus ac fossatorum et aliorum dicte civitatis apparatuum fortificacionibus intendere possint atque valeant, ipsis in et super viceadvocacia nostra, alias lanthwoythowstwye civitatis Poznaniensis¹, quam ipsis de manibus Naramowsky redimere indulseramus², quinquaginta marcas monete comuniter in Regno nostro Polonie currentis, numeri vero consueti, xl^ta octo grossos marcam in quamlibet computando, damus, donamus, ascribimus et contulimus graciose per presentes, per ipsos cum omnibus et singulis dicte viceadvocacie utilitatibus, proventibus quomodolibet ad ipsam pertinentibus ac iudiciis ab antiquo spectantibus tenendas, habendas, utifruendas et tandiu, quamdiu ipsis aut eorum successoribus dicte quinquaginte marce simul cum aliis pecuniis ipsis in eadem viceadvocacie inscriptis per nos vel successores nostros integre exsolvantur, pacifice et quiete possidendas, quibus persolutis memorate viceadvocacie possessio ad nos et nostros legittimos successores devolvetur pleno iure. In cuius rei fidem sigillum nostrum presentibus est appensum. Actum et datum Bude die dominico Conductus Paschce sub anno Domini millesimo quadringentesimo quadragesimo quarto³.
Relacio magnifici Petri de Sczekocziny Regni Polonie vicecancellarii⁴.

¹O landwójtostwie pozn. zob. też wyżej, dok. nr 1616.

²Zapewne Mikołaj Naramowski, zob. wyżej, nr 1584/3.

³Data zgodna z itinerarium króla.

⁴Piotr Woda ze Szczekocin, zob. wyżej, nr 1462/13.

Dokument Nr 1653

Buda, 19 kwietnia 1444

Król Władysław III nakazuje, aby nie zakazywać kupcom poznańskim korzystania ze zwyczajowych dróg z Poznania do Gdańska i do Warszawy.

Or.: Poznań, WAP, Akta m. Poznania D 195. Papier 293 x 218 mm. Ślad przyciśnięcia czerwonej pieczęci lakowej.
Kop.: Tamże, D 235, w transumpcie króla Zygmunta Augusta z daty: Kraków, 8 marca 1549.
Reg.: KDW V nr 722 (wg Kop.).

Fot. Or.: Dziesięć wieków Poznania, t. I, Poznań 1956, il. 36.

Wladislaus Dei gracia Polonie, Hungarie, Dalmacie, Croacie etc. / rex Lithwanieque princeps supremus et heres Russie etc.
//Ma//gnificis, generosis, strennuis et nobilibus Alberto de Male Lanciciensi et in Regno nostro Polonie nostrum locumtenenti / ac capitaneo Maioris Polonie generali¹ ceterisque palatinis, castellanis, capitaneis, tenutariis, burgrabiis, fortaliciorum / et opidorum gubernatoribus, procuratoribus, theoloneatoribus, advocatis, magistris civium, consulibus, poncium^a, passuum / navigiorumve custodibus ceterisque subditis nostris, quibus interest, per et infra terras nostras Maioris Polonie ubilibet constitutis presentibus requirendis, fidelibus nostris grate dilectis, graciam regiam et omne bonum^b. Magnifici, generosi, strenui, nobiles et providi, fideles nostri dilecti! Pro parte famosorum civium civitatis nostre Poznaniensis datum est nostrum intelligi nostre maiestati, quomodo certi nostri subditi et tenutarii ipsos, dum cum mercanciis et negociacionibus ipsorum more solito et viis consuetis, videlicet in Gdanszk per Nakel et Thuchola, et Warschowiam per opida Szlupcza, Cleczowo et Clodawa, Cuthno et Lowicz proficiscuntur, propter lucrum theoloneorum ipsorum^c per inconsuetas vias et nowas, quibus nunquam ambulabant, gredi et proficisci compellunt et ad transitum huiusmodi arestum bonorum ipsorum compellunt in dampnum ipsorum non modicum et gravamen. Unde vobis mandamus nostro regio sub edictis strictissime precipientes, quatenus ipsos cives nostros predictos aut eorum aliquem versus Gdansk et Warschowiam seu ad alia quevis loca cum rebus ipsorum proficiscentes per vias memoratas et ceteras a diu per ipsos in progressu huiusmodi servatas ire et transire secure sine quovis impedimento etaresto permitti faciatis et permittatis nec ipsis aut eorum alicui aliqua in premissis gravamina inferri admittatis ipsosque, dum opportunitas fuerit, a talibus in consuetudinibus^d nomine nostro tueri et deffensari debeatis pro nostra complacencia speciali et multum grata. Datum Bude die dominico Conductus Paschce sub anno Domini millesimo quadringentesimo quadragesimo quarto².
Relacio magnifici Petri de Sczekocziny R(egni) P(olonie) vicecancellarii³.

^ana razurze Or.

^bnastępuje skreślone pro Or.

^cnastępuje wyraz wyskrobany Or.

^dkońcówka wyrazu poprawiana Or.

¹Wojciech Malski, zob. wyżej, nr 1498/8.

²Zob. dok. poprzedni.

³Zob. dok. poprzedni.

Dokument Nr 1654

Gniezno, 25 kwietnia 1444

I. N. Wymienieni sędziowie polubowni rozsądzają spory pomiędzy Szymonem ze Stawu plebanem w Chełmcach a dziedzicami z Kwiatkowa.

Kop.: Gniezno, AAG, ACap. B 15 (Acta capituli Gnesn.), k. 147-147v. Wpis 24 kwietnia 1461.

In nomine Domini amen. Anno a nativitate eiusdem millesimo quadringentesimo quadragesimo quarto, indicione septima, sacro consilio Basiliensi durante, die vero sabbati vicesima quinta mensis Apprilis, hora terciarum vel quasi, in domo venerabilis viri, domini Preduogii de Grandy prepositi Gneznensis¹ in Summo Gneznensi sita, in meique notarii publici et testium infrascriptorum ad hoc vocatorum specialiter et rogatorum presencia, constituti personaliter honorabilis vir, dominus Simon de Staw canonicus in ecclesia collegiata et plebanus ecclesie parrochialis et nomine ecclesie sue in Chelmcze² ab una et generosus vir, dominus Paulus cum fratre suo germano Derslao, heredes in Qwyatkowo diocesis Gneznensis³, partibus ab altera, volentes, ut asseruerunt, sumptibus parcere et expensis ac fatigis litiumque anfractibus amputatis, de et super omnibus et singulis causis, controversiis, displicenciis et iniuriis eidem domino Simoni per predictos nobiles factis, illatis et irrogatis necnon omnibus et singulis ex eis emergentibus^a incidenciis, dependenciis et connexis, in venerabiles viros, dominos, videlicet dominum Preduogium de Grandy prepositum Gneznensem et Johannem de Brzostkowo cantorem dicte ecclesie Gneznensis⁴, tamquam in arbitros, arbitratores ac amicabiles compositores, presentes et onus ad infrascripta peragenda in se sponte suscipientes, de alto et basso, compromiserunt et compromissum fecerunt, dantes et concedentes dictis suis dominis arbitris et amicabilibus compositoribus omnimodam potestatem et facultatem super premissis et eorum singulis arbitrandi, laudandi, diffiniendi et componendi, standi vel sedendi, dye feriata vel non feriata, in scripto vel vive vocis oraculo, semel vel pluries quociens, tociens dictis arbitris visum fuerit expedire, renuncciantes dicte partes compromittentes omnibus excepcionibus vis, doli, fraudis, metus, non sic habiti, non sic celebrati contractus necnon quovis presidio iuris canonici aut civilis, quelibet altera parcium contra premissa se tueri vellet quomodolibet vel tueri. Renuncciaverunt eciam dicte partes compromittentes et quelibet earum omnem appelacionem et reducionem, qua se vellent reducere ad arbitrium boni viri, promittentes nichilominus eedem partes compromittentes michi notario publico tamquam publice et autentice persone rite stipulanti et recipienti vice et nomine omnium et singulorum, quorum interest seu intererit quomodolibet in futurum omnia et singula premisa ac per dictos dominos arbitratores arbitranda, laudanda et diffinienda in omnibus et singulis suis punctis, clausulis et articulis laudare, approbare, emologare ac firma, grata tenere perpetuo nec umquam in aliquo contravenire, petentes dicte partes compromittentes prefatos dominos arbitros, quatinus in vim huiusmodi compromissi ad ipsorum arbitralem sentenciam procedere dignaremur. Quiquidem domini arbitri, arbitratores et amicabiles compositores per dictas partes, ut prefertur, electi et nominati, assumpto in se sponte huiusmodi compromisso, auditis primitus per ipsos dictarum parcium hincinde propositis et allegatis ipsisque equa lance iusticie discussis et bene masticatis, vallata primitus pena inter dictas partes centum florenorum Vngaricalium, medietatem parti tenenti arbitrium et aliam partem pro ecclesia Gneznensi solvendorum, quam penam quelibet parcium sponte et libere in se assumpserat. Quiquidem domini ad sentenciam arbitralem verbo factam in hunc modum, qui sequitur: Et primo dicti domini arbitri omnes displicencias, lites, causas, iniurias inter dictas partes quomodolibet exortas extinxerunt, mortificaverunt et sopierunt. Et super ipsis dictis partibus compromittentibus ibidem presentibus et audientibus perpetuum silencium imposuerunt quodque una altera parcium rogare debet super remissionem iniuriarum hincinde illatarum et surogatarum. Item quod kmethones locati in dictis mansis scultecie in Qwyathkowo domino Simoni predicto et suis successoribus tenebunt ad servicia sic, ut ceteri sculteti faciebant prefato domino Simoni, videlicet recolligent census seu fertones post kmethones dicte ville et in propriis expensis et^b sumptibus deportabunt dictos census kmethonum in Calis [k. 147v] aut suis successoribus extunc, quocienscumque non colligerint aut non deportaverint, tenebuntur ad solucionem sic, ut ceteri kmethones in dicta villa Qwyathkowo. Super quibus omnibus et singulis eedem partes compromittentes sibi a me notario publico infrascripto unum vel plura, publicum seu publica instrumentum vel instrumenta pecierunt fieri et confici. Acta sunt hec anno, indicione, die, loco, mense, hora, quibus supra, presentibus honorabilibus et nobilibus viris, dominis Adam de Smolicze vicario perpetuo ecclesie Gneznensis⁵, Nicolao de Wolacowicze⁶, Nicolao de Goczalkowo⁷, Johanne herede de Parlino⁸, Paulo de Sobyeslawicze⁹, testibus ad premissa vocatis specialiter et rogatis.
Et ego Nicolaus Miroslai de Drzewcze clericus Gneznensis diocesis, publicus imperiali auctoritate notarius¹⁰, quia predictis arbitrorum nominacioni, deputacioni, presentis habicioni, renunciacioni, rathihabicioni, dictorum arbitrorum compromissi in se sponte suscepcioni, allegacioni, pene vallacioni, posicioni et emologacioni aliisque omnibus et singulis premissis, dum sic, ut premittitur, fierent et agerentur, unacum prenomonatis testibus presens interfui eaque omnia et singula sic fieri vidi et audivi, ideo hoc presens publicum instrumentum manu mea propria scriptum exinde confeci scripsique, publicari et in hanc publicam formam redegi signoque et nomine meis solitis fieri et consuetis, interrogatus et requisitus in fidem et testimonium omnium et singulorum premissorum. Constat michi notario publico de illa diccione Calisiensis in ordine presenti, in sexta riga posita verbi non ex vicio, sed ex errore commisso etc.^c

^atak Kop., zamiast emergenciis

^bnastępuje zbędne sive Kop.

^czapewne chodzi tu o brak określenia położenia kościoła kolegiackiego w tytulaturze Szymona ze Stawu na początku niniejszego dok.

¹Przedwój z Grądów, zob. wyżej, nr 1435/1.

²Szymon ze Stawu, zob. wyżej, nr 1474/6.

³Kwiatków par. Ociąż (Koz. 4 s. 441-442) na pn.-wsch. od Ostrowa Wlkp. Paweł wyst. od 1436, Dziersław od 1435, najpewniej ident. z późniejszym burgrabią kal. 1459-60, podczaszym kal. 1460-99 (GUrz. s. 175).

⁴Jan z Brzostkowa, zob. wyżej, nr 1407/5.

⁵Adam ze Smolic, zob. wyżej, nr 1457/24.

⁶Wolanowice (Wolanki) par. Sławno, osada dziś nie istniejąca na pd.-zach. od Kłecka (Koz. 1 s. 363, 5 s. 491). Mikołaj wyst. także 1449 i 1459 (Miesięcznik Heraldyczny 8, 1915, s. 135; Acta capitulorum II nr 554).

⁷Goczałkowo par. Niechanowo? na pd.-wsch. od Gniezna (Koz. 1 s. 76-77, 4 s. 236). Mikołaj zapewne ident. z wyst. 1462-91 (SHGWlkp.).

⁸Parlin, wieś par. na pn.-zach. od Mogilna (Koz. 1 s. 214), była własnością kapituły gnieźn.; Jan nie zidentyfikowany.

⁹Sobiesławice (w Łęczyckiem?) i Paweł nie zidentyfikowani, por. Koz. 7 s. 125.

¹⁰Mikołaj syn Mirosława z Drzewc (par. Umień w powiecie łęczyckim), notariusz publiczny od 1440 (Not. nr 467).

Dokument Nr 1655

Dziekanowice, 14 maja 1444

I. N. Testament dziekana kapituły gnieźnieńskiej Jaśka z Czechla.

Kop.: Kraków, Bibl. PAN, rkps 9175 (Księga formularzowa, j. w., nr 1381), s. 487-489. Tytuł: Instrumentum testamenti decani Gneznensis.

Uw.:W 1464 r. do ksiąg konsystorskich gnieźn. (Gniezno, AAG, Acta consistorii A 44, k. 51v-52v) wpisano testament Jaśka z Czechla z tej samej daty, treści jednak nieco odmiennej, zob. jego wyd. w Acta capitulorum II nr 595.

In nomine Domini amen. Sub anno nativitatis eiusdem M^o CCCC^o XLIIII, indicione VII, die vero Iovis quartadecima mensis Maii, hora vesperorum vel quasi, in caminata domus habitacionis venerabilis viri, domini Johannis alias Jasckonis Buthkonis de Czechel decani Gneznensis¹ in villa Dzecanouicze Gneznensis dyocesis sita², in meique notarii publici et testium infrascriptorum ad hoc vocatorum specialiter et rogatorum presencia constitutus personaliter prefatus dominus Johannes decanus, per graciam Iesu Christi sanus licet mente et compos sue racionis, langwens tamen corpore, attendens, quod nichil sit cercius morte, incercius hora mortis et ne post ipsius ab hac luce decessum intestatus decedens, bona ipsius a Domino sibi collata minus iuste et per eos, ad quos ius pertinere non spectaret, dirumpi et distrahi videantur, volens decedere testatus, de bonis et rebus suis huiusmodi suum nu(n)cupatum testamentum sue ultime voluntatis fecit, condidit, disposuit et solemniter ordinavit in hunc, qui sequitur, modum: Inprimis animam suam comendavit omnipotenti Deo et beate Marie Virgini genitrici totique celesti curie. Item dedit et testamentaliter legavit et donavit honorabili et scientifico arcium liberalium baccalaureo Nicolao Jacobi de Czechel nepoti suo, studenti Alme Universitatis Studii Cracoviensis³ librorum volumina, videlicet: decretum, archidiaconum super decretis, repertorium decreti, decretales, epistolas triplices, Sextum cum Clementinis, speculatorem seu summam Gillermi Durandi, addiciones speculi; item quinque volumina novellarum in quinque libros, decretalium duo volumina; registra magna in papiro Henrici Barg distinccionum, summam Hostiensis in pargameno, summam Innocencii, item decisiones rothe in papiro media, item cronicam Martinianam; item brunaticam tunicam sine subductura, item tunicam magnam nigam subductam [s. 488] pellibus sabellinis. Item donavit, dedit et testamentaliter assignavit idem dominus testator dicto baccalaureo Nicolao nepoti suo omnia et singula debita racione studii, que sibi debentur de villa S[......]yewycze ac prebenda et alia, quecumque fuerint necnon pecora et pecudes in dyocesi Crac(ouiensi)⁴ existencia. Si vero prefatum baccalaureum Nicolaum voluntate Dei ab hac luce decedere contingat, extunc omnia et singula dicto baccalaureo Nicolao legata voluit testamentarie ad venerabilem virum, magistrum Sandkonem prepositum Sancti Georgii et canonicum Gneznensis ecclesiarum⁵ devolvi ac si sibi fuissent primitus testamentaliter legata et assignata. Item donavit, dedit et testamentaliter assignavit idem dominus testator prefato magistro Sandkoni preposito, fratri suo, beatum Gregorium super Ezechielem, Paulum Apostolum super Pentharitum, Gorram, Marcum, Lucam et Johannem Ewangelistas et alios omnes libros in theologia; item tunicam blavei coloris cum pellibus sabellaiis, item cubek argenteum cum coclearibus argenteis et omnia massaricia argentea, quecunque sunt, item ciffos argento reformatos, plurimos pannos lineos, scutellas, caldaria, anphoras et generaliter omnia massaricia et superlectilia domestica, adiciens, quod si prefatum magistrum Sandkonem voluntate Dei ab hac luce decedere contingat, extunc omnia et singula magistro Sandkoni legata voluit testamentarie ad prefatum baccalaureum Nicolaum studentem devolvi ac si sibi primitus fuissent testamentaliter legata, donata et assignata. Item domino Derslao canonico Kalisiensi⁶ legavit librum Biblie. Item ecclesie Gneznensi testamentaliter legavit librum dictum Katholicon, item duos libros missales, unum maiorem ecclesie Gneznensi et minorem pro ecclesia Omnium Sanctorum sita ante domum domini testatoris. Item Hungwicium ecclesie Poznaniensi, sed quod prius solveretur pro eodem due sexagene per dominos capitulares Poznanienses dominis executoribus presentis testamenti, Andree vicario ecclesie Gneznensis et notario suo⁷ librum viatici meliorem rubea cute contectum. Et ad hec omnia et singula exequenda, adimplenda, disponenda, dispensanda et execucionem debite demandanda omnibus melioribus modo, via, iure, causa et stilo, quibus potuit et debuit, fecit, constimit et testamentaliter ordinavit et nominavit suos veros et indubitatos sue ultime voluntatis executores et fidei comissarios venerabiles viros, dominos Johannem Pauli cancellarium ecclesie Gneznensis⁸ et onus huiusmodi sponte suscipientem necnon Johannem de Brzosthkowo cantorem eciam ecclesie predicte Gneznensis⁹, absentes tanquam presentes, quemlibet eorum in solidum, dans et mandans dictis suis executoribus et fidei comissariis plenam et omnimodam potestatem predicta legata exequendi, decimas et frumenta cuiuslibet grani racione sui decanatus Gneznensis et prebende Poznaniensis ecclesiarum, qui sibi debentur, vendendi, peccunias levandi et de eis quittandi, debita quecunque a quibuscunque debitoribus exigendi, percipiendi, levandi, equos, pecudes et pecora, iumenta et alia animalia recipiendi, vendendi et [s. 489] vendita cum debitis contractis et peccuniis decimalibus familiaribus et servitoribus pro serviciis eorum secundum discrecionem ipsorum et cui(u)slibet eorum executorum et fidei comissariorum a Deo datam et pro anima ipsius testatoris distribuendi, dispensandi et in pios usus et causas convertendi nec non annum gracie debite execucioni demandandi et generaliter omnia et singula faciendi et disponendi, que circa premissa fuerint quomodolibet necessaria, in omnibus et singulis bonis ad dictos suos decanatus et prebendam pertinencia et spectancia, quocunque nomine censeantur, que hic voluit in dicto testamento habere pro expressis, adiiciens nichilominus, quod si contingat aliquem ex dictis executoribus ex quocunque casu abesse aut morte preventum fuisse, voluit et mandavit, ut aliis eorum omnia et singula premissa exequantur. Item prefatus dominus testator voluit, quod si huiusmodi testamentum non valeret iure testamenti, extunc ipsum voluit iure codicillorum valere. Acta sunt hec anno, indicione, die, mense, hora et loco, quibus supra, presentibus honorabilibus et discretis viris, dominis Johanne Grandszky canonico¹⁰, Johanne vicedecano¹¹, Petro altarista et penitencionario ecclesie Gneznensis¹², testibus circa premissa.
Et ego Mathias Bartholomei clericus Gneznensis, publicus imperiali auctoritate notarius¹³, quia predicti testamenti ordinacioni et disposicioni, potestatis dacioni aliisque omnibus et singulis premissis, dum sic, ut premittitur, fierent et agerentur, unacum prenominatis testibus presens interfui eaque sic fieri vidi et audivi, ideo presens publicum instrumentum me aliis occupato per alium fidelem scribi, procuravi manu mea propria me hic subscribens, in hanc publicam formam redegi, signo et nomine meis solitis et consuetis consignavi, rogatus et requisitus in fidem et testimonium omnium et singulorum premissorum.

¹Jasiek z Czechla, zob. wyżej, nr 1389/8.

²Dziekanowice, wieś par. na zach. od Gniezna, nad Jez. Lednickim (Koz. 1 s. 66).

³Mikołaj syn Jakuba z Czechla student UJ 1436, bakałarz 1438, altarysta gnieźn. 1447, kanonik gnieźn., potem wikariusz kapitulny i oficjał gnieźn.

⁴Miejscowość nie zidentyfikowana: po początkowym S następuje siedem lasek.

⁵Sędziwój z Czechla, zob. wyżej, nr 1399/8.

⁶Dziersław z Czechla, zob. wyżej, nr 1493/5.

⁷Andrzej notariusz Jaśka i wikariusz w katedrze gnieźn. trudny do identyfikacji; w drugim testamencie wyst. w tym miejscu Andrzej nazwany notariuszem testatora i plebanem Św. Mikołaja [w Kaliszu?]; por. z Andrzejem wyst. 1441 (wyżej, nr 1565/5 i w dok. następnym. O książkach Jaśka wymienionych w niniejszym testamencie, zob. J. Wiesiołowski, Sędziwój z Czechla (1410-1476), Studia Źródłoznawcze 9, 1964, s. 77-78 i literatura tamże.

⁸Jan z Kozichbród i Jan z Brzóstkowa, zob. wyżej, nr 1407/6, 5.

⁹Jan z Kozichbród i Jan z Brzóstkowa, zob. wyżej, nr 1407/6, 5.

¹⁰Jan z Grądów, zob. wyżej, nr 1435/6.

¹¹Wicedziekan Jan wyst. także wyżej, nr 1648/6.

¹²Piotr nie zidentyfikowany.

¹³Maciej syn Bartłomieja z Gniezna notariusz publiczny w Gnieźnie od 1420 (Not. nr 349).

Dokument Nr 1656

Gniezno, 19 maja 1444

Wymienieni wikariusze katedry gnieźnieńskiej nadają wikariuszom Andrzejowi z Parzęczewa i Mikołajowi ze Żnina role w Gnieźnie.

Kop.: Gniezno, AAG, ACap. B 720 (Kopiariusz gnieźn. wikariuszy katedralnych z XVIII w.), k. 43-43v.

Adam de Smolice¹, Joannes de Junowlocz², Joannes Gusdralka³, Joannes Romani⁴, Martinus Gurowski⁵, Swątoslaus⁶, Andreas plebanus Sanctae Trinitatis⁷, Grzymislaus⁸, Andreas de Rypin⁹, Stanislaus magister¹⁰, Petrus Simon¹¹, Nicolaus scriba¹², Nicolaus precentor¹³ vicarii perpetui ecclesiae Gnesnensis, honorabilibus viris, dominis Andreae de Parzynczewo¹⁴ et Nicolao Kowtyr de Znena vicariis canonicalibus ecclesiae Gnesnensis¹⁵ salutem in Domino. Assiduitate laborum, qua vos in diurnis et nocturnis laudibus a pluribus iam annis in ecclesia Gnesnensi praedicta cum diligentia exercuistis, permoti volentesque propterea vos reddere consolatos, vobis insulam vicarialem apud praefatum ecclesiam situatam inter Swiąnthe lacum¹⁶ et insulam praepositi Sancti Joannis¹⁷ cum horto et area, pratum, vulgariter nuncupatum Ostrwo¹⁸, cuius dispositio et collatio ad nos ratione nostrarum vicariarum pertinet, pleno iure totaliter duximus conferendam et [k. 43v] tenore praesentium conferimus, quoad vixeritis tenendam et possidendam pleno iure. In cuius rei testimonium sigillum maius totius communitatis vicariorum praesentibus est appensum. Datum Gnesnae feria tertia post festum sanctae Zophiae Virginis anno Domini millesimo quadringentesimo quadragesimo quarto, praesentibus ibidem nobis omnibus vicariis suprascriptis, testibus.

¹Adam ze Smolic, zob. wyżej, nr 1457/24.

²Jan z Inowłodza (w Łęczyckiem) skądinąd nie znany; chyba nie chodzi o Jana z Inowrocławia, zob. o nim wyżej, nr 1432/12.

³Jan Guzdrałka, zob. wyżej, nr 1450/4.

⁴Jan syn Wojciecha Romanusa, zob. wyżej, nr 1493/24.

⁵Marcin Gurowski, zob. wyżej, nr 1622/9.

⁶Świętosław zapewne ident. z wyst. także 1441 (wyżej, nr 1564/15).

⁷Andrzej pleban Św. Trójcy w Gnieźnie chyba różny od Andrzeja wyst. w dok. poprzednim.

⁸Grzymisław, Grzymek, zob. wyżej w dok. poprzednim (przypis 8).

⁹Andrzej z Rypina (w ziemi dobrzyńskiej) skądinąd nie znany.

¹⁰Nie zidentyfikowani.

¹¹Nie zidentyfikowani.

¹²Nie zidentyfikowani.

¹³Nie zidentyfikowani.

¹⁴Andrzej z Parzęczewa (którego?) jako wikariusz gnieźn. wyst. także 10 marca 1449 (mat. KDW).

¹⁵Mikołaj nie zidentyfikowany.

¹⁶Jez. Święte w Gnieźnie.

¹⁷Tj. prepozyta bożogrobców gnieźn. (kościoła Św. Jana).

¹⁸Ostrów (imię własne czy nazwa pospolita?). O wyspie wikariuszy gnieźn. zob. F. Woliński, Sieć hydrograficzna regionu gnieźnieńskiego w wiekach średnich, Studia i Materiały do Dziejów Wielkopolski i Pomorza 27, 1980, s. 156.

Dokument Nr 1657

[Poznań], 29 maja 1444

Rajcy miasta Poznania nadają grunt w mieście Mikołajowi z Szamotuł altaryście w poznańskim kościele parafialnym.

Kop.: Poznań, WAP, Akta m. Poznania I 299 (miejska księga rezygnacji), k. 117v. Wpis 2 grudnia 1506.

Nos infrascripti Nicolaus Szalesski protoconsul¹, Johannes Fawko², Nicolaus Naramowski³, Andreas Czewschlar⁴, Nicolaus Senior Strosbergk⁵, Paulus Crosz⁶ et Laurencius de Corunowo consules civitatis Poznaniensis⁷ significamus universis per presentes, quomodo de sano nostro pleni consulatus consilio deliberato dedimus et resignavimus aream civitatis nostre Poznaniensis in novo cimiterio, sicut itur de ecclesia parrochiali nostra Poznaniensi per scabella ibidem versus Corpus Cristi, penes domum discreti domini Thome altariste et ortum vinorum ibidem sitam, cum omni iure et dominio, ita late et longe, sicut est distincta in graniciebus, nichil iuris aut dominii pro civitate reservando, solum cum tribus grossis terrestris census perpetui quolibet anno super festum sancti Martini [11 XI] solvendi, discreto domino Nicolao de Schamothuly altariste in ecclesia nostra parrochiali Poznaniensi⁸ habendam, tenendam, utifruendam et in usus proprios pro beneplacito suo convertendam et post mortem suam suis legittimis successoribus seu propinquis. In fidem premissorum sigillum nostre civitatis presentibus est subappensum. Datum feria sexta proxima ante Penthecostes anno Domini 1444.

¹Mikołaj Zaleski i Jan Fafko, zob. wyżej, nr 1387/15, 11.

²Mikołaj Zaleski i Jan Fafko, zob. wyżej, nr 1387/15, 11.

³Mikołaj Naramowski, zob. wyżej, nr 1584/3.

⁴Mikołaj Czewschler, zob. wyżej, nr 1387/6.

⁵Mikołaj Strosberg Senior, zob. wyżej, nr 1529/10.

⁶Paweł Kros, zob. wyżej, nr 1517/4.

⁷Wawrzyniec, zob. wyżej, nr 1529/1.

⁸Mikołaj z Szamotuł zapewne ident. z altarystą wyst. 1451-64 (ARP I nr 482, 517, 577, 1007).

Dokument Nr 1658

Pobiedziska, 2 czerwca 1444

Jan Latalski sędzia z ramienia Łukasza Górki rozsądza spory pomiędzy Szymonem z Polskiej Wsi a kmieciami tamże.

Kop.: 1. Warszawa, AGAD, Archiwum Publiczne Potockich, rkps 304, s. 197-199; 2. Poznań, Bibl. Racz., rkps 85, k. 108v-110 (późne odpisy tomu rewizji listów wlkp. z okazji lustracji 1564/65 r.).

Noverint universi, tam praesentes, quam futuri, quibus expedit, quia nos Joannes de Latalicze iudex specialiter deputatus per magnificum dominum Lucam de Gorka palatinum Poznaniensem¹, inter partes, videlicet [s. 198] nobilem Simonem de Polska Wies² parte ex una et Thomam cum Piochna relicta laboriosos, parte et altera, quia sedentibus nobis in iudicio, in curia regali Pobiedziski, idem Thomas cum Piochna proposuerunt iudicialiter contra nobilem Simonem ibidem de Polska Wies, quomodo idem Simon violenter possedit agros et domos eorundem. Tunc adversa pars respondit, videlicet Simon: "domine iudex, ego [k. 109] in isto iudicio domini palatini respondere nolo, quia habeo ius regale sic, ut alter terrigena in districtu Gneznensi et ibi respondebo, cui fuero culpabilis". Tunc actores dixerunt: "domine iudex, ostendat hoc ipsum ius, quod dixit se habere". Tunc dixit adversa pars: "domine iudex, peto mihi dari terminum, quia hoc ipsum ius misi ad dominum regem per fratrem". Tunc iudex dixit: "postquam informatus fuero in iure terrigenarum et habebis ius, tunc assignabo tibi terminum" et iuxta reformationem in iure terrigenarum assignari terminum partibus praescriptis in quatuor septimanis. Item sedentibus nobis in iudicio Pobiedziski iudicantes, veniente Thoma et Piochna, diligentiam fecerunt, alias przypowiedali się, dicentes: "domine iudex, volumus audire sentenciam". Et ut informatus sum in iudicio regali, dedi decem et octo septimanas ad ostendendum hoc ipsum ius. Item elapsis decem et octo septimanis iterum sedebamus in iudicio iudicantes, et ibi veniens Thomas et Piochna fecerunt diligentiam, alias przypowiedali się, dicentes: "domine iudex, volumus audire sententiam". Et idem Simon existens, alias przystąpiwszy, dixit: "domine iudex, peto mihi dare terminum, quia frater meus non venit a domino [s. 199] rege". Et prima pars dixit: "domine iudex, nos sibi non credimus, si hoc ipsum ius haberet, ut ad dominum regem dirigeret, ideo iures, quod hoc idem ius habet et misit ad dominum regem". Nos autem audientes contradictionem ambas partes, assignavimus ipsis terminum post terminos [k. 109v] particulares ad interrogandum ius terrigenarum per quatuor septimanas. Item dum sedebamus in eodem iudicio, ibidem venientes suprascriptae partes in praesentiam nostri iudicii, petentes sententiam definiri, quid me ius terrigenarum informavit et ibi sum informatus, quod idem dominus Simon tenetur iurare, quod frater adhuc non venit cum iure et iuxta informationem terrigenarum assignare sibi terminum iurare intra quatuor septimanas. Item dum sedebamus in iudicio Pobiedziski, veniente suprascripto Thoma et Piochna, volentes audire iuramentum Simonis, prout fuit decretum. Et idem Simon accedens dixit: "hic domine iudex, peto mihi dari terminum, quia non sum paratus, nec prolocutorem^a habeo". Et actores dixerunt: "domine iudex, ecce adiudicatum, quia ipse personaliter stat et petit terminum pro inductore, alias naprawnego iuramento, ecce tibi domine iudex adiudicatum". Sed nos audientes ambas partes, non recepimus adiudicatum nec etiam terminum illi assignavimus, quousque interrogaremus ius terrigenarum. Si idem Simon perderet adiutorem, alias naprawnego, vel actores iure acquirerent, dantes adiudicatum. Item sedentibus nobis in iudicio Pobiedziski, constitutae sunt coram nostro iudicio suprascriptae partes, petentes per nos eisdem sententiam definiri et nos sic definimus, adiudicamus, prout me ius terrigenarum informavit, quia idem Simon ex quo non iuravit, personaliter stans coram nostro iudicio, tunc ista omnia [k. 110] perdidit. Quidquid suprascripti actores contra eundem Simonem proposuerant iudicialiter, videlicet duos mansos et duos domos ibidem in Polska Wies, qui Simon suprascriptus partibus, videlicet Thomae cum Piochna dabit, introligationem in praescripta bona infra octo septimanas sub magnis poenis [k. 921v] et adiudicatum solverunt. Actum et datum in Pobiedziski^b feria tertia in festo Pentecostes anno Domini 1444. In cuius rei testimonium (sigillum^c) nostrum est subappensum in fidem et testimonium omnium praemissorum coram hiis testibus: nobili Alberto Jemieliński³, Arnoldo de Gorka⁴, Petro proconsule⁵ ac aliis quampluribus^d fidedignis.

^aprotoculorem Kop. 2

^bPobiedziska Kop. 2

^cbrak Kop. 1 i 2

^dquamplurimis Kop. 1

¹Jan Latalski, zob. wyżej, nr 1593/1.

²Polska Wieś była wsią królewską w kluczu pobiedziskim, dzierżonym wówczas przez Łukasza Górkę (zob. wyżej, nr 1581/2). Szymon skądinąd nie znany, niepewnej przynależności stanowej, może poddzierżawiał (część) Polskiej Wsi od Górki?

³Imielno, wieś par. na wsch. od Pobiedzisk (Koz. 1 s. 91, 4 s. 311), Wojciech wyst. także 1435 (SHGWlkp.).

⁴Górka, zapewne G. Kociałkowa na pd.-wsch. od Pobiedzisk, gdzie Arnold potwierdzony jako zmarły 1483 (ib.).

⁵Piotr burmistrz, zapewne w Pobiedziskach.

Dokument Nr 1659

Poniec, 12-19 (18?) czerwca 1444

Stanisław syn Hanka z Chełmu pleban w Poniecu wydzierżawia (?) rolę plebańską w Poniecu tamtejszemu mieszczaninowi Janowi Iwanowi.

Kop.: Poznań, AAP, Acta episcopalia 10, k. 231v-232. Wpis w 1558 r. (wg Or.).

In nomine Domini amen. Ad perpetuam rei memoriam. Nos igitur dominus Stanislaus Hanek de Chlem^a plebanus in Poniecz et prebendarius ad Sanctum Martinum Cracouie¹, tenore presencium significamus, quibus expedit, quia cum consensu domini Stiborii heredis in Poniecz² vendidimus et vendimus ortum iacentem ex opposito eiusdem domini plebani et ex opposito providi Nicolai Czewley cum allodio et agro iacenti inter agros providi domini Martini Bedlka et Nicolai Clyss in sinistra manu eundo ad Lyubonia³, provido domino Joanni Iwan civi in Poniecz⁴ et suis legittimis successoribus pro viginti et sex marcis mediorum grossorum fabrice Cracouiensis perpetuis temporibus habendum, tenendum, vendendum, possidendum et in suos usus beneplacitos convertendum, prout sibi et suis successoribus melius et utilius videbitur expedire. A quo tamen dicto horto, allodio et agro prescripto predictus Joannes et sui posteri nobis prenominato Stanislao Hanek plebano in Poniecz et nostris successoribus decem grossos et tres pullos et duos dies laborabit, annui census quolibet anno pro festo sancti Martini [11 XI] dare tenetur et sui posteri tenebuntur. In cuius rei [k. 232] testimonium domini Stiborii heredis in Poniecz et nostrum videlicet domini Hanek plebani in Poniecz (sigillum^b) presentibus est subappensum. Datum in Poniecz in octava Corporis Christi anno Domini millesimo quadringentesimo quadragesimo quarto.

^atak Kop.

^bbrak Kop.; pisarz myślał chyba jednak o dwu pieczęciach

¹Chełm i Wola Chełmska (dziś w obrębie Krakowa). Stanisław Hanka z Ch., zazwyczaj zwany tylko Hankiem, jako pleban w Poniecu (z prezenty Ścibora Chełmskiego z Ponieca) znany dotąd od 1448, był nim jeszcze 1489 (SHGKr. I s. 336; Now. II s. 416; SHGWlkp.), w 1485 r. także altarysta w niedalekim Kościanie (SHGPoz. II s. 381). Wg Now. II s. 416 w l. 1447-48 plebanem w Poniecu był jednak Wawrzyniec Strzelecki; czy w podzielonym wówczas Poniecu było dwu plebanów, czy też data niniejszego dok. jest popsuta?

²Ścibor Chełmski z Ponieca, zob. wyżej, nr 1632.

³Lubonia par. Poniec, na pn. od Ponieca (SHGPoz. II).

⁴Mieszczanie skądinąd nie znani.

Dokument Nr 1660

Buda, 23 czerwca 1444

Król Władysław III zapisuje 100 złotych na cłach wielkopolskich Piotrowi z Szamotuł.

Or.: Warszawa, AGAD, dok. perg. 433. Pergamin 310 x 145 + 57 mm, skasowany przez przecięcie. Nacięcie po pasku do przywieszenia pieczęci. Na odwrocie informacje o treści i sygnatury (XVI-XVII w.).

Wladislaus Dei gracia Polonie, Hungarie, Dalmacie, Croacie etc. rex Lithwanieque princeps supremus et heres Russie etc. / significamus tenore presencium, quibus expedit universis, quomodo attendentes grate fidelitatis studiosa obsequia et constantis / fidey merita, quibus strenuus Schegotha Nakanda de Grzegorzowicze familiaris noster fidelis dilectus¹, / quibus a retroactis temporibus et signanter in itinere, quod novissime Christoduce feliciter fecimus contra Teucros, lateri nostro constanter et assidue assistens actusque militares circa victorias de dictis Teucris nobis divinitus concessas de persona sua notabiliter exercens maiestati nostre complacuit, pro ipso centum florenos Hungaricales auri puri, iusti verique ponderis, in quibus genereso^a et strenuo Petro de Schamothuli² nobis sincere dilecto debitorie obligabatur, intercessimus presentibusque intercedimus, volentes igitur eundem Petrum de dictis centum florenis assecurare et reddere cerciorem, sibi Petro prefatos centum florenos in et super theoloneis nostris Maioris Polonie, videlicet civitatum Poznaniensis, Calisziensis, Coninensis et Costensis assignamus, deputamus et inscribimus per presentes, per ipsum Petrum dicta theolonea habenda, tenenda, utifruenda, exigenda pacificeque et quiete possidenda tamdiu, quamdiu sibi aut suis proximioribus dicti centum floreni unacum aliis pecuniis aliis nostris litteris in eisdem inscriptis per nos aut nostros successores legittimos plenarie fuerint exsoluti, quibus persolutis dictorum theoloneorum possessio ad nos et nostros legittimos successores revertetur pleno iure. In cuius rei testimonium sigillum nostrum presentibus est appensum. Datum Bude feria tercia in vigilia sancti Johannis Baptiste sub anno Domini millesimo quadringentesimo quadragesimo quarto³.
Ad mandatum regie maiestatis Johannes Rey Sancti Michaelis prepositus⁴.

^atak Or.

¹Grzegorzowice par. Sieciechowice koło Skały w Krakowskiem. Żegota Nekanda Trepka wyst. 1444-69 (SHGKr. II s. 118-119).

²Piotr z Szamotuł, zob. wyżej, nr 1649/3. Kolejny zapis na wlkp. cłach zob. niżej, nr 1683.

³Data zgodna z itinerarium króla.

⁴Jan Rej (Rey) z Szumska (w Sandomierskiem) pleban w Kościelcu koło Krakowa 1429-52, kanonik pozn. 1434, kapelan Władysława Jagiełły 1434, prepozyt Św. Michała na Wawelu i kanonik katedralny krak. 1436, pieczętarz królewski 1444, zm. 1468 (PSB XXXI s. 189-191).

Dokument Nr 1661

Poznań, 1 lipca 1444

Biskup poznański mianuje Wojciecha sołtysa z Wielichowa wójtem w Ciołkowie, ustala uposażenie wójtostwa i ciężary mieszkańców.

Kop.: Poznań, AAP, CP 4 (Liber privilegiorum capituli Posn.), k. 36-37. Wpis w XVI w.

In nomine Domini amen. Ad perpetuam rei memoriam. Actus hominum, qui fiunt in tempore, labuntur plerumque in tempore, et proinde sagax hominum industria consuevit ea^a literarum apicibus perhennare. Proinde nos Andreas Dei gratia episcopus Posnaniensis¹ significamus tenore presentium, tam presentibus, quam futuris, quomodo recensentes in animo, quod oppidum nostre episcopalis Cziolkowo nuncupatum in districtu Costinensi sittum² nequit comodius hominibus collocari, nisi prius ordo rectus in officiis sibi positus fuerit atque datus. Erat quippe in villa nostra Wielichowo ipsi oppido contigua³, dudum et a sui origine scultecia, suis redditibus et proventibus sufficienter dotata, et quoniam scultetus sive possessor eiusdem scultecie legittimus, famosus Albertus³ per servitia sua nobis et ecclesie nostre Posnaniensis hactenus fideli constantia exhibita et in futurum diligentiori studio exhibenda complacuit, unde ipsum velut bene meritum, prerogativa et favore nostro extollere cupientes, prefatam sculteciam suam Wielichouiensem in advocatiam oppidi nostri Cziolkowo prescripti, re et vocabulo transponimus et permutamus tenore presentium mediante, perpetuo duraturam, omnia et singula prefate scultecie emolumenta ac bona hereditaria ad ipsam ab antiquo pertinencia ad eandem advocatiam transferentes et transfundentes. Ipsumque Albertum et posteros suos legittimos exnunc et eviterne predicti oppidi nostri Cziolkowo facimus, constituimus et creamus advocatos, decernentes ipsos amodo advocatos teneri, haberi et vocitari. Et ut ipse Albertus advocatus cum sua posteritate, proprietates atque iura advocatie sue eiusdem temporibus affuturis non ignoret, decernimus, quod racione eiusdem advocatie sue in Cziolkowo cum successoribus suis legittimis duos mansos habeat in Flami(ni)ca mensura omnino liberos, item duos hortos retro curiam nostram extra mensuram et pratum in paludine, retro pratum [k. 36v] plebanalem ibidem, item unam tabernam et unum pistorum, aliud sutorum et tercium carnium maccella, similiter libera et tercium denarium de qualibet re iudicata ibidem in Cziolcowo perpetuis temporibus habebit cum successoribus suis Albertus advocatus memoratus et unum fabrum prout et in scultecia Wielichoviensi habuit antefata. Concedimus etiam eidem Alberto advocato et successoribus suis legittimis ducentas oves servare et ibidem libere pascere, extra gregem oppidanorum et incolarum oppidi prefati. Item ut tantocius ipse Albertus advocatus circa collocacionem dicti oppidi intendat, sibi et successoribus suis de gracia nostra speciali tercium denarium de quolibet maccello pistorum, sutorum et carnium damus et decernimus eviterne. Et preterea volentes ipsum advocatum Albertum ad nostra tanto propensiorem allicere servitia et ecclesie nostre ex eo serwm reddere fructuosum, sibi et successoribus ipsius legittimis, gurgitem alias struge Luboska dictam⁴, ita late et longe, prout eam campi Wyelychouienses obduxerunt, ab utraque parte pro indagine et prato parandis ad sepefatam advocatiam attribuimus cum prato iacente ante lang, eundo in Ziemino⁵ in dextra manu a via usque ad primam szamyczam. Item aliud pratum, quod inter kmethones sibi prius cessit, mensura in Sczepyny⁶ ex nostra donacione etiam ad dictam suam advocatiam habeat. Insuper decernimus, quod hec donatio nostra superius descripta prenominato Alberto advocato et posteritati sue sub ratihabicione venerabilis capituli nostri Posnaniensis et consensu facta et per nos concessa, incorrupta viribus subsistat eviternis. Oppidani vero eiusdem oppidi agros habentes, de quolibet manso per marcam grossorum latorum bonorum Pragensium super festum sancti Martini [11 XI] anno quolibet racione census nobis et successoribus nostris dabunt et pagabunt cum effectu, reliqui vero, agros non habentes, sed duntaxat prata, racione huiusmodi pratorum et hortorum, ipsis pratis contiguorum, expirata ipsis libertate per duos pullos similiter ad festum sancti Martini, preter communem exactionem alias schos, cui ipsos subiacere volumus, nobis et successoribus nostris solvere annis singulis sunt obligati. Et postremo omnes oppidani oppidi predicti et kmethones, sub iure uno eiusdem oppidi degentes civili, sicut Wielichouien(ses) et non alii pro quibuscunque laboribus nobis debitis per unum fertonem pecunie Polonicalis annis sin[k. 37]gulis, ad festum sancti Michaelis [29 IX] nobis et successoribus nostris dabunt cum effectu, et exnunc et perpetuo ab huiusmodi laboribus exempti sint et totaliter absoluti, quos et nos absolvimus harum nostrarum serie literarum. Habebit etiam ipse Albertus advocatus et successores sui legittimi venacionem leporum sive frumentorum seu segetum et pratorum damno et detrimento racione cuiusquidem advocatie et donationis nostre premisse. Idem Albertus advocatus et posteri sui nobis et successoribus nostris in uno equo in valore duarum marcarum grossorum cum balista decenter expediti ad quamlibet expedicionem generalem obsequi debebit et servire. In cuius rei testimonium nostrum et capituli nostri Posnaniensis prenominati sigilla presentibus sunt appensa testimonio literarum. Actum et datum Posnanie feria quarta infra octavas beatorum Petri et Pauli Apostolorum in capitulo generali anno Domini millesimo quadringentesimo quadragesimo quarto, presentibus ibidem venerabilibus viris, dominis [...^b]

^atak Kop., zamiast eos

^bdalszy ciąg kopista opuścił Kop.

¹Andrzej Bniński, zob. wyżej, nr 1447/7.

²Ciołkowo i Wielichowo, zob. wyżej, nr 1621. Sołtys Wojciech skądinąd nie znany.

³Ciołkowo i Wielichowo, zob. wyżej, nr 1621. Sołtys Wojciech skądinąd nie znany.

⁴Luboska, struga dziś nie znana (SHGPoz. II), uległa zatracie w wyniku XIX-wiecznej regulacji doliny Obry.

⁵Ziemin, wieś par. tuż na pd.-wsch. od Wielichowa.

⁶Szczepiny skądinąd nie znane, najpewniej nazwa polna w okolicy Wielichowa.

Dokument Nr 1662

Poznań, 5 lipca 1444

Bogusław prepozyt szpitala Św. Ducha pod Poznaniem, komisarz papieski, nakazuje wszystkim przechowującym dokumenty dotyczące apelacji w sporze Wawrzyńca plebana w Słupi i Wojciecha plebana w Czestramiu, aby przedłożyli je do rozpatrzenia apelacji.

Kop.: Kraków, Bibl. PAN, rkps 9175 (Księga formularzowa, j. w., nr 1381), s. 197-198. Tytuł: Compulsoria vigore literarum apostolicarum.

Boguslaus prepositus Sancti Spiritus extra muros Poznanienses¹, iudex comissarius et partibus infrascriptis a Sede Apostolica specialiter deputatus, discretis viris, chori cathedralium Gneznensis et Poznaniensis ecclesiarum ebdomadariis ceterisque presbiteris curatis et non curatis, clericis, thabellionibus et notariis publicis quibuscumque per et infra civitatem et diocesim Gneznensem et Poznaniensem ubilibet constitutis ac aliis, qui presentibus fuerint requisiti, salutem in Domino et mandatis nostris huiusmodi ymoverius apostolicis firmiter et humiliter obedire! Dudum literas rescripti sive comissionis sanctissimi in Christo patris et domini nostri, domini Ewgenii divina providencia pape quarti, ipsius vera bulla plumbea in cordula canapi more Romane Curie subappendenti sigillatas, salvas, sanas et integras, non viciatas, non cancellatas nec in aliqua sui parte suspectas, sed omnino prorsus vicio et suspicione carentes, nobis pro parte discreti domini Laurencii plebani in Slup Poznaniensis diocesis² et contra dominum Albertum plebanum in Czasram diocesis Gneznensis³ presentatas, quas nos cum ea, qua decuit, reverencia, noveritis recepisse. Cuius comissionis tenor sequitur in hec verba:
Ewgenius episcopus, servus servorum Dei dilecto filio preposito etc. [...^a].
Vigore igitur et auctoritate literarum rescripti et comissionis predictarum in huiusmodi causa inter partes predictas ad nonnullos actus iudiciarios gradatim et successive servatos, servandos et usque ad responsionem libellorum hincinde productorum processimus inclusive, tandem per ipsarum parcium procuratores lite coram nobis legittime contestata extitit iudicialiter allegatum, quod nonnulli iudices, notarii, thabelliones et alie persone, tam spirituales, quam seculares et signanter venerabilis dominus officialis Gneznensis et ipsius causarum consistorii notarii habent et retinent et in notam seu notas receperunt diversas scripturas, tam publicas, quam privatas, iura, acta acticata, literas, processus, instrumenta et munimenta ad causam huiusmodi facientes seu faciens et ipsis necessaria sine quibus de meritis cause predicte ad plenum liquere non potest pecyeruntque, quatinus ipsis et partibus ipsorum de oportuno remedio providere et nostras compulsorias literas decernere et concedere dignaremur. Nos igitur attendentes, quod boni iudicis est cuncta rimari, vobis et cuilibet vestrum in virtute sancte obediencie et sub excommunicacionis pena, quam in vos et vestrum quemlibet trina trium duntaxat dierum canonica prima monicione ferimus in hiis scriptis, nisi mandatis nostris huiusmodi ymoverius apostolicis parueritis cum effectu, districte precipiendo mandamus, ne occultacione dictorum iurium, processuum et literarum facti veritas obumbraretur et iusticia valeat deperrire, personaliter accendentes prefatum dominum officialem et suos causarum consistorii notarios ac omnes alyos et singulos, qui pro parte dictorum Laurencii de Slup et Alberti de Czasram plebanorum nominati fuerint, si comode accedi poterint, alyas in ecclesiis vestris et in domibus habitacionum ipsorum publice proponendo moneatis, quos presentibus nos monemus, ut infra unum mensem a die presentacionis computando, quem ipsis et cuilibet ipsorum pro tercia canonicaque monicione ac peremptorio termino prefigimus et assignamus predicta acta acticata, instrumenta, literas, iura, privilegia et [s. 198] munimenta ac alyas scripturas, tam publicas, quam privatas in prima et in secunda instancia coram ipsis producta et productas sub forma publica et sigillis autenticis sigillata et sigillatas, et alias talibus modo et forma disposita et dispositas, quod eis apud nos in iudicio et extra valeat adhiberi plena fides, nil addendo vel minnendo, quod facti sensum mutaret vel variaret intellectum, expensis dictorum Laurencii et Alberti tamen moderatis et nobis versus Poznaniam ad domum nostram aut ipsorum procuratoribus dent, tradent et assignent cum effectu. Alioquin omnes et singulos, qui in premissis rebelles fuerint, Christi nomine invocato, excommunicamus in hiis scriptis, quos et vos sic excommunicatos vestris in ecclesiis infra missarum solemnia publice denu(n)ccietis singulis diebus dominicis et festivis tandiu, donec a nobis absolucionis beneficium obtinere meruerint et aliud habueritis in mandatis, de die vero execucionis presencium et quitquid in premissis feceritis per vestras patentes literas aut instrumenta publica, harum seriem in se continentes seu continencia remissis presentibus nos reddatis certiores. In quorum omnium fidem et testimonium premissorum presentes nostras literas per notarium subscriptum scribi nostrique sigilli appensione iussimus communiri. Actum et datum Poznanie die Saturni V mensis Iulii anno Domini M^o CCCC^o XLIIII, indicione septima, pontificatus sanctissimi in Christo patris et domini, domini nostri Ewgenii divina providencia pape quarti anno ipsius quarto decimo, presentibus ibidem etc. [...^a].
Et ego Albertus Strezkonis de Jarunowo etc.⁴, quia predictis compulsorie peticioni eiusque decreta aliisque omnibus [...^a]

^adalszego ciągu brak Kop.

¹Bogusław z Łekna, zob. wyżej, nr 1473/6.

²Słupia Kapitulna, wieś par. na wsch. od dzis. Rawicza (Koz. 3 s. 217). Pleban Wawrzyniec wyst. także 1436 (Now. II s. 420), kiedy to również toczył spory z plebanem z Czestramia (zob. niżej), chyba - wbrew naszej ówczesnej supozycji (KDW IX nr 1156) - różny od Wawrzyńca plebana w Słupi koło Buku 1428.

³Czesram, Czestram, dziś na terenie wsi Golejewko, wieś par. w powiecie kościańskim koło Słupi. Pleban Wojciech zapewne ident. z Alberykiem Biegańskim wyst. 1436-46 (Now. II s. 315; SHGPoz. I).

⁴Wojciech syn Strzeszka z Jaranowa (par. Wieniec, na Kujawach) jako notariusz publiczny w Gnieźnie wyst. od 1432 (Not. nr 34).

Dokument Nr 1663

Łekno, 6 lipca 1444

Trojan z Łekna sędzia ziemski kaliski ustala prawa i obowiązki mieszkańców miasta Łekna.

Or.: Poznań, WAP, Akta m. Łekna I/1. Pergamin 398 x 330 + 55 mm. Plamy w tekście, dziurki na złożeniach. Dwie dziury po sznurze do przywieszenia pieczęci. Na odwrocie późne daty.

^aIn nomine Domini amen. Ad perpetuam rei memoriam. Cum nichil cercius^b morte et nichil incercius hora mortis, proinde nos Troyanus heres / in Lekna, iudex Calisiensis generalis¹ significamus tenore presencium, quibus expedit universis presentibus et futuris, quomodo volentes consolatos efficere / cives nostros civitatis Lekna fatamque civitatem meliorare, ut exinde coincole eiusdem civitatis nostre prompciores sint nobis obedire valencioresque / nostros proventus expedire et exsolvere et ut eo melius fata civitas melioraretur, in ea morantes in bonis eorum rescerent, ipsorum civitatem, prout et de nowa radice est fundata et prout alie civitates sedent, in iure Theutunico seu Maydyboriensi confirmamus per presentes. Ipsique nostre civitati dedimus et donavimus eviterne ex nostra speciali gracia ad utilitatem et melioracionem eiusdem civitatis Lekna censum de pretorio eiusdem nostre civitatis tantum, quantum conveniens hoc ipsum pretorium dabit unacum propinacione cervisie Bydgostiensis, vini, medonis et cuiusvis liquoris. Et cum hoc propinacionem et appreciacionem tot, quot voluerit convenire et apreciare, propinare picem^c in fata nostra civitate Lekna unacum penis civilibus, que habent in suis statutis et laudo, alias wchwale, preter penas wlnerum et penas nos et nostrum advocatum concernentes, que in nos et nostrum advocatum hereditarium videbuntur pertinere. Insuper eedem civitati nostre et civibus in eadem commorantibus contulimus et dedimus eviterne proventus salis a qualibet tunna magna medium secundum grossum, a parwa vero quatuor ternarios, a choreto vero salis quatuor denarios et a medio choreto duos denarios, quilibet sal propinans ad solvendum fuerit astrictus. Sal enim nullus in domo audeat propinare die forensi nisi in foro sub pena civili, a quoquidem sale ipsi cives nostri nobis et nostris successoribus quolibet anno seorsum tenebuntur dare et solvere eviterne quatuordecim choros alias wyerthle salis. Quiquid cives nostri pro nostro censu seu exaccione alias schoschu singulis annis seorsum nobis et nostris successoribus tenebuntur dare et solvere eviterne viginti marcas mediorum grossorum latorum et bonorum, numeri consueti Polonicalis, quadraginta octo grossos marcam in quamlibet computando. Insuper causa eiusdem civitatis custodie dedimus ipsis eviterne super fora annualia ter in anno a quolibet curru, per sex denarios a emptoribus et a mercatoribus preter ferrum vendentes et preter kmethones, preter rotas et preter illa, que conswevimus recipere, hoc est alvea, scultellas, cordas, que pro nobis reservamus et pro nostris successoribus. Insuper dedimus eidem civitati eviterne causa nutrimenti et pabulacionis equorum impulsionem alias obora, que iacet penes lacum Leknensem transeundo de civitate in Domaborz² in sinistra manu, in fine lacus. Insuper cives in eadem civitate nostra Lekno commorantes pro sua utilitate suorumque vicinorum, qui prevalere potuerint, possunt habere suas sartagines, habentes vero easdem non plus a qualibet braxacione exigant nisi per unum grossum. Eciam prout habere braseatoria et qui in eorum braseatoriis laboraverit, a quolibet braseo nisi unum grossum medium exigant. Insuper eedem nostre civitati Lekno contulimus benivole forum alias wolny targ carnificum singulis feriis terciis per curriculum anni cuiuslibet, venienti cuilibet ad forum eiusdem civitatis nostre Lekno volenti carnes vendere, quilibet vendens carnes pro nobis successoribusque nostris legittimis tenebitur dare et solvere a quolibet bove et vacca quatuor ternarios, a porco medium grossum, a quolibet mutone alias scopa et vitulo et a quolibet peccore parwo et magno quatuor denarios demptis carnificibus civitatis nostre, qui libere vendere possunt absque aliqua solucione forensi alias thargowego carnes et hoc, qui sua maccella habent, sed quicumque civis noster maccello caret patrimonio, fuerit astrictus ad solucionem forensem thargowe, ut alii venientes ad forum et vendentes carnes prohibemusque et excipimus, ut nullus nostrorum carnificum emat carnes apud advenas ad vendendum, sed soli nostri carnifices percuciant peccora et peccudes, porcos et alia iumenta neque audeant nostri carnifices ducere in civitatem nostram peccora et peccudes et alia iumenta mortua ad vendendum, sed viva ducere et in civitate interimere et hoc sub pena civili. Quiquidem carnifices civitatis nostre singulis annis a quolibet maccello seorsum nobis et nostris successoribus debent dare et solvere super quodlibet festum sancti Martini [11 XI] duos lapides sepum et per grossum, et per quatuor denarios super festum Assumpcionis Beatissime Virginis Marie [15 VIII], preter maccella advocati nostri hereditarii, que ad solucionem per nos et nostros successores non debent astringi. Insuper sutores nostre civitatis de quolibet maccello seorsum debent nobis nostrisque successoribus singulis annis dare et solvere octo grossos, preter maccella advocati nostri hereditarii. Insuper cives civitatis sepefate nostre Lekno colentes agrum de quolibet manso seorsum agri, qui ager iacet transeundo de civitate nostra sub villam Canyno³, debent nobis nostrisque successoribus per quatuor scottos seu quadraginta grossos mediorum grossorum et de mansis agri, qui ager iacet sub hereditate Nyempczyno transeundo de civitate nostra Lekna⁴, [de^d] quolibet [manso^d] seorsum per marcam mediorum grossorum numeri Polonicalis prescripti et non plus, demptis mansis advocati nostri hereditarii et mansis libertatem habentibus, qui per nos et nostros successores ad solucionem [non de^e]bent astringi. Insuper cives civitatis nostri sepefate Lekno de quolibet orto seorsum supra sareptam debent dare et solvere sex grossos de quolibet orto seorsum supra stagnum novem grossos, de quolibet vero orto seorsum supra lacum per fertonem nobis nostrisque successoribus super quodlibet festum sancti Martini singulis annis ad solvendum sint astricti. Insuper volumus, ut nullus in [...^f] civitatis nostre extraneus emat quevis frumenta cuiuslibet grani preter voluntatem et licenciam nostri prothoconsulis et consulum. Insuper damus eviterne civitati nostre proventus et apreciacionem mensuracionis salis tali modo, quicumque convenire voluerit diebus forensibus et forum annualium dividere sal emencium quilibet conveniens seorsum super quodlibet Quatuor Temporis^g duos grossos pro utilitate et melioracione civili fuerit ad solvendum astrictus. Ut enim hec nostra donacio obtineat robur firmitatis, sigillum nostrum mayus presentibus est appensum. Actum et datum in fata civitate nostra Lekno feria secunda proxima post festum beatorum Petri et Pauli Appostolorum in domo famosi Jacobi Crupka civis et prothoconsulis civitatis nostre⁵ anno Domini millesimo quadringentesimo quadragesimo quarto, presentibus generosis et nobilibus dominis Swyanthoslao de Rakowo⁶, Janussio de Grilewo⁷, Boguphaele de Radgoscz⁸, Dobrogostio de Mrowynyecz⁹, Troyano de Colipky et Phal de Colipky¹⁰ heredibus ceterique nobilibus et terrigenis fidedignis ad hoc specialiter deputatis et ad premissa petitis etc.

^ainicjał wysokości połowy tekstu Or.

^bpoprawiane Or.

^ctak Or. (zamiast pretorium?)

^dzatarte Or.

^edziura Or.

^fdokument rozerwany, brak jednego wyrazu

^gtak Or.

¹Łekno na pn.-wsch. od Wągrowca. Trojan, zob. wyżej, nr 1393/5.

²Jezioro Łeknieńskie, Leknińskie, tuż na zach. od Łekna. Danabórz (Domaborz) na pn. od Łekna.

³Konin, dziś Koninek, na pn. od Łekna (Koz. 1 s. 118, 4 s. 379).

⁴Niemczyn na wsch. od Łekna (Koz. 1 s. 191, 5 s. 69).

⁵Jakub Krupka skądinąd nie znany, por. jednakże z Krupką z Łekna w Poznaniu 1465 (ARP I nr 1041).

⁶Rakowo par. Łekno, na pn.-wsch. od Wągrowca (Koz. 1 s. 251, 5 s. 234). Świętosław wyst. także 1435 i 1436 (SHGWlkp.).

⁷Grylewo, wieś par. na pn. od Wągrowca (Koz. 1 s. 88, 4 s. 277). Janusz przetrwał również, w patronimicum swego syna Piotra wstępującego 1449 na UJ.

⁸Redgoszcz par. Łekno, na wsch. od Wągrowca (Koz. 1 s. 254, 5 s. 224). Boguchwała wymienia 1419, ok. 1420 i ok. 1440 S. Kozierowski (Rocznik Pol. Tow. Heraldycznego 9, 1928/29, s. 131), por. też z Boguchwałem 1495 (SHGWlkp.). Był on zapewne ident. z Boguchwałem z Jardanowic 1436-46 (SHGPoz. II s. 27).

⁹Mrowiniec par. Łekno, na wsch. od Wągrowca (Koz. 1 s. 185-186). Dobrogost wyst. 1424 (Roty IV nr 917), 1442, 1449 (SHGWlkp.).

¹⁰Kołybki par. Łekno, na pd.-wsch. od Wągrowca (Koz. 1 s. 117, 4 s. 375). Trojan nie żył już 1462, Chwał skądinąd nie znany (SHGWlkp.).

Dokument Nr 1664

Buda, 12 lipca 1444

Legat papieski Julian Cesarini nadaje odpusty odwiedzającym kościół parafialny w Iwanowicach.

Kop. niegdyś w Królewcu, Bibl. Uniw., rkps 1555 (Liber cancellariae Stanislai Ciołek), k. 177. Wyd.: Ciołek, Liber cancellariae, t. II, s. 244-245 (wg Kop.).

Julianvs miseracione divina tituli sancte Sabine Sancte Romane ecclesie presbyter cardinalis sancti Angeli vulgariter nuncupatus, in Regnis Hungarie, Polonie, Bohemie, Dalmacie et Croacie ac in provincia Salczburgensi Apostolice Sedis legatus¹, universis christifidelibus presentes literas inspecturis, salutem in Domino. Licet is, de cuius munere venit, ut sibi a fidelibus suis condigne et laudabiliter serviatur de habundancia pietatis sue, que merita supplicum excedit et nota bene servientibus sibi multo maiora retribuat, quam valeant promereri, nichilominus desiderantes Domino populum reddere acceptabilem et bonorum operum sectatorem fideles ipsos ad complacendum ei quasi quibusdam allectivis muneribus indulgenciis, videlicet et remisionibus, invitamus, ut exinde reddantur divine gracie apciores, cupientes igitur, ut parochialis ecclesia Sancte Katherine Virginis de Gywanowycze Gneznensis dyocesis² congruis honoribus frequentetur ac fideles ipsi eo libencius devocionis causa confluant ad eandem et ad ipsius statum et conservacionem manus prompcius porrigant adiutrices, quo ex hoc idem dono celestis gracie uberius conspexerint se refectos, de omnipotentis Dei misericordia confisi omnibus vere penitentibus et confessis, qui in Nativitatis, Circumcisionis, Epiphanie, Resurreccionis, Ascensionis et Corporis domini nostri Iesu Christi ac Pentecostes necnon Nativitatis, Annunciacionis, Purificacionis, Concepcionis, Visitacionis et Assumpcionis Beate Marie Virginis ac sancte Katherine dedicacionisque ipsius ecclesie festivitatibus ecclesiam prefatam devote visitaverint annuatim et ad reparacionem et conservacionem ipsius manus porrexerint adiutrices singulis predictarum festivitatum diebus, quibus dictam ecclesiam visitaverint et manus porrexerint, ut prefertur, centum dies de iniunctis eis penitenciis auctoritate nostre legacionis tenore presencium misericorditer relaxamus. Datum Bude Vesprimensis dyocesis, anno a nativitate Domini M^o CCCC^o XLIIII^o, die vero duodecima Iulii, pontificatus sanctissimi in Christo patris et domini nostri, domini Eugenii divina providencia pape quarti anno quartodecimo.

¹Julian Cesarini ur. 1398, kardynał i legat papieski, zmarł tuż po bitwie warneńskiej 1444.

²Iwanowice, wieś par. na zach. od Błaszek w Kaliskiem (Koz. 4 s. 288-289). Przywilej uzyskany najpewniej przez przebywającego wówczas również przy królu w Budzie kanonika Jana Gruszczyńskiego z Iwanowic (późniejszego prymasa).

Dokument Nr 1665

Buda, 15 lipca 1444

Król Władysław III zwalnia mieszczan Wschowy od opłaty specjalnego podatku królewskiego.

Kop.: Zielona Góra, WAP, Akta miasta Wschowy 222 (kopiariusz przywilejów miejskich z czasów Komisji Dobrego Porządku), s. 733-734.

Wladislaus Dei gratia Poloniae, Hungariae, Dalmatiae, Croatiae etc. rex significamus tenore praesentium, quibus expedit [s. 734] universis, quod nos ante decursum duorum annorum per universum Regnum nostrum Poloniae in civitatibus nostris singulis pro necessitate nostra exactionem per duos grossos a qualibet marca exigere commiseramus et mandaveramus magnificoque Joanni de Conyeczpole cancellario Regni Poloniae nostro¹ de civitate Vschovensi nostra exactionem huiusmodi dari mandaveramus, tandem casu infausto eiusdem civitatis Vschovensis murus his annis ruit in quantitate non pauca, pro cuius muri reaedificatione cives iam dicti summam pecuniariam satis magnam exposuerunt fossatumque et parkanum novum non modicis sumptibus et impensis ordinaverunt et fecerunt. De quibus aedificiis et fortificatione civitatis praedictae per capitaneum ipsorum et alios terrigenas illius terrae pro re vera sumus edocti. Horum igitur et aliorum meritorum intuitu volentes praefatos cives gratiam nostram prosequi favoribus, dictos cives ab huiusmodi exactione eximimus, libertamus tenoreque praesentium quittamus et quittatos pronuntiamus. In cuius rei fidem sigillum nostrum praesentibus est appensum testimonio literarum. Datum Budae feria quarta ipso die Divisionis Apostolorum anno Domini 1444².
Ad mandatum regie maiestatis Joannes Rey Sancti Michaelis praepositus³.

¹Jan Koniecpolski, zob. wyżej, nr 1394/5.

²Data zgodna z itinerarium króla.

³Jan Rej, zob. wyżej, nr 1660/4.

Dokument Nr 1666

Buda, 15 lipca 1444

Król Władysław III zakazuje sprzedawania szlachcie nieruchomości w Kaliszu.

Or.: Warszawa, AGAD, dok. perg. 3498. Pergamin 353 x 153 + 58 mm. Na pasku pergaminowym pieczęć wystawcy w czerwonym wosku (jak Gumowski, Pieczęcie, nr 24). Na odwrocie sygnatury i informacje o treści (XV-XVIII w.).
Wyd.: 1. KGV, 1870, 7, s. 120; 2. Rocznik Kaliski, 6, 1973, s. 293 (wg Or., ekscerpowane).
Reg.: Senkowski - Sułkowska, nr 56; fot. Or. tamże, ryc. 7.

Wladislaus Dei gracia Polonie, Hungarie, Dalmacie, Croacie etc. rex Lithwanieque princeps supremus et heres Russie etc. signi/ficamus tenore presencium, quibus expedit universis, quia intelligentes, quod nonnulli nobiles et terrigene areas et certas do/mos in civitate nostra Calisziensi occupantes et iure hereditario possidentes, licet in eis personalem non gerunt residenciam, / tamen a talibus domibus, consuetudine incolarum eiusdem civitatis exacciones, vigilias seu custodias et alia iura ibidem antiquitus tenta, se exhibere et facere excipiunt nobisque nulla terrestria servicia, more ceterorum nostrorum terrigenarum de eisdem impendunt, per quod nostra predicta civitas in suis profectibus dietenus decrescit nostrique proventus et exacciones in eadem diminuuntur. Unde premissis occurrere volentes, deinceps nostro regio sub edicto decernimus et instituimus, ut cives nostri predicti nullum terrigenam, sit status et condicionis cuiuscumque, ad comparandas, emendas et occupandas aliquas in vicinitate ipsorum domos, nisi tales omnem solucionem census, exaccionis vel alterius cuiuscumque collecte qualitercumque imponende, tam pro comodo civitatis, quam eciam provincie nostre vigilie seu custodie omnesque labores se exsolvere, intercedere et reponere coram consulibus predicte nostre civitatis submittant et secundum consuetudinem civitatis eiusdem inscribant. Harum quibus sigillum nostrum presentibus est subappensum testimonio litterarum. Datum Bude feria quarta ipso die Divisionis Appostolorum sub anno Domini millesimo quadringentesimo quadragesimo quarto¹.
Ad mandatum regie maiestatis Johannes Rey Sancti Michaelis prepositus².

¹Zob. dok. poprzedni.

²Zob. dok. poprzedni.

Dokument Nr 1667

Buda, 16 lipca 1444

Król Władysław III zakazuje sędziom prawa polskiego sądzenia spraw przeciwko miastu Kaliszowi i jego mieszczanom.

Kop.: Warszawa, AGAD, dok. perg. 3681, w or. publikacji Jana ze Spławia sędziego i Wojciecha z Pomarzanowic podsędka kaliskich z daty: Kalisz, 24 stycznia 1513.
Wyd.: 1. KGV, 1870, 8, s. 130-131; 2. Rocznik Kaliski, 6, 1973, s. 293-294 (wg Kop., ekscerpowane).
Reg.: Senkowski - Sułkowska, nr 85 (wg Kop.).

Wladislaus Dei gracia Polonie, Hungarie, Dalmacie, Croacie etc. rex Lithwanieque princeps supremus et heres Russie etc. pallatinis, castellanis, capitaneis, iudicibus, subiudicibus, succamerariis, vexilliferis ceterisque dignitariis et officialibus iudiciorum nostrorum in Regno nostro Polonie et signanter in terris Maioris Polonie et districtu Calissiensi presidentibus et eorum vicesgerentibus presentibus requirentibus, fidelibus nostris dilectis, graciam regiam et omne bonum. Magnifici, generosi, strennui et nobiles, fideles nostri sincere dilecti! Quamvis civitas nostra insignis Calissiensis in iure Theuthonico, quod Maydburgense dicitur, a prima sue locacionis origine existit collocata, a ducibusque et regibus dive memorie predecessoribus nostris eodem iure sufficienter dotata per nosque confirmata, tamen aliqui nostri terrigene et subditi, cives et incolas dicte civitatis nostre Calissiensis de iure ipsorum Maydburgensi predicto in presenciam vestrarum fidelitatum pro variis causis evocant et attrahunt in destructionem et nocumentum dicti ipsorum iuris Maydburgensis. Nostre enim intencionis est tempore nostri felicis regiminis singulos subditos nostros circa illorum iura conservare. Quocirca vestris fidelitatibus mandamus nostro regio sub edicto firmiter precipientes, quatenus prefatos cives et eorum successores communiter vel divisim, ad instanciam quarumcumque personarum, status, condicionis cuiuscumque existant pro quibuscumque causis, tam magnis, quam parvis, nulla debeatis iudicare aut sentenciis vestris diffinitivis condemnare racione nullaque pignora per ministeriales terrestres in bonis civitatis nostre predicte inferre permittatis, sed singulas causas ipsorum indecisas ad ius ipsorum Maydburgense, in quo gerunt residenciam, remittatis pro causis eorum vobis motis seu movendis. Et si quid contra ipsorum iura et nostram presentem inhibicionem attemptaveritis, illa cassa, irrita et nullius vigoris facimus presencium mediante, presentibus perlectis exhibenti restituatis. Secus facere non ausuri. Datum Bude feria quinta in crastino festi Divisionis Appostolorum sub anno Domini millesimo quadringentesimo quadragesimo quarto¹. Ad mandatum regie maiestatis Joannes Rey Sancti Michaelis prepositus².

¹Zob. dok. poprzedni.

²Zob. dok. poprzedni.

Dokument Nr 1668

Buda, 16 lipca 1444

Król Władysław III ponawia zwolnienia mieszczan kaliskich od opłat ceł i targowego.

Or.: Warszawa, AGAD, dok. perg. 3499. Pergamin 382 x 167 + 72 mm, plamy rdzy. Nacięcie po pasku do przywieszenia pieczęci. Na odwrocie informacje o treści i sygnatury (XV-XVIII w.).
Wyd.: 1. KGV, 1870, nr 30; 2. Rocznik Kaliski, 6, 1973, s. 294-295 (wg Or., ekscerpowany).
Reg.: Senkowski - Sułkowska, nr 57.

Wladislaus Dei gracia Polonie, Hungarie, Dalmacie, Croacie etc. rex Lithwanieque princeps supremus et heres Russie etc. significamus tenore presencium, / quibus expedit universis, quomodo cupientes civitatis nostre Calisziensis condicionem facere meliorem, ut cives ipsius eo liberius ad fortificacionem dicte nostre / civitatis intendere valeant atque possint, eisdem civibus, mercatoribus, emptoribus, vectoribus et salis ductoribus in ipsa civitate nostra Calisziensi existentibus / ab omnibus solucionibus theoloneorum, foralium alias targowe per universum Regnum nostrum Polonie, quocumque ipsos cum mercanciis, salibus et rebus quibuscumque diverti contigerit, omnimodam dedimus, contulimus damusque et conferimus libertatem ad nostrum duntaxat ibidem in Calis proximum felicem regressum. Quocirca vobis omnibus et singulis capitaneis, tenutariis, burgrabiis, civibus, theoloneatoribus, poncium, passuum locorumve custodibus, ad quos presens nostra littera pervenerit, precipimus et vice iterata seriose iniungimus nulla volentes carere racione, quatenus dictos cives, mercatores, vectores et salis ductores per civitates, loca, passus, pontes et dominia transire et proficisci resque et mercancias ipsorum vendere, emere permittatis et permitti faciatis absque prefati theolonei et foralium solucione, secundum priorem nostram ordinacionem ipsis desuper factam, efficientes, ne in rebus ipsorum aliquod percipiant dampnum vel gravamen. Et si quis vestrum talem libertatem, ipsis per nos duplicibus litteris nostris factam, tenere contempserit, talis a nostra maiestate pro inobediente et rebelli habebitur et reputabitur nostramque gravem incurret indignacionem. Secus facere non ausuri. Datum Bude feria quinta in crastino Divisionis Appostolorum sub anno Domini millesimo quadringentesimo quadragesimo quarto¹.
Ad mandatum regie maiestatis Johannes Rey Sancti Michaelis prepositus².

¹Zob. dok. poprzedni.

²Zob. dok. poprzedni.

Dokument Nr 1669

Buda, 22 lipca 1444

Król Władysław III zwalnia mieszczan pyzdrskich od opłat targowego w Pyzdrach.

Kop.: Warszawa, AGAD, Metryka koronna, t. 15, k. 157v. Wpis w transumpcie króla Jana Olbrachta z daty: Poznań, 22 marca 1493. Tytuł: Libertacio a solucione foralium civitatis Pisdrensis.
Reg.: MRPS II, suppl. nr 62 (wg Kop.).

In nomine Domini amen. Ad perpetuam rei memoriam. Cum inter humane nature comoda nihil dignius memoria habeat, opportunum existit, ut actus hominum litterarum apicibus et testium annotacione perhennentur, ne lapsu temporis evanescant. Proinde nos Wladislaus Dei gracia Polonie, Hungarie, Dalmacie, Croacie, Rascie, Serwie, Bulgarie, Sclavonie etc. rex necnon terrarum Cracovie, Sandomirie, Siradie, Lancicie, Cuiavie, Lithvanie princeps suppremus, Pomeranie Russieque dominus et heres etc. significamus tenore presencium, quibus expedit universis, presentibus et futuris noticiam presencium habituris, quomodo quamvis cives civitatis nostre Pisdrensis per dive memorie progenitorem nostrum carissimum ac per nostram maiestatem a solucione foralium per universum Regnum nostrum Polonie existant liberati et absoluti, tamen volentes, ut dicta libertas ipsis per tenutarios seu officiales nostros Pisdrenses, quoscunque pro tempore existentes, inviolabiliter teneatur, prefatos cives, carnifices et singulos incolas dicte nostre civitatis Pisdrensis in eadem civitate a solucione foralium, tam fori annui, quam eciam septimanalis et signanter fori liberi carnium in eadem nostra civitate ab antiqua consuetudine instituti et in loco consueto et solito attemptati absolvimus et liberos ac solutos perpetuis temporibus irrevocabiliter facimus tenore presencium mediante. In cuius rei testimonium sigillum nostrum presentibus est subappensum. Actum et datum Bude feria quarta ipso die Marie Magdalene anno Domini millesimo quadringentesimo quadragesimo quarto¹, presentibus ibidem magnificis et generosis Luca de Gorka palatino Poznaniensi², Nicolao de Osszolin Woyniczensi³, Nicolao de Szakrzow Wisliciensi castellanis⁴, Byenakone de Bandlewo vexillifero Poznaniensi⁵, Petro de Schamotuli⁶, Johanne Cothwiecz capitaneo Wschowensi⁷ et Petro de Camenyecz⁸, testibus circa premissa. Relacio venerabilis Johannis Rey Sancti Michaelis prepositi⁹.

¹Data zgodna z itinerarium króla.

²Łukasz Górka, zob. wyżej, nr 1393/7.

³Mikołaj z Ossolina, Balic, zob. wyżej, nr 1548/5.

⁴Mikołaj z Zakrzowa marszałek nadworny 1443-44, wielkorządca krak. 1444-48, kasztelan wiślicki 1444-60 (Spisy młp.).

⁵Bieniak z Będlewa, zob. wyżej, nr 1393/6.

⁶Piotr z Szamotuł, zob. wyżej, nr 1649/3.

⁷Jan Kotwicz, zob. wyżej, nr 1647/11.

⁸Piotr z Kamieńca (pod Krosnem) starosta dobczycki, zm. 1447 (PSB XI s. 520).

⁹Jan Rej, zob. wyżej, nr 1660/4.

Dokument Nr 1670

Poznań, 22 lipca 1444

Oficjał poznański na prośbę Andrzeja plebana z Winnejgóry transumuje dokument uposażenia tamtejszej parafii.

Kop.: Poznań, AAP, Acta consistorii 130, k. 496v-498. Wpis 25 września 1596.

In nomine Domini amen. Nos Jacobus de Wygonowo canonicus vicariusque in spiritualis et officialis Posnaniensis generalis¹ universis ad quos praesentes nostrae^a devenerint volumus esse notum, quomodo coram nobis et notario nostri consistorii infrascripto honorabilis vir, dominus Andreas vicarius perpetuus in ecclesia Posnaniensi et rector ecclesiae parochialis in Vinnagora Posnaniensis diocesis² personaliter constitutus, quoddam privilegium ecclesiae in Vinnagora praedicta super decimas villarum et alodiorum infrascriptorum foelicis recordationis Andreae Dei gratia quondam episcopi, sigillis vero duobus, uno ipsius domini Andreae episcopi, altero venerabilis capituli ecclesiae Posnaniensis memoratae, de cera communi, figurae oblongae consignatum et sigillatum, in sigilli vero dicti domini episcopi medio quaedam imago episcopum infulatum repraesentabat sedens pro tribunali, manus dextram ad benedictionem extendens, baculum pastoralem in sinistra retinens, subtus vero pedes imaginis clipeus dispositus, in cuius leonis pars media prior, sub quo arbor quaedam vinum reputans tribus ramis extensa supra apparebat et inter duas lineas circulares haec literae legebantur: "S. Andreae Dei gratia episcopi Posnaniensis"³. In alterius vero sigilli medio quaedam imago infulata, in dextra clavem, in sinistra librum gestans sanctum Petrum substabat^b, in circumferentiis vero eius istae literae legebantur: "S. Capituli ecclesiae Posnaniensis"⁴, sanum, salvum, licet aliqualiter omideratum^b, omni tamen vitio et suspicione carens exhibuit, produxit et praesentavit, nobis cum instantia debita supplicans, quatenus idem privilegium seu literam privilegii ac contenta in eadem et expressa authoritate ordinaria [k. 497] nobis commissa et ex officio nostro approbare, ratificare et confirmare et ne vetustate seu aliquo alio casu rumperetur, decretum nostrum apponendo renovare, transsumi, transcopiari et in formam publicam redigi mandare dignaremur. Cuius tenor per omnia ac de verbo ad verbum sequitur et est talis:
[następuje dok. biskupa pozn. Andrzeja Zaremby z daty: Poznań, 4 grudnia 1305 - KDW II nr 896, wg tejże kopii].
[k. 497v] Nos itaque Jacobus officialis praedictis petitionibus dicti domini Andreae favorabilibus annuentes, cum iusta petentibus non sit^c denegandus assensus, dictum privilegium omniaque in ipso contenta approbamus, ratificamus ac confirmamus perque notarium publicum infrascriptum^d eiusdem privilegii originale fecimus et mandavimus innovari, transsumi, transcopiari ac de verbo ad verbum ad^e diligenti auscultatione exemplari. Quoquidem privilegio sic, ut praemittitur, innovata^e et assumpta^e, quia dictum exemplar seu transsumptum facta diligenti collatione ad^f dicto originali per omnia concordari invenimmus^e. Ideo eidem transsumpto auctoritate ordinaria potestatem interponimus et decretum, ut eidem decreto in iudicio et extra, tanquam ipsius vero originali per omnia stetur et fides plenaria valeat adhiberi. In cuius rei testimonium et evidentiam pleniorem praesentes nostras literas sigilli officialatus appensione inssimus^g communiri. Actum et datum Posnaniae anno Domini millesimo quadringentesimo quadragesimo quarto, indictione septima, pontificatus sanctissimi in Christo patris et domini nostri, domini^h Eugenii divina providentia papae quarti anno quatuordecimo, die Mercurii vicesima secunda mensis Iulii, hora tertiarum vel quasi, in porticu ecclesiae Posnaniensis preductae^e ad hostium versus meridiem sito, praesentibus ibidem honorabilibus et discretis viris, dominis Sandiuogio de Sobbotha canonico Posnaniensi⁵, Francisco de Schimankowo⁶ et Jacobo de Brzerze canonicisⁱ Posnaniensis et Wladislawiensis diocesum⁷, testibus ad praemissa.
Et ego Simon Swenthoslai de Jesziora clericus diocesis Posnaniensis, publicus imperiali auctoritate notarius et coram memorato venerabili domino Jacobo de Wygonowo canonico vicarioque in spiritualibus et officiali Posnaniensi causarum ac gesti huius scriba⁸, quia praedictis privilegii exhibicioni et praesentationi transsumptique decreto ac aliis omnibus et singulis dum sic, ut praemittitur, fierent et agerentur, unacum praenominatis testibus praesens fui eaque omnia et singula sic fieri vidi et audivi, ideo hoc praesens instrumentum manu propria [k. 498] scriptum in hanc publicam formam redegi, signo et nomine meis solitis et fieri consuetis sigilloque officialatus Posnaniensis consignando, rogatus et requisitus in fidem omnium praemissorum.

^atu kopista opuścił zapewne słowo litterae

^bodczyt niepewny

^ctak Kop. zamiast est

^dnastępuje znów publicum Kop.

^etak Kop.

^ftak Kop. zamiast de

^gnastępuje znów appensione Kop.

^hsłowo powtórzone Kop.

ⁱtak zamiast clericis!

¹Jakub z Wyganowa, zob. wyżej, nr 1389/18.

²Winnagóra, wieś par. na pn.-zach. od Miłosławia (Koz. 3 s. 393). Pleban Andrzej skądinąd nie znany, trudny do identyfikacji z którymś z wikariuszy katedry pozn.

³O pieczęci biskupa Andrzeja Zaremby pisze Now. II s. 63.

⁴Pieczęć kapituły pozn. jak KDW IV tabl. VIII czy LV?

⁵Sędziwój syn Dobrogosta z Soboty (pomiędzy Poznaniem a Szamotułami) kanonik pozn. 1443, pleban w Rogoźnie 1450-65, kościoła Św. Marii Magdaleny w Poznaniu 1465, zm. 1475/76 (Now. I s. 724, II s. 253 n.).

⁶Szymankowo par. Uchorowo, na pn.-zach. od Murowanej Gośliny (Koz. 3 s. 312). Franciszek może ident. z Franciszkiem synem Pawła Szymankowskiego, wychowankiem wikariusza pozn. Pawła, wyst. 1430-31 (WSvP s. 203-204, 239).

⁷Jakub z Brzezia (par. Lubotyń lub par. Wieniec na Kujawach) nie zidentyfikowany.

⁸Szymon z Jezior, zob. wyżej, nr 1568/14.

Dokument Nr 1671

Kalisz, 22 lipca 1444?

Mieszczanin kaliski Mikołaj syn Konrada prosi arcybiskupa gnieźnieńskiego o inwestyturę dla Stanisława syna Michała z Kalisza na altarię swej fundacji w kolegiacie NMPanny w Kaliszu.

Kop.: 1. Kraków, Bibl. PAN, rkps 9176 (Księga formularzowa, j. w., nr 1381), s. 11-12; 2. Tamże, rkps 9175 (j. w.), s. 343-344. Tytuł: Presentacio ad altare nowe fundationis.

Uw.:O dacie zob. niżej, przypis 6. Tekst wydajemy wg Kop. 1, uwzględniając tylko najważniejsze odmianki z Kop. 2.

Reverendissimo in Christo patri et domino, domino Vincencio Dei gracia sancte Gneznensis ecclesie archiepiscopo et primati Nicolaus Cunradi civis Calisiensis¹, vestre Gneznensis diocesis humilis cernueque obediencie continua incrementa. Reverendisime pater, domine et domine graciosissime! Libenter ad ea, que divini cultus incrementum prospiciunt cum Dei adiutorio intendere cupiens meeque et meorum parantum saluti in tempore providere ac terrena cupiens pro celestibus comutare, attento itaque discreti Stanislai Michaelis de Calis baccalaurei in artibus, clerici vestre predicte Gneznensis diocesis² in domo Domini sedulum famulatum necnon morum vite legalitatem ac fame conversacionisque in populo probitatem ipsum ob eius devocionis^a instantem ac morum legalitatem in meam recipiens provisionem, sibi pro altari in ecclesia collegiata Sancte Marie Calisiensis de novo fundando et per p(aternitatem) v(estram) erigendo sex marcas census annui vel ultra mediorum grossorum, quadraginta octo grossos marcam in quamlibet computando, et primo super instita murata mercatorum honeste [s. 344] Katherine relicte olim Nicolai Cranch³, unam marcam super area aciali providi Mathie Zeymaga⁴, eciam unam marcam super maccello vero Nicolai Buchwaldh⁵, unam marcam inter maccella Niclaschowye^b et Hirmanconis^c⁵ sita et super maccello carnificum honeste Zophie relicte olim Phennowie^d⁵ mediam^e marcam et super duabus areis, videlicet Bartholomei Zeymaga⁵ et Stanislai sartoris⁵ in platea Wrat(islauiensi) in Calis unam marcam cum sedecim scotis census annui, prout in literis resignacionis eorumdem plenius continetur, de bonis michi a Deo collatis et concessis, quamlibet marcam pro quindecim marcis in predicta civitate Calisiensi per me emptas et comparatas, donavi et assignavi donoque et assigno perpetuo presenciumque tenore mediante per predictum Stanislaum et ipsius successores dicti altaris ministros annis singulis tollendas, levandas et in usus beneplacitos convertendas, ita tamen, quod predictus Stanislaus et ipsius successores prefati altaris ministri singulis septimanis per se vel per alium ydoneum sacerdotem duas teneantur [s. 12] complere missas, super quorum ipsorum consciencias p(aternitas) v(estra) dignetur onerare. Quapropter reverendissime paternitati vestre supplico plenius intuitu Dei omnipotentis, quatinus v(estra) r(everendissima) p(aternitas) premissa admittere ac huiusmodi meas empcionem, donacionem et dotacionem approbare necnon prefatum Stanislaum per paternitatem vestram erigendum, quem p(aternitati) v(estre) tenore presencium presento, investiri dignaretur graciose. Ius enim patronatus et presentandi predictum altaristam ad sepedictum altare pro me et Katherina consorte mea in vita nostra, post obitum vero nostrum pro posteritate mea reservo perpetue et in ewm. In cuius rei testimonium sigillum meum presentibus est appensum. Actum et datum in Calis die Lune XXII mensis Iulii anno Domini millesimo quadringentesimo quadragesimo quarto etc.^f⁶

^adevocacionis Kop. 1

^bNycloschowye Kop. 2

^cHyrzmankonis Kop. 2

^dPhemcowye Kop. 2

^e1/2 Kop. 2 (większość liczb w Kop. 2 oddawanych jest cyframi).

^fbrak etc. Kop. 2

¹Mikołaj syn Konrada nie zidentyfikowany.

²Stanisław z Kalisza, zob. wyżej, nr 1609/17.

³Mikołaj i Katarzyna Kranchowie, zob. wyżej, nr 1519/2.

⁴Mikołaj Zewinage, zob. wyżej, nr 1610/2.

⁵Nie zidentyfikowany.

⁶W 1444 r. (data roczna zgodna w obydwu Kop.) poniedziałek przypadał 20 i 27 lipca, a także 22 czerwca. Gdzie tkwi błąd, nie wiemy. Por. też dok. następny.

Dokument Nr 1672

Uniejów, 23 lipca 1444

Arcybiskup gnieźnieński udziela inwestytury na altarię w kolegiacie NMPanny w Kaliszu Stanisławowi synowi Michała z Kalisza.

Kop.: 1. Kraków, Bibl. PAN, rkps 9175 (Księga formularzowa, j. w., nr 1381), s. 344. Tytuł: Investitura nowe plantationis; 2. Tamże, rkps 9176, s. 12-13. Tytuł: Investitura super altare nowm in Calis.

Uw.:Tekst wydajemy wg Kop. 1.

Vincencius Dei gracia sancte Gneznensis ecclesie archiepiscopus et primas discretis viris, vicariis ecclesie collegiate Sancte Marie in Calis et presentibus requirendis salutem in Domino. Quia ad altare Beatissime Virginis Marie Presentacionis, Sancti Adalberti ac Sanctarum Virginum Katherine et Barbare in eadem ecclesia per nos instante honesto Nicolao Cunradi de Calis, ipsius altaris dotatore¹ creatum, errectum et fundatum noviter et incorporatum, ad presentacionem ipsius Nicolai Cu(n)rradi patroni eiusdem altaris discretum Stanislaum Michaelis de Calis baccalaureum arcium liberalium, dyaconum¹, per manus nostre suo capiti imposicionem canonice investimus, instituimus et confirmamus ac investimus et confirmamus, curam, administracionem spiritualium et temporalium ipsius altaris eidem comittentes et comittimus in Dei nomine per presentes. Quocirca vobis sancte obediencie in virtute et sub excommunicacionis pena mandamus, quatinus cum prefato Stanislao ad dictum altare accedenti, ipsum in et realem et corporalem omnium iurium et pertinenciarum dicti altaris inducatis possessionem, facientes sibi de singulis censibus et redditibus per eos, ad quos [s. 13] pertinet, integre responderi. Datum in Wneyow die XXIII mensis Iulii anno Domini M^o CCCC^o XL^o quarto², ^a-b

nostro sigillo presentibus subappenso, presentibus ibidem honorabilibus a de b, c de d, f de g etc., testibus ad premissa etc.

^a-btylko w Kop. 2

¹Zob. dok. poprzedni.

²Pobyt w Uniejowie (zamek arcybiskupi w Sieradzkiem) możliwy w świetle itinerarium arcybiskupa.

Dokument Nr 1673

Solec, 24 (23?) lipca 1444

Biskup poznański zaświadcza, że Wincenty ze Strzałkowa pleban w Cerekwicy wydzierżawił na 3 lata swój kościół Maciejowi kapłanowi z Jarocina.

Kop.: Kraków, Bibl. PAN, rkps 9175 (Księga formularzowa, j. w., nr 1381), s. 619. Tytuł: Instrumentum recognicionis ex actis et inscripcionis ad acta.

Uw.:O dacie zob. niżej, przypis 5.

Andreas Dei gracia episcopus Poznaniensis¹ significamus tenore presencium, quibus expedit universis, quomodo coram nobis constitutus personaliter discretus Vincencius de Strzalkow rector parrochialis ecclesie in Czirekwicza nostre diocesis² eandem ecclesiam in Cirequicza discreto Mathie presbitero de Jaroczino³ ad tres annos inmediate se sequentes, annum a festo beatorum Petri et Pauli Apostolorum [29 VI] proxime lapso inchoando, arendavit sub tali condicione, quod pro ratha cuiuslibet anni idem Mathias presbiter prefato Vincencio plebano tenebitur et debebit sub censuris ecclesiasticis, quibus se sponte submisit, solvere XXV marcas in Regno Polonie currencium et valencium peccuniarum, quarum medietatem in quolibet die Carnisprivii et medietatem in festis singulis sancti Johannis Baptiste [24 VI] annorum trium huiusmodi solutorum se sub eisdem censuris obligavit, hoc adiecto, quod expirante arenda prenarrata ipse Mathias agrum cultum et debite dispositum cum frumentis yemalibus et estivalibus, veluti solus accepit, memorato Vincencio plebano restituere et representare debebit. In quorum omnium et singulorum fidem et testimonium premissorum nostras literas per Nicolaum notarium nostrum infrascriptum⁴ scribi et publicari nostrique appensione sigilli iussimus communiri. Actum et datum in Solecz die Veneris XXIII mensis Iulii, hora nonarum vel quasi, anno Domini M^o CCCC^o XLIIII, indicione VII, pontificatus sanctissimi in Christo patris et domini nostri, domini Eugenii pape quarti anno XIIII⁵, presentibus ibidem nobilibus et discretis viris Micklaskone vicemarssalko⁶, Wirzbintha magistro coquine⁷ et Stanislao notario⁸, familiaribus, testibus ad premissa vocatis specialiter.
Et ego Nicolaus Johannis de Grodzysko clericus Poznaniensis diocesis, publicus auctoritate imperiali notarius et coram prefato domino episcopo Poznaniensi actorum scriba⁴, quia dictis arendacioni, submissioni omnibusque aliis et singulis, dum sic, ut premittitur, fierent et agerentur, unacum prenominatis testibus presens interfui eaque sic fieri vidi et audivi, et in actis ipsius domini episcopi reposui, ideo presens instrumentum ex actis huiusmodi confeci et in hanc publicam formam redegi, signo et nomine meis solitis et conswetis unacum appensione sigilli prefati reverendi patris et domini episcopi Poznaniensis consignavi, de sciencia et mandato ipsius specialibus per certum executorem requisitus.

¹Andrzej Bniński, zob. wyżej, nr 1447/7.

²Cerekwica, wieś par. na pn.-wsch. od Borku Wlkp. (Koz. 2. s. 69). Wincenty ze Strzałkowa (wsi par. na pn.-zach. od Słupcy), wg J. Nowackiego (Studia Żródłoznawcze 3, 1958, s. 163) był plebanem w Cerekwicy od 1453 aż do śmierci w 1500, ponadto kanonikiem głuszyńskim, archidiakonem pszczewskim 1457-96, kanonikiem gnieźn. 1475, pozn. 1496, zob. też Now. I s. 721, II s. 404.

³Maciej z Jarocina, zapewne syn właściciela Jarocina Macieja (wyst. 1416-48, zob. KDW IX nr 1296/6), czy ident. z późniejszym właścicielem Jarocina wyst. 1459-60 (Acta capitulorum II nr 1284, 1290), zm. przed 1475 (SHGWlkp.)?

⁴Mikołaj z Grodziska, może ident. z wyst. przy Andrzeju Bnińskim notariuszem Mikołajem synem Jana 1440, zob. wyżej, nr 1504/11.

⁵Dzień 23 lipca w 1444 r. przypadał w czwartek, piątek to 24 lipca.

⁶Mikołaj, Miklasz Malczewski, zob. wyżej, nr 1427/6.

⁷Wierzbięta nie zidentyfikowany.

⁸Zapewne Stanisław syn Marcina z Dobieszewa (w powiecie kcyńskim), zw. Kokoszka, student UJ 1442, not. publ. 1444-66, altarysta w pozn. kościele NMP, pleban w Krobi 1451-63 (informacja mgr Izabeli Skierskiej; Now. I s. 227, 253, 723).

Dokument Nr 1674

Kalisz, 26 lipca 1444

Pozew sądu namiestnika królewskiego na Wielkopolskę dla Dziersława i Hieronima z Czechla.

Kop.: Poznań, WAP, Kalisz Gr. 21, k. 78-78v. Wpis 28 lipca 1444.

Albertus de Male pallatinus Lanc(iciensis), regie maiestatis (locumtenens^a) et capitaneus Maioris Po(loni)e generalis¹ tibi honorabili domino Derslao et nobili Jeronimo fratri tuo germano tecum indiviso de Czechel heredibus² vigore domini regis et nostro mandamus, quatenus coram [k. 78v] nobis in Calis tamquam coram regie maiestatis locumtenenti tercia die post nostrum proximum felicem ibidem in Calis adventum in nostro iudicio compareas ad instanciam nobilis Agnetis consortis nobilis Andree de Czechel³ pro eo, quia tu cum eodem fratre tuo indiviso cum decem et octo et uno ministeriale veniens super domum ipsius cum intencione et ipse violenter repercuciens domum ipsius, ubi ipsa dotalicium suum et dotem habet, et divi(si)sti ortum ipsius circa eandem domum et palos duos infixisti in medio orti sui violenter et hoc fecit^b non citans ipsam pro eadem divisione nec aliquo ipsam acquirens super ipsa, quos palos ministerialis in tempore conspexit et computavit, de premissis iudicialiter (responsurus^a). Datum in Calis die dominico in crastino sancti Jacobi Apostoli gloriosi anno Domini millesimo CCCC^o quadragesimo quarto.

^abrak Kop.

^btak Kop.

¹Wojciech Malski, zob. wyżej, nr 1498/8.

²Dziersław z Czechla, zob. wyżej, nr 1493/5, Hieronim - 1655/9.

³Andrzej z Czechla wyst. 1443, nie wiemy czy ident. z Andrzejem wyst. 1463, wówczas mężem Elżbiety (SHGWlkp.).

Dokument Nr 1675

Koło, 17 sierpnia 1444

Wymienieni rozjemcy zaświadczają, że rozsądzili spór pomiędzy synami podkomorzego kaliskiego Rafała z Gołuchowa a wdową po nim Elżbietą.

Kop.: Poznań, WAP, Kalisz Gr. 21, k. 110v. Wpis, nie dokończony (brak karty z zakończeniem), 2 listopada 1444. Bok karty wystrzępiony, powodujący ubytki tekstu.

Nos Johannes Grabsky Spicimiriensis¹, Mathias Borek de Oseczna Naklensis castellani², Petrus de Gay iudex Poznaniensis generalis³, Nicolaus de Pleszow vexillifer Kalisiensis⁴ tamquam veri arbitri et amicabiles compositores significamus per presentes, quibus expedit, quod dum sub anno Domini millesimo CCCC^o quadragesimo quarto, feria secunda proxima post festum Assumpcionis Marie Virginis Gloriose in Colo sedebamus super concordia et amicabili composicione inter generosos Iwan et Raphaelem fratres germanos ex una, filios dive memorie magnifici domini Raphaeli(s) de Goluchowo succamerarii Calisiensis, seniores⁵, et inter iuniores pueros eiusdem prefati domini Raphaelis, fratres ipsorum ex altera partibus et generosam dominam Elyzabeth consortem condam magnifici domini Raphaelis de Goluchowo succamerarii Calisiensis, nowercam⁶ Iwan et Raphaelis fratrum seniorum matremque puerorum iuniorum, in qua sessione et composicione prefata concordavimus et invenimus, quia prescriptos fratres, pueros suprascriptos domini Raphaelis prefati in Calis patrui et awunculi ipsorum in una septimana post festum sancti Martini Confessoris gloriosi [11 XI] debent perpetuali divisione dividere, generosa vero domina Elyzabeth consors prefati domini Raph[aelis] succamerarii Kalisiensis debet gaudere et uti suo dotalicio integraliter omnibusque pecc[oribus], peccudibus, equis [.......] censeantur [...^a]

^adalszego ciągu brak Kop.

¹Jan Grabski, brat Jaranda z Brudzewa, opiekadlnik (tutor) sier. 1434-36, kasztelan spicymierski 1436-47 (PSB VIII s. 517; Spisy sier.).

²Maciej Borek z Osiecznej, zob. wyżej, nr 1425/1.

³Piotr Skóra z Gaju, zob. wyżej, nr 1381/10.

⁴Mikołaj z Pleszewa, zob. wyżej, nr 1424/2.

⁵Rafał z Gołuchowa, zob. wyżej, nr 1406/1. Syn Iwan, potem z Goliny, sędzia ziemski kal. 1469-82 (Spisy wlkp.), o Rafale zob. wyżej, nr 1546/4.

⁶Wdowa Elżbieta bliżej nie znana; jej synami byli wyst. później Jan, Andrzej i Cherubin (Rubin) z Gołuchowa (WSB s. 615).

Dokument Nr 1676

Waradyn, 22 sierpnia 1444

Król Władysław III zapisuje 500 złotych na Kościanie Piotrowi z Szamotuł.

Or.: Warszawa, AGAD, dok. perg. 434. Pergamin 360 x 190 + 63 mm, plamy w tekście, skasowany przez przecięcie. Pasek pergaminowy do przywieszenia pieczęci. Na odwrocie informacje o treści i sygnatury (XV-XVII w.).

Wladislaus Dei gracia Polonie, Hungarie, Dalmacie, Croacie etc. rex Lytthwanieque princeps suppremus et heres Russie etc. significamus / tenore presencium, quibus expedit universis, quomodo attendentes grate fidelitatis obsequia studiosa et pure fidei merita, quibus gene/rosus et strennuus Petrus de Schamotuli¹, miles noster grate dilectus, in hoc nostro inclito Hungarie Regno et signanter in / hac noviter elapsa expedicione, quam cum adiutorio Dei contra Theurros^a Crucis Cristi inimicos feliciter^b fecimus et gloriosum in ea tandem divis faventibus auspiciis triumphum reportavimus, de sua persona armorum apparatibusque dispositus et familie auctuis pluralitate nostre maiestati plurimum complacuit et aucto fidelitatis studio prestancius poterit complacere in futurum, horum et aliorum suorum multiplicium meritorum intuitu volentes ipsum graciarum nostrarum prosequi favoribus et ad futura nostra obsequia de prompto plus solito reddere prompciorem, sibi in et super castro et civitate nostris Costinen(sibus) et villis ad premissa spectantibus, videlicet Kurzagora, Sirakowo, Wolwark, Naslaw et Czarnkow in terra nostra Maioris Polonie sitis², quingentos florenos Hungaricales auri puri, iusti et veri ponderis donamus et inscribimus tenore presencium mediante, cum omnibus et singulis utilitatibus, fructibus, redditibus, proventibus, censibus, dacionibus, exaccionibus ac campis, agris, pratis, pascuis, graminibus, silvis, rubetis, lacubus, piscilus, piscaturis, fluviis, fluminibus, aquis et earum decursibus, molendinis et eorum emolimentis aliisque attinenciis et obvencionibus universis quomodolibet ad predicta castrum, civitatem et villas prefatas spectantibus, quocumque nomine alio sive speciali vocitentur vocabulo, per ipsum Petrum habendos, tenendos, utifruendos ac pacifice et quiete possidendos tamdiu, quamdiu supradicti quingenti floreni Vngaricales auri puri, iusti et veri ponderis per nos vel successores nostros sibi aut suis successoribus plenarie fuerint persoluti, quibus persolutis extunc castri, civitatis et villarum ad ea pertinencium ad nos aut ad nostros successores devolvetur pleno iure. Stacionibus tamen et iuribus nostris regalibus per omnia semper salvis. Harum quibus sigillum nostrum est appensum testimonio litterarum. Datum in Waradyno sabbato infra octavas Assumpcionis Virginis Marie anno Domini millesimo quadringentesimo quadragesimo quarto³.
Relacio wenerabilis Nicolai Lasothsky decani Cracouiensis⁴.

^atak Or.

^bsłowo zatarte Or., odczyt niepewny

¹Piotr z Szamotuł, zob. wyżej, nr 1649/3. Tamże objaśniono wsie przynależne do Kościana poza Sierakowem, wsią królewską tuż na pn.-zach. od Kościana.

²Piotr z Szamotuł, zob. wyżej, nr 1649/3. Tamże objaśniono wsie przynależne do Kościana poza Sierakowem, wsią królewską tuż na pn.-zach. od Kościana.

³Data zgodna z itinerarium króla.

⁴Mikołaj Lasocki, zob. wyżej, nr 1544/6.

Dokument Nr 1677

Waradyn, 24 sierpnia 1444

Król Władysław III zapisuje 100 grzywien na dwu łanach wsi Russów Janowi Piwońskiemu.

Or.: Warszawa, AGAD, dok. perg. 453. Pergamin 270 - 250 x 110 + 30 mm, skasowany przez przecięcie, miejsca silnie wyblakłe. Na pasku pergaminowym pieczęć wystawcy w czerwonym wosku (jak Gumowski, Pieczęcie, nr 24). Na odwrocie informacje o treści i sygnatury (XVI-XVII w.).

Wladislaus Dei gracia Hungarie, Polonie, Dalmacie, Croacie etc. rex Lithuanieque princeps suppremus et heres / Russie, significamus presencium tenore, quibus expedit universis, horum noticiam habituris, quia ob studio/sa et fidelitate plena nobilis Johannis Pywonski¹ servicia, quibus maiestati nostre constanter hic in Re/gno Hungarie servivit specialiter in hac via novissima et expedicione, quam contra hostes ecclesie Dei Turcos gessimus, multum nobis meruit placere, horum intuitu suorum serviciorum sibi in et super duobus mansis agri in villa Russzow in districtu Kalisiensi iacenti¹ cum omnibus pratis et obvencionibus ac pertinenciis universis ad dictos duos mansos quomodolibet pertinentibus, centum marcas monete et numeri Polonicalium, quadraginta octo grossos in quamlibet marcam computando, dedimus, donavimus, inscripsimus presenciumque tenore damus, inscribimus et largimur habendas, tenendas, utifruendas et tamdiu possidendas, quousque sibi dicte centum marce per nos vel nostros successores ad plenum fuerait persolute. Harum quibus sigillum nostrum presentibus est subappensum testimonio literarum. Datum in Waradino feria secunda ipsia festi sancti Bartholomei anno Domini millesimo quadringentesimo quadragesimo quarto².
Relacio magnifici Petri de Sczekoczini Regni Polonie vicecancellarii³.

^atak Or.

¹Jan Piwoński i Russów, zob. wyżej, nr 1426/9 i 1522/2.

²Data zgodna z itinerarium króla.

³Piotr Woda ze Szczekocin, zob. wyżej, nr 1462/13.

Dokument Nr 1678

Waradyn, 25 sierpnia 1444

Król Władysław III zapisuje 500 grzywien na Pobiedziskach wojewodzie poznańskiemu Łukaszowi Górce.

Or.: Warszawa, AGAD, dok. perg. 447. Pergamin 370 x 188 + 72 mm, skasowany przez przecięcie, dwie dziury w tekście. Na pasku pergaminowym pieczęć wystawcy w czerwonym wosku (jak Gumowski, Pieczęcie, nr 24). Na odwrocie informacje o treści i sygnatury (XV-XVII w.).

Wladislaus Dei gracia Polonie, Hungarie, Dalmacie, Croacie etc. rex Litwanieque princeps supremus et heres Russie significamus / tenore presencium, quibus expedit universis, quomodo attendentes grata fidelitatis obsequia studiosa et pure fidei merita, quibus magnificus Lucas / de Gorka palatinus Poznaniensis¹, fidelis noster grate nobis dilectus, a retroactis temporibus et signanter in assecucione nostra in hoc Regnum Hungarie / nostre regie maiestati plurimum complacuit et aucto fidelitatis studio prestancius poterit complacere in amplius, horum et aliorum suorum meritorum multiplicium intuitu volentes ipsum graciarum nostrarum prosequi favoribus graciosis et ad ampliora nostra obsequia de prompto plus solito reddere prompciorem, sibi in et super opido nostro Pobyeska^a et villis ad ipsum opidum spectantibus in terra Maioris Polonie sitis², quingentas marcas monete currentis numeri Polonicalis, quadraginta et octo grossos in quamlibet marcam computando, donamus et inscribimus tenore presencium mediante, cum omnibus et singulis utilitatibus, fructibus, censibus, redditibus, proventibus, donacionibus, exaccionibus et campis, agris, pratis, pascuis, graminibus, silvis, rubetis, lacubus, piscinis, piscaturis, fluviis, fluminibus, aquis et eorum^a decursibus, molendinis, emolimentis aliisque attinenciis et obvencionibus universis quomodolibet ad predictum opidum Pobyedziska et ipsius villas adiacentes spectantibus, quocunque nomine vel alio speciali nominentur vocabulo, per ipsum Lucam tenendum, habendum, utifruendum pacificeque et quiete possidendum tamdiu, quamdiu prefatas quingentas marcas currentis monete et numeri Polonicalis per nos vel successores nostros sibi aut successoribus suis simul cum priora^a summa pecuniarum sibi eciam per nos sibi^b in dicto opido Pobyedziska inscripta et obligata fuerint plenarie persolute. Harum quibus sigillum nostrum presentibus est apensum testimonio literarum. Datum Waradino feria tercia in crastino sancti Bartholomei Apostoli anno Domini millesimo quadringentesimo quadragesimo quarto³.
Relacio magnifici Petri Woda de Sczekoczini R(egni) Polonie vicecancellarii⁴.

^atak Or.

^btak powtórzone Or.

¹Łukasz Górka i Pobiedziska, zob. wyżej, nr 1581.

²Łukasz Górka i Pobiedziska, zob. wyżej, nr 1581.

³Zob. dok. poprzedni.

⁴Zob. dok. poprzedni.

Dokument Nr 1679

Waradyn, 25 sierpnia 1444

Król Władysław III nakazuje staroście wschowskiemu Janowi Kotwiczowi z Gołanic arestację pieniędzy Hermana Hoka.

Kop.: 1. Poznań, AAP, Acta consistorii 27, k. 151v. Wpis 21 grudnia 1444. Tytuł: Pro capitaneo Wschowensi; 2. Tamże, Acta consistorii 28, k. 81v-82. Wpis 7 lipca 1445. Tytuł: Litera regia capitanei Wschouensis.

Wladislaus Dei gracia Hungarie, Polonie, Dalmacie, Croacie etc. rex ^a-e

generoso Johanni Cothwicz^b de Golinicze^c capitaneo in Wschowa^d¹ grate nobis dilecto

. Generose, grate nobis dilecte! Certa informati sumus relacione, quomodo quidam Hermann^f Hak^g² a primevo^h nostro in Regnum nostrum Hungarie ingressu semper et usque modo parti nostre adverse famulatur in contemptum nostrumⁱ informamurque, quomodo idem Herman certas pecunias, videlicet centum quadraginta marcas latorum grossorum, cuidam Nicolao Kothwicz^b³ super villamⁱ Syedlnycza^j³ aut patri prefati Nicolai dederat et assignaverat, cui racione mutuacionis certos census singulis annis exsolvebat^k, et cum in tantam erga nos notam incidit infidelitatis, committimus tibi seriose precipientes, quatinus mox visis presentibus prefato Nicolao coram te comparere facias, de predictisque centum quadraginta marcis et censibus retentis respondere facias solucione effectuali mediante. In quantum autem tibi eandem pecuniam dare recusaret seu nollet, extunc committimus tibi tamquam capitaneo nostro omnino habere volentes, quatinus in villam predictam Syedlnycza^l, [k. 82] super quam easdem pecunias dedit, ^ł-intromittere te^-m debeas effectualiter, quam teneas usque ad totalem solucionem predictarum pecuniarum. Aliter non facturus, prout lacius tibi super eo ore nostro regio commisimus. Datum in Waradinoⁿ feria tercia post festum sancti Bartholomei anno Domini millesimo etc. XL quarto⁴.
Relacio strennui Crzeslai Woyschyk^o subdapiferi curie regalis⁵.

^a-ena końcu dokumentu Kop. 2

^bCothwycz Kop. 2>

^cGolnycze Kop. 1>

^dVschowa Kop. 2

^fHerman Kop. 1

^gHok Kop. 1

^hprimo Kop. 2

ⁱbrak Kop. 1

^jSylwicza Kop. 2

^kexosvebat! Kop. 1

^lSylwycza Kop. 2

^ł-mte intromittere Kop. 2

ⁿVaradino Kop. 2

^oWaysik Kop. 2

¹Jan Kotwicz z Gołanic, zob. wyżej, nr 1647/11.

²Herman Hok nie zidentyfikowany.

³Mikołaj Kotwicz z Siedlnicy wyst. także wyżej, nr 1647/12.

⁴Data zgodna z itinerarium króla.

⁵Krzesław Wojszyk z Wójczy pokojowiec królewski 1441, podstoli nadworny 1442-44, łożniczy 1452-58, burgrabia krak. 1453-56, podkomorzy krak. 1456-58, zm. 1458 (Spisy młp.).

Dokument Nr 1680

Waradyn, 26 sierpnia 1444

Król Władysław III potwierdza Marcinowi Chwalęcie posiadanie wsi Osowa Sień.

Kop.: 1. Warszawa, AGAD, Metryka koronna t. 36, s. 218-219. Wpis w transumpcie króla Zygmunta z daty: Kraków, 2 czerwca 1523. Tytuł: Confirmatio literarum super villa hereditaria Ossowaszien in terraWschowensi; 2. Poznań, WAP, Wschowa Gr. 4, k. 141-141v. Wpis 23 marca 1557 w transumpcie j. w.
Reg.: MRPS IV, suppl. nr 805 (wg Kop. 1).

Uw.:Wobec braku istotnych rozbieżności w obydwu kopiach, dok. wydajemy wg Kop. 1.

In nomine Domini amen. Ad perpetuam rei memoriam. Nos Wladislaus Dei gratia Polonie, Hungarie, Dalmatie, Croacie, Bulgarie, Rascie, Seruie, Sclavonie (rex^a) necnon terrarum Cracouie, Sandomirie, Siradie, Lancicie, Cuiavie Lithuanieque princeps supremus, Pomeranie Russieque dominus et heres etc. significamus [s. 219] tenore presentium mediante, quibus expedit universis, tam presentibus, quam futuris, presentium noticiam habituris, quomodo accedentes nostri presentiam generosi et nobiles Joannes Kothwycz capitaneus noster Wschowensis¹ et Cristophorus Stoppicz dictus, eiusdem districtus terrigena², sincere nobis dilecti, sub eorum prestitis iuramentis et strictis conscienciis coram nostra maiestate sunt confessi testificando et affirmando pro parte nobilis Martini dicti Chwalantha de Ossowaszyen terrigene nostri districtus eiusdem³, quomodo ipse iura super sua villa prefata et hereditate Ossowaszyen habita improvise perdidit et amisit, que iura prefati Joannes Kothwicz capitaneus noster prefatus, sed et ipse Cristophorus in rei veritate viderunt et visuros se, ut prediximus, sub iuramento corporali prestito affirmarunt, nolentes pro tanto, ne noster prefatus terrigena Martinus, licet improvise egerit, suis bonis ammissione literarum privetur et orbetur, et ab ipsis quoquomodo alienatur, sibi villam predictam adiudicamus dictam Ossowaszyen cum omnibus et singulis campis, agris, pratis, graminetis, graminibus, rubetis, quercetis, pinetis, montibus, collibus, vallibus, struis, paludibus, nemoribus, sylvis, borris, gaiis, mellificiis, piscinis, piscatoriis^b, fluviis, fluminibus, stagnis, lacubus, paludibus^c, molendinis et eorum emolimentis et universaliter singulis obvencionibus et pertinenciis, quibuscumque nominentur nominibus, censibus, fructibus, proventibus, dacionibus, redditibus et donacionibus universis, nihil iuris aut dominii pro quacumque viventium persona excipiendo, et cum exactione nostra terrestri pro nobis et castro nostro prefato Wschowensi spectantibus, per ipsum Martinum Chwalantha et suos legittimos successores habendam, tendendam, utifruendam, commutandam, vendendam, alienandam, resignandam et perpetuo possidendam in ususque suos meliores, secundum quod sibi Martino et suis legittimis successoribus expedire videbitur, convertendam. In fidem premissorum sigillum nostrum presentibus est appensum. Actum et datum Varadini feria quarta proxima post festum sancti Bartholomei anno Domini millesimo quadringentesimo quadragesimo quarto⁴, presentibus ibidem magnificis et generosis Luca de Gorka Posnaniensi⁵, Hirczkone^b de Pomorzany Podoliensi palatinis⁶, Byenyakone de Bandlewo vexilifero Posnaniensi⁷, Petro de Schamotuli tenutario Costinensi⁸, Grothone de Jankowicze⁹, Egidio Sudolski¹⁰ et aliis quamplurimis fidedignis, testibus circa premissa. Per manus magnificorum Joannis de Konyeczpolye cancellarii¹¹ et Petri de Sczekocziny vicecancellarii R(egni) P(olonie)¹², sincere nobis dilectorum.
Relacio eiusdem magnifici Petri de Sczekocziny Regni P(olonie) vicecancellarii.

^abrak Kop. 1 i 2

^btak Kop. 1 i 2

^csłowo wymienione już 12 wyrazów wcześniej Kop. 1 i 2

¹Zob. dok. poprzedni.

²Nie zidentyfikowany.

³Marcin Chwalęta z Osowej Sieni, zob. wyżej, nr 1425/2.

⁴Data zgodna z itinerarium królewskim.

⁵Łukasz z Górki, zob. wyżej, nr 1393/7.

⁶Hryćko Kierdejowicz z Pomorzan, zob. wyżej, nr 1548/4.

⁷Bieniak z Będlewa, zob. wyżej, nr 1393/6.

⁸Piotr z Szamotuł, zob. wyżej, nr 1649/3.

⁹Grot z Jankowic, zob. wyżej, nr 1596/5.

¹⁰Idzi z Sudołu w powiecie wiślickim wyst. 1440-69 (inf. dra Franciszka Sikory).

¹¹Jan Koniecpolski, zob. wyżej, nr 1394/5.

¹²Piotr Woda ze Szczekocin, zob. wyżej, nr 1462/13.

Dokument Nr 1681

Waradyn, 26 sierpnia 1444

Król Władysław III transumuje przywilej księcia Przemysła II dla sołtysa Przyczyny.

Kop.: Zielona Góra, WAP, Akta miasta Wschowy 222 (kopiariusz przywilejów miejskich z czasów Komisji Dobrego Porządku), s. 2-4. Wpis w transumpcie króla Kazimierza z daty: Piotrków, 29 sierpnia 1447.
Wyd.: Wuttke, s. 58-59 (wg Kop.?).

Uw.:Kop. bardzo silnie zniekształca imiona własne; licznych błędów nie potwierdzamy przypisami tekstowymi.

In nomine Domini amen. Ad perpetuam rei memoriam. Quia tunc multis errorum et dubiorum prudenter occurrimus incommodis, dum gesta aetatis nostrae literarum apicibus et fidedignorum testimonio perhennamus, proinde nos Vladislaus Dei gratia Hungariae, Poloniae, Dalmaciae, Croaciae etc. rex necnon terrarum Cracoviae, Sandomiriae, Siradiae, Lanciciae, Cujaviae, Lithvaniae princeps supremus, Pomeraniae Russiaeque dominus et haeres significamus tenore praesentium, quibus expedit universis praesentibus et futuris praesentium notitiam habituris, quomodo pro parte providi Nicolai Herold sculteti de Pryczyn¹ oblata nobis petitio continebat, ut sibi privilegium seu literam praeclari principis domini Praemislai ducis Poloniae sub sigillo appenso non rasam nec [s. 3] aliquo vitio vitiatam ratificare, approbare, innovare et confirmare dignaremur. Cuiusquidem privilegii tenor de verbo ad verbum sequitur et est talis:
[następuje dok. księcia Przemysła II z daty: Poznań, 1 października 1273 - KDW I nr 453].
[s. 4] Nos vero petitionibus suis benigniter acclinati privilegium praefatum in omnibus suis punctis, conditionibus, clausulis et articulis ex certa nostra scientia ratificamus, approbamus, innovamus et praesentis scripti patrocinio confirmamus, decernentes ipsum robur obtinere perpetuae firmitatis. Harum quibus sigillum nostrum est appensum testimonio literarum. Actum in Waradino feria quarta proxima post festum sancti Bartholomaei Apostoli anno Domini 1444², praesentibus magnificis, generosis et strenuis Luca de Gorca Posnaniensi³, Chruztione Tynerdensi Podoliae palatinis⁴, Nicolao de Ossolin castellano Woyniciensi⁵, Nicolao Furwrey de Grabow milite⁶, Brzyszac de Moturstio Cracoviensi vexillifero⁷ ceterisque dignitariis et familiaribus ac quampluribus fidedignis circapraemissa. Datum [s. 5] per manus magnificorum Joannis de Konieczpole cancellarii⁸ et Petri de Szczekocim vicecancellarii Regni Poloniae⁹, sincere nobis dilectorum. Relatio eiusdem magnifici Petri de Szczekocim Regni Poloniae vicecancellarii.

¹Przyczyna (P. Górna i P. Dolna), wieś par. tuż na zach. od Wschowy (Koz. 3 s. 90). Sołtys Mikołaj Herold wyst. także 29 sierpnia 1447 i 24 maja 1450 (mat. KDW) oraz 1459 (MRPS I nr 523).

²Data zgodna z itinerarium króla.

³Łukasz Górka i Hryćko Kierdejowicz, zob. dok. poprzedni.

⁴Łukasz Górka i Hryćko Kierdejowicz, zob. dok. poprzedni.

⁵Mikołaj Ossoliński, zob. wyżej, nr 1548/5.

⁶Mikołaj Farurej z Garbowa, może skądinąd nie znany syn Jana Farureja z Garbowa; por. z Mikołajem synem Jana z G. studentem UJ 1442 (inf. dra Franciszka Sikory).

⁷Jan Bejzat z Mokrska chorąży krak. 1442-60, marszałek nadworny 1442, 1449-61, burgrabia krak. 1448, kasztelan wiślicki 1462-65, zm. 1465 (PSB XXI s. 602-603; Spisy młp.).

⁸Jan Koniecpolski i Piotr Woda ze Szczekocin, zob. dok. poprzedni.

⁹Jan Koniecpolski i Piotr Woda ze Szczekocin, zob. dok. poprzedni.

Dokument Nr 1682

Cséffa, 27 sierpnia 1444

Król Władysław III kasuje własny dokument naruszający przywileje miasta Poznania.

Kop.: 1. Warszawa, AGAD, Metryka koronna, t. 114, k. 409-410v. Wpis w transumpcie króla Stefana Batorego z daty: Toruń, 8 grudnia 1576; 2. Poznań, WAP, Akta m. Poznania I 1988, k. 136v-137 (wg tegoż transumptu).
Wyd. fragmentu: Wspomnienia Wielkopolski, wyd. E. Raczyński, t. II, Poznań 1843, s. 146.
Reg.: KDW V nr 737 (wg Kop. 2).

Wladislaus Dei gratia Poloniae, Hungariae, Dalmatiae, Croatiae etc. rex significamus tenore praesentium, quibus expedit [k. 409v] universis, quomodo iam nobis in hoc oppido, Czeffe nominato¹, contra Turcas ad expeditionem feliciter progredientibus et equum ascendentibus, pro parte civitatis nostrae Posnaniensis per nuncium eorum specialem nostrae est supplicatum maiestati, quatenus circa iura eorum universaliter singula, per praedecessores et per nos ipsis data et concessa, remaneremus et ipsis ea infringere non permitteremus aliqua ratione. Nos vero iustis eorum petitionibus acclinati, ipsos cives nostros et ipsam civitatem nostram Posnaniensem bone deliberato animo, circa ipsorum omnia iura et donationes remanemus, decernentes singulas literas nostras, quae de nostri inscientia in praeiudicium eorum iurium datas, cassas et inanes ac nullius esse vigoris, mandantes universis et singulis palatinis, capitaneis et aliis officialibus nostris quibuscunque, ad quos praesens devenerit scriptum, nostris firmissimis in mandatis, quatenus ipsam civitatem circa ipsorum iura secundum continentiam literarum nostrarum, ipsis ad ea datarum inviolabiliter observare debeatis, gratiae nostrae sub obtentu². Datum in oppido Czeffa feria quinta proxima post festum sancti Bartholomaei anno Domini etc. quadragesimo quarto. Relatio magnifici Petri de Szczekoczyny Regni Poloniae vicecancellarii³.

¹Cséffa (Cefa) w Siedmiogrodzie, ok. 30 km na pd.-zach. od Oradea. Data zgodna z itinerarium królewskim.

²Dokument nie znany. Być może domaganie się niniejszego dok. stanowi reakcję miasta Poznania na uchwałę zjazdu piotrkowskiego z sierpnia 1444, ograniczającą uprawnienia składowe i celne Poznania (zob. Epist. I/2, s. 353).

³Piotr Woda ze Szczekocin, zob. wyżej, nr 1462/13.

Dokument Nr 1683

Waradyn, 28 sierpnia 1444

Król Władysław III zapisuje 500 złotych na cłach wielkopolskich Piotrowi z Szamotuł.

Odpis: Kraków, Bibl. Czart., rkps 16 (Teki Naruszewicza), k. 785-786 (wg or. z Archiwum Koronnego).

Vladislaus Dei gratia Poloniae, Hungariae, Dalmatiae, Croaciae etc. rex Lithvaniaeque princeps supremus et haeres Russiae etc. significamus tenore praesentium universis, quibus expedit, quomodo attendentes gratae fidelitatis studiosa obsequia et pure fidei merita, quibus generosus et strenuus Petrus de Schamothuli miles noster grate dilectus¹ maiestati nostrae complacuit et signaciter^a in itinere nostro, quod novissime contra Teucros crucis Christi inimicos fecimus, cinctus familiariter pluraritate et armorum apparatibus decenter dispositus, militares actus de persona sua in acquirendis victoriis nobis caelitus donatis recrevit. Horum et aliorum suorum meritorum intuitu, volentes ipsum pro suis servitiis et impensis reddere certiorem ac favore gratiae nostrae prosequi speciali, sibi quingentos florenos [k. 786] Hungaricales auri puri, iusti verique ponderis, in et super theloneis nostris Maioris Poloniae, videlicet Posnaniensis, Calissiensis, Costensis et Coninensis, damus, donamus, inscribimus, deputamus dedimusque et donavimus per praesentes per ipsa dicta thelonea tenendum, habendum, utifruendum, augendum et possidendum tamdiu, quamdiu per nos vel successores nostros sibi aut suis successoribus dicti quingenti floreni Hungaricales simul cum aliis pecuniis sibi in eisdem inscriptis plenarie fuerint exoluti. Quibus exolutis memoratorum theloneorum possessio ad nos et nostros legitimos successores revertetur pleno iure. In cuius rei testimonium sigillum nostrum praesentibus est subappensum. Datum in Waradino feria sexta proxima post festum sancti Bartholomei Apostoli anno Domini millesimo quadringentesimo quadragesimo quarto².
Relatio magnifici Petri de Szczekociny Regni Poloniae vicecancellarii³.

^atak Odpis, zamiast signanter.

¹O podobnych zapisach na rzecz Piotra z Szamotuł zob. wyżej, nr 1660.

²Data zgodna z itinerarium króla.

³Piotr Woda ze Szczekocin, zob. wyżej, nr 1462/13.

Dokument Nr 1684

Waradyn, [sierpień] 1444

Król Władysław III poleca staroście generalnemu Wielkopolski, aby nakłonił Abrahama z Kębłowa do ugody z klasztorem cystersów w Przemęcie w sprawie jeziora Mochy.

Kop.: Poznań, AAP, Acta episcopalia 9, k. 10v, 15. Wpis 20 października 1546.
Reg.: KDW V nr 734 (wg Kop.).

Vladislaus Dei gratia Hungarie, Poloniae, Littwanie, Cracouie etc. rex necnon terrarum princeps supremus Littwanie et heres Prwssiae^a etc. magnifico Alberto de Male palatino Lanciciensi, nostri Regni locumtenenti et capitaneo Maioris Polonie generali¹ gratiam regiam cum favore. Magnifice, grate nobis dilecte! Exposuit coram nobis in querela venerabilis ac religiosus Andreas abbas et suus conventus monasterii nostri Wielen² de iniuriis ac gravaminibus et violentiis monasterii sui, quas patitur per nobilem Abraham de Kieblow³, quia isdem Abraham donationem nostrorum predecessorum regum pro se usurpat, videlicet lacum Mochy nuncupatum⁴. Cum tamen prefatum lacum abbas et sui conventus tenuerunt et possederunt a tempore donationis pacifice et quiete, quod privilegiis coram nobis probaverunt. Nos vero eorum precibus iustis acclinati privilegiisque ipsorum diligenter examinatis, tibi, qui in his agendis merito requiri fungeris officio capitaneatus debeas, committimus et mandamus habere omnino volentes, ut predictum nobilem Abraham de Kyeblow coerceas mandesque eidem et perpetuum silentium impones de predicto lacu et omnibus aliis iniuriis et gravaminibus. [k. 15] Sub gratia nostra aliter non facturus. Datum in Varadino anno Domini millesimo quadringentesimo quadragesimo quarto⁵, nostro sub sigillo presentibus subimpresso.
Dominus rex per se.

^atak Kop.

¹Wojciech Malski, zob. wyżej, nr 1498/8.

²Wieleń, opactwo cystersów z siedzibą już wówczas w Przemęcie nad Obrą. Opat Andrzej wyst. 1442-46 (SHGWlkp.).

³Abraham z Kębłowa (Kiebłowa), wsi par. na pd.-zach. od Wolsztyna, wyst. 1420-51, potem pisarz ziemski pozn. 1445-47 (SHGPoz. II s. 175-176).

⁴Jez. Mochy (Jez. Mochyńskie) na zach. od wsi Mochy, na pd.-zach. od Przemętu (SHGPoz. III).

⁵Pobyt króla w Waradynie jest potwierdzony w drugiej połowie sierpnia 1444; wyznacza to datę niniejszego dok.

Dokument Nr 1685

Kalisz, 3 września 1444

Starosta generalny Wielkopolski zaświadcza, że młynarz kaliski Benedykt opisał posag i wiano swojej żony Katarzyny.

Or.: Poznań, WAP, Kalisz Gr. 21. Pergamin ok. 250 x 200 mm użyty wtórnie jako tylna okładka księgi grodzkiej kaliskiej z lat 1443-46. Dziura od sznura do przywieszenia pieczęci.

Nos Albertus de Male pallatinus Lanciciensis, regie maiestatis locumtenens et capitaneus / Maioris Polonie generalis¹ significamus tenore presencium, quibus expedit universis, / presentibus et futuris, quomodo ad nostram aliorumque eiusdem terre nobilium veniens / presenciam providus Benedictus molendinator extra muros Calisienses² circa walvam eundo de Calis Wratislauiam, non compulsus, non coactus neque aliquo errore seductus, quinymmo sanus mente pariter et corpore existens, usus suorum consilio amicorum et matura deliberacione prehabita, in et super totali medietate sortis sue, que sibi cedere debet divisione fraterna in eodem molendino superius descripto, cum omni iure, dominio et proprietate, prout solus tenuit, habuit et possedit, nichil iuris, dominii et proprietatis in eadem medietate sortis pro se et suis successoribus legittimis reservando, centum marcas mediorum grossorum monete et numeri Polonicalium conswetis, videlicet quadraginta octo grossos in quamlibet computando marcam, quinquaginta racione dotis et totidem racione dotalicii, honeste Katherine consorti sue legittime³ dedit, donavit, dotavit, ascripsit et coram nobis rite et racionabiliter iuxta terre conswetudinem resignavit, per eandem dominam Katherinam tenendum, habendum, regendum, gubernandum et secundum ritum et modum terrestrem possidendum. Harum quibus testimonio literarum sigilla nostra presentibus sunt appensa. Actum et datum in Calisch feria quinta proxima post festum beati Egidii anno Domini millesimo quadringentesimo quadragesimo quarto, presentibus strenuo nobilibusque dominis Johanne Crasca de Lubnycza pincerna Calisiensi et capitaneo Conynensi⁴, Iwone de Czyrmino⁵, Naczkone de Czechel⁶, Petro Desczinsky⁷, Wilczkone de Laskowo⁸ et Chebda de Pyantek Minori⁹, testibus circa premissa.

¹Wojciech Malski, zob. wyżej, nr 1498/8.

²Młynarz Benedykt najpewniej ident. z wyst. niżej, nr 1693/2.

³Katarzyna skądinąd nie znana.

⁴Jan Kraska z Łubnicy, zob. wyżej, nr 1640/2.

⁵Iwan z Czermina, zob. wyżej, nr 1434/2.

⁶Naciek z Czechla, zob. wyżej, nr1512/8.

⁷Piotr z Deszna, zob. wyżej, nr 1420/2.

⁸Laskowo nie zidentyfikowane.

⁹Piątek Mały, par. Piątek Wielki, tuż na pd.-zach, od Stawiszyna. Chebda wyst. od 1417 (Roty IV nr 550, 834, 981) i jeszcze 1449 (SHGWlkp.).

Dokument Nr 1686

Opatów, 4 września 1444

I. N. Mikołaj i Zawisza Róże z Borszowic wydzierżawiają od biskupa lubuskiego Kazimierz Biskupi z przyległościami.

Kop.: Gniezno, AAG, Acta consistorii A 27, k. 37-37v. Wpis 9 marca 1446.

In nomine Domini amen. Sub anno nativitatis eiusdem millesimo quadringentesimo quadragesimo quarto, indiccione septima, die vero quarta mensis Septembris in curia Oppathoviensi ac s(t)uppella inferiori reverendi in Christo patris et domini, domini episcopi Lubugensis, Cracouiensis diocesis¹ in mei notarii presenti infrascripti et testium infrascriptorum ad hoc vocatorum specialiter et rogatorum presencia, constituti personaliter nobiles et generosi domini Nicolaus Rosa serenissimi principis et domini Vladislai Dei gracia Vngarie, Polonie, Dalmacie, Croacie etc. regis magister coquine² et Zauissius subcamerarius reginalis, fratres germani, heredes de Borzyscheuicze³ suo et heredum suorum de Borzischowicze nominibus recognoverunt se arendasse, convenisse et sup pensione annua recipisse bona mense episcopalis Lubucensis, videlicet opidum Kazymirz⁴ cum omnibus et singulis villis, prediis et allodiis ad ipsum opidum spectantibus iuxta tenorem literarum et inscripcionum desuper factarum, pro quorumquidem literarum et inscripcionum in omnibus suis clausulis, articulis, punctis et condicionibus inviolabili(ter) observatis omnibus melioribus modo, via, forma, iuris et causa, quibus melius fieri potuit et debuit, fecerunt, constituerunt et solempniter ordinaverunt suos veros, legitimos, certos et indubitatos procuratores, actores, factores, negociorum suorum gestores et nunccios speciales et generales, ita tamen, quod specialitas generalitati non deroget nec econtra, scientificum et providos viros Albertum Romanum procuratorem consistorii Gneznensis⁵ et Nicolaum Cozensky clericum Gneznensis diocesis⁶, absentes tanquam presentes, ambos et quemlibet eorum in solidum sic non, quod sit melior condicio occupantis, sed quod unus inceperit alter prosequi valeat et finire, dantes et concedentes eisdem suis procuratoribus et omnibus ipsorum plenum et speciale mandatum ac liberam et omnimodam potestatem ad subiciendum et submittendum se pro ipsis constituentibus et eorum nomine iurisdicioni ordinarie et censuris ecclesiasticis reverendissimi in Christo patris et domini, domini Vincencii Dei gracia sancte Gneznensis ecclesie archiepiscopi et primatis aut eius in spiritualibus vicarii et officialis generalis sic, quod si et in quantum ipsos aut ipsorum alterum in observancia dictarum literarum et inscripcionum in parte vel in toto negligentes vel remissos esse contigerit, extunc ipse dominus archiepiscopus aut suus officialis ipsos ad observacionem huiusmodi inscripcionum compellere ac contra ipsos per censuram ecclesiasticam nulla citacione premissa, sed simpliciter et de plano procedere poterit, prout ipsi domino episcopo et sue ecclesie et videbitur expedire, renunciantes nichilominus proscripti domini constituentes omnibus et singulis exempcionibus, iuribus et privilegiis, quibus se contra observacionem prescriptorum inscripcionum et censuras pretactas defendere possent quomodolibet vel tueri, promittentes stipulacione solempni se ratum, gratum atque firmum perpetuo habituros, quitquit per dictos suos procuratores aut alterum ipsorum actum, factum et procuratum fuerint in premissis et quolibet premissorum. Super quibus omnibus et singulis antedictus dominus episcopus Lub(uc)ensis peciit sibi a me notario publico infrascripto fieri et confeci hoc presens publicum instrumentum aut plura publica instrumenta. Acta sunt hec anno, indiccione, die, hora et mense, quibus supra, presentibus nobili et magnifico domino Petro de Weschmuntow iudice terre Sandomiriensis generali⁷ etc. ac validis Caspar Rosenham capitaneo antedicti domini episcopi [k. 37v] Lubucensis⁸, Waltero Kokericz⁹, Czabello Banweringk servitoribus eiusdem⁹, testibus ac pluribus aliis vocatis ad premissa specialiter et rogatis etc.
Et ego Georgius Puszcz clericus Wratislauiensis diocesis, publicus imperiali auctoritate notarius¹⁰, quia antedictis submissioni ac procuratorum constitucioni et premissis omnibus et singulis, dum sic, ut premittitur, fuerit et agerentur, unacum predictis testibus presens fui, ideo hoc presens publicum instrumentum exinde confeci et in hanc publicam formam redegi, signo et nomine meis solitis et conswetis signavi, rogatus et requisitus in fidem et testimonium omnium et singulorum premissorum etc.

¹Opatów w Sandomierskiem, posiadłość biskupów lubuskich.

²Mikołaj Róża, zob. wyżej, nr 1559/4.

³Zawisza Róża z Borszowic podkomorzy królowej Zofii 1444-52, burgrabia krak. 1453-71, kuchmistrz nadworny 1455-71, wojski krak. 1463-71 (Spisy młp.).

⁴Kazimierz Biskupi, zob. wyżej, nr 1559 - list królewski z 28 sierpnia 1441 w tejże sprawie oraz niżej, nr 1695.

⁵Wojciech Romanus, zob. wyżej, nr 1399/9.

⁶Mikołaj Kozeński nie zidentyfikowany.

⁷Piotr z Wyszmontowa cześnik krak. 1436, podsędek sandom. 1437-40, sędzia 1440-68, ochmistrz dworu królowej Zofii 1455-61, zm. 1468 (Spisy młp.; PSB XXIV s. 438-439).

⁸Nie zidentyfikowani.

⁹Nie zidentyfikowani.

¹⁰Notariusz Jerzy Puszcz nie zidentyfikowany.

Dokument Nr 1687

Caransebeş, 16 września 1444

Król Władysław III zapisuje kanonikowi włocławskiemu Marcinowi Świemie 100 grzywien na dochodach od Żydów kaliskich.

Kop.: Poznań, WAP, Kalisz Gr. 21, k. 217-217v. Wpis 12 grudnia 1445.

Wladislaus Dei gracia Hungarie, Polonie, Dalmacie, Croacie etc. rex Lythwanieque princeps supremus et heres Rusie etc. significamus tenore (presencium^a), quibus expedit universis, quod venerabili Martino Sweme canonico Wladislaviensi, notario nostro¹ sincere dilecto racione suorum serviciorum, que nobis exhibuit, centum marcas aput Iudeos nostros in civitate nostra Calisiensi habitantes, in et super camera nostra, de qua nobis dicti Iudei Kalisienses singulis an(n)is solvunt, non obstante libertate nostra aliqua ipsis per nos concessa, damus, donamus et assignamus tenore presencium mediante, de quibusquidem centum marcis dicti Iudei Calisienses nostri certum debitum, quod dictus Martinus quibusdam Sare et Paczule Iudeabus et Marco Iudeo² tenetur vel quibuscumque ipse Martinus notarius noster in libro castrensi vel terrestri, vel in libris adiudicatoriis, obligatoriis in aliquo obligatur et tenetur, ad racionem dictarum centum marcarum pro prefato Martino notario nostro intercedant et solvant, de quibus ipsos presentibus quittamus, ita quod residuum sibi reponant pecuniis in paratis. In casu, quodsi ad mandata huiusmodi nostra ipsi Iudei facere nollent seu non curarent, et dictum debitum pro suprascripto Martino solvere et intercedere nollent, extunc dictum Martinum notarium nostrum succesoresque legittimos et fideiussores suos a prefato debito et usura eiusdem debiti, quod dictis Sare et Paczule Judeabus et Marco Iudeo^b vel quibuscumque aliis Iudeis solvere tenetur, absolvimus et liberum facimus tenore presencium mediante. Preterea omnibus pallatinis, castellanis, capitaneis, burgrabiis, iudicibus, subiudicibus, camerariis, succamerariis pro tempore existentibus presentibusque requirendis damus per presentem omnino habere volentes, quatinus ipsum Martinum successoresque suos legittimos et fideiussores suos pro antedicto debito, quod supradictis Paczule et Sare Iudeabus et Marco Iudeo solvere tenebatur et aliis quibuscumque Iudeis etc., iudicare et sentenciare nulla quavis racione audeatis neque iudicari ad instanciam quarumcumque [k. 217v] personarum permittatis, nostre gracie sub obtentu. Alias si per vos vel quempiam alium contra presens mandatum nostrum aliquod in eo attemptatum fuerit, illud cassamus nullumque habeat robur et firmitatem, non obstantibus a quibuscumque literis nostris ad peticionem aliquarum personarum ex oblivione nostra tradita in contrarium datis et extractis, que concerneent^c dacionem, donacionem et inscripcionem contra prefatum Martinum, que si tales fuerint, eas non advertatis, nichilominus tamen, ut presens donacio, dacio et inscripcio nostra suum finem effectualem sorcietur. Harum quibus sigillum nostrum presentibus est appensum testimonio literarum. Datum in Caran Sebes feria quarta proxima post festum Exaltacionis Sancte Crucis anno Domini Mi^o CCCC^o quadragesimo quarto³.

^abrak Kop.

^bnastępuje znów et Marco Iudeo Kop.

^ctak Kop.

¹Marcin, zapewne syn Świemy z Rososzycy, zob. wyżej, nr 1493/13, najpewniej ident. ze studentem UJ 1429 i 1433, potem kustoszem włocławskim 1453, kanonikiem kal. 1460. Jako pisarz kancelarii królewskiej wyst. tylko tutaj (zob. też Sułkowska-Kurasiowa, Dokumenty, s. 260, gdzie zresztą pomyłkowo mowa o kramach w Kole, zamiast w Kaliszu).

²Sara (wyst. 1423-61) i Paczula (wyst. 1442-61), siostry Kawiana, najbogatszego Żyda w Kaliszu pochodzącego z Krakowa. Marek (wyst. 1433-63), szwagier poprzednich, mąż trzeciej siostry Kawiana, Ruchamy i brat jego żony Sławy (inf. dra Tomasza Jurka; wyżej, dok. nr 1420/7).

³Caransebeş, miasto ok. 80 km na pn. od Orsowy nad Dunajem. Data zgodna z itinerarium królewskim.

Dokument Nr 1688

Kalisz, 7 października 1444

Rajcy miasta Kalisza zaświadczają, że mieszczanin kaliski Pietrasz Seibot sprzedał grunty w Tyńcu Jadwidze wdowie po młynarzu Aleksym i jej synowi Marcinowi.

Or.: Warszawa, AGAD, dok. perg. 3501. Pergamin 345 x 154 + 39 mm, dziurki w tekście i na zgięciu zakładki. Między wierszami nadpisane odczyty fragmentów tekstu (XVIII w.). Dziury po sznurze do przywieszenia pieczęci. Na odwrocie późne informacje o treści.
Wyd.: KGV 1870, nr 2.
Reg.: Senkowski - Sułkowska, nr 58.

//^aIn nomine Domini amen.// Ad rei memoriam sempiternam. Quia tunc multis errorum et dubiorum incomodis prudenter occurrimus, dum gesta etatis nostre / litterarum et sigilli testimonio roboramus, proinde nos Mathias Maczuda preconsul¹, Janussius Keseling rasor², Jacobus Brlok³, Thomko Vilxinsky⁴, Nicolaus / Hannosmuter⁵ et Jaschco Broda consules civitatis Kalissiensis⁶ recognoscimus vigore presencium, quibus expedit universis, presentibus et futuris harum noticiam / habituris, quomodo ad nostram personaliter venientes presenciam honestus Piotraschco Seiboth vicinus nostre civitatis predicte cum Helia et Nicolao filiis suis⁷, non compulsi, non coacti neque aliquo vicio erroris seducti, sed libera voluntate freti, suorum salubri maturoque consilio amicorum, premeditacione prehabita diligenti resignaverunt rite racionabiliterque sedecim ortos suos in villa nostra Thinecz⁸ sitos ipsos olim successione propinquitatis Hannusconis Seiboth⁷ concernentes, pro nonaginta marcis cum tribus marcis mediorum grossorum perpetua vendicione venditos, tam longos latosque cum eo iure, dominio et proprietate, videlicet censibus, laboribus, honorancii(s), uti soli eosdem hactenus dinoscebantur posedisse, nichil penitus iuris aut dominii pro se aut suis successoribus legittimis in eisdem reservantes, virtuose domine Heduigi relicte olim Allexii molendinatoris molendini sub castro Kalissiensi foris walvam Thinciensem et Martino filio suo⁹ ipsorumque successoribus legittimis hereditarie posidendos cum omnimoda potestate ipsos ortos habendi, tenendi, posidendi, vendendi, obligandi, donandi, commutandi et in usus suos convertendi, prout ipsi domine Heduigi cum Martino filio suo predictis melius ac utilius videbitur expedire, tali tamen condicione interiecta, quod ipsa domina Heduigis cum Martino filio suo et pueri ipsius, si ipsos habuerit, eosdem ortos posidere debebunt, si autem ipsos alicui vendere voluerint, extunc domini consules pro tempore existentes Kalissienses pro utilitate civitatis eiusdem Calissiensis pro consimilibus nonaginta marcis cum tribus marcis propinquiores erunt ipsos ortos pre ceteris hominibus obtinere. Si eciam ipsa domina Heduigis aut Martinus filius eius super eisdem ortis aliqua testamenta, puta altare aut aliqua alia facere voluerint, extunc nullus alius, nisi domini consules pro tempore existentes collacionem, ius patronatus et presentandi habere debebunt tociens, quociens fuerit oportunum, nunc et in ewum. Similiter et pueri ipsius Martini memorati, si ipsos habuerit, si aliqua testamenta facere voluerint post decursum vite domine Heduigis et Martini filii sui, eciam domini consules ius patronatus et presentandi debita ordinacione, voluntate et consensu ipsius domine Heduigis et Martini filii sui habere debebunt cum omnimoda potestate census reemendi secundum conswetudinem antiquitus observatam testamentorum prescriptorum. In cuius rei testimonium sigillum nostre civitatis maius presenti littere est appensum. Actum et datum in Kalis feria quarta post diem sancti Francisci proxima anno Domini M^o CCCC^o quadragesimo IIII^o.

^ainicjał wysokości całego tekstu Or.

¹Maciej Maczuda i Jan Keseling, zob. wyżej, nr 1413/2, 3.

²Maciej Maczuda i Jan Keseling, zob. wyżej, nr 1413/2, 3.

³Jakub Brlok, zob. wyżej, nr 1609/8.

⁴Tomasz Wilkszycki i Mikołaj Hannosmutter, zob. wyżej, nr 1633/6, 5.

⁵Tomasz Wilkszycki i Mikołaj Hannosmutter, zob. wyżej, nr 1633/6, 5.

⁶Jasiek Broda, zob. wyżej, nr 1609/5.

⁷Pietrasz Seibot, zob. wyżej, nr 1633/11. Synowie nie znani, podobnie Hanusz (zob. niżej).

⁸Tyniec par. Kalisz, dziś w obrębie miasta Kalisza (Koz. 5 s. 431-432).

⁹Nie zidentyfikowani.

Dokument Nr 1689

Gniezno, 23 października 1444

Oficjał gnieźnieński nakazuje Pawłowi prepozytowi kościoła Św. Mikołaja w Kaliszu przesłuchać świadków w sprawie pomiędzy klerykiem Klemensem a Janem sołtysem z Kuchar.

Kop.: Kraków, Bibl. PAN, rkps 9175 (Księga formularzowa, j. w., nr 1381), s. 366-367. Tytuł: Remissio officialis Gneznensis in personam aliquam ordinariam ad recipiendum examen testium.

Nicolaus de Cal(is) etc.¹ honorabili viro, magistro Paulo preposito Sancti Nicolai in Cal(is)² salutem in Domino. Orta pridem coram nobis inter discretum Clementem clericum³ ex una et Johannem scultetum de Cuchari⁴ de et super sedecim marcis et sedecim scotis in mediis grossis et earum occasione partibus ex altera auctoritate ordinaria materia questionis in quaquidem causa postquam ad certos terminos et actus iudiciarios usque ad proposicionem et responsionem per partes productas et ad articulorum productionem et eorum responsionem ac ad testium pro parte Clementis induccionem processum fuisset. Tandem circumspectus magister Petrus de Bnyn causarum consistorii Gneznensis et dicti Johannis sculteti verus et legittimus procurator⁵, de cuius procuracionis [s. 367] mandato apud acta cause legittimis constabat, prout et constat, documentis, die inferius annotato iudicialiter comparens exposuit, quomodo testes ad probandum partis sue intencionem propter longam loci distanciam gravesque sumptus et fatigas versus locum et civitatem Gneznensem comode inducere non posset, propter quod nobis cum instancia supplicavit, quatinus recepcionem et examen huiusmodi testium vobis magistro Paulo preposito comittere sibique super hoc nostras remissionis sive comissionis literas dare et decernere dignaremur. Nos tunc attendentes quodque iusta petentibus assensus non est denegandus, de consensu circumspecti magistri Alberti Romani procuratoris⁶ ex adverso huiusmodi literas a die date presencium infra unum mensem exequendas et nobis reportandas decrevimus facere dandas et damus ac decernimus per presentes. Vobis igitur, de cuius legalitate et iuris pericia plurimum in Domino confidimus, recepcionem et examen huiusmodi testium duximus comittendum et comittimus per presentes, hortantes vos in Domino atque rogantes in subsidium nostre iurisdicionis, quatinus ne facti veritas obumbrari videatur vocatis ad vestri presenciam coniunctim et divisim testibus, quos predictus Johannes scult(et)us super probanda sua intencia coram vobis producere voluerit, ipsos testes in presencia partis adverse ad hoc legittime evocate alias in contumaciam recipiatis, assumpto vobis notario publico, fideli et legali, quem ad hoc duxeritis eligendum iuxta proposicionem et eius responsionem, que vobis clausa et sigillata cum presentibus dirigimus, iuxta prudenciam vobis a Deo datam dignemini examinari, recepto primitus a quolibet testium iuxta condicionem ipsorum de veritate dicenda corporali iuramento, attestacione vera seu dicta testium huiusmodi in uno volumine conscripta et consignata, clausa, ligata vestroque sigillo sigillata et alias talibus modo et forma disposita, quod eis apud nos in iudicio et extra plena fides valeat adhiberi, nulli parcium attestacionibus publicatis, unacum remissione et articulis vobis transmissis et aliis omnibus coram vobis acticandis per fidelem et iuratum nu(n)ccium versus Gneznam nobis dirigatis. Testes aut(em), qui nominati fuerint, si se gracia, odio vel amore subtraxerint, censura ecclesiastica cogatis veritatis testimonium perhibere. Datum Gnezne die Veneris XXIII mensis Octobris anno Domini M^o CCCC^o XL^o IIII^to, officiolatus nostri sub sigillo presentibus subimpresso.

¹Mikołaj z Kalisza, zob. wyżej, nr 1563/5.

²O księdzu Pawle zob. wyżej, nr 1550/1.

³Klemens nie zidentyfikowany.

⁴Kuchary, wieś par. na pn.-zach. od Kalisza (Koz. 1 s. 136, 2 s. 229, 4 s. 432) były własnością kanoników regularnych w Kaliszu. Sołtys skądinąd nie znany.

⁵Piotr z Bnina i Wojciech Romanus, zob. wyżej, nr 1399/10, 9.

⁶Piotr z Bnina i Wojciech Romanus, zob. wyżej, nr 1399/10, 9.

Dokument Nr 1690

Kościan, 4 listopada 1444

Władze miasta Kościana zaświadczają, że mieszczanin kościański Nikiel Schindeler zapisał czynsz Barbarze dzwonniczce i jej synom.

Or.: Poznań, AAP, D. perg. 36 (dawniej Kościan - kościół parafialny A 5). Pergamin 227 x 192 + 27 mm, zetlały, podarty, miejscami nieczytelny. Na odwrocie późne noty o treści i o losach czynszu.

Vir gesworne der stad Costen Olbricht Nolle burgermeister¹, Nickel Czewschler², Jacob Kvne³, / Wenczel Egeler⁴, Nickel Adam⁵, Staffen Scharer⁶, Lorenz Adam⁷ und Hannus Kvne⁸ ratmanne / bekennen uffentlichin mit desem uffen briffe vor allen vnd iglichen den dy en sehen, / horen adir lesen, das vor vns in vnsir gesessen roth komen ist der Nickel Schindeler der sneyder⁹ vnser meteburger vnd bekant hod mit freyer wollekore vnd mit welbedochten mutte, das her inne vnd uff seyme erbe vnd housse in der Glogesche Gasse nebin Hannus [...^a]sener vnd Mickne Zaparczsky¹⁰ erbin gelegen, eyne marg breiter groschin jerlichen czinse vmb czwelff marg breyter behemischer groschin pregescher moncze vnd polnischer czal, acht vnd firczig groschin in eyne iczliche marg czuczelen vnd czurechen, vff eynen wederkawff recht vnd redelichen workawfft hod der erber frawen Barbare der alden glockenerynne vnser meteburgerynne vnd Johanni vndie Mathie eren sone, den czins jerlichen czu[.......^b] vnd czugeben uff sintte Michelstag [29 IX] vnuorczegelichin ane allerley hindernis p[.....^b] ersprechunge eyner iczlicher person geistlichis adir wertlichis gerichtis also [.......^b]s des czinses wederkawff vnd abelosunge vmmb also vil benanten geldis M[.....^b] vnd werunge uff den genanten czi[n]stag alleyne czu des Nickel Schind[eler .......^b] dy seyn der czinse nicht inczeiten [......^b] allen wir rothmans [........^b] czu thuen also vil als vnsir stad [.......^a] [.........^c] ist alleyne vnser [........^a]chin des czu eynem geczewgnis [......^a] wir rotmanne vnser stad [......^a] briff lossen hengen der geg[......^a] an der neste methewoche noch [.....^a] heiligen tage anno Domini millesimo [....^b]ragesimo quarto.

^adziurka na kilka liter Or.

^bdziura na jeden, dwa wyrazy Or.

^ctekst zatarty Or.

¹Wojciech Nolla, zob. wyżej, nr 1393/10.

²Mikołaj Czewschler, zob. wyżej, nr 1551/2.

³Jakub Kune jako rajca kościański potwierdzony również 1447 i 1451, Wacław Egeler był burmistrzem tamże 1441, 1451, rajcą także 1447, Mikołaj Adam rajcą także 1439, Stefan Scharer - rajcą często w l. 1441-77 i burmistrzem 1463, Wawrzyniec Adam rajcą także 1447, 1451-52, 1456, zaś Jan (Hannos) Kune także 1447 i 1451 (SHGPoz. II s. 352, 354, 370-371).

⁴Jakub Kune jako rajca kościański potwierdzony również 1447 i 1451, Wacław Egeler był burmistrzem tamże 1441, 1451, rajcą także 1447, Mikołaj Adam rajcą także 1439, Stefan Scharer - rajcą często w l. 1441-77 i burmistrzem 1463, Wawrzyniec Adam rajcą także 1447, 1451-52, 1456, zaś Jan (Hannos) Kune także 1447 i 1451 (SHGPoz. II s. 352, 354, 370-371).

⁵Jakub Kune jako rajca kościański potwierdzony również 1447 i 1451, Wacław Egeler był burmistrzem tamże 1441, 1451, rajcą także 1447, Mikołaj Adam rajcą także 1439, Stefan Scharer - rajcą często w l. 1441-77 i burmistrzem 1463, Wawrzyniec Adam rajcą także 1447, 1451-52, 1456, zaś Jan (Hannos) Kune także 1447 i 1451 (SHGPoz. II s. 352, 354, 370-371).

⁶Jakub Kune jako rajca kościański potwierdzony również 1447 i 1451, Wacław Egeler był burmistrzem tamże 1441, 1451, rajcą także 1447, Mikołaj Adam rajcą także 1439, Stefan Scharer - rajcą często w l. 1441-77 i burmistrzem 1463, Wawrzyniec Adam rajcą także 1447, 1451-52, 1456, zaś Jan (Hannos) Kune także 1447 i 1451 (SHGPoz. II s. 352, 354, 370-371).

⁷Jakub Kune jako rajca kościański potwierdzony również 1447 i 1451, Wacław Egeler był burmistrzem tamże 1441, 1451, rajcą także 1447, Mikołaj Adam rajcą także 1439, Stefan Scharer - rajcą często w l. 1441-77 i burmistrzem 1463, Wawrzyniec Adam rajcą także 1447, 1451-52, 1456, zaś Jan (Hannos) Kune także 1447 i 1451 (SHGPoz. II s. 352, 354, 370-371).

⁸Jakub Kune jako rajca kościański potwierdzony również 1447 i 1451, Wacław Egeler był burmistrzem tamże 1441, 1451, rajcą także 1447, Mikołaj Adam rajcą także 1439, Stefan Scharer - rajcą często w l. 1441-77 i burmistrzem 1463, Wawrzyniec Adam rajcą także 1447, 1451-52, 1456, zaś Jan (Hannos) Kune także 1447 i 1451 (SHGPoz. II s. 352, 354, 370-371).

⁹Mikołaj Schindeler skądinąd nie znany.

¹⁰Zapewne z Zaparcina par. Modrze (dziś część Wronczyna), na pn. od Kościana.

Dokument Nr 1691

Poznań, 15 listopada 1444

Starosta generalny Wielkopolski zaświadcza, że kapituła gnieźnieńska ustanowiła swego prokuratora na przeciąg roku.

Kop.: Kraków, Bibl. PAN, rkps 9175 (Księga formularzowa, j. w., nr 1381), s. 610-611. Tytuł: Terrestre procuratorium.

Albertus de Male pallatinus Lanciciensis et regie maiestatis locumtenens necnon capitaneus Maioris Polonie generalis¹ significamus tenore presencium, quibus expedit universis, quomodo venerabile capitulum Gneznense de consensu [s. 611] et voluntate nostra speciali fecit, constituit et solemniter ordinavit suum verum et legittimum procuratorem, videlicet hunc, qui presens procuratorium duxerit demonstrandum in omnibus suis causis, quas habet vel habiturum sit et quibuscunque personis coram quocunque iudice seculari tuicionis nostre promittens, quitquid per dictum suum procuratorem actum, gestum, dispositum sive ordinatum fuerit, ratum atque firmum teneri in premissis, a data presencium ad unius anni decursum tantummodo valiturum. Datum Poznanie die dominico infra octavas beati Martini Confessoris gloriosi anno Domini M^o CCCC^o XL IIII^o, nostro sub sigillo.

¹Wojciech Malski, zob. wyżej, nr 1498/8.

Dokument Nr 1692

[przed 17 listopada 1444]

Król Władysław III zwalnia Żydów kaliskich z podatków na okres trzech lat.

Kop.: Poznań, WAP, Kalisz Gr. 21, k. 108v-109v. Wpis 17 listopada 1444.

Wladislaus Dei gracia Hungarie, Polonie etc. rex palatinis, castellanis, capit(aneis) Maioris Polonie, iudicibus, subiudicibus, burgrabio Calisiensibus pro tempore existentibus, magistris civium, consulibus civitatum ceterisque officialibus et subditis nostris in Maiori Polonia constitutis, presentibus requirendis, nostris dilectis, graciam regiam et omne bonum. Magnifici, strenui, nobiles et providi, fideles nostri dilecti! Quia ad supportandam et relevandam paupertatem et inopiam Iudeorum nostrorum omnium et singulorum in civitate nostra Kalisiensi comorancium fecimus et faciamus graciam specialem eisdem, prout pro parte ipsorum Iudeorum paupertatem et inopiam eorum nobis est expositum, qualiter [k. 109] ipsi per quosdam nobiles et subditos nostros anichilantur et dampnificantur ac depauperantur, hanc videlicet graciam nostram, quod a die date presencium eosdem Iudeos omnes et singulos ab omnibus exaccionibus et solucionibus et dacionibus quibuslibet liberamus et absolvimus per presentes, et omnimodam libertatem ipsos damus a die date presencium ad tres annos continue se sequentes. Insuper volumus, quod predicti Iudei nostri nulli subditorum nostrorum peccuniam capitalem per eosdem cuipiam mutuatam neque usuris literis nostris regalibus seu quita(n)ciis in contrarium datis vel dandis non obstante remittere nec expectare tenebuntur neque sint astricti. Et si quis nostrorum subditorum ante datam presencium nostras literas regales habuerint vel habuerunt erga prefatos Iudeos nostros portaverint seu portaverunt aut quovismodo exigerint vel scripte fuerint super exacciones, soluciones seu daciones, extunc ipsas per presentes cassamus et anichilamus et in nichilum redigimus, nullum vigorem habere similiter et si post datam presencium litere nostre erga eosdem Iudeos nostros exigerint vel scripte fuerint, extunc ipsas presentibus cassamus.
Quocirca vobis et vestrum quemlibet^a seriose precipientes mandamus omnino habere volentes, quatinus prefatos Iudeos nostros circa huiusmodi graciam libertatis per nos eis concessam inviolabiliter conservare debeatis neque eos quovismodo impedire, caucionare neque aliquibus molestiis et violenciis inquietare presumatis, dempto domino palatino Calisiensi, cui in omnibus factis tenentur obedire et sint astricti, sed ipsis satisfaccionem et iurisdiccionem cum ipsorum debitoribus et creditoribus, dum [k. 109v] et quociens per ipsos presentibus fuerint avizati pro pecuniis capitalibus et usuris secundum ipsorum literas inscriptorias aut libri terrestris seu castrensis aut literarum adiudicatoriarum ministrare debeatis ac eciam ipsos ab omnibus iniuriis et molestiis defendere, gubernare et tueri debeatis, tociens quociens prefati Iudei presentibus vos hortaverint, quod ipsis ius ministraretis et ministrare non denegetis. Aliud non facturi nostre gracie sub obtentu, ne camera nostra regie maiestatis per hoc anichilaretur et eciam conclusimus cum omnibus nostris prelatis, baronibus et mansimus prefatos Iudeos nostros circa iura ipsorum, prout nostri antecessores ipsos tenuerunt et servaverunt. Datum etc. [...^b]

^atak Kop., zamiast cuilibet

^bdalszego ciągu brak Kop.

Dokument Nr 1693

Kalisz, 25 listopada 1444

Starosta generalny Wielkopolski zaświadcza, że młynarze kaliscy Benedykt i Maciej zapisali czynsz Stanisławowi altaryście w kolegiacie NMPanny w Kaliszu.

Kop.: Kraków, Bibl. PAN, rkps 9175 (Księga formularzowa, j. w., nr 1381), s. 795-796. Wpis w transumpcie arcybiskupa gnieźn. Wincentego Kota z Dębna z daty: Uniejów, 23 lipca 1445.

In nomine Domini amen. Nos Albertus de Male palatinus Lanciciensis, regie maiestatis locumtenens et capitaneus Maioris Polonie generalis¹ significamus tenore presencium, quibus expedit universis, quomodo ad nostram aliorumque eiusdem terre nobilium venientes presenciam providi Benedictus et Mathias fratres germani indivisi, molendinatores extra muros civitatis Calisiensis, circa portam eiusdem civitatis in manu dextra eundo in civitatem Wratislauiensem², non compulsi, non coacti nec ali(qu)o errore devio seducti, sani mente pariter et corpore existentes, usi amicorum suorum consilio et matura deliberacione prehabita, in et super ipsorum tota tercia sorte eiusdem molendini circa prefatam portam civitatis Calisiensis situati, quatuor marcas census annui peccunie communiter currentis numerique Polonicalis consweti, quadraginta octo grossos marcam in quamlibet computando, singulis [s. 796] Quatuor Temporibus anni per unam marcam solvendi fratres per eosdem et eorum successores et legittimos heredes pro sexaginta marcis latorum grossorum monete Pragensis, numeri vero Polonicalis predicti, videlicet quadraginta octo grossos marcam in quamlibet computando, discreto Stanislao arcium liberalium baccalaureo et altariste³ altaris ad laudem et honorem Presentacionis sanctissime Dei Genitricis Marie et sanctarum Katherine et Barbare, Appolonie, Agnetis, Margarethe, Dor(o)thee et Ottilie Virginum in ecclesia collegiata Calisiensi sub cimborio Corporis Christi situati, fundati et erecti et eius altariste Stanislai successoribus legittimis eiusdem altaris altaristis sive ministris pro tempore existentibus, sub spe et foro reemptionis alias na widerkoff, vendiderunt et coram nobis rite et racionabiliter iuxta terre conswetudinem imperpetuum resignarunt, per ipsum Stanislaum altaristam et eius successores legittimos habendum, tenendum, regendum, utifruendum, tollendum, levandum, percipiendum, possidendum et in usus suos beneplacitos convertendum, prout sibi et dictis suis successoribus melius et utilius videbitur expedire. Harum quibus (sigilla^a) nostra presentibus sunt appensa testimonio literarum. Actum et datum in Calis feria quarta ipso die sancte Katherine Virginis et Martiris gloriose anno Domini Mi^o CCCC^o XL IIII^to, presentibus ibidem nobilibus Johanne de Lopenno burgrabio nostro⁴, Andrea Sylacz^b de Pothkocze iudice castri Calisiensibus⁵, Thoma de Wilxicze⁶, Swantoslao Bernaczsky⁷, Johanne Czekonowsky⁸ et Johanne Rogaczsky heredibus⁹, testibus circa premissa.

^abrak Kop.

^btak Kop.

¹Wojciech Malski, zob. wyżej, nr 1498/8.

²Zob. wyżej, dok. nr 1685/2-3.

³Stanisław syn Michała z Kalisza, zob. wyżej, nr 1609/17.

⁴Jan z Łopienna i Andrzej Siekacz z Podkoc, zob. wyżej, nr 1647/3, 4.

⁵Jan z Łopienna i Andrzej Siekacz z Podkoc, zob. wyżej, nr 1647/3, 4.

⁶Tomasz Wilkszycki, zob. wyżej, nr 1633/6.

⁷Świętosław z Biernacic, zob. wyżej, nr 1609/6.

⁸Jan Czekanowski, zob. wyżej, nr 1636/10.

⁹Jan Rogacki nie zidentyfikowany.

Dokument Nr 1694

Gniezno, 7 grudnia 1444

Oficjał gnieźnieński transumuje dokumenty kościoła parafialnego w Brzeziu.

Or.: Gniezno, AAG, Dypl. Gn. 1204. Pergamin 600 x 602 + 77 mm, duże dziury na złożeniach, pismo miejscami wyblakłe. Na zielonym sznurze resztki miski pieczętnej. Dwa Z. N.: pierwszy, mocno uszkodzony, jak Not. nr 525, drugi, dobrze zachowany, jak Not. nr 240.
Kop.: Kraków, Bibl. PAN, rkps 9176 (Księga formularzowa, j. w., nr 1381), s. 291-301.

//^aIn nomine Domini// amen. Nos Nicolaus de Calis decretorum doctor reverendissimique in Christo patris et domini, domini Vincencii Dei gracia sancte ecclesie / Gneznensis archiepiscopi et primatis in spiritualibus vicarius et officialis generalis¹. Ad perpetuam rei memoriam. Cum secundum iuris, tam canonici, quam civilis, sentenciam magnopere curandum sit magistratibus et cunctis, qui iudiciariam retinent potestatem, / ne cuipiam necessaria labatur probacio aut eius rei cesset noticia, que futuris et presentibus foret oportuna libenter profecto talibus negociis et gestis auctoritatem ordinariam, qua fungimur, impartimur, que pro bene gerendis rebus humanis aut pro dirigendo / statu spiritualium personarum a principibus seculi tam oportune, quam sancte provisa sunt edita, concessa et decreta. Proinde, quos presens etas continet comprehendetque futura, cunctis presencium serie declaramus, quod ad venerabilis viri, domini Johannis Luthkonis cantoris Lanciciensis necnon canonici Gneznensis et Poznaniensis ecclesiarum, heredis ville Brzesze² et patroni discreti Nicolai rectoris parrochialis ecclesie ibidem in Brzesze³ instantem peticionem, per nostras certi tenoris citacionum literas omnes et singulos sua comuniter vel divisim interesse putantes, sive quos presens et infrascriptum tangit vel quomodolibet tangere videatur negocium, ad videndum et audiendum privilegium sub reverendissimi patris, domini Vincencii archiepiscopi memorati ac venerabilis capituli Gneznensis titulis et sigillis communitum, coram nobis producendum transsumi, transscribi, transexemplari et in publicam transsumpti formam redigi necnon produci, recipi, admitti et iurare nonnullos testes fidedignos super recognicione sigillorum dicto privilegio appensorum vel ad dicendum et causas racionabiles, si quas haberent, cur et quare premissa minime fieri debeant allegandum, in valvis sive portis ecclesie metropolitane Gneznensis predicte, ad instar edictorum publicorum citari fecimus et evocari ad certum peremptorium terminum competentem. Quo termino adveniente comparens iudicialiter coram nobis prefatus dominus Johannes, suo et dicti Nicolai rectoris et ipsius ecclesie in Brzesze nominibus et predicta citacione, per edictum, ut premittitur, decreta, in dictis portis sive valvis debite executa, facto et in scriptis reproducta, citatorum in eadem contentorum non comparencium neque huiusmodi diei termino in aliquo satisfacere curancium, contumaciam accusavit ipsosque contumaces reputari petivit et in eorum contumaciam huiusmodi privilegium facto et in scriptis exhibuit atque produxit, petens huiusmodi privilegium transsumi, transscribi, transexemplari et in publicam transsumpti formam redigi cum interposicione nostri decreti. Cuiusquidem privilegii tenor sequitur de verbo ad verbum et est talis:
[następuje dok. arcybiskupa gnieźn. Wincentego Kota z daty: Gniezno, 8 lipca 1440 - KDW V nr 666, transumujący dok. Jana Lutkowica z Brzezia z daty: Brzezie, 23 czerwca 1440 (KDW V nr 665)].
Post cuiusquidem privilegii productionem et per nos recepcionem et coram nobis iudicio pro tribunali in publica audiencia consistorii nostri Gneznensis presidentibus prefatus dominus Johannes Luthkonis cantor Lanciciensis et canonicus Gneznensis ecclesiarum ac heres in Brzesze dicta citacione debite, ut prefertur, executa, verbo repetita dictorumque citatorum contumacia accusata, in eorum contumaciam nonnullos testes fidedignos de mandato nostro et ad ipsius domini Johannis Luthkonis instanciam per cursorem consistorii nostri Gneznensis et nuncium iuratum citatos coram nobis ad iurandum de perhibendo testimonium veritati super recognicione sigillorum prescripto privilegio appensorum exhibuit atque produxit. Quos admitti eorumque iuramenta recepi et super huiusmodi recognicione interrogari et examinari per nos debita cum instancia postulavit. Quiquidem testes per nos admissi, visis primitus et diligenter inspectis sigillis in ipso privilegio appensis, mediis ipsorum iuramentis per eos successive ad mandatum nostrum et in manibus nostris corporaliter tactis scripturis sacrosanctis ad sancta Dei ewangelia prestitis dixerunt et quilibet eorum dixit huiusmodi sigilla eidem privilegio appensa et apposita esse illorum, quorum esse dicuntur, prout et in veritate fuerunt. Nos vero Nicolaus de Calis vicarius et officialis memoratus dictis citatis contumacibus reputatis et ipsis sigillis sufficienter pro recognitis habitis, attendentes, quod iusta petentibus assensus non est denegandus, huiusmodi privilegium transsumpsimus, trans(s)cripsimus, transexemplavimus transsumique, transscribi, transexemplari et in publicam transsumpti formam redigi mandavimus transsumimusque, transexemplamus, transscribimus Dei nomine invocato in hiis scriptis, interponentes exnunc et inantea auctoritate nostra ordinaria, qua fungimur in hac parte, decretum nostrum sepedicto privilegio decernentesque, quod eidem in iudicio et extra (ac^b) ubique locorum tamquam vero originali stetur fidesque plenaria adhibeatur temporibus eviternis. In quorum omnium et singulorum fidem et testimonium premissorum presentes nostras literas sive presens publicum instrumentum huiusmodi transsumptum in se continentes sive continens exinde fieri et per notarios nostros coram nobis causarum factique presentis scribas infrascriptos scribi, subscribi et publicari mandavimus nostrique vicariatus sigilli appensione iussimus communiri. Datum et actum in stuba nigra curie archiepiscopalis Gneznensis in Summo Gneznensi site, nobis ibidem hora terciarum et consistorii nostri ad iura reddenda et causas audiendas in loco nostro solito et consueto pro tribunali sedentibus, anno Domini millesimo quadringentesimo quadragesimo quarto, indictione septima, die vero Lune septima mensis Decembris, presentibus ibidem venerabilibus, honorabilibus et discretis viris, dominis Nicolao Chebde de Nyewyesch preposito Cruswiciensis⁴ et Nicolao de Glamboczecz archidiacono Poznaniensis et canonicis Gnezn(ensis)⁵ et eiusdem Poznanien(sis), Andrea Renis in artibus bacalario precentore⁶, Stanislao de Stawyschin altarista Calisiensis ecclesiarum⁷ et Johanne de Sobothka presbitero Gneznensis diocesis⁸, testibus ad premissa vocatis specialiter et rogatis.
[Z. N.] Et ego Paulus olim Petri de Stauischin clericus Gneznensis diocesis, publicus imperiali auctoritate notarius necnon causarum in consistorio Gneznensi et facti huiusmodi coram venerabili et egregio viro, domino Nicolao de Calis [decre]torum doctore, vicario in spiritualibus et officiali Gneznensi generali scriba⁹, quia premissis omnibus et singulis, dum sic, ut premittitur, fierent et agerentur, unacum prenominatis testibus necnon discreto [Joha]nne Nicolai de Stadniky clerico Crac(ouiensis) diocesis, publico imperiali auctoritate notario¹⁰ causarumque similiter et facti huiusmodi conscriba coram prelibato venerabili viro domino Nicolao de Calis vicario [in spirituali]bus et officiali infrascripto presens interfui eaque omnia et singula sic fieri vidi et audivi, ideo presens publicum instrumentum per alium fideliter scriptum exinde confeci suo [................................] et in hanc publicam for[mam redegi] signo quoque et nomine meis solitis et consuetis unacum appensione sigilli vicariatus [.................] de prefati domini [....] vicarii et officialis Gn[...] consignavi et communivi, rogatus et requisitus in fidem et testimonium om[nium et singulorum premissorum].
[Z. N.] Et ego [Johannes Nico]lai de Stadniky clericus C[racouiensis diocesis, publicus] imperiali auctoritate notarius necnon causarum in consistorio Gneznensi et facti huiusmodi [coram venerabili] et egre[gio viro, domino Nicolao de Ca]lis decretorum doctore, vicario in spiritualibus et officiali Gneznensi generali scriba, quia premissis omnibus et singulis, dum sic, ut premittitur, fierent et agerentur, unacum prenom[inatis testibus ...] Paulo Petri de Sta[uischin clerico Gnezn]ensis diocesis, publico imperiali auctoritate notario causarumque similiter et facti huiusmodi conscriba coram prelibato ven[erabili viro, domi]no Nicolao de Calis vicario in [spiritualibus et] officiali suprascripto presens interfui eaque omnia et singula sic fieri vidi et audivi, ideo presens publicum instrumentum per alium fideliter scriptum [exinde] confeci, subscripsi [.....] et [...] forma redegi, signo quoque et nomine meis solitis et conswetis unacum appensione sigilli vicariatus Gneznensis de prefati domini N[icolai] de Calis vicarii et officialis Gneznensis (mandato^b) consignavi et communiri, rogatus et requisitus in fidem et testimonium premissorum.

^ainicjał wysokości prawie połowy tekstu Or.

^bbrak Or.

¹Mikołaj z Kalisza, zob. wyżej, nr 1563/5.

²Jan Lutkowic z Brzezia, zob. wyżej, nr 1389/17.

³Pleban Mikołaj wyst. w Brzeziu jeszcze 9 maja 1446 (mat. KDW).

⁴Mikołaj syn Chebdy z Niewiesza kanonik włocławski przed 1438, pozn. 1444, gnieźn. 1445, rektor w Bolonii 1447/48, dr praw 1448, dziekan pozn. 1453, zm. 1455 (Fijałek, Polonia, s. 94).

⁵Mikołaj z Głęboczka, zob. wyżej, nr 1391/4.

⁶Andrzej Renis, zob. wyżej, nr 1474/3.

⁷Stanisław syn Jana ze Stawiszyna altarysta kal. wyst. także 26 marca 1445 (mat. KDW), notariusz publiczny w Gnieźnie od 1444 (Not. nr 618).

⁸Jan z Sobótki, zob. wyżej, nr 1550/4.

⁹Paweł ze Stawiszyna, zob. wyżej, nr 1592/2.

¹⁰Jan ze Stadnik, zob. wyżej, nr 1622/25.

Dokument Nr 1695

Opatów, 7 grudnia 1444

Mikołaj i Zawisza Róże z Borszowic zaświadczają, że wydzierżawiają Kazimierz Biskupi z przyległościami od biskupa lubuskiego.

Kop.: Gniezno, AAG, Acta consistorii A 27, k. 37v-38. Wpis 9 marca 1446.
Streszcz.: Kraków, Bibl. Jag., rkps 8057, k. 198 (wg Kop.).

Nos Nicolaus Roza magister quoquine regie maiestatis et Zawisius succamerarius reginalis, heredes de Borzyschowycze, fratres germani¹ nostro heredum et sucessossorum^a nostrorum nominibus publice recognoscimus per presentes, quod bone deliberati ob utilitatem nostram melioribus, modo, via, iure, causa et for(m)a, quibus potuimus, a reverendo in Christo patre et domino, domino Johanne episcopo Lubucensi¹ nobis pro se et ecclesia sua locante opidum Kazimir situm in districtu Gneznensi² cum omnibus villis, prediis, allodiis, lacubus, piscinis, pascuis, molendinis, censibus, fructibus et proventibus, collacione et presentacionibus beneficiorum exceptis, que idem dominus episcopus nobis tradidit habenda, tenenda et possidenda ad tres annos, videlicet ad^a die sancti Viti [15 VI] anni Domini M CCCC XL quinti usque ad eundem diem anni Domini M CCCC XL octavi, conduximus, convenimus et pro pensione annua in arrendam incepimus, pro quibus nos nostro et dictorum heredum et successorum nominibus promittimus nos in solidum esse obligatos et solvere velle quolibet anno dictorum trium annorum eidem domino episcopo, suo successori et ecclesie Lubucensi centum et decem marcas grossorum latorum Bohemicalium numeri Polonicalis valentium et dativorum pro marca XLVIII grossos computando, LXX marcas in festo sancti Nicolai [6 XII] anni supradicti, XL^ta marcas in festo sancti Adalberti [23 IV] immediate sequentis, in civitate Poznaniensi in hospicio eiusdem domini episcopi aut illi vel illis, cui vel quibus a prefato domino episcopo vel ecclesia facta fuerit commissio vel datum in mandatis libere expedire, absque iuris et facti impedimento omnibus et singulis oneribus deductis, nostro sub periculo sumptibus et expensis. Item promittimus bona fide sollemni interveniente stipulacione, quibus supra nominibus, racione conduccionis prefate infrascriptos articulos in suis punctis firmiter velle implere et absque dolo et fraude fideliter observare, non transgredere aut in aliquo deficere. Primo silvas, nemora ibidem conservabimus non excidendo vel excidi, vendi vel distrahi permittendo pro lucro nostro aut nostrorum. Secundo homines opidanos, scultetos, rusticos et inhabitatores in iudiciis et extra, ab iniuriis defendere nec ad servicia indebita et labores inconsuetos compellere per vos vel per alios aut quomodolibet aggravare. Granicies eciam et limites bonorum prefatorum, tam in agris, quam in silvis, rubetis, nemoribus, pascuis, lacubus, piscinis et quibuslibet aliis finibus et terminis [k. 38] sive signis defendere, litigiosa sive preter ius a quibuscumque occupata concordare et recuperare amicabiliter vel iure mediante repetere. Edificia in curia idem et in allodiis et curiis aliis in valore conservare, deficere incipiencia in tectis et fundamentis, et quibuscumque necessariis reformare et meliorare similiter prommittimus fide et stipulacione premissa nostris sumptibus et expensis. Item melioraciones, fundaciones, transposiciones et facciones piscinarum aut molendinorum, quas seu que durante huiusmodi triennio facturi sumus sive fecerimus propriis expensis et sumptibus facere tenebimur, promittimus et debemus. Et si, quod Deus avertat, edificia sive habitaciones rusticorum et kmethonum ignis incendio cremari, comburri et destrui aut per exercitum regium causa gwerarum generaliter, cui per nos et nostros resistere non possemus, congregatum damnificari et invadi contingeret absque culpa et causa vel negligencia nostra sive nostrorum, ita quod idem rustici suum censum debitum propter hanc causam solvere non valerent, que publice constare debent, de hiis, quamdiu eis libertatem racionabilem dederimus, nichil exigere volumus et debemus, et ipso domino episcopo tantummodo et non plus de pensione annua defalcare. Item domino episcopo Lubucensi quolibet dictorum trium annorum anno ad octo dies continuos sue familie et equis de omnibus victualibus et pabulis aliisque necessariis, quociens idem pervenient suisque necessariis ad conspiciendum eadem bona vel quavis alia causa transmissus, quamdiu ibi fuerint, sufficienter providere tenebuntur, volumus et debemus absque summe predicte diminucione. Item adveniente die sancti Viti annis M CCCC XLVIII suprascripti premissa bona agris cum seminibus hyemalibus et bene seminatis memorato domino episcopo Lubucensi aut suo successori vel sede vacante capitulo eiusdem ecclesie sive nunciis eorundem et nulli alteri resignare, dimittere, tradere et ad ipsorum omnium possessionem omnimodam restituere et reducere absque omni contradiccione et impedimento cum ragistro^a debito exprimentes specifice omnes et singulos census, proventus, utilitates, eciam desolaciones et desertaciones et melioraciones nostro tempore factas et comissas, nostro et heredum nostrorum nominibus, ut supra promittimus, volumus, tenebimus et debemus pro premissis omnibus et singulis servandis et adimplendis subicimus et astringimus nos heredesque nostros et successores omniaque mobilia et immobilia iurisdiccioni ordinarie reverendissimi in Christo patris et domini, domini archiepiscopi Gneznensis, sui officialis vel alterius, vel aliorum iudicum ab eodem, nomine episcopi seu ecclesie Lubucensi, impetrandorum, promittendo nos velle et debere eorum sentencie sive arbitrio stare, parere et obedire, inde non appellare, renuncciantes omnibus melioribus modo, iure, causa et forma, quibus possumus, omnibus et singulis excepcionibus, privilegiis, literis impetratis seu impetrandis, omni iuris auxilio, tuicioni et deffensioni, quibus contra premissis vel aliquod ipsorum venire possemus quovismodo et specialiter non sic celebrati contractus aliter facere scriptum quam factum. Et singulariter iura dicenti generalem renuncciacionem non valere nisi precedat specialis. Item ponere promittimus singulis annis duos fideiussores, qui se inscribant aput acta, prout prius fecimus. In quorum omnium et singulorum robur et evidens testimonium sigilla nostra presentibus duximus appendenda. Datum et actum Opathow³ anno Domini M^o CCCC XLIIII, die septima mensis Decembris.

^atak Kop.

¹Zob. wyżej, nr 1686. Jan Dyhrn był biskupem lubuskim 1443-55 (Eubel, Hierarchia II, s. 180).

²Zob. wyżej, nr 1686. Jan Dyhrn był biskupem lubuskim 1443-55 (Eubel, Hierarchia II, s. 180).

³Zob. wyżej, nr 1686. Jan Dyhrn był biskupem lubuskim 1443-55 (Eubel, Hierarchia II, s. 180).

Dokument Nr 1696

Kalisz, 9 grudnia 1444

I. N. Arcybiskup gnieźnieński zawiadamia oficjała gnieźnieńskiego, że wymienieni plebani ze Słupcy i Zagórowa zamienili się swymi kościołami i nakazuje, aby oficjał dokonał ich inwestytury.

Kop.: Kraków, Bibl. PAN, rkps 9176 (Księga formularzowa, j. w. nr 1381), s. 147. Tytuł: Comissio investiture.

Uw.:Niezgodność daty z itinerarium wystawcy (zob. przypis 4) oraz wyst. plebana Michała w Słupcy już w 1441 r. nie pozwala wykluczyć, że niniejszy dok. może stanowić tylko próbkę kancelaryjną, wpisaną do księgi formularzowej.

Vincencius Dei gracia sancte Gneznensis eclesie archiepiscopus et primas venerabili et egregio viro, domino Nicolao de Calis decretorum doctore, vicario in spiritualibus et officiali nostro Gneznensi generali¹ salutem in Domino. Cum discreti Michael Andree de Domaslaw in Zagorowo² et Stanislaus de Szrzoda in Slupcza parrochialium eclesiarum rectores³ ipsorum eclesias hincinde permutare intendunt, ideo vobis comittimus, quatenus dictarum eclesiarum permutacionibus et resignacionibus receptis et admissis, predictos Michaelem Andree de Domaslaw de eclesia in Slupcza et Stanislaum de Szrzoda de eclesia in Zagorowo nostre diocesis Gneznensis auctoritate nostra, qua vos fungi volumus, in hac parte instituatis et investiatis, curam animarum, administracionem spiritualium et temporalium regimen ipsis committendo. Datum in Calis die Mercurii nona mensis Decembris anno Domini M^o IIII^C XLIIII⁴, nostro sub sigillo.
[W kopiariuszu dok. poprzedza następująca nota:]
Item anno Domini M^o IIII^CXLIIII, die Mercurii nona mensis Decembris, hora terciarum vel quasi, in civitate Calis et in domo habitacionis reverendissimi in Christo patris et domini, domini Vincencii Dei gracia sancte Gneznensis eclesie archiepiscopi et primatis ibidem sita, idem dominus archiepiscopus et primas vive vocis oraculo institucionem Michaelis Andree de D(omaslaw) ad eclesiam in Slupcza et Stanislai de Szrzoda ad eclesiam in Za(gorowo) Gneznensis diocesis, quas dicte partes inter se permutaverunt, comisit in totum cum omnibus clausulis opportunis circa instituciones fieri consuetas, venerabili viro, domino Nicolao de Calis decretorum doctori, vicario suo in spiritualibus et officiali Gneznensi tunc ibidem presenti, astanti et audienti, presentibus venerabilibus et egregio viris, magistro Thoma de Strzampino decretorum doctore, canonico Gneznensi⁵, Jacobo de Cowalewycze dicti doctoris notario⁶ et N. plebano in Slaboszewo⁷, prefati domini archiepiscopi notario, testibus circa premissa. Et nichilominus commissionem super institucione predicta prefatis Michaeli et Sta(nisla)o in scriptis decrevit dandam. Cuius tenor sequitur in hec verba:

¹Mikołaj z Kalisza, zob. wyżej, nr 1563/5.

²Michał z Damasławia (par. Juncewo, wsi dziś nie istniejącej koło Damasławka) jako pleban w Słupcy potwierdzony 1445 (Łaski, Liber beneficiorum I s. 306), 3 września 1445 i 25 maja 1446 (mat. KDW), ale por. też przypis następny.

³Zagórów, wieś par. (potem miasto) w powiecie konińskim. Pleban Stanisław zapewne ident. ze Stanisławem plebanem w Słupcy 1434 (Acta capitulorum II nr 303), 1437 (Now I s. 368), w Zagórowie potwierdzony 3 września 1445 (mat. KDW). Jednakże w 1441 r. w Słupcy wyst. już pleban Michał (Acta capitulorum II nr 384, 385).

⁴Wedle dotychczas znanego itinerarium arcybiskupa w dniach 2-21 grudnia 1444 przebywał on w Łowiczu; grudniowy pobyt w Kaliszu nie jest znany i w innych latach.

⁵Tomasz Strzępiński, zob. wyżej, nr 1389/9.

⁶Jakub z Kowalewic, zob. wyżej, nr 1405/14.

⁷Słaboszewo, wieś par. należąca do arcybiskupów gnieźn. na zach. od Pakości (Koz. 1 s. 286-287). W 1452 r. potwierdzony jest tam pleban Mikołaj (Acta capitulorum II nr 500), zapewne ident. z naszym N. Może jednak chodzi tu o Sławoszewo, wieś par. na pn.-zach. od Pleszewa (Koz. 3 s. 213, 5 s. 309-310).

Dokument Nr 1697

Gniezno, 11 grudnia 1444

Oficjał gnieźnieński transumuje dokumenty dotyczące sprzedaży dwu jatek mięsnych w Koninie klasztorowi cystersów w Lądzie.

Or.: Warszawa, AGAD, dok. perg. 1931. Pergamin 535 x 265 + 60 mm. Na pasku pergaminowym pieczęć wystawcy w czerwonym wosku w mandorlę, napis częściowo zatarty: S. vicarii in spiritualibus ecle(sie) Gneznen[...]. Z. N., jak Not. nr 525, inskrypcją: Paulus Petrides de Stauischin. Na odwrocie: 1478 die Veneris XVII Ianuarii oblatum (XV w.) i inne informacje o treści (XVI-XVIII w.).

//^aIn nomine Domini amen. N//os Nicolaus de Calis decretorum doctor, reverendissimi in Christo patris et domini, domini Vincencii Dei gracia sancte ecclesie Gneznensis archiepiscopi et primatis in spiritualibus / vicarius et officialis generalis¹. Ad perpetuam rei memoriam. Cum secundum iuris, tam canonici, quam civilis sentenciam magnopere curandum sit magistratibus et cunctis, qui indiciariam retinent potestatem, ne cuipiam necessaria labatur probacio aut eius rei cesset noticia, que futuris et presentibus foret opportuna / libenter profecto talibus negociis et gestis auctoritatem ordinariam, qua fungimur, impartimur, que pro bene gerendis rebus humanis aut pro dirigendo statu spiritualium personarum a principibus seculi, tam opportune, quam sancte provisa sunt edita, concessa et decreta, proinde, quos etas presens continet comprehendetque futura, / cunctis presencium serie declaramus, quomodo nos ad venerabilis et religiosi domini Mathie abbatis et sui conventus monasterii Lindensis ordinis Cisterciensis, Gneznensis diocesis² instanciam per nostras certi tenoris citacionis literas, omnes et singulos sua communiter vel divisim interesse putantes ad videndum et audiendum nonnulla iura et munimenta sive literas super duo maccella carnificum in civitate Conyn consistencia, pro parte dicti domini abbatis et sui conventus Lindensis coram nobis producenda transsumi, transscribi, transexemplari et in publicam transsumpti formam redigi necnon ad videndum produci, recipi, admitti et iurare nonnullos testes fidedignos super recognicione sigillorum dictis iuribus et munimentis et literis appensorum vel ad dicendum causas racionabiles, cur et quare premissa minime fieri debeant alligandum, in valvis ecclesie metropolitane Gneznensis ad instar edictorum publicorum, que olim in albo pretorio scribebantur, citari fecimus et evocari ad certum peremptorium terminum competentem. Quo termino adveniente comparens in iudicio personaliter coram nobis circumspectus magister Peregrinus de Pampycze procurator³ et nomine procuratorio prefati domini Mathie abbatis et tocius sui conventus, de cuius procuracionis mandato nobis legittimis constabat atque constat documentis, citacione per edictum, ut premittitur, decreta et per cursorem consistorii nostri iuratum in dictis valvis sive portis ecclesie memorate Gneznensis debite executa, facto et in scriptis reproducta, citatorum in ea contentorum non comparencium neque huiusmodi diei termino in aliquo satisfacere curancium, contumaciam accusavit ipsosque contumaces reputari petunt et in eorum contumaciam certas privilegiorum sive munimentorum empcionis, donacionis et resignacionis literas sub dominorum preconsulis, consulum et scabinorum civitatis Conyn titulis et eorum sigillis veris rotundis ab^b extra et intus de alba et comuni cera in pensulis pergameneis dependentes^c comunitas et roboratas, sanas, salvas et integras, non viciatas, non cancellatas nec in aliqua parte sui suspectas, sed omni prorsus vicio et suspicione carentes, facto et realiter et in scriptis exhibuit atque produxit, petens huiusmodi literas sive privilegia transsumi, transscribi, transexemplari et in publicam transsumpti formam redigi cum interposicione ordinarii decreti. In quorum cuiuslibet sigilli medio ymago equi in figura rotunda apparebat sculpta, litere vero circumferencialiter ducte cruce precedente legebantur^d: "† S. COMUNITATIS CIVIUM DE CONYN"⁴. Quarumquidem literarum sive privilegiorum tenores sequuntur de verbo ad verbum successive et sunt tales:
[następują dwa dok. władz miejskich Konina z 3 lutego 1373 - KDW III nr 1680 i 1681, wyd. wg późnych, gorszych kopii].
Post quarumquidem literarum sive privilegiorum productionem et per nos recepcionem et coram nobis iudicio pro tribunali in publica audiencia consistorii nostri Gneznensis presidentibus, prefatus magister Peregrinus de Pampycze procurator et nomine, quo supra, procuratorio, dicta citacione debite, ut prefertur, executa, verbo repetita dictorumque citatorum contumacia accusata in eorum contumaciam, nonnullos testes fidedignos de mandato nostro et ad memorati domini Mathie abbatis et sui conventus monasterii Landensis ordinis Cisterciensis instanciam per cursorem consistorii nostri Gneznensis et nunccium iuratum citatos coram nobis ad iurandum de perhibendo testimonio veritati super recognicione sigillorum prescriptis literis sive privilegiis appensorum adhibuit atque produxit. Quos admitti eorumque iuramenta recipi et super huiusmodi recognicione interrogari et examinari per nos debita cum instancia postulavit. Quiquidem testes per nos admissi, visis primitus et diligenter inspectis literis et sigillis ipsis privilegiis sive literis appensis, mediis ipsorum iuramentis per eos successive ad mandatum nostrum et in nostris manibus corporaliter tactis scripturis sacrosanctis ad sancta Dei ewangelia perstitis^e dixerunt et quilibet eorum dixit huiusmodi sigilla eisdem literis sive privilegiis appensa et apposita esse illorum, quorum esse dicuntur, prout et in veritate fuerunt. Nos vero Nicolaus de Calis vicarius in spiritualibus et officialis Gneznensis generalis memoratus dictis citatis contumacibus reputatis et ipsis sigillis sufficienter pro recognitis habitis, attendentes, quod iusta petentibus assensus non est denegandus, huiusmodi munimenta, iura, privilegia sive literas transsumpsimus, transscripsimus, transexemplavimus transsumique, transscribi, transexemplari et in publicam transsumpti formam redigi mandavimus transsumimusque, transscribimus et transexemplamus Dei nomine in(v)ocato in hiis scriptis, interponentes exnunc et inantea auctoritate ordinaria, qua fungimur in hac parte, decretum nostrum ordinarium sepedictis munimentis, iuribus, privilegiis et literis decernentesque, quod eisdem nostris literis in iudicio ^f-g

et extra

ac ubique locorum tamquam veris originalibus stetur fidesque plenaria adhibeatur temporibus eviternis. In quorum omnium et singulorum fidem et testimonium premissorum presentes nostras literas sive presens publicum instrumentum transsumptum in se continentes sive continens exinde fieri et per notarium nostrum coram nobis causarum factique presentis scribam infrascriptum scribique, subscribi et publicari mandavimus nostrique vicariatus sigilli appensione et fecimus communiri. Actum et datum Gnezne in domo habitacionis nostre die Veneris undecima mensis Decembris anno nativitatis Domini millesimo quadringentesimo quadragesimo quarto, indiccione septima, sacrosancto concilio Basiliensi durante, hora quasi terciarum, presentibus ibidem venerabilibus et honorabilibus et circumspectis viris, dominis Mathia Drya decano Poznaniensi, canonico Gneznensi⁵, Johanne Romano vicario Gneznensi⁶, Johanne Nicolai de Stadnyky notario Gneznensi et Crac(oviensis) diocesis clerico, imperiali auctoritate publico⁷, Alberto Romano⁸, Paulo Apostolo⁹, Petro de Bnyn¹⁰, Petro Costrzewa¹¹ et Stanislao Goszdz advocatis et procuratoribus causarum consistorii Gneznensis¹², testibus circa premissa.
[Z. N.] ^h-j

Et ego Paulus olim Petri de Stauischin clericus Gneznensis diocesis, publicus imperiali auctoritate notarius ac coram prelibato venerabili et egregio viro, domino Nicolao de Calis decretorum doctore vicarioque in spiritualibus et officiali sancte eclesie Gneznensis generali in consistorio Gneznensi causarum et facti huiusmodi scriba¹³, quia omnibus et singulis premissis, dum sic, ut premitterenturⁱ, fierent et agerentur, unacum prenominatis testibus presens interfui eaque omnia et singula premissa sic fieri vidi et audivi, et in manuale meum sive notas reposui, ideo presens transsumpti instrumentum occupatus aliis arduis mei officii negociis per alium fideliter scribi et ingrossari procuravi et facta auscultacione diligenti me huic subscripsi et in hanc publicam formam redegi signoque et nomine meis solitis et consuetis, unacum appensione sigilli vicariatus perpetui ex speciali mandato prelibati venerabilis et egregii viri, domini Nicolai de Calis decretorum doctoris, vicarii in spiritualibus et officialis sancte eclesie Gneznensis generalis communivi et consignavi

^ainicjał wysokości całego tekstu Or.

^bpoprawiane Or.

^ctak Or., zamiast dependentibus

^dtrzy pierwsze litery poprawiane Or.

^etak Or., zamiast prestitis

^f-gpierwotnie extra et Or., ale dodano znak, że kolejność ma być zmieniona

^h-jinną ręką Or.

ⁱtak Or.

¹Mikołaj z Kalisza, zob. wyżej, nr 1563/5.

²Opat lędzki Maciej, zob. wyżej, nr 1540/2.

³Peregryn z Pępic, zob. wyżej, nr 1401/12.

⁴Pieczęć miasta Konina reprodukowana w KDW IV, tabl. nr LVI.

⁵Maciej Dryja, zob. wyżej, nr 1391/3.

⁶Jan syn Wojciecha Romanusa, zob. wyżej, nr 1493/24.

⁷Jan ze Stadnik, zob. wyżej, nr 1622/25.

⁸Wojciech Romanus, zob. wyżej, nr 1399/9.

⁹Paweł Apostoł z Lubania, zob. wyżej, nr 1401/8.

¹⁰Piotr z Bnina, zob. wyżej, nr 1399/10.

¹¹Piotr Kostrzewa, zob. wyżej, nr 1622/20.

¹²Stanisław Goźdź zob. wyżej, nr 1401/14.

¹³Paweł ze Stawiszyna, zob. wyżej, nr 1592/2.

Dokument Nr 1698

Poznań, 20 grudnia 1444

Starosta generalny Wielkopolski zaświadcza, że Dorota Poniecka zapisała czynsz Janowi plebanowi w Osiecznej.

Kop.: Poznań, AAP, Acta consistorii 41, k. 22. Wpis 9 marca 1461. Tytuł: Littera census Opporowo.
Streszcz.: Kraków, Bibl. Jag., rkps 8057, k. 199 (wg Kop.).

In nomine Domini amen. Ad perpetuam rei memoriam. Nos Albertus de Male pallatinus Lanciciensis, domini regis locumtenens et capitaneus Maioris Polonie generalis¹ significamus, quibus expedit universis, presentibus et futuris tenore presencium mediante, quomodo ad nostram aliorumque eiusdem terre nobilium veniens presenciam generosa domina Dorothea consors nobilis Barthossii Ponyeczsky², non compulsa, non coacta nec aliquo errore devio seducta, quinymmo sana mente et corpore existens, hylaris ridens et iocunda suorumque usa consilio amicorum ac matura deliberacione prehabita, in et super tercia sorte dotis sue alias possagu, videlicet centum marcis in duplici Opporowo villa in districtu Costinensi situata³, de consensu nobilium Anne consortis Stiborii Chelmsky⁴ et Synocha filiarum suarum⁴, sex marcas latorum grossorum Prahensium, numeri vero Polonicalis consweti, videlicet quadraginta octo grossos marcam in quamlibet computando, census annui singulis annis ad festa sancti Martini [11 XI] solvendi, pro septuaginta marcis latorum grossorum monete et numeri superius descriptorum, discreto Johanni plebano in Ossyeczna et altariste altaris Sancte Trinitatis ac Sanctarum Marie et Dorothee Virginum in eclesia parrochiali ibidem in Ossyeczna⁵ noviter fundati et errecti, et eius successoribus altaristis pro tempore existentibus, sub spe et foro reempcionis alias na wedercoff vendidit et coram nobis iuxta terre conswetudinem rite et racionabiliter imperpetuum resignavit, per ipsum Johannem et suos posteros habendas, tenendas, regendas, levandas et in usuos^a beneplacitos convertendas, prout sibi et suis posteris melius et utilius videbitur expedire. Harum quibus sigilla nostra presentibus sunt appensa testimonio litterarum. Acta et data Poznanie die dominico proximo ante festum Nativitatis Domini anno eiusdem millesimo quadringentesimo quadragesimo quarto, presentibus magnificis dominis Mathia Borek de Ossyeczna castellano Naklensi⁶, Stanislao de Ostrorog subdapifero Calisiensi⁷, Dobrogostio de ibidem castellano Camyenensi⁸, Johanne de Czarncow succamerario⁹, Dobrogostio de Colna subiudice Poznaniensibus¹⁰ et Abraham Kyeblowsky¹¹ aliisque quampluribus fidedignis, testibus circa premissa.

^atak Kop.

¹Wojciech Malski, zob. wyżej, nr 1498/8.

²Dorota z Oporowa, wdowa po Bartoszu Sokołowskim z Ponieca i Koźmina, zmarłym 1430-32 (Kozierowski, Obce ryc., s. 95-96).

³Oporowo, wieś par. na pn.-wsch. od Ponieca (Koz. 2 s. 549).

⁴Ścibor Chełmski z Ponieca, zob. wyżej, nr 1632/3; był zięciem Doroty. O siostrach, Annie i Synosze Sokołowskich, zob. tamże.

⁵Osieczna, miasto w powiecie kościańskim. Pleban Jan skądinąd nie znany.

⁶Maciej Borek z Osiecznej, zob. wyżej, nr 1425/1.

⁷Stanisław i Dobrogost z Ostroroga, zob. wyżej, nr 1451/8, 2.

⁸Stanisław i Dobrogost z Ostroroga, zob. wyżej, nr 1451/8, 2.

⁹Jan Czarnkowski, zob. wyżej, nr 1449/5.

¹⁰Dobrogost z Kolna, zob. wyżej, nr 1501/5.

¹¹Abraham z Kiebłowa, zob. wyżej, nr 1684/3.

Dokument Nr 1699

Poznań, 31 grudnia 1444

Oficjał poznański zaświadcza, że Bartłomiej syn Baszka ze Śremu zapisał czynsz altaryście kościoła NMPanny w Śremie.

Kop.: Poznań, AAP, Acta consistorii 88, k. 175v. Wpis 19 stycznia 1512.
Streszcz.: Kraków, Bibl. Jag., rkps 8057, k. 201 (wg Kop.).

In nomine Domini amen. Jacobus de Vigonowo canonicus vicariusque in spiritualibus et officialis Poznaniensis generalis¹ significamus tenore presentium, quibus expedit universis, quomodo in nostra testiumque infrascriptorum ad hoc vocatorum et rogatorum presentia constitutus personaliter discretus Bartholomeus Baskonis de Srzem² non compulsus, non coactus, sed nec aliquo errore devio seductus, sanus mente pariter et corpore existens, usus suorum consilio amicorum sponteque et libere confessus est per expressum se vendidisse duas marcas census annui mediorum grossorum monete et numeri Polonicalium consueti, quadraginta octo grossos marcam in quamlibet computando, in et super omnibus et singulis bonis suis hereditariis in molendino brasei ante Srzem, in domo in circulo eiusdem civitatis inter domos Mathei Srenka ex una et Voch ex altera partibus iacente³ ac braseatorio eiusdem et super aliis quibuscumque bonis, que nunc habent et imposterum sunt habituri, ad altare beatorum Petri et Pauli Apostolorum in eclesia Sancte Marie Virginis in Srzem sittum, discreto domino Jacobo de Kykowo altariste eiusdem altaris⁴ et suis successoribus altaristis pro viginti marcis grossorum latorum Bohemicalium, numeri Polonicalis prescripti titulo reempcionis. Quemquidem censum duarum marcarum monete et numeri predictorum dictus Bartholomeus se et suos successores legittimos, dominos et possessores molendini, domus et brasei predictorum ad quodlibet festum Epiphaniarum Domini [6 I] annis singulis sese immediate sequentibus sub excomunicacionum, aggravacionum, reaggravacionum et interdicti successive et aliis penis, pro quibus ad dominum ordinarium aut ipsius officiales pro tempore existentes recursus habebitur specialis, submisit soliturum, ita tamen, quod dictus Bartholomeus aut sui dictorum bonorum successores, dum et quando voluerint, fortuna eis pingui arridente, persoluto primitus censu persesso iuxta exigentiam temporis illius anni dictum censum duarum marcarum latorum grossorum reemendi habebit et habebunt plenam et omnimodam potestatem. In quorum omnium et singulorum fidem et testimonium premissorum presentes nostras literas exinde fieri, scribi et publicari mandavimus sigillique officiolatus Poznaniensis perpetui iussimus et fecimus appensione communiri. Actum et datum Poznanie in domo habitacionis nostre sub anno Domini millesimo quadringentesimo quadragesimo quarto, die Iovis ultima mensis Decembris, presentibus Andrea Cobylinski⁵, Johanne Pawlowski⁶ et Johanne Lvbyczski notariis consistorii Poznaniensis⁷, testibus circa premissa.

¹Jakub Wyganowski, zob. wyżej, nr 1389/18.

²Zapewne syn Bartłomieja Basza młynarza ze Śremu, zob. KDW V nr 532.

³Mieszczanie skądinąd nie znani.

⁴Jakub z Kikowa (par. Chrzypsko Wielkie, na pn. od Pniew) skądinąd nie znany (SHGPoz. II s. 188).

⁵Andrzej zapewne z Kobylina (miasto w powiecie pyzdrskim).

⁶Jan Pawłowski, zob. wyżej, nr 1622/22.

⁷Jan syn Chwalęty z Lubicza (par. Chojnica, osada dziś nie istniejąca na pn. od Poznania) wyst. od 1431, notariusz publiczny w Poznaniu 1443 n., potem mieszczanin pozn., wójt i ławnik pozn. 1453-91 (Not. nr 182; SHGPoz. II).

Spis treści

Wstęp	V
Wykaz skrótów	VII
Wykaz dokumentów	X
Dokumenty	1