KODEKS DYPLOMATYCZNY WIELKOPOLSKI TOM VI Pamięci Ignacego Zakrzewskiego, Twórcy i bezimiennego Wydawcy czterech pierwszych tomów "Kodeksu dyplomatycznego Wielkopolski".

SOCIETAS LITTERARUM POSNANIENSIS FONTES COLLEGII HISTORICI TOMUS XVIII CODEX DIPLOMATICUS MAIORIS POLONIAE TOMUS VI comprehendit: diplomata nr 1 - 400 ex annis 1174 - 1400 recensuerunt ANTONIUS GĄSIOROWSKI et HENRICUS KOWALEWICZ adnotavit ANTONIUS GĄSIOROWSKI VARSOVIAE - POSNANIAE MCMLXXXII

POZNAŃSKIE TOWARZYSTWO PRZYJACIÓŁ NAUK WYDAWNICTWA ŹRÓDŁOWE KOMISJI HISTORYCZNEJ TOM XVIII KODEKS DYPLOMATYCZNY WIELKOPOLSKI TOM VI zawiera dokumenty nr 1 - 400 z lat 1174 - 1400 wydali i opracowali ANTONI GĄSIOROWSKI i HENRYK KOWALEWICZ komentarzem opatrzył ANTONI GĄSIOROWSKI WARSZAWA-POZNAŃ 1982 PAŃSTWOWE WYDAWNICTWO NAUKOWE

WYDAWNICTWA POZNAŃSKIEGO TOWARZYSTWA PRZYJACIÓŁ NAUK Główny Redaktor: JERZY WISŁOCKI KOMITET REDAKCYJNY: Helena Chłopocka, Brygida Kürbis, Czesław Łuczak, Witold Maisel, Ryszard Walczak Wydano z pomocą finansową Polskiej Akademii Nauk PAŃSTWOWE WYDAWNICTWO NAUKOWE ODDZIAŁ W POZNANIU Wydanie pierwsze. Nakład 350+100 egz. Ark. wyd. 38. Ark. druk. 31,875. Papier druk. sat. V kl. 70 g, 70x100. Oddano do składania w lipcu 1981 r. Podpisano do druku i druk ukończono w sierpniu 1982 r. Zam. nr 580/122. N-16/195. DRUKARNIA UNIWERSYTETU IM. ADAMA MICKIEWICZA W POZNANIU

Przedmowa

W 1877 r. "staraniem Towarzystwa Przyjaciół Nauk Poznańskiego" a nakładem Biblioteki Kórnickiej ukazał się w Poznaniu "Kodeks dyplomatyczny Wielkopolski, obejmujący dokumenta tak już drukowane, jak dotąd nie ogłoszone, sięgające do roku 1400". Inicjatorem i wydawcą całości był podpułkownik Ignacy Zakrzewski (1823 - 1889), który zresztą nie sygnował wydawnictwa swoim imieniem, podobnie jak i nie podpisał wielu innych swoich publikacji. W 1872 r. Zakrzewski wystąpił z armii pruskiej i osiadł w Poznaniu. Wkrótce zaczął działać w Towarzystwie Przyjaciół Nauk Poznańskim: w 1874 r. został nawet przewodniczącym jego odnowionego właśnie Wydziału Historycznego. Z tego też roku prezydencji Zakrzewskiego w Wydziale pochodzą najstarsze znane nam dziś wiadomości o pracach nad KDW¹. Ożywienie prac nad Kodeksem spowodowane zostało wkrótce przejęciem mecenatu nad KDW przez Jana Działyńskiego z Kórnika, co miało miejsce najpewniej wiosną 1875 r. W lutym 1877 r. manuskrypt tomu I oddany został do drukarni, a w połowie marca gotowe już były pierwsze arkusze, całość tomu ukazała się w grudniu tego roku. W rok później (1878) wyszedł tom II Kodeksu, a w dwa lata później (1879) - tom III. W 1881 r. tom IV zawarł suplement do całości wydawnictwa, obszerny indeks, podobizny pieczęci oraz mapę historyczną Wielkopolski z obszernymi "Uwagami do mapy Wiel kopolski", będącymi w rzeczywistości pierwszą gruntowną i dokładną monografią podziałów administracyjnych Wielkopolski XII - XIV w. W sumie Kodeks objął 2073 dokumenty wielkopolskie do 1399 r.
Po wydaniu tomu IV Ignacy Zakrzewski nie kontynuował wydawnictwa KDW, który programowo zamknął na schyłku XIV w. Pracował potem nad własnymi opracowaniami, przygotowywał reedycję akt sporów Polski z zakonem krzyżackim, działał w sejmie pruskim, nadal aktywnie pracował w PTPN. Zbierał także dokumenty do przyszłego suplementu KDW. Zmarł w 1889 r. We wstępie do tomu I KDW uzasadniał położe nie cezury wydawniczej na roku 1400 faktem, że w XV w. gwałtownie rośnie liczba zachowanych dokumentów, a jednocześnie pojawiają się inne źródła, które zastąpić powinny historykowi dokumenty, przede wszystkim księgi sądowe. Sądził, że dla XV w. powinno się wydawać księgi sądowe, zaś piętnastowieczne dokumenty tylko w formie regestów zawierających mniej lub bardziej szczegółowe ekscerpty treści oraz listy świadków. Takich piętnastowiecznych regestów sam sporo opracował i pozostawił w swojej spuściźnie naukowej.
Poglądy Zakrzewskiego nie wytrzymały próby czasu. Wydawanie ksiąg sądowych, rozpoczęte w 1887 r. przez Józefa Lekszyckiego, przyniosło w rezultacie publikację zaledwie dwu tomów, w których znalazło się kilka ksiąg wielkopolskich ze schyłku XIV w. Następny tom wydali dopiero w 1960 r. K. Kaczmarczyk i K. Rzyski. Na ewentualne wydanie - coraz mniej realne - czeka blisko setka dalszych ksiąg ze schyłku XIV i z XV w. Natomiast dokumenty piętnastowieczne, acz rzeczywiście liczniejsze niż te ze stuleci poprzednich, okazały się możliwe do wydania, przynajmniej jeżeli chodzi o pierwszą połowę XV w. Dla tego okresu opublikowano wiele dokumentów małopolskich, zgromadzonych przede wszystkim w kodeksach małopolskich Franciszka Piekosińskiego i Stanisława Kurasia, także we lwowskich Aktach grodzkich i ziemskich oraz w szeregu innych wydawnictw. Dla syntezy dziejów Polski schyłku wieków średnich coraz bardziej brakowało materiału wielkopolskiego. Kontynuacja KDW do wieku XV okazała się niezbędna.
Po śmierci Zakrzewskiego brakowało jednak w Poznaniu potencjalnego wydawcy dalszych tomów KDW. Podobnie zresztą było z drugą jego edycją - wydawnictwem Lites ac res gestae inter Polonos ordinemque Cruciferorum - śmierć Zakrzewskiego zahamowała ją na blisko 50 lat. Ze śmiercią Zakrzewskiego zbiegł się zresztą (choć nie był to zapewne przypadkowy zbieg okoliczności) początek lat kryzysowych w Wydziale Filozoficzno-Historycznym PTPN, w którym wydawca KDW i Lites działał aktywnie do końca życia. Po Zakrzewskim pozostał znaczny zbiór odpisów i regestów dokumentów wielkopolskich tak z XIII - XIV w., jak i z pierwszej połowy XV w. PTPN zabiegało, aby dokumenty te wydać pod nazwiskiem Zakrzewskiego, upamiętniając w ten sposób jego imię, zatajone przezeń w pierwszych czterech tomach Kodeksu. U schyłku XIX w. prowadzono w tym duchu rozmowy ze Stanisławem Krzyżanowskim i Bolesławem Ulanowskim z Krakowa, które nie przyniosły jednak rezultatu. Jeszcze w 1900 r. Towarzystwo odmówiło przekazania materiałów Zakrzewskiego ubiegającemu się o nie Franciszkowi Piekosińskiemu, który zgłosił chęć ich publikacji na własną rękę. Ostatecznie jednak w rok później, po porozumieniu Towarzystwa z Komisją Historyczną Akademii Umiejętności w Krakowie, Piekosiński otrzymał spuściznę po Zakrzewskim. Latem 1901 r. Piekosiński - już wówczas mocno schorowany - zjechał do Poznania i Gniezna, gdzie prowadził kwerendy, przygotowując materiały do KDW, a jednocześnie gromadząc wybór zapisek sądowych wielkopolskich z lat 1400 - 1410.
Kwerenda Franciszka Piekosińskiego mogła z natury rzeczy mieć charakter tylko przypadkowy. Wyznaczały ją w znacznej mierze otrzymane po Zakrzewskim notatki, uzupełniane odkryciami dokonanymi podczas letniego pobytu krakowskiego badacza w Wielkopolsce. W zgromadzonych przez niego i przygotowanych do druku materiałach znalazły się ostatecznie przede wszystkim oryginały z archiwów poznańskich i gnieźnieńskiego oraz zbiorów Biblioteki Raczyńskich i PTPN, ponadto dokumenty z kilku kopiariuszy przechowywanych w tych archiwach i bibliotekach. Uzupełniło ten zbiór szereg dokumentów pochodzących z ksiąg konsystorza gnieźnieńskiego i poznańskiego (również z materiałów Zakrzewskiego) oraz, już w znacznie mniejszej liczbie, inne drobniejsze zespoły. Do zasobów dawnego Archiwum Koronnego dotarł Piekosiński tylko poprzez Teki Naruszewicza (63 odpisy) przechowywane w Bibliotece Czartoryskich, nie zdołał już natomiast wykorzystać wielkopolskich oryginałów znajdujących się w zbiorach tejże biblioteki. Poza kwerendą pozostał szereg zespołów, jak przede wszystkim piętnastowieczne (a i późniejsze) wielkopolskie księgi sądowe z archiwum poznańskiego (podobnie księgi ziemskie kaliskie i konińskie przechowywane wówczas w archiwum warszawskim), podobnie bogate zasoby AGAD (przede wszystkim dokumenty pergaminowe i Metryka koronna) i wiele innych. Co więcej, Piekosiński nie zdołał konsekwentnie wykorzystać prawie żadnego z przeglądniętych zespołów: np. w archiwum poznańskim zespoły oryginałów poszczególnych klasztorów (Przemęt, Ołobok i inne) wydane zostały tylko w niezrozumiałym dziś wyborze. Poza zasięgiem kwerendy pozostały także dokumenty uszkodzone, trudno czytelne, takie, których kopiowanie wymagałoby większego nakładu czasu.
Ostatecznie tom V KDW ukazał się w 1908 r., już po śmierci Piekosińskiego. Prace redakcyjne nad tym tomem dokończył S[tanisław] K[utrzeba], poświęcając też we wstępie do tomu krótkie wspomnienia obydwu wydawcom Kodeksu. Obszerny tom objął w sumie 738 pozycji z lat 1400 - 1444, z tego jednak aż 383 dokumenty wydane zostały tylko w regestach lub w ekscerptach o różnym stopniu dokładności.
Wydanie suplementu do KDW stanowiło postulat dla kilku pokoleń badaczy działających w Wielkopolsce XX w. Jeszcze przed pierwszą wojną światową jakieś prace nad kontynuacją KDW prowadził Kazimierz Kaczmarczyk; prace te przerwała wojna. Szeroka kwerenda Zakrzewskiego nie wyczerpała oczywiście całości zachowanych dokumentów XIII - XIV w. Było wiadomo, że większość dokumentów wielkopolskich z pierwszej połowy XV w. pozostała poza tomem V KDW. Dokumenty uzupełniające KDW, zbierane jeszcze przez Zakrzewskiego, przekazane następnie Piekosińskiemu, a przez tego ostatecznie nie wydane, weszły w skład jego spuścizny naukowej w postaci "Tek Piekosińskiego" w Bibliotece Jagiellońskiej w Krakowie.
Do wydania kontynuacji KDW najbardziej powołane było Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk, którego staraniem ukazały się przecież poprzednie tomy KDW w latach 1877 - 1881 i 1908. W 1975 r. PTPN wydał przygotowany już wcześniej przez Z. Perzanowskiego zbiór dokumentów opactwa Benedyktynów w Lubiniu, zaopatrując go tytułem ogólnym: Kodeks dyplomatyczny Wielkopolski - nowa seria, t. I. W tym samym roku zarząd PTPN uchwalił powołanie Pracowni Edytorskiej Źródeł do Dziejów Wielkopolski przy Komisji Historycznej Towarzystwa; głównym celem Pracowni jest - na początek - przygotowywanie suplementów do KDW. W ten sposób PTPN przejęło wcześniejsze inicjatywy, podejmowane w ostatnich latach w organizacyjnych ramach Komisji Badań Regionalnych Oddziału PAN w Poznaniu oraz Oddziału Poznańskiego Polskiego Towarzystwa Historycznego. W połowie 1980 r., gdy piszemy te słowa, zasadniczy zrąb kwerend prowadzonych przez Pracownię został zakończony. Zgromadzono ponad 1800 odpisów dokumentów (lub w wypadku braku pełnego tekstu - ich regestów czy ekscerptów). Dla zdecydowanej większości z nich, obok odpisów, Pracownia posiada podobizny podstawy wydania: fotografie, kserokopie, względnie mikrofilmy. W miarę wydawania poszczególnych tomów Kodeksu podobizny te deponowane będą w Bibliotece PTPN w Poznaniu.
Prace nad wydawaniem dokumentów wielkopolskich biec mają w PTPN dwoma nurtami, uchwalonymi na posiedzeniu Komisji Historycznej PTPN dnia 19 stycznia 1977 r., po dyskusji nad referatem podpisanego pt. Kodeks dyplomatyczny Wielkopolski - stary i nowy. Jeden - to wydawanie dokumentów dotąd w KDW nie publikowanych. Ten ciąg oznaczamy tytułem Kodeks dyplomatyczny Wielkopolski - tomy VI i następne, nawiązując bezpośrednio do edycji Ignacego Zakrzewskiego. Drugi - to seria nowa KDW, zapoczątkowana publikacją Z. Perzanowskiego - w niej będziemy starali się dokonywać reedycji wielkopolskich dyplomów skupionych tematycznie wokół jednego wystawcy lub jednego odbiorcy. W tej serii w przygotowaniu znajduje się tom przywilejów miasta Poznania.
Poznań, 24 czerwca 1980
Antoni Gąsiorowski
Przewodniczący Komisji Historycznej PTPN
Już po oddaniu niniejszego tomu do Wydawnictwa, 16 lutego 1981 r. zmarł w Poznaniu po długotrwałej chorobie prof. dr hab. Henryk Kowalewicz. Paleograf, filolog, badacz polskiej średniowiecznej łaciny i wydawca wielu zabytków piśmiennictwa polskiego, z Kodeksem był związany od chwili, gdy namawiać zaczął podpisanego przed kilkunastu laty do kontynuacji tomu V. Dla obecnego wydawnictwa położył wielkie zasługi. Jego śmierć jest niepowetowaną stratą dla całego polskiego edytorstwa historycznego.

¹Por. ostatnio H. Chłopocka, Ignacy Zakrzewski, wydawca Kodeksu dyplomatycznego Wielkopolski i Lites ac res gestae inter Polonos Ordinemque Cruciferorum, "Pamiętnik Biblioteki Kórnickiej'' 14, 1978, s. 51 - 76; A. Gąsiorowski, Sto lat Kodeksu dyplomatycznego Wielkopolski, "Studia i Materiały do Dziejów Wielkopolski i Pomorza", 24, 1977, s. 141 - 152 (tam dokumentacja niniejszych uwag).

Wstęp

I
Do przygotowywanych obecnie tomów suplementu KDW oznaczanych numerami VI i następnymi weszły dokumenty dotąd w Kodeksie (w tomach I - V i w tomie I serii nowej) nie wydane, tak nie publikowane nigdzie, jak i ogłoszone w innych zbiorach źródeł, w artykułach, drobnych wydawnictwach, w aneksach itp. Wydajemy więc na nowo między innymi dokumenty opublikowane niegdyś przez B. Ulanowskiego w jego zbiorze dokumentów kujawskich i mazowieckich (DKM), w wizytacjach dóbr arcybiskupów gnieźnieńskich, podobnie w wyborze z ksiąg konsystorza i kapituł poznańskiej, gnieźnieńskiej i kaliskiej. Dążymy w ten sposób do stanu, w którym wszystkie dokumenty wielkopolskie znajdą się w obrębie KDW. Jest to tym bardziej pożądane, że większość starych wydawnictw źródłowych, ze starym Kodeksem Edwarda Raczyńskiego na czele, jest już dziś bardzo trudno dostępna.
Publikujemy zawsze pełne teksty dokumentów. Nie ekscerpujemy. Wyjątek stanowią tylko - nieliczne zresztą - publikowane już dokumenty dotyczące pozawielkopolskich posiadłości wielkopolskich posiadaczy (przede wszystkim klasztorów) - tu ograniczamy się do publikacji regestu z odesłaniem do innego wydawnictwa. Dotyczy to przede wszystkim pomorskich posiadłości klasztoru Cystersów w Lądzie - por. też o tym niżej.
Zasada publikacji dokumentów in extenso obowiązywała i w pierwszych czterech tomach KDW. Dopiero F. Piekosiński w tomie V, wykorzystując w znacznej mierze materiały zebrane już wcześniej przez I. Zakrzewskiego (który, jak wiadomo, był zwolennikiem wydawania piętnastowiecznych dokumentów tylko w ekscerptach) udostępnił blisko 400 dokumentów w ekscerptach, czy krótszych lub dłuższych streszczeniach. Dla oszczędności miejsca dokumentów tych nie będziemy w dalszych tomach publikować w całości - wyjątek zrobimy tu tylko dla oryginałów, dla dokumentów monarszych, wreszcie dla tych dyplomów, których regesty czy streszczenia były w tomie V błędne (szczególnie daty) czy zbyt lakoniczne.
Nie publikujemy też w zasadzie dokumentów papieskich wydanych w Vetera Monumenta Theinera oraz w Monumenta Poloniae Vaticana. Nie mieliśmy możliwości korzystania z archiwum watykańskiego dla kontroli publikowanych przekazów i uzupełniania dokumentów brakujących w tych wydawnictwach. Wiadomo zresztą, że wydawnictwo regestów dokumentów papieskich przygotowują - po kwerendach watykańskich - Irena i Stanisław Kurasiowie (z prawdziwą wdzięcznością trzeba tu wspomnieć, że doc. Stanisław Kuraś postawił do dyspozycji wydawców cały swój zbiór regestów z XIII i XIV w.). W niniejszym wydawnictwie publikujemy więc tylko te dokumenty papieskie, których oryginały lub kopie zachowały się w polskich archiwach, i te, które wydane zostały poza dziełami Theinera i Ptaśnika.
Inaczej niż stary kodeks Zakrzewskiego niniejszy nie ogranicza się do publikowania tylko tych dokumentów, których tekst po dziś dzień zachował się w całości. Wydajemy również dokumenty przetrwałe tylko w formie regestów czy wyraźnych wzmianek o ich istnieniu. Mimo odzywających się niekiedy głosów, aby starych regestów czy ekscerptów nie traktować tak samo jak pełne dokumenty, uważamy, że korzyści z ich publikowania w jednym ciągu z innymi, "pełnymi" dokumentami znacznie przewyższają ewentualne niedogodności.
Zakres tematyczny niniejszego wydawnictwa tylko pozornie jest jasno sprecyzowany tytułem: Kodeks dyplomatyczny Wielkopolski. Ignacy Zakrzewski zakreślił ongi bardzo szerokie ramy swojemu Kodeksowi. Wydawał on mianowicie nie tylko te dokumenty, których "przedmiot [...] jest całkiem lub w części wielkopolski", te, w których występują książęta wielkopolscy, i wreszcie te, które "rzucają światło na historię Wielkopolski", ale również dokumenty "odnoszące się do historii kościoła polskiego", do całej archidiecezji gnieźnieńskiej, w końcu wszystkie dokumenty znajdujące się w wielkopolskich archiwach. Obecnie zakres ten zostaje ograniczony do terytorium historycznej Wielkopolski właściwej, czyli mniej więcej obszaru dawnych późnośredniowiecznych województw poznańskiego i kaliskiego. Wyłączamy z Kodeksu dokumenty dotyczące np. mazowieckiej części diecezji poznańskiej, podobnie łęczyckie, sieradzkie i małopolskie pertynencje archidiecezji gnieźnieńskiej, nie mówiąc już o dokumentach tyczących się gnieźnieńskiej prowincji kościelnej. Za Wielkopolskę traktujemy jednak te wszystkie ziemie, które w momencie wystawiania dokumentu były do Wielkopolski zaliczane - jak np. w XIII - XIV w. okolice Kępna, wchodzącego potem w obręb ziemi wieluńskiej (por. np. nr 160 czy 224), nie mówiąc już o ziemiach utraconych przez późnośredniowieczną Wielkopolskę na zachodzie.
Mimo ustalenia tych zasad pozostaje szeroki margines wątpliwości. Wynika on z faktu, iż "wielkopolskość" ma dwa oblicza - obok topograficznego (przed chwilą określonego), także i osobowy; i instytucjonalny. Za dokument wielkopolski uważamy przywilej wystawiony przez wielkopolskiego wystawcę dla wielkopolskiego odbiorcy. Za wielkopolski uważamy dalej dokument wystawiony dla odbiorcy pozawielkopolskiego, ale dotyczący miejscowości położonej na terytorium Wielkopolski. Pomijamy natomiast w zasadzie dokumenty wydawane dla Wielkopolan, a dotyczące np. ich posiadłości na Rusi, w Małopolsce, czy nawet na Słowacji. Zasada topograficzna dominuje tu więc nad osobową. Jednakże niekiedy łamiemy tę zasadę topograficzną, publikując i dyplomy dotyczące pozawielkopol skich posiadłości wielkopolskich posiadaczy. Dotyczy to przede wszystkim wspomnianego już przypadku wielkopolskich klasztorów Cystersów z Lądu i Łekna (na Pomorzu) oraz z Ołoboku (w ziemi wieluńskiej). W miarę występowania dalszych wątpliwości pojęcie Wielkopolski będziemy starali się pojmować poszerzająco - tak zresztą postępują chyba wszyscy wydawcy kodeksów regionalnych.
Niniejszy suplement poszerza też nieco graniczne daty poprzedniego Kodeksu. Wydany przez F. Piekosińskiego tom V sięgnął schyłku 1444 r. Obecna kwerenda objęła dokumenty do 1450 r. włącznie. Przedłużenie to wynika z chęci doprowadzenia wydawnictwa dokumentów wielkopolskich do tego samego roku, do którego doprowadzone zostało wydanie dokumentów małopolskich (Kodeks dyplomatyczny Małopolski i Zbiór dokumentów małopolskich). Jest to tym bardziej potrzebne, że lata najbliższe po 1444 r., okres bezkrólewia i początek panowania Kazimierza Jagiellończyka, to czasy bardzo ciekawe w dziejach Polski, warte jak najszybszego udokumentowania publikowanymi źródłami. Oczywiście - pisanie o wydawaniu dokumentów z lat 1445 - 1450 jest w tej chwili pisaniem o odległym czasie przyszłym, pisaniem o XI tomie KDW. Materiały zostały jednak zgromadzone ...
II
Materiałów do niniejszego suplementu - tomu VI i następnych - dostarczyła kwerenda przeprowadzona planowo w niektórych zespołach bibliotecznych i archiwalnych oraz znaleziska "przypadkowe". Planową kwerendę przeprowadzono w następujących zespołach:
1. Archiwum Państwowe w Poznaniu (WAP): przejrzano tu wszystkie wielkopolskie księgi sądowe - grodzkie i ziemskie - z XV w. (do 1500 r.) zbiory dokumentów miejskich, klasztornych oraz z zespołu Akt miasta Poznania. Wykorzystano również kopiariusze miast i klasztorów oraz zbiór odpisów dokumentów klasztorów kolońskich (altenberskich) sporządzony w latach osiemdziesiątych ubiegłego stulecia przez H. Hockenbecka (zdecydowaną większość tych ostatnich skolacjonowano potem z podstawami odkrytymi później głównie w Kolonii).
2. Archiwum Archidiecezjalne w Poznaniu (AAP): przejrzano wszystkie piętnastowieczne księgi konsystorza poznańskiego, podobnie akta biskupie i akta posiedzeń kapituły z tego czasu. Wykorzystano zbiory dokumentów oryginalnych i luźnych kopii, ponadto wszystkie kopiariusze biskupstwa i kapituły poznańskiej. Rozpisano także sumariusz dokumentów poznańskiego kolegium wikariuszy katedralnych, sporządzony u schyłku XVIII w. przez kanonika poznańskiego Mateusza Zymchanowskiego według zaginionego dziś kopiariusza dokumentów wikariuszy z przełomu XV i XVI w. (tzw. Jura vicariorum).
3. W Archiwum Głównym Akt Dawnych (AGAD) w Warszawie wykorzystano dokumenty wpisane do Metryki Koronnej przed 1573 r. (na podstawie sumariuszy Metryki wydanych w MRPS) oraz zbiór dokumentów pergaminowych i papierowych, wreszcie rejestr przywilejów miast wielkopolskich w Archiwum Publicznym Potockich (rkps 304), sporządzony z okazji pierwszej lustracji dóbr monarszych w Wielkopolsce (korzystano także z innego egzemplarza tego rejestru znajdującego się w Bibliotece im. Edwarda Raczyńskiego w Poznaniu, rkps 85).
4. Archiwum Archidiecezji Gnieźnieńskiej (AAG): przeglądnięto wszystkie księgi konsystorza gnieźnieńskiego z XV w., najstarsze kopiariusze kapitualne (ACap. 1 - 7), wreszcie zbiór dokumentów gnieźnieńskich i - osobno sygnowanych - trzemeszeńskich.
5. Wojewódzkie Archiwum Państwowe w Bydgoszczy: wykorzystano dokumenty klasztoru Benedyktynów w Mogilnie oraz Cystersów w Koronowie (w części dotyczącej Wielkopolski) oraz osiemnastowieczny sumariusz dokumentów klasztoru mogileńskiego.
6. Biblioteka Jagiellońska w Krakowie: Odpisy dokumentów wielkopolskich i ekscerpty z XIV - XV w. sporządzone w XIX w. przez Ignacego Zakrzewskiego, a nazywane obecnie Tekami Piekosińskiego. Podstawy tych odpisów w olbrzymiej większości odnaleziono zresztą w archiwach (głównie archidiecezjalnych w Poznaniu i w Gnieźnie). W Bibliotece Jagiellońskiej wykorzystano także szerzej dotąd nie znany obszerny kopiariusz (księgę formularzową) Mikołaja Strzeszkowica z Ułanowa z początku XV w. (rkps 143).
7. Biblioteka PAN w Krakowie: skopiowano dokumenty oryginalne (pergaminowe i papierowe) oraz przejrzano dwa zespoły odpisów: Teki Majkowskiego z początków XX w. (w których zachowało się przede wszystkim wiele odpisów z zaginionego dziś, a wspomnianego już tutaj kopiariusza Jura vicariorum) oraz Teki Ulanowskiego sporządzone przezeń dla Komisji Prawniczej Akademii Umiejętności. Kwerenda w tych ostatnich została przerwana w 1980 r. wskutek nagłego długoterminowego zamknięcia magazynów Biblioteki i będzie musiała być kontynuowana w przyszłości.
8. W Bibliotece Czartoryskich w Krakowie wykorzystano dokumenty pergaminowe, odpisy dokumentów w Tekach Naruszewicza oraz w Tekach Pstrokońskiego (obydwa te zespoły dały bardzo mało dokumentów).
9. Archiwum OO. Dominikanów w Krakowie: skopiowano dokumenty z dwu kopiariuszy klasztornych: dominikanów i dominikanek poznańskich (obydwa z XVII w.) - szczególnie ten ostatni dał wiele nie znanych dotąd dokumentów, od XIII w. poczynając.
10. W Archiwum Diecezjalnym we Włocławku wykorzystano doku
menty oraz księgi konsystorza kaliskiego (do 1510), wreszcie kopiariusz klasztoru cystersów w Lądzie z XVIII w.
11. Z archiwów zagranicznych uzyskano mikrofilmy dokumentów oryginalnych klasztoru lędzkiego oraz piętnastowiecznego kopiariusza tegoż klasztoru, wreszcie zespołu listów pisanych przez zakonników klasztorów cysterskich kolońskich (Ląd, Łekno, Obra) do parafii Św. Kolumby w Kolonii (mikrofilmy zawdzięczają wydawcy uprzejmości prof. G. Labudy). Drugi z wykorzystanych zespołów zagranicznych to zbiór listów zakonu krzyżackiego (Ordensbriefarchiv) w mikrofilmach przechowywanych w Wojewódzkim Archiwum Państwowym w Toruniu (nadzwyczaj życzliwie udostępnionych przez p. dyr. - dr Karolę Ciesielską).
Wiele dokumentów dostarczyły katalogi bibliotek, kwerendy uzupełniające, informacje literatury (np. wiele sygnatur cytowanych przez monografię ks. J. Nowackiego - Now. I i II), określenia proweniencyjne zachowane w odpisach I. Zakrzewskiego, informacje ludzi życzliwych wydawnictwu (wymienić tu trzeba szczególnie prof. Kazimierza Jasińskiego, doc. Stanisława Kurasia, dr Krystynę Górską-Gołaską i dr. hab. Jerzego Lucińskiego, mgr. Adama Bieniaszewskiego). Z tego typu informacji pochodzą drukowane w Kodeksie dokumenty przetrwałe w Metryce Koronnej czasów pojagiellońskich, w aktach konsystorskich i kapitulnych Poznania i Gniezna (XVI - XVIII w.), w wielkopolskich księgach grodzkich i ziemskich XVI - XVIII w., czy - podobnie - pojedyncze przekazy z archiwów państwowych w Toruniu, Krakowie, archidiecezjalnego we Wrocławiu, Bibliotece Uniwersyteckiej w Warszawie, Ossolińskich we Wrocławiu, klasztoru Bożego Ciała na Kazimierzu w Krakowie itp.
III
Metoda wydawnicza nie odbiega od stosowanych zazwyczaj w polskich wydawnictwach dokumentów. Każdy tom - po "Wstępie" - rozpoczynamy wykazem dokumentów tam zawartych. Kolejne dokumenty traktowane są jako odrębne jednostki wydawnicze. W nagłówku każdego z nich umieszczamy kolejny numer (rozpoczynając od numeru 1 w tomie VI, zachowując potem ciągłość numeracji w tomach następnych), datę i miejsce wystawienia oraz regest dokumentu. Nazwy miejscowości wystawienia w nagłówku - podobnie jak i w przypisach rzeczowych - podajemy w formie dzisiejszej. Miejscowości nie zidentyfikowane pozostawiamy w formie przetrwałej w podstawie wydania (i wtedy piszemy je antykwą). Braku w podstawie miejsca wydania nie zaznaczano w regeście zwykłymi w takich wypadkach syglami "b.m.", podobnie nie zaznaczano braku daty dziennej. Daty podawano według dzisiejszego kalendarza, daty rekonstruowane - w nawiasach kwadratowych. Dokumenty pozbawione daty dziennej umieszczamy po wszystkich dokumentach tego roku, dokumenty datowane orientacyjnymi datami typu: od - do, pod najpóźniejszą z możliwych dat. Dokumenty fałszywe umieszczamy pod datami, jakie noszą falsyfikaty; o fakcie (czy domniemaniu) fałszerstwa lub interpolacji informują odpowiednie określenia przy dacie dokumentu w nagłówku.
Regesty wstępne są bardzo krótkie. Mają one na celu tylko zupełnie orientacyjne informowanie o treści dokumentu - jego pełen tekst znajduje się przecież tuż obok. Dla skrócenia objętości regestów zrezygnowano między innymi z podawania imion i pełnej listy godności tych wystawców, którzy wystawiali dokumenty z tytułu sprawowania określonego urzędu, np. zamiast: Sędziwój z Szubina wojewoda kaliski, starosta generalny Wielkopolski i nakielski zaświadcza ..., piszemy krótko: starosta generalny Wielkopolski zaświadcza ... Zaniechano też podawania w regestach wstępnych pełnych i zmieniających się często tytulatur książęcych czy monarszych, pisząc krótko, np. Siemomysł książę kujawski, a przy książętach wielkopolskich i królach jeszcze krócej: książę Przemysł I, król Władysław Łokietek itp. Jeżeli wystawców lub odbiorców jest kilku, piszemy krótko: wymienieni dostojnicy (książęta, sędziowie polubowni itp.).
Wiadomości o przekazach źródłowych ugrupowano w zwykłej kolejności: oryginał, kopia, odpis, regesty i ekscerpty, wydania, wreszcie uwagi. Przy oryginałach podawano ich opis: materiał, wymiary, ewentualnie stan zachowania, sposób przytwierdzenia pieczęci i jej (ich) opisy, wreszcie zapiski dorsalne. Wszystkich elementów opisu oryginałów nie udało się podać w wypadkach, gdy wydawcy dysponowali tylko mikrofilmami oryginałów - dotyczy to np. dokumentów z archiwum krzyżackiego, podobnie z Kolonii (tutaj wymiary dokumentów dostarczyła wydawcom doc. dr Anna Dorothee von den Brincken z Kolonii). Pisząc o kopiach podawano informacje o czasie ich powstania, a w wypadku przetrwania w większych kodeksach rękopiśmiennych - dane o ich charakterze (kopiariusz - czyj, księga sądowa itp.). W wypadku, gdy nie zachował się oryginał dokumentu, odnotowywano wszystkie znane wydawcom jego kopie (i zazwyczaj wydawano tekst według wszystkich owych kopii). Odstępowano od zasady zestawiania wszystkich kopii wówczas, gdy znany był oryginał.
Od kopii odróżniano odpisy, określając tą nazwą nowożytne kopie powstające dla celów historiograficznych (typu odpisów Naruszewicza, Piekosińskiego, Zakrzewskiego, Majkowskiego itp.), a będące dziś niejednokrotnie jedynymi istniejącymi przekazami interesujących nas dokumentów.
Inaczej niż wydawnictwa dotychczasowe, w wypadku gdy oryginał nie zachował się, nie pisano: "Or. nieznany". To samo dotyczy kopii. Brak w nagłówku rubryk: Or., względnie Or. i kop. oznacza, że wydawcom nie były one znane. Wyjątek czyniono tu tylko przy oryginałach obecnie nie znanych, których opisy (lub inne dane) przetrwały w innych znanych nam przekazach (np. w średniowiecznych potwierdzeniach notariuszy publicznych lub w nowożytnych odpisach historyków).
W przytoczonych tekstach dokumentów w zasadzie przyjęliśmy wskazówki zawarte w Projekcie instrukcji wydawniczej dla pisanych źródeł historycznych do połowy XVI wieku przygotowanym przez Adama Wolffa. Okazało się jednak, że niekiedy trzeba było dla dobra wydawnictwa wprowadzić pewne zmiany. Kierowaliśmy się tu z jednej strony ogólnie przyjętą tradycją w zakresie wydawania średniowiecznych dokumentów, z drugiej zaś strony zamierzaliśmy ułatwić badaczom korzystającym z publikowanych tekstów lepsze ich zrozumienie. Chociaż ogólne zasady wydawnicze zostały już w praktyce edytorskiej ustalone, to jednak uważaliśmy za słuszne niekiedy przyjąć własne rozwiązania.
W dokumentach pochodzących z okresu średniowiecza zachowano wszystkie cechy graficzne dokumentu, również wtedy, kiedy bywały one indywidualnymi cechami graficznymi poszczególnych pisarzy. Ujednolicono jednak pisownię liter v i u według zasad pisowni klasycznej, pokrywającej się z wymową, a także wprowadzono podwójne i na końcu wyrazów (ii) tam, gdzie pisarz lub kopista postawił y (ij). To ujednolicenie pisowni nie dotyczy imion własnych, transliterowanych wiernie według przekazu. Bez zmian pozostawiamy natomiast podwojone v (w) w wyrazach typu: wlgariter lub w zapisach fonetycznych.
Ujednolicenie dotyczy też pisowni łącznej i rozłącznej wyrazów. Dajemy więc fidedignus, christifidelis, quamplures, chociaż często w rękopisach zapisywano je rozłącznie; dotyczy to wielu innych wyrazów, w których trzeba było wprowadzić normalizację w zakresie łączenia lub dzielenia ich części.
Wspomniane wyżej zasady są zgodne z dotychczasowymi przepisami dotyczącymi wydań źródłowych. Zgodnie z utartą praktyką w wyrazach skróconych, które można było pisać w różny sposób (np. litera, littera; nihil, nichil) dostosowaliśmy się do ogólnie przyjętego w średniowieczu sposobu pisania (litera, nichil), a w miarę możności do zwyczajów graficznych danego pisarza, w dokumentach skopiowanych w wiekach późniejszych dostosowaliśmy pisownię wyrazów skróconych do ortografii danego okresu. Zaniechano natomiast ujednolicania (klasycyzowania) pisowni w tekstach publikowanych wedle podstaw pochodzących z lat po 1550. Podstawy te charakteryzują się - aż głęboko w wiek XVII - bardzo niekonsekwentnymi formami pisowni, po części będącymi tworem pisarzy XVI i XVII w., po części zaś przejętymi z kopiowanych tekstów średniowiecznych. Gdy więc XVII-wieczny pisarz napisze: ecclesie, nie poprawiamy tego na: ecclesiae.
Ujednolicone zostało stosowanie dużych i małych liter, a to według ogólnie obecnie przyjętych norm. Dużą literą zaczynamy zatem wszystkie imiona własne, lecz także wszystkie przymiotniki od nich pochodzące, np. Posnania (lub, jeśli tak jest w przekazie: Poznania), Posnaniensis (Poznaniensis); Gnesna (Gniezna), Gnesnensis.
Dużymi literami piszemy: Regnum Polonie oraz nazwy innych krajów, piszemy również Sedes Apostolica. Od dużej litery zaczynamy nazwy świąt, np. dominica Letare, dominica Oculi, Assumpcio Beate Marie Virginis. W nazwach świąt małą literą piszemy wyrazy sanctus i beatus przed imieniem świętego, natomiast dużą literą jego przydomki, ponieważ stanowią część składową nazwy święta, np. in octava sancti Adalberti Episcopi et Martyris, in die beate Lucie Virginis, ante festum sancti Jacobi Apostoli. Jednak wyrazy sanctus i beatus piszemy dużą literą, jeśli wchodzą w skład nazwy, np. ecclesia Sancti Johannis, ecclesia Sancte Marie Magdalene.
Dużą literą piszemy "nomina sacra", a więc Deus, Dominus (anno Domini), Spiritus Sanctus, Sancta, Trinitas. Piszemy też Beata Virgo Maria, ale przy często występującym nagromadzeniu przydomków maryjnych (np. sancta Dei genitrix virgo beatissima ... itd.) rezygnujemy z pisania ich dużą literą. Również dużą literą oznaczamy nazwy zakonów, np. ordo Cisterciensis, ordo Sancti Sepulchri.
Zgodnie z zasadami ortografii łacińskiej nazwy miesięcy piszemy dużą literą, podobnie jak wyrazy Idus, Kalende oraz rzymskie określenia dni tygodnia, np. dies Martis. Średniowieczną nomenklaturę chronologiczną piszemy od małej litery. Pisownię roku, często w przekazach niejednolitą, wiernie transkrybujemy.
Jako zasadę przyjęliśmy rozwiązywanie wszystkich skrótów bez wyjątku. Rozwiązujemy więc również wyrazy występujące często, np. dominus, sanctus, venerabilis, także i miary czasu, wagi i wartości: festum, grossus i in., wychodząc z założenia, że wymaga tego jasność tekstu, a pozostawianie niektórych wyrazów w postaci skróconej może utrudnić korzystanie. W tych przypadkach, gdy rozwiązanie skrótów nie zawsze bywało jednoznaczne, a dotyczy to zwłaszcza końcówek niektórych wyrazów, oznaczanych - szczególnie w kancelaryjnej kursywie - skrótami schematycznymi, które mogły być rozwiązane na kilka sposobów, naszą propozycję rozwiązania skrótu ujmowaliśmy w nawias okrągły, rezerwując nawiasy kwadratowe dla wstawek pochodzących od wydawców oraz do zaznaczania ubytków, najczęściej mechanicznych, w podstawie wydania. O ubytkach informują najczęściej przypisy tekstowe ("dziura", "słowo nieczytelne", "zalane" itp.) - odstępowano od umieszczania notek w nawiasach wówczas, gdy ubytków w tekście było bardzo dużo i omówione one zostały dokładnie w opisie podstawy wydania: liczne notki w każdym nawiasie kwadratowym, szczególnie przy wypełnianiu owych nawiasów rekonstrukcjami, bardzo zaciemniają czytelność tekstów.
Często występujące skrócenie @Xpc@ rozwiązywaliśmy stale jako: Christus, chociaż ta forma w średniowieczu występowała niezmiernie rzadko. Wyraz ten, zgodnie z wymową, w postaci nieskróconej pisano zawsze jako Cristus. W tym wypadku dostosowaliśmy się do przyjętej w edytorstwie światowym praktyki. Dotyczy to również skrótu @Ihs@, transkrybowanego przez nas jako Iesus, a nie Ihesus, chociaż ten drugi sposób zapisywania był w średniowieczu powszechny, jeśli kopista wyrazu nie skrócił. Od powyższej zasady transkrypcji odstępowaliśmy tu jedynie w tych przypadkach, jeśli pisarz lub kopista dokumentu wniósł w innym miejscu to imię w postaci nieskróconej jako Cristus.
Wyrazy polskie występujące w łacińskich tekstach zostały przytoczone w transliteracji i oznaczone drukiem rozstrzelonym.
Teksty w języku niemieckim przepisano tu w dosłownej transliteracji.
Aparat krytyczny do tekstów:
1. Przypisy tekstowe, numerowane małymi literami alfabetu, podają odmianki tekstów, potwierdzają lekcje podstawy wydania ("tak Or.", "tak Kop.", "tak Odpis"), informują też o poprawkach czy skreśleniach w podstawie wydania. Poprawki te odnotowywane są skrupulatnie przy wydawaniu oryginałów; mechanicznych błędów pisarzy kopii, szczególnie kopii późnych, nie zaznaczano.
2. W przypisach rzeczowych objaśniano przede wszystkim osoby i miejscowości. Osób bardzo znanych nie objaśniano - dotyczy to królów polskich, znaczniejszych książąt wielkopolskich (ich identyfikacja zawarta jest zresztą w regestach wstępnych: książę Bolesław Pobożny, książę Przemysł II, król Kazimierz Wielki), także arcybiskupów gnieźnieńskich. Nie objaśniano także większych miast, szczególnie miast wielkopolskich. Osoby objaśniano poprzez zestawianie informacji o ich urzędach i godnościach oraz o latach występowania, przywołując przede wszystkim wydawnictwa typu biograficznego (PSB, WSB), w których zestawiona została zazwyczaj bibliografia o danej osobie. W dalszej kolejności cytowano opracowania monograficzne, spisy urzędników, wreszcie inne wydawnictwa źródłowe, szczególnie nowsze, gdzie znów zazwyczaj zestawiana bywa szersza bibliografia i dalsze przekazy źródłowe. Zacytowanie więc jako informacji o danej osobie np. Zbioru dokumentów miasta Płocka nie oznacza, że osoba owa występuje tylko tam, ale że w wydawnictwie tym zestawiono już wcześniejszą literaturę dotyczącą interesującej nas postaci. Osoby objaśniano przy pierwszym wystąpieniu w Kodeksie; przy następnych odsyłano do pierwszej wzmianki (numer dokumentu/numer przypisu).
Przy objaśnianiu miejscowości stosowano określenie jej położenia w stosunku do najbliższego większego ośrodka miejskiego, tak istniejącego wówczas ("na pn. od Gniezna"), jak powstałego później ("na wsch. od Rawicza"). Gdy dokument wymienia kilka sąsiadujących ze sobą wsi, położenie dalszych określano niekiedy stosunkiem do poprzedniej. W identyfikacjach stosowano dzisiejsze brzmienie nazw - tylko wówczas, gdy różni się ono wyraźnie od średniowiecznego, podawano obydwa. Miejscowości dziś nie istniejące otrzymują zazwyczaj nazwy rekonstruowane, szczególnie te, które występują już w literaturze (przede wszystkim w licznych studiach ks. Stanisława Kozierowskiego). W wypadkach wątpliwych, niejasnych itp. odsyłano z reguły do kartoteki Słownika historyczno-geograficznego Wielkopolski w średniowieczu, znajdującej się w poznańskiej pracowni Instytutu Historii PAN. Cytowanie SHGWlkp. oszczędza wiele miejsca w przypisach. Jest też wynikiem przeświadczenia, że nie sposób zajmować się dziś osadnictwem średniowiecznej Wielkopolski bez kontaktu z kartotekami słownika. Kartoteki te stanowią też punkt odniesienia przy objaśnieniach szeregowych przedstawicieli stanu szlacheckiego: objaśniając zidentyfikowanego Jana z Będlewa czy Kusza z Wir, piszemy, że występuje on w latach od - do i odsyłamy do SHGWlkp. Wydawcy winni wdzięczność Autorom kartotek za zgodę na ich wykorzystanie, za pomoc przy identyfikowaniu miejscowości zaciągnęli też wielki dług wdzięczności u Współautorki słownika, dr Krystyny Górskiej-Gołaskiej.
IV
Niniejszy tom Kodeksu zawiera 400 dokumentów - całych i regestów. Z nich jeden datowany jest XII wiekiem, 64 pochodzi z XIII, pozostałe 335 - z XIV w. 110 z nich zostało już wydanych wcześniej - dotyczy to głównie dokumentów najwcześniejszych, trzynastowiecznych - tutaj publikujemy zaledwie (ale jednocześnie i aż) 18 nowych dokumentów. Nie publikowanych dotąd dokumentów z XIV w. tom zawiera 272.
Jest rzeczą oczywistą, że dokumenty publikowane w suplemencie nie są tak atrakcyjne, jak wydane w pierwszych tomach Kodeksu - nie znajdziemy tu nowej bulli gnieźnieńskiej, czy nowego przywileju koszyckiego. Tom przynosi jednak wiele interesujących dokumentów do dziejów osadnictwa - cofa metrykę występowania wielu osad, nawet lokacji miast, uzupełnia w sposób istotny jakże ciągle skąpe wiadomości o ludziach średniowiecza. Z niewielką tylko dozą przesady można powiedzieć, że dla dziejów Polski XIII, a i XIV w. każdy dokument jest ważny. Z tym przeświadczeniem oddajemy niniejszy tom do rąk badaczy. Dedykujemy go pamięci twórcy Kodeksu i bezimiennego wydawcy pierwszych czterech tomów - Ignacego Zakrzewskiego.
Wydawnictwo niniejsze powstało jako owoc pracy dość licznego zespołu osób, które zechciały poświęcić swój wolny, "pozaetatowy" czas na kwerendy, kopiowanie, kolacjonowanie i różnego rodzaju prace pomocnicze. W kwerendach pomagali wydawcom dr hab. Jerzy Luciński, dr Krystyna Gołaska, mgr Adam Bieniaszewski, Ireneusz Gazda, Jacek Latzke, Janina Wejchertowa. W kopiowaniu obok obydwu wydawców udział brali dr hab Jerzy Luciński, dr Krystyna Gołaska, mgr Alina Brzóstkowska, Hanna Marcinkowska, Danuta Pędzińska, Janina Wejchertowa, zaś dr Franciszek Sikora udostępnił wydawcom wstępnie opracowany edytorsko zbiór dokumentów gnieźnieńskiego domu bożogrobców, przeglądnął też część maszynopisów tomu VI, nie szczędząc cennych uwag. Dr Maria Kowalczykówna zechciała w Krakowie skolacjonować odpisy z księgi formularzowej Mikołaja Strzeszkowica (Bibl. Jag., rkps 143), zaś doc. Irena i Stanisław Kurasiowie - w archiwum watykańskim kilka już wcześniej wydanych drukiem dokumentów papieskich, teraz przedrukowywanych. Mgr Piotr Łysiak współdziałał w pracach nad identyfikacją miejscowości występujących w tomie VI. Szczególnie wiele Kodeks zawdzięcza jednak mgr Danucie Pędzińskiej, czynnie działającej we wszystkich stadiach opracowywania tekstów, która wreszcie przepisała na maszynie całość tomu VI i współuczestniczyła w jego kolacjonowaniu. Mgr Jerzy Łojko już w korekcie uściślił wiele ustaleń osobowych komentarza.
Z dwójki wydawców niniejszego tomu, Henryk Kowalewicz wziął na siebie pieczę nad filologiczną i paleograficzną poprawnością tekstów, zaś Antoni Gąsiorowski opracowanie aparatu wydawniczego oraz całość prac redakcyjnych.
Wydając pierwszy tom suplementu Kodeksu z prawdziwą przyjemnością i wdzięcznością wspomnieć też trzeba serdeczną i bardzo daleko idącą pomoc, jaką otrzymali wydawcy od gestorów największych zbiorów archiwaliów wielkopolskich - ks. doc. dra Mariana Banaszaka, dyrektora AAP, ks. dra Władysława Zientarskiego, dyrektora AAG, a także dra Stanisława Kłysa, dyrektora poznańskiego WAP. Bez ich pomocy, wychodzącej daleko poza formalne ramy udostępniania zbiorów, nie byłoby możliwe zgromadzenie w Poznaniu tak znacznej liczby podobizn i odpisów dokumentów, a tym samym i wydanie Kodeksu.

Pochodzenie dokumentów publikowanych w KDW VI

Lp.	Archiwum, biblioteka	Or.	Kop.	Odpis	Reg.	Razem
1	Berlin-Dahlem, GS	3	1	-	-	4
2	Brno, Státní oblastní archiv	1	-	-	-	1
3	Bydgoszcz, WAP	1	-	-	11	12
4	Erfurt, Wiss. Algemeinebibliothek	-	1	-	-	1
5	Gniezno, AAG	8	58	-	9	75
6	Kolonia, Historisches Archiv	16	30	-	-	46
7	Kórnik, Bibl. Kórn.	2	3	-	-	5
8	Kraków, Archiwum OO. Dominikanów	-	10	-	-	10
9	Kraków, Bibl. Czart.	3	-	-	-	3
10	Kraków, Bibl. Jag.	-	3	2	-	5
11	Kraków, Bibl. PAN	-	1	34	-	35
12	Kraków, Klasztor Kanoników Later.	1	-	-	-	1
13	Kraków, WAP	4	1	-	-	5
14	Poznań, AAP	4	25	-	40	69
15	Poznań, Bibl. Racz.	-	2	-	-	2
16	Poznań, WAP	17	36	1	9	63
17	Warszawa, AGAD	4	32	-	4	40
18	Watykan, archiwum	-	1	-	-	1
19	Włocławek, Archiwum Diecezjalne	-	6	-	-	6
20	Wrocław, Archiwum Archidiecezjalne	1	1	-	-	2
21	Wrocław, Bibl. Oss.	1	-	-	-	1
22	Inne, różne, wydane wg zachowanych publikacji, fotografii itp.	1	8	1	3	13
	Ogółem	67	219	38	76	400

Praefationis argumentum breve

Societatis litterarum Posnaniensis sumptibus prolata sunt in lucem ab anno 1877 usque ad annum 1881 quattuor volumina Codicis Diplomatici Maioris Poloniae (= CDMP, qui Polonice KDW signatur). Quibus voluminibus continentur plus quam 2000 documentorum, quae ante annum 1400 conscripta sunt. Volumen quintum autem, quod varia diplomata, quae ab anno 1400 usque ad annum 1444 confecta sunt, exhibet, publici iuris factum est anno 1908. Hanc fontium seriem, quam nunc prae manibus habes lector, et cui nonnulla volumina posterius addentur, reapse supplementum esse volumus illorum quinque voluminum, ante annos plurimos iam editorum.
De iisdem diplomatibus edendis iam brevi post primum bellum mundiale cogitatum est, sed consilium illud anno demum 1975 perfici poterat, cum Societatis litterarum Posnaniensis auspiciis facta est Officina fontibus historicis edendis historiam Poloniae Maioris illustrantibus. Plus quam 1800 documenta, quae ante annum 1450 conscripta sunt quaeque in Codice Diplomatico Maioris Poloniae vetere frustra quaeras, diligentissime inventa congestaque sunt et nunc primum in publicum mittuntur. Examinata sunt sagaciter quae in Archivo Publico Posnaniensi asservantur diplomata pergamenea et chartacea, libri apographorum, acta terrestria et castrensia saeculi XV, ea quae in Archivo Archidioecesiali Posnaniensi reperiuntur diplomata pergamenea, libri apographorum, acta consistorii Posnaniensis, acta capituli Posnaniensis, acta episcopalia saeculi XV, liber beneficiorum anno 1510 exaratus. In Archivo Archidioecesiali Gneznensi autem investigabantur accuratissime documenta originalia, libri apographorum, acta consistorii Gneznensis saeculi XV. Ex Chartophylacio Maximo Varsaviensi usi sumus documentis pergameneis et chartaceis necnon apographis, quae usque ad annum 1572 in Metrica Regni relata sunt. Ex variis etiam collectionibus manuscriptorum in Bibliothecis Jagellonica et Cracoviensi nomine Czartoryski nuncupata, in Bibliotheca Academiae Scientiarum Polona Cracoviensi, in Bibliotheca Cornicensi et Posnaniensi nomine Raczyński nuncupata asservatis multa documenta ab editoribus noviter eruta sunt. In allis autem documentis investigandis, quae in monasteriis ordinis Cisterciensium (i.e. Landensi, Leknensi, Obrensi) olim fuerunt, nunc vero collectionibus fontium extraneis nempe Archivo Coloniensi adiuncta sunt, necnon in examinanda epistularum collectione Ordinis Sanctae Mariae Iherosolimitani, quae nunc Berolini-Dahlem asservatur, taeniolis photographicis tantum uti poteramus. Hoc volumine aliqua tantum pars documentorum, nuper a nobis repertorum, primum eduntur. Codice Diplomatico Maioris Poloniae novo similiter atque Codice vetere continentur etiam documenta ad historiam Poloniae Maioris spectantia, id est ea documenta, quae cum territorio vetere Posnaniensi, Calissiensi Gneznensique, nempe cum terris ad fluvios Warta, Wełna, Noteć et Prosna positis, coniuncta esse scimus. Quae terrae medio aevo exeunte capitaneatus Posnaniensis et Calissiensis in Republica Polonorum fuerunt. Hoc volumine nulla continentur diplomata nisi quae cum vicis atque oppidis in Polonia Maiore sitis coniuncta sunt, et praeterea ea documenta, quae ad possessiones institutorum imprimis monasteriorum Poloniae Maioris extra eius fines sitas, spectant. Omittuntur tamen hoc libro documenta pertinentia ad magna bona archiepiscopatus Gneznensis atque episcopatus Posnaniensis extra fines Poloniae Maioris posita. Hoc quoque volumine facile inveniri possunt etiam nonnulla diplomata hominum in Polonia Maiore natorum possessiones alias sitas perscribentia vel eorum opera confecta in terris alienis illustrantia. Huius generis documenta modo nominata semper editorum selectioni subicinatur necesse est. Omnia igitur documenta cum in lucem prolata, tum ea, quae in variis editionibus vel commentationibus (e.g. ut additamentum) iam edita sunt, nunc iterum in extenso impressa, in hoc Codice Diplomatico Poloniae Maioris, lector benevole, invenies. Praetermittuntur autem documenta iam antea in publicum emissa, quae ad commemoratas Poloniae Maioris monasteriorum possessiones extra illius regionis fines positas spectant.
Praeter documenta, quae integra aetatem tulerunt, continentur hoc supplemento etiam ea, quae regestorum et summariorum formam habent; omnia insuper documentorum certa indicia adiecta sunt.
Ratio ac via, quam in hoc volumine edendo secuti sumus, minime ab recentioribus documentorum editionibus medii aevi Polonorum distat. Diplomatum textus instructi sunt inscriptione, qua editionis fundamentum planius explicatur: originale, vel cum id desideratur, apographa eius describuntur. Cum originale deest, discrepantias, quae inter quaedam apographa occurrunt, in singulis notis, quae litteris signantur, ad oculos posuimus. In his adnotationibus facile etiam errores et lapsus invenies, quibus scriptoris imprudentia originale aut apographum laborant ("tak Or." = sic in originali, "tak Kop." = sic in apographo). Personae, loca, necnon difficiles textus loci explicantur in adnotationibus, quae numeris indicantur. Personae vel loca aliquotiens in documentis laudata, primo tantum loco illustrantur. In sequentibus adnotationibus lector ad primam eorum mentionem revocatur vocabulo "cf. supra" aliisque eius modi locutionibus. Personae et loca planius illustrabuntur in indicibus, qui horum supplementorum volumini ultimo addentur. Ibi etiam index rerum adicietur.
In Latinum vertit Casimirus Liman

Wykaz skrótów

Literatura, źródła, instytucje

AAG - Archiwum Archidiecezji Gnieźnieńskiej.
AAP - Archiwum Archidiecezji Poznańskiej.
Acta capitulorum - Acta capitulorum nec non iudiciorum ecclesiasticorum selecta, wyd. B. Ulanowski, t. I - III, Kraków 1894 - 1918.
AGAD - Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie.
Bibl. Czart. - Muzeum Narodowe w Krakowie. Biblioteka Czartoryskich.
Bibl. Jag. - Biblioteka Jagiellońska w Krakowie.
Bibl. Kórn. - Biblioteka Kórnicka Polskiej Akademii Nauk.
Bibl. Ossolineum - Biblioteka Zakładu Narodowego im. Ossolińskich we Wrocławiu.
Bibl. PAN - Biblioteka Polskiej Akademii Nauk w Krakowie.
Bibl. Racz. - Miejska Biblioteka Publiczna im. Edwarda Raczyńskiego w Poznaniu.
Bielińska, Kancelarie - M. Bielińska, Kancelarie i dokumenty wielkopolskie XIII wieku, Wrocław 1967.
Bieniak, Wlkp. - J. Bieniak, Wielkopolska, Kujawy, ziemie łęczycka i sieradzka wobec problemu zjednoczenia państwowego w latach 1300 - 1306, Toruń 1969.
Caro, Liber cancellariae - J. Caro, Liber cancellariae Stanislai Ciołek. Ein formelbuch der polnischen Königskanzlei aus der Zeit der hussitischen Bewegung, "Archiv für österreichische Geschichte", t. 45, 1871, s. 319 - 545, t. 52, 1874. s. 1 - 273.
DKM - Dokumenty kujawskie i mazowieckie przeważnie z XIII wieku, wyd. B. Ulanowski, Kraków 1887.
Eubel, Hierarchia - C. Eubel, Hierarchia catholica medii et recentioris aevi, t. I, Monasterii 1913.
GS - Geheimes Staatsarchiv (Preussischer Kulturbesitz).
GUrz. - A. Gąsiorowski, Urzędnicy wielkopolscy 1385 - 1500. Spisy, Poznań 1968.
KDKK - Kodeks dyplomatyczny katedry krakowskiej Ś. Wacława, wyd. F. Piekosiński, t. I - II, Kraków 1883.
KDM - Kodeks dyplomatyczny Małopolski, wyd. F. Piekosiński, t. I - IV, Kraków 1876 - 1905.
KDW - Kodeks dyplomatyczny Wielkopolski, t. I - IV, Poznań 1877 - 1881, t. V, wyd. F. Piekosiński, Poznań 1908, t. VII n. - w przygotowaniu, materiały u wydawców, seria nowa, t. I, wyd. Z. Perzanowski, Poznań 1975.
Kor. - J. Korytkowski, Prałaci i kanonicy katedry metropolitalnej gnieźnieńskiej od roku 1000 do dni naszych, t. I - IV, Gniezno 1883.
Kozierowski, Obce ryc. - S. Kozierowski, Obce rycerstwo w Wielkopolsce w XIII - XVI wieku, Poznań 1929.
KPol. - Kodeks dyplomatyczny Polski, t. I - IV, wyd. L. Rzyszczewski, A. Muczkowski, J. Bartoszewicz, M. Bobrowski, Warszawa 1847 - 1887.
Krzyżanowski, Dyplomy - S. Krzyżanowski, Dyplomy i kancelaria Przemysława II, Pamiętnik Akademii Umiejętności w Krakowie, Wydziały Filologiczny i Historyczno-Filozoficzny, t. VIII, 1890, s. 122 - 192.
Lekszycki II - Die ältesten grosspolnischen Grodbücher, t. II, Leipzig 1889.
Militzer - K. Militzer, Kölner bürgersöhne im Zistercienserorden, "Historische Jahrbuch'' 99, 1979, s. 161 - 195.
Lites 1320, Lites 1339, Lites 1414 - Lites ac res gestae inter Polonos Ordinemque Cruciferorum: proces 1320 - 1321, wyd. Wrocław 1970; proces 1339, wyd. Poznań 1890; proces 1414, wyd. Warszawa 1935.
Łukaszewicz, Obraz - J. Łukaszewicz, Obraz historyczno-statystyczny miasta Poznania, t. I - II, Poznań 1838.
Maleczyński, Zarys - K. Maleczyński, Zarys dyplomatyki polskiej wieków średnich, cz. I, Wrocław 1951.
MPH - Monumenta Poloniae Historica, t. I - VI oraz MPH nova series (n.s.), t. I n.
MPVat. - Monumenta Poloniae Vaticana, szczególnie t. III: Analecta Vaticana, Kraków 1914.
MRPS - Matricularum Regni Poloniae summaria, t. I - V, Warszawa 1905 n.
Nakielski, Miechovia - S. Nakielski, Miechovia, sive promptuarium antiquitatum monasterii Miechoviensis, Kraków 1634.
Now. - J. Nowacki, Dzieje archidiecezji poznańskiej, t. I - II, Poznań 1959 - 1964.
Pakulski, Zarembowie - J. Pakulski, Ród Zarembów w Wielkopolsce w XIII i początkach XIV wieku, Prace Wydziału Nauk Humanistycznych Bydgoskiego Towarzystwa Naukowego, Seria C, nr 16, 1975, s. 103 - 137.
Perlbach, Lond - M. Perlbach, Die Cistercienser - Abtei Lond im stadtkölnischen Archiv, Mitteilungen aus dem Stadtarchiv von Köln, 2, 1883, s. 71 - 118.
Piekosiński, Pieczęcie - F. Piekosiński, Pieczęcie polskie wieków średnich, Kraków 1889.
Poz. I - Die ältesten grosspolnischen Grodbücher, t. I, Leipzig 1887.
Poz. II - Księga ziemska poznańska 1400 - 1407, Poznań 1960.
Preuss. Urkundenbuch - Preussisches Urkundenbuch, t. I - V, 1882 (reedycja Aalen 1961) - Marburg 1975.
PSB - Polski słownik biograficzny, t. I n.
Reg. Teut. - Regesta historico-diplomatica Ordinis S. Mariae Theutonicorum, t. I - II, wyd. E. Joachim, W. Hubatsch, Göttingen 1948 - 1950.
Rosin, Słownik - R. Rosin, Słownik historyczno-geograficzny ziemi wieluńskiej w średniowieczu, Warszawa 1963.
SHGWlkp. - Kartoteki Pracowni Słownika historyczno-geograficznego Wielkopolski średniowiecznej w Instytucie Historii Polskiej Akademii Nauk w Poznaniu.
Sikora, Dokumenty - F. Sikora, Dokumenty i kancelaria Przemysła I oraz Bolesława Pobożnego 1239 - 1279, Wrocław 1969.
Spisy - Spisy urzędników średniowiecznych opracowane w ramach prac zespołu badawczego w problemie MR III.1, przechowywane i przygotowywane do druku w Instytucie Słowianoznawstwa Polskiej Akademii Nauk w Poznaniu pod red. Antoniego Gąsiorowskiego: łęcz(yckie) - opr. A. Szymczakowa; młp. (małopolskie) - opr. P. Wojciechowski, T. Nowakowski, B. Wyrozumska; sier(adzkie) - opr. U. Zarzycka i A. Szymczakowa; wlkp. (wielkopolskie - opr. M. Bielińska, J. Łojko, A. Gąsiorowski.
St. Źr. - "Studia Źródłoznawcze'', t. I n.
Sułkowska-Kurasiowa, Dokumenty - I. Sułkowska-Kurasiowa, Dokumenty królewskie i ich funkcja w państwie polskim za Andegawenów i pierwszych Jagiellonów 1370 - 1444, Warszawa 1977.
WAP - Wojewódzkie Archiwum Państwowe.
Wizytacje - Wizytacje dóbr arcybiskupstwa gnieźnieńskiego i kapituły gnieźnieńskiej z XVI wieku, wyd. B. Ulanowski, Kraków 1920.
WSB - Wielkopolski słownik biograficzny, Poznań 1981.
WSvP - A. Warschauer, Stadtbuch von Posen, Posen 1892.
Zajączkowscy, Materiały - S. Zajączkowski, S. M. Zajączkowski, Materiały do słownika geograficzno-historycznego dawnych ziem łęczyckiej i sieradzkiej do 1400 roku, cz. I - II, Łódź 1966 - 1970.
Zb. dok. Płocka - Zbiór dokumentów i listów miasta Płocka, wyd. S. M. Szacherska, t. I, Warszawa 1975.
ZDKDK - Zbiór dokumentów katedry i diecezji krakowskiej, wyd. S. Kuraś, t. I n., Lublin 1965 n.
ZDM - Zbiór dokumentów małopolskich, t. I n., wyd. S. Kuraś i I. Sułkowska-Kurasiowa, Wrocław - Warszawa 1962 n.

Skróty językowe

dok. - dokument
gnieźn. - gnieźnieński
ib. - ibidem
ident. - identyczny
I.N. - instrument notarialny
kal. - kaliski
kop. - kopia
or. - oryginał
pd. - południe, południowy
pn. - północ, północny
por. - porównaj
pozn. - poznański
reg. - regest
streszcz. - streszczenie
uw. - uwagi
tłum. - tłumaczenie
wg - według
wlkp. - wielkopolski
wsch. - wschód, wschodni
wyd. - wydanie
wyst. - występuje
zach. - zachód, zachodni
zm. - zmarł
Z.N. - znak notarialny
zob. - zobacz

Wykaz dokumentów

1
Ląd, 30 kwietnia 1174 (falsyfikat) Książę Mieszko Stary uposaża klasztor Cystersów w Lądzie dochodami z soli wielickiej

2
Rogoźno, 16 czerwca 1202? (falsyfikat) Książę Mieszko Stary (?) nadaje miasto Czarnków z przyległościami komesowi Mikołajowi wojewodzie kaliskiemu

3
[1228 - 1239?] Książę polski Władysław nakazuje nie pobierać opłat celnych od cystersów z Lądu

4
Poznań, 1240 Paweł biskup poznański nadaje dziesięciny z 10 wymienionych wsi kościołowi w Nieparcie

5
Wrocław, 28 sierpnia 1241 (falsyfikat) Tomasz biskup wrocławski oświadcza, że zamienił z biskupem poznańskim wieś Czermin (?) na dziesięciny z wymienionych wsi, które to dziesięciny przeznaczył na uposażenie kościoła w Zdunach

6
Gniezno, 17 stycznia 1243 (falsyfikat) Książę Przemysł I z bratem Bolesławem i matką Jadwigą nadają Dębogórę, Grylewo i Pińsko klasztorowi Cystersów w Łeknie, obdarzając je określonymi wolnościami

7
Gniezno, 24 lutego 1243 Książę Przemysł I z bratem Bolesławem i matką Jadwigą nadają Dębogórę, Grylewo i Pińsko klasztorowi Cystersów w Łeknie, obdarzając je określonymi wolnościami

8
[1243 - 1249] Wykaz powinności poddanych bożogrobców gnieźnieńskich (ordynacja)

9
Międzyrzecz, 23 czerwca 1252 Książę Przemysł I nadaje Kaszczor, Wieleń, Łupice i Obrzycko komesowi Beniaminowi

10
Gniezno, 10 maja 1253 Książę Przemysł I potwierdza posiadłości i nadaje wolności domowi Bożogrobców w Gnieźnie

11
Kalisz, 1 marca 1255 (Reg.) Książę Bolesław Pobożny nadaje klasztorowi Bożogrobców w Miechowie prawo lokacji Grodziska na prawie niemieckim

12
Sieradz, 16 września 1262 Janusz arcybiskup gnieźnieński nadaje dziesięciny ze wsi Skomlin klasztorowi Cysterek w Ołoboku

13
Gniezno, 24 sierpnia 1263 Książę Bolesław Pobożny nadaje wieś Święcia klasztorowi Cystersów w Lądzie

14
Kalisz, 3 czerwca 1264 Książę Bolesław Pobożny nadaje sołectwo w Borkowie sołtysom Hartratowi i Gotszalkowi

15
Gniezno, 27 kwietnia 1268 (Reg.) Książę Bolesław Pobożny zamienia swoje wsie Żerniki i Krakanowo (?) na Zbiersko klasztoru Benedyktynów w Mogilnie

16
Poznań, 29 czerwca 1269 Mikołaj biskup poznański nadaje Henrykowi i Hankowi prawo lokacji wsi Szamarzewo

17
Dłusk, 6 stycznia 1270 Książę Bolesław Pobożny nadaje komesowi Świętomirowi immunitet dla wsi Rozdrażew

18
Dłusk, 29 września 1271 (interpolowany?) Książę Bolesław Pobożny nadaje Goranin Przybysławowi synowi Pacyńca

19
Gniezno, 13 grudnia 1271 ? (falsyfikat ?) Książę Przemysł II rozsądza spory o dziesięciny pomiędzy kanonikiem gnieźnieńskim Szymonem a Wojsławem ze Stawu i Januszem z Małachowa

20
Gniezno, 1271 Książę Bolesław Pobożny nadaje wieś Mierzewo Przybysławowi z Fulsztyna

21
Dłusk, 28 maja 1274 Książę Bolesław Pobożny nadaje Chwałkowice rycerzom Piotrowi, Wacławowi i Chwalisławowi

22
1274 (Reg.) Książę Bolesław Pobożny potwierdza zwrot wsi Druszkowo klasztorowi Cysterek w Ołoboku przez wojewodę kaliskiego Arkenbolda

23
Gniezno, 6 stycznia 1275 Książę Bolesław Pobożny nadaje dąbrowę koło Goranina Przybysławowi synowi Pacyńca

24
[Obra], 1 marca 1278 S. opat klasztoru Cystersów w Obrze zawiadamia parafię Św. Kolumby w Kolonii, że Wilhelm cysters z Obry rozporządził swoją ojcowizną w Kolonii

25
[1273 - 1278?] Książę Przemysł II zawiera przymierze z Henrykiem IV Prawym

26
Kalisz, 22 czerwca 1280 Książę Przemysł II nadaje klasztorowi Cystersów w Lądzie prawo lokowania wsi Wierzbno na prawie niemieckim

27
Kalisz, 18 października 1280 Książę Przemysł II potwierdza posiadłości klasztoru Cystersów w Lądzie i obdarza je określonymi wolnościami

28
Łekno, 15 sierpnia 1282 Książę Przemysł II nadaje klasztorowi Cystersów w Łeknie prawo lokacji na prawie niemieckim Rgielska z przyległościami

29
Kalisz, 27 grudnia 1282 (1283?) Książę Przemysł II uposaża klasztor Dominikanek w Poznaniu

30
Dłusk, 25 stycznia 1283 Książę Przemysł II uwalnia mieszkańców Pyzdr od płacenia ceł na obszarze swego księstwa

31
Rogoźno, 2 sierpnia 1283 Książę Przemysł II nadaje Dobiejewo z przyległościami klerykowi Ambrożemu i jego synom

32
Pyzdry, 23 listopada 1283 Książę Przemysł II nadaje saliny pod Pyzdrami mieszczaninowi pyzdrskiemu Henrykowi z Soli

33
Kalisz, 14 lutego 1285 Komes Dzierżykraj syn Walenty nadaje trzy jatki w Kaliszu klasztorowi Cysterek w Ołoboku

34
17 stycznia 1288 Jan II biskup poznański zleca lokację miasta Pszczewa Janowi zwanemu Lubinowo

35
[Ląd?], 24 sierpnia 1288 Gerard opat klasztoru Cysterów w Lądzie zamienia określone dziesięciny z Jakubem arcybiskupem gnieźnieńskim

36
26 kwietnia 1289 Wymienieni synowie wojewody Janka Zaremby zwracają Siekierzyn biskupowi lubuskiemu

37
Rieti, 5 czerwca 1289 Wymienieni arcybiskupi i biskupi nadają odpusty nawiedzającym kościół Dominikanek w Poznaniu

38
Poznań, 1289 Książę Przemysł II nadaje połowę wsi Polanowo Bogusławowi podkomorzemu poznańskiemu i kasztelanowi ujskiemu

39
[Obra], 12 października 1290 NN. opat klasztoru Cystersów w Obrze zawiadamia parafię Św. Kolumby w Kolonii, że Henryk cysters z Obry rozporządził swoją częścią domu w Kolonii

40
Dłusk, 1290 Książę Przemysł II obdarza przywilejami i wolnościami wymienionych synów Peregryna z Grabianowa (?)

41
Gniezno, 26 kwietnia 1291 Książę Przemysł II potwierdza przywilej księcia pomorskiego Mściwoja II z 31 lipca 1280 dla klasztoru Cystersów w Lądzie

42
Rzym, 22 lipca 1291 Papież Mikołaj IV bierze pod swą opiekę klasztor Dominikanek w Poznaniu

43
1291? Siemowit książę dobrzyński nadaje cystersom z Lądu prawo połowów na Wiśle, koło ich wsi Łęg

44
Poznań, 11 września 1293 Jan II biskup poznański ustala zasady połączenia biskupiego Zimnowa z działem Wojciecha Ociosańca (?) w Domachowie i lokacji całości na prawie niemieckim

45
Dłusk, 11 grudnia 1293 Książę Przemysł II nadaje rycerzowi Gerwardowi prawo lokowania wsi Koszuty na prawie niemieckim

46
[Obra], 24 października 1294 Wilhelm opat klasztoru Cystersów w Obrze zawiadamia parafię Św. Krzysztofa w Kolonii, że Henryk cysters z Obry zrzekł się praw do swej ojcowizny w Kolonii

47
1294 Książę Przemysł II sprzedaje wójtostwo w Stawiszynie Mikołajowi synowi Floriana

48
Poznań, 22 maja 1295 Książę Przemysł II nadaje rycerzowi Wojciechowi synowi Jana prawo lokacji Janowca na prawie niemieckim

49
Gniezno, 1295 Książę Przemysł II przysądza wieś Przybysław biskupowi lubuskiemu

50
Poznań, 1295 Przemysł II potwierdza swój dokument z 1287 r. dotyczący wsi Krerowa

51
[przed 1296] Testament Pawła Grabi (fragment)

52
Poznań, 10 maja 1296 Książę Władysław Łokietek przekazuje kościół w Żoniu klasztorowi Cystersów w Łeknie

52a
Poznań, 16 września 1296 Książę Władysław Łokietek zaświadcza, że Mikołaj wojewoda kaliski zamienił swój Główiew na Marlewo biskupa poznańskiego

53
Pyzdry, 1 stycznia 1297 Książę Władysław Łokietek potwierdza nadanie patronatu kościoła Św. Marii Magdaleny w Poznaniu dominikankom poznańskim

54
Poznań, 25 stycznia 1297 Książę Władysław Łokietek zezwala wojewodzie Mikołajowi z Gostynia na budowę wodociągu w Poznaniu

55
Żnin, 14 września 1297 Tomasz opat klasztoru Benedyktynów w Mogilnie zamienia określone dziesięciny z Jakubem Świnką arcybiskupem gnieźnieńskim

56
Pyzdry, 7 - 12 grudnia 1297 Książę Władysław Łokietek nadaje prawo zakładania kramów sukiennych mieszkańcom Pyzdr

57
Wiązów, 1 stycznia 1298 Jan biskup wrocławski widymuje dokument Przemysła II dla biskupa lubuskiego z 1295 r.

58
Pyzdry (?), 16 maja (?) 1298 Książę Władysław Łokietek zatwierdza przywilej księcia Przemysła II z 28 grudnia 1286 dla dóbr kazimierskich biskupstwa lubuskiego

59
Poznań, 25 lipca 1298 (?) Beniamin i Wacław synowie wojewody poznańskiego Beniamina nadają Przysiekę Niemiecką (potwierdzają nadanie?) klasztorowi Cystersów w Wieleniu

60
Gniezno, 25 października 1298 Jakub Świnka arcybiskup gnieźnieński nadaje sołectwo w Liskowie swemu podwładnemu Lagusowi

61
Kalisz, 15 - 20 czerwca 1299 Książę Władysław Łokietek zaświadcza, że orki wykonane przez ludzi klasztoru Cystersów w Lądzie w majątkach książęcych nie stanowią powinności klasztoru

62
Gniezno, 25 czerwca 1299 Książę Władysław Łokietek wyłącza dobra klasztoru Cystersów w Lądzie spod jurysdykcji podłowczych lędzkich

63
Mogilno, 30 lipca 1299 (Reg.) Książę Władysław Łokietek potwierdza przywileje książąt Bolesława i Mieszka dla klasztoru Benedyktynów w Mogilnie i nadaje klasztorowi prawo łowów w klasztornym lesie Niebóż

64
Poznań, 30 czerwca 1300 Andrzej Zaremba biskup poznański eryguje kolegium wikariuszy w katedrze poznańskiej

65
Pyzdry, 5 czerwca [1301 ?] Mikołaj starosta Królestwa Polskiego zaświadcza, że klasztor Cystersów w Lądzie wolny jest od wymienionych ciężarów prawa polskiego

66
Kalisz, 21 stycznia 1302 Fryderyk z Čachovic komornik Królestwa Polskiego i Mikołaj wojewoda kaliski rozsądzają spór pomiędzy Konradem opatem lędzkim i Stojgniewem kasztelanem lędzkim

67
Poznań, 11 listopada 1302 Fryderyk z Čachovic najwyższy komornik Królestwa Polskiego zleca lokację Podarzewa i "Desente" Menkowi mieszczaninowi z Pobiedzisk

68
1302 Komes Szymon z Myśliborza sprzedaje sołectwo w Sługocinie niejakiemu Sule

69
1302 (Reg.) Jakub Świnka arcybiskup gnieźnieński nadaje sołectwo w Czerlejnku

70
Przemęt, 25 lipca 1303 (interpolowany ?) Jan starosta Wielkopolski zaświadcza, że Jakub z Sączkowa sprzedał łany sołeckie w Sączkowie księdzu Roznosowi

71
Kalisz, 1 sierpnia 1303 (Reg.) Komes Roszek łowczy kaliski nadaje część gruntu w Kaliszu klasztorowi Cysterek w Ołoboku

72
Żnin, 25 marca 1304 Jakub Świnka arcybiskup gnieźnieński sprzedaje sołectwo w Sulinowie Urbanowi synowi Wita

73
Gdańsk, 5 (6) sierpnia 1304 (Reg.) Wymienieni dostojnicy pomorscy zaświadczają, że przysądzili wieś Kłodawę klasztorowi Cystersów w Lądzie

74
Gniezno, 26 grudnia 1304 Mikołaj prepozyt gnieźnieński zaświadcza, że Jasiek kanonik gnieźnieński i jego brat Stefan, wójtowie gnieźnieńscy, zrezygnowali z ról koło kościoła Św. Michała w Gnieźnie na rzecz domu Bożogrobców w Gnieźnie

75
Poznań, 25 lutego 1306 Andrzej Zaremba biskup poznański rozsądza spór pomiędzy kanonikiem poznańskim Adamem z poznańskimi wikariuszami katedralnymi

76
13 marca 1306 (Reg.) Mikołaj opat benedyktynów w Mogilnie zawiadamia wojewodę pomorskiego Święcę, że sprzedał wsie klasztorne Trąbki i Koźmin klasztorowi Cystersów w Lądzie

77
[Obra], 11 października 1307 Wilhelm opat klasztoru Cystersów w Obrze, zawiadamia parafię Św. Kolumby w Kolonii, że Henryk cysters z Obry rozporządził swoją częścią domu w Kolonii

78
Poznań, 24 czerwca 1308 Andrzej Zaremba biskup poznański ustanawia i uposaża swoich penitencjarzy w katedrze poznańskiej

79
Byczyna, 1311 (Reg.) Gunter z Handlungsbach zobowiązuje się zwrócić 18 łanów i 4 jatki w Kępnie klasztorowi Cysterek w Ołoboku

80
6 stycznia 1312 Mikołaj opat klasztoru Benedyktynów w Mogilnie zaświadcza, że sprzedał Trąbki i Koźmin klasztorowi Cystersów w Lądzie

81
Legnica, 4 maja 1312 Książę Henryk II głogowski nadaje Dytmarowi z Paniowic Osową Sień

82
Poznań, 2 lipca 1313 Andrzej Zaremba biskup poznański eryguje ołtarz w katedrze poznańskiej

83
Dobrzyń (?), 9 (?) lutego 1314 (interpolowany?, falsyfikat?) Książę Władysław Łokietek nadaje prawo lokacji miasta w Łobżenicy Wincentemu synowi Piotra

84
Pyzdry, 13 września 1314 Książę Władysław Łokietek potwierdza wszystkie nabytki uzyskane przez klasztor Cystersów w Lądzie od chwili objęcia rządów w Polsce przez króla czeskiego Wacława

85
Poznań, 6 listopada 1314 Książę Władysław Łokietek nadaje wieś Zarzeczyn synom Jakuba Domaratowica ze Smogulca

86
Eberswalde, 8 września 1315 Jan margrabia brandenburski nadaje wsie Bledzew i Sokola Dąbrowa klasztorowi Cystersów w Zemsku

87
[Pyzdry], 11 listopada 1315 Jasiek wójt Pyzdr potwierdza prawo pobierania w Pyzdrach czynszu pięciu kamieni łoju przez klasztor Cystersów w Lądzie

88
23 lutego 1316 (Reg.) Wdowa Elżbieta z synem Michałem nadaje swoje dworzyszcze w Ołoboku tamtejszemu klasztorowi Cysterek

89
[Altenberg], 1318 Opat klasztoru Cystersów w Altenbergu przesyła opatowi klasztoru cystersów w Łeknie uchwały finansowe kapituły generalnej

90
Brześć Kujawski, 19 listopada 1319 Książę Władysław Łokietek rozsądza spór pomiędzy Żyrą synem Trojana a klasztorem Cystersów w Lądzie o wieś Łęg

91
Poznań, 30 czerwca 1320 Domarat biskup poznański odnawia przywilej na sołectwo w Skarboszewie Klemensowi Włodyczce

92
Gniezno, 12 grudnia 1322 Janisław arcybiskup gnieźnieński zleca Mikołajowi synowi Serwina lokację wsi Ostrowite Kapitulne na prawie średzkim

93
Poznań, 1 lipca 1323 Domarat biskup poznański nadaje sołectwo w Warszewie krawcowi Piotrowi

94
[Łekno], 30 września 1323 Mikołaj opat klasztoru Cystersów w Łeknie zawiadamia parafię Św. Kolumby w Kolonii, że zezwolił Tylmanowi cystersowi z Łekna na swobodne rozporządzanie swoją ojcowizną

95
1323 (Reg.) Janisław arcybiskup gnieźnieński sprzedaje sołectwo w Biskupicach Smolanych (Bieniszowicach) Andrzejowi Smolce

96
Brześć Kujawski, 15 lipca 1324 Janisław arcybiskup gnieźnieński sprzedaje sołectwo w Siedlimowie Marcjanowi Siekierce

97
Gniezno, 20 czerwca 1325 Janisław arcybiskup gnieźnieński sprzedaje sołectwo w Biskupinie Krystynowi i Mateuszowi

98
Uniejów, 22 lutego 1326 Wymienieni biskupi polscy nadają odpusty nawiedzającym kościół parafialny w Iwanowicach

99
Gniezno, 25 kwietnia 1326 Janisław arcybiskup gnieźnieński nadaje sołectwo w Lubczu Ciechosławowi synowi Marcina

100
Ląd, 12 marca 1327 Ugoda Konrada sołtysa z Kościoła z klasztorem Cystersów w Lądzie

101
Gniezno, 27 kwietnia 1327 Janisław arcybiskup gnieźnieński zamienia z Hebrardem i Ditrychem synami Zygfryda dwa łany w Kędzierzynie na część Kębłowa

102
Poznań, 2 - 7 listopada 1327 Król Władysław Łokietek przysądza Białokosz dominikanom poznańskim

103
Gdańsk, 23 kwietnia 1328 (Reg.) Bartłomiej i Piotr bracia z Rusocina sprzedają błoto koło Kłodawy klasztorowi Cystersów w Lądzie

104
Opatówek, 13 października 1328 Janisław arcybiskup gnieźnieński nadaje sołectwo w Trojanowie Wojciechowi Wierciałce

105
Pyzdry, 13 grudnia 1328 Król Władysław Łokietek, oddaliwszy pretensje Żyry Trojanowica do wsi cystersów lędzkich Łęgu, obdarza wieś wolnościami i zaświadcza, że klasztor lędzki zamienił tę wieś z biskupem włocławskim na Godziszewo i dziesięciny z wymienionych wsi

106
Uniejów, 31 stycznia 1329 Janisław arcybiskup gnieźnieński sprzedaje sołectwa w Solcu i Malanowie niejakiemu Brudzowi

107
Kłodawa, 1329 (Reg.) Maciej opat klasztoru Cystersów w Lądzie lokuje wieś Trąbki na prawie niemieckim

108
Kalisz, 14 lutego 1330 (Reg.) Mikołaj z Niechanowa nadaje swoje posiadłości klasztorowi Cysterek z Ołoboku

109
Kalisz, 5 listopada 1331 Janisław arcybiskup gnieźnieński sprzedaje sołectwo we wsi Trzęsów Maciejowi synowi Cetna

110
[Obra], 30 września 1332 Jan opat klasztoru Cystersów w Obrze zawiadamia parafię Św. Kolumby w Kolonii, że otrzymał 40 marek należących do Arnolda cystersa z Obry

111
[Obra], 1332 Jan opat klasztoru Cystersów w Obrze zawiadamia parafię Św. Kolumby w Kolonii, że Arnold cysters z Obry rozporządził swoją ojcowizną i macierzyzną w Kolonii

112
[Obra], 15 kwietnia 1333 Jan opat klasztoru Cystersów w Obrze zawiadamia parafię Św. Kolumby w Kolonii, że Ludwik cysters z Obry rozporządził swoją ojcowizną w Kolonii

113
Poznań, 30 czerwca 1333 Jan III biskup poznański odnawia przywilej na sołectwo w Gradowicach sołtysom Mikołajowi i Janowi

114
Elbląg, 4 lipca 1333 (Reg.) Luder wielki mistrz krzyżacki potwierdza klasztorowi Cystersów w Lądzie dokument Mściwoja księcia pomorskiego z 30 lipca 1280

115
1323 ?, 1333 ? (Reg.) Janisław arcybiskup gnieźnieński sprzedaje sołectwo we wsi Ilmie

116
1333 Maciej opat klasztoru Cystersów w Lądzie nadaje sołectwo w Godziszewie Mikołajowi z Żelichowa

116a
[przed 19 października 1335] Królowa czeska Elżbieta (Reiczka) zapisuje w testamencie określone świadczenia katedrze poznańskiej oraz klasztorom Cysterek w Owińskach i Klarysek w Gnieźnie (ekscerpt)

117
Kłodawa, 15 kwietnia 1336 (Reg.) Maciej opat klasztoru Cystersów w Lądzie zaświadcza, że przedstawił dwu świadków przy rozgraniczaniu wsi Kłodawy i Granssin

118
Poznań, 18 marca 1337 Wymienieni sędziowie polubowni przysądzają prawo patronatu kościoła Św. Marii Magdaleny w Poznaniu dominikankom poznańskim

119
Poznań, l6 marca 1337 Król Kazimierz Wielki potwierdza dominikankom poznańskim prawo patronatu kościoła Św. Marii Magdaleny w Poznaniu

120
Gniezno, 25 kwietnia 1337? Mikołaj archidiakon kaliski zleca Stefanowi synowi Pawła lokację Wójcinka na prawie średzkim

121
13 czerwca 1337 (Reg.) [Jan IV biskup poznański] nadaje sołectwo w Brzeziu

122
Ląd, 24 czerwca 1338 Maciej opat klasztoru Cystersów w Lądzie nadaje sołectwo we wsi Lipia Góra niejakiemu Ulrychowi

123
Gdańsk, 26 czerwca 1338 (Reg.) Winrich von Kniprode komtur gdański widymuje dokument Bartłomieja i Piotra z Rusocina z 23 kwietnia 1328 dla klasztoru Cystersów w Lądzie

124
Gniezno, 23 maja 1339 Andrzej z Koszanowa starosta Wielkopolski i kasztelan poznański zaświadcza, że komes Ptolemeusz ze Strzyżewa sprzedał brzeg rzeki Bystrzycy Przybysławowi skarbnikowi arcybiskupa gnieźnieńskiego

125
Kraków, 24 lipca 1339 Janisław arcybiskup gnieźnieński nadaje dziesięciny z Tyńca szpitalowi Św. Ducha w Kaliszu

126
Ląd, 2 lutego 1340 Maciej opat klasztoru Cystersów w Lądzie nadaje sołectwo we wsi Święcia niejakiemu Albertowi

127
Inowrocław, 17 kwietnia 1341 Andrzej z Koszanowa starosta Wielkopolski i kasztelan poznański zaświadcza, że Andrzej ze Słaboszewa zrzekł się swych praw do części Korabnik na rzecz biskupa włocławskiego Macieja

128
Gniezno, 24 kwietnia 1341 Janisław arcybiskup gnieźnieński nadaje sołectwo w Białożewinie Waldkowi synowi Boguszy z Piotrowic

129
Kalisz, 10 listopada 1342 Ofka wdowa po Janie z Dobrzycy sprzedaje sołectwo w Michałowie Markowi i Jakubowi

130
[Gostyń], 20 grudnia 1342 Mikołaj dziedzic Gostynia nadaje wolny łan w Brzeziu Janowi Krzywińskiemu

131
Poznań, 15 czerwca 1343 (falsyfikat?) Król Kazimierz Wielki zamienia swoje miasto Czarnków z przyległościami na Rogoźno, Studzieniec i Gościejewo Sędziwoja z Czarnkowa i obdarza dobra Sędziwoja określonymi wolnościami

132
Brześć Kujawski, 24 czerwca 1343 Maciej biskup włocławski zaświadcza, że otrzymał od Jana opata klasztoru Cystersów w Lądzie trzy dokumenty dotyczące wsi Łęg

132a
Kalisz, 8 lipca 1343 Arcybiskup gnieźnieński, biskupi włocławski i poznański zrzekają się praw do odszkodowań za szkody wyrządzone przez zakon krzyżacki

133
Gniezno, 13 lipca 1343 Wymienieni przełożeni klasztorów wielkopolskich zrzekają się praw do odszkodowań za szkody wyrządzone przez zakon krzyżacki

134
Raciążek, 28 sierpnia 1343 Maciej biskup włocławski zaświadcza, że otrzymał od Jana opata klasztoru Cysterów w Lądzie trzy dokumenty króla Władysława Łokietka dotyczące wsi Łęg

135
Gniezno, 13 stycznia 1344 Benedykt prepozyt bożogrobców gnieźnieńskich zezwala Mikołajowi synowi Jana na lokację opuszczonej wsi Grochowiska Księże na prawie średzkim

136
Przemęt, 28 sierpnia 1344 Król Kazimierz Wielki potwierdza Wincentemu z Granowa posiadanie wsi Bukowiec i Grotniki

137
Poznań, 27 lutego 1345 Jan IV biskup poznański eryguje kolegium wikariuszy w katedrze poznańskiej

138
Gniezno, 28 kwietnia 1345 Jarosław arcybiskup gnieźnieński nadaje sołectwo w Cerkwicy Małej Hynkowi z Obrowa

139
Bydgoszcz, 21 września 1345 Król Kazimierz Wielki zaświadcza; że Wojciech wojewoda brzeski sprzedał wieś Łąsko swemu bratu Hektorowi

140
Kalisz, 6 lutego 1346 Stefan i Janusz dziedzice Sośnicy sprzedają sołectwo w Godzieszach Małych Budkowi i Staszkowi

141
Poznań, 14 maja 1346 Król Kazimierz Wielki nadaje wolności kmieciom z Donatowa

142
Gniezno, 29 marca 1347 Jarosław arcybiskup gnieźnieński nadaje sołectwo w Płociczu Olbrachtowi synowi Piotra

143
Gniezno, 24 kwietnia 1347 Jan prepozyt klasztoru Kanoników Regularnych w Trzemesznie wydzierżawia klasztorną część Brzyskorzystwi Wincentemu dziekanowi gnieźnieńskiemu

144
[Ląd], 26 - 31 lipca 1347 Jan opat klasztoru Cystersów w Lądzie nadaje sołectwo we wsi Wierzbno Janowi zwanemu der Kinder

145
Konin, 21 listopada 1347 Król Kazimierz Wielki zezwala rzeźnikom kaliskim na budowę jatek w mieście

146
Konin, 22 listopada 1347 Król Kazimierz Wielki zwalnia handlujących mięsem mieszczan z Pyzdr od ceł na terenie Królestwa

147
Pyzdry, 22 listopada 1347 Kró1 Kazimierz Wielki potwierdza prawo Andrzeja wójta Pyzdr do wyrębu drewna na potrzeby młyna w Pyzdrach

148
Inowrocław, 19 marca 1348 Król Kazimierz Wielki zatwierdza wyrok sędziów, którzy rozsądzili spory o ziemię pomiędzy klasztorem Cystersów w Byszewie a wymienionymi rycerzami

149
Żnin, 19 kwietnia 1348 Jarosław arcybiskup gnieźnieński nadaje sołectwo w Orle niejakiemu Piotrowi

150
Gniezno, 23 kwietnia 1348 Iwan prepozyt gnieźnieński sprzedaje sołectwo w Złotkowie Pawłowi synowi Michała ze Słupcy

151
Gniezno, 30 kwietnia 1348 (Reg.) NN. przysądza połowę jeziora Lubieszewo klasztorowi Benedyktynów w Mogilnie

152
Opatówek, 13 lipca 1348 Jarosław arcybiskup gnieźnieński zaświadcza, że Jachna wdowa po Żegocie z Żernik zeznała; iż Żegota nadał dochody z młyna w Żernikach kościołowi w Gołuchowie

153
Brześć Kujawski, 1348 Dobiesław syn Żyry, dziedzic Kościoła zrzeka się na rzecz klasztoru Cystersów w Lądzie swej wsi Łęg

154
Łowicz, 30 czerwca 1349 Jarosław arcybiskup gnieźnieński sprzedaje sołectwo w Garyszewie Hankowi Fluk

155
Gniezno, 26 kwietnia 1350 Jarosław arcybiskup gnieźnieński nadaje wójtostwo w Żninie Męclowi z Żarnowa

156
Gniezno, 26 kwietnia 1352 Piotr kanonik gnieźnieński sprzedaje sołectwo w Parlinku Andrzejowi synowi Przybysława

157
Pyzdry, 4 czerwca 1352 (Reg.) Sąd wiecowy w Pyzdrach przysądza połowę jeziora Lubieszewo opactwu Benedyktynów w Mogilnie

158
[Ląd], 30 czerwca 1352 Gizylbert opat klasztoru Cystersów w Lądzie nadaje młyn w Kopojnie młynarzowi Tworzyjanowi

159
Kalisz, 6 lutego 1353 Król Kazimierz Wielki ustala zasady sprzedaży sukna w Kaliszu

160
Kalisz, 7 lutego 1353 Król Kazimierz Wielki nadaje kościołowi parafialnemu w Ostrzeszowie dochody z tamtejszego cła

161
[Ląd], 4 maja 1353 Gizylbert opat klasztoru Cystersów w Lądzie odnawia przywilej na sołectwo w Kowalewie sołtysowi Stanisławowi

162
Gniezno, 17 września 13(5)3 Jarosław arcybiskup gnieźnieński zawiadamia żupników w Bochni i Wieliczce o sposobach wybierania przez gnieźnieńskich wikariuszy katedralnych należnych im z żup pieniędzy

163
Poznań, 20 września 1353 Mikołaj z Gortatowa sprzedaje sołectwo w Gortatowie niejakiemu Maciejowi

164
Poznań, 16 sierpnia 1354 Wojciech biskup poznański nadaje dziesięciny z 7 wymienionych wsi klasztorowi Cystersów w Łeknie

165
7 grudnia 1354 Dzierżek z Chyciny zarządca Kębłowa zaświadcza, że zwrócił klasztorowi Cystersów w Wieleniu prawo do korzystania z części połowów (toni?) na jeziorze Mochy

166
1354 (Reg.) Jarosław arcybiskup gnieźnieński rozsądza spory pomiędzy plebanami z Cerekwicy i Żnina o dziesięciny z Żukowic

167
1354 (Reg.) [Wojciech biskup poznański] nadaje sołectwo we wsi Ołaczewo

168
Gniezno, 24 kwietnia 1355 Wincenty kanonik gnieźnieński sprzedaje sołectwo w Gościeszynie Mikołajowi

169
[Poznań], 3 października 1355 Władze miasta Poznania zaświadczają, że Mikołaj rajca poznański zapisał czynsz Andrzejowi archidiakonowi poznańskiemu

170
Bolesławiec, 5 stycznia 1356 (Reg.) Klasztor Cysterek w Ołoboku nadaje 10 lat wolnizny mieszkańcom wymienionych wsi w ziemi wieluńskiej

171
[Poznań], 18 maja 1356 Władze miasta Poznania zaświadczają, że Nesa wdowa po Henryku zapisała czynsz poznańskim wikariuszom katedralnym

172
Powidz, 8 września 1356 Król Kazimierz Wielki nakazuje nie pobierać w Wielkopolsce opłat celnych od mieszczan Słupcy

173
koło Kowala, 14 września 1356 Król Kazimierz Wielki nakazuje nie pobierać opłat celnych od mieszczan Pyzdr wiozących towary przez Mątwy i Inowrocław do Torunia

174
Pyzdry, 14 listopada 1356 Dobiesław sędzia kaliski przysądza jezioro Jeziorzany bożogrobcom gnieźnieńskim

175
Poznań, 21 stycznia 1357 Król Kazimierz Wielki nadaje swoją wieś Studzieniec Bądymirowi synowi Marzenisa z Pomorzan

176
Zajączkowo, 25 listopada 1357 Bernard von Eleden wójt miasta Tczewa zaświadcza, że Herman opat klasztoru Cystersów z Łekna i Piotr syn Arnolda z Wytrębowic prosili go o dokonanie pomiarów wsi Połęczyn

177
Kruszwica, 20 stycznia 1358 Król Kazimierz Wielki nadaje Paskowi kasztelanowi gnieźnieńskiemu prawo lokacji w Benicach miasta na prawie średzkim

178
Kruszwica, 20 stycznia 1358 Król Kazimierz Wielki zezwala biskupowi poznańskiemu Janowi na założenie miasta na terenie wsi Ślesin i nadaje jego mieszkańcom zwolnienia od ciężarów królewskich

179
Wronki, 22 kwietnia 1358 Wierzbięta z Paniewic starosta generalny Wielkopolski zaświadcza, że Hamlet z Ćmachowa i Hektor z Pierwoszewa dokonali zamiany pewnych ról

180
Konin, 22 listopada 1358 (Reg.) Wierzbięta z Paniewic starosta generalny Wielkopolski zakazuje urzędnikom królewskim użytkowania lasu Nieboż należącego do klasztoru Benedyktynów w Mogilnie

181
1358 (Reg.) Jarosław arcybiskup gnieźnieński sprzedaje sołectwo w Jaroszewie niejakiemu Straszowi

182
Konin, 30 stycznia 1359 Król Kazimierz Wielki nadaje Wilhelmowi mieszczaninowi z Sieradza wójtostwo w Koninie

183
Żnin, 3 lutego 1359 Król Kazimierz Wielki nadaje klasztorowi Cystersów w Byszewie prawo założenia miasta Koronowa i lokacji wymienionych wsi na prawie magdeburskim

184
4 kwietnia 1359 Wasyl prepozyt bożogrobców gnieźnieńskich sprzedaje sołectwo w Dziechowie Mikołajowi z Gdańska i Mikołajowi Ostróżce

185
Konin, 14 kwietnia 1359 Jan Sławęcic z Mikorzyna sprzedaje sołectwo we wsi Sławęcin niejakiemu Marcinowi

186
1359 (Reg.) Wymienieni dziedzice Gogołkowa sprzedają sołectwo tamże Maciejowi z Goczałkowa

187
Pobiedziska, 19 lutego 1360 (Reg.) Król Kazimierz Wielki nadaje sołectwo w Węglewie

188
Raciążek, 30 kwietnia 1360 (Reg.) Maciej z Gołańczy biskup kujawski potwierdza wcześniejsze zamiany wymienionych świadczeń i dziesięcin dokonane pomiędzy biskupstwem kujawskim a opactwem Benedyktynów w Mogilnie

189
Poznań, 30 czerwca - 5 lipca 1360 Mikołaj Poppo komandor domu Joannitów pod Poznaniem zaświadcza, że Dominik wicekustosz katedry poznańskiej zapisał czynsz poznańskim wikariuszom katedralnym

190
Gniezno, 26 września 1360 Jarosław arcybiskup gnieźnieński nadaje dożywotnio wieś Cotoń Franciszkowi z Cerekwicy

191
Wina, 1 października 1360 Maciej z Gołańczy biskup włocławski zaświadcza, że otrzymał od opata klasztoru Cystersów w Lądzie dokument księcia Władysława dotyczący wsi Łęg

192
Pyzdry, 28 października 1360 Król Kazimierz Wielki sprzedaje sołectwo w Krzywogórze Marcinowi Błyskawicy

193
[1352 - 1360] Wierzbięta z Paniewic starosta generalny Wielkopolski nadaje 1/3 dochodów z młyna w Śremie młynarzowi Mikołajowi

194
1360 (Reg.) Jan V biskup poznański zapisuje czynsz na rzecz altarii w katedrze poznańskiej

195
Pyzdry, 8 marca 1361 (Reg.) Sąd w Pyzdrach potwierdza granice wymienionych posiadłości opactwa Benedyktynów w Mogilnie

196
1361 (Reg.) Jarosław arcybiskup gnieźnieński sprzedaje sołectwo w Żeleźnicy Janowi z Piotrowa

197
1361 (Reg.) Król Kazimierz Wielki potwierdza podział majątku pomiędzy synów Mikołaja z Biechowa

198
Chodecz, 9 stycznia 1362 Król Kazimierz Wielki poleca celnikom między Bochnią a Sieradzem, aby pobierali tylko połowę cła i mostowego od wiozących sól mieszczan ze Stawiszyna

198a
Ciążeń, 22 stycznia 1362 Król Kazimierz Wielki nadaje sędziemu kujawskiemu Stanisławowi z Ostrowa prawo lokacji w swych dobrach miasta Goliny

199
Pobiedziska, 24 stycznia 1362 (falsyfikat?) Król Kazimierz Wielki zatwierdza postanowienia testamentowe dotyczące podziału majątku Sędziwoja z Czarnkowa kasztelana nakielskiego

200
Poznań, 30 stycznia 1362 Jakub archidiakon pszczewski i oficjał poznański zaświadcza, że Adam kmieć z Winiar zapisał czynsz poznańskim wikariuszom katedralnym

201
Radziejów, 31 stycznia 1362 (Reg.) Sąd w Radziejowie rozgranicza Padniewo posiadłość opactwa Benedyktynów w Mogilnie od Padniewka

202
Opatówek, 1 marca 1362 Jarosław arcybiskup gnieźnieński rozsądza spór o dziesięciny pomiędzy prepozytem kościoła Św. Mikołaja w Kaliszu a plebanem z Dobrca

203
Opatówek, 6 listopada 1362 Jarosław arcybiskup gnieźnieński zatwierdza sprzedaż sołectwa we wsi Michałów i transumuje jej dokument lokacyjny

204
Poznań, 6 lipca 1363 Jan V biskup poznański potwierdza fundacje dokonane przez archidiakona czerskiego Dytka Pradla

205
Godziszewo, 29 października 1363 Jan opat klasztoru Cystersów w Lądzie potwierdza dokument lokacyjny wsi Trąbki z 1329 r.

206
Wieluń, 18 listopada 1363 Jarosław arcybiskup gnieźnieński konsekruje kościół w Brudzewie i potwierdza jego uposażenie

207
Pyzdry, 11 grudnia 1363 Władze miasta Pyzdr zaświadczają, że Henryk syn Henryka Mokronosa nadał łan roli szpitalowi w Pyzdrach

208
Poznań, 2 lipca 1364 Jan V biskup poznański potwierdza zapis czynszu na rzecz altarii w katedrze poznańskiej

209
Pobiedziska, 18 stycznia 1365 Król Kazimierz Wielki nadaje określone wolności wsiom dominikanek poznańskich

210
Trzemeszno, 3 marca 1365 Król Kazimierz Wielki nadaje zamek Kępno z przyległościami kasztelanowi poznańskiemu i staroście wielkopolskiemu Wierzbięcie z Paniewic

211
Gniezno, 25 czerwca 1365 Jarosław arcybiskup gnieźnieński potwierdza uprawnienia zakonu Franciszkanów do sprawowania sakramentu Eucharystii

212
Gniezno, 26 czerwca 1365 Jarosław arcybiskup gnieźnieński sprzedaje sołectwo w Sławnie niejakiemu Klemie

213
Opatówek, 2 września 1365 Jarosław arcybiskup gnieźnieński rozstrzyga spory o prawo patronatu kościoła parafialnego w Chlewie

214
Poznań, 29 września 1365 Król Kazimierz Wielki zamienia swoje wymienione wsie na Źrenicę sędziego poznańskiego Przecława z Margonina

215
Złotków, 18 kwietnia 1366 Mikołaj z Kórnika kanonik gnieźnieński zaświadcza, że Mikołaj Kochan sprzedał sołectwo w Złotkowie Henrykowi, Wawrzyńcowi i Mikołajowi z Jabłonki

216
Awinion, 4 maja 1366 Papież Urban V zezwala Wierzbięcie z Kępna na słuchanie mszy w miejscach obłożonych interdyktem

217
1366 Jadwiga przeorysza klasztoru Dominikanek poznańskich sprzedaje sołectwo w Donatowie Maciejowi i Piotrowi

218
Pobiedziska, 1 - 6 marca 1367 (Reg.) Król Kazimierz Wielki zezwala Januszowi z Podlesia na lokację miasta w dąbrowie zwanej Skoki

219
Gniezno, 22 maja 1367 Jarosław arcybiskup gnieźnieński zezwala kanonikowi gnieźnieńskiemu Klemensowi na fundację ołtarza w katedrze gnieźnieńskiej i ustala zasady jego uposażenia

220
Gniezno, 17 kwietnia 1368 Jarosław arcybiskup gnieźnieński sprzedaje sołectwo w Ostrowitem Pawłowi Witoszce

221
Pyzdry, 30 maja 1368 Wierzbięta z Paniewic kasztelan poznański i starosta generalny Wielkopolski nadaje młyn w Sabaszczewie młynarzowi Mikołajowi

222
Inowrocław, 16 grudnia 1368 Król Kazimierz Wielki nadaje w lenno Rogoźno z przyległościami panom von Osten

223
[Płock], 2 kwietnia 1369 (Reg.) Król Kazimierz Wielki zezwala na kolonizację lasu Nieboż należącego do klasztoru Benedyktynów w Mogilnie

224
Płock, 10 kwietnia 1369 Król Kazimierz Wielki zezwala na przeniesienie na prawo niemieckie wsi opactwa Św. Wincentego z Wrocławia: Opatowa, Słupi i Opatowca

225
Gniezno, 24 kwietnia 1369 Jan kantor gnieźnieński sprzedaje sołectwo nowej wsi koło Niestronna kmieciowi Januszowi zwanemu Wielki Tobół

226
Gniezno, 31 lipca 1369 Jarosław arcybiskup gnieźnieński odnawia przywilej sołectwa w Słupi Kapitulnej Michałowi, Jakubowi i Stanisławowi braciom ze Słupi

227
Poznań, 7 grudnia 1369 Jan V biskup poznański eryguje altarię fundacji Zbyluta prepozyta płockiego w katedrze poznańskiej

228
Żnin, 26 stycznia 1370 Król Kazimierz Wielki potwierdza posiadłości klasztoru Cystersów w Wieleniu, zezwalając na ich lokację na prawie niemieckim

229
Paradyż, 25 listopada 1370 Andrzej opat klasztoru Cystersów w Paradyżu zaświadcza, że rajcy Nowego Gorzowa dzierżawią część wsi klasztornej Karnin

230
1333 - 1370 Król Kazimierz Wielki widymuje dokument Władysława Łokietka z 14 lutego 1331 dla klasztoru Cysterek w Owińskach

231
1370 Piotr biskup lubuski zobowiązuje się wypłacać kustoszowi gnieźnieńskiemu Wierzbięcie określony czynsz roczny w zamian za zwrot biskupstwu wsi Przybysław

232
1370 Wymienieni dziedzice zaświadczają, że Otto wraz ze swym siostrzeńcem Świętkiem kupili sołectwo w Lutówku od Lutka sołtysa z Iłowa

233
Ląd, 3 listopada 1371 Jan opat klasztoru Cystersów w Lądzie określa prawa i obowiązki karczmarzy we wsi Kłodawa

234
Żnin, 2 stycznia 1372 Jarosław arcybiskup gnieźnieński wydzierżawia grunty folwarku Czaple mieszkańcom Żnina

235
Kalisz, 9 stycznia 1372 Tomisław z Gołańczy sędzia kaliski zaświadcza, że Heling prepozyt bożogrobców gnieźnieńskich wykupił z zastawu wieś Konikowo

236
Poznań, 10 czerwca 1372 Królewski sąd komisarski wydaje wyrok na Janka z Czarnkowa

237
Odolanów, 27 czerwca 1373 Bartosz Wezenborg z Odolanowa nadaje wójtostwo w Odolanowie Mikołajowi zwanemu Nawac

238
Awinion, 12 lipca 1373 Papież Grzegorz XI udziela prowizji na kanonikat gnieźnieński Jarandowi z Bełszewa

239
Koszyce, 3 października 1373 Królowa Elżbieta Łokietkówna potwierdza mieszkańcom Pyzdr wolności celne w Strzelnie i Jarocinie

240
Poznań, 9 grudnia 1373 Jan V biskup poznański eryguje kościół parafialny w Skokach

241
Kalisz, 10 kwietnia 1374 (Reg.) Sędziwój z Szubina starosta generalny Wielkopolski nadaje sołectwo we wsi Główiew Gallowi Żupcy

242
Poznań, 19 czerwca 1374 I. N. Potwierdzenie dokumentu biskupa poznańskiego Jana dla poznańskich wikariuszy katedralnych

243
Kostrzyn, 13 stycznia 1375 Jan pleban w Kostrzynie sprzedaje sołectwo w Libartowie Miłkowi synowi Andrzeja

244
Awinion, 26 marca 1375 Papież Grzegorz XI potwierdza wolności i przywileje bożogrobców gnieźnieńskich

245
Poznań, 18 listopada 1375 Mikołaj z Kórnika biskup poznański wprowadza Henryka syna Grzegorza z Poznania na altarię w katedrze poznańskiej

246
Sobowidz, 16 czerwca 1376 Winrich von Kniprode wielki mistrz krzyżacki zwalnia cystersów lędzkich z Godziszewa z obowiązku budowy grobli we wsi Żuława Steblewska

247
Poznań, 2 lipca 1376 Mikołaj z Kórnika biskup poznański sprzedaje sołectwo w Wierzbocicach Janowi zwanemu Żary

248
Konin, 4 sierpnia 1376 (Reg.) Oswald z Płonkowa kasztelan inowrocławski i starosta koniński zwalnia grunty należące do młyna w Czarkowie od wszelkich opłat

249
Gniezno, 2 września 1376 Wierzbięta kustosz gnieźnieński sprzedaje sołectwo we wsi Duszno Witowi synowi Idzika

250
Poznań, 27 lutego 1377 Mikołaj z Kórnika biskup poznański nadaje dożywotnio Jarandowi kanonikowi gnieźnieńskiemu wieś Leśniewo

251
[Ląd], 31 marca 1377 Tylman opat klasztoru Cystersów w Lądzie zawiadamia parafię Św. Kolumby w Kolonii, że Gerlach cysters z Lądu rozporządził swoją ojcowizną w Kolonii

252
Gniezno, 27 maja 1377 Tomisław z Gołańczy sędzia kaliski zaświadcza, że przysądził zarośla koło Goranina Stefanowi i Przybysławowi z Goranina

253
Wrocław, 27 lipca 1377 Jakub archidiakon legnicki i wrocławski wikariusz kapitulny potwierdza dokument biskupa wrocławskiego Tomasza z 28 sierpnia 1241 dotyczący Zdun

254
Kraków, 26 sierpnia 1377 Piotr kanonik wrocławski, papieski sędzia delegowany wydaje wyrok w sporze pomiędzy arcybiskupem gnieźnieńskim Janem Suchymwilkiem a kantorem poznańskim Mikołajem Strosbergiem

255
Zwoleń, 10 listopada 1377 Król Ludwik zastawia wsie Łagiewniki, Turostowo i Węglewo Arnoldowi, Mikołajowi i Piotrowi braciom de Lowen

256
Żnin, 6 kwietnia 1378 Jan Suchywilk arcybiskup gnieźnieński nadaje łany w Podgórzynie do wykarczowania mieszczaninowi żnińskiemu Mikołajowi Włocławskiemu

257
[Ląd], 17 maja 1378 Jan opat klasztoru Cystersów w Lądzie zawiadamia parafię Św. Kolumby w Kolonii, że Filip cysters z Lądu rozporządził swoją częścią domu w Kolonii

258
Poznań, 27 maja 1378 Domarat z Iwna starosta Wielkopolski zaświadcza, że Stefan podstoli i Wojciech bracia z Trląga dokonali podziału dóbr

259
11 grudnia 1378 Król Ludwik w zamian za Ruś daje Władysławowi Opolczykowi ziemie dobrzyńską i bydgoską za wyjątkiem Wałcza i Złotowa

260
Poznań, 6 maja 1379 I. N. Potwierdzenie dokumentu biskupa poznańskiego Jana z 6 lipca 1363 dotyczącego fundacji dziekana Dytka Pradla

261
Kalisz, 26 czerwca 1379 Domarat starosta generalny Wielkopolski zleca młynarzowi Jakuszowi zbudowanie w Stawiszynie młyna konnego

262
Kalisz, 7 września 1379 Władze miasta Kalisza zaświadczają, że mieszczanin kaliski Jakub Marszowicki (?) zapisał czynsz Annie zakonnicy klasztoru Cysterek w Ołoboku

263
Poznań, 4 kwietnia 1380 Damian oficjał i kanclerz poznański zaświadcza, że mieszczanin poznański Marcin Kukla zapisał czynsz poznańskim wikariuszom katedralnym

264
Poznań, 6 kwietnia 1380 Damian oficjał i kanclerz poznański zaświadcza, że mieszczanin poznański Hanek syn Grzegorza zapisał czynsz poznańskim wikariuszom katedralnym

265
Gniezno, 24 kwietnia 1380 Jan Suchywilk arcybiskup gnieźnieński nadaje dożywotnio Mikołajowi plebanowi z Kościelca dziesięciny z Wiśniewa i Smuszewa

266
Gniezno, 15 maja 1380 Jan archidiakon gnieźnieński sprzedaje pół łana ziemi i karczmę w Śnieciskach Piotrowi Golonce z Jaszkowa sołtysowi w Śnieciskach

267
Wójcin, 11 czerwca 1380 Jarand Pomian kanonik gnieźnieński sprzedaje sołectwo w Wójcinie Betkowi synowi Adama

268
Konin, 1 września 1380 (Reg.) Świętosław z Szubina podkomorzy poznański i starosta koniński ustala obowiązki młynarza młyna pod Czarkowem

269
Gniezno, 5 września 1380 Benedykt oficjał gnieźnieński rozstrzyga spór pomiędzy plebanem z Modliszewa a dziedzicami Modliszewka

270
Gniezno, 21 października 1380 Jan Suchywilk arcybiskup gnieźnieński zamienia z Benedyktem prepozytem bożogrobców gnieźnieńskich dziesięciny we wsiach Przepałkowo, Sikorze, Wielowicz i Świdwie na wieś klasztorną Witkowo

271
Czarnków, 20 czerwca 1381 (podejrzany) Jan i Wincenty bracia z Czarnkowa zlecają założenie wsi w Trzebini niejakiemu Piotrowi

272
Pobiedziska, ok. 15 lipca 138[1?] Wymienieni dostojnicy poręczają księciu mazowieckiemu Siemowitowi IV za Dzierżka z Iwna

273
Konin, 18 lipca 1381 (Reg.) Król Ludwik potwierdza dokument Sędziwoja z Szubina starosty generalnego Wielkopolski z 10 kwietnia 1374 dotyczący sołectwa we wsi Główiew

274
Gniezno, 23 października 1331 Jan Suchywilk arcybiskup gnieźnieński nadaje dożywotnio Jarandowi kanonikowi gnieźnieńskiemu wieś Cotoń

275
Poznań, 26 lutego 1382 Domarat z Iwna kasztelan poznański i starosta generalny Wielkopolski zaświadcza, że młynarz Henlin sprzedał młyn w Poznaniu mieszczaninowi poznańskiemu Hankowi synowi Grzegorza

276
Radomsko, 17 kwietnia 1382 Król Ludwik potwierdza swój dokument z 11 grudnia 1378 dla Władysława Opolczyka dotyczący nadania mu ziemi dobrzyńskiej i bydgoskiej

277
Poznań, 22 maja 1382 Świętopełk z Żernik sprzedaje pół młyna w Kobylempolu młynarzowi Tworkowi

278
Poznań, 29 czerwca 1382 Wymienieni rękojmie poręczają dług zaciągnięty przez Dzierżykraja u Żyda Jordana

279
Poznań, 13 grudnia 1382 Mikołaj Strosberg kantor i oficjał poznański zaświadcza, że Maciej Ptaszkowski mieszczanin ze Śródki złożył zeznanie w sporze o dziesięciny z Gaju i Kiączyna

280
Poznań, 30 czerwca 1383 Kapituła poznańska zaświadcza, że Piotr kanonik poznański i pleban w Tarnowie zapisał czynsz poznańskim wikariuszom katedralnym

281
Gniezno, 22 października 1383 Bodzęta arcybiskup gnieźnieński nadaje 2 łany w Podgórzynie mieszczaninowi żnińskiemu Mikołajowi Włocławskiemu

282
Poznań, 17 listopada 1383 Bartek Cieszymir mieszczanin poznański prezentuje Ludwika plebana z Komornik na altarię w katedrze poznańskiej

283
Poznań, 31 stycznia 1384 Mikołaj z Wenecji sędzia kaliski przysądza Wrąbczyn(ek?) klasztorowi Cystersów w Lądzie

284
10 czerwca 1384 Wincenty z Książa sprzedaje młyn w Kobylempolu młynarzowi Tworkowi

285
1384 (Reg.) Bodzęta arcybiskup gnieźnieński dokonuje zamiany dóbr i dziesięcin z Janem z Szołdr plebanem ze Żnina

286
Kościan, 26 lutego 1385 Rada miejska Kościana uposaża szpital i kaplicę Św. Ducha pod Kościanem

287
Kraków, 21 kwietnia 1385 Królowa Jadwiga uposaża szpital Św. Ducha pod Kościanem

288
Poznań, 21 grudnia 1385 Peregryn z Węgleszyna starosta generalny Wielkopolski zaświadcza, że młynarz Staszek sprzedał młyn w Poznaniu młynarzowi Hallinowi

289
[Poznań, 17] sierpnia 1386 (Reg.) Władze miasta Poznania zaświadczają, że Hannos Kempe zapisał czynsz poznańskim wikariuszom katedralnym

290
Sandomierz, 27 września 1386 Król Władysław Jagiełło nadaje Sędziwojowi z Szubina wojewodzie kaliskiemu i staroście krakowskiemu miasto Czerniejewo i wsie Strzyżewo, Rakowo i Rusiec

291
Gniezno, 23 października 1386 Bodzęta arcybiskup gnieźnieński nadaje sołectwo w Kędzierzynie Janowi Piotrowskiemu

292
[Poznań], 1386 (Reg.) Bartek Cieszymir mieszczanin poznański uposaża ołtarz w katedrze poznańskiej

293
[Poznań, 6 lutego] 1387 (Reg.) Władze miasta Poznania zaświadczają, że mieszczanin poznański Mikołaj Goldberg zapisał czynsz poznańskim wikariuszom katedralnym

294
Gniezno, 8 marca 1387 Peregryn z Węgleszyna starosta generalny Wielkopolski zaświadcza, że Arnold z Beniewic sprzedał swoją część Beniewic miastu Pyzdrom

295
Gniezno, 24 kwietnia 1387 Bodzęta arcybiskup gnieźnieński nadaje sołectwo we wsi Wola Frąckowi z Legnicy

296
Gniezno, 24 kwietnia 1387 Bodzęta arcybiskup gnieźnieński sprzedaje sołectwo w nowo lokowanej wsi Bożacin Mikołajowi kmieciowi ze Strzyżewa

297
Gniezno, 24 kwietnia 1387 Bodzęta arcybiskup gnieźnieński zezwala radzie miejskiej Żnina na nakładanie czynszów na rzemieślników miejskich

298
Pyzdry, 15 maja 1387 Peregryn z Węgleszyna starosta generalny Wielkopolski zaświadcza, że Świętopełk z Radoliny sprzedał Sławęcin klasztorowi Cystersów w Lądzie

299
Ląd, 27 maja 1387 Świętopełk z Radoliny sprzedaje swoją wieś Sławęcin klasztorowi Cystersów w Lądzie, zatrzymując sobie w niej dożywocie

300
[10 sierpnia] 1387 (Reg.) Dobrogost Nowodworski biskup poznański eryguje ołtarz fundacji oficjała poznańskiego Michała w katedrze poznańskiej

301
Gniezno, 7 listopada 1387 (Reg.) Sąd w Gnieźnie potwierdza wytyczenie granic pomiędzy Padniewem, posiadłością opactwa Benedyktynów w Mogilnie, a Padniewkiem

302
1387 (Reg.) Poznańscy wikariusze katedralni zobowiązują się do odprawiania 3 mszy tygodniowo z tytułu otrzymania czynszu od Michała oficjała poznańskiego

303
Gniezno, 7 kwietnia 1388 Bodzęta arcybiskup gnieźnieński sprzedaje pożytki z młyna koło Bożacina Świętosławowi synowi Lutomira z Pobiedzisk

304
[Poznań, 9 sierpnia] 1388 (Reg.) Władze miasta Poznania zaświadczają, że mieszczanin poznański Jerzy Merkiel zapisał czynsz poznańskim wikariuszom katedralnym

305
[Poznań, 4 października] 1388 (Reg.) Władze miasta Poznania zaświadczają, że mieszczanie poznańscy Janusz Stuler, Janusz Bogna i Janusz Siekierka zapisali czynsz poznańskim wikariuszom katedralnym

306
[Poznań], 1388 (Reg.) Jan Borngraber oficjał poznański zaświadcza, że Jerzy pleban ze Skórzewa, wypełniając wolę mieszczanina poznańskiego Bartka Cieszymira, zapisał czynsz poznańskim wikariuszom katedralnym

307
Kraków, 2 lutego 1389 Król Władysław Jagiełło potwierdza dokument Kazimierza Wielkiego z 22 listopada 1347 dla mieszczan Pyzdr

308
Kraków, 2 lutego 1389 Król Władysław Jagiełło potwierdza dokument Elżbiety Łokietkówny z 3 października 1373 dla mieszczan Pyzdr

309
[Poznań, 2 kwietnia] 1389 (Reg.) Władze miasta Poznania zaświadczają, że mieszczanin poznański Janusz Bogna zapisał czynsz poznańskim wikariuszom katedralnym

310
[Poznań, 19 maja] 1389 (Reg.) Władze miasta Poznania zaświadczają, że mieszczanin poznański Wierzbięta zapisał czynsz poznańskim wikariuszom katedralnym

311
Gniezno, 18 czerwca 1389 Maciej i Mikołaj dziedzice Strzyżewa zawierają ugodę z bożogrobcami gnieźnieńskimi w sprawie budowy młyna i sadzawki na potoku Bystrzyca

312
Konin, [4 lipca 1389 ?] Król Władysław Jagiełło transumuje dokumenty dla mieszczan Słupcy, wydane przez Elżbietę Łokietkównę, Kazimierza Wielkiego i Władysława Łokietka 12 czerwca 1372, 14 czerwca 1346 i 29 grudnia 1315

313
Gniezno, 5 maja 1390 Kapituła gnieźnieńska zleca Borzkowi z Rakowa lokację Ostrowa na prawie średzkim

314
Poznań, 14 sierpnia 1390 Świętosława, Anna, Dobrosława zakonnice klasztoru Dominikanek w Poznaniu wydzierżawiają Słępowo kanonikowi gnieźnieńskiemu Mikołajowi Strzeszkowicowi

315
Pyzdry, 1 października 1390 Sędziwój z Szubina wojewoda kaliski i starosta generalny Wielkopolski zaświadcza, że Katarzyna z Beniewic sprzedała połowę swej wsi Beniewice miastu Pyzdrom

316
Poznań, 8 października 1390 Sędziwój z Szubina wojewoda kaliski i starosta generalny Wielkopolski zaświadcza, że Przybysława z Beniewic sprzedała swój dział we wsi Beniewice miastu Pyzdrom

317
Gogolewo, 23 października 1390 Dobrogost Nowodworski biskup poznański eryguje kościół parafialny w Gogolewie i zatwierdza jego uposażenie

318
Trzemeszno, 26 listopada 1390 Zakonnicy klasztoru Kanoników Regularnych w Trzemesznie zawiadamiają [wikariusza kapitulnego archidiecezji gnieźnieńskiej] o wyborze kanonika Pawła na prepozyta

319
[Poznań, 31 grudnia] 1390 (Reg.) Władze miasta Poznania zaświadczają, że mieszczanin poznański Jan Czump zapisał czynsz poznańskim wikariuszom katedralnym

320
[Poznań], 1390 (Reg.) Rada miasta Poznania zapisuje czynsz kanonikowi poznańskiemu Henrykowi synowi Grzegorza

321
[Poznań], 1390 (Reg.) Wojciech Będlewski poznański wikariusz generalny zaświadcza, że Przedpełk ze Stęszewa kasztelan międzyrzecki zapisał czynsz poznańskim wikariuszom katedralnym

322
[Poznań], 1390 (Reg.) Władze miasta Poznania zaświadczają, że Jakub Sołtysek z żoną Dzierżką zapisali czynsz poznańskim wikariuszom katedralnym

323
1390 (Reg.) Wojciech Będlewski poznański wikariusz generalny rozsądza spór o dziesięcinę pomiędzy poznańskimi świątnikami i wikariuszami katedralnymi

324
[Łekno], 18 listopada 1391 Tylman Crumbach opat klasztoru Cystersów w Łeknie zawiadamia parafię Św. Kolumby w Kolonii, że Wilhelm cysters z Łekna rozporządził swoją częścią domu w Kolonii

325
1391 (Reg.) Mikołaj ze Spławia zapisuje czynsz poznańskim wikariuszom katedralnym

326
Słupca, 1 marca 1392 Pozew kolektora papieskiego Dobrogosta Nowodworskiego dla Pawła prepozytora klasztoru Kanoników Regularnych w Trzemesznie

327
Piotrków, 8 maja 1392 Król Władysław Jagiełło potwierdza przywileje miasta Wielunia i zrównuje jego mieszkańców z mieszkańcami Kalisza

328
Pyzdry, 1 października 1392 Król Władysław Jagiełło nadaje Andrzejowi z Gorazdowa prawo budowy młyna koło Gorazdowa

329
[Łekno], 1392 Tylman Crumbach opat klasztoru Cystersów w Łeknie zawiadamia parafię Św. Kolumby w Kolonii, że Chrystian cysters w Łeknie rozporządził swoją ojcowizną w Kolonii

330
Poznań, 29 czerwca 1393 (Reg.) Jan Borngraber oficjał poznański rozsądza spór o dziesięciny pomiędzy kanonikiem poznańskim Mikołajem Jamińskim a Dzierżkiem z Rogaczewa i Niczkiem z Iłowca

331
Golina, 9 września 1393 Sągniew z Goliny stolnik kaliski wraz ze swą żoną Jadwigą sprzedają łan w Golinie tamtejszemu mieszczaninowi Boglonowi

332
Poznań, 12 listopada 1393 Dobrogost Nowodworski biskup poznański zamienia z kasztelanem zbąskim Mścigniewem z Piątkowa biskupią dziedzinę zwaną Mnichów Kąt na część Piątkowa

333
[15 listopada] 1393 (Reg.) Dobrogost Nowodworski biskup poznański eryguje altarię fundacji kanonika poznańskiego Jana z Żerkowa (?) w katedrze poznańskiej

334
Mchy, 17 listopada 1393 Janusz Furman z Mchów zapisuje czynsz kościołowi w Małej Kępie

335
Poznań, 1393 (Reg.) Wojciech Będlewski poznański wikariusz generalny zaświadcza, że Jakub młynarz ze Śródki zapisał czynsz poznańskim wikariuszom katedralnym

336
[Poznań], 1393 (Reg.) Wojciech Będlewski poznański wikariusz generalny zaświadcza, że wymienieni bracia z Gowarzewa zapisali czynsz poznańskim wikariuszom katedralnym

337
[Poznań], 1393 (Reg.) Jan Borngraber oficjał poznański zaświadcza, że Piotr Melsdorff mieszczanin poznański zapisał czynsz poznańskim wikariuszom katedralnym

338
Poznań, 13 lutego 1394 (Reg.) Jan Borngraber oficjał poznański zaświadcza, że NN (z Bilina?) zapisał czynsz kanonikowi poznańskiemu Mikołajowi Jamińskiemu

339
Gniezno, 8 maja 1394 Mikołaj kanclerz gnieźnieński sprzedaje sołectwo we wsi Gałęzewo Mikołajowi dziedzicowi Cotonia

340
Gniezno, 21 października 1394 Dobrogost Nowodworski arcybiskup gnieźnieński zaświadcza, że mianował Mikołaja Strosberga oficjałem gnieźnieńskim i swym wikariuszem generalnym

341
[Poznań], 1394 (Reg.) Jan Borngraber oficjał poznański zaświadcza, że Świętopełk z Sarbi zapisał czynsz poznańskim wikariuszom katedralnym

342
[Ląd], 2 maja 1395 Jan opat klasztoru Cystersów w Lądzie sprzedaje sołectwo w Koszutach braciom Piotrowi, Janowi i Januszowi

343
Pyzdry, 25 maja 1395 (Reg.) Władze miasta Pyzdr potwierdzają zamianę ogrodu pomiędzy Romanem gwardianem klasztoru Franciszkanów w Pyzdrach a mieszczaninem Janem Sparer, pozwalają klasztorowi zbudować na nowej parceli cegielnię i zwalniają ją od podatków

344
Kalisz Pomorski, 27 lipca 1395 Henryk Pape prepozyt kaliski zatwierdza fundację ołtarza w kościele parafialnym w Tucznie

345
[Poznań, I - IX] 1395 (Reg.) Wojciech Będlewski poznański wikariusz kapitulny zaświadcza, że Bogufał z Głęboczka zapisał czynsz poznańskim wikariuszom katedralnym

346
[Poznań, I - IX] 1395 (Reg.) Wojciech Będlewski poznański wikariusz kapitulny wprowadza Mikołaja Pomer na altarię w katedrze poznańskiej

347
Gniezno, 27 października 1395 Mikołaj Strosberg oficjał i wikariusz generalny gnieźnieński rozstrzyga spór pomiędzy altarystą gnieźnieńskim Mirosławem Brudzewskim a księdzem Janem z Popowa o prawa do kościoła Św. Michała w Gnieźnie

348
27 grudnia 1395 Stefan ze Srocka i Wilczek z Kotowiecka poręczają Małgorzacie żonie Szybana Tadera za jej dłużnika Piotra Raszkowskiego

349
Pobiedziska, 27 lutego 1396 Sędziwój z Szubina wojewoda kaliski i starosta generalny Wielkopolski zaświadcza, że Mikołaj z Siekierek oprawił na Siekierkach wiano swej żonie Sawanie

350
Gniezno, 22 października 1396 Dobrogost Nowodworski arcybiskup gnieźnieński sprzedaje sołectwo w Górze niejakiemu Marcinowi

351
Rzym, 27 października (8 listopada ?) 1396 Papież Bonifacy IX zezwala rajcom miasta Kościana na erekcję ołtarzy w kościele parafialnym NMPanny oraz kaplicy za Bramą Głogowską w Kościanie

352
[Poznań], 1396 (Reg.) Jan Borngraber poznański wikariusz generalny zaświadcza, że kanonik poznański Florian syn Szczedrzyka zapisał czynsz poznańskim wikariuszom katedralnym

353
[Poznań], 1396 (Reg.) Jan Borngraber oficjał poznański zaświadcza, że kasztelan poznański Domarat z Iwna zapisał czynsz poznańskim wikariuszom katedralnym

354
(Poznań), 1396 (Reg.) Jan Borngraber oficjał poznański rozsądza spór o dziesięciny pomiędzy kanclerzem kapituły poznańskiej a jego wikariuszem katedralnym Mikołajem Maginką

355
1396 (Reg.) Henryk syn Grzegorza kanonik i altarysta poznański ceduje czynsz poznańskim wikariuszom katedralnym

356
1396 (Reg.) Domarat z Iwna kasztelan poznański zapisuje czynsz poznańskim wikariuszom katedralnym

357
Poznań, 10 stycznia 1397 Jan dziedzic Jarogniewic zapisuje czynsz klasztorowi Dominikanów w Poznaniu

358
[Poznań], 26 stycznia 1397 Władze miasta Poznania zaświadczają, że ksiądz Henryk syn Grzegorza sprzedał swoją sukiennicę w Poznaniu Piotrowi ze Środy

359
Kcynia, 25 marca 1397 Sędziwój z Szubina wojewoda kaliski i starosta generalny Wielkopolski nadaje młyn w Kcyni niejakiemu Januszowi

360
Kalisz, 25 kwietnia 1397 (Reg.) Królowa Jadwiga przywraca klasztorowi Cysterek w Ołoboku prawo do młyna w Dzietrzkowicach

361
Gniezno, 24 maja 1397 Dobrogost Nowodworski arcybiskup gnieźnieński nadaje wymienione dziesięciny kościołowi parafialnemu w Wenecji

362
Poznań, 1 grudnia 1397 Władze miasta Poznania zobowiązują się dawać 16 kamieni łoju klasztorowi Cysterek w Owińskach

363
Kunowo, 1397 Wojsław z Krerów podczaszy brzeski zaświadcza, że Stachna młynarka z Kunowa dała połowę młyna swemu mężowi Wojciechowi

364
Pyzdry, 11 lutego 1398 Tomek z Węgleszyna podczaszy krakowski i starosta generalny Wielkopolski zaświadcza, że Mikołaj z Wenecji sędzia kaliski zapisał klasztorowi Cystersów w Lądzie 100 grzywien na swej wsi Mokownica

365
Gniezno, 26 kwietnia 1398 Dobrogost Nowodworski arcybiskup gnieźnieński odnawia przywilej na sołectwo w Kokaninie sołtysowi Mikołajowi synowi Jana

366
Gniezno, 17 maja [1398] Mikołaj Strosberg oficjał gnieźnieński mianuje swoim zastępcą Bogusława wicekustosza i altarystę gnieźnieńskiego

367
Poznań, 20 czerwca 1398 (Reg.) Borek poznański wikariusz generalny zaświadcza, że Kusz z Wir zapisał czynsz poznańskim wikariuszom katedralnym

368
Ląd, 20 października [1398] Mikołaj z Wenecji sędzia kaliski nadaje klasztorowi Cystersów w Lądzie wieś Mokownicę, zachowując w niej dożywocie

369
[Poznań], 1398 (Reg.) Borek poznański wikariusz generalny zaświadcza, że NN (z Radomicka?) zapisał czynsz poznańskim wikariuszom katedralnym

370
[Ląd], 6 lutego 1399 Gerhard opat klasztoru Cystersów w Lądzie informuje parafię Św. Kolumby w Kolonii, że Jan cysters z Lądu rozporządził swoim domem w Kolonii

371
Poznań, 3 kwietnia 1399 Mikołaj Kurowski biskup poznański eryguje ołtarz fundacji Wojciecha archidiakona poznańskiego w katedrze poznańskiej

372
Inowrocław, 6 maja 1399 Dobrogost Nowodworski arcybiskup gnieźnieński zaświadcza, że Grzymek z Brzyskorzystwi dowiódł w sądzie króla swych praw do dzierżenia Dębienka

373
Inowrocław, 7 maja 1399 Król Władysław Jagiełło zakazuje powoływać przed sądy Sędziwoja z Szubina wojewodę kaliskiego

374
Gniezno, 29 maja 1399 Przybysław prepozyt bożogrobców gnieźnieńskich zaświadcza, że Mikołaj Szczytnicki sprzedał sołectwo w Jeziorzanach młynarzowi Markowi

375
Gniezno, 27 października 1399 Dobrogost Nowodworski arcybiskup gnieźnieński nadaje kanonikat w kościele Św. Jerzego w Gnieźnie księdzu Mikołajowi

376
Wschowa, 11 grudnia 1399 Tomek z Węgleszyna podczaszy krakowski i starosta generalny Wielkopolski zaświadcza, że Małgorzata żona Mikołaja z Radomicka skwitowała swego ojca Wyszaka Kotwicza z należnych jej pieniędzy

377
[Poznań], 1399 (Reg.) Jan oficjał poznański zaświadcza, że Paweł Wyskota zapisał czynsz poznańskim wikariuszom katedralnym

378
[Poznań], 3 (Reg.) Jan oficjał poznański zaświadcza, że Henryk syn Grzegorza kanonik poznański przekazał czynsz poznańskim wikariuszom katedralnym

379
[Poznań], 1399 (Reg.) Jan oficjał poznański zaświadcza, że Mroczek z Iwna zapisał czynsz poznańskim wikariuszom katedralnym

380
[Ląd, około 1399] Gerhard opat klasztoru Cystersów w Lądzie zatwierdza cesję wolnego łanu koło wsi Wola dokonaną przez Michała sołtysa w Woli na rzecz jego brata, karczmarza Jana

381
Kalisz, 11 stycznia 1400 Tomek z Węgleszyna podczaszy krakowski i starosta generalny Wielkopolski zaświadcza, że Ubisław ze Skrzebowy zapisał wiano swej żonie Zofii

382
24 marca 1400? (Reg.) Mikołaj Strosberg prepozyt gnieźnieński przysądza dziesięciny z Wójcina opactwu Benedyktynów w Mogilnie

383
[Łekno ?], 25 marca 1400 Chrystian opat klasztoru Cystersów w Łeknie sprzedaje sołectwo we wsi Sarbka

384
Stawiszyn, 6 kwietnia 1400 Król Władysław Jagiełło ustanawia targ doroczny w Trzemesznie

385
Żnin, 15 kwietnia 1400 Męcel i jego siostra Łucja wójtowie żnińscy sprzedają swe wójtostwo miastu Żninowi i kwitują otrzymaną ratę należności

386
Kościan, 25 kwietnia 1400 Król Władysław Jagiełło zaświadcza, że Jan Orszula sprzedał połowę wójtostwa w Śremie radzie i pospólstwu miasta

387
Kościan, 27 kwietnia 1400 Król Władysław Jagiełło nadaje prawo niemieckie Kościanowi i należącym do niego wymienionym wsiom

388
Inowrocław, [2 czerwca 1400?] Król Władysław Jagiełło prosi wielkiego mistrza krzyżackiego o nierozsądzanie sprawy pomiędzy mieszczaninem gdańskim Konradem Lankow a mieszczanami poznańskimi Piotrem i Katarzyną, rozstrzygniętej już przez poznański sąd miejski

389
Kraków, 17 lipca 1400
Król Władysław Jagiełło nadaje prawo niemieckie Kościanowi i należącym do niego wymienionym wsiom

390
Poznań, 3 sierpnia 1400 (Reg.) Wojciech Jastrzębiec biskup poznański eryguje altarię fundacji Henryka syna Grzegorza w katedrze poznańskiej

391
Gostyń, 22 września 1400 Hinczka Wezenborg nadaje prawo swobodnego posiadania 300 owiec Stefanowi sołtysowi z Brzezia

392
Owińska, 10 listopada 1400 Anna opatka klasztoru Cysterek w Owińskach nadaje sołectwo we wsi Barcinek sołtysowi Chwałowi

393
Uchorowo, 20 grudnia 1400 Wymienieni dziedzice Uchorowa prezentują Stefana plebana z Uchorowa na altarię w katedrze poznańskiej

394
[Poznań], 1400 (Reg.) Władze miasta Poznania zaświadczają, że mieszczanin poznański Rysiek zapisał czynsz poznańskim wikariuszom katedralnym

395
[Poznań], 1400 (Reg.) Jan oficjał poznański zaświadcza, że Jarosław z Siedlca zapisał czynsz poznańskim wikariuszom katedralnym

396
[Poznań], 1400 (Reg.) Władze miasta Poznania zaświadczają, że mieszczanin poznański Mikołaj Plicht zapisał czynsz poznańskim wikariuszom katedralnym

397
- zob. wyżej, nr 52a

398
- zob. wyżej, nr 116a

399
- zob. wyżej, nr 132a

400
- zob. wyżej, nr 198a

Dokumenty

Dokument Nr 1

Falsyfikat Ląd, 30 kwietnia 1174

Książę Mieszko Stary uposaża klasztor Cystersów w Lądzie dochodami z soli wielickiej.

Kop.: Köln, Historisches Archiv, Kl. Lond, Kopiar, k. 28v - 29 (XV w.).
Wyd.: DKM, s. 349 - 350, nr 1 (wg Kop.).
Reg.: Perlbach, Lond, s. 84 (wg Kop.).

Uw.: Z. Kozłowska-Budkowa, Repertorium, nr 73 - tu obszerne uwagi o tekście tego dok.

In nomine Domini amen. Memorie oblivio novercatur et longinquitate temporis gestorum series obscuratur, nisi vivacibus literarum indiciis ad posteros propaletur. Igitur nos Mesico Dei gracia dux Polonie, ad honorem Dei et sancte genitricis semperque virginis Marie fundavimus monasterium ordinis Cisterciensis in loco, qui dicitur Lenda, et iisdem fratribus videlicet abbati et ceteris ibidem Deo famulantibus cupientes plenius providere contulimus eis beneficium ad Magnum Sal in Kracouia¹ quod croua wlgariter vocatur, iure hereditario in perpetuum possidendum, unde singulis septimanis veniunt [k. 29] octo scoti currentis monete. Ne igitur hec nostra donacio per aliquem in posterum molestetur, presentem paginam sigilli nostri appensione duximus roborandam. Huius autem rei testes sunt: Jarostius palatinus², Odollanus pincerna³, Janco potcomore⁴ et alii quamplures. Datum in castro Lendensi anno Domini M^oC^oLXX^oIIII^o in octava beati Alberti Episcopi et Martiris.

¹Saliny wielickie koło Krakowa.

²Wojewoda kal. Jarost, cześnik Odolan, podkomorzy Janek wyst. wyłącznie w falsyfikatach lędzkich (KDW I, nr 20, 26, 27, 28) tego czasu.

³Wojewoda kal. Jarost, cześnik Odolan, podkomorzy Janek wyst. wyłącznie w falsyfikatach lędzkich (KDW I, nr 20, 26, 27, 28) tego czasu.

⁴Wojewoda kal. Jarost, cześnik Odolan, podkomorzy Janek wyst. wyłącznie w falsyfikatach lędzkich (KDW I, nr 20, 26, 27, 28) tego czasu.

Dokument Nr 2

Falsyfikat Rogoźno, 16 czerwca 1202 (?)

Książę Mieszko Stary (?) nadaje miasto Czarnków z przyległościami komesowi Mikołajowi wojewodzie kaliskiemu.

Rz. Or. nieznany. Miał być pergaminowy, opatrzony pieczęcią na czerwonym sznurze.
Kop.: Warszawa, AGAD, Metryka koronna, t. 79, k. 251v - 253. Wpis w transumpcie króla Zygmunta Augusta z daty: Kraków, 9 grudnia 1552, gdzie opis rz. Or.
Wyd.: KPol., t. II, Warszawa 1852, s. 744 (wg Kop.).
Reg.: MRPS V, nr 4987 (wg Kop.); 2. S. Okolski, Orbis Polonus splendoribus caeli ..., t. II, Kraków 1641, s. 245 (tu pod datą 16 czerwca 1192).

Uw.:Falsyfikat potwierdzony przez Zygmunta Augusta na prośbę dworzanina królewskiego Stanisława Sędziwoja Czarnkowskiego, został przez niego najpewniej sporządzony. Nie można wykluczyć, że rz. Or. nie istniał, a transumpt sporządzony został również przez Czarnkowskiego. Lista świadków wzięta z jakiegoś dok. Przemysła II z lat około 1290 - 1292.

In nomine Domini amen. Multis incommodis prudenter occurimus, cum aetatis nostrae negotia litterarum ac testium munimentis roboramus. Igitur nos Meczslaus Quintus Dei gratia rex Poloniae¹ notum facimus universis, tam praesentibus, quam futuris, praesens scriptum inspecturis, quod intuentes fidelia grataque obsequia dilecti baronis nostri, comitis Nicolai palatini nostri Calissiensis², quae nobis multipliciter impendit et semper impendere est paratus, damus, tradimus et conferimus sibi suisque successoribus castrum nostrum Czarnkow³ vulgariter nuncupatum, cum omnibus possessionibus et redditibus ad dictum castrum pertinentibus iure haereditario possidendum, cum agris cultis et incultis, aquis, lacubus, pratis, sylvis, nemoribus, mellificiis, molendinis, piscinis, venationibus in hiis sylvis Vytrin⁴ et Sluhawy⁵ ac omnibus utilitatibus et pertinentiis, que nunc ibi sunt aut in futuro poterint exoriri, volentes autem dictum comitem ad nostra beneplacita reddere promptiorem, tradimus sibi omne ius nostri ducatus et omnem authoritatem, prout nos ipse in praedicto castro habuimus, videlicet iudicia magna et parva, utputa capitis, amputationem [k. 252v] et membri cuiuslibet mutilationem, cremationem, bellum duorum^b et examen aquae frigide et ferventis, prout castellania nostra superius dicta facere consuevit, liceat. Itaque eidem comiti civitatem ibi cum foro libere locare, firmare et omnia obtinere, quae ad ius civitatis dignoscuntur pertinere. Cives vero civitatis dictae, quocunque per terras nostras cum mercibus suis deveniunt, theloneum poenitus non solvant nec aliquis advocatorum nostrorum ibidem antiquam authoritatem iudicandi, sed solius comitis. Advocatus omnem iurisditionem exerceat et poenas infligat pro debiti qualitate, fructus iudicii percipien(do) ex integro. Praeterea damus comiti praedicto haereditates has nostras: Gąbicze⁶, Valkowicze⁷ et alias duas in districtu Walcensi sittas Barcholdek⁸ et Lemnicza⁹ iure haereditario in perpetuum possidendas cum omnibus utilitatibus et proventibus ad ipsas spectantibus, redimen(do) ipsas ab omnibus exactionibus et solutionibus ad nostrum dominium pertinentibus et serviti@ universis donantes ei liberum arbitrium ut ipsas vendere, donare, commutare seu alio quolibet modo valeat alienare, et ne super his in posterum dubitetur, praesentes conscribi iussimus et sigilli nostri munimine fecimus communiri. Datum in Rogozno¹⁰ in crastino beati Viti anno gratiae Domini millesimo centesimo^a secundo, praesentibus his testibus comitibus: Stanislao palatino Posnaniensi¹¹, Beniamin castellano et iudice Gnesnensi¹², Pertcone^b castellano Posnaniensi¹³, Gnewomiro Posnaniensi¹⁴, Boguslao subcamerario Posnaniensi¹⁵. Ego Jasco notarius domini mei ducis praedicti¹⁶ his omnibus interfui et de mandato ipsius praesens privilegium conscripsi.

^aPoczątkowe ce na razurze, wpisane w miejsce innej, dłuższej daty, najpewniej ducentesimo Kop.

^btak Kop.

¹Chodzi tu najpewniej o księcia wielkopolskiego Mieszka Starego. Fałszerz nie znał jednak dokładnej daty śmierci księcia, który zm. 13 (15) marca 1202.

²Postać zapewne fikcyjna. Współcześnie ze świadkami niniejszego dok. występował wojewoda kaliski Mikołaj Przedpełkowic (przełom XIII i XIV w.).

³Czarnków nad Notecią - por. ostatnio S. Chmielewski, Początki Czarnkowa, Rocznik Nadnotecki VIII, 1977, z. 2, s. 60 - 107.

⁴Zapewne Wyszyny na pd. od Chodzieży.

⁵Może wieś Tłukawy na pn.-zach. od Rogoźna, na pd. od Wyszyn.

⁶Gębice na wsch. od Czarnkowa.

⁷Walkowice na wsch. od Trzcianki.

⁸Barchołdek, dziś Brzeźniak na pn. od Człopy.

⁹Łomnica (wieś powstała w XVI w. - SHGWlkp.) na pn.-zach. od Piły

¹⁰Por. niżej, nr 131 - dok. zamiany Rogoźna na Czarnków.

¹¹Skądinąd nieznany.

¹²Beniamin Zaremba był kasztelanem i sędzią gnieźn. 1290 - 1292, zob. niżej, nr 9/1.

¹³Piotrek był kasztelanem pozn. 1284 - 1297, zob. niżej, nr 27/14.

¹⁴Gniewomir, zapewne sędzia pozn. wyst. 1276 - 1298 (KDW I - II, nr 459 - 780).

¹⁵Bogusław Domaradzic był podkomorzym pozn. 1276 - 1294, zob. niżej, nr 28/3.

¹⁶Jasiek to zapewne Jasiek brat Tylona, notariusz Przemysła II 1286 - 1296, zob. niżej, nr 38/8. Jego formuła skrypcyjna, prawie identyczna jak tutaj, w KDW II, nr 693, 694, 700 (1293).

Dokument Nr 3

[1228 - 1239?]

Książę polski Władysław nakazuje nie pobierać opłat celnych od cystersów z Lądu.

Kop.: Köln, Historisches Archiv, Kl. Lond, Kopiar, k. 28v (XV w.).
Wyd.: DKM, s. 350, nr 2 (wg Kop.).
Reg.: Perlbach, Lond, s. 85 (wg Kop.).

Wladislaus Dei gracia dux Polonie¹, omnibus castellanis, tribunis ac theloneariis sub nostri dicione constitutis salutem et graciam. Notum vobis esse cupimus dilectos fratres Lyndenses Cisterciensis ordinis in nostram defensionem ac proteccionem suscepisse, ubicunque locorum in terra nostra sive cum curribus sive navigio bona ac neccessaria domus sue ducunt, eosque ab omni exaccione tholonei^a ac iuris Polonicalis omnimodis absolvisse. Quocirca vobis mandamus, quatenus ubicunque vel quocienscunque predictos fratres Lindenses cum bonis ac neccessariis domus sue per thelonea ac castra vobis commissa transire contigerit, in nulla prorsus exaccione thelonei vel iuris Polonicalis nullatenus molestetis.

^atak Kop.

¹Władysław, zapewne Odonic, książę wielkopolski, zm. 1239.

Dokument Nr 4

Poznań, 1240

Biskup poznański nadaje dziesięciny z 10 wymienionych wsi kościołowi w Nieparcie.

Kop.: Poznań, AAP, Acta consistorii, 118, k. 54. Wpis 13 lipca 1548.
Wyd.: Nasza Przeszłość, 4, 1948, s. 282 - 285 (wg Kop.).

In nomine Domini amen. Quoniam in oblivionem multa per temporum elapsum et varietatem [dilabuntur^a], necesse est, quod ea, quae perpetuare volumus, ad scripta^b redigamus firmitatem. Noverint igitur universi praesens scriptum inspecturi, quod nos Paulus Dei gracia episcopus ecclesiae Posnaniensis¹ cum unanimi consensu et communi consilio nostri capituli ad honorem Dei et ob reverenciam beatorum Petri et Pauli Apostolorum ecclesiae de Nyeparth² contulimus decimam villarum, quae vocantur Voszchowo³, Reczchouo⁴ et ipsum Nyeparth, Gogolyewo⁵, Lasczino⁶, Zolenicza⁷, Gosthkowo⁸, Sarnowa⁹, Sirakowo¹⁰, Prziborowo¹¹ ad sustentationem sacerdotis ibidem iugiter deservientis. Ut autem nostra donatio a successoribus nostris inviolabilis imperpetuum teneatur, nos praesentem paginam sigillorum, nostri^b videlicet et capituli, munimine roboravimus. Acta sunt haec in Posnania anno Domini millesimo ducentesimo quadragesimo, praesentibus Vichąslao^b decano¹², Petro archidiacono¹³, Boguphalo cantore¹⁴, Nicolao custode¹⁵, Michaele¹⁶, Thwardomiro¹⁷, Vincencio¹⁸, Gregorio¹⁹, Petriko²⁰, Joanne²¹, Elwigo²², Alberto²³, Gerardo²⁴, Florencio²⁵, Blasio²⁶, Nicolao²⁷, Andrea²⁸, Jacobo^c²⁹, Nicolao³⁰, Joanne³¹ canonicis Posnaniensibus.

^abrak Kop.

^btak Kop.

^cJacobi Kop.

¹Paweł syn Jana biskup pozn. 1211, zm. 1242 (Now. II, s. 55 - 56; PSB XXV).

²Niepart na pd. od Krobi.

³Woszczkowo na wsch. od Niepartu.

⁴Rzyczkowo na pd.-wsch. od Niepartu.

⁵Gogolewo na pn.-wsch. od Niepartu.

⁶Łaszczyn na pn. od Rawicza.

⁷Żołędnica tuż na pn.-wsch. od Łaszczyna.

⁸Gostkowo tuż na pd.-zach. od Niepartu.

⁹Sarnowa na pn.-wsch. od Rawicza.

¹⁰Sierakowo tuż na pn.-wsch. od Rawicza, dziś w obrębie miasta.

¹¹Przyborowo na zach. od Niepartu.

¹²Witosław, Szaszor?, dziekan pozn. 1212 - 1243 (KDW I, nr 104; KDW n.s. I, s. 72; Now. II, s. 433).

¹³Piotr archidiakon 1220 biskup pozn. 1253, zm. 1254 (Now. II, s. 56).

¹⁴Boguchwał kantor pozn. 1230 - 1240 (zob. Wyd. 1).

¹⁵Mikołaj kustosz pozn. 1236 - 1240 (KDW I, nr 196, 212, 213).

¹⁶Michał jako kanonik pozn. wyst. od 1230; utożsamia się go z kapelanem Przemysła I i jego notariuszem 1246 - 1256 (PSB XX, s. 615 - 616).

¹⁷Twardomir skądinąd nieznany; może jednak chodzi tu o Teodoryka, wyst. od 1237 (Wyd. 1; KDW I, nr 203).

¹⁸Wincenty kanonik pozn. 1230 - 1256 (Wyd. 1).

¹⁹Grzegorz kanonik pozn. 1230 - 1240 (Wyd. 1).

²⁰Pietrzyk, Piotr, syn Drogosława ze Skórzewa, kanonik pozn. 1234 - 1240, prepozyt pozn. 1243 - 1268, biskup elekt pozn. 1265/66 (PSB XXVI, s. 429 - 430).

²¹Dwu wyst. tu Janów kanoników pozn. (tu, i niżej, przypis 31) utożsamia się z późniejszym kantorem i scholastykiem pozn. albo z kanclerzem Przemysła I i Bolesława Pobożnego, archidiakonem pozn., potem dziekanem, łącząc wreszcie z osobą późniejszego biskupa pozn. 1277 - 1286 Jana Wyszkowica, Łodzica - por. PSB X, s. 430 - 431; Now. II, passim).

²²Helwig kanonik pozn. 1234 - 1240, potem kantor pozn. 1244 - 1252 (Wyd. 1).

²³Wojciech kanonik pozn. 1230 - 1252 (Wyd. 1).

²⁴mgr Gerard kanonik pozn. 1236 - 1243, potem scholastyk pozn. 1251 (1252?) - 1254, dziekan pozn. 1256 - 1257 (Wyd. 1).

²⁵Florencjusz kanonik pozn. 1238 - 1240 (Wyd. 1).

²⁶Błażej kanonik pozn. 1234 - 1240 (Wyd. 1).

²⁷Mikołaj kanonik pozn. 1236 - 1240 (KDW I, nr 196, 212, 213).

²⁸Andrzej kanonik pozn. 1238 - 1240 (Wyd. 1).

²⁹Jakub kanonik pozn. 1230 - 1257 (Wyd. 1).

³⁰Mikołaj kanonik pozn. 1238 (KDW I, nr 212).

³¹Zob. wyżej, przypis 21.

Dokument Nr 5

Falsyfikat Wrocław, 28 sierpnia 1241

Biskup wrocławski oświadcza, że zamienił z biskupem poznańskim wieś Czermin (?) na dziesięciny z wymienionych wsi, które to dziesięciny przeznaczył na uposażenie kościoła w Zdunach.

Kop.: Wrocław, Archiwum Archidiecezjalne, sygn. K 3 (Wrocław 28 VIII 1241 - 27 VII 1377), w or. transumpcie Jakuba archidiakona legnickiego i wrocławskiego wikariusza kapitulnego z daty: Wrocław, 27 lipca 1377 - zob. niżej nr 253; tam też opis rzekomego Or. oraz pieczęci wystawcy i kapituły wrocławskiej.
Wyd.: 1. DKM, s. 351 - 352, nr 4 (wg Kop.); 2. W. Schulte, Die Urkunde des Bischofs Thomas I. von Breslau vom 28. August 1241 über Zduny, Zeitschrift des Vereins für Geschichte und Alterthum Schlesiens, 38, 1904, s. 288 - 289 (wg Kop.).
Reg.: C. Grünhagen, Regesten zur schlesischen Geschichte, nr 582b.
Lit.: W. Schulte (wyd. 2); M. Młynarska-Kaletynowa, Pierwsze lokacje miast w dorzeczu Orli w XIII wieku, Wrocław 1973, s. 52 - 60.

Uw.:Wyd. 1 nie kwestionuje autentyczności. Wyd. 2 uważa dok. za zbitkę z dwu części: pierwsza miałaby powstać po 1266 r., zaś druga (od słów: Nos vero Thomas...) zostać wystawiona zapewne przez biskupa wrocławskiego Jana Romkę w 1293 r. Podobnie - po szerokim omówieniu lit. - przypuszcza M. Młynarska. Za "notoryczny fałsyfikat z lat 1355 - 1377" uważa słusznie dok. Now. (II, s. 492 - bez argumentacji). Dok. zawiera rzeczywiście wiadomości z szeregu warstw chronologicznych: zamianę dziesięcin, która mogła nastąpić zapewne dopiero po nadaniu Zdun biskupom wrocławskim przez księcia Bolesława Pobożnego w 1266 r., potem fundację kościoła Św. Jana Chrzciciela i Św. Jadwigi (kanonizowanej przecież dopiero w 1267 r.). Z osobą wystawcy biskupa Tomasza I (1232 - 1268) lub II (1270 - 1292) nie korespondują duchowni świadkowie dok., możliwi w l. 1293 - 1300 (Schulte), kiedy to biskupem wrocławskim był jednak Jan Romka. Świadkowie świeccy, dwaj Doliwici Mikołaj i Szymon z Dębna i Chrzanu, zwrócili uwagę Młynarskiej na oddanie Zdun przez biskupów wrocławskich w zarząd Doliwicie kanonikowi Mikołajowi (ok. 1355, KDW III, nr 1331) - z jego to zapewne inspiracji pleban w Zdunach Tomasz przedłożył sporządzony - może wedle starych zapisek lub mniej dla plebana atrakcyjnych dokumentów - rzekomy Or. do potwierdzenia we Wrocławiu. Celem fałszerstwa - zapewne przynajmniej częściowo formalnego - było uzyskanie potwierdzenia uposażenia kościoła parafialnego w Zdunach.

In nomine Domini amen. Ad pleniorem memoriam futurorum expedit, ut ea, que sunt longevis temporibus duratura, literarum apicibus roborentur. Noverint ergo universi presencium [noticiam^a] habituri, quod nos Thomas Dei gracia episcopus Wratislauiensis¹ una cum consensu nostri Wratislauiensis capituli considerantes difficilimas exacciones decimarum in villis ac hereditatibus ad nostram ecclesiam pertinentibus, collocatis sub Poznaniensi diocesi prope Gneznam propter viarum discrimina ac incommoda infinita cambium sive commutacionem facientes cum venerabili in Christo patre eadem gracia episcopo Poznaniensi² villam Czirnino³ cum aliis possessionibus ibidem pertinentibus, que nostram tangebant ecclesiam, perpetuo tribuimus possidendam, pro nostra autem ecclesia villas seu decimas istarum villarum, videlicet villam Hermanni⁴, Coslinino⁵, Golinino⁴, Poczkouo⁶, Bokouo⁷, Ceszkouo⁸ diocesis Gneznensis suscepimus, sitas in metis nostre Wratislauiensis diocesis et Gneznensis. Nos vero Thomas episcopus Wratislauiensis una cum consensu nostri capituli in nostrarum remedium animarum fundantes ecclesiam in Coslinino in honorem sancti Johannis Baptiste et in honore beate Hedwigis, quod Sdunki alio nomine nuncupavimus⁵, decimas predictarum villarum cum decima ville, que Piszice⁹ appellatur, quam Msciborius iudex Cracouiensis curie⁹ eciam eidem contulit, procuravimus condonari. Insuper decimam ibidem in Sdunki cum duobus magnis mansis liberis, molendinum cum piscina et silvam a superiori rivulo, ubi con seu cumulus lapidum vulgariter nuncupatus usque ad finem silve, que Ponicla dicitur, versus viam, que ducit de Brczebiczisko^b¹⁰ in civitatem Sdunki a sinistris cum mellificiis et utilitatibus omnibus dicte silve, decimam insuper fabrice in eodem rivulo, sive fabrica, sive molendinum locatum fuerit, semper decima ecclesie nullatenus denegetur. Preterea unum macellum carnium et unum panis ibidem in Sdunki pretacte ecclesie tribuimus perpetuo possidenda. In cuius rei testimonium presentes scribi iussimus nostro nostrique sigillo capituli fecimus communiri. Actum et datum Wratislauie anno Domini millesimo CC^mo quadragesimo primo, quinto Kalendas Septembris, presentibus testibus infrascriptis, videlicet: Conrado preposito¹¹, Andrea decano¹², Semyano archidiacono¹³, Nicolao custode¹⁴, prelatis Wratislauiensibus, Nicolao cum fratre Symone de Debna et de Crzank¹⁵, Msciborio de Piszice iudice curie prefato⁹, Srzebkone de Brzebeczsko^b¹⁰ ac multis aliis fidedignis.

^abrak Kop.

^btak Kop.; wyd. 2 emenduje tu tekst na Trcze...

¹Tomasz I biskup wrocławski 1232 - 1268, por. Historia Śląska, t. II, z. 1, Kraków 1939, s. 144 - 159, lub Tomasz II biskup w l. 1270 - 1292 (ib., s. 164 n.).

²Wyd. 1 ma: patre B., eadem gracia episcopo, co spowodowało w literaturze próby dopasowania daty dok. do lat episkopatu biskupów Bogufała II (1242 - 1253) lub Bogufała III (1254 - 1265). Jednakże w podstawie brak tego sygla.

³Wieś identyfikowana z Czerminem koło Pleszewa (M. Młynarska-Kaletynowa, o.c., s. 53) lub Czerlejnem koło Kostrzyna (ib., s. 52), najprawdopodobniej dziś zaginiona wieś koło Komornik pod Poznaniem (Now. II, s. 371 nazywa ją Ciemną; por. też KDW II, nr 931).

⁴Wieś niezlokalizowana (M. Młynarska-Kaletynowa, o.c., s. 52).

⁵Koźlinin (?), wieś w miejsce której powstało - jak widać - miasto Zduny (na pograniczu wielkopolsko-śląskim, w późniejszym powiecie kaliskim, por. ib., passim). Jest to jedyna wzmianka o Koźlininie - jeżeli jest prawdziwa, nakazywało by to przesunąć początki związków biskupa wrocławskiego ze Zdunami na czas przed powstaniem miasta Zduny.

⁶M. Młynarska-Kaletynowa, o.c., s. 52 utożsamia z Baszkowem na pn.-zach. od Zdun; może jednak jest to Boczków koło Odolanowa (tak. Reg.).

⁷Bokowo na pd.-zach. od Zdun, lub bliżej nieznana wieś, potem opuszczona, pod Zdunami (M. Młynarska-Kaletynowa, o.c., s. 52 - 53).

⁸Cieszkowo, osada zaginiona na pn. od Zdun, koło Konarzewa (ib., s. 53).

⁹Perzyce koło Zdun. Mścibor skądinąd nieznany (ib., s. 56); być może był niegdyś sędzią krakowskim z ramienia Henryka IV Prawego (a więc przed 1291)

¹⁰Trzebicko, na pd. od Zdun. Świadkujący niżej dziedzic Źrebek skądinąd nieznany.

¹¹Konrad prepozyt wrocławski 1289 - 1304 (ib., s. 55).

¹²Andrzej dziekan wrocławski 1293 - 1301 (ib.).

¹³Siemian archidiakon wrocławski 1293 - 1300 (ib.).

¹⁴Mikołaj kustosz wrocławski 1287 - 1296 (ib.).

¹⁵Dębno nad Wartą powyżej Nowego Miasta i pobliski Chrzan, wsie Doliwitów wielkopolskich. Mikołaj wyst. także 1279 i 1283, Szymon - 1279 (KDW I, nr 488, 528).

Dokument Nr 6

Falsyfikat Gniezno, 17 stycznia 1243

Książę Przemysł I z bratem Bolesławem i matką Jadwigą nadają Dębogórę, Grylewo i Pińsko klasztorowi Cystersów w Łeknie, obdarzając je określonymi wolnościami.

Rz. Or.: do 1945 r. w Poznaniu, Bibl. Racz., dok. 237, dziś zaginiony. Pergamin 271 × 137+17 mm, pismo wkrótce po połowie XIII w. Biało-żółte sznury do przywieszenia dwu pieczęci, na odwrocie: De Dambagora, Pinko et Grilewo (XIV w.); Dambagora, 1243 donatio Dembagora, Grylewo, Pinko, Premislius dux (XVII w.); 79 habet in lib. antiquiori fol. 62 (XVIII w.).
Wyd.: Kwartalnik Historyczny, 40, 1926, s. 192 - 193 (wg. rz. Or., tu też jego opis).
Reg.: Bielińska, Kancelarie, s. 238, nr P 7.

Uw.: K. Maleczyński (Wyd.) uznał dok. za autentyczny. Późniejsze uwagi krytyczne wobec dok. podsumował F. Sikora, Dokumenty, s. 21 n., który po szczegółowej krytyce uznał dok. za falsyfikat powstały w klasztorze po połowie XIII w. (zapewne tuż po śmierci Przemysła I). Celem fałszerstwa było rozszerzenie uprawnień immunitetowych klasztoru, otrzymanych dla wymienionych w dok. posiadłości w innym, późniejszym dok. Przemysła I, wystawionym 24 II 1243 (por. nr następny tego tomu).

In nomine Sancte et Individue Trinitatis amen. Honestum ac beatum constat esse votum, immo sanctum ac laudabile patet esse commertium d|are sua transitoria et recipere pro hiis eterna. Igitur nos Primilz^a divina permissione dux Polonie cum dilecto fratre nostro Bolezlauo | et cum karissima matre nostra domina Haduige notum esse volumus omnibus christifidelibus, tam presentibus, quam futuris, presens scriptum inspecturis, | quod ob remedium animarum nostrarum et pii patris nostri necnon omnium predecessorum successorumque nostrorum contulimus has hereditates: Dambagora¹, Griloue² et Pincko³, omnipotenti Deo et beate Marie atque sancto Petro necnon monasterio Lucknensi⁴ et fratribus inibi Deo famulantibus, iure hereditario in perpetuum possidendas; quibus hereditatibus subnotatam conferimus libertatem, videlicet ut nec potvoroue, nec prevot, nec naras, nec strosam, nec prewoz, nec sokol, nec bovem, nec vaccam, que super viciniam accipitur, quod opolne dicitur, nec ceteras iniquas^b exactiones solvere teneantur. Hoc autem firmiter servari precipientes, ut coram omnibus castellanis seu aliis iudicibus citati non astent, nisi coram nobis nostro sigillo provocati. Quicunque autem hoc felix factum nostrum irritare vel ausu temerario infringere presumpserit, indignacionem Dei omnipotentis se noverit incursurum. Et ut hec rata in perpetuum perseverent, dedimus hoc scriptum nostrorum sigillorum munimine roboratum. Datum et actum in Gnezna anno Domini MCC^oX^oLIII^o, XVI^o Kalendas Februarii. Cum hec fierent, hii astiterunt: Dyrsicray palatinus Gneznensis⁵, Zantozlauus castellanus de Nakil cum suis fratribus Zbyluto et Henrico⁶, Domeradus iudex⁷, Zbylutus de Coselz cum filio suo Drogmiro⁸, Henricus procurator Gneznensis⁹, Henricus capellanus de Neccinia¹⁰ et alii quamplures fidedigni¹¹.

^atak Wyd.

^bunquas Wyd.

¹Dębogóra na pn. od Kcyni.

²Grylewo na pn. od Wągrowca.

³Pińsko na zach. od Szubina.

⁴Klasztor Cystersów na pn.-wsch. od Wągrowca.

⁵Dzierżykraj wojewoda gnieźn. (kal.) 1235 - 1258 (Spisy wlkp.).

⁶Świętosław Drogomirowic, Pałuka, kasztelan nakielski 1256 - 1268 (Spisy wlkp.); o jego braciach zob. Wyd. 1, s. 187; F. Sikora, o.c., s. 23.

⁷Domarat sędzia dworski (pozn.) 1235 - 1257 (Spisy wlkp.).

⁸Kozielsko na wsch. od Łekna. Zbylut Pałuka wyst. 1256 - 1258 (KDW I, nr 334, 367), jego syn Drogomir wyst. 1258 (KDW I, nr 367).

⁹Mieszczanin Henryk włodarz gnieźn. 1247 - 1267 (Wyd. 1, s. 187).

¹⁰Henryk kapelan, zapewne z Nieczajny (na pd.-zach. od Obornik) wyst. 1258 (KDW I, nr 367).

¹¹Świadkowie Dzierżykraj, Świętosław, Zbylut i Drogomir, wreszcie kapelan Henryk wyst. na dok. Bolesława Pobożnego dla klasztoru w Łeknie z 1258 - F. Sikora, o.c., s. 23 udowadnia, że właśnie z tamtego dok. trafili do niniejszego falsyfikatu.

Dokument Nr 7

Gniezno, 24 lutego 1243

Książę Przemysł I z bratem Bolesławem i matką Jadwigą nadają Dębogórę, Grylewo i Pińsko klasztorowi Cystersów w Łeknie, obdarzając je określonymi wolnościami.

Or.: Poznań, WAP, Dokumenty wiejskie, nr 117., Pergamin 203 × 132+13 mm, bardzo dobrze zachowany, mała dziurka na złożeniu. Na czerwonym sznurze pieczęć Władysława Odonica, ojca wystawcy, w żółtym wosku, dobrze zachowana (małe uszkodzenia u dołu), jak KDW IV, pieczęć nr XI (Piekosiński, Pieczęcie, nr 78). Na odwrocie: Dux Premilz [s.] cum fratre suo Bolezlauo et matre domina Hadewige dedit Dambagora, Grilowe et Pincko (XIV w.); Grylewo donacio, Dambagora et Pincko collegio sancto famulantium Deo 1243 (XVII w.); Habet in libro antiquiori fol. 62 (XVIII w.).
Wyd.: Kwartalnik Historyczny, 40, 1926, s. 193 (wg Or.).
Reg.: Bielińska, Kancelarie, s. 239, nr P 8.

Uw.: O stosunku do dok. tychże wystawców dla tegoż odbiorcy z daty: 17 stycznia 1243, por. uwagi przy poprzednim dok.

^aIn nomine Sancte et Individue Trinitatis amen. Ego Premizl divina permissione dux Polonie | cum dilecto fratre meo Bolezlao iuniore et cum karissima matre nostra domina Haduige notum | facimus omnibus christifidelibus, tam presentibus, quam futuris, quod in remedium animarum nostrarum et patris nostri nec non omnium | predecessorum successorumque nostrorum contulimus has villas Dambagoram¹, Grileuo² et Pinzco³ ad honorem Dei et sancte Marie, sancti Petri monasterio Lucnensi⁴ et sancto collegio ibidem famulanti Deo, iure hereditario in perpetuum possidendas. Quibus villis hanc conferimus libertatem, ut nec poduoroue, nec strosam, nec pouoz, nec ceteras iniquas exactiones solvere teneantur. Hoc firmiter servari precipientes, ut coram omnibus castellanis seu aliis iudicibus citati non astent, nisi coram nobis sigillo nostro provocati. Quicunque autem hoc felix factum nostrum irritare, vel ausu temerario contraire presumpserit, indignationem Dei omnipotentis et nostram se noverit incursurum. Et quia sigillum nostrum ad presens non habuimus, sigillo patris nostri presens scriptum curavimus communire. Datum anno gracie @M CC XXXX III@ feria tercia ante Cineres in Gnezna.

^ainicjał wysokości 4 wierszy Or.

¹Por. dok. poprzedni (nr 6).

²Por. dok. poprzedni (nr 6).

³Por. dok. poprzedni (nr 6).

⁴Por. dok. poprzedni (nr 6).

Dokument Nr 8

[1243 - 1249]

Wykaz powinności poddanych bożogrobców gnieźnieńskich (ordynacja).

Kop.: 1. Poznań, WAP, Akta m. Gniezna I/155 (kopiariusz bożogrobców gnieźnieńskich z połowy XVI w.), k. 2. Pod tekstem: Collanotat atque concordat ad verbum cum suo originali; 2. Kraków, Bibl. Jag., rkps 56 (kopiariusz klasztoru Św. Jadwigi na Stradomiu z połowy XVI w.), k. 1. Tytuł: Ex pervetusta charta pergamenea de laboribus colonorum coenobii Sancti Johannis extra muros Gnesnenses fideliter descriptum.
Wyd.: St. Źr., 19, 1974, s. 73; tamże s. 68 - 72 uwagi o dok.
Tłum. (częściowe): F. Piekosiński, Ludność wieśniacza w Polsce w dobie piastowskiej, Kraków 1896, s. 149 - 150.

Istae sunt servitutes et constitutiones omnium villarum domus ecclesiae Beati Joannis de Gnezna, quas contulit gloriosus dux Premisl Poloniae cum fratre suo duce Boleslavo et cum dilecta matre ipsorum ducissa^a Heduigi¹, ut omnes homines villarum dictae domus fideliter domui et dominis ipsorum serviant: Zdziechova^b² quolibet anno duos armigeros dare tenetur ad serviendum. Insuper omni sabbato de praedicta villa quisque per familias^c currum lignorum ducere tenetur. Etiam in dicta villa unusquisque tres currus feni falcare tenetur et quinque capetia annonae metere. Ad estivalia arare tenentur collectam et aliam ad hiemalia in pane domus nominatae. Similiter duas collectas falcare tenentur et duas metere in pane dominorum. Item in Quadragesima unam domum novam aedificare tenentur et aliam veteram corrigere, in autumno similiter. Omnes vero ville praefatae domus sine occasione tenentur laborare, quicquid^d eis praeceptum fuerit in proprio pane. Item piscatores tenentur duo bis in septimana pisces portare, viginti in una ligatura longitudine duorum pedum, aliam ligaturam minorum piscium sine numero et duodecim verua clavigero, quos claviger debet comedere cum pauperibus clericis aut aliis quibusvis elemosinariis. Dicti vero piscatores squillas tenentur custodire et ubicumque eos iamdicti domini cum sagena ire praeceperint in^e hieme vel aestate, ire tenebuntur. Nos vero Dei^f gratia dux Premisl Poloniae cum fratre nostro duce B(oleslauo) et dilecta matre nostra praenominata ob remedium et salutem animarum nostrarum et nostrorum successorum contulimus libertatem omnibus villis, ut si quis adinvicem ^g-h

inter eos

fuerint occisi, dicta domus caput accipiet, neque ante castrum citati comparebunt, neque povolove, neque bovem, neque vaccam opolnam solvent. Ab omni autem expeditione et castrorum munitione et ab aliis omnibus solutionibus eosⁱ totaliter reddimus absolutos.

^abrak Kop. 2

^bZdechoua Kop. 2

^cfamulos Kop. 1

^dquidquid Kop. 2

^ebrak Kop. 1

^fDeo Kop. 2

^g-hw Kop. 1 stoi przed adinvicem i jest skreślone

ⁱbrak Kop. 1.

¹Przemysł I i Bolesław Pobożny ze swą matką Jadwigą, wdową po Władysławie Odonicu.

²Zdziechowa na pn.-zach. od Gniezna.

Dokument Nr 9

Międzyrzecz, 23 czerwca 1252

Książę Przemysł I nadaje wsie Kaszczor, Wieleń, Łupice i Obrzycko komesowi Beniaminowi.

Kop.: Poznań, WAP, Poznań Gr. 1164, k. 502v - 503, w oblacie z 1782 r.
Wyd.: Zapiski Historyczne, 31, 1966, z. 2, s. 52 - 53 (wg Kop.).
Reg.: Bielińska, Kancelarie, s. 252, nr P 45.

In nomine Domini amen. Quoniam saepius a memoria hominum recedit, quod scripto aut bono testimonio non confirmatur, quam ob rem nos Premisll divina institutione dux Poloniae notum esse volumus universis praesentibus et futuris praesens scriptum inspecturis, quod perspecto fideli servitio comitis Beniamin filii quondam Laurentii¹ de consensu et bona voluntate fratris nostri domini Bolezlai ducis eiusdem Poloniae de nostra non ficta voluntate contulimus ipsi [k. 503] et suae posteritati quatuor haereditates in districtu Przemiąt² sitas, Plove³ videlicet, Wielen⁴, Lupicza⁵, Obrzycha⁶ cum omnibus attinentiis earum et utilitatibus, quae nunc in eis sunt et in posterum poterunt provenire, et cum omnimoda libertate, iure haereditario, nullo obstaculo interveniente, perpetuo possidendas adiicientes, quod inhabitatores earum a podvorove, a strosa, a powoz, a naraz, a prze uod et a citacione cuiuslibet castri omnimoda gaudeant libertate nec etiam coram aliquo iudice nostro aut palatino citati comparebunt nisi prius nostro sigillo fuerint provocati. Dedimus etiam memorato comiti plenam potestatem dictas haereditates vendendi, commutandi, donandi sive ad quamcunque domum religiosam ob salutem animae suae conferendi. Ut autem haec nostra donatio et promissio a nobis et nostris successoribus inviolabiliter observatur, praesenti documento eam inserentes, sigilli nostri appensione paginam duximus roborandam. Datum in Mederetia in vigilia beati Joannis Baptistae anno incarnationis Dominicae millesimo ducentesimo quinquagesimo secundo, indictione decima. Huius rei testes interfuerunt: Bogumilus palatinus⁷, Herkemboldus castellanus de Kalis⁸, Pacoslavus venator curiae⁹, Bogussa subcamerarius¹⁰, Bozeta dapifer Gnesnensis¹¹, Phalio procurator¹², Debrimus¹³, Nicolaus¹⁴, Michael¹⁵, Miroscius¹⁶, Ambrosius¹⁷, Petrus¹⁸ capellani et alii quamplures.

¹Beniamin Zaremba syn Wawrzyńca, podkomorzy kal. 1249, kasztelan radzimski 1256, przemęcki 1257, międzyrzecki 1265, wojewoda pozn. 1274 - 1287, 1294 - 1296, zm. ok. 1298 (PSB I, s. 435; Pakulski, Zarembowie; Spisy wlkp.). O okolicznościach jego nadania zob. Wyd. 1.

²Przemęt na pd.-wsch. od Wolsztyna.

³Kaszczor pomi€™dzy Wolsztynem a Wschową.

⁴Wieleń Zaobrzański tuż na wsch. od Kaszczora.

⁵Łupice na zach. od Kaszczora.

⁶Obrzycko (Obrzyca), dziś zaginiona koło Ciosańca i Kolska, nad rz. Obrzycą, przy granicy śląskiej (SHGWlkp.).

⁷Bogumił wojewoda pozn. 1240 - 1252 (Spisy wlkp.).

⁸Arkembold syn Olbrachta Zaremby, sędzia kal. 1246, kasztelan kal. 1252 - 1253, wojewoda kal. 1257 - 1284 (Pakulski, Zarembowie, s. 109 - 110; Spisy wlkp.).

⁹Pakosław łowczy pozn. 1246 - 1252 (KDW I, nr 256, 307, 308; Spisy wlkp.).

¹⁰Bogusza podkomorzy Przemysła I 1247 - 1256 (Spisy wlkp.).

¹¹Bożęta stolnik gnieźn. 1250 - 1252 (Spisy wlkp.).

¹²Chwał prokurator kal., zapewne ident. z włodarzem Chwaliszem 1280 - 1282 (niżej, nr 26/11; KDW I, nr 511).

¹³Detwig kapelan Władysława Odonica 1232 - 1239, potem Przemysła I 1244 - 1252 (tu ostatnia wzmianka), także Bolesława Pobożnego 1245 (Maleczyński, Zarys, s. 178 - 182).

¹⁴Kapelan Mikołaj nie zidentyfikowany.

¹⁵Michał, por. wyżej, nr 4/16.

¹⁶Mirost kapelan Bolesława Pobożnego 1243 - 1250, 1257 - 1259, Przemysła I 1250 - 1252 (Maleczyński, Zarys, s. 180, 182; Bielińska, Kancelarie, s. 99, 101 - 102).

¹⁷Ambroży kapelan Przemysła I już 1244 (KDW I, nr 243), por. też z klerykiem Ambrożym przy Przemyśle II (niżej, nr 31/2).

¹⁸Piotr, mgr, kapelan Przemysła I 1246, kanonik gnieźn.?, potem pisarz Bolesława Pobożnego 1263, kanclerz tegoż 1266 - 1274, kanonik i archidiakon pozn. 1260, zm. po 1273 (Bielińska, Kancelarie, s. 136 - 140; Maleczyński, Zarys, s. 179, 183, 184).

Dokument Nr 10

Gniezno, 10 maja 1253

Książę Przemysł I potwierdza posiadłości i nadaje wolności domowi Bożogrobców w Gnieźnie.

Kop.: 1. Poznań, WAP, Akta m. Gniezna I/155 (kopiariusz bożogrobców gnieźnieńskich z połowy XVI w.), k. 7v - 8 (wg Or.). Tytuł: Sequuntur literae ducis Premisli Maioris Poloniae, in quibus descriptae sunt omnes passessiones villarum ecclesiae Sancti Joannis ante Gneznam in monte principis wulgariter dicto Grzibowo; 2. tamże, k. 9, w transumpcie oficjała gnieźnieńskiego Mikołaja z Kalisza, z daty: Gniezno, 21 sierpnia 1447 (zob. niżej); 3. Kraków, WAP, Relationes castr. Crac. 199, s. 321 - 322 (wg Kop. 2).
Wyd.: Kwartalnik Historyczny, 40, 1926, s. 194 (wg Kop. 1 i 2).
Reg.: Bielińska, Kancelarie, s. 255 (wg Wyd.).

In nomine Patris et Filii et Spiritus Sancti. Haec sunt nomina villarum, quae homines orthodoxae fidei in salutem animarum in usus fratrum de domo Sancti Sepulchri Domini devote contulerunt perpetuo possidendas. Prima est in Gnezna, quae dicitur ecclesia Sancti Sepulchri, cum duabus tabernis et molendino ibidem. Et ad istam ecclesiam pertinet villa, quae dicitur Kantrin¹, alia vocatur Scavina², quam dux magnus illis contulit, pro villa, quae dicitur Ostrovi³, nomine Mesko⁴. Alia villa dicitur Grochowyske⁵, quae quondam fuit episcopi de Wratislavia, alia dicitur Pawlovicz⁶, quam contulit Paulus, alia dicitur Grodzysh⁷, quam contulit ducissa magna⁸. Quod a nostris senioribus est institutum ad etatis nostre notitiam non venissent, si celassent testimonia et obsequia scripturarum. Quamobrem nos Premisl divina institutione dux Poloniae notum esse volumus universis christifidelibus presentibus et futuris presens scriptum inspecturis, quod de consensu et voluntate fratris nostri ducis Boleslai ob remedium animae nostrae et omnium parentum nostrorum libertatem a patre nostro felicis memoriae duce [k. 8] Wladislao omnibus villis Sancti Sepulchri institutam et concessam de nostra non ficta voluntate, authoritate nostra innovamus et confirmamus, que talis est. Quia omnes ville iam dictae, quas praedicta ecclesia ad presens possidet vel deinceps quoquomodo possidebit, a podworove, a povolove, a stroza, a povoz, a naraz, a prevod, a bove, a vacca o polna, et a solutione capitis, excepta sola recenti ferina, quam ad proximam villam per conductum educere tenebantur et a citatione cuiuslibet castri et iudicis, cum earum inhabitatoribus perpetuo gaudebunt omnimoda libertate. Nec etiam coram nostra presentia citati comparebunt, nisi prius nostro sigillo fuerint provocati. Et quia homines villarum ecclesiae memoratae a venatoribus nostris et a podvoda sepius gravabantur ob amorem et reverentiam domus Sancti Sepulchri in remissionem omnium peccatorum nostrorum et nostrorum successorum eos ab hoc gravamine absolvimus ita, quod canes nostros non pascant, nec venatores cuiuslibet offitii suscipiant, ab omni autem expeditione et castrorum munitione et ab omnibus aliis exactionibus et solutionibus eos totaliter reddimus absolutos. Ut autem haec nostra promissio et confirmatio a nobis et a nostris successoribus presentibus temporibus et futuris inviolabiliter observetur presenti documento eam inserimus sigilli nostri corroboravimus appensione. Datum in Gnezna sexto Idus Maii anno incarnationis Dominicae millesimo ducentesimo quinquagesimo tercio, indictione undecima

¹Osada koło Zdziechowy, dziś nie istniejąca, w XVIII w. Kantryny (SHGWlkp.).

²Szczawinko, dziś nie istniejące, koło Wełnicy, na pn.-wsch. od Gniezna (SHGWlkp.).

³Ostrowy - nie zlokalizowane.

⁴Tj. książę Mieszko Stary.

⁵Grochowiska Księże koło Rogowa, na pd. od Żnina.

⁶Najpewniej Pawłowo Żońskie na pn. od Wągrowca.

⁷Najpewniej Grodzisko nad Prosną, koło Pleszewa - zob. też dok. następny. O wszystkich tych wsiach por. F. Sikora, Najstarsze dokumenty i dzieje klasztoru bożogrobców w Gnieźnie, St. Źr. XIX, 1974, s. 47 n., szczególnie 59 - 61.

⁸Zapewne Eudoksja żona Mieszka Starego od ok. 1151 (PSB VI, s. 317).

Dokument Nr 11

Kalisz, 1 marca 1255

Książę Bolesław Pobożny nadaje klasztorowi Bożogrobców w Miechowie prawo lokacji Grodziska na prawie niemieckim.

Reg.: Sumariusz dok. bożogrobców miechowskich z ok. 1826 r., przechowywany w w. XIX w Kielcach, potem w AGAD, spalony podczas ostatniej wojny. Tekst Reg. wydany wg sumariusza w Kodeksie dyplomatycznym Małopolski, t. II, s. XXXVII, nr 13; wg niego Reg. drukuje Bielińska, Kancelarie, s. 264, nr (P 5).

Uw.: Tekst regestu sformułowany niejasno. Wspomniany tam książę Władysław wymieniony został w dok. zapewne jako ojciec (Władysław Odonic) wystawcy i jego brata. F. Piekosiński (Kodeks, o. c.) podnosi ponadto liczne błędy w rozwiązywaniu dat przez autora sumariusza; nakazuje to ostrożność wobec daty niniejszego Reg.

1255, w Kaliszu, dnia 1 marca. - Boleslawa książęcia polskiego przywilejów Władysława za pozwoleniem xiążąt Przemysława brata starszego, dla konwentu miechowskiego wsi Grodzisko¹ prawem teutonicznem erygowania dozwalający przywilej.

¹Grodzisko nad Prosną-zob. dok. poprzedni, przypis 7.

Dokument Nr 12

Sieradz, 16 września 1262

Arcybiskup gnieźnieński nadaje dziesięciny ze wsi Skomlin klasztorowi Cysterek w Ołoboku.

Kop.: Poznań, WAP, kl. Ołobok C 17c, k. 58 (Kopiariusz klasztorny z XVII w.). Wpis w wypisie z akt grodu kaliskiego (oblata 30 czerwca 1620 wg Or.).
Wyd.: Bielińska, Kancelarie, s. 332 - 333 (wg Kop.).

In nomine domini nostri Jesu Christi amen. Quoniam ex officii nostri debito iuxta canonicas sanctiones religiosam vitam eligentibus congrua nos oportent consideratione perspicere, ne alicuius necessitatis occasio aut desides faciat, aut robur, quod absit, contagionis infringat, iuxta illud: gloria episcopi est pauperum opibus providere. Idcirco nos Janussius divina miseratione Gnesnensis ecclesiae archiepiscopus, abbatissae ac eius conventus in Olobok¹ Christo famulantium considerata paupertate, decimam villae ipsarum nomine Skomlino² de consensu fratrum nostrorum Gnesnensis ecclesiae capituli ad sustentationem abbatissae ac eius conventus de Olobok contulimus perpetuo possidendam. Et ne in posterum cuiquam hoc vertatur in dubium, praesentem litteram eis contulimus nostro et nostri capituli Gnesnensis sigillis roboratam. Actum anno gratiae M^o CC^o L^oX secundo, indictione quinta, XVI Calendis Octobris in synodo in Siradz³.

¹Opatka klasztoru Cysterek w Ołoboku (na pd. od Kalisza) nieznana; w 1266 wyst. opatka Anna (KDW I, nr 421).

²Skomlin w ziemi wieluńskiej, na pn.-zach. od Wielunia (Rosin, Słownik, s. 152).

³Synod w Sieradzu i obecność na nim arcybiskupa Janusza potwierdzony i 17 września - KDW I, nr 402.

Dokument Nr 13

Gniezno, 24 sierpnia 1263

Książę Bolesław Pobożny nadaje wieś Święcia klasztorowi Cystersów w Lądzie.

Kop.: Köln, Historisches Archiv, Kl. Lond, Kopiar, k. 22 - 22v (XV w.).
Wyd.: DKM, s. 355, nr 6 (wg Kop.).
Reg.: 1. Perlbach, Lond, s. 86 (wg Kop.); 2. Bielińska, Kancelarie, s. 285, nr B 54.

In nomine Patris et Filii et Spiritus Sancti. Ab humana facilius labuntur memoria, que nec scripto, nec voce testium perhennantur. Ideo necesse est, ut res digna memorie scripto confirmetur, quo canescens antiquitas crebrius valeat renovari. Agnoscat igitur presens etas et sciat postera, ad quorum presenciam presens scriptum pervenerit, quod nos Boleslaus Dei gracia dux Polonie, ob honorem et reverenciam Domini nostri Ihesu Christi necnon pie ac gloriose genitricis sue semper virginis Marie, in remissionem peccaminum meorum ac omnium parentum nostrorum, ut cum in futuro ante tribunal Dei omnipotentis steterimus, eo mercedem [k. 22v] omnes una reportare valeamus, domno^a abbati de Landa eiusque fratribus in eodem claustro commorantibus ordinis Cisterciensis contulimus hereditatem ex integro illam, que wlgariter Swencza¹ nuncupatur, que sita est inter Zoreuo² et Cizeuo³, et adiacens ville, nomine Morsco⁴, fratrum predictorum et cum omnibus utilitatibus prefate ville spectantibus eis in perpetuum iure hereditario possidendam. Et ne in posterum aliquo malignante nostra tam sollempnis donacio valeat irritari, presentem literam sigilli nostri appensione et testium annotacione iussimus roborari. Testes autem sunt, qui huic donacioni intefuerunt: primus Symon castellanus Gneznensis⁵, Andreas iudex magnus⁶, Segota castellanus Wilcouie⁷, Sdesco subthezaurarius⁸, Sixtus subcamararius⁹, Johannes cancellarius¹⁰ et quamplures alii. Datum in Gnezna anno gracie Domini M^oCC^oLXIII^o, indiccione sexta, in die beati Bartholomei Apostoli. Ego magister Petrus notarius curie¹¹ hiis interfui et de mandato domini ducis manu propria ista conscripsi.

^atak Kop.

¹Święcia, na pd.-zach. od Konina.

²Zarzew i Czyżew, wsie koło Święci.

³Zarzew i Czyżew, wsie koło Święci.

⁴Morsko, dziś nieznane, leżało w okolicy Kuchar Kościelnych, w pobliżu Święci (SHGWlkp.).

⁵Szymon Zaremba kasztelan gnieźn. 1253 - 1274, przedtem cześnik kal. 1245 (Pakulski, Zarembowie, s. 111; Spisy wlkp.).

⁶Andrzej z Ryszewa (na pd.-zach. od Rogowa), Zaremba, sędzia gnieźn.-kal. 1260 - 1288, zm. po 1309 (Pakulski, Zarembowie, s. 114 - 115; Spisy wlkp.).

⁷Żegota z Gołuchowa, Zaremba, kasztelan wilkowyjski 1263, potem stolnik kal. 1265, łowczy 1276 - 1284, łowczy gnieźn. 1294, sędzia kal. 1306 (Bieniak, Wlkp. s. 206; Pakulski, Zarembowie, s. 123 - 124).

⁸Zdzisiek podskarbi skądinąd nieznany; istnienie urzędu potwierdzone 1282 - 1294, kiedy to sprawował go Paweł Grabia (zob. niżej, nr 31/5).

⁹Sykstus podkomorzy wyst. tylko tutaj, może ident. z komesem Sykstusem 1264 (zob. niżej, nr 14/6).

¹⁰Jan kapelan Władysława Odonica 1235, kanclerz Przemysła I, potem Bolesława Pobożnego 1252 - 1264, archidiakon pozn., utożsamiany niekiedy z późniejszym biskupem pozn. Janem Wyszkowicem (Bielińska, Kancelarie, s. 74 - 75, 102 - 103).

¹¹Notariusz Piotr, zob. wyżej nr 9/18.

Dokument Nr 14

Kalisz, 3 czerwca 1264

Książę Bolesław Pobożny nadaje sołectwo w Borkowie sołtysom Hartratowi i Gotszalkowi.

Kop.: Warszawa, AGAD, Metryka koronna, t. 37, k. 383v - 384v. Wpis w transumpcie króla Zygmunta z daty: Kraków, 12 marca 1523. Tytuł: Littere Stanislai Schyskowsky. Borkowo.
Wyd.: Bielińska, Kancelarie, s. 333 - 335 (wg Kop.).
Reg.: MRPS IV, suppl. nr 32 (wg Kop.).

In nomine Domini amen. Quia preteritorum non semper possumus recordari, ideo ad eternam memoriam notum facimus presens scriptum omnibus cristifidelibus inspecturis, quod nos Boleslaus Dei gracia dux Polonie, scultetis nostris Hartrato et Gozalco villam nostram contulimus iure Theutonico [k. 384] locandam, que vulgariter nuncupatur Borcowo¹, eo iure, quo inhabitantes Novum Forum utuntur in provincia Sliezie, cum libertate octo annorum a proximo festo beati Martini [11 XI] quadraginta trium dictis nostris scultetis mansorum compleri numerum promittentes. Expirante autem iam dicta libertate, nobis in prenominato festo beati Martini singulis annis duodecim mensuras bladi, videlicet quatuor tritici, quatuor siliginis et quatuor avene, sicut villani de Cocanino² persolvent ad mensuram eandem et fertonem argenti, ita tamen, quod dominus archiepiscopus duos scotos et bladi percipiat medietatem. Damus etiam dictis nostris scultetis [et^a] ipsorum posteris sextum et septimum mansum liberum ab omni nostra exactione et solucione perpetuo absolutum, venientes itaque ad prenominatam villam eam morandi, cuiuscumque sint nacionis, sive cum mercibus, sive cum utensilibus, domus theloneum non solvant per nostre terre districtum infra spacium libertatis. Insuper sepedictis nostris scultetis et ipsorum posteritati damus tabernam liberam, maccellum carnificum et macellum pistorum similiter liberum. Item damus molendinum liberum in persona eisdem et posteritati ipsorum in loco, qui Doyvtron³ dicitur, construendi. De bona etiam voluntate venerabilis patris nostri domini archiepiscopi Gneznensis eclesie⁴ in sepedicta villa eclesiam dedimus licenciam construendi, dantes eidem eclesie duos mansos liberos, nobis iure patronatus reservato. Item concedimus supradictis nostris scultetis et villanis dicte ville prenominate venaturam capreolorum, leporum et vulpium et decem annis in nostra silva pro domibus edificia resecandi. Et si forte aliquo casu fortuito interveniente prenominatam villam ignis incendio concremari contingat, ad construendas domos in casu prenominato, quocienscumque actiderit, damus licenciam in silva nostra edificia resecandi. In iudicio vero causarum sepedicti nostri sculteti cognoscent, nisi ultimum supplicium obveniat vel truncacio membrorum quorumlibet, tunc in nostri nunctii presencia sentenciabunt et nobis in omni causa iudicii duo denarii cedent et tercius nostris scultetis sepius nominatis. Et si sepedicti sculteti in persona molendinum edificare non poterint, tunc in Swadra⁵ edificabunt. Ut autem hec nostra donacio firma et rata permaneat, presentem paginam nostri sigilli munimine fecimus roborari. Actum in Kalisz feria tercia intrante Iunio, presentibus: commite Sixto⁶, Stephano canonico Poznaniensi⁷, Vilimo, Henrico Stuzenca civibus [k. 384v] Calissiensibus, Richeuino advocato Calissiensi⁸. Datum anno Domini millesimo ducentesimo sexagesimo quarto.

^abrak Kop.

¹Borków Stary na pn.-wsch. od Kalisza. Sołtysi skądinąd nieznani.

²Kokanin tuż na pd.-zach. od Borkowa.

³Dojutrów na pn.-zach. od Kalisza.

⁴Arcybiskup gnieźnieński Janusz 1258 - 1271.

⁵Swędrnia, prawy dopływ Prosny, uchodzący do niej pod Kaliszem.

⁶Komes Sykstus może ident. ze stolnikiem kal. tego imienia 1265 (KDW I, nr 413) lub łowczym 1264 (ib., nr 411, 412, także 440).

⁷Stefan kanonik pozn. nie zidentyfikowany.

⁸Rychewin, Rytwin, wójt i domniemany lokator Kalisza wyst. 1264 - 1265 (KDW I, nr 412, 416). Mieszczanie kal. Wilhelm skądinąd nieznany, zaś Henryk Studzienka (?) może ident. z Henrykiem zw. Stango mieszczaninem kal. 1268 (KDW I, nr 434).

Dokument Nr 15

Gniezno, 27 kwietnia 1268

Książę Bolesław Pobożny zamienia swoje wsie Żerniki i Krakanowo (?) na Zbiersko klasztoru Benedyktynów w Mogilnie.

Reg.: Bydgoszcz, WAP, Mogilno kl. C 12 (sumariusz klasztorny ze schyłku XVIII w.), s. 1, nr A 5; wyd. reg.: J. Płocha, Najdawniejsze dzieje opactwa benedyktynów w Mogilnie, Wrocław 1969, s. 145, przyp. 311.
Wzmianka: Bielińska, Kancelarie, s. 301, nr (B4).

1268^vo, quinto Kalendas Maii in Gnesna. Privilegium Boleslai ducis Poloniae, quo mediante idem Boleslaus dux cum Pribislao abbate de Mogilna¹ commutationem fecit, nempe idem abbas ecclesiae Sancti Joannis Evangelistae de Mogilno cessit eidem duci Boleslao villam Giebersko² in districtu Calissiensi iam vero praefatus Boleslaus dux pro eadem haereditate Giebersko praedicto abbati contulit duas haereditates, nimirum Krakanowo^a Płoweckie³ et Sierniki⁴ in castellania Gnesnensi iacentes, perpetuis temporibus.

^alub Krakunowo Reg.

¹Opat mogileński Przybysław skądinąd nieznany.

²Zbiersk na pn. od Stawiszyna, por. J. Płocha, Najdawniejsze dzieje opactwa benedyktynów w Mogilnie, Wrocław 1969, s. 145.

³Krakunowo Płowieckie nie zidentyfikowane, ale por. Spławce koło Kleczewa niżej, nr 55/4.

⁴Najpewniej Siernicze Wielkie na pn.-zach. od Kleczewa. J. Płocha, l. c., identyfikuje osadę z Żernikami, późniejszą własnością klarysek gnieźn. (KDW II, nr 736).

Dokument Nr 16

Poznań, 29 czerwca 1269

Biskup poznański nadaje Henrykowi i Hankowi prawo lokacji wsi Szamarzewo.

Kop.: Poznań, AAP, Acta episcopalia, 4, k. 107v - 108. Wpis w kwietniu (?) 1508, w transumpcie biskupa poznańskiego Andrzeja Łaskarza z daty: Poznań, 13 listopada 1422. Tytuł: Privilegium scultecie Schamarzeuuo.
Wyd.: Nasza Przeszłość, 4, 1948, s. 292 - 294 (wg Kop.).

In nomine Domini amen. Nos Nicolaus Dei gracia episcopus¹, Joannes praepositus², Joannes decanus³ totumque capitulum ecclesiae Poznaniensis notum facimus omnibus praesens scriptum inspecturis, quod Henrico et Hanzoni fratribus dedimus de nemore et parum de terra culta in circuitu rivuli, qui Vresna⁴ dicitur, sexaginta mansos magnos iure Theuthonico pro nobis locandos, ita quod postquam exiverint duodecim anni locacionis, incolae eorumdem mansorum dabunt ad mensam episcopalem de singulis mansis dimidiam marcam argenti, quod pro tempore tunc curret in moneta, et novem mensuras triplicis annonae, tres videlicet tritici, tres siliginis, tres avenae. De quibus mansis prefati Henricus et Henzo recipient pro se et suis successoribus sextum mansum tam in argento quam in annona et habebunt tercium denarium in iudicio et maccellum pistorum et tabernam et quotquot molendina facere poterint in praenominato rivulo Vresna. Quibus eciam dedimus molendinum nostrum ibidem iam constructum et concessimus in rivulo, qui vocatur Vresna, si possunt edificare, unum molendinum, ita tamen, quod non destruant prata hominum nostrorum, et aliud molendinum super fluvio Virber⁵, postquam convenit cum praefato rivulo, qui Vresna nuccupatur, ita quod non fiat detrimentum nostro molendino ex aquae restagnacione. Et ut haec [k. 108] nostra ordinacio rata et stabilis perseveret, praesentem literam sub nostris sigillis ipsis duximus conferendam. Acta sunt haec anno Domini millesimo ducentesimo sexagesimo nono, praesentibus dominis et fratribus nostris: Joanne praeposito, Joanne decano, Jacobo scolastico⁶, Petro archidiacono⁷, Joanne cantore⁸, Bascone custode⁹ ac toto capitulo Poznaniensi in festo beatorum Apostolorum Petri et Pauli. Data per manus magistri Floriani scriptoris nostri¹⁰.

¹Mikołaj, Lis (?), biskup pozn. od 1267, zm. 1278 (PSB XXI, s. 84 - 85).

²Jan prepozyt pozn. 1269 (tutaj; KDW I, nr 439), zapewne ident. ze wspomnianym jako zmarłym 1289 (niżej, nr 37).

³Jan dziekan pozn. 1269 - 1278 (KDW I, nr 439, 478).

⁴Wrześnica, prawy dopływ Warty. Powstała tu osada, jak wynika z tytułu oblaty, otrzymała nazwę Samarzewa (na pn.-wsch. od Pyzdr).

⁵Virber dopływ Wrześnicy, dziś bez nazwy.

⁶Jakub scholastyk pozn. 1269 - 1278 (KDW I, nr 478).

⁷Piotr archidiakon pozn. zob. wyżej, nr 9/18).

⁸Jan kantor pozn. 1269 - 1276 (KDW I, nr 462). Now. II, s. 62 utożsamia go z późniejszym archidiakonem pozn. 1278 - 1286 i biskupem pozn. 1286 - 1297 Janem Herbiczem, albo też z biskupem pozn. 1277 - 1286 Janem Wyszkowicem (por. PSB X, s. 430 - 431).

⁹Baszek - Gotszalk - Godzisław, skarbnik biskupa pozn. 1252, kustosz pozn. 1256 - 1269 (PSB I, s. 350 - 351; Now. II, s. 129; MPH n.s. VIII).

¹⁰Florian pisarz biskupi, zapewne ident. z plebanem w Wilkowyji 1276 (KDW I, nr 462; Wyd. 1).

Dokument Nr 17

Dłusk, 6 stycznia 1270

Książę Bolesław Pobożny nadaje komesowi Świętomirowi immunitet dla wsi Rozdrażew.

Or. w 1555 r. przedstawiony był w kancelarii koronnej (MRPS V, nr 6911: in pelle pecorina anno 1270 in Dlusco scriptas, sigillo mediocri pensili communitas); w XVII w. przechowywał go Wacław z Rozdrażewa na zamku Blatna w Czechach; dziś nieznany.
Kop.: 1. Warszawa, AGAD, Metryka koronna, t. 119, k. 100v - 101. Oblata w marcu 1579, tytuł: Literae comitum de Rozrarzow iussu magnifici domini cancellarii regestratae; 2. Wien, Nationalbibliothek, rkps 9040, k. 25v - 27v, kopia z ok. 1619 r. (wg Or.).
Wyd.: Korespondencja Hieronima Rozdrażewskiego, wyd. P. Czaplewski, t. I, Toruń 1930, s. 9 - 10 (wg Kop. 2).
Reg.: Bielińska, Kancelarie, s. 301, nr (B 5).
Wzmianka: B. Paprocki, Herby rycerstwa polskiego, Kraków 1858, s. 238 - 239.

Uw.: Analizę treści dok. przeprowadził F. Sikora, Jeszcze o przywilejach rycerskich synów Odonica, St. Źr., 16, 1971, s. 194 - 196. Uznał on dok. za produkt kancelarii wystawcy (koncept notariusza Świętosława), w części: Hoc etiam interserimus - extirpandi, następnie: iuxta quod - voluntate być może nieudolnie interpolowany (w XIV w. ?).

In nomine Domini amen. Dum vivit litera^a, vivit et actio commissa literae^b, cuius assertio nutrit memoriam et roborata suscipit incrementum. Igitur nos Boleslaus Dei gratia dux Poloniae notum esse volumus tam praesentibus, quam futuris, quod perspectis fidelibus servitiis comitis Suentomiri filii quondam comitis Bosnonis¹, contulimus sibi et suis posteris super Rosdraseuo^c², ipsius patrimonio, huiusmodi^d libertatem, quae sequitur: a castro, a strosa^e, a poduoroue^f, a pouoloue, a nazaz^g, a preuod^h, a pouos, a bove, a vaca et aliis solutionibus, quae iuris sunt Polonici. Damus etiam dicto militi et suis successoribus, ut si inter duos dictae villae incolas homicidium venerit, dictus haeres pro se recipiat. Hocⁱ etiam interserimus, ut ferrum manuale in dicta villa habeat^j nec non et^k duellum^l inter suos cmethones, nec cum opole solvat, quod solvit opole, censumque^ł mellis non reddat tribuno ^m-n

cum opole

nec falconem custodiat in dicta villa per suos cmethones; porcos, scrophas^o intromittat licite in fatam^p villam; nec aliquis intromissas audeat occidere vel extra terminos suos fugare. Nostram sylvam, quae dicitur Vonelici^r³, damus militi iam dicto et suae posteritati haereditarie^s possidendam cum omni facultate possidendi, venandi, extirpandii, iuxta placitum suae voluntatis. Dictamque villam deliberamus^t ab omni iure Polonico et damus fato militi potestatem^u eam locandi iure Theutonico, iuxta quod ius Theutonicum sibi videbitur [k. 101] expedire, cedentes ei de nostro denario, qui nobis de magnis causis de iure cedit, ut in aliis^v villis iure Theutonico locatis. Huic^w autem nostro privilegio nullum aliud valeat praeiudicare, quod tam publice a nostra processit voluntate. ^x-y

Et ut

haec nostra donatio libertatis inviolabilis perseveret, praesentem literam nostro sigillo fecimus insigniri, praesentibus his testibus: comite Jancone^z palatino Posnaniensi⁴, magistro Petro cancellario Genesnensi^aa⁵, comite Marthino⁶, comite Chrosla^ab⁷, domino Mathia^ac praeposito et notario nostro⁸. Datum in Dlusco anno Domini M.CC. septuagesimo^ad, conscriptum ibidem in Epiphania Domini, octavo Idus Januarii.

^alicentia Wyd.

^bliteris Wyd.

^cRozrazewo Wyd.

^dhuiusmodi Wyd.

^esrossa Wyd.

^fpotworowe Wyd.

^gnazach Wyd.

^hprewot Wyd.

ⁱbrak Wyd.

^jmaneat Wyd.

^kut Wyd.

^lduellos Wyd.

^łapumque Wyd.

^m-nbrak Wyd.

^oprophas Wyd.

^pfactam Wyd.

^qintromissas Wyd.

^rRoulelloci sive Ueueloci Wyd.

^shereditatem Wyd.

^tliberamus Wyd.

^uposteritatem Wyd.

^villis Wyd.

^wHuius Wyd.

^x-yut vero Wyd.

^zFrancone Wyd.

^aagenerali Wyd.

^abChirlla Wyd.

^acMathica Wyd.

^ad1220 Wyd.

¹Świętomir syn komesa Bożna (w 1256 kasztelana międzyrzeckiego) wyst. 1271 (KDW I, nr 613), zapewne ident. z kasztelanem biechowskim 1293 - 1298 (Spisy wlkp.), por. też jego komemorację pod datą 10 maja (MPH V, s. 488).

²Rozdrażew na pd.-wsch. od Koźmina.

³Wolenice na pd.-zach. od Rozdrażewa.

⁴Komes Janek Zaremba był wojewodą pozn. od 1273; stąd Bieniak, Wlkp. s. 136, sugeruje konieczność przesunięcia daty dok.; F. Sikora, o.c., dopuszcza możliwość błędnego odczytu w Kop. Jancone zamiast Predpelcone (tj. Przedpełk Łodzic wojewoda pozn. do 1273 - zob. o nim WSB), co wydaje się jednak mało prawdopodobne.

⁵Kanclerz Piotr, zob. wyżej nr 9/18).

⁶Marcina J. Bieniak, PSB XIX, s. 559, utożsamia z Marcinem Lisem h. Zaremba (zob. o nim niżej nr 20/5).

⁷Kornes Chrosla (Chrostla) świadkował przy Bolesławie Pobożnym również 1256 (KDW I, nr 344).

⁸Maciej kapelan, potem notariusz kancelarii Bolesława Pobożnego, z tytułem prepozyta (jakiego?) wyst. także 1265, zm. ok. 1271 (PSB XIX, s. 5).

⁹Dłusk tuż na pn.-wsch. od Pyzdr.

Dokument Nr 18

Interpolowany? Dłusk, 29 września 1271

Książę Bolesław Pobożny nadaje Goranin Przybysławowi synowi Pacyńca.

Kop.: 1. Warszawa, AGAD, Metryka koronna, t. 28, k. 66. Wpis w transumpcie króla Zygmunta z daty: Poznań, 19 kwietnia 1513. Tytuł: Confirmacio privilegiorum super Gorinino in terra Calisiensi et districtu Gneznensi sitta per Martinum de eadem Gorinino obtenta; 2. Poznań, WAP, Gniezno Z. 14, k. 51 - 51v. Wpis 9 marca 1534 w transumpcie jak Kop. 1; 3. Gniezno, AAG, dok. 1027 (XVIII w.).
Wyd.: Bielińska, Kancelarie, s. 340 - 341 (wg Kop. 1).
Reg.: MRPS IV, suppl. nr 41 (wg Kop. 1).

Uw.: F. Sikora, Przywileje rycerskie synów Odonica. Krytyka autentyczności, Roczniki Historyczne, 34, 1968, s. 43, uważa dok. za interpolowany w części dot. immunitetu. Por. też uwagi A. Gąsiorowskiego, St. Źr., 14, 1969, s. 213 i F. Sikory, Jeszcze o przywilejach rycerskich synów Odonica, tamże, 16, 1971, s. 188 - 194.

In nomine Domini amen. Dum vivit littera, vivit et actio littere, cuius et assercio nutrit memoriam et roborata suscipit incrementum^a. Nos igitur Boleslaus Dei gracia dux Polonie notum esse volumus, tam presentibus, quam futuris, presentem paginam inspecturis, quia considerantes fidele et utile servicium nostri militis Pribislai filii quondam Paciniz^b, dedimus ei et posteris eius legitimis hereditatem nostram, que Gorinino¹ Polonice nominatur, nulli pertinentem nec alicui obligatum iure hereditario imperpetuum possidendam cum omnimoda libertate et iurisdicione, qua omnes nobiles in nostra Polonia perfruuntur, videlicet a poradlne et a quolibet conductu, a podworowe, a powod, a prewod, a naraz^c, a bove, a vacca, a falcone, a porco, a curru feni ^d-e

et pabuli

, a ponte, ab opolie, a strosza et a castri cittacione, a melle tributi^f et eciam a ^g-h

mardure nupciali

. Volumus eciamⁱ, quod nullus camerariorum prefatum Pribislaum vel suos posteros audeat cittare, nisi per nostram litteram ad nostram presenciam sit cittatus. Quibus omnibus supradictus Pribislaus una cum suis posteris imperpetuum gaudebit perfruendum^j. Item dedimus eidem Pribislao et suis posteris in hereditate iam prefata super incolas plenam, ut superius diximus, iurisdicionem, videlicet si homicidium vel furtum, vel truncacio mem[k. 51v]brorum, peccatis exigentibus ingruerit ipse cum suis posteris iam dictis iudicium et penam pro se recipiet, sicut decet, quemlibet nobilem^k in suo patrimonio perfrui iusto servicio et honore. Tabernas eciam duas liberas ibidem eis dedimus. [k. 66v] Damus eciam predictis Pribislao et suis posteris liberam facultatem eandem hereditatem locandi iure Theutonico cum omnibus libertatibus suprascriptis. Liberum eciam habeant^l arbitrium ibidem in prefata hereditate sua faciendi clausuras quarumlibet ferarum et alienos porcos ad pascua sua intromittendi. Si erit solucio in terra cum frumento vel cum argento, ipse Pribislaus cum suis posteris pro se recipiet. Ut autem hec nostra donacio robur obtineat perpetue firmitatis, presentem paginam nostri sigilli munimine et testium aminiculo duximus roborandam, presentibus his testibus: comite Archoboldo palatino Gneznensi² et magistro Petro cancellario ^ł-m

curie nostre

³, comite Mathia castellano de Lenda⁴, comite Mrochota castellano de Bninⁿ⁵. Datum in Dlusco^o⁶ in die beati Michaelis Archangeli anno Domini millesimo ducentesimo septuagesimo primo.

^aincrementa Kop. 2

^bPaczyniz Kop. 2

^cnayaz Kop. 2

^d-ea pabulo Kop. 2

^ftribuni Kop. 2

^g-hmardure tribuni ac eciam nupciali Kop. 2

ⁱinsuper Kop. 2

^jperfruendo Kop. 2

^kbrak Kop. 2

^lhabebunt Kop. 2

^ł-mnostre curie Kop. 2

ⁿBnyn Kop. 2

^oDlusko Kop. 2.

¹Goranin pomiędzy Czerniejewem a Gnieznem. Przybysław syn Pacyńca (?) wyst. także 1275 (niżej, nr 23).

²Arkembold Zaremba, zob. wyżej, nr 9/8.

³Piotr kanclerz, zob. wyżej nr 9/18.

⁴Maciej Awdaniec, z Pożegowa tuż pod Gostyniem, kasztelan lędzki 1261 - 1271, potem kal. 1278 - 1284? (Spisy wlkp.).

⁵Mrokota kasztelan bniński 1271 - 1283 (Spisy wlkp.).

⁶Dłusk, zob. wyżej nr 17/9.

Dokument Nr 19

Falsyfikat? Gniezno, 13 grudnia 1271?

Książę Przemysł II rozsądza spory o dziesięciny pomiędzy kanonikiem gnieźnieńskim Szymonem a Wojsławem ze Stawu i Januszem z Małachowa.

Wyd.: Kor. IV, s. 82, wg odpisu I. Zakrzewskiego z akt konsystorza gnieźn. z 1500 r.

Uw.: Wyd. nie kwestionuje autentyczności. Data dok. nie zgadza się z latami rządów wystawcy - przyjmuje się, że Przemysł II usamodzielnił się dopiero w 1273 r. - jeżeli nie, byłby to najwcześniejszy znany jego dok. Arenga, promulgacja i intytulacja typowe dla dok. Przemysła II. Świadkowie są możliwi dla 1271 r., choć częściowo nie potwierdzeni w tych latach. W tekście spotykamy sformułowania budzące wątpliwości, szczególnie wzmianki o szlachectwie i o rodzie Zarembów - mogą to jednak być tylko interpolacje.

In nomine Domini amen. Dum vivit litera vivit et actio commissa litere cuius assercio nutrit memoriam et roborata suscipit incrementum. Nos igitur Secundus Przemisl Dei gracia dux Polonie notum facimus universis, tam modernis, quam futuris, ad quorum noticiam presens pagina fuerit devoluta, quod veniens nostram ad presenciam aliorumque terre strenuorum militum nobilis vir Simeon canonicus Gneznensis¹ iudicialiter processit et egit super Woyslaum heredem de Sthaw et super fratrem ipsius Janussium heredem de Malochow² racione decimarum, quod ab ipsis decimam manipulatim volebat habere. Et idem Woyslaus una cum fratre suo Janussio evaserunt predictum Simeonem canonicum Gneznensem. Et nominati strenui milites, qui tunc temporis circa nobis videbantur presidere, sunt pro ipsis attestati, quod Woyslaus de Sthaw et frater suus Janussius de Malochowo essent nobiles et sunt nobiles istius clipei et clenodii atque genealogie Zaramba³. Nos vero de consensu strenuorum militum prefato Woyslao et Janussio iuxta aliorum nobilium consilia, ubi ipsis placuit atque coram legitimis successoribus eorum decimam porrigere adiudicamus, Simeoni vero et suis posteris perpetuis temporibus carere abiudicamus. In cuius rei testimonium sigillum nostrum presentibus est appensum, presentibus hiis testibus, qui supra conscienciam suam pro eis sunt attestati et sunt nobiles: primus Jarcambaldus palatinus Kalisiensis⁴, comes Janko castellanus Kalisiensis⁵, Zegotha venator Kalisiensis⁶, Bodzantha venator Gneznensis⁷, Sandivogius succamerarius Gneznensis⁸, comes Nicolaus dapifer Gneznensis⁹, Czechoslaus Coczelkovicz¹⁰. Datum et actum Gnezne in die beate Lucie Virginis, [per manus] Kothpolan¹¹ notarii nostre curie, anno Domini millesimo ducentesimo septuagesimo primo.

¹Szymon kanonik gnieźn. skądinąd nieznany.

²Staw na pn.-zach. od Słupcy i Małachowo na pn. od Stawu. Wojsław i Janusz skądinąd nieznani.

³Określenie rodu mianem Zaremba pochodzi dopiero z XIV w., por. Pakulski, Zarembowie, s. 105 - nie zna on jednak niniejszego dok.

⁴Arkembold był wojewodą kal. 1257 - 1284 (por. wyżej, nr 9/8).

⁵Janek Zaremba był kasztelanem kal. 1253 - 1273, zob. wyżej nr 17/4, także Pakulski, Zarembowie, s. 110 - 111.

⁶Żegota z Gołuchowa jako łowczy kal. potwierdzony jest dopiero od 1276 (zob. wyżej nr 13/7), ale mógł pełnić ten urząd już wcześniej.

⁷Bodzęta skądinąd nieznany - mógł jednak ok. 1271 być łowczym gnieźn.

⁸Sędziwój Jankowic z Jarocina, Zaremba, marszałek dworu Bolesława Pobożnego, podkomorzy gnieźn. ok. 1271 i 1294, pozn. 1282, kasztelan rudzki 1284 - 1285 i 1290/91, kasztelan pozn. 1298/99, wojewoda pozn. 1301/1302, zm. 1306 - 1308 (WSB).

⁹Mikołaj skądinąd nieznany, mógł jednak ok. 1271 być stolnikiem gnieźn.

¹⁰Ciechosław syn Kościełka był 1264 - 1286 cześnikiem kal., potem 1286 - 1287 kasztelanem kal. (Spisy wlkp.).

¹¹Zapewne ident. z Gotpoldem kapelanem Bolesława Pobożnego 1272 (KDW I, nr 447; por. też Maleczyński, Zarys, I, s. 184).

Dokument Nr 20

[sprawdzony]

Gniezno, 1271

Książę Bolesław Pobożny nadaje wieś Mierzewo Przybysławowi z Fulsztyna.

Kop.: 1. Poznań, WAP, Gniezno Z. 23, k. 285 - 285v. Wpis z 1583 r. 2. Tamże, Gniezno Gr. 123, k. 506v - 507. Wpis z 1588 r.
Wyd.: Bielińska, Kancelarie, s. 339 - 340 (wg Kop. 1).

In nomine Sanctae et Individuae Trinitatis amen. Nos igitur Boleslaus Dei gratia dux Poloniae notum esse volumus universis, tam praesentibus, quam futuris, praesentem paginam inspecturis, quod cum bona deliberatione et fide non ficta considerantes fidele servitium nostri militis de Fulsthin^a Pribislai^b nomine¹ dedimus ei et posteris eius legittimis haereditatem nostram, quae wlgariter Myerzewo^c² nuncupatur, nulli pertinentem nec obligatam, iure haereditario in perpetuum possidendam. Item dedimus eidem et suis posteris sylvam, quae wlgariter Kroliewiecz^d nominatur, usque ad granitiem Jaworow³ et sylvam Lichin^e. Item eundem Pribislaum^f et suos posteros liber(amus) ab omni exactione: a poradlne, a bove, vacca annuali, a podworowe, powolowe et aliarum rerum, ab omni penitus datione ac etiam nuptiali. Insuper [k. 507] volumus praefatum Pribislaum^f et suos posteros nullus iudicum [k. 285v] et etiam castrensium sive camerariorum audeat citare, nisi per nostram literam ad nostram praesentiam sit citatus. Posterum coram se non cogi ad respondendum iudicibus inhibemus. Villam praefatam iure Theuthonico^g ulterius, prout melius videbitur, locandam. Quae omnia in perpetuum descripta nos et nostri successores firmiter tenere et observare tenebuntur.
Datum Gneznae^h anno incarnationis domini nostri et salvatoris Jesu Christi millesimo ducentesimo septuagesimo primo. Scripta sunt haec et tradita per manus domini Mathiae notarii nostrae curiae⁴, praesentibus testibus: comite Martino cognomine Lisone castellano de Cybusinⁱ⁵, comite Cecho(s)lao^j tunc pincerna Calissiensi⁶, comite Blizboro^k⁷ testibus.

^aFulsztyn Kop. 2

^bPrzibislai Kop. 2

^cMierzewo Kop. 2

^dKrolewiec Kop. 2

^eLychin Kop. 2

^fPrzibislaum Kop. 2

^gTheutonico Kop. 2

^hGnesna Kop. 2

ⁱLabuszin Kop. 1

^jCzecholao Kop. 2

^kBlizborio Kop. 2.

¹Przybysław z Fulsztyna, Fulštína (na pd. od Osobłogi, na Śląsku Opawskim), skądinąd nieznany, zapewne z rodu Herburtów, por. O. Łaszczyńska, Ród Herburtów w wiekach średnich, Poznań 1948, s. 8 n.; Kozierowski, Obce ryc., s. 42 - 43).

²Mierzewo na pn.-wsch. od Wrześni.

³Jaworowo na pd.-zach. od Witkowa.

⁴Notariusz Maciej, zob. wyżej nr 17/8.

⁵Marcin zwany Lis, Zaremba, może ident. z włodarzem Bolesława Pobożnego 1249, kasztelan międzyrzecki 1261, starogrodzki 1263, zbąszyński 1265, łowczy pozn. 1273, zm. po 1273 (Pakulski, Zarembowie, s. 112 - 113; PSB XIX, s. 559).

⁶Ciechosław syn Kościełka, zob. wyżej nr 19/10.

⁷Blizbor nie zidentyfikowany; Wyd. 1 utożsamia go z komesem Blizborem synem Piotra z Detlebowic koło Śmigla, wyst. 1249 - 1257.

Dokument Nr 21

Dłusk, 28 maja 1274

Książę Bolesław Pobożny nadaje Chwałkowice rycerzom Piotrowi, Wacławowi i Chwalisławowi.

Or.: Kraków, Bibl. Czart., perg. nr 71. Pergamin bardzo zniszczony, ze znacznymi ubytkami tekstu (brak prawej strony, dziury u dołu z lewej i prawej strony), obecnie ok. 230 × 180+30 mm. Na czerwono-wiśniowych niciach dobrze zachowana pieczęć piesza wystawcy (jak KDW IV, s. 339, nr XVI).
Kop.: Warszawa, AGAD, Metryka Koronna t. 69, k. 291 - 292. Wpis w transumpcie króla Zygmunta z daty: Kraków, 30 września 1545. Tytuł: Confirmatio privilegii nobilis Alberti Vagierski.
Wyd.: Bielińska, Kancelarie, s. 342 - 343 (wg Or. z uzupełnieniami wg Kop.); tamże po s. 344 także fot. Or.
Reg.: 1. W. Szelińska, J. Tomaszewicz, Katalog dokumentów pergaminowych Biblioteki Czartoryskich w Krakowie, cz. I, Kraków 1975, nr 66 (wg Or.); 2. MRPS IV, suppl. nr 38 (pod datą 30 maja 1269) - wg Kop.

Uw.: Niniejsze wyd. oparto na Or.; brakujące partie uzupełniono (w nawiasach kwadratowych) wg Kop.

^aIn nomine Domini amen. Quoniam ea, que aguntur in tempore, simul labuntur cum tempore, nisi vigeant voce testium et testimonio lit[erarum. Igitur nos Boleslaus Dei gracia dux] | Polonie notum facimus, tam presentibus, quam futuris, presentem paginem^b inspecturis, quod militibus nostris Pe[tro et Venceslao ac Falislao¹, eorumque successoribus] | legittimis damus Falchouicz¹ hereditatem pro eorum fideli servicio. Absolventes dictam hereditatem ab om[ni solucione Polonica, que nostro dinoscitur pertinere dominio: a narasz, a powosz, a [k. 291^v] prewod, a stroza, a podvorove], a bove, a vacca, a citacione castri, a cifo mellis, [a capete siliginis, a curru feni, a falcone. Damus eciam] predictis nostris servitoribus, quod inter kmethones suos capitales sentencias et alia iura ipsi iudicent et penam [recipiant. Insuper damus ipsis venacionem in eadem hereditate] et structuris, que grode in Polonico dicuntur, cum retibus capreolos, lepores et perdices et quascunque alias aves [capere. Insuper damus predictis servitoribus nostris et eorum] successoribus angulum, qui transit de Uawual Dol ad gades et penam, que dicitur quindecem, illam post se [recipiant et gades habeant, que versantur inter Slunchice²] et Vselowo³ donec ad progon. Et si aliquis suas scrophas in eorum partem silve ad pascua minaverint, [flodarius et venator necnon subvenator eis non nocebunt]. Volentes insuper sepedictam hereditatem meliorare, tabernam liberam cum omni iure, quo alie [taberne in nostro dominio habent, perpetuo obtinebunt. Et ut nostra donacio] simulque confirmacio perpetuo et inviolabilis perseveret, presentem paginam nostri sig[illi munimine fecimus ro[k. 292]borari. Acta et data sunt hec in Dlusk⁴ in crastino Sancte] Trinitatis per manus domini Petri cancellarii curie nostre⁵ sub anno Domini M. CC. [septuagesimo quarto, presentibus baronibus nostris: comite Arbenkoldo^c pallatino Callisiensi⁶], comite Beniamin palatino Poznaniensi⁷, comite Symone castellano Gne[snensi⁸, comite dicto Magno Crassek venatore⁹, comite Bogumilo] magno¹⁰, comite Johanne dicto Ogorzala¹¹ et aliis multis fide dignis.

^ainicjał wysokości 2 wierszy Or.

^btak Or.

^ctak Kop.

¹Chwałkowice na pn.-zach. od Słupcy. Dziedzice skądinąd nieznani.

²Słomczyce na pn. od Słupcy.

³Wieś nie zidentyfikowana.

⁴Dłusk, zob. nr 17/9.

⁵Kanclerz Piotr, zob. wyżej, nr 9/18. Tu ostatnia o nim wzmianka.

⁶Arkembold Zaremba, zob. wyżej, nr 9/8.

⁷Beniamin Zaremba, zob. wyżej nr 9/1.

⁸Szymon Zaremba, zob. wyżej, nr 13/5.

⁹Łowczy Krasek skądinąd nieznany.

¹⁰Bogumił nie zidentyfikowany; może ident. z komesem Bogumiłem synem Jana, od 1291 właścicielem Drobnina (KDW II, nr 677), por. też niżej nr 68/6.

¹¹Komes Piotr Ogorzała skądinąd nieznany; por. Jana Ogorzałę 1302, zob. niżej, nr 68/5).

Dokument Nr 22

1274

Książę Bolesław Pobożny potwierdza zwrot wsi Druszkowo klasztorowi Cysterek w Ołoboku przez wojewodę kaliskiego Arkenbolda.

Reg.: Poznań, WAP, Ołobok - kl. cysterek C 17c (sumariusz dok. z 1782 r.), k. 5v.

1274. Comes Erkenboldus pallatinus Calisiensis¹ haereditatem Druszkowo², quam ab aliquot annis illegitime possederat, conventui Ołobocensi restituit; harum ordinationem Boleslaus dux Poloniae approbat et confirmat³.

¹Arkembold Zaremba, zob. wyżej, nr 9/8.

²Druszkowo, osada dziś zaginiona koło Strzyżewa i Biskupic Zabarycznych na pn. od Mikstatu (Rosin, Słownik, s. 77).

³Tj. książę Bolesław Pobożny.

Dokument Nr 23

Gniezno, 6 stycznia 1275

Książę Bolesław Pobożny nadaje dąbrowę koło Goranina Przybysławowi synowi Pacyńca.

Kop.: 1. Warszawa, AGAD, Metryka koronna, t. 28, k. 66v. Wpis w transumpcie króla Zygmunta z daty: Poznań, 19 kwietnia 1513. Tytuł: Confirmacio privilegiorum super Gorinino in terra Calisiensi et districtu Gneznensi sitta per Martinum de eadem Gorinino obtenta; 2. Poznań, WAP, Gniezno Z. 14, k. 51v - 52. Wpis 9 marca 1534 w transumpcie jak Kop. 1; 3. Gniezno, AAG, dok. 1027 (XVIII w.).
Wyd.: Bielińska, Kancelarie, s. 343 - 344 (wg Kop. 1).
Reg.: MRPS IV, suppl. nr 46 (wg Kop. 1).

In nomine Domini amen. Dum littera vivit et actio littere vivit, cuius assercio nutrit memoriam et roborata^a suscipit incrementa. Igitur nos Boleslaus Dei^b gracia^b dux Polonie notum facimus universis, tam presentibus, quam futuris, presentem paginam inspecturis, ^c-d

quod nos

intuentes fidele servicium et utile dilecti militis nostri Pribislai filii quondam^e Paciniz¹ contulimus sibi suisque^f successoribus legittimis mericam nostram, alias dambrowam, que iacet circa Gorinino¹ a Dupe ac^g dimidiam Mosczeniczam inter silvam, que dicitur Wigorzel et pervenit usque ad pratum, quod nominatur Polonice Byelava et transit usque in Grodziscze² per totam^h mericam, cum omni libertate ipsius, qua antiquitus fruebatur, iure hereditario imperpetuumⁱ possidendam. ^j-k

Volumus insuper, ut

habeant arbitrium in prefata sua merica clausuras quarumcumque ferarum faciendi^l et alienos porcos ibidem ad ^ł-m

pascua sua

introducendiⁿ. Et ut hec nostra ^o-p

confirmacio donacionis

rata sit, presentem litteram nostro sigillo fecimus communiri, pre[k. 52]sentibus his testibus: comite Precslao^q castellano Gneznensi³, comite Bozata^r castellano de Lenda⁴. Datum in Gnezna anno Domini millesimo ducentesimo septuagesimo quinto. Conscriptum ibidem in Epifania Domini, octavo Idus Ianuarii.

^amemorata Kop. 2

^bbrak Kop 1

^c-dbrak Kop. 2

^ebrak Kop. 2

^fet suis Kop. 2

^gad Kop. 2

^hbrak Kop. 1

ⁱperpetuo Kop. 2

^j-kliberum eciam Kop. 2

^lfacere Kop. 2

^ł-msua pascua Kop. 2

ⁿintroducere Kop. 2

^o-pdonacionis confirmacio Kop. 2

^qPreczlao Kop. 2

^rBozantha Kop. 1.

¹Goranin, zob. wyżej nr 18/1.

²Grodziszcze dziś nieznane, por. też silva Grodnyk pod Goraninem 1437 (SHGWlkp.).

³Przecław z Gułtów na (pn.-wsch. od Kostrzyna), Grzymalita, kasztelan gnieźn. 1275 - 1288 (Spisy wlkp.: Bieniak, Wlkp., s. 140 - 141).

⁴Bodzęta z Lubrzy (Lubieniowa) i Widzimia, Dryja, kasztelan lędzki 1271 - 1278 i 1285 - 1293 (Spisy wlkp.), może ident. z kasztelanem gieckim (1279 -) 1280 - zob. wyżej, nr 26/10.

Dokument Nr 24

[Obra], 1 marca 1278

Opat klasztoru Cystersów w Obrze zawiadamia parafię Św. Kolumby w Kolonii, że Wilhelm cysters z Obry rozporządził swoją ojcowizną w Kolonii.

Or.: Köln, Historisches Archiv, Bestand Columba Nr. 85. Pergamin 90 × 150+12 mm. Nacięcia po 2 paskach do przywieszenia pieczęci.

Nos Dei gracia S. abbas totusque conventus de Obra¹ ordinis Cisterciensis viris discretis | et honestis officialibus parochie Sancte Columbe in Colonia ceterisque universis, ad quos | presens scriptum pervenerit, cognoscere veritatem. Universitati vestre notum esse volu|mus et tenore presencium protestamur, quod nos unanimi consilio et voluntate | nostrorum fratrum et fratris nostri Wilhelmi, filii quondam Henrici de Lomere civis Coloniensis², | effestucavimus libere, pure et simpliciter super omnem hereditatem, que sita est in parochia | Sancte Columbe, ad manus Conradi dicti Monachi et uxoris sue Lyueradis, quod ad dictum | Wilhelmum ex morte patris sui est devoluta, ita quod ante dictus Conradus et uxor | sua Lyueradis omnem proprietatem, si qua in dicta hereditate habuimus, iure et sine | omni contradictione obtinebunt. In^a cuius rei testimonium et premissorum omnium | firmitatem presentes litteras sigillo abbatis nostri cum sigillo domini abbatis de | Linda³ communitas vobis duximus destinandas. Datum anno Domini @M CC LXXVIII@ | feria tercia ante Cineres.

^aodtąd zmiana ręki i atramentu Or.

¹Opat klasztoru Cystersów w Obrze skądinąd nieznany.

²Por. też niżej nr 39 i 77.

³Tj. z Lądu.

Dokument Nr 25

[1273 - 1278?]

Książę Przemysł II zawiera przymierze z Henrykiem IV Prawym.

Kop.: Innsbruck, Universitätsbibliothek, rkps 714 - zbiór formularzy, tzw. Summa Nycolay compilata per magistrum Henricum Italicum (z przełomu XIII i XIV w.), przepisany w XIV w.
Wyd.: K. Wutke, Über schlesische Formelbücher des Mittelalters, Darstellungen und Quellen zur schlesischen Geschichte, 26, 1919, s. 73 (tam też opis rękopisu).

Uw.: Wydanie oparto na Wyd. 1. O dacie por. niżej, przypis 5.

In nomine Domini amen. Cum tempus nostrum continua revolucione sic labatur, quod presencium oblivio successione subripiat, sapientis est consilium, ut acta queque digna scriptorum serventur memoria, ut pro successione futuri temporis certa veritate pateant incorrupta. Nos igitur P., Dei gracia iunior dux Polonie¹, ad noticiam universorum volumus pervenire, quod promittimus sub fidei sacramento dilecto fratri nostro inclito duci Slesie, domino H(enrico)², quamdiu vixerimus, assistere fideliter et corporaliter adiuvare in omnibus eius opportunitatibus, sumptibus et expensis, contra quemlibet hominem et ducem Polonie, cum ipso nos unum hominem insimul unientes, exceptis inclitis principibus serenissimo domino O. rege Bohemorum³ et domino W. duce Opuliensi⁴. Id ipsum nobis repromittit inclitus princeps dux Slesie superius nominatus, quoad vixerit cum suis baronibus idem fidei sacramentum, quod sibi pepigimus, fide data insolutum et firmiter observandum. In cuius rei etc.⁵

¹Przemysł II, książę wielkopolski, zm. 1296.

²Henryk IV Prawy, książe śląski (wrocławski), potem i krakowski, zm. 1290 (PSB IX, s. 405 - 408).

³Przemysł II Ottokar król czeski, zm. 1278.

⁴Władysław książe opolski, zm. 1281 - 1282, mąż ciotki ojczystej Przemysła II (K. Jasiński, Rodowód Piastów śląskich, III, Wrocław 1977, s. 27 - 29).

⁵Wyd. 1 określa datę wystawienia niniejszego dok. na lata 1270 - 1278 (ta ostatnia to rok śmierci Przemysła II Ottokara, a i stryja księcia Przemysła II - Bolesława Pobożnego), najpewniej na 1277. R. Grodecki w: Historia Śląska, t. I, Kraków 1933, s. 273 - 274, kładzie datę na 1273 -1275 (lata usamodzielnienia się Przemysła II i jego konfliktu ze stryjem) - podobna data u J. Mitkowskiego, PSB IX, s. 406.

Dokument Nr 26

Kalisz, 22 czerwca 1280

Książę Przemysł II nadaje klasztorowi Cystersów w Lądzie prawo lokowania wsi Wierzbno na prawie niemieckim.

Kop.: Köln, Historisches Archiv, Kl. Lond, Kopiar, k. 12v - 13 (XV w.).
Wyd.: DKM, s. 355 - 356, nr 7 (wg Kop.).
Reg.: 1. Perlbach, Lond, s. 86 (wg Kop.); 2. Krzyżanowski, Dyplomy, s. 167 (wg Wyd. 1).

In nomine Domini amen. Omnis accio temporalis memoria indigens, ne pravorum hominum suggestionibus depravetur, utile visum est, ut scripture testimonio roboretur et iusticia debitum sorciatur effectum. Unde noverint universi presentem paginam visuri, quod nos Premisl Secundus, Dei gracia dux Polonie, cupientes, que ad divini nominis cultum spectant, nostris temporibus potius augeri, quam minui, et ea, prout possumus, liberius confovere, quapropter nos progenitorum nostrorum devocionem, quam semper habuerunt erga domum Landensem, pio prosequentes affectu, contulimus reverendo patri domino Hermanno abbati domus eiusdem¹ et suis fratribus interpellantibus auctoritatem locandi in hereditate, que Virbna² dicitur, villam cum Theutunicis et liberis Polonis pleno iure Theutunicorum, quam villam Lyndenow² appellant, incipientes ab ipso fluvio Virbec usque in rivulum, qui Rechta³ vocatur, iuxta Dolan⁴. Verum quia donum Deo collatum legibus principum subiacere non debet, volumus predictam villam liberam et exemptam esse a pouoz, a preuod, a stroza, ^a-b

a dan, a naraz, a poduoroue, a targoue, a mostne

, a castrorum edificio sive poncium quorumlibet, a recepcione seu custodia vel conductu castorariorum, a vicinia, quod opole wlgariter nuncupatur, a custodia vel solucione erediorum, quod socol nuncupatur, et ab omni exaccione seu colleccione, que pouoloue dicitur, a vecturis et expedicionibus vel omnibus iuribus in Polonia constitutis, quibuscunque censeantur nominibus, hoc solo excepto, cum aliquis contra dominum nostrum insultum fecerit, quod coloni sepedicte ville una nobiscum tenebuntur defensare. Iudiciorum nichilominus omnium, ut est de contencione, percussione membrorum, mutilacione sive eciam capitis perpleccione, ut maiorem circa Deum in tremendo iudicio fiduciam habeamus, predictis fratribus per suum iudicem exequenda liberam auctoritatem concedimus; nulli ergo castellanorum aut iudicum sive citandi sive iudicandi in ipsa villa ius aliquod reservantes, has villas subsequentes domus prenotate Scarboseuo⁵, Suence⁶ et Goslauicz⁷ supradictorum iurium auctoritate potiri in perpetuum cupientes. In huius rei testimonium presentem paginam nostri sigilli munimine confirmamus, presentibus hiis: domino [k. 13] Andrea cancellario Gneznensi⁸, comite Cechoslao pincerna Kalisiensi⁹, comite Bozotha castellano de Gethe¹⁰, Phalisio procuratore Kalisiensi¹¹. Datum in Kalis proximo sabato ante festum sancti Jo(hannis) Baptiste anno Domini M^oCC^oLXXX^o, per Thilonem notarium nostrum¹².

^a-bbrak Wyd.

¹Opat lędzki Herman skądinąd nieznany, może ident. z byłym opatem wspomnianym w nekrologu lędzkim (MPH V, s. 489).

²Wierzbno na pd.-wsch. od Słupcy. Nazwa Lyndenow nie utrzymała się; wydawca DKM (indeks, s. 369), utożsamia Lyndenow z Lądkiem koło Lądu.

³Strumień Wierzbiec, prawy dopływ Meszny. Koło Wierzbna przyjmuje on bezimienny strumień.

⁴Dolany na wsch. od Lądku.

⁵Skarboszewo na zach. od Słupcy.

⁶Święcia na pn. od Rychwału.

⁷Może Gosławice na pn. od Konina.

⁸Andrzej Zaremba kapelan książęcy 1265, archidiakon kal. 1280, kanclerz Przemysła II 1280, potem biskup pozn. 1297, zm. 1317 (Now. II, s. 63 - 66; Bieniak, Wlkp.; Pakulski, Zarembowie, s. 120 - 122; WSB).

⁹Ciechosław syn Kościełka, zob. wyżej, nr 19/10.

¹⁰Bożęta kasztelan giecki 1278 (1279?) - 1280 (Spisy wlkp.; KDW I, nr 482 (1278, albo 1279), może ident. z Bodzętą z Lubrzy (Lubinowa) kasztelanem lędzkim (zob. wyżej, nr 23/4).

¹¹Falisz, Chwalisz, włodarz kal. 1280 - 1282 (KDW I, nr 511), zapewne ident. z włodarzem Chwałem 1252 (zob. wyżej, nr 9/12).

¹²Tylo notariusz, potem protonotariusz Przemysła II 1273 - 1287, kanonik pozn., proboszcz santocki, oficjał pozn., zm. 1311 (Bielińska, Kancelarie, s. 122 - 123; Krzyżanowski, Dyplomy, s. 37; Maleczyński, Zarys, s. 186; Now. I, s. 259, II, s. 130, 135, 309; WSB).

Dokument Nr 27

Kalisz, 18 października 1280

Książę Przemysł II potwierdza posiadłości klasztoru Cystersów w Lądzie i obdarza je określonymi wolnościami.

Or.: Köln, Historisches Archiv, Kl. Lond I, 15. Pergamin 485 × 350+17 mm. Na różowym sznurze jedwabnym pieczęć wystawcy, przedstawiająca (wg wydawcy w DKM) stojącą postać księcia trzymającego włócznię w prawej, zaś w lewej ręce tarczę z postacią wyskakującego lwa; z obydwu stron księcia stoją trąbiący zbrojni [chyba na wieżach]. Opis przypomina pieczęć Przemysła I, a i II (por. KDW IV, pieczęć nr XV). Na odwrocie: Renovacio privilegii ducis Mesiconis (XV w.).
Kop.: Tamże, Kopiar, k. 15 - 16 (XV w.).
Wyd.: DKM, s. 356 - 358, nr 8 (wg Or.).
Reg.: 1. Perlbach, Lond, s. 86 (wg Or.); 2. Krzyżanowski, Dyplomy, s. 168 (wg Wyd. 1).

|| In nomine Domini amen. || Quoniam quidem velocitate dierum nostrorum transituri sumus, quemadmodum fugere solet umbra vel evanescere fumus, | igitur nos Secundus Premizl Dei gracia dux Polonie, universis christifidelibus, tam presentibus, quam futuris, notum esse cupimus, quod pro dileccione domini nostri Ihesu Christi, liberatoris animarum | nostrarum, et pro veneracione gloriose genitricis eiusdem, perpetue virginis Marie et Omnium Sanctorum, innovamus dilectis in Christo fratribus, in domo Lendensi Domino famulantibus, privilegium gloriosi | proavi nostri, domini ducis Polonie Mezeconis¹, confirmantes prefatis fratribus has hereditates subscriptas cum hominibus et omnibus utilitatibus, que in eis sunt ac in posterum provenire poterunt, in nostra eos defensione suscipientes et successoribus nostris per omne tempus defendendos committimus solo divine remuneracionis intuitu. Iam vero subnotantur possessionum loca: scilicet Kosczol², ubi confirmamus esse forum omni libertate plenum, Dolan³, Morscho⁴, Cloba⁵ et Gotschene⁶. Istarum vero villarum homines tenentur singuli solvere in festo sancti Michahelis [29 IX] sexaginta manipulos siliginis, modium avene, mensuram tritici, tres urnas brazey, quinque capecia annone metere, tria plaustra feni totidemque lignorum, duos truncos de pino, per tres continuos dies cum tota familia segetes purgare, per unum diem singuli triturare, tres kithas lini dare. Confirmamus et has subnotatas hereditates cum hominibus et omnibus utilitatibus, que in eis sunt et post future esse poterunt, Szechouo cum cocis⁷, Irgouo cum sanctuariis et stabulariis⁸, Grabonowiz cum camerariis⁹, Slausco cum piscatoribus¹⁰, Wiranouo¹¹. Quascouo, ¹², Choren¹³, Staralancha¹⁴, Suinareuo¹⁵. Homines vero predictarum villarum tenentur rethe trahere infra Siraz¹⁶ et Vladislau¹⁷ per totam Poloniam¹⁸, cum necessitas fratrum exegerit, tam equestres, quam pedestres mandata ipsorum dirigere. Confirmamus preterea, ut piscatores et venatores fratrum iam dictorum piscatores venatoresque nostros ac posterorum nostrorum ubique piscando ac venando libere sequantur. Confirmamus eciam ad lumina conquirenda prefathe domui tria fora cum tabernis Chleu¹⁹, Thur²⁰. Sobotka²¹, confirmamus eciam tabernarios harum villarum nusquam citari, nisi coram abbate. Quia vero donum Deo collatum legibus principum subiacere non debet, absolvimus omnes homines in premissis villis conmorantes a pouoz, ab omni preuod, a stroza, a dan, a naraz, poduoroue, targoue, mostne, a castrorum edificio seu poncium quorumlibet, a recepcione vel custodia aut conductu castorariorum, a recepcione venatorum qualiumcunque, a solucione et custodia herodiorum, quod socol dicitur, a vicinia, quod opole wlgariter nominatur, ab omni exaccione sive collectione, a vecturis et expedicionibus et ab omnibus iuribus in Polonia constitutis, quibuscunque censeantur nominibus. Nulli ergo castellanorum aut iudicum citandi seu iudicandi in prefatis hominibus vel villis eorum ius aliquod reservantes, sed cum gravis causa emerserit, que coram abbate vel eius iudice convenienter diffiniri non poterit, ab presenciam nostram cum annulo nostro citari debent remittentes abbati quicquit iure iudicii cesserit; et nusquam incarcerari nisi in abbatis stabulo. Ut autem hec nostra confirmacio ad honorem Dei sancteque genitricis eiusdem semper virginis Marie robur perpetue firmitatis obtineat, presentem cedulam sigilli nostri munimine duximus roborandam. Acta sunt hec in Kalis in die sancti Luce Ewangeliste anno Domini @M CC L XXX@, presentibus hiis testibus, videlicet: domino Andrea archidiacono et cancellario Kalisiensi²², comite Zegotha venatore Kalisiensi²³, comite Petrkone pincerna Poznaniensi²⁴, comite Nasanone conarski Kalisiensi²⁵, comite Phalisio procuratore Kalisiensi²⁶, et data per manus Thilonis notharii curie nostre²⁷.

¹Mieszko III (zm. 1202) był prapradziadem Przemysła II. Wspomniany tu dok. to falsyfikat z datą 23 kwietnia 1145 (KDW I, nr 10), przechowywany w formie rzekomego Or. powstałego w rzeczywistości w XIII w. - w archiwum lędzkim, dziś w Kolonii, Historisches Archiv, Kl. Lond I/1, por. też. o nim Z. Kozłowska-Budkowa, Repertorium, s. 43 - 45. Niniejszy dok. powtarza znaczną partię dok. z rzekomo 1145 r.

²Kościół, utożsamiany powszechnie z Lądkiem na wsch. od Lądu.

³Dolany, zob. wyżej, nr - 26/4.

⁴Morsko, zob. wyżej, nr 13/4.

⁵Kłobia, wieś parafialna na Kujawach, na pd. od Brześcia.

⁶Choceń, wieś parafialna na Kujawach, na pn. od Chodcza, na pd.-wsch. od Kłobi.

⁷Zapewne Szetlew na pd.-wsch. od Zagórowa; por. jednak Kuchary Kościelne 9 km na wsch. od Szetlewa.

⁸Rzgów na pn.-wsch. od Szetlewa. Świątniki tuż na zach. od Rzgowa.

⁹Grabienice, tuż na pd. od Rzgowa.

¹⁰Sławsk nad Wartą, na zach. od Konina.

¹¹Wiranowo i Kwaskowo nie zidentyfikowane - wyst. także w falsyfikacie z 1145.

¹²Wiranowo i Kwaskowo nie zidentyfikowane - wyst. także w falsyfikacie z 1145.

¹³Chorzeń nad Wartą na pn.-zach. od Konina, dziś w granicach miasta Konina.

¹⁴Stara Łąka nie zidentyfikowana - wyst. także w falsyfikacie z 1145.

¹⁵Może Świniarzewo (Siniarzewo), wieś parafialna na Kujawach, na pn.-zach. od Brześcia, wieś wymieniona także w falsyfikacie z 1145.

¹⁶Sieradz.

¹⁷Włocławek.

¹⁸Polonia zapewne w znaczeniu Wielkopolska.

¹⁹Chlew (raczej tak, nie Glew), Tur i Sobótka trudne do identyfikacji, por. Zajączkowscy, Materiały II, s. 108 - 109.

²⁰Chlew (raczej tak, nie Glew), Tur i Sobótka trudne do identyfikacji, por. Zajączkowscy, Materiały II, s. 108 - 109.

²¹Chlew (raczej tak, nie Glew), Tur i Sobótka trudne do identyfikacji, por. Zajączkowscy, Materiały II, s. 108 - 109.

²²Andrzej Zaremba, zob. wyżej, nr 26/8.

²³Żegota, zob. wyżej, nr 13/7.

²⁴Piotrek, Pietrzyk, syn Prandoty, stolnik pozn. 1275, cześnik 1280, kasztelan pozn. 1284, wojewoda pozn. 1297 - 1299 (Spisy wlkp.).

²⁵Naszan konarski kaliski 1280 - 1288 (Spisy wlkp.).

²⁶Chwalisz (Falisz), zob. wyżej, nr 26/11.

²⁷Tylo, zob. wyżej, nr 26/12.

Dokument Nr 28

Łekno, 15 sierpnia 1282

Książę Przemysł II nadaje klasztorowi Cystersów w Łeknie prawo lokacji na prawie niemieckim Rgielska z przyległościami.

Or.: Wrocław, Bibl. Ossolineum, dok. perg. 3101. Pergamin 330 × 270+40 mm, dobrze zachowany. Na czerwonym sznurze pieczęć wystawcy o średnicy ok. 73 mm, jak KDW t. IV, pieczęć XV, uszkodzona u dołu. Na odwrocie: De libertate in Regeliz collocandos Theutonicos.
Wyd.: DKM, s. 250 - 251 (pod błędną datą: 14 września).
Reg.: 1. Katalog dokumentów Biblioteki Zakładu Narodowego im. Ossolińskich, cz. II, Wrocław 1969, s. 203, nr 1548; 2. Krzyżanowski, Dyplomy, s. 169 (wg Wyd. 1).

|| ^aIn nomine Domini amen. || Humani generis acciones memoria | perpetua indigentes plerumque ab hominum noticia dilabuntur, que scripturarum seu testium munimine non renovantur. | Igitur nos Secundus Premizl Dei gracia dux Polonie, notum facimus universis, tam presentibus, quam futuris presentem pa|ginam intuentibus, quod ob reverenciam Dei et Beate Marie Virginis et pro salute nostra nostrorumque progenitorum et eciam piis ac condignis peticionibus patris reverendi domini Petri abbatis de Luckna¹ tociusque conventus fratrum ibidem Deo serviencium super hereditate domus supradicte, que Relitsco wlgariter nuncupatur, cum sortibus adiacentibus Durouo, Copiscino et Zlozini² damus liberum arbitrium locandi ius Theutonicum eo iure, quo omnes civitates et ville per districtum nostri dominii libere possidentur. Dantes ibidem auctoritatem plenariam iudicandi omnes causas parvas et magnas, utpote mutilaciones, exustiones, homicidia, furta, effusionem sangvinis et alias omnes, que ibi possunt processu temporis exoriri, earumdem causarum fructus integraliter percipiendo ita, ut nemo nostrorum iudicum ad ipsam hereditatem in perpetuum respectum aliquem valeat optinere. Ut autem nostra donacio simulque confirmacio perpetuo inviolabilis perseveret, presentem paginam nostri sigilli munimine duximus confirmandam, presentibus hiis testibus: comite Boguslao castellano de Vsce³, comite Jacobo castellano de Rogozna⁴, comite Borislao castellano de Zun⁵, comite Troyano⁶. Datum in Luckna anno gracie Domini @M CC LXXXII, XVIII@ Kalendas Septembris, per manus Thilonis notharii curie nostre⁷.

^ainicjał wysokości 8 wierszy Or.

¹Opat Piotr z Łekna 1282 - 1291 (tutaj; KDW I, nr 521, 617, III, nr 2035).

²Najpewniej Rgielsko pomiędzy Wągrowcem a Łeknem. Durowo tuż na pn. od Wągrowca, nad Jez. Durowskim. Kopaszyn na pn. od Wągrowca i Durowa. Złoziny, osada dziś nieznana koło Durowa (SHGWlkp.), może identyczna z Bartodziejami.

³Bogusław Domaradzic, Grzymalita, podkomorzy pozn. 1276 - 1294 i kasztelan ujski 1280 - 1294, potem sędzia kal.-gnieźn. 1294, zm. ok. 1302 (Spisy wlkp.; Bieniak, Wlkp., s. 141 - 142).

⁴Jakub Domaradzic ze Smogulca i Prusiec, Grzymalita, kasztelan rogoziński 1280 - 1294, przedtem najpewniej kasztelan wieleński 1279 (Spisy wlkp.; Bieniak, Wlkp., s. 175).

⁵Borzysław kasztelan Żonia 1282 - 1289, może ident. z kasztelanem de Zanze (z Żonia lub Książa) 1296 (KDW II, nr 745; Spisy wlkp.).

⁶Komes Trojan nie zidentyfikowany, zapewne Pałuka.

⁷Tylo, zob. wyżej, nr 26/12.

Dokument Nr 29

Kalisz, 27 grudnia 1282 (1283?)

Książę Przemysł II uposaża klasztor Dominikanek w Poznaniu.

Kop.: Kraków, Archiwum OO. Dominikanów, Kopiariusz dominikanek poznańskich z XVII w., s. 39.

Uw.: O dacie por. w tekście, przypis 6.

In nomine Patris et Filii et Spiritus Sancti amen. Quoniam de manu regis regum et domini dominantium Dei, cuius dextera nec plasmavit principatum latum et spatiosum recepimus, dignum et iustum est, ut eius beneficiis respondere sollicite satagamus, quapropter post temporalia ad aeterna pervenire valeamus. Noverint igitur universi, praesentes et posteri, hanc paginam nostram [inspecturi^a], quod nos Secundus Premysl Dei gratia dux Poloniae, fecimus heredem et fundatorem claustri in civitate Posnaniensi ordinis sororum Beati Dominici, fratrum videlicet Praedicatorum, nos ipsis et nostros successores ad hoc in perpetuum obligantes, ut autem ad honorem beatae Dei genitricis Mariae in praefata civitate claustrum praedictum sororibus conservatur. Hec eidem claustro conferimus in perpetuum possidenda, videlicet aream circa ecclesiam Sanctae Mariae Magdalenae, quantacunque fuerit necessaria cum eadem ecclesia, cuius ius pertinet patrocinatus^b¹. Addidimus etiam has haereditates eidem claustro, scilicet Piątkowo², Rudnice³, Zapartice⁴ totum etiam lacum nostrum, qui est iuxta Rosczymino⁵, ad usus eiusdem claustri damus cum omnibus utilitatibus et proventibus, quae in eisdem nunc et in perpetuum poterunt inveniri. Absolvimus autem praefatas hereditates ab omni solutione Polonica, quae nunc in nostro est dominio et processu temporis poterunt exoriri, videlicet a naras, a powos, a przewod, a stroza, a podworowe, poradlne, a castri citatione et a cuiuslibet alterius iudicis in terra nostra ratione dignitatis, honoris, officium, iudicandi, ita quod coram nullo compareant pro quacunque causa vel culpa, praeter eum, qui in praefatis villis pro temporibus constitutus fuerit procurator. Quaecunque autem fuerint pro homicidiis vel aliis culpis persolvenda ad praefatum claustrum plenarie convertatur. In cuius rei testimonium praesentem paginam nostro sigillo fecimus roborari. Datum in Kalis VI Kalendis Ianuarii anno gratiae Domini 1283, indictione XI⁶. Per manus Chilonis notarii curiae nostrae⁷, procurante idem privilegium fratre Theodorico dicto Lech, confessore nostro, fratre ordinis Praedicatorum⁸.

^abrak Kop.

^btak Kop.

¹Kościół w Poznaniu; o prawie patronatu dominikanek pozn. istniejącym jeszcze w XV w., por. Now. II, s. 607 oraz A. Gąsiorowski w: Początki i rozwój Starego Miasta w Poznaniu, Warszawa 1977, s. 475 - 477, także niżej, dok. nr 53, 118, 119.

²Piątkowo na pn. od Poznania, dziś w granicach miasta Poznania.

³Rudnicze na pd.-zach. od Poznania, dziś w granicach miasta Poznania.

⁴Zaparcin na pd. od Stęszewa.

⁵Rościnno na pn. od Skoków - leży pomiędzy Jez. Budziszewskim i Skockim.

⁶Datę rozwiązujemy jako 27 grudnia 1282, zgodnie z ustaleniami Krzyżanowskiego, Dyplomy, (który poprawia analogiczną datę dok. KDW I, nr 530, na: Kalisz, 31 grudnia 1282), uznając, że kancelaria Przemysła II stosowała w tym wypadku styl a Nativitate - por. jednak uwagi K. Jasińskiego, w: Chronologia polska, Warszawa 1957, s. 64 - 65, gdzie dopuszczono i możliwość roku 1283, kiedy to Przemysł II dowodnie w grudniu w Kaliszu przebywał (MPH II, s. 849). Pod 27 grudnia 1283 akcję dok. wspomina Jan Długosz, Annales seu Cronicae, lib. 7 - 8, Warszawa 1975, s. 227 (371).

⁷Tylo, zob. wyżej, nr 26/12.

⁸Teodoryk skądinąd nieznany.

Dokument Nr 30

Dłusk, 25 stycznia 1283

Książę Przemysł II uwalnia mieszkańców Pyzdr od płacenia ceł na obszarze swego księstwa.

Or.: Kraków, Bibl. Czart., perg. nr 1255. Pergamin 385 × 225+25 mm. Na żółto-zielonym sznurze pieczęć piesza wystawcy (Piekosiński, Pieczęcie, nr 201). Na odwrocie: Super theloneum ad quacunque partem dicti cives et incole se transtulerint (XV w.).
Wyd.: Bielińska, Kancelarie, s. 346 - 347 (wg Or.) z mylnie rozwiązaną datą jako 21 stycznia. Tamże fotografia Or.
Reg.: W. Szelińska, J. Tomaszewicz, Katalog dokumentów pergaminowych Biblioteki Czartoryskich w Krakowie, cz. I, Kraków 1975, nr 72 (wg Or.).

|| ^aIn nomine Domini amen. || Humani generis actiones memoria perpetua in|digentes plerumque ab hominum noticia dilabuntur, que scripturarum seu testium munimine non renovantur. Igitur nos Secundus Premizl | Dei gracia dux Polonie notum facimus universis, tam presentibus, quam futuris, presentem paginam inspecturis, quod in reformacionem nostre civitatis Pisdrensis, que per nimie pauperitatis inopiam iam fere tota deserta existit et eciam eiusdem civitatis civibus nobis certissime fidelibus piis ac condignis peticionibus acquiescere cupientes, iam dicte civitati et eisdem ibi civibus in perpetuum manentibus plenariam damus in perpetuum libertatem per universum districtum nostri dominii ab omni theloney exactione, ad quamcumque partem se transtulerint pro suis mercimoniis peragendis. Volumus eciam, ut nullus de peditibus per pontem in Pogorelite¹ transeuntibus theloneum solvere teneatur, quicunque autem presumptuose nostram terram transgressus fuerit, nostram se senciat indignacionem graviter incurrisse. Ut autem nostra racionabilis donacio perpetuo inviolabiliter perseveret, presentem paginam nostri sigilli munimine confirmamus. Presentibus hiis testibus: comite Albertho subcamerario Gneznensi et Kalisiensi², domino Jascone advocato Pisdrensi³, nobili viro Oblino cive et monethario Pisdrensi⁴, qui omnes istud negocium pro bono terre nostre circa nos fideliter ordinaverunt. Datum in Dlusk⁵ anno gracie Domini @M CC L XXXIII@ in Conversione sancti Pauli, per manus Thilonis notharii curie nostre⁶.

^ainicjał wysokości 2/3 tekstu Or.

¹Pogorzelica nad Wartą na pd.-zach. od Pyzdr.

²Wojciech Krystynowic z Lubrzy (Lubieniowa), Dryja, podkomorzy pozn. 1275, kasztelan zbąszyński 1276, 1286 - 1294, podkomorzy kal.-gnieźn. 1283 - 1285, sędzia pozn. 1303, zm. po 1309 (Bieniak, Wlkp., s. 139).

³Jasiek wójt pyzdrski - nie wiadomo czy ident. z Jaśkiem wójtem 1299 - 1323.

⁴Oblin, Ubelin mieszczanin pyzdrski, "mercator specialis" Przemysła II 1280 (KDW I, nr 498), mincerz 1283 (tu i niżej, nr 32); wdową po nim była zapewne Zofia 1303 (KDW II, nr 877). Pisze o nim K. Jasiński, Ubelin - mincerz pyzdrski, z końca XIII wieku, Wiadomości Numizmatyczne XII, 1968, nr 3 - 4, s. 190 - 192.

⁵Dłusk, zob. wyżej, nr 17/9.

⁶Tylo, zob. wyżej, nr 26/12.

Dokument Nr 31

Rogoźno, 2 sierpnia 1283

Książę Przemysł II odnawia nadanie Dobiejewa z przyległościami klerykowi Ambrożemu i jego synom.

Kop.: Warszawa, AGAD, Metryka koronna, t. 55, k. 218v - 219. Wpis w transumpcie króla Zygmunta z daty: Kraków, 9 stycznia 1539. Tytuł: Confirmatio perpetuitatis bonorum villarum Dobogewo et Milesyno.
Wyd.: Bielińska, Kancelarie, s. 347 - 349 (wg Kop.).
Reg.: MRPS IV, suppl. nr 59 (wg Kop.).

In nomine Domini amen. Dum vivit littera, vivit et actio convulsa littere, cuius assercio nutrit memoriam et roborata suscepit incrementum. Igitur nos Secundus Premisl Dei gracia dux Polonie notum esse volumus, tam modernis, quam futuris, presens scriptum intuentibus, quod nos inspicientes fidele servicium et constans nostri clerici domini Ambrosii, hereditates, que vulgari nomine sic nuncupatur, videlicet Dobogewo¹ cum dimidio lacu, Milesino, que quamvis tres sortes habeat, quarum nomina sunt hec: Socreczino, Miroladovo et Czieszyno, tamen uno nomine iam nominato Mileszyno² censeantur, nostro privilegio innovamus, quas ut fide plena et approbata cognovimus a nostris progenitoribus constanter et fideli obsequio est adeptus hereditario perpetuo possidendas. Quod idem nos dicto domino Ambrosio filiisque suis, scilicet Philipo, Jacobo, Nicolao et Jasconi eorumque posteritati, iure hereditario confirmamus in perpetuum possidendas, excipientes absolventesque prelibatas hereditates ab aliis solucionibus et gravaminibus, que sequuntur, videlicet: a sthroza, a podworowe, a szaraz^a, a przewod, a powosz, a falcone, a castoribus, a solucione monete, a curru ferri^b, a capete siliginis, a cittacione castri, a bove, a vacca, ab opole, in nullo penitus cum eo stare, et ab omnibus molestiis et gravaminibus, que [k. 219] in iure Polonico poterint exoriri. Ut autem hec nostra pia innovacio et confirmacio perpetuo firmitatis plenitudinem obtineat, presentem litteram nostram sigilli munimine iussimus communiri, presentibus his testibus: comite Mrochotha castellano de Bnyn³, comite Petro Pruteno⁴, comite Trąba subthesaurario Posnaniensi⁵, domino Thylone notario curie et canonico Posnaniensis ecclesie⁶ et comite Venceslao quondam filio Tolislai⁷. Actum anno Domini millesimo ducentesimo octuagesimo tercio. Datum et scriptum in Rogoszna in die beati Stephani Martiris atque Pontificis, quarto Nonas Augusti.

^atak Kop., zamiast: naraz

^btak Kop, najpewniej zamiast: feni.

¹Dobiejewo na pn. od Kłecka, nad pn. częścią Jez. Kłeckiego.

²Mieleszyn na pn.-wsch. od Kłecka. Trzy źreby dziś nieznane. Kleryk Ambroży z synami nie zidentyfikowany, może ident. z kapelanem księcia Przemysła I w 1252 (zob. wyżej, nr 9/17).

³Mrokota, zob. wyżej nr 18/5.

⁴Komes Piotr Prusak świadkował przy Bolesławie Pobożnym także 1272 i przy Przemyśle II 1279 (KDW I, nr 447, 485).

⁵Paweł Grabia podskarbi Przemysła II 1282 - 1294 (Krzyżanowski, Dyplomy, s. 161; KDW I - II, nr 547, 568, 579, 625, 724, oraz niżej, nr 51/1).

⁶Tylo, zob. wyżej, nr 26/12.

⁷Komes Wacław syn Tolisława nie zidentyfikowany.

Dokument Nr 32

Pyzdry, 23 listopada 1283

Książę Przemysł II nadaje saliny pod Pyzdrami mieszczaninowi pyzdrskiemu Henrykowi z Soli.

Or. dziś nieznany. Był pergaminowy, 287 × 224+21 mm, dobrze zachowany, zaopatrzony w pieczęć wystawcy zawieszoną na żółto-czerwonym sznurze.
Odpis: 1. Kraków, Bibl. PAN, rkps 3521 (Teki Majkowskiego), k. 73 (Wg Or., z jego opisem jak wyżej), 2. Kraków, Bibl. Jag., rkps 8058 (Teki Piekosińskiego - recte Ignacego Zakrzewskiego), k. 9 (wg Or).
Wyd.: Bielińska, Kancelarie, s. 349 - 350 (wg Odpisu 2).

In nomine Domini amen. Humani generis | actiones memoria perpetua indigentes plerumque ab hominum noticia dilabuntur, | que scripturarum seu testium munimine non renovantur. Igitur nos Secundus Premizl | Dei gracia dux Polonie notum facimus universis, tam presentibus, | quam futuris, presentem paginam inspecturis, quod intuentes^a fidele servicium et | utile dilecti civis nostri de Pizdr Henrici de Sale^b¹ sibi suisque successo|ribus nostrum sal situm^c circa Pizdr² dedimus ita videlicet, quod idem Henricus et sui | successores nobis de ipso^d sale duas mensuras salis in perpetuum annis singulis solvere | tenebuntur, adiungentes eidem Henrico et sue posteritati omne nemus, quod dicto sali adiacet, pro agricultura comparanda iure hereditario in perpetuum possidendum cum | omnimoda libertate, ita quod nulli penitus de ipsis agris servire compellantur. In huius | rei testimonium presentem cartulam nostri sigilli munimine confirmamus, presentibus hiis | testibus: comite Alberto subcamerario Gneznensi³, Petro vlodario Pisdrensi⁴, Oblino mone|thario Pizdrensi⁵. Datum in Pizdr anno Dommi @M CC LXXXIII@ in die sancti Cle|mentis, per manus Thilonis notarii^e curie nostre⁶, indictione undecima.

^ainthuentes Odpis 2

^bSaler Odpis 2

^csicum (siccum) Wyd. 1

^diste Odpis 2

^enotharii Odpis 2.

¹Henryk mieszczanin pyzdrski (KDW II, nr 672), z Soli (wieś dziś nie istniejąca, leżała tuż koło Wrąbczynka, na zach. od Zagórowa - SHGWlkp.).

²Tereny solonośne koło Wrąbczyna pod Pyzdrami, por. też KDW II, nr 672 (1291).

³Wojciech, zob. wyżej, nr 30/2.

⁴Piotr włodarz książęcy w Pyzdrach skądinąd nieznany.

⁵Oblin, zob. wyżej nr 30/4.

⁶Tylo, zob. wyżej, nr 26/12.

Dokument Nr 33

Kalisz, 14 lutego 1285

Komes Dzierżykraj syn Walenty nadaje trzy jatki w Kaliszu klasztorowi Cysterek w Ołoboku.

Kop.: Poznań, WAP, Kalisz Gr. 440, k. 203v. Wpis w 1781 r.

In nomine Domini amen. Quia conditioni humanae imminente necessitate ac casu mortis cunctis obeuntibus generationique beneficio aliis succedentibus gesta hominum quantumcunque publice vel solenniter acta fuerint temporis mutabilitate et plurima distantia futurorum evadunt memoriam, si instrumentorum serie cum expressione testium non fuerint declarata. Hinc est, quod ego comes Dirsicragius filius Volente¹ cum nepote meo comite Joanne filio Sandivogii² caeterisque amicis nostris universis christifidelibus, tam praesentibus, quam futuris, notum desse volumus, quod tria macella, quae a cive Calissiensi nomine Stramo³, qui Boretae filii Sandivogii⁴ nostri nepotis interfector extitit, ad petitionem tam principis nostri, quam advocati Calissiensis ac civium eiusdem civitatis pro satisfactione recipientes cum bona voluntate ducis et advocati ac civium omnium supradictae civitatis pro anima eiusdem interfecti domui Beatae Virginis in Ołobok⁵ ab omni solutione tam ducis, quam advocati ac civium libera, iure haereditario contulimus possidenda. Praesentibus testibus his: comite Alberto succamerario ducis⁶, domino Victore procuratore ducis⁷, Henrico advocato Calissiensi⁸, Henrico burmagistro⁹, Joanne institore¹⁰. Ne igitur nostrae donationis confirmatio tractu temporis in oblivionem possit duci, in robur et memoriam supradictorum praesentem literam duobus sigillis, nostro videlicet et civium supramemoratorum duximus muniendum. Acta sunt autem haec in Kalisz anno Domini 1285^to in die Praesbyteri et Martyris Valentini.

¹Nie zidentyfikowani.

²Nie zidentyfikowani.

³Nie zidentyfikowani.

⁴Nie zidentyfikowani.

⁵Klasztor Cysterek w Ołoboku na pd. od Kalisza.

⁶Wojciech z Lubrzy, zob. wyżej, nr 30/2.

⁷Wiktor włodarz kal. Przemysła II 1284 - 1291 (KDW I - II, nr 536 - 674), żył jeszcze jako były włodarz 1297, (KDW II, nr 763).

⁸Henryk z Bytomia wójt kal. 1282 - 1298 (KDW I - II, nr 509 - 802).

⁹Skądinąd nieznani.

¹⁰Skądinąd nieznani.

Dokument Nr 34

17 stycznia 1288

Biskup poznański zleca lokację miasta Pszczewa Janowi zwanemu Lubinowo.

Kop.: Poznań, AAP, DK 121 (D. perg. 121), w or. transumpcie biskupa Wojciecha Jastrzębca z daty: Poznań, 20 sierpnia 1407, pociętym, podartym, z dużymi ubytkami tekstu.
Odpis: Kraków, Bibl. PAN, rkps 3521 (Teki Majkowskiego), k. 74 - 76 (wg Kop.).

In nomine domini nostri Jesu Christi amen. Hum[ani gen]eris acciones plerumque a memoria delabuntur, ni[si a]picibus literarum [.......tur]. Noverint igitur universi, tam presentes, quam [futuri], hanc litteram inspecturi, quod nos Johannes [miseraci]one divina Poznaniensis [ecclesie] episcopus¹ [.....], de consensu et voluntate fratrum nostrorum capituli Poznaniensis, [vendi]dimus Johanni dicto Lubinowo² heredita[tes nostre] Poznaniensis ecclesie, Pczewo³ et Sadce⁴ wlgariter nuncupatas, Theutunico iure locandas ac [sibi] suisque posteris perpetuo possidend [as.....], quod idem Johannes locabit civitatem in ipso Pczewo, cui civitati [........]ta et duos mansos Flamingi[cos,.....] annos libertatis. De quibus mansis scultetus ipse et sui posteri ha[......] et episcopo solvent de sexag[inta........] de quolibet manso Flamingico tres mensure tritici, tres s[iliginis et tres] avene in mensura [.......]. Eciam hec in nostra curia Pczewo presentabuntur. Damus eciam eid[em sculteto mole]ndinum et balne[um.......] suis usibus construenda. Item damus ei liberum arbitrium piscandi in lacu nostro Pczew⁵ [..... od trahitur ......] duobus lacubus, qui Jezercze vocantur⁶, concedimus civibus ibidem tam pauperibus, quam divitibus [facultatem pisc]andi [.......] liberum. Alios omnes lacus nostros pro nobis penitus reservamus et in ipsis omnibus prohibentes quamlibet p[iscaturam....] tercium damus denarium et duo cedent nobis. Maccella nobiscum per medium dividentur. Item de montibus cir[ca..........] humuletum vel orti construentur, nobis duo cedent denarii et tercius sculteto. Et si predictus scultetus val[.........] arabit, hoc habeat pro seipso. Preterea damus memorato sculteto centum et quinquaginta arbores pro [.........]adicio construendis. Venaciones eciam leporum et phazonum pretaxato sculteto liberaliter concedentes. Volumus insuper [....] per districtum Pczew iure Theutunico locabuntur pro sentenciis capitalibus iudicium civitatis Pczewo adire ab [........] aliqui teneantur. Et ne super hiis aliqualiter dubitetur, presentem literam nostro et nostri capituli sigillis duximus roborandam. Actum [................], presentibus dominis: Vincencio preposito⁷, Gregorio decano⁸, Alberto scolastico⁹, Henrico archidiacono¹⁰, Johanne cantore¹¹, Thomka cus[tode¹²,...]tis canonicis Poznaniensibus, anno Domini millesimo C^oC^o LXXX octavo, XVI^o Kalendas Februarii.

¹Jan II Herbicz, Nałęcz, biskup pozn. 1286 - 1297 (Now. II, s. 62 - 63; PSB X, s. 431 - 432; WSB), może ident. z byłym kantorem pozn. 1269 (zob. wyżej, nr 16/8).

²Jan skądinąd nieznany.

³Pszczew (Pczew) na wsch. od Międzyrzecza.

⁴Najpewniej Szarcz na pd.-zach. od Międzychodu.

⁵Jez. Pczów, Pszczew, tuż przy Pszczewie - dziś tutaj niewielkie jez. Kochle (SHGWlkp.).

⁶Zapewne jez. Jeziorko na pn.-zach. od Pszczewa (SHGWlkp.).

⁷Wincenty syn wojewody pozn. Przedpełka, Łodzic, kanonik pozn. 1273, kanclerz Przemysła II 1277 - 1295, kantor pozn. 1278, scholastyk pozn. 1278?, prepozyt pozn. 1282, zm. po 1298? (KDW n.s., I, nr 29, 36; Maleczyński, Zarys, s. 185 - nazywają go także dziekanem gnieźn.; WSB).

⁸Grzegorz, mgr, dziekan pozn. 1283 - 1302 (KDW I - II, nr 529 n.).

⁹Wojciech scholastyk pozn. 1285 - 1290 (KDW I - II, nr 559 - 646), zapewne ident. z późniejszym prepozytem pozn. 1293 - 1297 (Now. II, s. 64).

¹⁰Henryk archidiakon pozn. 1287, potem scholastyk pozn. 1298 - 1303 (KDW I - II, nr 583 - 871; Now. II, s. 288, 293).

¹¹Jan kantor pozn. 1288 - 1290, scholastyk pozn. 1296, prepozyt pozn. 1298 - 1320 (Bieniak, Wlkp., s. 201).

¹²Tomek, Tomasz, syn Unięty, kustosz pozn. 1285 - 1307 (KDW I - II, nr 559 n.).

Dokument Nr 35

[Ląd?], 24 sierpnia 1288

Opat klasztoru Cystersów w Lądzie zamienia określone dziesięciny z Jakubem arcybiskupem gnieźnieńskim.

Kop.: 1. Gniezno, AAG, ACap. B 3 (Liber privilegiorum capituli Gnezn. z XV w.), k. 52v. Tytuł: Super comutacione decimarum abbatis Lendensis; 2. Poznań, AAP, Gniezno - arcybiskupstwo A 1 - uwierzytelniona kopia papierowa sporządzona na podstawie Kop. 1 w XVIII w.

Uw.: Dok. zamiany tychże dziesięcin, wystawiony przez arcybiskupa Jakuba tegoż dnia, wydany został w KDW I, nr 630.

In nomine Domini amen. Que geruntur in tempore, ne temporis defluant cum momento, necesse est ea, ut rata ac stabilia permaneant, scripti proborumque virorum testimonio confirmari. Hinc est, quod nos frater Gerhardus abbas cenobii Lendensis Cisterciensis ordinis¹ notum esse volumus cunctis christifidelibus presentibus et futuris, quod nos de voluntate et consensu concordi tocius conventus nostri, habita sufficienti deliberacione, cum venerabili patre domino Jacobo, voluntate divina archiepiscopo sancte Gneznensis ecclesie² et eius capitulo talem fecimus contractum ac permutacionem decimarum, videlicet, quod dedimus eis decimas nostras de villis istis integraliter de Wardowo Theutunicali et Polonicali³, de Thwardosyno⁴ ac de Scarbenschiz⁵ villam quoque nostram cum toto suo circuitu, que Zabartowo⁶ dicitur, in castellania de Nakel, iure perpetuo possidendas. Recipientes pro his omnibus ab eodem domino Jacobo archiepiscopo Gneznensi et eius capitulo decimas subnotatas, videlicet et Poliskowo⁷ et de Zezicz⁸ ac sortis, que Rokytnyza⁹ nucupatur, insuper decimas de Golkovicz¹⁰ et de villa comitis Gebhardi, que Contuna¹¹ dicitur, ac de villula ipsius, que Cluscheniza¹² nominetur, libere et integre in perpetuum possidendas. Acta sunt hec anno Domini millesimo ducentesimo octuagesimo octavo in die beati Bartholomei Apostoli, indicione prima, attestantibus fratribus nostris: ^13-Enrico priore, Cunrado suppriore, Johanne cellario, Godsalko camerario, Ditmaro, Vilhelmo portario^-14 et ceteris omnibus de conventu. In cuius facti testimonium ac robur eternum presens scriptum nostro sigillo ac dominorum abbatum Petri Luknensis¹⁵ et Engelberti Byssouiensis¹⁶ sigillis dedimus domino Jacobo archiepiscopo Gneznensi et eius capitulo fideliter ac firmiter comunitum.

¹Gerard, Gerhard opat klasztoru lędzkiego 1288 - 1296 (KDW II, nr 629 - 747).

²Jakub Świnka arcybiskup gnieźn. od 1283, zm. 1314.

³Zapewne Twardów na pd.-wsch. od Jarocina.

⁴Zapewne Wardężyn na pn.-zach. od Rychwału.

⁵Zapewne Skarbienice, wieś arcybiskupów gnieźn. na pd. od Żnina.

⁶Zabartowo na Krajnie, na pd.-wsch. od Więcborka.

⁷Policko na pn.-zach. od Zagórowa.

⁸Dziedzice na pd.-zach. od Słupcy.

⁹Źreb Rokitnica, dziś nazwa nie przetrwała.

¹⁰Gołków na pd. od Słupcy.

¹¹Kotunia tuż na pd. od Słupcy, na pn.-zach. od Gołkowa.

¹²Nie zidentyfikowane.

¹³Zakonnicy lędzcy nie zidentyfikowani, z nich może tylko podprzeor Konrad jest ident. z późn. opatem 1302 - 1306 (zob. niżej, nr 66/3).

¹⁴Zakonnicy lędzcy nie zidentyfikowani, z nich może tylko podprzeor Konrad jest ident. z późn. opatem 1302 - 1306 (zob. niżej, nr 66/3).

¹⁵Piotr opat klasztoru Cystersów w Łeknie, zob. wyżej, nr 28/1.

¹⁶Engelbert opat klasztoru Cystersów w Byszewie 1288 - 1290, R. Kozłowski, Rozwój uposażenia klasztoru cysterskiego w Byszewie (Koronowie) do końca XIV wieku, Warszawa 1972, s. 28 n.

Dokument Nr 36

26 kwietnia 1289

Wymienieni synowie wojewody Janka Zaremby zwracają Siekierzyn biskupowi lubuskiemu.

Or.: Kraków, WAP, Archiwum Sławuckie Sanguszków, dok. nr 2. Pergamin 220 × 123+30 - 28 mm, dobrze zachowany, atrament ciemnobrązowy. Nacięcia do przytwierdzenia 7 pasków pergaminowych do przywieszenia 7 pieczęci; zachowanych 5 pasków z 5 pieczęciami w żółtym wosku, mocno uszkodzonymi i zniszczonymi: 1) w mandorlę, ok. 25 × 38 mm, z wyobrażeniem 5 kwadratów ułożonych w kształt równoramiennego krzyża (Filipa?); drugiej brak (Sędziwoja?); 3) w mandorlę, ok. 50 × 77 mm, przedstawiająca postać biskupa z pastorałem w ręku, napis zatarty (arcybiskupa Jakuba Świnki); 4) dolna lewa połowa okrągłej pieczęci stojącej księcia Przemysła II (jak KDW IV, pieczęć nr XXVI); piątej brak (Olbrachta?); 6) trójkątna, wierzchołkiem w dół (ok. 40 mm wysokości, 30 mm szerokości), na niej tarcza herbowa z wyobrażeniem skrzydła i postaci zwierzęcej (?), napis zatarty (Mikołaja?); 7) w mandorlę, ok. 22 × 35 mm, obraz i napis zatarty (Michała?). Na odwrocie informacje o treści (XVI - XVIII w.).
Wyd.: Archiwum książąt Lubartowiczów Sanguszków w Sławucie, t. II, Lwów 1888, nr 2 (wg Or. - tamże rysunki pieczęci).

|| ^aIn nomine Domini amen. || Noverint universi presentem paginam inspecturi, quod nos Phyllipvs archidiaconus | ecclesie Gneznensis, Sandiuoius, Albrahtus, Nicolaus, Mychael, filii comitis Janchonis, quondam palatini | Poznaniensis¹, villam in epyscopatu Poznaniensi sitam, que Sykyrino² wlgariter nuccupatur, quam pater noster felicis memorie, idem Jancho, ex concessione Lybuciensium episcoporum possedit tempore vite sue, ephiscopatui ecclesie Lybuciensis in presencia domini Premislii Dei gracia ducis Polonie et wenerabilis in Christo patris domini Jacobi miseracione divina sancte Gneznensis eclesie archiepiscopi³, restituimus eandem. Et, ut nostra restitucio inviolabilis perseveret, dominum Premislium ducem Polonie et wenerabilem patrem dominum Jacobum archiepiscopum Gneznensem rogavimus, presentem paginam ipsorum munimine sigillorum roborari. Nos eciam prefatam paginam nostrorum munimine sigillorum duximus roborandam. Datum anno Domini @M. C. CLXXXVIIII@, sexto Kalendas Maii.

^ainicjał wysokości 3 wierszy Or.

¹Janek Zaremba wojewoda kal.-gnieźn. 1252, kasztelan kal. 1253, wojewoda pozn. 1273, zm. po 1273. Z występujących tu jego synów Filip jako archidiakon gnieźn. potwierdzony jest 1283 - 1297. O Sędziwoju zob. wyżej, nr 19/8. Olbracht (Albert) był potem kasztelanem santockim 1293, zm. ok. 1293. Mikołaj (PSB XXI, s. 85 - 86) był kasztelanem szczytnieńskim 1284, wojewodą tczewskim 1287, kaliskim 1299, zm. 1299/1300, wreszcie Michał (PSB XX, s. 616) w 1293 podczaszy kal., wojewoda kal. 1306, zm. ok. 1312 (Pakulski, Zarembowie; Bieniak, Wlkp.).

²Siekierzyn na pn.-wsch. od Żerkowa.

³Tj. arcybiskup Jakub Świnka.

Dokument Nr 37

Rieti, 5 czerwca 1289

Wymienieni arcybiskupi i biskupi nadają odpusty nawiedzającym kościół Dominikanek w Poznaniu.

Or.: Kraków, klasztor kanoników regularnych lateraneńskich Bożego Ciała na Kazimierzu, dok. nr 1. Pergamin liniowany 680 × 450+45 mm. Pismo podobne do używanego w kancelarii papieskiej. Na sznurach z zielonego jedwabiu ułamki 9 pieczęci odciśniętych w czerwonym wosku oraz takiż sznur po dziesiątej pieczęci. Na zakładce, nad miejscami przywieszenia pieczęci imiona ich właścicieli, słabo czytelne. Na odwrocie streszczenie (XVII w.).

^aUniversis christifidelibus presentes litteras inspecturis, nos frater Laurentius de ordine fratrum Predicatorum Colanus¹, Nogerius Beneven(tanus)^b² et Petrus Arboren(sis)³ di(ocesis) | archiepiscopi, Conradus Tullensis⁴, Petrus Tirasonensis⁵, Duimius Pharensis⁶, Petrus Signanus^b⁷, Nicolaus Cotronensis⁸, Petronus Larinensis⁹ | et Robertus Yserniensis¹⁰ eadem^c gracia episcopi, salutem in Domino sempiternam. Licet is, de cuius munere venit, ut sibi a suis fidelibus digne ac laudabiliter serviatur, de habundantia pietatis sue merita supplicum excedens et vota bene servientibus multo maiora tribuat, quam valeant promereri, desiderantes tamen reddere Domino populum acceptabilem fideles Christi ad complacendum Ei, quasi quibusdam allectivis muneribus, indulgentiis videlicet et remissionibus invitamus, ut exinde reddantur divine gracie pciores. Cupientes igitur, ut ecclesia Sanctorum Pauli et Johannis Ewangeliste sororum ordinis fratrum Predicatorum Poznaniensis civitatis¹¹ congruis honoribus frequentetur et a christifidelibus iugiter veneretur, omnibus vere penitentibus et confessis, qui ad dictam ecclesiam in festis subscriptis, videlicet: Nativitatis, Resurrectionis et Ascensionis Domini nostri Ihesu Christi atque Pentecostes, in quatuor festivitatibus gloriose virginis Marie, sancti Michaelis Archangeli, in singulis festis Sancte Crucis, sanctorum Pauli et Johannis ac aliorum omnium apostolorum, beatorum Laurentii, Vincentii, Adalberti, Stanislai, Wenceslai, atque beati Petri Martirum, beatorum Martini et Nicolai Pontificum, Dominici et Francisci Confessorum, sancte Marie Magdalene, sanctarum Katherine, Margarete, Lucie, Agnetis et Agathe Virginum, sancte Elizabeth et beate Hedwigis, in festo Omnium Sanctorum, in die dedicacionis ipsius ecclesie, aut in anniversariis eiusdem diei et per octavas omnium festivitatum predictarum causa devocionis accesserint, vel qui ad fabricam, luminaria, ornamenta, seu ad alia necessaria ipsius ecclesie manus porrexerint adiutrices, aut in extremis laborantes quicquam facultatum suarum legaverint ecclesie prelibate, aut qui memores sacri eloquii testantis, quod pium sit, pro defunctis exorare, ut a peccatis eorum absolvantur¹², pro anima Johannis presbiteri pie memorie quondam prepositi ecclesie Beati Petri in Poznan¹³, cuius corpus in eadem ecclesia Beati Petri requiescit, Dominicam Orationem cum Salutatione Angelica dixerint pia mente, nos de omnipotentis Dei misericordia et beatorum Petri et Pauli Apostolorum auctoritate confisi, singuli singulis singulas dierum quadragenas de iniunctis sibi penitentiis, dummodo consensus diocesani ad id accesserit, in Domino misericorditer relaxamur. In cuius rei noticiam sigilla nostra presentibus sunt appensa. Datum Reate¹⁴ Non(is) Iunii anno Domini milesimo ducentesimo octuagesimo nono, pontificatus domini Nicolai pape quarti anno secundo^d.

^ainicjał ozdobny Or.

^bwytarte na zgięciu, lekcja niepewna Or.

^ctak Or.

^dopracowany edytorsko odpis niniejszego dok. dostarczył wydawcom doc. Stanisław Kuraś; kolacjonowano z fot. Or. znajdującą się w zbiorach Instytutu Sztuki PAN w Warszawie.

¹Może nieznany skądinąd arcybiskup tytularny miasta Kolossae na wyspie Rodos.

²Noger arcybiskup Beneventu w środkowych Włoszech, nie znany Eubelowi, Hierarchia, mógł jednak w tym czasie być arcybiskupem.

³Piotr arcybiskup Oristano na Sardynii od 1280 (ib., s. 101).

⁴Konrad Probus z Tübingen, franciszkanin, biskup Toul we Francji od 1279 (ib., s. 502).

⁵Piotr biskup Tarazony w Hiszpanii od 1289 (ib., s. 487).

⁶Dujan biskup Hvaru w Dalmacji 1289 - 1304 (ib., s. 399).

⁷Piotr z Brunaco, cysters, biskup Segni (na pd.-wsch. od Rzymu) od 1281 (ib., s. 451).

⁸Może mistrz Mikołaj z Draczu (Dyrrachium) kleryk Kamery Apostolskiej, mianowany biskupem Cotrone (w pd. Włoszech) w 1254 (ib., s. 213).

⁹Petronus biskup Larino (Włochy środkowe) od 1284 (ib., s. 295).

¹⁰Robert biskup Isernii (około Neapolu) 1287 - 1289 (ib., s. 287).

¹¹Jest to najstarsza wzmianka o wezwaniu pozn. kościoła dominikanek, nazywanego potem kościołem Św. Katarzyny. Zaświadcza ona posiadanie przez dominikanki własnego kościoła, niezależnego od miejskiego kościoła Św. Marii Magdaleny w Poznaniu (por. na ten temat S. Skibiński, Gotycka architektura kościoła farnego pod wezwaniem Marii Magdaleny w Poznaniu, w: Początki i rozwój Starego Miasta w Poznaniu, Warszawa 1977, s. 421 n., oraz polemikę A. Gąsiorowskiego, ib., s. 475 - 477).

¹²Wolny cytat z II Księgi Machabejskiej, 12, 46.

¹³Prepozyt Jan, zob. wyżej, nr 16/2.

¹⁴Rieti, miasto na wsch. od Rzymu, w 2 połowie XIII w. rezydencja papieska.

Dokument Nr 38

Poznań, 1289

Książę Przemysł II nadaje połowę wsi Polanowo Bogusławowi podkomorzemu poznańskiemu i kasztelanowi ujskiemu.

Or.: Kórnik, Bibl. Kórn., dyplom nr 12. Pergamin 436 × 222 - 228+36 mm, z kilkoma plamami. Mała dziurka w tekście. Na różowych sznurach dwie pieczęcie w żółtym wosku: 1. Przemysła II (jak KDW IV, s. 340 - 341, tabl. XXI); 2. Sławnika, średnicy 40 mm z herbem Pałuków (Topór) i napisem w otoku: + S. SLAVNICONIS FILII SVENTOSLA. Na odwrocie późne wiadomości o treści.
Wyd.: Bielińska, Kancelarie, s. 350 - 351 (wg Or.).

|| ^aIn nomine Domini amen. || Dum vivit littera, vivit et actio commissa littere, cuius assercio nutrit memoriam et roborata suscipit incrementum. Igitur nos Secun|dus Premisl Dei gracia dux Polonie notum facimus universis, tam presentibus, quam futuris, presentem paginam inspecturis, quod in nostra nostrorumque baronum presencia Slaunicus | filius Swentoslai¹ dimidietatem hereditatis, que Polaninouo² vulgariter nuncupatur, pro triginta marcis argenti, quas nobis pro diversis spoliis tenebatur et binis | septuaginta in manus nostras resignavit, ita quod nec ipse, nec aliquis de suis fratribus seu successoribus supra dictam dimidiam partem hereditatis in perpetuum presumant repetere ullo modo. Nos vero ad eandem dimidiam partem hereditatis plenum ius donandi habentes, cui nobis videbitur expedire, intuentes fidelia servicia comitis Boguslai subcamerarii Poznaniensis et castellani de Vsce³, sibi sueque posteritati sepius dictam dimidiam partem hereditatis Polaninouo damus cum omnibus utilitatibus nunc ibi existentibus et in futuro provenientibus iure hereditario in perpetuum possidendam, absolventes ipsam hereditatem ab omni solucione Polonica, videlicet: a naraz, a pouoz, a preuod, a stroza, a poduoroue, a bove et vacca, ab opole, a castri citacione, a furto. Homicidium perpetratum inter ipsos incolas ipse et sua posteritas percipiant ex integro, ferro duello ibidem pociantur. Ius Thevtonicum libere ibi locent. Liberum eciam habeant arbitrium eandem dimidiam partem hereditatis donandi, vendendi, commutandi, procedenti tempore cui ipsis videbitur expedire. Ut autem dicti Slaunici stabilis resignacio nostraque racionabilis donacio perpetuo inviolabilis perseveret, presentem paginam sigillis nostro et eiusdem Slaunici duximus roborandam, presentibus testibus: comite Vito pincerna Gneznensi⁴, comite Bozislao castellano de Zun⁵, domino Thylone preposito de Santok⁶, comite Samsone filio Gneuomiri⁷. Datum in Poznan anno gracie Domini M^o CC^o LX^oX^oX^o nono, per manus domini Jasconis notarii curie nostre⁸.

^ainicjał wysokości 8 wierszy Or.

¹Sławnik syn Świętosława Drogomirowica, Pałuka (Wyd. 1, przypis 1).

²Polanowo na pd.-wsch. od Powidza.

³Bogusław Domaradzic, zob. wyżej, nr 28/3. O nadaniu mu Polanowa, zob. też KDW I, nr 545 (1284).

⁴Wit cześnik gnieźn. 1284 - 1292 (Spisy wlkp.).

⁵Borzysław, zob. wyżej, nr 28/4).

⁶Tylo, zob. wyżej nr 26/12.

⁷Samson syn Gniewomira nie zidentyfikowany, może ident. z Samsonem ojcem Wojciecha 1317 (KDW II, nr 993).

⁸Jasiek brat Tylona, kapelan 1284, notariusz Przemysła II 1286 - 1296, potem najpewnej i Władysława Łokietka do 1299, kanonik pozn. (Krzyżanowski, Dyplomy, s. 26 - 29; Maleczyński, Zarys, s. 187 - 188; M. Bielińska, Kancelaria Władysława Łokietka w latach 1296 - 1299, St. Źr. VI, 1961, s. 54; Bieniak, Wlkp., s. 200).

Dokument Nr 39

[Obra], 12 października 1290

Opat klasztoru Cystersów w Obrze zawiadamia parafię Św. Kolumby w Kolonii, że Henryk cysters z Obry rozporządził swoją częścią domu w Kolonii.

Or.: Köln, Historisches Archiv, Bestand Columba, Nr. 138. Pergamin 195 × 74+12 mm. Pieczęć na pasku pergaminowym, nacięcie po drugim pasku.

Viris discretis .. officiatis et magistris officiatorum parrochie Sancte Columbe Coloniensis ac universis | presentem litteram visuris .. abbas monasterii de Obra¹ ordinis Cysterciensis cognoscere | veritatem. Noveritis, quod Henricus confrater noster, filius quondam Henrici de | Lomere civis Coloniensis², de voluntate et consensu nostro et nostri conventus renunciavit et effestucavit libere et simpliciter super parte domus, que Damme vocatur, sita in parrochia Sancte Columbe Coloniensis predicte et super omni iure, quod ad ipsum erat devolutum ex morte parentum suorum in dicta domo ad manus Conradi dicti Monich et [.....^a] uxoris sue civium Coloniensium, et hoc vobis sub sigillo nostro presentibus appenso protestamur. Actum anno Domini M^oCC^o nonagesimo feria quinta post festum beati Dyonisii et Sociorum eius.

^apozostawiono miejsce na wpisanie imienia Or. Zapewne powinno tu być: Liveradis - por. wyżej, dok. nr 24.

¹Imię opata klasztoru Cystersów w Obrze skądinąd nie znane.

²Por. też wyżej, nr 24/2 i niżej, 77/2.

Dokument Nr 40

Dłusk, 1290

Książę Przemysł II obdarza przywilejami i wolnościami wymienionych synów Peregryna z Grabianowa (?).

Odpis: Kraków, Bibl. PAN, rkps 8643, nr 7 (Teki Ulanowskiego z Komisji Prawniczej AU, wg formularza kaliskiego z XV w.).

In nomine Domini amen. Dum vivit littera, vivit et actio comissa littere, cuius assercio nutrit memoriam et roborata suscipit incrementum. Igitur nos Secundus Przemisl Dei gracia dux Polonie notum facimus universis, tam presentibus, quam futuris, presentem paginam inspecturis, quod intuentes fidele servicium Janussii, Johannis et Philippi filiorum Peregrini, quod nobis in acquisicione castri nostri fideliter ostenderunt¹, super eorum omnibus hereditatibus subsequentibus, videlicet super Sobothka cum omnibus suis adiacentibus sortibus² et Rososchicza cum suis sortibus³, Grambanow integraliter cum duabus villis sibi adiacentibus in eodem districtu⁴, Milonovici⁵, Ossini⁶, Cranscovo⁷, Nechanovo⁸, Usckomici⁹, Kramblowo¹⁰ et Kossosici¹¹, sicud in suis terminis plenarie continentur, quam eis et eorum successoribus donamus et confirmamus iure hereditario inperpetuum possidendam, tradimus et conferimus omnimodam libertatem, redimentes supradictas hereditates ab omni solucione et exaccione, que nunc sunt in nostro dominio et processu temporis poterint exoriri, quibuscunque nominibus censeantur: a poradlne, a narzaz, a povoz, a prevod, a podvorove, a stroza et opole, a bove, a vacca, a falcone, a castri citacione, ita quod incole supradictarum hereditatum non nisi coram nobis nostro sigillo compareant provocati, homicidium inter ipsos incolas perpetratum et furtum, incendium, septuaginta, duellum, super aquam mittendam, ferri examinacionem, mutilaciones membrorum iudicent, eiusdem iudicii fructus integraliter percipiendo, iure Theutonico in iam dictis villis, cum omnibus utilitatibus seu proventibus perpetuo libere pociantur, ita quod nullus de nostris advocatis in eisdem villis aliquid habeat percipere iudicando. Si vero ipsi et eorum posteritas nobis ad aliquam solucionem iudicialem condempnati fuerint, nulli suppariorum nostrorum, sed nobis dictam penam solvere cum gracia tenebuntur, sicud palatino, castellano et aliis suppariis. Civitates locent in suis bonis, ubi ipsis videbitur expedire, venacionem liberam omnium ferarum et animalium habeant in suis bonis. Qualemcunque solucionem communem in terra nostra posuerimus, ipsi et eorum posteritas in suis bonis eandem percipiant ex integro. A theloneo et targove eorum villani sint penitus absoluti. Habeant ipsi et eorum posteri, cum ipsos in expedicionibus nostris esse contingerit, ut vexillo suo nullo de nostris contradicente pociantur. Ius decollandi et suspendendi in villis suis in perpetuum habeant prenotatis. In cuius rei testimonium presentem paginam nostri sigilli munimine fecimus communiri, presentibus hiis testibus: comite Nicolao palatino Kalisiensi¹², comite Stygnewo venatore Kalisiensi¹³, comite Ubislao subcamerario Kalisiensi¹⁴, domine Thilone de Santhog¹⁵. Datum in Dluzco¹⁶ anno gracie Domini M CC nonagesimo, per manus domini Jasconis notarii curie nostre¹⁷.

¹Synowie Pielgrzyma, Peregryna, Korabici, zasłużeni w akcji odzyskiwania przez Przemysła II grodu kaliskiego utraconego na rzecz księcia wrocławskiego Henryka IV Prawego w 1284. Z trzech braci Janusz był potem stolnikiem kal. 1293, lędzkim 1297, cześnikiem kal. 1302. Jan był wojskim kal. 1297 - 1299, wreszcie Filip był kasztelanem lędzkim 1324 - 1335 (Spisy wlkp.). Bieniak, Wlkp., s. 177 - 178, wywodzi ich z nieokreślonego Grabianowa, może jednak, sądząc z kontekstu topograficznego niniejszego dok. chodzi tu raczej o Grębanin, wówczas w kaliskiem (zob. niżej, przypis 4).

²Sobótka Wielka Wieś na pn.-wsch. od Raszkowa.

³Rososzyca na pd. od Kalisza, a na wsch. od Ostrowa Wlkp.

⁴Zapewne Grębanin Duży i Mały, tuż na pd. od Kępna (Rosin, Słownik, s. 83 - 84), choć nie można wykluczyć Grabianowa (może pomiędzy Czempiniem a Śremem).

⁵Mianowice, tuż na pn.-wsch. od Kępna (Rosin, Słownik, s. 113).

⁶Osiny, tuż na pn.-zach. od Kępna (ib., s. 128 - 129).

⁷Krążkowy, tuż na pn.-wsch. od Kępna (ib., s. 99).

⁸Niechanowo, dziś nieznane, zob. niżej 108/1.

⁹Miejscowości nie zidentyfikowane.

¹⁰Miejscowości nie zidentyfikowane.

¹¹Miejscowości nie zidentyfikowane.

¹²Mikołaj Przedpełkowic z Gostynia, Łodzic, podkomorzy pozn. 1266 - 1268, łowczy pozn. 1275, sędzia pozn. 1277, wojewoda kal. 1284/85 - 1299 i 1300 - 1305, zm. 1305 (PSB XXI, s. 86 - 87).

¹³Stojgniew zapewne ident. z późniejszym kasztelanem rudzkim 1295, lędzkim 1301, Okszą, bratem Roszka (Spisy wlkp.; Bieniak, Wlkp., s. 142 - 143).

¹⁴Ubisław z Rębielic podkomorzy kal. 1289 - 1291 (Spisy wlkp.), zapewne ident. z kasztelanem rudzkim 1268 - 1269.

¹⁵Tylo, zob. wyżej nr 26/12.

¹⁶Dłusk, zob. wyżej, nr 17/9.

¹⁷Jasiek, zob. wyżej, nr 38/7.

Dokument Nr 41

Gniezno, 26 kwietnia 1291

Książę Przemysł II potwierdza przywilej księcia pomorskiego Mściwoja II dla klasztoru Cystersów w Lądzie.

Or.: Köln, Historisches Archiv, Kl. Lond I, 19. Pergamin 423 × 402+50 mm. Na odwrocie: Confirmacio ducis Premislonis secundi super Clodauam (XV w.).
Kop.: Tamże, Kopiar, k. 10 - 11 (XV w.).
Wyd.: Pommerellisches Urkundenbuch, Danzig 1882, s. 425 - 426, nr 477 a.
Reg.: 1. Perlbach, Lond, s. 87 (wg Or.); 2. Krzyżanowski, Dyplomy, s. 178, nr 124 a (uważa dok. za podrobiony).

|| In nomine Domini amen. || Quoniam quidem velocitate dierum status hominum morte succedente variatur, necesse est ut gesta principum firmiter roborentur, ne pravorum suggestionibus callidis | violentur. Nos igitur Premisl Secundus Dei gracia dux Polonie et Pomeranie notum facimus universis christifidelibus tam presentibus quam futuris, quod accedens nos Gnezne ve|nerabilis abbas monasterii Lendensis ordinis Cysterciensis presentibus nostris baronibus humiliter peciit, ut hereditates, quas a predecessore nostro duce Mestuino¹ sibi collatas legitime | possederat, nostro privilegio confirmaremus perpetue memorie commendando. Iussimus igitur nobis presentari privilegium prefati ducis Mestwini, quod oculata fide perspeximus non cancellatum, non abolitum nec aliqua parte viciatum, cuius tenorem de verbo ad verbum presentibus duximus inserendum:
[następuje dok. księcia pomorskiego Mściwoja, z daty: Gdańsk, 31 lipca 1280 - KDW IV, nr 2057].
Nos vero progenitorum nostrorum devocionem pio favore prosequentes supradictas hereditates domui Lendensi cum omni libertate traditas confirmamus, decernentes omnem controversiam vacuam et sine robore que super hiis hereditatibus in posterum per aliquem adversus fratres Lendenses poterit exoriri. Ut autem tam salubris donacio vim perpetue firmitatis optineat, presentem cedulam sigilli nostri munimine fecimus com- muniri. Datum et actum in Gnezna anno Domini M^o. CC^o. nonogesimo primo, VI^o. Kalendas Mai, indictione quinta, presentibus hiis testibus: comitibus Beniamin palatino², Petrcone castellano Poznaniensibus³, Dirsicraio iudice Kalisiensi⁴, Philippo archidiacono ecclesie Gneznensis⁵ et aliis quampluribus fidedignis.

¹Mściwój II (Mszczuj), ks. świecki i gdański, zm. 1294 (PSB XXII, s. 229 - 231.

²Beniamin Zaremba, zob. wyżej nr 9/1; w 1291 wyst. jednak jako kasztelan i sędzia gnieźn.

³Piotrek, Pietrzyk, zob. wyżej, nr 27/24.

⁴Dzierżykraj, Nałęcz, kasztelan drzeński 1278 - 1282, santocki 1286 - 1290, sędzia kal. 1291 - 1294, kasztelan ujski 1294 - 1296? (Spisy wlkp.).

⁵Filip Jankowic, zob. wyżej, nr 36/1.

Dokument Nr 42

Rzym, 22 lipca 1291

Papież Mikołaj IV bierze pod swą opiekę klasztor Dominikanek w Poznaniu.

Kop.: Kraków, Archiwum OO. Dominikanów, Kopiariusz dominikanek poznańskich z XVII w., s. 22 - 23.

Nicolaus episcopus servus servorum Dei dilectis in Christo filiabus priorissae et conventui monasterii Posnaniensis per priorissam soliti gubernari ordinis Sancti Augustini secundum constituta et sub cura fratrum ordinis Praedicatorum viventibus salutem et apostolicam benedictionem. Sacrosancta Romana Ecclesia devotos et humiles filios ex assuetae pietatis officio propensius diligere consuevit, et ne pravorum hominum molestiis agitentur, eos tanquam pia mater suae protectionis munimine confortat. Ea propter, dilectae in Christo filiae, nostrorum^a iustis postulationibus grato concurrentes assensu, personas vestras et locum, in quo divino estis obsequio mancipatae, cum omnibus bonis, quae impraesentiarum rationabiliter possidet(is) aut in futurum iustis modis, praestante Domino, poterit(is) adipisci, sub beati Petri et nostra protectione suscipimus. Specialiter autem villas, terras, domos, possesiones, grangias, piscarias, pascua, redditus, prata, silvas et alia bona vestra, sicut et omnia bona iuste et pacifice possidetis, nobis et per vos vestro monasterio auctoritate apostolica confirmamus et praesentis scripti patrocinio communimus. Nulli ergo omnium hominum liceat hanc paginam nostrae protectionis et confirmationis infringere vel ei ausu temerario contraire. Siquis autem hoc attemptare praesumpserit, indi[s. 23]gnationem omnipotentis Dei et beatorum Petri et Pauli Apostolorum eius se noverit incursurum. Datum apud Urbem Veterem X Kalendis Augusti, pontificatus nostri anno quarto¹.

^atak Kop., zamiast vestris.

¹Jest to trzeci z dok. protekcyjnych papieża Mikołaja IV (1288 - 1292) wydanych w ciągu 6 tygodni 1291 r. poznańskim dominikanom. Dwa pozostałe (z 9 czerwca i 27 czerwca) w KDW II, nr 668 i 671.

Dokument Nr 43

1291?

Siemowit książę dobrzyński nadaje cystersom z Lądu prawo połowów na Wiśle, koło ich wsi Łęg.

Kop.: 1. Włocławek, Archiwum Diecezjalne, Księga przywilejów biskupstwa włocławskiego z XVI w., nr I - 4, k. 84v. Tytuł: Donatio piscature circa villam Lang; 2. tamże, Księga przywilejów z XVI w., nr I - 561, k. 86v, w transumpcie króla Zygmunta z daty: Kraków, 17 września 1545. Tytuł: Privilegium liberae piscaturae in utroque litore a villa Wislka versus Łąng in fluvio Wisła Sigismundi Primi regis, anno 1545.

Uw.: Dok. w Kop. 1 ma datę 1291, zapisaną najpewniej w formie nie pochodzącej z Or. Transumpt (Kop. 2) nie ma daty, zaś transumujący stwierdza, iż przedstawiono mu literas - - sine data quidem scriptas, sed tamen et sigillo, et literis salvis, neque in re aliqua suspectis. W niniejszym wyd. pozostawiamy datę 1291, choć nie jest ona pewna.

In nomine Domini amen. Noverint universi, tam^a presentes, ^b-c

quam futuri

, presens scriptum inspecturi, quod nos Semouitus Dei gracia dux Dobrinensis^d¹ piscaturam fratribus de Lang fratrum^e ordinis griseorum² per Vislam a villa, que nuncupatur vulgariter Wyslka^f³, usque infra sicut hereditas eorum habet metas in utraque^g littore libere qualicumque arte piscaverint, dedimus, contulimus^h et donavimus. Et ne imposterum aliquid iniurie oriatur, presentem litteram nostri sigilli munimine eisdem fratribus de Lang dedimus roboratam. 1291ⁱ.

^abrak Kop. 2

^b-cfuturique Kop. 2

^dDobrzinensi Kop. 2

^ebrak Kop. 2

^fWislka Kop. 2

^gutraque Kop. 2

^hcontulimusque Kop. 2

ⁱbrak Kop. 2.

¹Siemowit książę dobrzyński, syn Kazimierza I, a brat Władysława Łokietka, zm. 1312 - 1314, por. ostatnio K. Jasiński, Rola Siemowita księcia dobrzyńskiego w stosunkach polsko-krzyżackich w 1308/1309 r., Zapiski Kujawsko-Dobrzyńskie, seria A, Historia, I, 1978, s. 72 n.

²Łęg na lewym brzegu Wisły powyżej Włocławka, własność najpierw klasztoru cystersów w Lądzie, potem biskupa kujawskiego.

³Wistka Królewska, wieś parafialna i Wistka Szlachecka, wsie na lewym brzegu Wisły, powyżej Łęgu, już niedaleko Dobrzynia.

Dokument Nr 44

Poznań, 11 września 1293

Biskup poznański ustala zasady połączenia biskupiego Zimnowa z działem Wojciecha Ociosańca (?) w Domachowie i lokacji całości na prawie niemieckim.

Kop.: Poznań, AAP, Acta episcopalia, 5, k. 166 - 167. Wpis 17 marca 1516 w transumpcie biskupa Jana Lubrańskiego z daty: Krobia, 11 grudnia 1515.
Wyd: DKM, s. 360 - 362, nr 11 (wg Kop.).
Reg.: Bielińska, Kancelarie, s. 327, nr BP 25.

Uw.:Ulanowski (DKM, s. 534) uznaje dok. za falsyfikat, ponieważ pisząc o Przemyśle II użyto określenia dux Regni Polonie. To hiperkrytycyzm; określenie występuje nie w tytulaturze dok. książęcego, może też pochodzić od późniejszego kopisty.

In nomine Domini amen. Notum sit omnibus, tam presentibus, quam futuris, copiam presentibus inspecturis, quod nos Johannes miseracione divina Poznaniensis episcopus¹, volentes bona et possessiones ecclesie nostre in melius reformare, terras ipsius ecclesie, videlicet Zymnovo², a detentoribus liberantes dedimus de consensu nostri capituli Woyczyechoni dicto Okaszanyecz³, iuncto ipsius Wyoyczechonis^a Domachowo⁴, Theutonico iure locandas, ut dictus Woyczyech tam de nostris, quam eciam de ipsius Domachovo, sex mansos et sex ortos pro se et suis liberis imperpetuum possidendos [haberet^b] et post obitum Woycziechonis cum filiis suis Johanne et Floriano ordinacionem diffinivimus sub hac forma: quod sicut ipse Woycziech, ita et filii sui successores, ipsam terram Domachowo iunxerit bonis nostris supradictis in ius Thevtonicum de voluntate et ratihabicione illustris domini nostri Premisl, ducis Regni Polonie⁵, tali interposita condicione, quod si idem filii Voycziechonis casu improsperitatis contingente terram suam Domachowo ammiterent, tunc in nostris bonis, nec sculteciam, nec aliquid ius habebunt. Promittimus eciam filiis dicti Woycziechonis dicta bona sub potestatem alicuius laici nomine concessionis ullo modo velle erogare, sed si decreverimus ipsa bona alicui ex nostris confratribus concedere, filii prehabiti Woycziechonis parenciam debitam eidem exhibere tenentur, tanquam nobis, nichilominus adicientes, si per compulsionem alicuius ardue necessitatis aut gravedinem degencie predicta bona nostra Zymnowo vendere nos opportet, prenominati vero filii Woycziechonis bona sua Domachowo cum omnibus terris et metis circumquaque contiguis et adiacentibus semper ex integro [k. 166v] omni sine impedimento possidebunt. Habebunt itaque idem sculteti et ipsorum successores tabernam liberam, maccellum carnium, molendinum, si fieri potest, venaciones avium et leporum, sed de ipsa taberna solvent libram cere ecclesie ibidem pro candela quolibet anno. Et ut gaudeant filii sepedicti Vyocziechonis^a dicta bona voluntate, ipsis donamus plenam^a ius patronatus conferendi ecclesiam in Domachovo, nostro de consensu, nos vero eciam dictam ecclesiam ipsorum sine consensu conferre non valemus. Et durante libertate, solvent incole predicte ville loco et nomine decime duas marcas, ewlsa vero libertate aduc trium annorum, solvent domino episcopo de quolibet manso fertonem argenti usualis et maldratam annone triplicis grani, videlicet quatuor tritici, quatuor avene et quatuor siliginis in mensura debita atque vera et in crastino beati Martini [12 XI] ad curiam domini episcopi in Dolsko⁶ predictum censum tenebuntur presentare. Item incole ville predicte porcum in Natali Cristi [25 XII] pro fertone, in Pasca Domini latus lardi et quatuor scapulas^a per decem ova, in festo beati Petri [29 VI] vaccam pro dimidia marca et per duos pullos tenebuntur dare in quolibet anno. Si vero aliqua communis solucio, que ad nos spectare dinoscitur, super scultetos venerit, filii ipsius Woycziechonis et eorum posteri de his mansis, quos pro se tenebunt, nichil de his nobis solvere tenebuntur et ab omnibus serviciis nostris sint liberi et immunes. Sed cum communis indictio vel mandatum ducis fuerit, incole dicte ville ipsos filios Wyocziechonis^a, si currum ad dictum servicium vel expedicionem ducis ducere indiguerint, duos kmethones et duas partes expensarum eisdem debent elargire. Et in tribus generalibus iudiciis, in quibus assessor ipsius sedebit, dicti incole eidem assessori duobus diebus iudicii duo prandia debent preparare, ipsi vero sculteti tercium presidente ipso assessori tercio iudicio prandium adaptabunt. Preterea damus filiis sepius memorati Woycziechonis de maioribus quatuor iudiciis, videlicet de patentibus vulneribus, cremacionibus, homicidiis, furtis, ubicunque in curia nostra aut alibi iudicata fuerint, de hiis terciam partem recipere tenebuntur, alia vero minora omnia ad nos minime spectare tenebuntur. Sed ad ipsos concedimus, eciam si aliquibus querimoniis ab aliquibus occupati fuerint in dictis bonis, coram nobis aut nostro assessore in curiaque nostra in iure Polonico aut Thevtonico, quod horum ipsis videbitur fore melius, respondebunt. Adicientes, si dicti sculteti nobis in quoquomodo displicuerint, non ergo vendere debebunt, sed relictis [k. 167] bonis nostris, bonis suis in Domachowo libere et pacifice adherebunt, sed si vendere voluerint, bene possunt et valebunt. Ne vero super hiis imposterum dubitetur, presentem literam scribi fecimus et nostrorum sigillorum munimine roborari. Actum et datum Poznanie tercio Septembris Idus anno Domini millesimo ducentesimo nonagesimo tercio, presentibus ibidem hiis: magistro Gregorio decano Poznaniensi⁷, domino Thome custode eiusdem ecclesie⁸, magistro Frederico⁹, domino Gercone¹⁰ et aliis canonicis eiusdem ecclesie fidedignis.

^atak Kop.

^bbrak Kop.

¹Jan II Nałęcz, zob. wyżej nr 34/1.

²Zimnowo, wieś biskupa pozn. koło Krobi, dziś nieznane; według Now. II, s. 139, włączone zostało do Domachowa. Błędnie niekiedy identyfikowane z Ziemlinem na pd.-zach. od Krobi.

³Wojciech Ociosaniec (Okazaniec, Okasanek?) wyst. już 1290 (KDW II, nr 643).

⁴Domachowo, wieś później biskupa pozn., na pn.-wsch. od Krobi.

⁵Zezwolenie Przemysła II to dok. z 1290 (KDW II, nr 643).

⁶Dolsk, miasto biskupa pozn. na pn. od Gostynia.

⁷Grzegorz dziekan, zob. nr 34/8.

⁸Tomek, Tomasz kustosz, zob. wyżej, nr 34/12.

⁹Fryderyk, mgr, trudny do identyfikacji: od 1287 wyst. dwu kanoników pozn. tego imienia. Jeden z nich był potem (1301, 1312) plebanem kościoła Św. Marii Magdaleny w Poznaniu - nazywany był przeważnie Fryckiem. Nasz chyba ident, z kanonikiem Fryderykiem 1287 - 1310 (KDW I, nr 583, II, nr 755, 757, 762, 770, 780, 871, 931).

¹⁰Gierek (Gerko) kanonik pozn. 1293 (tu pierwsza wzmianka) - 1320 (zob. niżej, nr 91/10, także KDW II, nr 762 - 972).

Dokument Nr 45

Dłusk, 11 grudnia 1293

Książę Przemysł II nadaje rycerzowi Gerwardowi prawo lokowania wsi Koszuty na prawie niemieckim.

Kop.: Köln, Historisches Archiv, Kl. Lond, Kopiar, k. 20v (XV w.).
Wyd.: DKM, s. 362 - 264, nr 12 (wg Kop.).
Reg.: 1. Perlbach, Lond, s. 86 - 87 (wg Kop., pod datą 11 grudnia 1283); 2. Krzyżanowski, Dyplomy, s. 181 (wg Wyd. 1).

Uw.: Datę przekonywająco poprawia już Ulanowski, DKM, s. 363 - 364.

In nomine Domini amen. Multis incommodis prudenter occurrimus, cum etatis nostre negocia literarum ac testium munimine roboramus. Nos igitur Premisl Secundus Dei gracia dux Polonie, notum facimus universis tam presentibus, quam futuris presens scriptum inspecturis, quod utilitati nostrorum militum in dominio nostro commorancium salubriter intendentes^a, intuentes fidelia grataque obsequia Geruardi militis nostri, damus, tradimus et conferimus sibi suisque successoribus ius Theutunicum in villa ipsius, Cosschut¹ wlgariter nuncupata, absolventes eam a powoz, ab omni prewod, a strosa, a dan, a porco, quod nazas dicitur, a poduorowe, a targoue, mostne, a castrorum edificio seu poncium quorumlibet, a recepcione vel custodia, aut conductu castorariorum, a recepcione venatorum et subvenatorum, quod stan vocatur, a custodia et solucione erodiorum, quod socol dicitur, a vacca et bove, quod opole wlgariter nominatur, a melle et veueritz, necnon ab omni exaccione sive colleccione, a vecturis et expedicionibus et ab omnibus iuribus in Polonia constitutis, quibuscunque censeantur nominibus. Iudiciorum nichilominus omnium, ut est de contencione, percussione, membrorum mutilacione sive eciam capitis perplexione dicto militi per suum iudicem exequenda tribuimus liberam facultatem. Nulli ergo castellanorum ius aliquod reservantes citandi sive iudicandi, incole predicte hereditatis pro suis demeritis coram iudicio stabunt sui domni^b responsuri. Constituimus eciam propter unionis commodum, ut sepefata hereditas integraliter cum omnibus suis limitibus ad castellaniam Lendensem pertineat, salvis universis eius iuribus superius exaratis. Et ne super hiis in posterum dubitetur, presentes conscribi iussimus et sigilli nostri munimine fecimus communiri, presentibus hiis testibus: comitibus Petrcone castellano Poznaniensi², Dirscraio iudice Kalisiensi³, domino Philippo archidiacono Gneznensi⁴ et domino Gerardo abbate de Landa⁵ et aliis quampluribus fidedignis. Datum in Dlusco⁶ anno gracie Domini M^o CC^o LXXX(X)III^o in die beati Damasi Pape et Confessoris Christi.

^asłowo powtórzone dwa razy Kop.

^btak Kop.

¹Koszuty Małe, tuż na wsch. od Słupcy. Rycerz Gerward zapewne ident. z synem Boguszy z Koszut (KDW I, nr 313), wyst. jeszcze w KDW II, nr 747, 776, 839, dziadem Gerwarda, wspomnianego najpewniej w nekrologu lędzkim (MPH V, s. 476).

²Piotrek, zob. wyżej, nr 27/24.

³Dzierżykraj sędzia kal. - zob. wyżej nr 41/4.

⁴Filip Jankowic, zob. wyżej nr 36/1.

⁵Gerard opat lędzki, zob. wyżej, nr 35/1.

⁶Dłusk, zob. wyżej, nr 17/9.

Dokument Nr 46

[Obra], 24 października 1294

Opat klasztoru Cystersów w Obrze zawiadamia parafię Św. Krzysztofa w Kolonii, że Henryk cysters z Obry zrzekł się praw do swej ojcowizny w Kolonii.

Or.: Köln, Historisches Archiv, 593a BG. Pergamin z nacięciem do sznura pieczętnego.
Odpis (XIX w.): Poznań, WAP, Spuścizny - H. Hockenbeck, dok. nr 107 (wg Or. - tamże sygnatura).
Wyd.: DKM, s. 364 - 365, nr 13 (wg Or. lub starego wyd. w Annalen des historischen Vereins für den Niederrhein, t. 38, s. 40).

Uw.: Or. nie jest wydawcy znany. Wyd. niniejsze oparto na Odpisie i Wyd. Por. też Die kölner Schreiensbücher des 13. und 14. Jahrhunderts, wyd H. Planitz, Th. Buyken, Weimar 1937, s. 378.

Honorabilibus viris discretis .. magistris ac universis .. officialibus parrochie Sancti Christofori in Colonia, Wilhelmus abbas monasterii in Obra ordinis Cisterciensis siti in Polonia¹, salutem et omne bonum. Noveritis, quod nos cum Henrico monacho nostro, filio quondam Henrici dicti de Nederig et Gertrudis uxoris sue, civium Coloniensium, renunciavimus et renunciamus, effectucavimus et effectucamus pure, simpliciter et de plano super huiusmodi parte domus et aree et curie contigue site super Lata platea versus Sanctum Gereonem ex opposito puteo iuxta vineam dominorum canonicorum Sancti Andree in Colonia ante et retro, subtus et superius, prout ibi iacent ad ipsum Henricum de morte .. patris sui predicti devoluta, de iure ac super omni iure, quod nobis competere posset in eadem ad manus Theoderici dicti Sapientis, Gertrudis uxoris sue et Tilmanni cognati eorundem, ita quod iure et sine contradiccione optinebunt predictam hereditatem. In cuius rei testimonium et firmitatem sigillum nostrum duximus presentibus apponendum. Datum in crastino beati Seuerini Episcopi anno Domini @M CC LXXXX@ quarto.

¹Opat oberski Wilhelm może ident. z wyst. jeszcze 1307, zob. niżej, nr 77/1.

Dokument Nr 47

1294

Książę Przemysł II sprzedaje wójtostwo w Stawiszynie Mikołajowi synowi Floriana.

Odpis: Kraków, Bibl. PAN, rkps 8643, nr 7 (Teki Ulanowskiego z Komisji Prawniczej AU, wg formularza kaliskiego z XV w.).

In nomine Domini amen. Multis incomodis prudenter occurimus, dum etatis nostre negocia litterarum ac testium munimine roboramus. Nos igitur Premisl Secundus Dei gracia dux Polonie notum facimus universis, tam presentibus, quam futuris, presentem paginam inspecturis, quod discreto viro et circumspecto Nicolao filio Floriani civitatem nostram Stavischin wlgariter nuncupatam¹ vendidimus ipsi et successoribus eius pro centum marcis argenti usualis et uno stamine panni de Cucth(s)² iure Theutonico locandam, constituentes ipsum et universos successores eius dicte civitatis sculteto, ut eam iure hereditario valeant obtinere, donantes ei, ut eius heredibus in dicta civitate habendi ius Novi Fori, secundum quod omnes civitates et ville Theutonicales in terra Calisiensi ius dinoscuntur obtinere. Racione vero sue locacionis damus sibi et successoribus eius septimum mansum liberum et octavum et tercium denarium de re qualibet iudicata sextam curiam in civitate, omnes vero utilitates, quas in macellis carnificum, piscatorum^a et sutorum pro se suisque successoribus habere poterit, pacifice et integraliter obtinebit et sextum ortum et ceteras utilitates, quascumque invenire in civitate predicta poterit, perpetuo cum heredibus suis obtinebit. Damus preterea sibi molendinum super rivulum Czarna³ nuncupatum. Villarum vero nomina sunt, quas in unum reduximus districtum locare Stavischinensem: Chuchary⁴, Kijanczyno⁵, Wyrowo⁶, Ostrow⁷, cum omnibus utilitatibus pro dicta civitate construenda eidem sculteto contulimus et successoribus eius. Pratum eciam, quod circa civitatem dinoscitur, eidem contulimus sculteto. Preterea damus sibi et eius successoribus mellificia in borra, que ad civitatem Stavischiensem pertinet, et venacionem omnimodam omnium ferarum leporum et capriolorum ac omnium volucrum, perdicum fasionarum et quiscularum et omnium volatilium cuiuscunque generis existant, quidquid vero excoli non poterit aut pro agricultura non valet extirpari, dicte civitati adiungimus pro peccoribus ipsorum pascendis. Infra miliare a dicta civitate numerando nullam volumus habere thabernam per aliquem haberi. Damus insuper sepedicto sculteto et eius heredibus molendinum in Laskowo⁸ liberum et libertatem in piscina dicti molendini piscandi, viam liberum ad dictum molendinum transeundi nullo prorsus proclamandum et reclamante aut impediente locum preterea in fluvio Byala⁸ pro molendino construendo donamus. Si vero, quod absit, peccatis exigentibus contigerit civitatem predictam per hostes aut aliquo proprio infortunio cremari, liberum habeant arbitrium cives dicte civitatis in nostro dominio in villis nostris acquirere necessaria pro edificiis construendis. Omnes vero causas, quecunque in dictis bonis dicte civitatis emerserint, volumus per eundem scultetum et eius successores iudicari. Et ut vero cultus divinus more suo exerceatur, damus eciam ibidem duos mansos liberos. Incole vero dicte civitatis singulis annis in festo beati Martini [11 XI] de quolibet manso modicum tritici, modicum siliginis et modicum avene ac fertonem argenti pro censu et decima persolvant. Et ne super hiis in posterum dubitetur, presens conscribi iussimus et sigilli nostri munimine fecimus communiri. Inferius vero fecimus eos barones nostros, qui geste res sua presencia interfuerant: comitibus Bervoldo castellano Calissiensi⁹, Swanthoslao filio Predwogii¹⁰, Jaroslao de Lippe¹¹, Petro filio Stoseuich¹², Dirsicraio filio Sandiwogii de Mokronosz¹³. Ego Jascho notarius domini mei ducis¹⁴ prenominati hiis eciam interfui et de mandato eius presens privilegium propria manu conscripsi anno gracie Domini millesimo ducentesimo nonagesimo quarto.

^atak Odpis, ale bardziej prawdopodobne wydaje się tu zwykłe w takich wypadkach formularzowe: pistorum.

¹Sołtys - zasadźca Stawiszyna (pomiędzy Kaliszem a Koninem) skądinąd nieznany.

²Może niderlandzkie Thuin?

³Czarna Struga, lewy dopływ Warty, uchodzący koło Zagórowa.

⁴Kuchary koło Stawiszyna dziś nieznane.

⁵Kiączyn tuż na pn. od Stawiszyna.

⁶Wyrów tuż na pd.-wsch. od Stawiszyna.

⁷Ostrów, dziś Ostrówek na pd.-wsch. od Stawiszyna.

⁸Łaszków na pd.-zach. od Stawiszyna. Młyn stał potem na cieku płynącym ku pn. i uchodzącym niedługo do Prosny - nazwa Biała skądinąd nieznana (SHGWlkp.).

⁹Berwołd kasztelan kal. 1288 - 1299 (Spisy wlkp.).

¹⁰Nie zidentyfikowany.

¹¹Lipe na zach. od Stawiszyna. Jarosław skądinąd nieznany.

¹²Piotr Stoszewic, ze Stoszowic w księstwie świdnickim, wyst. przy Przemyśle II od 1294 (tutaj), potem przy Władysławie Łokietku w 1297 z tytułem kasztelana w niezidentyfikowanym "Nowym Mirze", potem czeski burgrabia (kasztelan?) w Kaliszu 1305, wreszcie adherent Głogowczyków w Wielkopolsce, wyst. do 1321 (Bieniak, Wlkp., s. 195 - 196).

¹³Mokronos na zach. od Koźmina. Dzierżykraj, zapewne ident. z tu występującym, był z bratem Daszkiem dziedzicem Mokronosu jeszcze 1318 (KDW II, nr 998).

¹⁴Pisarz Jasiek - zob. wyżej, nr 38/7.

Dokument Nr 48

Poznań, 22 maja 1295

Książę Przemysł II nadaje rycerzowi Wojciechowi synowi Jana prawo lokacji Janowca na prawie niemieckim.

Kop.: Poznań, WAP, Wałcz Gr. 93, k. 247v - 248. Oblata 31 grudnia 1767 (wg Or.). Tytuł: Oblata literarum privilegii serenissimi olim Praemislai Secundi regis Poloniae super locationem oppidi Janowiec, antea villae nominatae Janow Młyn pro re olim Woytechonis Janconis filii.
Wyd.: Krzyżanowski, Dyplomy, s. 163, dodatek nr III (tam też próba emendacji daty na 1292).

In nomine Domini amen. Multis incommodis prudenter occurimus, cum aetatis nostrae negotia literarum ac testium munimine roboramus. Nos igitur Premislaus Secundus Dei gratia dux Poloniae notum facimus universis, tam praesentibus, quam futuris, praesentem paginam inspecturis, quod utilitatibus militum ac servitorum pie nostrorum intendere cupientes, intuentes fidelia servitia dilecti militis nostri Woytechonis filii Janconis¹, damus, tradimus et conferimus sibi et suis successoribus ius Theutonicum in villa, quae nomine Janow Młyn¹ vulgariter nuncupata, ita quod locet ipsam eo iure Theutonico, quo omnes villae Theutonicales in dominio nostro dignoscuntur fore locatae, redimentes et absolventes dictam villam ab omni exactione et Polonica solutione, videlicet a naraz, a pouoz, a prewod, a stroza, a bove, a vacca, ab oppule, a podwozowe^a, a castri citatione, ita quod si quis incolas dictae villae citare voluerint, ipsos non alibi, sed ad nostram prae[k. 248]sentiam evocabit et astabunt coram nobis sigillo nostro, litera aut annulo evocati. Praeterea damus libertatem a solutione collectae et caeteris solutionibus Theutonicalibus infra spacium quatuordecim annorum qua elapsa id, quod aliae villae Theutonicales in dominio nostro nobis facere et solvere tenebuntur, ad similia facienda et solvenda eadem villa erit nobis obligata. In cuius rei testimonium praesentes^a Jasconem notarium nostrum conscribi fecimus et sigilli nostri munimine roborari. Datum in Poznan in die Pentecostes anno gratiae Domini millesimo ducentesimo nonagesimo quinto, praesentibus his testibus: domino Andrea cancellario Poloniae², domino Chylone^a praeposito de Santok³.

^atak Kop.

¹Janów Młyn, dziś miasto Janowiec nad Wełną, pomiędzy Gnieznem a Kcynią. Wojciech skądinąd nieznany.

²Andrzej Zaremba, zob. wyżej, nr 26/8.

³Tylo, zob. wyżej, nr 26/12.

Dokument Nr 49

Gniezno, 1295

Książę Przemysł II przysądza wieś Przybysław biskupowi lubuskiemu.

Kop.: Kraków, WAP, Archiwum sławuckie Sanguszków, dok. nr 3, w or. widymusie biskupa wrocławskiego Jana z daty: 1 stycznia 1298 - zob. niżej, nr 57.
Wyd.: Archiwum książąt Lubartowiczów Sanguszków w Sławucie, t. II, Lwów 1888, nr 4 (wg Kop.).
Reg.: Krzyżanowski, Dyplomy, s. 183 (wg Wyd. 1).

In nomine Domini amen. Multis incomodis prudenter occurrimus, cum etatis nostre negocia, literarum memorie commendamus. Idcirco nos Premisl Secundus Dei gracia dux Polonie et Pomoranie ad eternam rei memoriam universis, tam presentis etatis hominibus, quam future, presentibus facimus manifestum, quod in nostra nostrorumque baronum presencia constituti venerabilis pater dominus Conradus divina providencia Lubucensis ecclesie episcopus¹ ex parte una et comes Thomislaus Wirbente² ex altera pro villa, que Pribislaue³ wlgariter nuncupatur, diucius litigarunt, tandem comes Boguslaus iudex noster Kalisiensis⁴ dictam villam Pribislaue domino Conrado Lubucensi episcopo in nostra nostrorumque baronum presencia adiudicavit perpetuo possidendam, Thomislao suisque successoribus super eo perpetuum silencium inponendo. Ipse autem comes Thomislaus asseruit Postcowo videlicet et Ruscowo⁵ sortes non esse de Pribislaue, sed suas; domino episcopo asserente: ipsas esse unum cum villa Pribislaue; super quo nostrum iudicium postularunt. Et nos viciniam convocari iussimus et nostrum subcamerarium comitem Sandywoium⁶ ad ipsam misimus, ut ab ipsa requireret, numquid essent diverse a Pribislaue villa, sortes Postcowo et Ruscowo? Et ipsi per iuramentum ipsorum requisiti, asseruerunt Postcowo et Ruscowo esse unum Pribislaue, nec esse a Pribislaue separatas. Tandem comes Boguslaus iudex noster Kalisiensis sortes superius nominatas adiudicavit dicto domino Lubucensi episcopo nomine ecclesie sue insimul cum Pribislaue perpetuo possidendas, Thomislao suisque successoribus super hiis perpetuum silencium inponendo. Nos autem dicte ville statum volentes reformare in melius, domino episcopo superius nominato dictam villam iure Theutunico locare permisimus cum hiis libertatibus, cum quibus alie ville in terra nostra locantur, hoc adiecto, quod omnes causas, parvas et magnas, mediocres et inferiores, seu eciam eas, que alicuius iudicium exigunt, predictus dominus episcopus per suos iudices aut sculthetos, sine nostro assessore, qui alio nomine Lantvoyth appellatur, habeat iudicare, fructus iudicii percipiendi exintegro. Et ne super hiis in posterum dubitetur, presentes sibi dari iussimus, nostri sigilli roboratas. Datum apud Gnezdnam, presentibus hiis testibus: comite Buguslao iudice Kalisiensi, domino Phylippo archidiacono Gnezdnensi⁷, comite Sandywoio subcamerario Kalisiensi, anno Domini @M C C XC V@., indictione octava, per manus Niccholai scriptoris curie nostre⁸.

¹Konrad biskup lubuski 1284 - 1299 (Eubel, Hierarchia I, s. 312).

²Tomisław syn Wierzbięty wyst. przy Bolesławie Pobożnym 1259 (KDW I, nr 374) - nie wiadomo czy ident. z tu występującym.

³Przybysław na pn.-wsch. od Żerkowa.

⁴Bogusław Domaradzic, zob. wyżej, nr 28/3.

⁵Skądinąd nieznane, nie wymienia ich już i Das Lebuser Stiftsregister von 1405, Wiesbaden 1965, s. 83; rzeczywiście weszły zapewne w skład Przybysławia.

⁶Sędziwój Jankowic, zob. wyżej, nr 19/8.

⁷Filip Jankowic, zob. wyżej, nr 36/1.

⁸Mikołaj pisarz kancelarii Przemysła II 1293 - 1295 (Krzyżanowski, Dyplomy, s. 152; Maleczyński, Zarys, s. 188). Bieniak, Wlkp., indeks, zdaje się go utożsamiać z kanonikiem pozn., jednym z braci notariusza Tylona.

Dokument Nr 50

Poznań, 1295

Król (?) Przemysł II potwierdza swój dokument dotyczący wsi Krerowa.

Or.: Poznań, AAP, D. perg. 31. Pergamin 361 × 180+45 mm, dobrze zachowany. Biały sznur jedwabny po przywieszeniu pieczęci. Na odwrocie: De Krirow (XIV w.); Capiatum (XV w.).
Wyd.: Krzyżanowski, Dyplomy, s. 163 - 164 (wg Or.).

[Następuje dok. księcia Przemysła II z daty: Poznań, 1287 - KDW I, nr 578]
Verumque de comuni baronum nostrorum consensu et consilio statuimus, ut nullum privilegium robur firmitatis aliquod obtineret, nisi nostro magno et ultimo sigillo existeret sigillatum, propterquod presens privilegium innovari iussimus et nostri sigilli magni munimine roborari. Datnm Poznanie anno Domini M^o C^oC^o nonagesimo quinto, indiccione octava, per manus Nicholay scriptoris curie nostre¹.

¹O Mikołaju zob. wyżej, nr 49/8.

Dokument Nr 51

[przed 1296]

Testament Pawła Grabi (fragment).

Kop.: Kraków, Archiwum OO. Dominikanów, Kopiariusz dominikanek poznańskich z XVII w., s. 39 - 40.

In nomine Patris et Filii et Spiritus Sancti amen. [s. 40] Noverint universi praesentem paginam inspecturi, quod ego Paulus dictus Graba subcamerarius illustris principis Praemyslonis ducis Poloniae¹, propter incertitudinem vitae meae praevia ratione et sufficienti adhibita deliberatione, de rebus meis tale facio testamentum. Primo omnium in domo fratrum Praedicatorum de domo Posnaniensi eligo sepulturam, quoniam volo de rebus meis honorifice procurari. Familiam vero nostram liberam plene restituo libertati, quae inventa fuerit in villis meis. Cholm² haereditatem meam de claustro, quod est construendum in civitate Posnaniensi, sororibus ordinis Beati Dominici de ordine fratrum Praedicatorum [...^a]³.

^adalszego ciągu brak Kop.

¹Podkomorzy Grabia skądinąd nieznany. Zapewne chodzi tu jednak o osobę podskarbiego książęcego Grabi, z tym tytułem występującego 1282 - 1294, zob. wyżej, nr 31/5.

²Jest to jedyna wzmianka o tej osadzie.

³Orientacyjną datę spisania testamentu wyznaczają lata występowania Grabi (1282 - 1294) oraz określenie Przemysła II mianem księcia, tj. czas przed koronacją królewską Przemysła (1295).

Dokument Nr 52

Poznań, 10 maja 1296

Książę Władysław Łokietek przekazuje kościół w Żoniu klasztorowi Cystersów w Łeknie.

Or.: Poznań, WAP, Kl. Łekno XV/4. Pergamin 303 × 150+27 mm. Z lewej strony dwa prostokątne otwory po sznurze do przytwierdzenia pieczęci. Na odwrocie późne streszczenia i sygnatury.
Wyd.: 1. H. Hockenbeck, Beiträge zur Geschichte des Klosters und der Stadt Wongrowitz, cz. 3, Leipzig 1883, s. 138; 2. DKM, s. 365 - 366 - z błędami.
Reg.: 1. St. Źr., 6, 1961, s. 63; 2. Rocznik Biblioteki PAN w Krakowie, 11, 1965, s. 226.

^aIn nomine Domini Salvatoris amen. Cunctorum perit memoria factorum, nisi scripture presidio vel testium ameniculo fuerint insignita. Nos igitur | Vlodizlauus Dei gracia dux Polonie, Pomoranie, Cuyauie, Lanchicie ac Syradie notum esse volumus, tam presentibus, quam futuris, | et omnibus presentem paginam inspecturis, quod ob reverenciam Dei ac sancte matris ecclesie ac Beate Marie Virginis necnon patris reverendi domini | Jo(hannis) abbatis de Luckna¹ tociusque conventus fratrum ibidem domino Deo die noctuque famulancium et pro remedio anime felicis recordacionis domini Primiszlonis, incliti regis Polonie, et eciam nostrorum progenitorum facta salubria pio prosequentes affectu, donamus et offerimus prefatis fratribus nostram ecclesiam de Zůn² cum agris, pratis, aquis et cum omnibus utilitatibus et proventibus ad ipsam pertinentibus, iure patronatus libere perpetuo obtinendam. Et ut hec nostra donacio sic legitime per nos facta firmitatis perpetue robur obtineat, dedimus presentem paginam memoratis fratribus de Luckna nostri sigilli munimine roboratam. Datum in Poznania anno gracie M^o CC^o nonagesimo sexto in octava Ascensionis Domini. Cum hec fierent, hii testes presentes astiterunt: comes Vbizlauus pincerna Kalisiensis³, comes Kelzch castellanus de Zbanzim⁴, comes Albertus dictus Gansk⁵, dominus Thomas custos ecclesie Poznaniensis⁶, Dominicus notarius curie nostre⁷ et alii quamplures fidedigni.

^ainicjał wysokości 7 wierszy Or.

¹Jan opat klasztoru Cystersów w Łeknie potwierdzony 1297 - 1298 (KDW II, nr 759 - 782; tutaj najstarsza wzmianka).

²Żoń, gród kasztelański, dziś wieś na Pałukach na pd.-wsch. od Margonina.

³Ubisław, Ubysław, syn Wawrzyńca z Radostowej, Ołobok, cześnik kal. 1288 - 1299 (Spisy wlkp.; Bieniak, Wlkp., s. 142 - 144).

⁴Kiełcz z Szamotuł, Nałęcz, miecznik gnieźn. 1286, kasztelan santocki 1294, zbąszyński 1295 - 1296, gnieźn. 1297, wojewoda pozn. przy Władysławie Łokietku, zm. po 1307 (Bieniak, Wlkp., s. 169 - 170).

⁵Wojciech Gąska ze Stwolną (pod dzis. Rawiczem) wyst. przy Władysławie Łokietku 1296 - 1298 (KDW II, nr 746 - 758, 760, 769).

⁶Tomek kustosz, zob. wyżej, nr 34/12.

⁷Dominik pisarz Władysława Łokietka 1291 - 1299, może ident. z późniejszym przeorem dominikanów pozn. 1302 - 1307 i biskupem tytularnym metelskim, sufraganem, gnieźn. 1310 (PSB V, s. 318 - 319; Bieniak, Wlkp., s. 191 - 201).

Dokument Nr 52a

Poznań, 16 września 1296

Książę Władysław Łokietek zaświadcza, że Mikołaj wojewoda kaliski zamienił swój Główiew na Marlewo biskupa poznańskiego.

Wzmianka: Kraków; Bibl. Czart., Teki Naruszewicza 4, s. 513 (wg akt kapituły pozn.).
Reg.: Rocznik Biblioteki PAN w Krakowie, 11, 1965, s. 227, nr 41 (wg Wzmianki).

Uw.: Z tegoż dnia pochodzi stwierdzający zamianę dok. wojewody Mikołaja (KDW II, nr 752). Nie można wykluczyć, że dok. odnotowany przez Naruszewicza był identyczny z wydanym w KDW II.

Privilegium Vladislai haeredis¹ confirmantis commutationem bonorum per Nicolaum palatinum Calisiensem² cum Joanne episcopo³ suoque capitulo alias palatinus dat episcopo villam suam Glowczyno⁴ pro villa ecclesiae Marlevo⁵, de data Posnaniae decima sexta Kalendis Octobris anno 1296.

¹Dotychczas znana tytulatura Władysława Łokietka jako "heres Regni Maioris Polonie" pochodzi z 1298 (KDW II, nr 828 - o dacie por. K. Jasiński, Roczniki Historyczne 29, 1963, s. 235).

²Mikołaj Przedpełkowic, zob. nr 40/12.

³Jan II, zob. nr 34/1.

⁴Główczyn - nieodgadniony. Mało prawdopodobne, aby ident. z Główczynem w Kaliskiem (parafia Iwanowice), który tak przedtem, jak i potem należał do arcybiskupa gnieźn. (por. Now. II, s. 144). Kozierowski zna nazwy Główczyn w Chomęcicach, Żółkowie i Bagrowie (SHGWlkp.) - może któraś z nich ma związek z naszym Główczynem.

⁵Marlewo na pd. od Poznania, dziś w granicach miasta, tuż na pn. od Głuszyny stanowiącej podpoznański ośrodek dóbr wojewody Mikołaja.

Dokument Nr 53

Pyzdry, 1 stycznia 1297

Książę Władysław Łokietek potwierdza nadanie patronatu kościoła Św. Marii Magdaleny w Poznaniu dominikankom poznańskim.

Kop.: Kraków, Archiwum OO. Dominikanów, Kopiariusz dominikanek poznańskich z XVII w., s. 23 - 24.

In nomine Domini amen. Quod sincera fide perpenditur, roborari debent solenni titulo literarum. Nos igitur Wladislaus Dei gracia dux Regni Poloniae et dominus Pomoraniae, Cuiawie, Lanciciae ac Syradiae ad universorum notitiam, tam praesentium, quam futurorum, cupimus praevenire, quod Primysl Secundus rex Poloniae felicis recordationis, cui in Regno Poloniae et ^a-b

ducatu successimus

, ob remedium animae suae et in remissio[s. 24]nem suorum peccaminum contulit ecclesiam Beatae Mariae Magdalenae in civitate Posnaniensi sororibus ordinis Beati Dominici, fratrum videlicet Praedicatorum, cum omnibus proventibus ad praedictam ecclesiam spectantibus in perpetuum possidendum¹. Quam donationem sic per praedictum regem legitime factam, ratam et firmam habentes, praesenti privilegio confirmamus sub hac forma, quod praedictam ecclesiam, cuius ius ad nos pertinet patronatus, quocunque vacaverit, saepedictis sororibus assignamus perpetue conferre. In cuius rei testimonium et evidentiam pleniorem praesentes conscribi fecimus nostri sigilli munimine roboratas. Actum anno Domini M CC nonagesimo septimo. Datum Pyzdry in octava Nativitatis Domini², per manus Domini(ci) scriptoris curiae nostrae³.

^a-bducata successionis Kop.

¹O tym prawie patronatu por. wyżej, nr 29.

²Data zgodna z itinerarium Władysława Łokietka - por. też KDW II, nr 759, gdzie ta sama formuła datacyjna.

³Dominik, zob. wyżej, nr 52/7.

Dokument Nr 54

Poznań, 25 stycznia 1297

Książę Władysław Łokietek zezwala wojewodzie Mikołajowi z Gostynia na budowę wodociągu w Poznaniu.

Kop.: Kraków, Archiwum OO. Dominikanów, Kopiariusz dominikanek poznańskich z XVII w., s. 29.

In nomine Domini amen. Quod sincera fide perpenditur, roborari debet solenni titulo literarum. Igitur nos Wladislaus Dei gracia dux Regni Poloniae, Pomoraniae, Cuiawie, Lanciciae ac Syradiae notum facimus universis, tam praesentibus, quam futuris, praesentes literas inspecturis, quod prospecto fideli servitio comitis Nicolai palatini Kalisiensis¹ damus et conferimus ei liberam facultatem aquam ducendi a molendino nostro in civitate Posnaniensi inferius decurrente pro sua utilitate et commodo, prout sibi videbitur expedire, sibi suisque veris haeredibus aquam praedictam iure haereditario cum omni utilitate in perpetuum conferentes². Ut autem haec nostra donatio firma per nos et successores nostros in perpetuum observetur, praesentes conscribi fecimus nostri sigilli munimine roboratam. Praesentibus hiis testibus: comite Boguslao iudice Gneznensi³, comite Alberto subcamerario Posnaniensi⁴, Tilone advocato Posnaniensi⁵, Joanne dicto Salszycz⁶, Villone institore⁷. Actum anno Domini M CC nonagesimo septimo. Datum Posnaniae in Conversione Beati Pauli Apostoli⁸.

¹Mikołaj Przedpełkowic, zob. wyżej, nr 40/12.

²Jest to najpewniej to samo doprowadzenie wody, o którym mowa w innych dok. dla dominikanek pozn. (których współfundatorem był Mikołaj Przedpełkowic) - zob. KDW I, nr 504 i wyżej, nr 29.

³Zob. wyżej, nr 28/3.

⁴Wojciech podkomorzy pozn. 1295 - 1299 (Spisy wlkp.).

⁵Tylo potwierdzony dotąd jako wójt pozn. 1306 i 1307 (KDW II, nr 904, 908), zapewne ident. z wyst. już 1288, por. M. Szymańska, Wójtostwo poznańskie 1253 - 1386, Przegląd Zachodni IX, 1953, nr 6 - 8, s. 185 - 186.

⁶Jan Salsa, Salsus, Salsicz mieszczanin pozn. 1297 (tutaj) - 1313 (KDW II, nr 870 i niżej, nr 82/2), rajca pozn. 1310 (KDW II, nr 938), może też ident. z mieszczaninem pyzdrskim tego imienia 1319, (KDW II, nr 1006).

⁷Skądinąd nieznany - imię najpewniej zniekształcone.

⁸Pobyt Władysława Łokietka w Poznaniu nie jest potwierdzony, jednak możliwy.

Dokument Nr 55

Żnin, 14 września 1297

Opat klasztoru Benedyktynów w Mogilnie zamienia określone dziesięciny z Jakubem Świnką arcybiskupem gnieźnieńskim.

Or.: Gniezno, AAG, dok. nr 959. Pergamin 238 × 110+17 mm, z lewej strony pasek pergaminowy, z prawej czerwony sznur. Na odwrocie informacje o treści (XIV - XVIII w.).

In nomine Domini amen. Quia mortalium memoria labitur et transit cum tempore, necesse est, ut humana facta | indigencia memoria, litterarum testimonio successorum noticie commendentur. Inde est, quod ego Thomas abbas mona|sterii de Mogilno¹, una cum meo conventu, notum facio harum litterarum serie universis, presentibus et futuris, quod cum oportu|isset nos cum magna difficultate ac tedio requirere seu extorquere decimam nostri monasterii in villa Sebersco, sita in terra Kalissiensi², propter locorum distanciam, providere cupientes comoditati domus nostre, cum venerabili patre nostro et domino, domino Jacobo Secundo^a Gneznensis ecclesie archiepiscopo³, affavente nobis misericorditer sua gracia, commutacionem feci taliter super ea, quod idem dominus noster, dominus archiepiscopus, dedit nobis et nostro monasterio tres decimas mense sue, monasterio nostro vicinas, scilicet in Plauec⁴ et Syrnik⁵ villis nostris necnon in Glogouec⁶ ibidem, recipiens per huiusmodi commutacionem a me et a conventu meo seu monasterio nostro, pro se ac ecclesia sua, decimam supradictam in Sebersco, pariter cum decima de mellificiis, prout in nostro privilegio continetur, ipse hanc et nos illas iure perpetuo possidendas. In cuius commutacionis memoriam et evidenciam pleniorem presentes litteras predicto venerabili patri dedimus, mei conventus et mei sigillorum munimine roboratas. Datum in Zneyna in die Exaltacionis Sancte Crucis anno Domini M^o CC^o XC^o septimo.

^atak Or.

¹Tomasz opat mogileński wyst. także 1290 (KPol. II/1, nr 136, 137).

²Zbiersk, por. wyżej, nr 15/2.

³Arcybiskup Jakub Świnka.

⁴Najpewniej Spławce na pn.-zach. od Kleczewa.

⁵Siernicze Wielkie (zob. wyżej, nr 15/4), na zach. od Spławiec.

⁶Głogowiec na wsch. od Mogilna.

Dokument Nr 56

Pyzdry, 7 - 12 grudnia 1297

Książę Władysław Łokietek nadaje prawo zakładania kramów sukiennych mieszkańcom Pyzdr.

Or.: Poznań, WAP, Akta m. Pyzdry I/1. Pergamin 350 × 223+31 mm, dziurki na złożeniach. Na fioletowo-zielonym sznurze pieczęć sieradzko-kujawska wystawcy w żółtym wosku, średnicy ok. 66 mm (por. St. Źr., 6, 1961, s. 58). Na odwrocie późniejsze wiadomości o treści.
Kop.: Warszawa, AGAD, Metryka koronna, t. 39, k. 284 - 285. Wpis w transumpcie króla Zygmunta z daty: Kraków, 16 marca 1525.
Wyd.: St. Źr., 6, 1961, s. 127 - 128 (wg Kop.).
Reg.: 1. MRPS IV, suppl, nr 86 (wg Kop.); 2. St. Źr., 6, 1961, s. 67 (wg Kop.); 3. Rocznik Biblioteki PAN w Krakowie, 11, 1965, s. 229 (wg Kop.).

^aIn nomine Domini amen. Cum memoria hominum una cum homine decidat et arescat, expedit ut gestarum rerum series | inscribatur literalibus documentis, ut pro eis, que a memoria revolvuntur, recurramus tamquam ad speculum vel exemplar. Nos igitur | Wladislaus Dei gracia dux Regni Polonie et dominus Pomoranie, Cuyauie, Lancycie ac Syradie notum facimus universis, tam presentibus, | quam futuris, presentem pagi- nam inspecturis, quod civitatem nostram nomine Pysder cupientes in melius reformare et eciam respicientes labores civium dicte civitatis, quos fideliter facere non obmittunt per proprios sumptus et expensas, plena deliberacione habita damus, tradimus et conferimus eis cameras pannorum quotquot in numero eis placuerit edificare ad utilitatem et commodum civitatis prenominate sub hac forma, quod nos et nostri successores nullam exactionem seu solucionem a dictis cameris recipiant vel exigant. Sed cives huius civitatis de dictis cameris pro commodo et utilitate civitatis eiusdem nemine contradicente iure hereditario in perpetuum percipiant et gubernent pacifice et quiete. Sed tamen scolthetus civitatis superius dicte et sui successores sextam cameram habeant ad suos usus plenarie convertendo. Insuper addimus eis, volentes eos nostra gracia in melius reformari, cameras institorum, quotquot eis placuerit construere ibidem, et hoc eciam ad commodum et usus civitatis dudum prelibate. De quibus cameris prefatus scolthetus et sui successores sextam cameram teneant, censum ab ea qualiscumque fuerit exigendo. Indulsimus hoc eciam, quod cives memorati quitquid emere poterint in eadem civitate sicuti de macellis carnificum vel eis consimilibus, hoc totum a nostro dominio et nostrorum successorum sit liberum et exemptum, sed soli rectores simulque civitatis hiis nostris donacionibus commode perfruatur. Volumus eciam et simpliciter prohibemus, ne textores pannorum vel eciam extranei de quacumque civitate venientes, audeant vendere pannos in ulnas, nisi cives predicte civitatis hoc eis concedant. Similiter et institores hoc non audeant facere, nisi simili modo hoc eis licenciatum fuerit. Ut autem hec nostra donacio et augmentacio robur obtineat perpetue firmitatis, presentes conscribi fecimus et sigilli nostri munimine roborari, presentibus hiis testibus: comite Alberto castellano de Lenda¹, comite Ozya tezaurario², comite Dyrsicragio dicto Copanycz³, comite Woyslao subcamarario Cuyauiensi⁴, domino Swentoslao notario curie nostre⁵. Actum anno Domini M^oC^oC^o nonagesimo septimo. Datum Pysder infra octavas beati Nicolay Confessoris.

^ainicjał wysokości 7 wierszy Or.

¹Wojciech kasztelan lędzki 1297 - 1298 (Spisy wlkp.).

²Ozjasz skarbnik lędzki 1292 - 1297, przedtem podczaszy kal. 1288 (Spisy wlkp.).

³Dzierżykraj zapewne ident. z Dzierżykrajem Kopaszycem synem Westka 1288 (KDW II, nr 622).

⁴Wojsław Trojanowic, Powała, podkomorzy brzeski 1297 - 1299 (Bieniak, Wlkp., s. 231).

⁵Świętosław kanonik gnieźn., notariusz Bolesława Pobożnego 1268 - 1276, Przemysła II 1288, 1295, wreszcie Władysława Łokietka 1297 (Maleczyński, Zarys, s. 184, 188, 289; Sikora, Dokumenty, s. 142 - 145; Bielińska, Kancelarie, indeks), por. też niżej, nr 72/6.

Dokument Nr 57

Wiązów, 1 stycznia 1298

Biskup wrocławski widymuje dokument Przemysła II dla biskupa lubuskiego.

Or.: Kraków, WAP, Archiwum Sławuckie Sanguszków, dok. nr 3. Pergamin 242 × 185+17 - 19 mm, małe plamy rdzy. Na pasku pergaminowym mocno zniszczona pieczęć wystawcy w żółtym wosku, w mandorlę, szerokości ok. 30 mm, wizerunek i napis nieczytelne. Na odwrocie informacje o treści i streszczenia (XV - XVIII w.).
Wyd.: Archiwum książąt Lubartowiczów Sanguszków w Słamucie, t. II, Lwów 1888, nr 4 (wg Or.).

In nomine Domini amen. Nos Johannes Dei gracia Wrat(islauiensis) episcopus¹ omnibus presentem literam inspecturis notum facimus et presentibus protestamur, quod | literas illustris principis, domini Primisli Secundi, quondam ducis Polonie et Pomoranie, non cancellatas, non abolitas, nec in aliqua parte sui vici|atas de verbo ad verbum perspeximus et vidimus sub hac forma:
[następuje dok. Przemysła II z daty: Gniezno, 1295 - zob. wyżej, nr 49]
In cuius rei testimonium presentes literas sigillo nostro fecimus roborari. Datum Wensow² in die Circumcisionis Domini anno Domini M^o.CC^o.X^oC.VIII^o, presentibus dominis: Henrico procuratore nostro et Johanne notario nostro, canonicis Wrat(islauiensibus), Johanne de Krunchno et Frederico de Queliz, ecclesiarum rectoribus, Stanislao, Paulo et Mychaele, capellanis curie nostre et aliis multis.

¹Jan III Romka biskup wrocławski 1292 - 1301 (PSB X, s. 432 - 433).

²Wiązów, miasto biskupów wrocławskich pomiędzy Strzelinem a Brzegiem.

Dokument Nr 58

Pyzdry (?), 16 maja (?) 1298

Książę Władysław Łokietek zatwierdza przywilej księcia Przemysła II dla dóbr kazimierskich biskupstwa lubuskiego.

Kop.: Warszawa, AGAD, Metryka koronna, t. 21, k. 362 - 362v. Wpis w transumpcie króla Aleksandra z daty: Lublin, 4 marca 1506.
Wyd.: St. Źr., 6, 1961, s. 139 (wg Kop., pod błędnie rozwiązaną datą jako 23 maja 1298).
Reg.: 1. MRPS III, suppl. nr 9 (wg Kop., pod datą 15 czerwca 1298); 2. St. Źr., 6, 1961, s. 71 (wg Wyd., pod datą 23 maja 1298); 3. Rocznik Biblioteki PAN w Krakowie, 11, 1965, s. 232 - 233 (wg Wyd.).

Uw.: Data w Kop. brzmi: 15 czerwca 1298. K. Maleczyński to Wyd. poprawia ją na maj, podnosząc, że Łokietek nie mógł w czerwcu przebywać w Pyzdrach: 14 czerwca był w Kruszwicy, skąd udawał się na Pomorze Gdańskie. W Pyzdrach Łokietek był dowodnie 15 maja (KDW II, nr 786) - stąd przypuszczenie, że data jest wynikiem pomyłki pisarza Kop. (Junii - Julii). Poprawioną datację przyjmujemy i w niniejszym wydaniu, trzeba jednak podnieść, że miejsce wystawienia dok. nie musi bezwzględnie oznaczać Pyzdr, a także, że lista świadków naszego dok. różni się całkowicie od listy dok. wystawionego w tychże Pyzdrach rzekomo o dzień wcześniej (KDW II, nr 786).

In nomine Domini amen. Cum plerumque ea, que temporaliter aguntur, vetustate interveniente, que mater oblivionis est, simul cum processu temporis elabuntur, nisi scripturarum memorie et subscripcione fidelium testium firmus^a roborentur. Ideoque nos Wladislaus Dei gracia dux Regni Polonie, Pomeranie, Cuyavie, Lancicie et Siradie, omnibus presentem literam inspecturis notificamus^a et presentibus protestamur, quod literas et privilegia incliti domini Secundi Przimisli bone memorie condam ducis Polonie et Pomeranie non cancellatas, non abolitas, nec in aliqua parte sui viciatas, sub vero sigillo suo vidimus et perspeximus in hec verba:
[następuje dok. Przemysła II z daty: Poznań, 28 grudnia 1286¹ - KDW I, nr 585]
[k. 362v] Nos igitur sepedicti P(rzimisli) quondam ducis Polonie piis vestigiis inherentes, prescriptam libertatem predicte ecclesie Lubucensi ritte et racionabiliter^b datam, ratam et gratam habentes, in perpetuum confirmamus et presentis scripti patrocinio cum sigilli nostri munimine roboramus. Datum in Pirdyn per manus domini Petri notarii curie nostre², presentibus his testibus: comite Nicolao pallatino Calissiensi³, comite Petrcone pallatino Poznaniensi⁴, comite Swyathopelko pallatino Lanciciensi⁵, comite Bernoldo castellano Calissiensi⁶, comite Alberto castellano Landensi⁷, comite Ubislao pincerna Calissiensi⁸, comite Stignewo⁹, comite Swyatemiro castellano in Bechow¹⁰ et aliis quam multis terre nostre baronibus fidedignis, anno Domini 1298, decimo septimo Kalendas Julii^a.

^atak Kop.

^bsłowo powtórzone dwa razy Kop.

¹Datę dok. Przemysła II, w wyd. określoną jako 1287, poprawia na 1286 Krzyżanowski, Dyplomy, s. 173, reg. nr 78.

²Piotr syn Święcy notariusz (protonotariusz) Władysława Łokietka 1298 - 1299, proboszcz kal. 1299, kanclerz pomorski 1299, potem najpewniej kanonik włocławski, scholastyk sandomierski, świadek na procesach krzyżackich 1320 i 1339 (Maleczyński, Zarys, s. 285, 289; Bieniak, Wlkp., s. 55).

³Mikołaj Przedpełkowic, zob. wyżej, nr 40/12.

⁴Piotrek, zob. wyżej 27/24.

⁵Świętosław z Bechcic, syn Klemensa, Lis, wyst. od 1263, wojewoda krakowski 1291?, kasztelan łęczycki 1292?, wojewoda łęczycki 1296, zm. 1312 - 1316 (Spisy łęcz.; Bieniak, Wlkp., s. 105 - 110).

⁶Berwold, zob. wyżej, nr 47/9.

⁷Wojciech, zob. wyżej, nr 56/1.

⁸Ubisław, zob. wyżej, nr 52/3.

⁹Komes Ściegniew nie zidentyfikowany.

¹⁰Świętomir kasztelan biechowski 1293 - 1298 (Spisy wlkp.), por. też wyżej, nr 17/1.

Dokument Nr 59

Poznań, 25 lipca 1298 (?)

Beniamin i Wacław synowie wojewody poznańskiego Beniamina nadają Przysiekę Niemiecką (potwierdzają nadanie?) klasztorowi Cystersów w Wieleniu.

Or. nieznany, zaginął po 1581 r. W 1582 r. wisiały przy nim dwie pieczęcie: unum erat integrum, alterum vero non nihil propter vetustatem confractum erat... (por. Kop.).
Kop.: Poznań, WAP, Kościan Gr. 36, k. 376v - 377. Oblata 21 sierpnia 1582 (wg Or.). Tytuł: Insertio privilegii occasione granicierum Przisieka cum Boyanowo etc.
Wyd.: Zeszyty naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu, Historia, V, 1969, s. 29 - 31 (wg Kop.).

Uw.: W Kop. data 1278, poprawiona na rok 1298 przez Wyd. 1 z powodu jej niezgodności z datą śmierci ojca wystawców (zm. 1296/97). Nie można jednak wykluczyć, że dok. nosił rzeczywiście datę 1278, która odnosić się może do znanego z tegoż roku wielkiego nadania wojewody Beniamina dla Wielenia (KDW I, nr 473). Jeżeli tak, data roczna wystawienia niniejszego dok. zamyka się pomiędzy 1296/97 (czas śmierci wojewody Beniamina), a schyłkiem występowania jego synów (1310).
Dok. nie wzbudził wątpliwości wśród badaczy; nie można jednak wykluczyć, że w części dotyczącej tak dokładnego opisu granic nadania może być interpolowany
.

In nomine Domini amen. Humani generis actiones memoria perpetua indigentes plerumque ab hominum noticia dilabuntur, si non testium et litterarum munimine perhennantur. Igitur nos Beniamin et Venceslaus, filii comitis Beniamin, quondam pallatini Poloniae¹, notum facimus universis praesentibus et futuris, praesentium noticiam habituris, quod divine intendentes remuneratione, de nostra non ficta voluntate et salubri habito nostrorum amicorum unanimi [k. 377] consilio et consensu, hereditatem nostri veri iusti patrimonii Przessiekam Almanicam², pie recordationis genitoris nostri donationem domui in Wielien ordinis Cisterciensis³ ob salutem animarum nostrorum antecessorum et in nostrorum remedium peccatorum damus irrevocabiliter et integraliter iure hereditario in perpetuum possidendam. Omnibus nostris posteris, cuiuscunque conditionis fuerint sive status, super praedicta hereditate perpetuum silencium imponentes. Ita longe et late, prout est circumferencialiter limittata et scopulis notabilibus per girum scopulata. Ubi primus capitalis scopulus iacet in montoso loco, prope paludem post gaium, qui vulgariter vocatur Warist⁴, qui limittat et dividit villas et hereditates Nielągow⁵ et Gniewowo⁶ et Przissiekam. Ab isto scopulo scopulis notabilibus usque ad alium scopulum capitalem, qui dividit villas et hereditates Parskie⁷, Gnyewowo et Przissiekam. Ab isto scopulo usque ad alium scopulum, qui dividit hereditates et villas Zidowo⁸, Boianowo⁹ et Przisiekam. Ab isto scopulo scopulis notabilibus usque ad palum, qui stat in palude post pratum loco capitalis scopuli, quod pratum pertinet ad nostrum allodium, villae nostrae Przissieka. Ab isto palo per fossatum transeuntem usque ad Parvam Przisiekam¹⁰. Deinde per prata et paludem usque ad primum capitalem scopulum. Ut autem nostra donatio rata atque inviolabilis perseveret, praesentem paginam nostris sigillis robore iussimus communire. Datum Posnaniae anno Domini millesimo ducentesimo septuagesimo octavo in die sancti Jacobi Appostoli¹¹, praesentibus his nostris fidelibus: Ottone de Zilicz¹², Janussio de Przementh¹³, Sibano advocato de Wrowensthath¹⁴, Vlrico Sclauo¹⁵, Hermano Dreuel¹⁶, Conrado Bouaro¹⁷ et Joanne capelano nostro et notarii^a curiae nostrae¹⁸ et aliis plurimis fidedignis.

^atak Kop.

¹Beniamin Zaremba wojewoda pozn., por. wyżej, nr 9/1. Jego syn Beniamin zmarł ok. 1310, podobnie Wacław (Pakulski, Zarembowie, s. 103, 124).

²Przesieka Niemiecka czyli Stara, na pn.-wsch. od Śmigla.

³Wieleń Zaobrzański na pn.-wsch. od Sławy Śląskiej, siedziba klasztoru Cystersów, przeniesionego potem w XV w. do Przemętu.

⁴Nazwa gaju nie przetrwała.

⁵Nielęgowo, na pd.-wsch. od Kościana.

⁶Gniewowo, na wsch. od Śmigla.

⁷Parsko, na wsch. od Śmigla.

⁸Żydowo, na zach. od Parska.

⁹Bojanowo Stare, na pd.-wsch. od Śmigla.

¹⁰Przysieka Polska czyli Mała, na wsch. od Śmigla, tuż na pn. od Parska.

¹¹O dacie por. uwagi w nagłówku niniejszego dok.

¹²Wyd. 1 utożsamia Ottona z właścicielem wsi Siedlec, wyst. w 1302 na dok. Henryka Głogowskiego (Codex diplomaticus Silesiae XVI, nr 2711).

¹³Przemęt był własnością monarszą - może Janusz był tu którymś z urzędników książęcych.

¹⁴Szyban wójt ze Wschowy, skądinąd nieznany.

¹⁵Ulryk Sclavus wyst. także w otoczeniu młodego Beniamina Zaremby 1310 (KDW IV, nr 2046).

¹⁶Herman Drebel, Drevel, wyst. także 1310 (jak wyżej, przypis 15).

¹⁷Konrad Bawar i notariusz Jan skądinąd nieznani.

¹⁸Konrad Bawar i notariusz Jan skądinąd nieznani.

Dokument Nr 60

Gniezno, 25 pazdziernika 1298

Arcybiskup gnieźnieński nadaje sołectwo w Liskowie swemu podwładnemu Lagusowi.

Kop.: Gniezno, AAG, ACap, B 6 (Liber privilegiorum capituli Gniezn. z XVI w.), k. 83v.
Odpis: Kraków, Bibl. Jag., rkps 8057, k. 2 (wg Kop.).
Wyd.: DKM, s. 369 - 370 (wg Kop.).
Ekscerpt: Wizytacje, s. 426.

In nomine Domini amen. Quoniam laudabilia facta mortalium sepius a memoria dilabuntur, si testimonio scripturarum non fuerint perhennata, nos Jacobus miseracione divina sancte eclesie Gneznensis archiepiscopus tenore presencium notum facimus universis presencium noticiam habituris, quod Lagus homini eclesie nostre hereditatem nostram Liskovo¹ dictam, sittam in terra Calissiensi iure novo, quod est et servatur in Srzoda Slezie, vel unde ius illud processit, dedimus ad locandum dantes sibi et suis legittimis successoribus nomine scultecie quatuor mansos liberos, tabernam liberam et tercium denarium iuramenti et cuiuslibet iudicati, iure hereditario imperpetuum possidenda. Damus insuper colonis ibidem de terra penitus inculta octo annis a solucione decime libertatem, qua durante duas marcas argenti annis singulis nomine decime nobis solvent, elapsa vero libertate predicta, coloni de quolibet manso modium tritici, modium siliginis et modium avene ac fertonem argenti iuxta ius predictum nobis in viciniori nostra domo annuatim solvere tenebuntur. De ortis vero, sicut ius dicti Novi Fori requirit, et dum Liskovo intrabimus ad stacionem nostram, nos nostrosque currus educent. Et quoniam iura dicte civitatis Srzoda nobis sunt incognita, omnia iura sive sint dominorum terre utputa ducum, sive sint dominorum villarum, nobis salva et integra protestamur. In cuius rei testimonium presentes fieri fecimus et sugillorum nostri et capituli nostri munimine roborari. Actum et datum in Gnezna anno Domini M^oCC^oXC^o octavo, octavo Calendas Novembris, presentibus viris honorabilibus dominis: Wlostiborio preposito², Nicolao decano³, Allexandro custode Gneznensibus⁴, Gregorio Vngaro⁵, Joanne tesaurario nostro⁶, Nicolao pincerna⁷, Cunone succamerario nostro⁸ et aliis quampluribus nostre curie capellanis. Per manus Andree Cracoviensis notarii curie nostre et canonici Unieouiensis⁹ etc.

¹Lisków na pn.-wsch. od Koźminka. Sołtys Łagus skądinąd nieznany.

²Włościbor kanonik gnieźn. 1279, arcybiskup elekt gnieźn. 1279, prepozyt łęczycki 1285?, gnieźn. 1283 - 1301 (KDW I - II, nr 490, 502, 522 n.; W. Karasiewicz, Jakub II Świnka arcybiskup gnieźn. 1283 - 1314, Poznań 1948, s. 6 - 7; Kor. IV, s. 325 - 330).

³Mikołaj dziekan gnieźn. 1298 - 1302, kanonik pozn. 1299, najpewniej później prepozyt gnieźn. 1302 - 1304 (KDW II, nr 789 - 845, 855; Kor. II, s. 629 i 630 - tu mylne utożsamienie naszego Mikołaja z późniejszym dziekanem gnieźn.).

⁴Aleksander kustosz gnieźn. 1289 - 1304 (KDW II, nr 522 - 697; Kor. I cz. 2, s. 10).

⁵Grzegorz Węgrzyn, Ungarus, zapewne ident. z kanonikiem gnieźn. 1294 (KDW II, nr 727), potem prepozytem uniejowskim 1301 - 1304 (Teki Naruszewicza IV, s. 676; niżej, nr 72/7).

⁶Jan skarbnik arcybiskupa i kanonik gnieźn. 1298 - 1301 (tutaj; KDW II, nr 822, 823; Teki Naruszewicza IV, s. 676).

⁷Cześnik Mikołaj i Kuno - nie zidentyfikowani.

⁸Cześnik Mikołaj i Kuno - nie zidentyfikowani.

⁹Andrzej Jakubowic z Łuczyc (z Krakowa), mgr, kanonik uniejowski 1298 i pisarz arcybiskupa (tutaj), kanonik gnieźn. i płocki 1304, kanclerz arcybiskupa 1307, prepozyt skalbmierski, kanclerz płocki 1320/22, kantor płocki 1333, zm. 1354 - 1357 (Bieniak, Wlkp., s. 187 - 188).

Dokument Nr 61

Kalisz, 15 - 20 czerwca 1299

Książę Władysław Łokietek zaświadcza, że orki wykonane przez ludzi klasztoru Cystersów w Lądzie w majątkach książęcych nie stanowią powinności klasztoru.

Kop.: Köln, Historisches Archiv, Kl. Lond, Kopiar, k. 28v (XV w.).
Wyd.: DKM, s. 370, nr 18 (wg Kop.).
Reg.: 1. Perlbach, Lond, s. 88 (wg Kop.); 2. St. Źr., 6, 1961, s. 76; 3. Rocznik Biblioteki PAN w Krakowie, 11, 1965, s. 238.

Notum sit universis presentibus et futuris, quod nos Wladislaus Dei gracia dux Regni Polonie, Pomeranie, Cuyauie, Lancicie ac Siradie, presentibus protestamur labores nobis per fratres domus Lendensis ordinis Cisterciensis exhibitos in allodiis nostris, videlicet arando agros nostros, non de iure ab ipsis repetivimus, sed ob amorem nostre peticionis hoc fecerunt, et in futurum ipsos ad talia de iure nolumus obligari, quare presentem literam ipsis dedimus nostro sigillo sigillatam. Datum et actum in Kalis¹ infra octavas Sancte Trinitatis anno Domini M^oCC^o nonagesimo nono.

¹Pobyt księcia w Kaliszu nie potwierdzony, ale możliwy.

Dokument Nr 62

Gniezno, 25 czerwca 1299

Książę Władysław Łokietek wyłącza dobra klasztoru Cystersów w Lądzie spod jurysdykcji podłowczych lędzkich.

Kop.: Köln, Historisches Archiv, Kl. Lond, Kopiar, k. 22v (XV w.).
Wyd.: DKM, s. 370 - 372, nr 19 (wg Kop.).
Reg.: 1. Perlbach, Lond, s. 88 (wg Kop.); 2. St. Źr., 6, 1961, s. 76 - 77; 3. Rocznik Biblioteki PAN w Krakowie, 11, 1965, s. 238.

In nomine Domini amen. Omnia, que testibus et literis roborantur, eternali memorie commendantur. Inde est, quod nos Wladislaus Dei gracia dux Regni Polonie, Pomeranie, Cuyauie, Lancicie ac Syradie, omnibus presentibus et futuris tenore presencium declaramus, quod orta causa inter abbatem et conventum domus Lendensis ordinis Cisterciensis, ex una parte, et Stanislaum subvenatorem Lendensem¹, ex alia, super eo, quod idem Stanislaus se quedam iura in villis eorumdem fratrum racione sui officii dicebat habere, qua causa coram nobis et nostris baronibus diversimode agitata, tandem per adiudicacionem et sentenciam comitis Sandiuoii iudicis Gneznensis² prenominatus comes Stanislaus remotus fuit ab impeticione, quam faciebat contra predictos fratres. Nos vero respicientes veritatem cause et invenimus predictos fratres et eorum hereditates ad exhibenda aliqua iura subvenatoribus non teneri, ipsos et omnia ipsorum bona ab impeticione eiusdem Stanislai et omnium subvenatorum, qui ei in futuro successerint, iurisdicione absolvimus in eternum. In cuius rei evidenciam presens privilegium ipsis dedimus nostro sigillo sigillatum. Acta sunt hec in Gnezna, presentibus hiis testibus: comite Nicolao Jancovicz palatino³, comite Roscone venatore Kalisiensibus⁴, Sandiuoio iudice Gneznensi², Jancone procuratore Poznaniensi⁵ et aliis quampluribus fidedignis. Datum ibidem in Gnezdna in crastino beati Johannis Baptiste; per manus Dominici notarii nostre curie⁶ sub anno gracie Domini M^oCC^o nonogesimo nono.

¹Stanisław podłowczy lędzki wyst. tylko tutaj.

²Sędziwój sędzia gnieźn, skądinąd nie znany - urząd sędziego gnieźn. piastował w tym czasie jednak Bogusław Domaradzic ze Smogulca (zob. wyżej, nr 28/3). B. Ulanowski (Wyd. 1) przypuszcza, że Sędziwój, poprzednio podkomorzy kal., przeszedł na urząd sędziego kal., zaś Bogusław objął w tym czasie nowo i przejściowo utworzony urząd sędziego całej Wielkopolski.

³Mikołaj Jankowic, zob. wyżej, nr 36/1.

⁴Roszek syn Stojgniewa, Oksza, podkomorzy kal. 1266 - 1271, łowczy kal. 1284 - 1289, 1292 - 1302 (Spisy wlkp.; Bieniak, Wlkp., s. 142 - 145, 152, 206).

⁵Janek włodarz pozn. wyst. tylko tutaj. Jego imiennik jako włodarz wyst. także 1280 i 1284 (KDW I, nr 494 i 547), jednak w 1290 i 1292 na urzędzie tym wyst. Konrad (KDW II, nr 653, 682).

⁶Pisarz Dominik, zob. wyżej, nr 52/7.

Dokument Nr 63

Mogilno, 30 lipca 1299

Książę Władysław Łokietek potwierdza przywileje książąt Bolesława i Mieszka dla klasztoru Benedyktynów w Mogilnie i nadaje klasztorowi prawo łowów w klasztornym lesie Nieboż.

Reg.: Bydgoszcz, WAP, Mogilno kl. C 12 (sumariusz klasztorny ze schyłku XVIII w.), s. 41, nr H 17; wyd. reg.: J. Płocha, Najdawniejsze dzieje opactwa benedyktynów w Mogilnie, Wrocław 1969, s. 144.

1299, quinta feria proxima post diem beati Jacobi Apostoli in Mogilna¹. Privilegium Vladislai ducis Regni Poloniae, quo privilegia ducum Boleslai², Mesconis³ in omnibus articulis confirmando, venationem super sylva Niebosz⁴ monasterii Mogilnensis a fundatione eius propria agnoscit.

¹Data zgodna z itinerarium Władysława Łokietka.

²Tj. Bolesława Pobożnego.

³Tj. Mieszka Starego.

⁴Las Nieboż (Niebosz, Nieborz) koło Wójcina, na pd. od Strzelna, nad Jez. Ostrowskim.

Dokument Nr 64

Poznań, 20 czerwca 1300

Biskup poznański eryguje kolegium wikariuszy w katedrze poznańskiej.

Kop.: Poznań, AAP, CP 10 (Kopiariusz poznańskich wikariuszy katedralnych, tzw. Jura vicariurum, z XVI w.), k. 5, zaginiona w r. 1945.
Odpis.: Kraków, Bibl. PAN, rkps 3519 (Teki Majkowskiego), k. 1 - 2 (wg Kop.).

In nomine Domini amen. Cura pastoralis et officii nostri debitum nos impellunt, ut omni sollercia invigilare solicicius debeamus ecclesie nostre profectibus, commodis et honori, quatinus de virtute in virtutem, de bono in melius exuberans et excrescens sub nostri regiminis incolatu utilium ac decencium statutorum moderaminibus fecundetur. Hinc est, quod nos Andreas Dei miseracione episcopus ecclesie Poznaniensis¹ unacum dilectis fratribus nostris capitulo Poznaniensi presentibus profitemur, quod volentes nostre Poznaniensis ecclesie consuetudinem obolere in eadem hactenus observatam super permutacionibus vicariorum, que ad presentacionem singulorum canonicorum fiebant annis quasi singulis sine causa, per quas assiduas successiones intrudebantur interdum persone in nostram ecclesiam minus digne, que non solum dedecus, verum eciam in retardacione divini officii inducebant, habitis consilio unanimi et tractatu ac deliberacione, tam nostra, quam fratrum nostrorum Poznaniensis capituli prehabita diligenti, vicarios perpetuos triginta tres in ipsorum vicariis perpetuamus et perpetuis vicariis institutos presentibus confirmamus, statuentes, ut si quis ex iusta causa atque legittima eici de vicaria ecclesie nostre debeat eadem eciam vel parivari, non nisi per nobis et nostrum capitulum Poznaniense cognicio ipsius excessibus vel demeritis, et si hoc exegerit, propellatur nec aliter per quempiam cuiuscumque extiterit dignitatis nostre canonicus ecclesie aliquem de vicariis vel eorum successoribus tam inductis eici de vicaria volumus vel privari. In cuius rei testimonium et evidenciam pleniorem presens scriptum conscribi et nostri sigilli munimine et capituli nostri fecimus communiri, presentibus honorabilibus dominis infra nominatis, videlicet dominis: Johanne preposito² et magistro Gregorio decano³, Henrico scolastico⁴, domino Thoma custode⁵, domino Nicolao custode Gneznensi⁶ et Andrea cantore Lanciciensi⁷ canonicis ecclesie Poznaniensis et aliis quampluribus fidedignis. Acta sunt hec duodecimo Kalendis Julii in loco capituli, in sacristigia beati Stanislai Martiris gloriosi, anno Domini millesimo trecentesimo. Datum et scriptum per manus Jacobi cancellarii et canonici nostri⁸ in crastino Apostolorum Petri et Pauli beatorum.

¹Andrzej Zaremba, zob. wyżej, nr 26/8. O erygowanym tu kolegium wikariuszy katedralnych por. Now. I, s. 690 n., gdzie też wspomniany niniejszy dok., ale pod błędną datą 20 listopada 1300.

²Prepozyt Jan, zob. wyżej, nr 34/11.

³Mgr Grzegorz, zob. wyżej, nr 34/8.

⁴Henryk, zob. wyżej, nr 34/10.

⁵Tomek, zob. wyżej nr 34/12.

⁶Mikołaj kustosz gnieźn. i kanonik pozn. wyst. tylko tutaj?

⁷Andrzej Krystynowic z Lubrzy (Lubieniowa), Dryja, brat sędziego pozn. Wojciecha, kanonik gnieźn., pozn., krakowski, oficjał gnieźn. 1299, kantor łęczycki 1300, archidiakon gnieźn. 1301, dziekan gnieźn. przed 1314, prepozyt gnieźn. 1318, kanclerz wlkp. Władysława Łokietka, zm. 1328/29 (Bieniak, Wlkp., s. 139 - 140; Kor. I, cz. 2, s. 16).

⁸Mgr Jakub, brat Tylona, kanonik pozn. 1287, pleban w Kościanie 1298, kanclerz biskupa pozn., a potem pierwszy kanclerz kapituły pozn, 1303 (Now. II, s. 64), kustosz pozn. 1309, zm. ok. 1312 (Bieniak, Wlkp., s. 200 - 201).

Dokument Nr 65

Pyzdry, 5 czerwca [1301?]

Starosta Królestwa Polskiego zaświadcza, że klasztor Cystersów w Lądzie wolny jest od wymienionych ciężarów prawa polskiego.

Kop.: Köln, Historisches Archiv, Kl. Lond, Kopiar, k. 29 (XV w.).
Reg.: Perlbach, Lond, s. 88 - 89 (wg Kop.).

N(icolaus) Dei gracia dux, capitaneus Regni Polonie¹ universis palatinis, castellanis, iudicibus et subiudicibus per Poloniam constitutis vel eorum vicem gerentibus dileccionis sue plenitudinem cum salute. Universitati vestre tenore presencium protestamur, quod cum essemus in Pisdra una cum baronibus terre diversa negocia questionibus iudiciariis terminantes, dominus abbas Lendensis a quibusdam pro opole, vicinia et sokole accitus, comite Nicolao palatino Kalisiensi², comite Boguslao iudice Polonie³ aliisque quampluribus coram nobis iudicia exercentibus, idem dominus abbas privilegium iuris sui antiquitate ac omni robore autenticum coram nobis ostendens optinuit iusticia mediante ab omni servitute iurium Polonicorum liberum se decretum. Volumus igitur, ut decetero domus Lendensis ac homines eius a quoquam super aliquibus iuribus Polonicalibus quibuscunque censeantur nominibus, a quibus exempti sunt, aliqua calumpnia minime subpeditentur. Datum Pisdra Nonas Junii.

¹Mikołaj książę opawski, syn naturalny Przemysła II Ottokara, starosta czeski w Małopolsce 1295, w Wlkp., Sieradzu i Łęczycy 1301, zm. 1318 (PSB XXI, s. 76).

²Mikołaj Przedpełkowic, zob. wyżej, nr 40/12.

³Bogusław Domaradzic, zob. wyżej, nr 28/3.

Dokument Nr 66

Kalisz, 21 stycznia 1302

Fryderyk komornik Królestwa Polskiego i Mikołaj wojewoda kaliski rozsądzają spór pomiędzy Konradem opatem lędzkim i Stojgniewem kasztelanem lędzkim.

Or.: Warszawa, AGAD, dok. perg. 3214. Pergamin 205 × 125 + 13 mm. Szczątek pieczęci w żółtym wosku na pasku pergaminowym, nacięcie po drugim pasku. Na odwrocie informacje o treści i sygnatury (XVII - XIX w.).

In nomine Domini amen. Quoniam gestis hominum quantumcumque licitis et honestis consuevit processu temporis calumpnia novercari, nos Fredericus camararius Regni Polonie¹ et Nicolaus palatinus Kalissiensis² notum facimus universis presencium noticiam | habituris; quod exorta coram nobis pro tribunali constitutis inter virum religiosum fratrem Conradum abbatem Londensem³ ex una parte et Stogneum castellanum Londensem⁴ super quadam solucione, sive quodam iure, quod strosa dicitur in wlgari, ex altera, materia questionis, auditis per nos hincinde propositis et allegacionibus ac eciam instrumentis interloquendo pronunciavimus dictum abbatem et claustrum suum Londensem ab impeticione prelibati castellani et successorum ipsius super strosa predicta necnon omnes liberos et ascripticios dicti monasterii, esse penitus absolutos, nostram huiusmodi sentenciam et pronunciacionem tenore presencium perpetuo confirmantes. In cuius rei testimonium easdem nostrorum sigillorum fecimus karactere roborari. Actum in Kalis in die beate Agnetis Virginis anno Domini M^o @CCC@ secundo, presentibus hiis dominis: Nicolao preposito Gneznensi⁵, comite Alberto Cristini⁶, Janussio pincerna Kalissiensi et fratribus eius Johanne et Philippo⁷ et comite Francisco de Koscelech⁸ ac aliis.

¹Fryderyk z Čakovic, Szachowic, Czech, komornik Królestwa Polskiego z ramienia Wacława II, starosta kujawski i pomorski 1303 (PSB VII, s. 171 - 172; Bieniak, Wlkp.).

²Mikołaj Przedpełkowic, zob. wyżej, nr 40/12.

³Konrad opat klasztoru Cystersów w Lądzie 1302 (tutaj) - 1312 (KDW II, nr 877 - 899; niżej, nr 73, 76, 80; por. też jego komemorację pod datą 30 sierpnia - MPH V, s. 493).

⁴Stojgniew, zob. wyżej, nr 40/13.

⁵Mikołaj, zob. wyżej, nr 60/3.

⁶Wojciech, zob. wyżej, nr 30/2.

⁷Janusz, Jan i Filip Pielgrzymowice, zob. wyżej, nr 40/1.

⁸Franciszek z Kościelca (zapewne Kaliskiego, na pd.-wsch. od Stawiszyna) wyst. także 1288 (KDW II, nr 622).

Dokument Nr 67

Poznań, 11 listopada 1302

Komornik Królestwa Polskiego zleca lokację Podarzewa i Desente Menkowi mieszczaninowi z Pobiedzisk.

Kop.: Gniezno, AAG, Acta consistorii, A 7, k. 141v - 142. Wpis 3 października 1418 (wg Or.).
Wyd.: Acta capitulorum, II, nr 133 (wg Kop.).
Odpis: Kraków, Bibl. Jag., rkps 8057, k. 5 (wg Kop.).

In nomine Domini amen. Ad universorum noticiam, tam presencium, quam futurorum, cupimus pervenire, quorum audiencie presens scriptum deferetur, quod nos Fredricus dictus de Czachovicze summus camerarius Regni Polonie¹, de mandato serenissimi regis Bohemie et Polonie² viro fideli Menkoni civi de Pobedziscze vendidimus duas hereditates, Padarewo³ et Desente⁴ wlgariter nuncupatas, pro XXIIII^or marcis monete usualis iure Theutunico collocandas, videlicet sub iure Novi Fori, et racione locacionis predicto Menkoni cum suis posteris contulimus IIII^or mansos liberos iure hereditario in perpetuum possidendos et IIII^or ortos liberos, que zagrodi wlgariter nuncupantur. Damus insuper prefato Mankoni cum suis posteris in bonis superius prenotatis tabernam liberam, maccellum liberum, pistoream, sutoream liberam. Omnes autem causas parvas et magnas predictus M(enko) et eius successores legittimi ibidem diiudicabit et de proventibus iudiciorum et iuramentorum tercium denarium recipiet et pro camera domini regis duos reservabit. Intersimus^a eciam, quod sepedictus M(enko) cum suis pasteris nullas respondere teneatur, sed tantummodo in bonis ipsius respondebit. Omnes vero venaciones ferarum et volucrum predictus M(enko) cum suis posteris ibidem libere venabuntur. Statuimus eciam, quod in tribus colloquiis magnis nuncium sive advocatum, qui iudicio presidebit, tota villa pascere tenebitur. [k.. 142] Incole vero, qui in predictis hereditatibus fuerint collocati, octo annis libertate gaudebunt, qua expirante de quolibet manso non libero modium tritici, modium siliginis, modium avene et fertonem argenti usualis semper in festo beati Martini [11 XI] solvere tenebuntur. Ut autem hec nostra vendicio, sic legitime per nos facta, robur obtineat perpetue firmitatis, presentes conscribi fecimus nostri sigilli munimine roboratas. Actum anno Domini MCCCII^o, presentibus hiis testibus: comite Petrkone castellano de Costrzin⁵, comite Sixtone de Tarnowo⁶, Albracho cive de Pobyeczist⁷, Jacobo Bedrichowicz⁸ et aliis quam plurimis fidedignis. Datum Poznanie in die beati Martini Pontificis.

^atak Kop.

¹Fryderyk z Čakovic, zob. wyżej, nr 66/1.

²Tj. Wacława II czeskiego.

³Podarzewo na pn. od Pobiedzisk. Sołtys Maniek wyst. tylko tutaj.

⁴Desente, zapewne Dziesiąte, dziś nieznane.

⁵Kostrzyn pomiędzy Poznaniem a Wrześnią. Kasztelan Piotrek wyst. tylko tutaj.

⁶Tarnowo, tuż na pn. od Kostrzyna. Sykstus skądinąd nieznany.

⁷Olbracht mieszczanin z Pobiedzisk, skądinąd nieznany.

⁸Jakub Biedrzychowic (syn Fryderyka), zapewne Czech z otoczenia starosty czeskiego (może jego syn?).

Dokument Nr 68

1302

Komes Szymon z Myśliborza sprzedaje sołectwo w Sługocinie niejakiemu Sule.

Kop.: Köln, Historisches Archiv, Kl. Lond, Kopiar, k. 35 (XV w.).
Reg.: Perlbach, Lond, s. 89 (wg Kop.).

In nomine Domini amen. Noverint universi, tam presentes, quam futuri, hanc literam inspecturi, quod ego comes Zymanus heres de Misliborzy¹ volens meliorare hereditatem in Slugoczyno² de consensu domini Zyslay, qui erat plebanus in Lenda³, vendidi sculteciam in Slugoczyno dicto Sula⁴ sibi et suis posteris sub tali condicione, et racione locacionis habeant sextum et septimum mansum liberum et tercium denarium de qualibet re iudicata, ut ipse scultetus posse habeat in tercio denario recipiendi vel procedendi. Item habeat predictus scultetus et sui posteres^a in predicta hereditate liberam tabernam, pistrinum et macellum carnium, sutorium et fabricam, ita quod nulla taberna sit in hereditate predicta nisi sculteti. Et predictus comes sibi excepit ortum circa Wartam in predicta hereditate pro utilitatibus suis. Finita libertate kmethones habebunt nobis et nostris successoribus solvere de quolibet manso quinque mensuras anone et quinque avene et duas tritici et sex grossos censuales. Illum censum deducere tenebuntur kmethones in granarium predicti comitis in Misleborzy. Item villani tenebuntur ter in anno arare et censum in festo Martini [11 XI] complere. Item nobis ad expedicionem euntibus kmethones nobis tenebuntur dare currum cum duobus equis et famulum unum cum curru, et currum debent onerare cum perna et cum sex grossis. Item piscator predicti comitis habet piscare et antecedere cum rethe, quod dicitur mresza, et post hec piscator sculteti piscabit. Item comes habet excipere utilitatem piscandi per se, quod dicitur jas, et post hec scultetus. Item in Pascha debent kmethones comiti dare de tribus mansis duas scapulas. Item predictus scultatus et sui posteres^a in predicta hereditate molendinum liberum habebunt et quartum cast(o)rum, quod dicitur bobro, et scultetus habebit prata, quod dicitur kanthy, et ultra sepem, quod dicitur ostroph. In cuius rei testimonium testes: primus Johannes Ogorsala⁵, comes Bogumylus⁶, comes Mathias dictus Pasnyc⁷ et alii quamplurimi comites fidedigni. Acta sunt sub anno Domini M^oCCC^o secundo. ^b-c

Item cum predictus comes ad expedicionem ivit ad partes alienas, tunc predictus scultetus in expensis comitis cum eo est transiturus. Item tria iudicia fiunt in anno in predicta hereditate; villani tenebuntur satisfacere pro duobus iudiciis pro quolibet prandio tres grossos, et scultetus similiter pro tercio prandio habet satisfacere

^atak Kop.

^b-ctekst napisany w Kop. od nowego wiersza, zapewne został wcześniej opuszczony przez kopistę - nie zaznaczono jednak w którym miejscu.

¹Myślibórz na pd.-zach. od Goliny. Komes Szymon ident. ze Szymonem ze Sługocina 1288 (KDW II, nr 629).

²Sługocin nad Wartą, na pd.-zach. od Myśliborza.

³Zyslaus pleban w Lądzie wyst. także w nekrologu lędzkim (MPH V, s, 497).

⁴Suła skądinąd nieznany.

⁵Jan Ogorzała, zob. wyżej, nr 21/11.

⁶Komes Bogumił, zob. wyżej, nr 21/10.

⁷Komes Maciej Paśnik nie zidentyfikowany.

Dokument Nr 69

1302

Arcybiskup gnieźnieński nadaje sołectwo w Czerlejnku.

Wzmianka: Gniezno, AAG, ACap. B 196 (Wizytacje dóbr kapituły gnieźn. z 1534 r.), k. 32v - 33, w kopii dok. kapituły gnieźn. z daty: Gniezno, 24 maja 1526 (wyd. Wizytacje, s. 494).

- - Privilegium originale sub titulis et sigillis olim reverendissimi domini Jacobi Dei gracia archiepiscopi et tocius capituli sancte methropolitane [ecclesie] Gneznensis sub data anni Domini millesimi tricentesimi secundi ad sculteciam nostram ville Minoris Czerlyenyno¹ spectantem et pertinentem et nobis protunc capitulariter congregatis per scultetos nostros Jacobum Kuba et Nicolaum Chmyel de eadem villa predicta exibitur ipsisque supli[k. 33]cantibus, quatenus eisdem scultetis nowm privilegium iuxta disposicionem prioris privilegii, quod penitus in toto propter antiquitatem destructum et disruptum est, concedere dignaremur - -

¹Czerlejnko na pd. od Kostrzyna.

Dokument Nr 70

Interpolowany? Przemęt, 25 lipca 1303

Starosta Wielkopolski zaświadcza, że Jakub z Sączkowa sprzedał łany sołeckie w Sączkowie księdzu (?) Roznosowi.

Kop.: Warszawa, AGAD Metryka koronna, t. 133, k. 59 - 59v. Wpis w transumpcie sędziego poznańskiego Mikołaja z Czarnkowa z daty: Kościan - Stare Miasto, 11 czerwca 1414, potwierdzonym przez króla Stefana Batorego w Warszawie, 18 lutego 1585. Tytuł: Confirmatio litterarum venditionis alterius dimidii mansi quondam scultetiae in villa Sanczkowicze.

Uw.:Do przypuszczenia o interpolacji skłania zbyt chyba szczegółowy opis granic łanu.

In nomine Domini amen. Quoniam omnia gesta, quae fueri(n)t et aguntur in tempore, simul cum fluxu temporis a memoria vacillant et labuntur, nisi litterarum apicibus et digno testimonio fuerint roborata. Nos igitur Joannes capitaneus Poloniae universalis¹ notum cupimus fore universis, tam praesentibus, quam futuris, praesentem litteram inspecturis et quibus fuerit nosse oportunum, quod ad nostram veniens praesentiam honestus vir Jacobus haeres in Sanczkowicze cum Marusza sorore sua uter(i)na², maturo consilio, sanus mente, validus corpore, bona atque spontanea voluntate habito super hoc consilio dilectorum suorum amicorum, vendidit alterum dimidium magnum mansum quondam scultetiae in verum ius haereditarium ibidem in Sanczkowicze, qui mansus agri iacet in sinistra parte viae, quae a fonte directe currit seu ducit versus oppidum Praementh³, et cum dimidio lacu, qui vulgariter Luthonia nominatur, item dimidium magnum mansum agri, qui iacet in dextra parte viae, quae ducit versus Praemanth, et unum angulum agriculturae et mericae, qui iacet in dextra parte viae, quae ducit de Praemanth versus villam Bodcze⁵ usque ad ultimos vados, vulgariter do posliedniego brodcza, item transeundo per decursum aquae, vulgariter Samicza⁶, quae transit inter insulam, [k. 59v] videlicet Szosznowy Ostrow⁷, et inter montem, videlicet Bosczkowska Gora⁸, usque ad finem lacus, videlicet Starkowskie⁹, et usque ad primum pontem, item a praedicto ponte usque ad montem, per quem transit profunda via, et cum praedicta insula, videlicet Szosznowy Ostrow, vendidit honorabili viro domino Rosznosoni¹⁰ et eius legittimis successoribus pro sexaginta marcis et pro quinque marcis grossorum Pragensium numeri Polonicalis, nihil sibi iuris in praedicta emptione reservando, cum omnibus utilitatibus, pratis, paludibus et aliis quibuslibet fructibus, quae nunc et postmodum inibi oriri poterint et in futurum coram nobis praedicto Rossnosoni et suis posteris vendidit, contulit, ascripsit et in perpetuum resignavit iure haereditario possidendum, tenendum, habendum, vendendum, commutandum et ad usus beneplacitos, prout sibi et suis posteris melius videbitur expedire, convertendum. In cuius rei testimonium nostrum sigillum et etiam praedicti Jacobi haeredis in Sanczkowicze praesentibus sunt appensa. Datum in oppido Praemanth feria quinta in die sancti Jacobi Apostoli sub anno Domini millesimo trecentesimo tertio, praesentibus his nobilibus comitibus: Jacobo comite de Bodcza¹¹, Mscigio comite in Barclino¹², Boguchwalo comite de Clonowiecz¹³, comite Doiazd in Drzewecz¹⁴, comite Jascone in Radomisko¹⁵, comite Dobeslao in Smiczyna¹⁶ haeredibus ad premissa testibus, per manus Zachariae protonotarii¹⁷.

¹Jan starosta wlkp. wyst. tylko tutaj, mógł jednak w tym czasie pełnić swój urząd z ramienia Wacława II czeskiego, por. też Bieniak, Wlkp., s. 135.

²Sączkowo na zach. od Śmigla. Dziedzice skądinąd nieznani.

³Przemęt, zob. wyżej, nr 9/2.

⁴Nazwa jez. Lutomia wyst. tylko tutaj.

⁵Bucz na wsch. od Sączkowa.

⁶Strumień Samica to najpewniej ciek pomiędzy Robaczynem i Starym Bojanowem, dziś lewy dopływ Obrzańskiego Kanału Pd. (SHGWlkp.).

⁷Sosnowy Ostrów nie zidentyfikowany.

⁸Boszkowska Góra - od Boszkowa na pd. od Sączkowa.

⁹Jez. Starkowskie, koło Starkowa, wsi na pd.-zach. od Smigla.

¹⁰Rożen skądinąd nieznany.

¹¹Jakub z Bucza skądinąd nieznany.

¹²Barchlin na zach. od Śmigla. Mszczuj skądinąd nieznany.

¹³Klonowiec na zach. od Osieczny. Boguchwał skądinąd nieznany.

¹⁴Drzewce na pn.-wsch. od Ponieca. Dojazd (?) skądinąd nieznany.

¹⁵Radomicko na pd. od Śmigla. Komes Jasiek wyst. także 1311 (KDW II, nr 941).

¹⁶Smyczyna tuż na pd. od Radomicka. Dobiesław skądinąd nieznany.

¹⁷Zachariasz najpewniej ident. z późniejszym notariuszem Henryka II (IV) głogowskiego 1312, 1317 (zob. niżej, nr 81/11; KDW II, nr 994).

Dokument Nr 71

Kalisz, 1 sierpnia 1303

Komes Roszek łowczy kaliski nadaje część gruntu w Kaliszu klasztorowi Cysterek w Ołoboku.

Reg.: Poznań, WAP, Ołobok - kl. cysterek C 17c (sumariusz dok. z 1782 r.), k. 9v. Wpis zapewne wg potwierdzenia Władysława Łokietka z lat 1314 - 1320 (sumariusz: Eandemque donationem incontinenti Vladislaus dux Poloniae in toto approbat).

1303, Ad Vincula sancti Petri in Kalisz. Comes Bosco venator Calissiensis¹ una cum filiis suis partem areae in civitate Kalisz existentis domui Sanctae Mariae in Olobok existenti iure haereditario donat.

¹Roszek, zob. wyżej, nr 62/4.

Dokument Nr 72

Żnin, 25 marca 1304

Arcybiskup gnieźnieński sprzedaje sołectwo w Sulinowie Urbanowi synowi Wita.

Kop.: Gniezno, AAG, ACap. B 6 (Laber privilegiorum capituli Gnezn. XVI w.), k. 148v. Tytuł: Advocacie in Sulino clavis eiusdem Znenensis.
Odpis: Kraków, Bibl. Jag., rkps 8057, k. 6 (wg Kop.).
Ekscerpt: Wizytacje, s. 290.

In nomine Domini amen. Quoniam ea, que aguntur in tempore, simul cum tempore a memoria hominum dilabuntur, nisi patrocinio literarum roborentur. Nos Jacobus miseracione divina sancte Gneznensis eclesie archiepiscopus ad perpetuam rei memoriam notum facimus universis, ad quos pervenerit scriptum presens, quod de consensu fratrum nostrorum, Gneznensis videlicet capituli, Vrbano filio Viti sculteciam in villa nostra Sulino prope Zneynam¹ vendidimus pro decem marcis argenti. Locabit autem ibidem triginta mansos et quicquid ultra esse poterit in eiusdem hereditatis districtu iure novo, quod est et servatur in Srzoda Slesie, vel unde ius illud processit, et habebit nomine scoltecie pro locacione, exactione ac implecione omnium iurium nostrorum tres mansos liberos, tabernam liberam, pistrinam, maccellum, mensam calcipariam, fabrilem et ollarum, tercium denarium iuramenti iudicati cuiuslibet et ortorum. Que omnia ipse et sui heredes vel successores legitimi libera perpetuo possidebunt. Damus autem omnibus arantibus ibidem de inculta terra octo annis a solucione decime libertatem, infra quos de terra culta totali solvent nobis decimam manipulatim in campis. Elapsa vero libertate predicta de quolibet manso non libero fertonem argenti iuxta ius predictum, suo tempore ac decimam manipulatim in campis singulis annis nobis solvere tenebuntur. Et quociescunque illuc accesserimus, nos et nostros currus ad primam nostram stacionem adducent. Concedimus eciam, ut incole dicte ville non per nostros ministeriales, sed per eiusdem ville bedellum pro nostris debitis penis vel quibuslibet excessibus pignorentur, qui bedellus nobis obedire in his omnibus teneatur. Et quoniam iura dicti Novi Fori nobis sunt incognita, omnia iura, sive sint dominorum terre, sive sint dominorum villarum, salva nobis et integra protestamur. In cuius rei testimonium presens privilegium fieri fecimus sigillis nostro et nostri capituli communiri. Actum et datum apud Zneynam in festo Anunciacionis Dominice anno Domini M^oCCC quarto, presentibus viris honorabilibus dominis: Alexandro custode Gneznensi², Joanne Lanciciensi³ et Nicolao Calissiensi archidiaconis⁴, Nicolao cantore Lanciciensi⁵, Swyantoslao canonico et procuratore Gneznensi⁶, Gregorio preposito Vnye(o)uiensi⁷ et multis aliis fidedignis.
Per manus Andree Gneznensis et Plocensis canonici et notarii curie nostre⁸.

¹Sulinowo na pn.-zach. od Żnina. Sołtys Urban skądinąd nieznany.

²Aleksander, zob. wyżej, nr 60/4.

³Jan archidiakon łęczycki i kanonik gnieźn. 1290 - 1309 (KDW II, nr 655 n.; Bieniak, Wlkp., s. 190).

⁴Mikołaj kanonik gnieźn., archidiakon kal. 1302 - 1304 (KDW II, nr 854, 876,. 881; MPVat. III, s. 70 - 71).

⁵Mikołaj kantor łęczycki nie zidentyfikowany.

⁶Świętosław kanonik gnieźn. 1301 - 1303 (Kor. IV, s. 50), prokurator kapitulny, być może ident. ze wcześniejszym notariuszem Bolesława Pobożnego, Przemysła II, wreszcie Władysława Łokietka - zob. wyżej, nr 56/5.

⁷Grzegorz, zob. wyżej, nr 60/5.

⁸Andrzej Jakubowic, zob. wyżej, nr 60/9.

Dokument Nr 73

Gdańsk, 5 (6?) sierpnia 1304

Wymienieni dostojnicy pomorscy¹ zaświadczają, że przysądzili wieś Kłodawę² Konradowi opatowi klasztoru Cystersów w Lądzie³.

Or.: Köln, Historisches Archiv, Kl. Lond I, 32. Pergamin 215 × 150 + 15 mm. Na odwrocie: Protestacio super hereditate Clodaua (XV w.).
Kop.: tamże, Kopiar k. 11 - 11v (XV w.).
Wyd.: Pomerellisches Urkundenbuch, Danzig 1882, s. 553 - 554, nr 628 (wg Or.).
Reg.: Perlbach, Lond, s. 89 (wg Kop.).

Uw.:Data dok. brzmi: in crastino beati Dominici Confessoris; święto przypadało 4 lub 5 sierpnia.

¹Święca wojewoda gdański, Bogusza sędzia pomorski (o nim PSB II, s. 218), Wojsław kasztelan pucki.

²Kłodawa, na pn.-zach. od Tczewa.

³Opat Konrad, zob. wyżej, nr 66/3.

Dokument Nr 74

Gniezno, 26 grudnia 1304

Prepozyt gnieźnieński zaświadcza, że Jasiek kanonik gnieźnieński i jego brat Stefan, wójtowie gnieźnieńscy, zrezygnowali z ról koło kościoła Św. Michała w Gnieźnie na rzecz domu Bożogrobców w Gnieźnie.

Kop.: Poznań, WAP, Akta m. Gniezna I/155 (Kopiariusz bożogrobców gnieźnieńskich z połowy XVI w.), k. 10v. Tytuł: Copiae literarum super agros circa Sanctum Michaelem.

Noverint universi praesentes literas inspecturi, quod coram nobis Nicolao praeposito Gneznensi¹ dominus Jasco canonicus Gneznensis cum suo fratre Stephano, advocati civitatis Gneznensis², nomine fratrum suorum iuvenum, agros prope iacentes ecclesiam Sancti Michaelis, pro quibus fuerant sententia innodati, domui hospitalis prope Gneznam resignarunt et pro quocumque fuerant excommunicati, sub tali forma, quod eisdem advocatis restat actio et coram quocumque iudice spirituali seu seculari super domum praedictam posse habent querulandi et repetendi. Actum Gnezne in die sancti Stephani Prothomartyris, coram his: domina ducissa relicta quondam ducis Boleslai³, domino decano Gneznensi⁴, domino Janislao canonico Gneznensi et magistro scholae domus Gneznensis⁵, anno Domini M CCC quarto. Datum per manus Pauli notarii capituli et officialis⁶.

¹Mikołaj, zob. wyżej, nr 60/3.

²Kanonik Jasiek i jego brat Stefan wójtowie gnieźn. skądinąd nieznani; byli zapewne synami wójta dziedzicznego Gniezna.

³Jolenta Helena, wdowa po Bolesławie Pobożnym wyst. tu po raz ostatni w zachowanych źródłach, por. PSB XI, s. 264 - 265, gdzie wcześniejsza data śmierci.

⁴Tomasz archidiakon gnieźn. 1299 - 1300, dziekan 1302?, prepozyt 1317, zm. po 1317 (Kor. IV, s. 94; MPVat. III, s. 70, 86 n.; Bieniak, Wlkp., s. 186).

⁵Janisław może ident. z późniejszym arcybiskupem gnieźn. (1317 - 1341). Szkołę, w której nauczał traktować wówczas należałoby jako szkołę katedralną; może jednak chodzi tu o nieznaną skądinąd szkołę bożogrobców

⁶Paweł skądinąd nieznany.

Dokument Nr 75

Poznań, 25 lutego 1306

Biskup poznański rozsądza spór pomiędzy kanonikiem poznańskim Adamem a poznańskimi wikariuszami katedralnymi.

Kop.: Poznań, AAP, CP 10 (Kopiariusz poznańskich wikariuszy katedralnych, tzw. Jura vicariorum, z w. XVI), k. 93; zaginiona w r. 1945.
Odpis: Kraków, Bibl. PAN, rkps 3519 (Teki Majkowskiego), k. 3 - 5 (wg Kop.).

In nomine Domini amen. Nos Andreas Dei gracia Poznaniensis episcopus¹ una cum capitulo nostro universis presentes litteras inspecturis esse volumus manifestum, quod iurgiis et discidiis inter dominum Adam fratrem nostrum canonicum Poznaniensem² ex una parte, et vicarios nostros Poznanienses ex altera super iumentis seu gregem iumentorum, que felicis memorie dominus Borucho quondam canonicus Poznaniensis³ usque in finem vite sue nomine vicariorum possedit pacifice et quiete, de quibus vicariis solvit singulis annis in die beati Petri Martiris ordinis Predicatorum [29 IV] marcam argenti usualis et fertonem in memoriam et remedium anime recordacionis felicis Petri scolastici Poznaniensis⁴, qui feliciter occubuit ecclesie pro iuribus decertando, cuius obitus diem debent vicarii cum campanarum maiorum pulsacionibus, vigiliis et missarum sollempniis solempniter, candela solempni accensa, et in sepulcro ipsius Petri celebrare, exortis coram nobis et dicentibus, quod marca et ferto predicta ad ipsos perpetuo pertinerent, predicto domino Adam difitente et graviter asserente, quod ad predicta iumenta sibi per dominum Johannem prepositum nostrum Poznaniensem⁵ absque qualibet contradictione forent donata, ea libere debeat et absque solucione qualibet possidere. Auditis igitur allegacionibus utriusque partis, quia nobis sufficienter per nostros fratres ostensum et probatum est, nec quicumque fratrum nostrorum iumentorum eorundem per concessionem prepositi Poznaniensis procurator fuerit, et possessor debeat in die beati Petri Martiris ordinis fratrum Predicatorum vicariis marcam et fertonem, marcam pro necessitatibus ipsorum et fertonem pro candela, sicut expressum est superius, absque dilacione qualibet assignare, prefatum dominum Adam ad unius marce et unius fertonis solucionem in die predicto et omnes in posterum dictorum iumentorum procuratores seu possessores ad solucionem pretaxatam perpetuo sentencialiter solvendam condempnamus, inhibentes sub attestacione divini iudicii et interminacione anathematis, ne idem Adam, vel quicumque iumentorum predictorum fuerit procurator, absque nostra et nostri capituli consensu iumenta pretaxata vel aliquis ex ipsis alienare audeatur dubium vel malicia quocumque eciam colore quesito ne pereant adhibere, quod si inmemor salutis aliquam alienacionem facerent, factum ipsius irritum sit ipso iure et alicuius et recipiens malediccionem omnipotentis Dei et apostolorum ipsius Petri et Pauli et nostram se noverit incursurum. Adicientes, si forte coram nobis fuerit probatum, quod dolo vel fraude qualibet adhibita, predicta iumenta vel quodlibet ipsorum fuerit alienatum, sic alienatus duo iumenta pro uno iumento eque bona vel bonum dare et solvere teneatur. In cuius rei testimonium, et ne super hiis inposterum dubitetur, presentes litteras conscribi fecimus et nostro sigillo et nostri capituli appensione muniri.
Actum et datum in ecclesia Poznaniensi anno Domini millesimo trecentesimo sexto in crastino beati Matthie Apostoli, presentibus dominis: Johanne preposito, magistro Petro decano⁶, Borislao archidyacono⁷, Anthonio cantore⁸, Thomca custode⁹, Sdyslao archidiacono¹⁰, Jacobo cancellario¹¹, Henrico¹², Johanne¹³, Adam¹⁴, Scedrico¹⁵, Theoderico¹⁶, Mattheo¹⁷ et aliis eciam plurimis canonicis Poznaniensibus, per manus Jacobi cancellarii nostri¹¹.

¹Andrzej Zaremba, zob. wyżej, nr 26/8.

²Kanonik Adam, nie wiadomo czy ident. z Adamem wyst. tutaj wśród świadków (niżej, przypis 14). Brak podstaw, aby określenie Adama jako frater noster traktować jako stosunek pokrewieństwa, choć nie można tego wykluczyć.

³Boruta kanonik pozn. 1298 - 1302 (KDW II, nr 789 - 855).

⁴Piotr scholastyk pozn. skądinąd nieznany.

⁵Jan, zob. wyżej, nr 34/11.

⁶Piotr z Bytynia i Pniew (na zach. od Poznania), mgr, dr dekretów, dziekan pozn. 1303, kanonik gnieźn., kapelan Ludwika Wittelsbacha 1328, kanclerz wlkp. 1328, zarządca kasztelanii międzyrzeckiej 1329, zm. ok. 1330 (Now. II, s. 69, 138; Maleczyński, Zarys, s. 286; PSB XXVI, s. 389 - 391).

⁷Borzysław kanonik pozn. 1298, archidiakon śremski 1298, pozn. 1304, kanclerz księcia Bolesława mazowieckiego 1311, kanonik gnieźn., wreszcie arcybiskup gnieźn. 1314 - 1317 (PSB II, s. 370 - 371; Now. II, s. 293, 294; Bieniak, Wlkp.).

⁸Antoni kantor pozn. 1296 - 1311 (KDW II, nr 757 - 931, IV, nr 2042).

⁹Tomek, zob. wyżej, nr 34/12.

¹⁰Zdzisław archidiakon śremski 1305 - 1312 (KDW II, nr 896 n.; Now. II, s, 294), najpewniej identyczny z kanonikiem pozn. tego imienia od 1296 (KDW II, nr 754 n.), prokuratorem dworu biskupa pozn. 1298 (KDW II, nr 789). Por. też Bieniak, Wlkp., s. 201.

¹¹Jakub, zob. wyżej, nr 64/8.

¹²Henryk może ident. z kanonikiem Henrykiem (synem Krystiana?) wyst. od 1296 (KDW II, nr 754) lub synem Miroszka czyli Mirosława (Bieniak, Wlkp., s. 201: z Bnina, Łodzica), wyst. do 1312 (KDW II, nr 956).

¹³Kanonik Jan trudny do identyfikacji, zapewne ident. z wyst. od 1299 (KDW II, nr 824) do 1306 (tutaj).

¹⁴Adam kanonik pozn. 1296 - 1312, zapewne ident. z późniejszym kantorem pozn. 1320 - 1330 (tak Bieniak, Wlkp., s. 201), por. też wyżej, przypis 2.

¹⁵Kanonik Szczedrzyk wyst. tylko tutaj.

¹⁶Teodoryk syn Jaracza z Orkowa (na pn. od Śremu, nad Wartą) i z Pierzchna?, brat Mroczka, Grzymalita?, kanonik pozn. 1285 - 1306 (tu ostatnia wzmianka; KDW I - II, nr 559, 579, 583, 843, 855).

¹⁷Mateusz być może ident. z wyst. 1312 (KDW II, nr 956) i 1327 - 1330 (ib., nr 1080, 1082 - 1089, 1114).

Dokument Nr 76

13 marca 1306

Mikołaj opat klasztoru Benedyktynów w Mogilnie¹ zawiadamia wojewodę pomorskiego Święcę, że sprzedał wsie klasztorne Trąbki² i Koźmin³ Konradowi opatowi klasztoru Cystersów w Lądzie⁴. Zawiadomienie przekazuje mediante nostro nuncio et capellano fratre Gregorio⁵.

Kop.: Köln, Historisches Archiv, Kl. Lond I, 103, w or. widymusie Macieja opata z Mogilna z 1470 r.
Wyd.: Pommerelisches Urkundenbuch, Danzig 1882, s. 569, nr 645 (wg Kop.).
Reg.: Perlbach, Lond, s. 89 (wg Kop.).

¹Mikołaj opat mogileński 1306 - 1339 (PSB XXI, s. 91 - 93).

²Trąbki Małe na pn.-zach. od Tczewa i niedaleki Koźmin na pd.-zach. od Skarszew, na Pomorzu Gdańskim.

³Trąbki Małe na pn.-zach. od Tczewa i niedaleki Koźmin na pd.-zach. od Skarszew, na Pomorzu Gdańskim.

⁴Opat Konrad, zob. wyżej nr 66/3. O sprzedaży tych wsi zob. też KDW II, nr 899 - jako świadek sprzedaży wyst. tam wspomniany w niniejszym dok. benedyktyn mogileński Grzegorz.

⁵Opat Konrad, zob. wyżej nr 66/3. O sprzedaży tych wsi zob. też KDW II, nr 899 - jako świadek sprzedaży wyst. tam wspomniany w niniejszym dok. benedyktyn mogileński Grzegorz.

Dokument Nr 77

[Obra], 11 października 1307

Opat klasztoru Cystersów w Obrze zawiadamia parafię Św. Kolumby w Kolonii, że Henryk cysters z Obry rozporządził swoją częścią domu w Kolonii.

Or.: Köln, Historisches Archiv, Bestand Columba, Nr. 265. Pergamin 230 × 93 + 11 mm. Pasek pergaminowy do przywieszenia pieczęci, nacięcie po drugim pasku.

Viris discretis magistris officiatorum et officiatis universis domus parrochialis Sancte Columbe Coloniensis Wilhelmus | Dei permissione.. abbas totusque conventus monasterii de Obra¹ ordinis Cysterciensis salutem et cognoscere veritatem. Noveritis, | quod nos una cum Henrico conmonacho nostro filio quandam Henrici de Lomere et Leveradis eius uxoris, | concivium vestro^a, renunciavimus et per presentes renunciamus pure, simpliciter et de plano super pueriparte ipsius Henrici domus dicte zů me Dampme, que ipsi ex morte dictorum suorum parentum eidem cecidit et nomine suo nobis et nostro monasterio competere potuit, ad manus Th. dicti Brunne concivis vestri. Renunciamus eciam, nos abbas et conventus predicti, super eo iure dicte domus, quod nobis et dicto monasterio nomine nostri Wilhelmi abbatis predicti ex morte dicte matris nostre cecidit ad manus Th. predicti. Super hiis in testimonium sigillum nostrum diximus presentibus apponendum. Datum anno Domini M^o CCC^mo septimo, crastino beati Gereonis.

^atak Or.

¹Wilhelm opat klasztoru Cystersów w Obrze zapewne ident. z wyst. 1294 (wyżej, nr 46/1).

Dokument Nr 78

Poznań, 24 czerwca 1308

Biskup poznański ustanawia i uposaża swoich penitencjarzy w katedrze poznańskiej.

Kop.: Poznań, AAP, CP 10 (Kopiariusz poznańskich wikariuszy katedralnych, tzw. Jura vicariorum, z XVI w.), k. 62; zaginiona w r. 1945.
Odpis: Kraków, Bibl. PAN, rkps 3521 (Teki Majkowskiego), k. 81 - 84 (wg Kop.).

In nomine Domini amen. Nos Andreas Dei gracia Poznaniensis episcopus¹ universis presentes litteras inspecturis esse volumus manifestum, quod Redemptori nostro placere credentes in eo, quod divinus cultus in Dei ecclesia augmentatur et ipsius sancti honorificentur, presertim advocata nostra Dei genitrix virgo Maria, animabusque tam vivorum quam defunctorum salubriter provideatur, de consilio et consensu fratrum nostrorum disposuimus et ordinavimus perpetuo videlicet, quod apud altare beati Stephani Protomartyris dictis horis canonicis post matutinas statim presbyter cantabit missam de Beata Maria, cui serviet ebdomadarius diaconus et cantabit, qua finita alius sacerdos apud altare beati Nicolai Confessoris incipiet missam defunctorum, cui serviet ebdomadarius subdiaconus et cantabit, et hoc facient alii vicarii hora predicta per seipsos vel alios omni die. Si autem aliquo die et hora hoc facere neglexerint et obmiserint, ipsos sentenciam excommunicacionis incurrere volumus ipso facto, quam sentenciam extendimus ad alia altaria dotata, videlicet beate Heduigis, Sanctissime Trinitatis, beati Michaelis, Corporis Christi, si in ipsis per ipsorum rectores non faciant celebrare, sicut extitit ordinatum. Et ut prefati nostri vicarii de hora missas cantandi sint certiores, volumus, ut campana, que dicitur [......^a], dum hore in choro dicuntur pulsetur competenter. Qua cessante presbyteri missas incipient et cantabunt, omnibus autem christifidelibus, qui missis predictis audiendis cum devocione intererunt, de iniunctis penitenciis confisi, de misericordia Jesu Christi et apostolorum ipsius Petri et Pauli perpetuo quadraginta dierum indulgenciam misericorditer impertimur, predictorum vero altarium presbyteri, videlicet beati Stephani et beati Nicolai, per nos et nostros successores instituentur, nostri vicarii censebuntur, stalla in fine vicariorum habebunt, unus in dextro choro et alter in sinistro, auctoritate nostra confessiones audient et confitentibus imponent penitencias, salutares sacramenta, tam necessaria, quam voluntaria, ministrabunt et ipsa fideliter conservabunt, aquam diebus dominicis benedicent et cetera facient, sicut curam habentes animarum, que animabus salubria videbuntur. Verum quia "mercennarius dignus mercede sua" et "os bovis triturantis non debetur obturari" et ut predicti nostri vicarii servientes in Dei ecclesia honorifice et laudabiliter sustententur, de consensu nostri capituli ipsis donamus altaribus villam nostram Gaulovo², sicut est suis limitibus declarata, mediam uni et aliam mediam partem alteri, pro agris excolendis. Addentes et donantes perpetuo vicario altaris Beate Virginis Marie ad nostram mensam pertinentes decimas in villis omnibus Grylowo³ dictis, prout sunt propriis limitibus distincte, vicario vero et altaris beati Nicolai decimas in villis Borowo⁴, sicut sunt modo coniuncte et suis limitibus determinate. Ut autem inter predictos nostros vicarios et ecclesie vicarios nullum litigium vel odium oriatur, ordinamus et volumus, ut si aliqui christifideles, dum ibi misse celebrantur, ex devocione aliquas obluciones fecerint, vel super altaria obtulerint, vicarii nostri de oblatis medietatem recipient et medietatem altaribus concantantibus et servientibus dabunt fideliter et sincere. Non tamen propter hoc moveri debent vicarii ecclesie, quam vero, quia qui ad onus eligitur repelli ipsum dedecet a mercede, presertim cum vicarii nostri in percepcionibus quibuscumque cum ecclesie vicariis nichil habeant commune necnon per nostros vicarios in multis, que percipient, fiebant et fieri debebant, totaliter relevantur. In cuius rei testimonium et ad eternam rei memoriam presentibus sigilla nostrum et nostri capituli mandavimus appendenda. Actum et datum Poznanie octavo Kalendis Julii anno Domini M^oCCC^o octavo.

^aluka w Odpisie.

¹Andrzej Zaremba, zob. wyżej, nr 26/8. O postanowieniach niniejszego dok. por. Now. I, s. 271 - 272, 682.

²Gawłów na pn. od Sochaczewa na Mazowszu.

³Zapewne Iłów (Reg. ma tu: Giłowo) na pn.-zach. od Sochaczewa i Borówka (Borowo Biskupine) w kluczu żbikowskim (na pd.-wsch. od Błonia na Mazowszu), choć nie można wykluczyć Iłowca i niedalekiego Borowa koło Czempinia, por, Now. I - II, wg indeksu.

⁴Zapewne Iłów (Reg. ma tu: Giłowo) na pn.-zach. od Sochaczewa i Borówka (Borowo Biskupine) w kluczu żbikowskim (na pd.-wsch. od Błonia na Mazowszu), choć nie można wykluczyć Iłowca i niedalekiego Borowa koło Czempinia, por, Now. I - II, wg indeksu.

Dokument Nr 79

Byczyna, 1311

Gunter z Handlungsbach zobowiązuje się zwrócić 18 łanów i 4 jatki w Kępnie klasztorowi Cysterek w Ołoboku.

Reg.: Poznań, WAP, Ołobok - kl. cysterek C 17c (sumariusz dok. z 1782 r.), k. 9v - 10.

1311. In Byczyna¹. Gutherus dictus de Handlungsbach² conventui Olobocensi 18 mansos perpetue iure haereditario posidendos et 4 macella in civitate Langenbort³ ad vitae suae tempora per conventum tenenda restituere se obligat.

¹Byczyna, pomiędzy Kępnem a Kluczborkiem.

²Nie zidentyfikowany.

³Langelnbort czyli Kępno, por. Rosin, Słownik, s. 91.

Dokument Nr 80

6 stycznia 1312

Opat klasztoru benedyktynów w Mogilnie zaświadcza, że sprzedał Trąbki i Koźmin klasztorowi Cystersów w Lądzie.

Kop.: Köln, Historisches Archiv, Kl. Lond I 103, w or. widymusie Macieja opata z Mogilna z 1470 r.
Reg.: Perlbach, Lond, s. 89 - 90 (wg Kop.).

Nos frater Nicolaus abbas totusque conventus in Moghilna¹ ordinis Sancti Benedicti Gneznensis diocesis, notum esse volumus universis, ad quos presens littera pervenerit, quod de voluntate nostra unanimi et consensu vendidimus domino Conrado abbati Landinensi² et suis fratribus ordinis Cisterciensis duas hereditates nostras Trampko³ videlicet et Cosmino⁴ pro viginti marcis Thorunensium denariorum, de quibus protestamur nobis esse ad integrum persolutum. Et ne aliquod dubium super hiis valeat suboriri, presencium litterarum cum appensione nostrorum sigillorum fratribus de Landa porrigimus caucionem. Datum anno Domini M^o CCC^o in Epifania Domini.

¹Opat Mikołaj, zob. wyżej, nr 76/1.

²Opat Konrad, zob. wyżej nr 66/3.

³Trąbki Małe i Koźmin, zob. wyżej, nr 76/2 - 3.

⁴Trąbki Małe i Koźmin, zob. wyżej, nr 76/2 - 3.

Dokument Nr 81

Legnica, 4 maja 1312

Książę Henryk II głogowski nadaje Dytmarowi z Paniowic Osową Sień.

Kop.: Poznań, WAP, Wschowa Z. 1, k. 22 - 23. Wpis 6 lipca 1528 (wg Or., opatrzonego wówczas zniszczoną pieczęcią wystawcy).

In nomine Domini amen. [k. 22v] Itaque principes decet de suorum subditorum commodis pia consideracione prospicere, ne qui frequentibus ipsorum gratularent obsequiis digna quoque pro ipsorum laboribus premia recompensent. Ideoque nos Henricus Secundus Dei gracia heres Regni Polonie, dux Slesie, dominus Glogouie et Posnanie¹ scire volumus universos presencium noticiam habituros, quod consideratis et inspectis fidelibus serviciis, que nostro genitori felicis recordacionis² fidelis noster Dithmarus de Panovicz³ exhibuit et impendit pro serviciisque nobis et nostris successoribus imposterum exhibendis, ipsi suisque heredibus et legittimis successoribus de innata nobis munificencia nostrorum procerum supplicacionibus favorabiliter inclinati, nostram villam Ryegstroph in districtu Wschovensi⁴ sittam cum omni dominio et iure contulimus imperpetuum pacifice possidendam. In cuius rei testimonium presentia nostri sigilli munimine iussimus roborari. Actum in Lygnitz anno Domini millesimo trecentesimo duodecimo, presentibus: Wlmeramo de Panowicz, Conrado de Palovo, Mathia de Panovicz, Pezoldo de Coth[k. 23]vicz nostro marsalco, Francisco de Lorch, Vyschkone de Kochovicz et aliis multis. Datum per manus Zacharie nostri protonotarii⁵ in die Ascensionis Domini.

¹Henryk II (IV) książę głogowski i żagański, książę wlkp. 1309 - ok. 1313, zm. 1342 (PSB IX, s. 411 - 412).

²Henryk I (III) książę głogowski od 1273/74, książę wlkp. 1306, zm. 1309 (PSB IX, s. 410 - 411).

³Paniowice na Łużycach (Pańjécy, Pannewitz), zob. Kozierowski, Obce ryc., s. 78. Ditmar wyst. także 1317 (KDW II, nr 994).

⁴Osowa Sień na pn.-wsch. od Wschowy.

⁵O Zachariaszu zob. wyżej, nr 70/17.

Dokument Nr 82

Poznań, 2 lipca 1313

Biskup poznański eryguje ołtarz w katedrze poznańskiej.

Kop.: Poznań, AAP, CP 10 (Kopiariusz poznańskich wikariuszy katedralnych, tzw. Jura vicariorum, z XVI w.), k. 352; zaginiona w r. 1945.
Odpis: Kraków, Bibl. PAN, rkps 3521 (Teki Majkowskiego), k. 85 - 87 (wg Kop.).
Reg.: St. Źr., 12, 1967, s. 116.

In nomine Domini amen. Nos Andreas Dei gracia Poznaniensis episcopus¹ notum facimus universis, presentibus et futuris, quod accedentes devocioni dilecti filii Johannis dicti Salsus civis Poznaniensis et coniugis sue Julianne, Nicolai, Thilonis, Petri Cracz, nepotum suorum², de consensu fratrum nostrorum concessimus sibi construere altare in nostra ecclesia, quod consecravimus in honorem beate Elizabet et in commemoracionem omnium fidelium defunctorum. Redditus autem altari predicto coram nobis huiusmodi assignaverunt: in molendino, quod dicitur Svenconis, sicut in molendino Sancti Spiritus et Brunconis super Vartam³ unam mensuram [......^a] farine de una rota [......^a] in mensura Poznaniensi, sive molendinum molat, sive non, quam mensuram molendinarius dicti molendini, sui successores [............^a] absque accepcione mensure per revolucionem ebdomadarium^b et annorum solvere et prestare perpetuo tenebuntur dictum censum, quos Albertus pellifex et Petrus [braseator^a], cives Poznanienses⁴, in die beati Martini [11 XI] et successores ipsorum de duabus domibus situatis in vico seu platea, que dicitur Judeorum, similiter domino altariste solvere et prestare perpetuo tenebuntur, videlicet Albertus marcam fusi et [...^a] argenti ponderis Poznaniensis de domo una et Petrus braseator aliam marcam de [...^a], quos redditus supradicti filii ecclesie nostre altari perpetuo assignaverunt dominium plenum possessorem [...............^a] cum omnibus melioracionibus, structuris, edificiis cum secunda rota, si ipsis contigerit edificari, in persona domini Nicolai vicarii ecclesie Poznaniensis nepotis ipsorum⁵, quo altari per nostrum annulum investitus de eodem preest et debet preesse in nostris manibus [.......^a], quod eidem ecclesie nostre sunt recepti ipsorum devocioni, que efulget in ipsis in Domino nostro Jesu Christo ex cordis nostri intimis congaudentes concedimus, ut infra altaris ipsorum [....^a] receptor spirituum omnipotens Deus [.......^a] animas ipsorum ex hoc mundo neque in celos sepultura ecclesiastica pociantur. Concedimus eciam ipsis, ut predictum altare infra quadraginta annos ipsi et ipsorum successores conferant persone idonee et ecclesie utili, tali videlicet, qui personaliter in eadem et infra annum secundum [......^a] canonum in sacerdocium statutis temporibus promoveant et celebrare per se vel alium in eodem. Post annos autem quadraginta eiusdem altaris collacio ad nos et nostros pertineat successores. Ut autem [....^a] vicarios nostre ecclesie pro offertorio cottidiano, si aliquem contigerit offerre, omne discedium et concertacio sopiantur celebrant in altaribus dotatis legendo offertorium cottidianum integre percipiat absque lite. Si autem in dedicacionibus altarium vel festivitatibus eorum missam publice choro respondente cantari contigerit, ut est moris, vicarii ecclesie integraliter percipiant offertorium, quod a christifidelibus positum fuerit et oblatum. Et ut christifideles aucto divino cultu [...eo^a] fervencius et devocius audiant missam in dedicacione eiusdem altaris et festivitatibus, omnibus vere penitentibus et confessis, auctoritate omnipotentis Dei et apostolorum eius Petri et Pauli, quadraginta dies indulgencie misericorditer relaxamus. Datum Poznanie in die sanctorum Processi et Martiniani anno Domini millesimo trecentesimo terciodecimo. In cuius rei testimonium presentibus nostrum sigillum et nostri capituli mandamus appendere. Eodem die est dedicacio eiusdem altaris.

^aluka w Odpisie

^btak Odpis.

¹Andrzej Zaremba, zob. wyżej, nr 26/8. O erygowanym ołtarzu Św. Elżbiety por. Now. I, s. 269 - 270.

²Jan Salsa, zob. wyżej, nr 54/6.

³Położenie młyna trudne do ustalenia. Now. I, s. 270, utożsamia go z młynem nad Wartą koło klasztoru Dominikanów w Poznaniu, por. też Łukaszewicz, Obraz, I, s. 245, nr 19.

⁴Kuśnierz Wojciech i słodownik Piotr występują tylko tutaj.

⁵Mikołaj wikariusz katedralny pozn. skądinąd nieznany.

Dokument Nr 83

Interpolowany (Falsyfikat?) Dobrzyń (?), 9 (?) lutego 1314

Książę Władysław Łokietek nadaje prawo lokacji miasta w Łobżenicy Wincentemu synowi Piotra.

Kop.: Warszawa, AGAD, Metryka koronna, t. 114, k. 366v - 367v, w transumpcie króla Stefana Batorego z daty: Toruń, 2 grudnia 1576 (wg rzekomego Or.).
Reg.: Rocznik Biblioteki PAN w Krakowie, 11, 1965, s. 248 (wg Kop.).

In nomine Domini amen. Cunctorum perit memoria factorum, nisi scripturae praesidio et testium adminiculo fuerint insignita. Proinde Wladislaus Dei gratia dux Regni Poloniae, Cracouiae, Sandomiriae, Siradiae, Lanciciae et Cuiauiae notum esse volumus universis, tam praesentibus, quam futuris, praesentium notitiam habituris, quoniam spectatis fidelibus servitiis et utilibus, quae nobis Vincentius filius Petri multipliciter exhibuit et ostendit et exhibere paratus est in futurum, eidem et per cum suis haeredibus et successoribus legitimis damus ius Theutonicum super haereditatem ipsius, sitam in metis terrae Poloniae, quae Lobzanicza¹ vulgariter nuncupatur, et cum omnibus pertinentiis ad eandem, secundum quod ab antiquo suis limitibus et metis est distincta. Prima distinctio metis et praedictae haereditatis incipit se super quandam vallem, quae vulgariter dicitur in Polonico Przepadla, deinde transeundo directe inter duo nemora, qui dicuntur gaczni, super quercum signatum, deinde transeundo super unum lacum, qui dicitur Rzansni, et deinde directe per medium laci predicti super unum lacum, qui dicitur Przeroszlo, deinde eundo super [k. 367] unum lapidem, qui dicitur Porens, deinde transeundo super unum lacum, qui dicitur Ostrowni, deinde eundo directe super unum paludinem, qui dicitur Brdene Blat, et deinde transeundo directe quousque pervenitur ad fluvium, qui vulgariter dicitur Wirsa, fluvium deinde descendendo usque pervenitur ad locum, qui dicitur Przepatla², et sic ultra perantiquis limitibus et metis praedictae haereditatis est distincta. Damus etiam sibi in haereditate praedicta plenam et omnimodam potestatem et iurisditionem iure Theutonico, quo sibi placuerit, civitatem locandi et eam plantis et munimentis, quibuscunque potuerint, circumdandi et firmandi, etiam in civitate et infra limites praefatae haereditatis omnes causas iudicandi, parvas sive magnas, condemnandi, puniendi et plectendi, ac omnia faciendi, quae ius Theutonicum ac civitatense facere consuevit, statuit et decrevit, et poenas percipiendi, qualescumque fuerint, plene et integre. Damus sibi insuper in civitate praedicta monetam habendi et denarios fabricandi. Si vero nos in civitatibus nostris aliquam exactionem vel solutionem ponemus et statuemus, in civitate sua praedicta nihil penitus exigemus nec exigi faciemus, nisi ipse recipiat id, quae sibi placet. Excipimus etiam et absolvimus incolas et inhabitatores dictae civitatis ab omnibus iudiciis et iurisditionibus Polonicis et gravaminibus, laboribus et servitiis, quae ius Theutonicum impedire et perturbare consueverunt. Praeterea praedictam civitatem cum omnibus ad ipsam pertinentiis liberamus et absolvimus ab omnibus iudiciis palatinorum, castellanorum, iudicum, subiudicum et officialium eorundem, quod coram eis [k. 367v] non citabuntur, nec citati respondere tenebuntur, nisi coram nobis, dum per literas nostras fuerint evocati et tunc comparebunt et iure Theutonico respondebunt. In cuius rei testimonium praesentes nostri sigilli robore fecimus communiri, praesentibus fidelibus nostris: Vincentio de Czissow filio Zbiluti³, Jancone Costonis⁴, Dzirzirasio de Pantnow⁵ et aliis pluribus fidedignis. Actum anno Domini millesimo CCC quartodecimo. Datum per manus Jacobi notarii nostri⁶ in octava Purificationis Sanctae Mariae in civitate Dobrschonii.

¹Łobżenica na Krajnie. Wincenty skądinąd nieznany.

²Jez. Rząsiny koło Buntowa na zach. od Łobżenicy. Rzeka Wyrza to najpewniej dolny bieg rzeki Łobżonki, prawego dopływu Noteci (SHGWlkp.). Lacus Ostrowni to może dziś. jez. Ostrowite na pn.-zach. od Łobżenicy. Brdene Błoto, dolina Przepadła i jez. Przerosłe nie zidentyfikowane.

³Czyżów nie odgadniony, może to Czyżew na pn.-zach. od Rychwału.

⁴Jan nie zidentyfikowany.

⁵Pątnów na pn. od Konina. Dzierżykraj skądinąd nieznany.

⁶Jakub zapewne identyczny z pisarzem małopolskim Władysława Łokietka 1308 - 1315 (Maleczyński, Zarys, s. 289).

Dokument Nr 84

Pyzdry, 13 września 1314

Książę Władysław Łokietek potwierdza wszystkie nabytki uzyskane przez klasztor Cystersów w Lądzie od chwili objęcia rządów w Polsce przez króla czeskiego Wacława.

Kop.: Köln, Historisches Archiv, Kl. Lond, Kopiar, k. 21v (XV w.).
Reg.: 1. Perlbach, Lond, s. 90 (wg Kop.); 2. Rocznik Biblioteki PAN w Krakowie, 11, 1965, s. 250.

In nomine Domini amen. Quoniam ea, que legitime facta sunt, processu temporis a memoria hominum evanescunt, ideo testium et literarum testimonio perhennantur. Igitur nos Wladislaus Dei gracia heres Regni Polonie, dux Cracouie, Sandomirie, Siradie, Lancicie et Cuyauie ad noticiam et testimonium omnium presencium et futurorum harum serie literarum volumus devenire, quod cum viri religiosi abbas et fratres de Landa, ordinis Cisterciensis, in presencia nostra nostrorumque militum fuissent constituti, a nobis intuitu Dei et suorum oracionum humilium humiliter et devote postularunt genibus provolutis, ut bona seu hereditates empticias domus eorum a nobilibus terre et eciam donatas a christifidelibus in elemosinam ob amorem devocionis rata et gratuita habentes ab illo tempore, quo illustris princeps felicis recordacionis Wenczeslaus rex Bohemie de terra Regni Polonie se intromisit, usque ad hoc tempus ratificaremus scriptis nostris confirmantes. Nos peticioni eorum condigne satisfacere volentes, cum per nos Dei cultus non minui debeat, sed pocius augeri, omnes hereditates emptas et donatas dicte domui in elemosinam, quorum empcionem et donacionem sufficientissimo testimonio testium aut instrumentorum in publico possunt approbare, iure hereditario cum omni dominio et iure in perpetuum possidendas presentibus confirmamus, easdem hereditates ab omnibus solucionibus et exaccionibus quocumque nomine vocitentur eximentes, idem ius eisdem attribuendo, quod in antiquis eorum hereditatibus habere dinoscuntur, in eis nichil nobis penitus iuris retinentes. Actum apud Pisdram anno Domini M^o. CCC^o. quarto decimo, Idus Septembris, presentibus nostris nobilibus: Martino palatino Kalisiensi¹, domino Philippo cancellario nostro² et fratre ipsius Petro³, Predpelcone Poznaniensi⁴, Lascone Lendensi⁵, Petro Symanowicz Cuyauiensi⁶ castellanis et aliis pluribus fidedignis ad hoc rogatis et specialiter vocatis. Ad evidenciam nostre confirmacionis pleniorem presentes scribi fecimus et sigilli nostri munimine roborari. Datum per manus Sbygney notarii curie nostre⁷.

¹Marcin Zaremba wojewoda gnieźn. 1308, kaliski 1311 - 1327, zm. ok. 1327 (PSB XIX, s. 561 - 562).

²Filip z Miłosławia, Doliwita, kanonik gnieźn. i pozn., wikariusz kapitulny gnieźn., kanclerz pozn. 1309 i wlkp. Władysława Łokietka 1314 - 1322, archidiakon pozn. 1314, prepozyt pozn. 1320, prokurator królewski w procesie krzyżackim 1320/21, zm. 1322 - 1325 (PSB VI, s. 450 - 451; Bieniak, Wlkp, s. 161 - 162; WSB).

³Piotr z Miłosławia, potem kasztelan gnieźn. 1316 - 1322 (Bieniak, Wlkp., s. 161 - 162; Spisy wlkp.).

⁴Przedpełk Przedpełkowic ze Spławia (dziś w granicach miasta Poznania), Łodzic, kasztelan pozn. 1314 - 1322 (Bieniak, Wlkp., uważa, że nominację otrzymał jeszcze od Głogowczyków; Spisy wlkp.).

⁵Łaszcz z Przewłok, Godziemba, kasztelan lędzki 1314 (Bieniak, Wlkp.).

⁶Piotr Szymonowic z Dębna (nad Wartą, koło Jarocina), Doliwita, starosta brzeski kujawski 1313 - 1315, kasztelan lędzki (koniński) 1316, pozn. 1324 - 1330 (Bieniak, Wlkp., s. 160 - 161; Spisy wlkp.).

⁷Zbigniew pisarz Władysława Łokietka 1314, podkanclerzy krakowski 1315 - 1320, kanclerz sieradzki 1321 - 1326, krakowski 1328 - 1356, kanonik krakowski 1319, prepozyt 1328, dziekan 1351, zm. 1356 (Maleczyński, Zarys, s. 285 n.; MPH n.s., N, s. 192).

Dokument Nr 85

Poznań, 6 listopada 1314

Książę Władysław Łokietek nadaje wieś Zarzeczyno synom Jakuba Domaratowica ze Smogulca.

Kop.: Warszawa, AGAD, Metryka koronna, t. 10, k. 72. Wpis w transumpcie króla Kazimierza Jagiellończyka z daty: Łęczyca, 18 czerwca 1450 - por. niżej.
Wyd.: Matricularum regni Poloniae codices saeculo XV conscripti, t. I, Warszawa 1914, s. 111 - 112 (wg Kop.).
Reg.: 1. MRPS I, suppl. nr 9 (wg Kop.); 2. Rocznik Biblioteki PAN w Krakowie, 11, 1965, s. 250 (wg Wyd.).

In nomine Domini amen. Quoniam oblivio, que mater est erroris, plerumque facta hominum digna memoria processu temporis abolere conswevit, sapiencium auctoritas laudabilis et honesta decrevit ea scriptis autenticis et fidedignorum testimonio perhennare. Proinde nos Wladislaus Dei gracia heres Regni Polonie, dux Cracovie, Sandomirie, Lancicie et Cuiauie notum esse volumus universis, presencium noticiam habituris, quod attendentes servicia fidelia et utilia, que nobis Boguslaus, Vyrzbytha, Domarath et Martinus fratres, filii Jacobi Domarathi¹, constanter et multipliciter impenderunt et in futuro impendere sunt parati, eisdem et per eos progenitoribus eorum hereditatem, Sarzeschino² wlgariter nuncupatam, cum omni iure et dominio, utilitatibus seu usibus quibuscunque, qui in eadem sunt vel esse poterint, intra limites suos, prout antiquitus est limitata, dedimus et in presentibus damus iure hereditario in perpetuum possidendam. Ut autem hec nostra donacio robur obtineat perpetue firmitatis, presentibus nostrum sigillum duximus appendendum. Actum apud Poznaniam anno Domini millesimo trecentesimo quartodecimo, octavo Idus Novembris, presentibus nostris fidelibus comitibus: Martino palatino Calisiensi³, Przedpelkone castellano Poznaniensi⁴, Dobrogostio⁵ Petrkowic iudice Gneznensibus^a⁶, Johanne de Pomorzani⁷ et aliis quampluribus dignittariis fidedignis. Datum per manus Thome notarii curie nostre⁸.

^atak Kop.

¹Z synów Jakuba Domaradzica ze Smogulca (zob. wyżej, nr 28/4) znamy Wierzbiętę ze Smogulca (zob. niżej, nr 119/7). Domarat został zabity przez Krzyżaków na Kujawach (Lites 1339, s. 333, por. też Bieniak, Wlkp., s. 176).

²Zarzeczyn, osada dziś nieznana, leżała koło Śremu (SHGWlkp.; KDW II, nr 486, 682).

³Marcin Zaremba, zob. wyżej, nr 84/1.

⁴Przedpełk Przedpełkowic, zob. wyżej, nr 84/4.

⁵W dostojniku gnieźn. Dobrogoście, Bieniak, Wlkp., s. 196 - 197, chyba słusznie widzi Dobrogosta z Szamotuł, wcześniej stolnika pozn. (kal.?), a teraz najpewniej kasztelana gnieźn., zwycięzcę w bitwie pod Kłeckiem, mylonego często z Dobrogostem z Dzwonowa.

⁶Piotrek sędzia gnieźn.-kal. 1308 - 1318 (Spisy wlkp.; Bieniak, Wlkp., s. 174), może ident. z wcześniejszym kasztelanem kostrzyńskim 1302 (zob. wyżej, nr 67/5).

⁷Może Pomarzany na pn.-zach. od Kłecka. Jan skądinąd nieznany.

⁸Tomasz notariusz Władysława Łokietka wyst. tylko tutaj (Maleczyński, Zarys, s. 289).

Dokument Nr 86

Eberswalde, 8 września 1315

Jan margrabia brandenburski nadaje wsie Bledzew i Sokola Dąbrowa klasztorowi Cystersów w Zemsku.

Or.: Poznań, WAP, Kl. Bledzew A 11. Pergamin 278 × 260 mm, bez zakładki. Na zielonym sznurze podługowata pieczęć w zółtym wosku z zatartym napisem i obrazem (postać stojąca z tarczą i orłem). Na odwrocie liczne późne notatki o treści.
Wyd.: Codex diplomaticus Brandenburgensis B, t. I, s. 376 - 377 (z licznymi błędami).

In nomine Domini amen. Ad geste rei memoriam sempiternam summe neccessaria est eius descripcio, ne posteri oblivione moti | denegare valeant, maturo priorum consilio stabilita. Hinc est, quod nos Dei gracia Johannes de Brandenburch, Lusacie et de Land(esberch) | dominiorum et terrarum marchio¹, notum esse volumus, tam presentibus, quam posteris, quod de nostro maturo nostrorumque consiliariorum discretorum consilio, dedimus et damus, donavimus et donamus religiosis viris dominis Mathie abbati et universis ac singulis confratribus suis in cenobio Sambriz² Deo famulantibus, has duas villas, videlicet Blesowe³ et Valkenwalde⁴ dictas cum distinctionibus et limitibus subscriptis, scilicet sitis et distinctis inter Blesowe, Popowe⁵ Somerizque⁶, primo ab uno cumulo iuxta quandam pinum facto, deinde ab illa pinu usque ad montem, qui vocatur Caukenberch⁷, de Caukenberch usque ad paludem, que vocata est Myzelkensbude⁸, deinde usque ad quercum, circa quam stetit pinus, in qua quondam suspensus est quidam propter limites, quos facere volebat ibidem. Item ab hac arbore dicta, que est in via, que ducit Meseriz⁹ directe usque ad primam vallem supra Obram¹⁰, cum itur de Meseriz. Item ab illo termino Obre totalis per descensum usque ad locum, qui vocatus est Pynnowe¹¹, ubi limites manifeste per dominum Wycellaum et Benyamyn¹² sunt extensi per cumulos directe usque ad vallem, que est in via de villa Grunsko¹³ in Blesowe, ubi limes in arbore est signatus. De arbore hac circa vallem istam mete per predictos dominos facte extenduntur usque ad rivum Ponekel¹⁴. Item de hoc rivo inter Valkenwalde et Blesowe mete sunt extense usque ad arborem, que vocatur Ciuodam¹⁵, iuxta paludem, que vocatur eodem nomine in via, que ducit Landesberch¹⁶ et inde usque ad tres arbores, que sunt mete inter Magnum Oszez¹⁷ et Valkenwalde. Item de hiis arboribus in eadem via versus Landesberch ad primum montem ab illa parte silve quercuum, ubi est pinus in se habens crucem, ab hac usque ad aliam partem paludis Mezegore¹⁸, ubi mete sunt signate, necnon cum omnibus utilitatibus, usufructibus et pertinenciis ad ipsas villas spectantibus iusto proprietatis titulo in perpetuum possidendas. Ita sane eciam, quod in predictis villis ac earum terminis et distinctionibus, nichil iuris nobis aut nostri heredes, si quos Deo dante procreaverimus, vel successores penitus, preterquam precariam communem dumtaxat dandam vel faciendam, de cetero, nisi aliud intercidat, poterimus aut poterint vendicare. In huius quoque nostre donacionis repensam fideles nostri milites Bethko de Jagowe¹⁹ et Henningus de Plouen²⁰ nobis pro quolibet frusto reddituum de predictis bonis annuatim cedente quinque marcas Brand(enburgensis) argenti ponderis in parata pecunia persolverunt, de quibus ipsos omnino quitatos dicimus per presentes. Ne igitur super huiusmodi nostra donacione per nos rite facta dubium cuiquam in posterum valeat suboriri, presentes litteras, quas in premissorum omnium et quorumlibet eorum evidens testimonium nostri sigilli munimine dictis fratribus sigillatas de nostro consensu et certa sciencia tradidimus, effectu presentis privilegii patencius confirmamus. Testes vero huius rei sunt: Slotko dapifer²¹, Busso Gruwelhut²², Otto Sgenke de Sgenkendorp²³, Henricus de Crakowe²⁴, Henningus de Vorlant²⁵, Pezeko de Lossowe²⁶, Busso de Mylo²⁷, milites ac nostri consiliarii, Hermannus de Luchowe nostre curie notarius²⁸ et quamplures nostri cappellani cum aliis nichilominus pluribus fidei testimonio decoratis. Datum Ebirswalde²⁹ anno Domini M^o CCC^o XV^o in die Nativitatis Marie Virginis, VI^o Ydus Septembris.

¹Jan V margrabia brandenburski 1314, zm. 1317.

²Klasztor Cystersów w Zemsku (na pd.-zach. od Skwierzyny). Opat Maciej wyst. także 1320 (KDW II, 1021).

³Bledzew na pd.-zach. od Skwierzyny, potem główna siedziba klasztoru.

⁴Sokola Dąbrowa tuż na pd.-zach. od Bledzewa.

⁵Popowo na pd. od Skwierzyny.

⁶Ząbrsko (dziś Zemsko), zob. wyżej, przypis 2.

⁷Wzgórze nie zlokalizowane.

⁸Bagno nie zlokalizowane.

⁹Miasto Międzyrzecz.

¹⁰Obra, lewy dopływ Warty.

¹¹Obiekt nieokreślony.

¹²Nie zidentyfikowani; Beniamin zapewne ident. z wyst. ok. 1329 (KDW II, nr 958).

¹³Goruńsko na pd.-zach. od Bledzewa.

¹⁴Rzeka Ponikwa, lewy dopływ Obry, uchodzi koło Bledzewa.

¹⁵Bagno nie zidentyfikowane.

¹⁶Landsberg, dziś Gorzów Wlkp.

¹⁷Osiecko na pd.-zach. od Skwierzyny.

¹⁸Bagno Międzygórze nie zidentyfikowane.

¹⁹Panowie brandenburscy nie identyfikowani.

²⁰Panowie brandenburscy nie identyfikowani.

²¹Panowie brandenburscy nie identyfikowani.

²²Panowie brandenburscy nie identyfikowani.

²³Panowie brandenburscy nie identyfikowani.

²⁴Panowie brandenburscy nie identyfikowani.

²⁵Panowie brandenburscy nie identyfikowani.

²⁶Panowie brandenburscy nie identyfikowani.

²⁷Panowie brandenburscy nie identyfikowani.

²⁸Panowie brandenburscy nie identyfikowani.

²⁹Eberswalde pomiędzy Berlinem a Angermünde.

Dokument Nr 87

[Pyzdry], 11 listopada 1315

Wójt Pyzdr potwierdza prawo pobierania w Pyzdrach czynszu pięciu kamieni łoju przez klasztor Cystersów w Lądzie.

Kop.: Włocławek, Archiwum Diecezjalne, Cystersi - Ląd, rkps 3 (Liber privilegiorum monasterii z XVIII w.), s. 165 - 166.

Universis christifidelibus, ad quos praesens litera pervenerit, Jescho advocatus de Pyser¹ salutem et cognoscere veritatem. Dignum Deo et gratum hominibus nos agere credimus, dum ea, quae coram nobis rite gesta sunt, posterorum memoriae commendamus. Notum igitur facimus omnibus praesentia inspecturis, quod Hilbrandus dilectus noster concivis, constitutus coram nobis et nostro [s. 166] bannito iudicio, censum quinque lapidum sepi, quem sui parentes, videlicet Henkinus et Lisa² pie memoriae, concordi voluntate in remissionem suorum peccatorum et suorum successorum, fratribus domus Landensis ordinis Cisterciensis dederunt et assignaverunt super curiam suam iuxta advocatum in festo beati Martini [11 XI] annis singulis perpetuo proventurum, paternae devotus traditionis aemulator existens, ob indicium maioris securitatis et certioris proventionis de fratrum voluntate et petitione eundem censum quinque lapidum sepi super macellum suum, quod Petrus dictus Lupus³ tenet, transtulit et transposuit, ut super idem macellum recipere et expetere debeant perpetuo in termino suprascripto. Protestamur insuper in hoc scripto, quod censum duorum lapidum saepi praefati fratres de Lynda ex eleemosyna pietatis super curiam Hermani dicti Gelhar quondam concivis nostri⁴ habebant, tenebant et pacifice possidebant. Sed quia post eius mortem quaestio vertebatur, utrum de domo, in qua habitabat, vel de area nuda eidem domini contigua praedicti duo lapides saepi debeant annis singulis assignari, Gertrudis relicta Hermani praenominati⁴ ad nostrum bannitum iudicium evocata et super his requisita coram nostro iudicio publice declaravit ac denunciavit, quod praefati fratres censum iam multis temporibus perceptum super domum suam et aream adiacentem debeant omni dubio postposito singulis annis extorquere; praesentibus quampluribus nostrae civitatis consulibus et scabinis, qui praemissis interfuerunt, audierunt et testimonium perhibuerunt, quorum nomina subnotantur, videlicet Joannes Prossil⁵, Jacobus scultetus de Cheboria⁶, Michael dictus Mocornos^a de Jeroschin⁷, Andreas filius Gotfridi Fabri⁸ et alii quamplures fidedigni viri. In robur perpetuae firmitatis praesentem literam nostri nostraeque civitatis appensione sigillorum fecimus communiri. Datum et actum anno Domini M.CCC.X.V. in die beati Martini Episcopi et Confessoris.

^atak Kop.

¹Wójt Jasiek, zob. wyżej, nr 30/3.

²Hilbrandus syn Henkina wyst. także 1319, również jako dobroczyńca klasztoru lędzkiego (KDW II, nr 1006).

³Piotr Wilk (Lupus, Wolf) wyst. także 1319 (KDW II, nr 1006).

⁴Wyst. tylko tutaj.

⁵Wyst. tylko tutaj.

⁶Wyst. tylko tutaj.

⁷Wyst. tylko tutaj.

⁸Wyst. tylko tutaj.

Dokument Nr 88

23 lutego 1316

Wdowa Elżbieta z synem Michałem nadaje swoje dworzyszcze w Ołoboku tamtejszemu klasztorowi Cysterek.

Reg.: Poznań, WAP, Ołobok - kl. cysterek C 17c (sumariusz dok. z 1782 r.), k. 10.

1316, feria 2 ante dominicam Invocavit. Nobilis Elizabeth relicta vidua una cum filio suo Michaele curiam suam in Olobok¹ sittam cum duobus hortis et mansis conventui Ołobocensi resignat.

¹Elżbieta z synem Michałem skądinąd nieznani.

Dokument Nr 89

[Altenberg], 1318

Opat klasztoru Cystersów w Altenbergu przesyła opatowi klasztoru Cystersów w Łeknie uchwały finansowe kapituły generalnej zakonu.

Kop.: Erfurt, Wissenschaftliche Allgemeinebibliothek, Amplonianische Handschriftensammlung O. 88, karta przedtytułowa (ze schyłku pierwszej ćwierci XIV w.).
Reg.: W. Schum, Beschreibendes Verzeichniss der Amplonianischen Handschriften-Sammlung zu Erfurt, Berlin 1887, s. 747 (wg Kop.).

Uw.: Wydawcy dysponowali tylko słabo czytelnym mikrofilmem kopii, któ- ra ponadto najpewniej wzdłuż prawego skraju papieru ma pismo zatarte.

Venerabili in Christo sibi karissimo coabbati suo in Lukna in Polonia¹, fratri nostro, [abbas] Veteris Montis², salutem et puram in Domino karitatem. Vobis salutem et mandatis [...] obedire. Noveritis a reverendo patre nostro domino abbate Mor(imondensi)³ nos recepisse [litteras, quarum] tenor sequitur in hunc modum:
Venerabili et in Christo sibi karissimo coabbati suo de Veteri Monte Wilh(elmus) dictus abbas Mor(imondensis) salutem, et mandatis ordinis firmiter inherere, prenovitis, [quod anno] Domini M^o CCC^oXVIII^o in nostro generali capitulo facta fuit presens diffinicio, que sequitur in his verbis: "Contribucio facienda pro serviciis et expensis factis et faciendis in Curia Romana domino Cistercii [et quatuor] primis committitur in plenariam ordinis potestate, [...] locis et terminis assignandis solvenda. Abbates vero non solventes excommunicacionis sentenciam incurrant ipso facto. Priores vel cellarii et bursarii ipso facto sint depositi, nec aliquod officium exequantur sub penis late sentencie excommunicacionis donec de inponenda cont[ribucione fuerit] plenarie satisfactum"⁴. Nos igitur abbas Veteris Montis predictas virtute predicte di[sposicionis] et mandati nobis facti de porcione ipsius diffinicionis nos et generacionem nostram contingente [a ...] domino abbati de tali et vestro filio in tali loco triginta talenta de dicta [...] et filiis nostris inposita persolvendas. Inponimus loco et termino superius nominatis. Mandantes autem vobis, quatenus in signum nostri presentis mandati recepti vestrum sigillum apponentem lite[ris] una cum nostro hiisdem appenso. Anno Domini sicut supra⁵.

¹Opatem w Łeknie był zapewne w tym czasie Gotszalk wyst. 1319 (KDW II, nr 1007 - 1010).

²Altenberg, macierz klasztoru łekneńskiego.

³Morimond, macierz klasztorów cysterskich z Kolonii, m. in. Altenbergu.

⁴Uchwałę wydał J. M. Canivez, Statuta capitulorum generalium Ordinis Cisterciensis, t. III, Louvain 1935, s. 343, § 19. Tekst zawarty w niniejszym liście ma odmianki w porównaniu z wydaną uchwałą.

⁵Mikrofilm niniejszego listu zawdzięczają wydawcy uprzejmości prof. Kazimierza Jasińskiego.

Dokument Nr 90

Brześć Kujawski, 19 listopada 1319

Książę Władysław Łokietek rozsądza spór pomiędzy Żyrą synem Trojana a klasztorem Cystersów w Lądzie o wieś Lęg.

Kop.: Köln, Historisches Archiv, Kl. Lond, Kopiar, k. 17 (XV w.).
Reg.: 1. Perlbach, Lond, s. 90 (wg Kop.); 2. Rocznik Biblioteki PAN w Krakowie, 11, 1965, s. 258.

In nomine Domini amen. Quod magnifica principum decrevit auctoritas, ratum atque stabile debut permanere. Proinde nos Wladislaus Dei gracia dux Cracouie, Sandomirie, Syradie, Lancicie, Cuyauie necnon heres Regni Polonie notificamus universis, tam presentibus, quam futuris, presentes literas audituris, quod cum in nostra nostrorumque baronum presencia materia questionis inter Ziram filium Troyani¹ ex una parte agentem et religiosum virum dominum abbatem Landensem ex altera respondentem verteretur super hereditate Lang² in wlgari vocitata tandem querela allegacione et proposicione dicti Zire et responsiva et domini abbatis memorati diligenter discussa et racionabiliter intellectis hereditatem supradictam Lang domino abbati et domui Landensi adiudicamus iure hereditario in perpetuum valituram cum singulis et universis utilitatibus pertinentibus ad eandem, ut in gadibus suis circumferencialiter dinoscitur limitata. Predictum vero Ziram abiudicamus, sibi et ipsius progenitoribus super repeticione et requisicione eiusdem hereditatis in perpetuum silencium inponentes. Actum apud Bresce anno Domini M^o CCC^o XIX^o die beate Elizabet, presentibus hiis testibus: comite Dobrogostio Poznaniensi³, Martino Kalisiensi⁴, Johanne Brecensi^a⁵ palatinis, domino Philippo cancellario Regni Polonie⁶. Ad huius rei evidenciam, pleniorem presentibus nostrum sigillum duximus appendendum. Datum per manus domini Sbignei canonici et vicecancellarii Cracouiensis⁷.

^atak Kop.

¹Żyra Trojanowic z Kościoła (Kościelnej Wsi) na Kujawach, Powała, wyst. od 1314, potem kasztelan kowalski 1330 (Bieniak, Wlkp., s. 69).

²Łęg nad Wisłą, zob. wyżej, nr 43/2.

³Dobrogost z Dzwonowa (na pd. od Skok), Nałęcz, wojewoda pozn. 1308 - 1319, zm. ok. 1319 (PSB VI, s. 244 - 245; Bieniak, Wlkp.; WSB).

⁴Marcin Zaremba, zob. wyżej, nr 84/1.

⁵Jan wojewoda brzeski 1319 - 1320 (Bieniak, Wlkp., s. 72).

⁶Filip z Miłosławia, zob. wyżej, nr 84/2.

⁷Zbigniew, zob. wyżej, nr 84/7.

Dokument Nr 91

[sprawdzony]

Poznań, 30 czerwca 1320

Biskup poznański odnawia przywilej na sołectwo w Skarboszewie Klemensowi Włodyczce.

Kop.: 1. Poznań, AAP, Acta episcopalia, 26, cz. 2, k. 39. Wpis 18 lipca 1625; 2. Poznań, WAP, Pyzdry Gr. 50, k. 164v - 165. Wpis 8 sierpnia 1606.
Odpis: Kraków, Bibl. Jag., rkps 8057, k. 11 (wg Kop. 1).

In nomine Domini amen. Noverint universi praesentes literas inspecturi, quod nos Domaratus Dei gratia episcopus Posnaniensis ecclesiae¹ praesentibus profitemur, quod accedens ad nos Clemens dictus Wlodziczka^a scultetus noster de Skarboschevo^b² coram nobis deposuit cum querela, quod per latrones et spolia, que his vigent temporibus, proh^c dolor, a^d multis retroactis temporibus viguerunt, privilegium sue libertatis perdidisset, in quo continebatur, quomodo per nostram Posnaniensem ecclesiam propter sua^e fidelia servitia exhibita eidem nostrae ecclesiae multis annis fuerit cum suis perpetuo natis liberis ex legitimo matrimonio manumissus, petens humiliter et obnixe libertatis suae privilegium [k. 165] a nobis ac nostris fratribus capitulo Posnaniensi aliud sibi dari. Nos vero una cum fratribus nostris deliberatione praehabita diligenti inspectis suis iustis petitionibus quia nobis et nostris fratribus liquide constabat, quod per ecclesiam nostram^f propter sua fidelia servitia cum suis liberis fuerat manumissus ne afflictio^g adderetur afflictioni qui non deliquit^h gravius puniretur cum potius consolationis meritum, quam punitionis demeritum mereretur, de fratrum nostrorum consilio et assensu, ipsum dudum per nostram ecclesiam manumissum et cum suis liberis libertati perpetuae donatum et ab omnibus servitiis quibus erat obnoxius exemptum adhuc exemptum et liberum sive etiam libertinum hiis utilitatibus infrascriptis, ita quod idem scultetus noster molendinum liberum habeat aedificare atque tabernam fabricam una cum macellis universarum arcium mechanicarum, videlicet artis¹ cerevisiae, sartoriae, sutoriae, pistrinae necnon gregem ovium in dicta nostra villa libere merebitur obtinere. Item scultetus noster nominatus pro tribus magnis iudiciis in anno unius diei iudicii prandium unum domino procuratori mettertio tenebitur procurare, aliis quippe donis tributionibus, donationibus eundem supradictum nostrum scultetum liberum cum omnibus suis posteris atque legitimis successoribus pronunciamus, declaramus, decernimus et esse volumus perpetuis temporibus in futurum. In cuius rei testimonium praesentem literam sibi dari et nostri nostrique capituli^j sigillorum munimine fecimus roborari. Actum et datum Posnaniae in crastino Petri et Pauli Apostolorum anno Domini millesimo trecentesimo vigesimo, praesentibus dominis et fratribus nostris consentientibus: Joanne praeposito³, Adam cantore⁴, Nicolao custode⁵, Philippo archidiacono⁶, Joanne cancellario Posnaniensibus⁷, Gerlibo scholastico et officiali Gnesnensi et canonico Posnaniensi⁸ et Sdisslao^k rectore ecclesiae de Gay⁹, Gerkone¹⁰, Jacobo¹¹, Tomislao¹², Woyslao¹³, Boguslao^l de Kossonos¹⁴, Mathia¹⁵, Raciborio¹⁶, Michaele¹⁷, Paulo¹⁸, Vincentio¹⁹, Silico²⁰, Dominico²¹, Boguslao^l notario curiae nostrae²² et Lamperto nostrae ecclesiae canonico^ł²³ et aliis multis viris et honestis.

^aWlodyczka Kop. 2

^bSkarboszewo Kop. 2

^cproch Kop. 2

^det Kop. 2

^ebrak Kop. 1

^fipsam Kop. 2

^gafflicto Kop. 2

^hdeliquid Kop. 2

ⁱbrak Kop. 1

^jbrak Kop. 2

^kSulislao Kop. 1

^lBogufalo Kop. 2

^łtak Kop., podczas gdy wszyscy wymienieni to kanonicy.

¹Domarat, Grzymalita, biskup pozn. 1318/19, zm. 1324 (PSB V, s. 305; Now. II, s. 66 - 67; Bieniak, Wlkp., s. 193).

²Skarboszewo, na pd.-zach. od Słupcy. W 1346 w Słupcy wyst. mieszczanin Mikołaj zwany Włodyczka (KDW II, nr 1251) - może krewny.

³Jan, zob. wyżej, nr 34/11.

⁴Kantor Adam, zob. wyżej, nr 75/14.

⁵Mikołaj kustosz pozn. 1320 - 1323 (tutaj i KDW II, nr 1029), a zapewne i 1327 - 1328 (KDW II, nr 1080, 1082, 1089).

⁶Filip z Miłosławia, zob. wyżej, nr 84/2.

⁷Jan z Kępy, Łodzia, kanclerz kapituły pozn. 1319 - 1320, archidiakon pozn. 1321, potem biskup pozn. 1335, zm. 1346 (Now. II, s. 68 - 70; PSB X, s. 433 - 434; WSB).

⁸Gerlib pisarz biskupa pozn., pleban w Słupcy 1306, kanonik pozn. 1311, oficjał gnieźn. 1318, scholastyk gnieźn. 1318/19 (Bieniak, Wlkp., s. 189).

⁹Zapewne Zdzisław kanonik pozn. od 1307?; jako rektor w Gaju (na zach. od Poznania) wyst. tylko tutaj.

¹⁰Gierek, zob. wyżej nr 44/10.

¹¹Jakub zapewne ident. z Jakubem kanonikiem pozn. od 1311 i skarbnikiem biskupa pozn. 1311, 1338 (KDW II, nr 948, 1148), plebanem w Środzie 1335, 1344 (KDW II, nr 1059, 1231), rektorem kościoła w Krerowie od 1344 (ib., nr 1271).

¹²Tomisław, może ident. z kanonikiem Tomisławem 1312 (KDW II, nr 956).

¹³Wojsław kanonik pozn. 1312, skarbnik biskupa pozn. 1327, kanclerz pozn. 1329, kantor 1330, archidiakon 1344 - 1351 (KDW II, nr 956, 1028 n.; Now. II, s. 293).

¹⁴Bogusław, najpewniej z Koszanowa (koło Śmigla), Szaszor, kanonik pozn. 1320 (Now. II, s. 139, 429). Bieniak, Wlkp., s. 157, utożsamia go z Boguchwałem dziekanem pozn. 1333 - 1354.

¹⁵Maciej kanonik pozn. wyst. 1305, 1312, 1325, 1330, 1334 (KDW II, nr 896, 956, 1059, 1114, 1128) - trudno ustalić, czy to jedna osoba.

¹⁶Racibor kanonik pozn. - por. KDW II, nr 1200.

¹⁷Michał kanonik pozn. wyst. 1285 - 1329 (KDW I - II, nr 559 - 1104), ale trudno ustalić, czy to jedna osoba.

¹⁸Paweł kanonik pozn. bliżej nieznany, może ident z wyst. w 1325 (KDW II, nr 1059) i 1333 (zob. niżej, nr 113/15 - 16).

¹⁹Wincenty może ident. z kanonikiem pozn. Wincentym Kociskiem 1311 (KDW II, nr 948).

²⁰Silik skądinąd nieznany, ale może jest to kanonik Ilik, potem w 1333 scholastyk pozn. (zob. niżej, nr 113/4).

²¹Dominik kanonik pozn. 1320 (tutaj), kanclerz pozn. 1323, syn Jana "de Zarow", który w 1325 otrzymał od papieża dziekanię pozn. (KDW II, nr 1058), archidiakon pozn. 1327 - 1339 (Now. II, s. 293, 310; KDW II; Lites 1320, s. 14).

²²Bogusław z Sandomierza notariusz publiczny, pisarz arcybiskupa gnieźn. 1320, skarbnik arcybiskupa 1325, kantor łęczycki 1328 - 1339, pleban łowicki (Kor. I cz. 2, s. 56; Lites 1320, s. 14; Lites 1339, s. 204; Bieniak, Wlkp., s. 191).

²³Lampert, Lambert, kanonik pozn. 1320 (tutaj) - 1330 (KDW II, nr 1082, 1089, 1114).

Dokument Nr 92

Gniezno, 12 grudnia 1322

Arcybiskup gnieźnieński zleca Mikołajowi synowi Serwina lokację wsi Ostrowite Kapitulne na prawie średzkim.

Kop.: Gniezno, AAG, ACap. B 196 (Wizytacje dóbr kapituły gnieźn. z 1534 r.), k. 54 - 54v.
Odpis: Kraków, Bibl. Jag., rkps 8057, k. 14 (wg Kop.).
Wyd.: Wizytacje, s. 512 - 513 (wg Kop.).

In nomine Domini amen. Humani generis actiones plerumque ab hominum memoria elabuntur, nisi autenticarum scripturarum munimine cum subscripcione testium perhennentur. Hinc est, quod nos Janislaus divina et Apostolice Sedis providencia sancte Gneznensis ecclesie archiepiscopus, melioracioni bonorum nostre Gneznensis ecclesie, quantum possumus, intendentes, hereditatem eiusdem ecclesie nostre dictam in wlgari Osthrowythe Maius¹, prout suis limitibus est distincta, de consensu fratrum nostrorum, Gneznensis videlicet capituli, exposuimus et locandam dedimus iure Theuthonico Noui Fori aut Szrzedensis vel unde ius idem noscitur processisse, donantes Nicolao filio quondam Servini¹ sculteciam in eadem et dantes eidem sculteto ac suis liberis et successoribus legittimis nomine scultecie et racione locacionis septimum mansum liberum in perpetuum de omnibus, quotquot in eadem hereditate Osthrowythe per eum mensurati fuerint et locati. Et de omnibus solucionibus artificiorum septimum denarium obtinebit. Damus eciam predicto sculteto et suis liberis in eadem hereditate tabernam liberam et tercium denarium iuramenti et cuiuslibet iudicati. Preterea colonis, qui se in eadem hereditate locaverint, de agris prorsus incultis a solucione census et decime decem annorum spacio concedimus libertatem, de agris vero cultis quatuor annis a solucione decime libertatem habebunt; quibus elapsis decimam manipulatim in campis vel secundum quod estimabitur decima memorata, infra sequentes sex annos in pecunia nobis solvere tenebuntur. Expiracione vero decem annorum, ut dictum est, plenarie libertatis incole prefate hereditatis de quolibet manso in festo beati Martini [11 XI] duas mensuras tritici, duas ordei, [k. 54v] quatuor siliginis et quatuor avene ac fertonem denariorum monete usualis nomine census et decime annis singulis nobis solvent. Ecclesia vero predicta in Osthrowythe id obtinebit, quod alias noscitur habuisse. Et quoniam iura predicte civitatis Noui Fori Szrzedensis sunt nobis incognita, omnia iura, que commodum et utilitatem respiciunt dominorum, nobis salva et integra reservamus. Ut autem hec ordinacio robur obtineat perpetue firmitatis, presens privilegium supradicto sculteto dari fecimus et sigillorum nostri videlicet et nostri Gneznensis capituli caractere communiri. Actum et datum Gnezne pridie Idus Decembris anno Domini millesimo tricentesimo vigesimo secundo, presentibus venerabilibus viris dominis: Nicolao decano², Clemente scholastico Gneznensibus³, Petro canthore Lanciciensi⁴, Thomislao archidiacono Vnyeyowyensi⁵, Vincencio cancellario nostro⁶, Serrassio^a⁷, Petro⁸, Pribkone canonicis Gneznensibus⁹ et aliis fidedignis.

^aWyd. ma tu Lucassio; por. też przypis 7.

¹Ostrowite Kapitulne pomiędzy Kleczewem a Powidzem. Sołtys Mikołaj skądinąd nieznany.

²Mikołaj, Małopolanin, prepozyt wiślicki 1306, kanonik krakowski 1308, kustosz gnieźn. 1309, wikariusz generalny gnieźn. 1314, dziekan gnieźn. 1318/19, sędzia w procesie krzyżackim 1320/21, kanonik pozn. i włocławski, zm. 1334/35 (PSB XXI, s. 90 - 91).

³Klemens scholastyk gnieźn. 1322 (tutaj) - 1333, kanonik krakowski i w kolegiacie Św. Idziego w Krakowie (Kor. II, s. 260; KDKK I, s. 196).

⁴Piotr kantor łęczycki 1322 (tutaj) - 1324 (KDW II, nr 1038, 1039, 1047; Zb. dok. Płocka, s. 31), może ident. z kanonikiem gnieźn. i prepozytem łęczyckim 1341 (niżej, nr 128/8; KDW II, nr 2048; Kor. III, s. 215).

⁵Tomisław archidiakon uniejowski 1322 - 1327, kanonik gnieźn. 1322, kustosz gnieźn. 1325, archidiakon gnieźn. 1329 (KDW II, nr 1047 - 1108; Kor. IV, s. 118).

⁶Wincenty z Koszanowa (koło Śmigla), brat kasztelana pozn. Andrzeja, Szaszor, notariusz publiczny, kapelan, pisarz (m. in. na procesie krzyżackim 1320) i kanclerz arcybiskupa gnieźn. 1320, kanonik gnieźn. 1320, pozn. 1324, archidiakon gnieźn. 1324, kantor 1329, dziekan 1337, świadek na procesie krzyżackim 1339, zm. ok. 1353 (Lites 1320, s. 14; KDW II, nr 1039 n.: Kor. IV, s. 302 - 304; Lites 1339, s. 290; Zb. dok. Płocka, s. 31).

⁷Imię zniekształcone. Wizytacje mają tu Lucassio, ale i kanonik Łukasz nie jest skądinąd znany.

⁸Kanonik Piotr trudny do identyfikacji.

⁹Przybek kanonik gnieźn. 1311 - 1334, scholastyk łęczycki 1323?, pleban w Górze koło Żnina 1334 (KDW II, nr 942, 1139; KDKK I, nr 131; Kor. III, s. 303).

Dokument Nr 93

Poznań, 1 lipca 1323

Biskup poznański nadaje sołectwo w Warszewie krawcowi Piotrowi.

Kop.: Gniezno, AAG ACap. B6 (Liber privilegiorum capituli Gnezn. z XVI w.), k. 86v - 87.
Odpis: Kraków, Bibl. Jag., rkps 8057, k. 13 (wg Kop.).
Ekscerpt: Wizytacje, s. 410 - 411 (pod błędną datą: 1333 r.).

In nomine Domini amen. Ut negociorum, que nostris aguntur temporibus, finis in posterum tocius dubietatis amputetur et materia omnis controversie sopiatur, necesse est, ut gesta nostrorum temporum scripturarum vel testium memorie commendentur. Noverint igitur universi presentis litere seriem inspecturi, quod nos Domarathus Dei gracia episcopus Poznaniensis eclesie¹, cupientes bona eclesie nostre in melius reformare et redditus eius ampliare et amplius augere, de consilio fratrum nostrorum et capitulorum consensu, villam seu hereditatem ecclesie nostre ad mensam nostram pertinentem Petro sartori² iure Novi Fori pro duobus mansis liberis Flamingice mensure contulimus locandam sibi suisque posteris perpetuo possidendam sub hac forma, quod coloni dicte ville sex annorum habebunt libertatem qua evulsa iidem coloni singulis annis domino ville, qui ipsam pro tempore possidebit, duodecim mensuras triplicis grani solvere tenebuntur, videlicet quatuor mensuras tri(ti)ci, quatuor siliginis, quatuor avene et fertonem usualis argenti de quolibet manso. In Nativitate Domini nostri unum porcum [k. 87], in Pascha vero pernam aut tres scotos pro ipsa dare debebunt domino ville, omnibus annis tribus diebus, scilicet ad estivalia unam diem, ad hyemalia secundam, terctiam ad seminandum propriis aratris agros domini arabunt. Idem vero Petrus et posteri eius in villa seu hereditate nostra supradicta, que Warschevo² vulgariter nuncupatur, quam sibi dedimus iure Thevthonico collocandam, quatuor hortos, tabernam, pistrinam fabricam et macellum cum posteris suis libere perpetuo possidebit. De solucionibus autem penarum, quae de iudicio cesserint, duo denarii domino et tercius cedet sculteto. Concedimus insuper ei ac eius successoribus in prefata hereditate pardices quisculasque capere, vulpes si delectat et lepores venari. In cuius rei testimonium presentem sibi literam conscribi et nostro nostrique capituli sigillorum munimine fecimus roborari. Actum et datum Posnanie feria sexta infra octavas beatorum Petri et Pauli Apostolorum, presentibus dominis fratribus nostris, videlicet: domino Joanne archidiacono³, Adam cantore⁴, Nicolao custode⁵, Dominico cancellario⁶, Jacobo⁷, Voyslao⁸, Boguslao⁹, Gabriele¹⁰, Werkone¹¹, Jasscone dicto Bonum mane¹² canonicis Poznaniensibus et aliis viris quamplurimis fidedignis, anno Domini millesimo tricentesimo vigesimo tercio. Excipimus preterea in eadem villa pro nostris aratris duos mansos liberos et reservamus pro nobis excollendos.

¹Biskup Domarat, zob. wyżej, nr 91/1.

²Warszew na pn.-wsch. od Opatówka. Sołtys Piotr skądinąd nieznany.

³Jan z Kępy, zob. wyżej, nr 91/7.

⁴Adam, zob. wyżej, nr 75/14.

⁵Mikołaj, zob. wyżej nr 91/5.

⁶Dominik, zob. wyżej nr 91/21.

⁷Jakub, zob. wyżej nr 91/11.

⁸Wojsław, zob. wyżej, nr 91/13.

⁹Bogusław, zob. wyżej, nr 91/14.

¹⁰Gabriel kanonik pozn. 1323 (tutaj), skarbnik biskupa pozn. 1330, kanclerz pozn. 1330 - 1334 (KDW II, nr 1080 - - 1136; Now. II, s. 228 uważa go za oficjała pozn. idąc tu za MPH V, s. 618 - wiadomość nie potwierdzona w MPH n. s. IX cz. 2, s. 92).

¹¹Kanonik Werko skądinąd nieznany.

¹²Jasiek zw. Dobra Ręka kanonik pozn. 1312 - 1335 (KDW II, nr 956 - 1152).

Dokument Nr 94

[Łekno], 30 września 1323

Opat klasztoru Cystersów w Łeknie zawiadamia parafię Św. Kolumby w Kolonii, że zezwolił Tylmanowi, cystersowi z Łekna na swobodne rozporządzanie swoją ojcowizną.

Or.: Köln, Historisches Archiv, Bestand Columba, Nr. 439. Pergamin 176 × 56 mm, bez zakładki. Na pasku pergaminowym pieczęć wystawcy w mandorlę, przedstawiająca stojącą postać z laską opacką w ręku. Napis uszkodzony: ... abbatis de Lekna (?).

Nos frater Nicholaus dictus abbas in Luckna¹, officio de Sancta Columba salutem in Filio Virginis Gloriose. | Noverit vestra discretio per presentes, quod fratri Thil(manno) monacho domus nostre concedimus et damus | omnimodam facultatem et potestatem de sua sorte hereditatis de patrimonio suo ipsum contin|gentem disponere et ordinare secundum suam utilitatem, sicut sibi videbitur expedire. In cuius rei testimonio^a presentem litteram nostro sigillo commovimus^a. Datum anno Domini @M@ @CCC@ XXIII in die beati Iheronimi Confessoris.

^atak Kop.

¹Mikołaj opat klasztoru w Łeknie wyst. 1322 - 1328 (KDW II, nr 1033, 1054, 1091).

Dokument Nr 95

1323

Arcybiskup gnieźnieński sprzedaje sołectwo w Biskupicach Smolanych (Bieniszowicach) Andrzejowi Smolce.

Ekscerpt: Gniezno, AAG, ACap. B 140 (Wizytacje dóbr arcybiskupa gniezn. z 1512 r.), k. 312v (Wyd.: Wizytacje, s. 418), wg Or. bardzo zniszczonego. Tytuł: Benyssowicze.

Janislaus Dei gracia sancte eclesie Gneznensis archiepiscopus, intendentes studio vigilanti melioracioni bonorum eclesie villam Benyssowicze prope Calisch sitam, Andree nostro clavigero dicto Smolka¹, de consensu venerabilium fratrum capituli Gneznensis iure Theutonico exposuimus ad locandum, dantes sibi suisque successoribus nomine scoltecie duos mansos liberos, tercium ortum, tercium denarium cuiuslibet iudicati iure hereditario. Incole autem, qui se ibidem locaverint, de quolibet manso pro censu fertonem argenti currentis in terra atque pro decima quatuor mensuras tritici, quatuor siliginis et quatuor avene annis singulis solvent. In aliis autem salva sint omnia, que utilitatem et commodum dominorum respiciunt. In cuius rei etc... Emanavit privilegium sub anno Domini M^o CCCXX tercio.

¹Bieniaszowice, potem Biskupice Smolane, na zach. od Kalisza. Sołtys Andrzej Smolka skądinąd nieznany.

Dokument Nr 96

Brześć Kujawski, 15 lipca 1324

Arcybiskup gnieźnieński sprzedaje sołectwo w Siedlimowie Marcjanowi Siekierce.

Kop.: Gniezno, AAG, ACap. B 6 (Liber privilegiorum capituli Gnezn. z XVI w.), k. 139 - 139v. Tytuł: Ville Syedlymowo clavis eiusdem.
Odpis: Kraków, Bibl. Jag., rkps 8057, k. 15 (wg Kop.).
Ekscerpt: Wizytacje, s. 451.

In nomine Domini amen. Ut rebus caducis robur perpetue firmitatis accedat et ea, que aguntur ad posterorum noticiam deducantur, sapiencium decrevit auctoritas facta mortalium digna memoria literarum serie cum [k. 139v] subscripcione testium posteris commendare. Igitur nos Janislaus divina et Apostolice Sedis providencia sancte Gneznensis eclesie archiepiscopus ad perpetuam rei memoriam notum facimus universis presentibus et futuris, ad quos pervenerit scriptum presens, quod melioracioni bonorum eclesie nostre Gneznensis, quantum divina favente gracia possumus, intendentes, villam seu hereditatem eiusdem eclesie nostre, dictam in wlgari Syedlymoviczy, sittam in territorio Cybariensi, de consensu fratrum nostrorum, videlicet Gneznensis capituli, deductis agris nostris ad duo aratra locandum exposuimus iure Theuthonico, scilicet Novi Fori, vendentes Marzyano dicto Syekyrka¹ pro certa summa pecunie sculteciam in eadem et dantes eidem ac suis liberis verisque successoribus nomine scultecie et racione locacionis tres mansos liberos, tercium denarium iuramenti et cuiuslibet iudicati, tabernam eciam ibidem, si una fuerit, habebit liberam, si autem plures taberne crescentibus eisdem bonis locate fuerint, dictus scultetus et sui posteri de predictis tabernis tercium denarium obtinebunt. Preterea incolis hereditatis predicte tribus annis a solucione decime et sex annis a solucione fertonum racione census plenam concedimus libertatem, ita tamen, quod elapsis tribus annis primis decimam manipulatim nobis solvent in campis de agris excultis, evoluto vero spacio sex annorum, supradicte hereditatis coloni de manso quolibet maldratam triplicis annone, videlicet quatuor mensuras tritici, quatuor siliginis et quatuor avene necnon fertonem argenti, iuxta ius Srzedense nobis et eclesie nostre annis singulis solvere tenebuntur. Et quoniam iura predicte civitatis Srzodensis nobis sunt prorsus incognita, omnia iura, que commodum et utilitatem respiciunt dominorum, salva nobis et integra reservamus in omnibus. Ut autem presens nostra ordinacio non possit imposterum violari, nostrum et predicti capituli nostri sigilla presenti privilegio duximus apponenda. Actum et datum in Brzesczie Idus Iulii anno Domini millesimo tricentesimo vicesimo quarto, presentibus honorabilibus viris dominis: Nicolao decano², Martino cantore³, Vincencio cancellario Gneznensibus⁴, Joanne cancellario⁵, Petro cantore Lanciciensibus⁶ et Thimislao^a archidiacono Vnyeouiensi⁷ canonicis Gneznensibus.

^atak Kop.

¹Siedlimowo pomiędzy Strzelnem a Kleczewem na terytorium zbarskim. Sołtys Marcjan Siekierka skądinąd nieznany.

²Mikołaj, zob. wyżej, nr 92/2.

³Marcin kantor gnieźn. wyst. tylko tutaj; kantorem gnieźn. był jednak wówczas najpewniej Iwan (Iwo) z Chęcin.

⁴Wincenty z Koszanowa, zob. wyżej, nr 92/6.

⁵Jan kanclerz łęczycki 1318 - 1332. Bieniak, Wlkp., s. 99, utożsamia go z Jaśkiem, pisarzem Władysława Łokietka od 1290, plebanem w Zgierzu 1295, prepozytem Św. Michała w Krakowie 1321, zm. ok. 1333.

⁶Piotr, zob. wyżej, nr 92/4.

⁷Tomisław, zob. wyżej, nr 92/5.

Dokument Nr 97

Gniezno, 20 czerwca 1325

Arcybiskup gnieźnieński sprzedaje sołectwo w Biskupinie Krystynowi i Mateuszowi.

Kop.: 1. Gniezno, AAG, ACap. B 6 (Liber privilegiorum capituli Gnezn. z XVI w.), k. 149 - 149v. Tytuł: Advocacie in villa Byskupino clavis eiusdem [Znenensis]; 2. tamże, B 5 (Liber privilegiorum j.w.), k. 193 - 193v. Tytuł: Privilegium scultetiae in vulgari Biskupino.
Odpis: Kraków, Bibl. Jag., rkps 8057, k. 17 (wg Kop. 1), k. 18 (wg Kop. 2, z błędnie odczytaną datą jako 9 lipca).
Ekscerpt: Wizytacje, s. 288.

In nomine Domini amen. Quoniam facta mortalium a memoria dilabi consweverunt, sapientum provida sanxit auctoritas ea scripti patrocinio cum annotacione testium posterorum noticie commendare. Nos igitur Janislaus divina et Apostolice Sedis providencia sancte Gneznensis eclesie archiepiscopus ad perpetuam rei memoriam notum facimus universis, tam presentibus, quam futuris, ad quos pervenerit scriptum presens, quod condicionem bonorum eclesie nostre meliorare pro viribus cupientes, hereditatem nostram et eiusdem eclesie, dictam^a in wlgari Byskupino, sitam in districtu Znenensi¹, sub ratihabicione fratrum nostrorum, Gneznensis videlicet capituli, iure Theutonico, scilicet Noui Fori, exposuimus ad locandum, vendentes pro certa summa pecunie Cristino et Matheo¹ sculteciam in eadem et assignantes eis et eorum liberis vel successoribus legittimis perpetuo [k. 149v] nomine scoltecie tres mansos a censu dumtaxat liberos, medietatem tabernarum, tabule carnificis et pistoris necnon tercium denarium iuramenti et cuiuslibet iudicati. [k. 193v] Preterea incolis hereditatis predicte a solucione decime tribus annis de agris excultis, de incultis vero quinque annis, a censu autem octo annis, plenam et omnimodam concedimus libertatem. Qua libertate elapsa predicti coloni decimam integralem^b manipulatim in campis, preter linum et rapulas, tantummodo et fertonem argenti usualis monete racione census de quolibet manso singulis annis nobis in festo beati Martini [11 XI] solvere tenebuntur. Et quoniam iura predicta nobis ^c-d

sunt prorsus

incognita, omnia iura, que commodum et utilitatem respiciunt dominorum, salva nobis et integra reservamus. Ut autem hec ordinacio robur perpetue firmitatis obtineat, presens privilegium supradictis scultetis dari mandavimus et nostri et predicti capituli sigillorum caractere^e communitum. Actum et datum in Znena^f XII^o Kalendas Julii anno Domini ^g-h

millesimo tricentesimo

vicesimo quinto, presentibus honorabilibus viris dominis: Iwano cantore², Thomislao custode³, Petro cancellario Gneznensibus⁴, Joanne preposito Rudensi⁵, magistro Andrea cancellario Plocensi⁶, Boguslao thesaurario nostro⁷, Benedicto Binissoneⁱ⁸ canonicis Gneznensibus et aliis multis fidedignis testibus circa premissa.

^ascultetiam Kop. 2

^bintegraliter Kop. 2

^c-dprorsus sunt Kop. 2

^ewolne miejsce w Kop. 2

^fZneyna Kop. 2

^g-hM^o. CCC^o. Kop. 2

ⁱStrussone Kop. 2.

¹Biskupin, na pd. od Żnina. Sołtysi Krystyn i Mateusz skądinąd nieznani.

²Iwan (Iwo) z Chęcin (w Kieleckiem), kustosz gnieźn. 1309, kanonik krakowski i włocławski, prepozyt gnieźn. 1328/29, zm. ok. 1348 (Bieniak, Wlkp., s. 187).

³Tomisław, zob. wyżej, nr 92/5.

⁴Piotr kanclerz gnieźn. 1325, kanonik wrocławski 1326, świadek na procesie krzyżackim 1339, zm. ok. 1339 (KDW II, nr 1051 n.; Lites 1339, s. 98; KDKK I, s. 174; por. też Kor. III, s. 215 - 216).

⁵Jan kanonik gnieźn. 1320, prepozyt rudzki 1320 - 1329 (KDW II, nr 1022), mylnie utożsamiany niekiedy z późniejszym scholastykiem gnieźn. Janem Bródką (Kor. II, s. 179).

⁶Andrzej Jakubowic, zob. wyżej, nr 60/9.

⁷Bogusław, zob. wyżej, nr 91/22.

⁸Benedykt (Bieniak) Struś kanonik gnieźn. 1320 (KDW II, nr 1022) - 1327, zapewne ident. z późniejszym kustoszem gnieźn. 1337 - 1345 (KDW II, nr 1239; Kor. I, cz. 2, s. 42, IV, s. 19).

Dokument Nr 98

Uniejów, 22 lutego 1326

Wymienieni biskupi polscy nadają odpusty nawiedzającym kościół parafialny w Iwanowicach.

Kop.: niegdyś Królewiec, Bibl. Uniw., rkps 1555 (Liber cancellariae Stanislai Ciołek), k. 175v.
Wyd.: Caro, Liber cancellariae, t. II, s. 241 - 242 (wg Kop.).

Janislaus divina et Apostolice Sedis providencia sancte Gneznensis ecclesie archiepiscopus, Nankerus Cracouiensis¹, Florianus Plocensis², Mathias Wladislauiensis³ et Johannes Poznaniensis⁴ Dei gracia ecclesiarum episcopi universis christifidelibus, ad quos devenerit scriptum presens, salutem in salutis auctore. Cupientes christifidelium mentes excitare ad opera karitatis et ut ecclesia Beate Katherine in Gywanowycze⁵ Gneznensis dyocesis ab eisdem honoribus congruis frequentaretur, omnibus vere penitentibus et confessis, qui dictam ecclesiam infrascriptis festivis diebus, scilicet Nativitatis, Epiphanie, Resurreccionis cum duobus sequentibus diebus, Ascensionis Domini, Pentecostes cum duobus sequentibus diebus, Invencionis et Exaltacionis Sancte Crucis, Michaelis Archangeli, Johannis Baptiste, Apostolorum et Evangelistarum diebus, Stephani, Laurencii, Adalberti, Stanislaui et Wenceslay Martyrum, Gregorii, Nicolay et Martini Confessorum, Marie Magdalene, Katherine, Margarethe et XI Milium Virginum ac sanctorum, quorum reliquie in eadem ecclesia continentur, causa devocionis accesserint de omnipotentis Dei misericordia et beatorum Apostolorum eius Petri et Pauli patrocinio confidentes, nos videlicet episcopi de consensu dyocesani quilibet quadraginta dies indulgencie misericorditer in Domino impartimur. In cuius rei testimonium nostra sigilla presentibus sunt annexa. Datum in Vneyow VIII^o Kalendas Marcii anno Domini M^oCCC^o vicesimo sexto.

¹Nanker biskup krakowski 1320, potem 1326 wrocławski, zm. 1341 (PSB XXII, s. 514 - 517).

²Florian z Kościelca (Kościoła), Leszczyc, kanonik płocki, włocławski i gnieźn., biskup płocki 1317, zm. 1333 (PSB VII, s. 38 - 40; Bieniak, Wlkp.).

³Maciej z Gołańczy, Pałuka, biskup kujawski (włocławski) 1323 - 1365, zm. 1368 (PSB XIX, s. 15 - 18).

⁴Jan III Doliwa biskup poznański 1324, zm. 1335 (Now. II, s. 67 - 68; WSB).

⁵Iwanowice na pd.-wsch. od Kalisza.

Dokument Nr 99

Gniezno, 25 kwietnia 1326

Arcybiskup gnieźnieński nadaje sołectwo w Lubczu Ciechosławowi synowi Marcina.

Kop.: Gniezno, AAG, ACap. B 6 (Liber privilegiorum capituli Gnezn. z XVI w.), k. 137v - 138. Wpis w transumpcie arcybiskupa Jana Gruszczyńskiego z daty: Gniezno, 23 kwietnia 1470. Tytuł: Innovacio privilegii advocacie ville Lupcza clavis eiusdem.
Odpis: Kraków, Bibl. Jag., rkps 8057, k. 19 (wg Kop.).
Ekscerpt: Wizytacje, s. 294.

In nomine Domini amen. Ne ea, que aguntur in tempore, simul cum lapsu temporis evanescant, literarum serie cum subscripcione testium consweverunt posterorum noticie commendari. Proinde nos Janislaus divina et Apostolice Sedis providencia sancte Gneznensis eclesie archiepiscopus notum facimus universis presentibus et futuris, ad quorum noticiam pervenerit presens scriptum, quod melioracioni bonorum mense nostre, quantum iuvante Deo possumus, intendentes, hereditatem nostram dictam Lupcze¹, sittam in territorio Gneznensi, de consensu fratrum nostrorum Gneznensis capituli Czestoslao filio quondam Martini¹, locandam exposuimus novo iure, quod servatur in Srzoda Slesie, vel unde ius idem noscitur procesisse, vendentes pro certa pecunie quantitate eidem Czestoslao et suis liberis ac legittimis successoribus sculteciam in eadem et dantes ei nomine scultecie octavum mansum liberum, terciam partem molendini per nos ibidem construendi in hereditate predicta, tercium denarium iuramenti et cuiuslibet iudicati, de tabernis eciam et tabulis carnificum, sutorum et pistorum, quotquot esse poterint, prefatus scultetus et sui successores tercium denarium obtinebunt. Licebit itaque eidem sculteto nostro et legittimis suis successoribus ligna de silvis nostris ducere et pisces in lacubus nostris prandere ac feras in prefata nostra hereditate venari solum pro mensa et utilitate sua. Preterea incolis eiusdem hereditatis a solucione census octo annis plenam concedimus libertatem, ita videlicet, ut post quatuor annos de agris, qui tunc exculti fuerint, decima nobis solvetur manipulatim in campis. [k. 138] Elapsis vero, ut predicitur, plenarie octo annis, omnes incole hereditatis predicte de quolibet manso quatuor mensuras tritici, quatuor siliginis, quatuor avene et fertonem, iuxta conswetudinem terre Gneznensis, singulis annis racione census et decime nobis solvere tenebuntur. Liberamus insuper et absolvimus prefatum Czechoslaum et successores suos legittimos ab omnibus oneribus, solucionibus et serviciis nostris, solum unum fertonem pro iudicio annuatim nobis solvere tenebitur. Et quoniam iura predicte civitatis Srzoda nobis sunt prorsus incognita, omnia iura, que commodum et utilitatem respiciunt dominorum, salva nobis et nostris successoribus reservamus. In quorum omnium fidem et testimonium premissorum presentes litteras scribi fecimus nostrique et capituli nostri prefati sigillorum caractere communiri. Actum et datum Gnezne VII^o Calendas Maii anno Domini millesimo tricentesimo vicesimo sexto, presentibus honorabilibus viris dominis: Andrea preposito², Nicolao decano³, Hynkone cantore⁴, Vincencio archidiacono⁵, Thomislao custode⁶, Petro cancellario⁷ et aliis multis canonicis Gneznensibus tunc in capitulo congregatis.

¹Lubcz na pd.-wsch. od Rogowa. Sołtys Ciechosław (?) skądinąd nieznany.

²Andrzej, zob. wyżej, nr 64/7.

³Mikołaj, zob. wyżej, nr 92/2.

⁴Hynek kantor gnieźn. skądinąd nieznany, kantorem był w tym czasie jednak najpewniej Iwan (Iwo) z Chęcin (zob. wyżej, nr 97/2) - w Kop. zapewne błąd odczytu.

⁵Wincenty, zob. wyżej, nr 92/6.

⁶Tomisław, zob. wyżej, nr 92/5.

⁷Piotr, zob. wyżej, nr 97/4.

Dokument Nr 100

Ląd, 12 marca 1327

Ugoda Konrada sołtysa z Kościoła z klasztorem Cystersów w Lądzie.

Or.: Warszawa, AGAD, dok. perg. 3216. Pergamin 211 × 221+37 mm. Pasek pergaminowy do przywieszenia pieczęci. Na odwrocie informacje o treści i sygnatury (XVII - XIX w.).

Universis christifidelibus, tam presentibus, quam futuris, ad quorum noticiam pervenit presens scriptum, ego Conradus | dictus Sagittarius et Jutta, coniuges legitimi¹, salutem et rei geste cognoscere veritatem. Quoniam cum interierit | homo, non sumet omnia secum et cum ipso sua gloria non descendet, sed sua eum opera assecuntur. Igitur nos Conradus et Jutta | coniuges prenominati, quandam ordinacionem inter nos et venerabiles viros, videlicet dominum Jacobum abbatem pie recordacionis et suum conventum eorumque .. successores monasterii Lendensis² ordinis Cysterciensis, a retroactis temporibus celebratam super quadam pecunie quantitate a nobis racione mutui contracta et ipsis relicta totaliter et dimissa, eo quod idem venerabilis pater et .. conventus equum valentem quinque marcas, unum mansum liberum, unam marcam grossorum annuatim et advocaciam in Cossol³ cum iudicio omnibusque suis utilitatibus nobis ad nostre vite terminum tradiderunt, ita sane, quod si ego Conradus prius diem clausero extremum, uxore adhuc supervivente, advocacia et mansus medius cum omnibus suis utilitatibus necnon et cum omnibus rebus meis, seu mobilibus, seu immobilibus, per medium ad Lendense monasterium libere revertentur, reliquum medio manso cum medietate ceterarum facultatum nostrarum, tam mobilium, quam immobilium, uxori mee prefate donec universe carnis debitum solverit remanente. Post cuius obitum omnia supradicta ad prefatum monasterium sine contradicione cuiuspiam plenarie et integre revertentur, hoc adiecto, quod ego Conradus iam prefatus totum sepum de advocacia michi tradita proveniens ad luminaria assignavi et marcam grossorum suprascriptam culpis meis exigentibus tradidi memorato monasterio propter quoddam homicidium, proch dolor, perpetratum. Ad perpetuam itaque memoriam posterorum ordinacionem prelibatam renovare volentes sub venerabilibus viris domino. Johanne abbate⁴ et conventu dicti monasterii profitemur et recognoscimus publice in hiis scriptis, quod nos non inducti ab aliquo, vel illecti, mentis nostre compotes nec racionis expertes, sed bona sponte, sano prehabito consilio et pari manu voluntateque libera precedente, ipsam pecuniam racione mutui sic contractam et dimissam item relinquimus eisdem et dimittimus usque ad novissimum denarium totaliter et summatim pro nostrarum salute et remedio animarum, et coram testibus ydoneis infrascriptis profitemur nos dictam pecuniam a data presencium dimisisse integraliter fratribus memoratis ipsosque ab huiusmodi pecunie solucione quitos clamasse, liberos, indebitos et indempnes. Et ne irrita sit libera nostra dimissio, sed quorumlibet hominum frivola impeticio inanescat, abrenunciamus et abdicamus hodie et deinceps omni iuri, quod ad suprascriptam pecuniam habuimus quoquo modo. Insuper ego Conradus uxori mee prefate et Druchwino eius filio, meo autem previgno, .. fratri meo ceterisque meis consanguineis, affinibus et amicis seu quibuscumque hominibus perpetuum impono silencium suprascriptam pecuniam a pluries dictis .. conventu et fratribus exigendi, extorquendi, impetendi vel quomodolibet repetendi. Ut ergo hec nostra recognicio a quoquam hominum nullatenus irritetur, sed perpetuis temporibus permaneat inconvulsa, presens scriptum sigillo civitatis Slupzensis rogavimus firmiter communiri. Actum et datum in Lenda anno Domini M^oCCC^oXXVII^o in die sancti Gregorii Pape, presentibus hiis testibus et viris discretis: Nicholao advocato, Druchwino magistro consulum, Henzone, Ottone et Nicholao dicto Kempe consulibus Slupzensibus⁵, item Bechzoldo sculteto de Langenove⁶ cum aliis quampluribus fidedignis. Nos vero Nicholaus advocatus, Druchwinus, Otto, Henzo, Nicholaus et Bechzoldus omnia premissa vera esse protestantes. Ad peticionem memoratorum Conradi et Jutte coniugum sigillum civitatis nostre presentibus apposuimus in testimonium omnium premissorum.

¹Zapewne mieszczanie ze Słupcy, sołtysi w Kościele (zob. niżej, przypis 3).

²Jakub jako opat lędzki wyst. 1316 (KDW II, nr 983).

³Kościół, później Lądek koło Lądu (zob. wyżej, nr 27/2).

⁴W l. 1324 - 1340 opatem lędzkim był Maciej. Być może chodzi tu o przeora Jana, potwierdzonego 1328 (KDW II, nr 1094).

⁵Wójt, burmistrz i rajcy ze Słupcy skądinąd nieznani.

⁶Langenow nie zidentyfikowane.

Dokument Nr 101

Gniezno, 27 kwietnia 1327

Arcybiskup gnieźnieński zamienia dwa łany w Kędzierzynie na część Kębłowa z Hebrardem i Ditrychem synami Zygfryda.

Kop.: Gniezno, AAG, ACap. B 5 (Liber privilegiorum capituli Gnezn. z XVI w.), k. 91. Wpis w transumpcie wikariusza generalnego gnieźnieńskiego Władysława Oporowskiego z daty: Gniezno, 13 października 1423 (zob. niżej). potwierdzonym przez arcybiskupa Jana Łaskiego w Gnieźnie, ok. 25 kwietnia 1516. Tytuł: Innovacio privilegii liberi in Kanderzyno in clave Gneznensi mense archiepiscopalis 1516.
Odpis: Kraków, Bibl. Jag., rkps 8057, k. 69 (wg Kop.).
Ekscerpt: Wizytacje, s. 458.

In nomine Domini amen. Quoniam fides instrumentorum excludit materiam iurgiorum, nos Janislaus divina et Apostolice Sedis providencia sancte ecclesie Gneznensis archiepiscopus notum facimus universis, ad quod^a devenerit scriptum presens, quod pro comodo et utilitate eclesie nostre summo opere laborantes, cum Hebrardo et Ditrone fratre suo, filiis quondam Zyfridii¹, commutacionem fecimus infrascriptam, recepimus siquidem ab eis pro nobis et eclesia nostra perpetuo partem hereditatis in Kyeblowo¹, que ipsos legittime contingebat ex successione paterna, et dedimus eis et eorum liberis ac successoribus legittimis de consensu nostri Gneznensis capituli duos mansos in villa nostra Candzyerzyno² cum addicione peccunie, a censu et decima et omnibus solucionibus et serviciis omnino liberos, per eos perpetuo liber possidendos. Ut autem hec commutacio seu ordinacio inviolabilis perseveret, presentes scribi fecimus et nostri ac predicti capituli nostri Gneznensis sigillorum munimine roborari. Actum Gnezne quinto Calendas Maii anno Domini millesimo trecentesimo vicesimo septimo, presentibus honorabilibus viris fratribus nostris: Nicolao decano³, Vincencio archidiacono⁴, Petro cancellario Gneznensibus⁵, Andrea cancellario Plocensi⁶, Joanne preposito Rudensi⁷, Boguslao thezaurario nostro⁸, Petro⁹, Benedicto¹⁰, Pribcone canonicis Gneznensibus¹¹.

^atak Kop.

¹Kębłowo na pn.-wsch. od Miłosławia. Synowie Zygfryda skądinąd nieznani.

²Kędzierzyn na pd.-wsch. od Gniezna.

³Mikołaj, zob. wyżej, nr 92/2.

⁴Wincenty, zob. wyżej, nr 92/6.

⁵Piotr, zob. wyżej, nr 97/4.

⁶Andrzej Jakubowic, zob. wyżej, nr 60/9.

⁷Jan, zob. wyżej, nr 97/5.

⁸Bogusław ze Sandomierza, zob. wyżej, nr 91/22.

⁹Kanonik Jan trudny do identyfikacji.

¹⁰Benedykt, zob. wyżej, nr 97/8.

¹¹Przybek, zob. wyżej, nr 92/9.

Dokument Nr 102

Poznań, 2 - 7 listopada 1327

Król Władysław Łokietek przysądza Białokosz dominikankom poznańskim.

Kop.: Kraków, Archiwum OO. Dominikanów, Kopiariusz dominikanek poznańskich z XVII w., s. 13.

Nos Wladislaus Dei gratia rex Poloniae praesentibus recognoscimus ac publice protestamur, quia cum sorores ordinis Sancti Dominici apud Posnaniam ex una parte et Wisech de Granow cum uxore sua ac sororibus uxoris eiusdem filiabus quondam amicis Stephani de Zichz¹ pro hereditate Belabosz^a² longo tempore iudicialiter decesserit, tandem ipsa hereditas coram nobis per iudicem nostrum Stanislaum^a de Grissina Posnaniensem³ et multos alios idoneos assessores extitit rite et rationabiliter adiudicata sororibus supradictis. In cuius rei testimonium praesentem literam conscribi fecimus et sigillo nostro roborari. Datum et actum apud Posnaniam infra octavas Omnium Sanctorum anno Domini M CCC^o vigesimo septimo⁴, praesentibus his testibus: venerabili in Christo patre domino Joanne episcopo Posnaniensi⁵ et aliis multis fidedignis.

^atak Kop.

¹Granowo na wsch. od Grodziska Wlkp. Wyszak wyst. tylko tutaj, jego powinowaci nie zidentyfikowani.

²Białokosz, na pn. od Pniew.

³Sędzią pozn. 1323 - 1335 był Wojsław, nie Stanisław, z Gryżyny (Spisy wlkp.). W Kop. zapewne pomyłka: Woyslaum - Stanislaum.

⁴Pobyt króla w Poznaniu potwierdzony dok. KDW II, nr 1085, 1086, w których zresztą ten sam sposób datacji.

⁵Jan III Doliwa, zob. wyżej, nr 98/4.

Dokument Nr 103

Gdańsk, 23 kwietnia 1328

Bartłomiej i Piotr Wojsławowice z Rusocina¹ sprzedają błoto koło Kłodawy² klasztorowi Cystersów w Lądzie.

Or.: Poznań, WAP, Kl. Ląd A 4. Pergamin 260 × 125+20 mm, dobrze zachowany. Pismo z kręgu klasztoru lędzkiego. Pasek pergaminowy po przywieszeniu pieczęci. Na odwrocie: De empcione super quadam palude intra terminos dicte hereditatis Clodauie (XV w.); Tego kupna jest konfirmacyja od Krzyżaków anno 1338 sub litera B (XVIII w.); Łąka Kłodawska (XVIII w.); Pieczątka: Staatsarchiv Danzig, Abt. 405, Nr. 10.
Kop.: tamże, Kl. Ląd A 7, w or. transumpcie komtura gdańskiego Winrycha von Kniprode z daty: Gdańsk, 26 czerwca 1338 - zob. niżej, nr 123.
Wyd.: Preuss. Urkundenbuch II, nr 614 (wg Or.), III, nr 169 (wg transumptu).

¹Rusocin na pn.-zach. od Tczewa. Bartłomiej i Piotr synowie kasztelana gdańskiego Wojsława wyst. jeszcze 1342 (Preuss. Urkundenbuch III, s. 428).

²Kłodawa, na pd.-zach. od Rusocina, zob. też wyżej, nr 73/2.

Dokument Nr 104

Opatówek, 13 października 1328

Arcybiskup gnieźnieński nadaje sołectwo w Trojanowie Wojciechowi Wierciałce.

Kop.: Gniezno, AAG, ACap. B 6 (Liber privilegiorum capituli Gnesn. z XVI w.), k. 86 - 86v.
Odpis: Kraków, Bibl. Jag., rkps 8057, k. 22 (wg Kop.).
Ekscerpt: Wizytacje, s. 415.

In nomine Domini amen. Ne gestarum rerum memoria processu temporis pereat et in oblivionis deducatur abyssum, sapientum decrevit auctoritas facta mortalium literarum serie cum annotacione testium posterorum noticie commendare. Proinde nos Janislaus divina et Apostolice Sedis gracia sancte Gneznensis eclesie archiepiscopus notum facimus universis, tam presentibus, quam futuris, ad quos devenerit scriptum presens, quod melioracionem bonorum eclesie nostre, quantum possumus intendentes, hereditatem nostram et ecclesie nostre Gneznensis, dictam vulgariter Throyanovo, sittam circa Opatow, sub ratihabicione capituli nostri Gneznensis locandam exposuimus iure Theutonico Srzedensi, videlicet dantes racione locacionis Alberto dicto Wyrczialka¹ solteciam in eadem per eum et suos liberos et successores legittimos perpetuo possidendam et assignantes nomine soltecie duos mansos liberos, medietatem tabernarum, tercium denarium iuramentorum et cuiuslibet iudicati. [k. 86v] Incole vero hereditatis predicte, qui iam ab annis quatuor sunt locati, duobus annis futuris solvent nobis decimam, dumtaxat de agris excultis quadruplicis annone, videlicet tritici, siliginis, ordei et avene, manipulatim in campis. Et postquam duo anni predicti elapsi fuerint, hereditatis prefate coloni singulis annis de quolibet manso maldratam, videlicet quatuor mensuras siliginis, quatuor mensuras avene, tres mensuras ordei et unam mensuram tritici et fertonem usualis argenti nobis solvere tenebuntur. Si quid autem ad agros mensurari non poterit, hoc ad utilitatem soltici et incolarum predicte volumus pertinere. Et quoniam iura predicte civitatis Srzedensis nobis sunt prorsus incognita, omnia iura, que commodum et utilitatem respiciunt dominorum, salva nobis et integra reservamus. Ut autem hec ordinacio nostra robur perpetue firmitatis obtineat, presens privilegium dicto sculteto scribi fecimus et nostri ac prefati capituli nostri Gneznensis sigillorum caractere communiri. Actum et datum in Opatovo tercio Idus Octobris anno Domini tricentesimo vigesimo octavo, presentibus honorabilibus viris dominis: Vincencio archidiacono², Petro cancellario Gneznensibus³, Boguslao cantore Lanciciensi⁴, Paulo⁵, Joanne Plocensi⁶, Dyrzkone Lanciciensi⁷ canonicis et aliis quamplurimis fidedignis.

¹Trojanów, tuż na pd.-zach. od Opatówka. Sołtys Wojciech Wierciałka skądinąd nieznany.

²Wincenty, zob. wyżej, nr 92/6.

³Piotr, zob. wyżej, nr 97/4.

⁴Bogusław z Sandomierza, zob. wyżej, nr 91/22.

⁵Paweł kanonik gnieźn. (płocki?) trudny do identyfikacji.

⁶Jan kanonik płocki nie zidentyfikowany.

⁷Dzierżek kanonik łęczycki nie zidentyfikowany.

Dokument Nr 105

Pyzdry, 13 grudnia 1328

Król Władysław Łokietek, oddaliwszy pretensje Żyry Trojanowica do wsi cystersów lędzkich Łęgu, obdarza wieś wolnościami i zaświadcza, że klasztor lędzki zamienił tę wieś z biskupem włocławskim na Godziszewo i dziesięciny z wymienionych wsi.

Kop.: 1. Włocławek, Archiwum Diecezjalne, Księga przywilejów biskupstwa włocławskiego I-4 (z XVI w.), k. 86v - 87. Tytuł: Vladislai super Lang circa Antiquam Wladislaviam (podstawa niniejszego Wyd.); 2. tamże, I-561 (XVI w.), k. 80v - 81v.
Odpis: Kraków, Bibl. Czart., Teki Naruszewicza, 5, s. 561 - 566 (wg Kop. 2 ?).
Reg.: 1. Monumenta historica dioecesis Wladislaviensis, t. XIV, Włocławek 1897, nr 49 (wg Kop. 1); 2. Rocznik Biblioteki PAN w Krakowie, 11, 1965, s. 268, nr 268 (wg Reg. 1).

In nomine Domini amen. Nos Wladislaus Dei gratia rex Polonie, cupientes, quod eorum, que coram nobis gesta sunt, certa apud posteros habeatur, notum facimus universis, tam praesentibus, quam futuris, notitiam praesentium habituris, quod nobilis vir Dobeslaus felicis memoriae filius Creslai de Lapidea Ecclesia¹, olim in nostra nostrorumque baronum presencia constitutus, cum bona et matura deliberatione, sponte et voluntarie intuitu salutis anime sue ac in remissionem omnium peccatorum predecessorum ac successorum suorum, hereditatem suam wlgariter Lang nominatam, eam ex paterna successione contingentem, in terra Cvyauie circa Antiquam Wladislauiam sitam², religiosis viris abbati et conventui monasterii ac ecclesie Landensi ordinis Cisterciensis, diocesis Gneznensis, dedit, tradidit ac libere resignavit, cum omnibus utilitatibus, iuribus, fructibus, proventibus ac pertinenciis suis, videlicet agris, pratis, silvis, venacionibus, mellificiis et lacubus, piscacionibus in Vysla et in aliis aquis, molendinis cum utilitatibus omnibus, que sunt aut in futurum haberi possunt in hereditate predicta, prout in suis terminis circumferencialiter est distincta, nihil questionis pro se aut aliquo alio in eadem hereditate penitus reservando. Nos vero ob remedium anime nostre ac affectum specialem, quem circa ordinem predictum gerimus et habemus, eandem donacionem, ratam habentes et gratam, tunc confirmavimus dictamque hereditatem Lang et incolas ac inhabitatores ipsius, qui tunc erant vel essent in futurum, absolvimus ac liberam liberosque et exemptos fecimus ab omnibus dominii nostri iuribus, exactionibus, solucionibus, serviciis, servitutibus ad nos de iure vel de facto spectantibus, videlicet a poradlne, vacca, ove, podworowa, naraz, powoz, przewod, stroza, pecarne, walne, godne, a custodia cervi, castorum edificacione poncium, castrorum et civitatum et generaliter ab omnibus aliis et singulis iuribus nostris, quibuscunque nominibus censeantur. Eximentes eosdem specialiter a iurisdicione palatinorum, castellanorum ac iudicum ipsorum, ita quod [k. 87] nec ab ipsis valeant citari, nec coram ipsis stare aut respondere teneantur. Concessimus etiam abbati et conventui ac successoribus ipsorum, quod omnes causas, tam magnas, quam parvas, civiles vel criminales, ipsi vel iudices eorum, quos ad hoc specialiter deputaverint, debeant iudicare. De iudiciis autem et omnibus iudiciorum proventibus nullus omnino aliquam penarum porcionem accipere presumat, sed quicquid inde provenerit, ipsis abbati et conventui monasterii predicti aut successoribus eorum debeat applicari, quemadmodum in aliis nostris litteris super hoc confectis et datis monasterio memorato tempore nostri ducatus anno Domini millesimo ducentesimo nonagesimo septimo, indicione decima³, predicta omnia plenius continentur. Notificamus etiam, quod dum abbas et conventus ac monasterium et ecclesia Landensis in possessione dicte hereditatis Lang fuissent pacifica et quieta, Zyra filius Troyani, maritus domine Crayne filie quondam predicti Dobeslai heredis de Coschol⁴ nomine et vice ipsius uxoris sue que ei causam ipsam coram iudicio nostro commisit ad acquirendum et perdendum dictum abbatem coram nobis citavit, seu citari procuravit. Cum vero idem Zyra querelam suam nomine predicte uxoris sue proposuisset coram nobis et baronibus nostris et abbas suo nomine et conventus sui monasterii et ecclesie Landensis eam respondisset, post modum per eundem Zyram quibusdam probacionibus ad intencionem suam probandum productis et de consilio ac iusto iudicio baronum nostrorum reprobatis, ipsa hereditas Lang abbati et conventui ecclesie Landensis perpetualiter extitit adiudicata, dicto vero Zyre et uxori sue ac heredibus eorundem perpetuum silencium impositum super predicta hereditate repetenda. Verum quia frater Mathias abbas et conventus monasterii Landensis⁵ nunc melioracioni domus sue predicte intendentes cum venerabili patre domino Mathia episcopo ecclesiae Wladislauiensis⁶ et ecclesia sua permuttacionem fecerunt in hunc modum, quod predictus episcopus de consensu sui capituli predicto abbati, conventui et monasterio ecclesie sue Landensis quandam villam suam et ecclesie sue Goczessowo dictam, iacentem in terra Pomeranie⁷, una cum decima ipsius ville ac aliis decimis in villis ipsorum fratrum, videlicet in Clodawa⁸ et Sorubz⁹ circumadiacentibus in Trambki¹⁰, Cozemyno¹¹ et Zakrzew¹² cum omnibus iuribus, utilitatibus, fructibus et pertinenciis suis, ecclesia quoque et iure patronatus, abbas autem nomine conventus et monasterii Landensis predicti recitatam villam Lang cum septem maldratis decimalibus in Cloba villa nostra¹³ ad monasterium predictum spectantibus simili modo cum omnibus utilitatibus predicto episcopo temporale pro temporali, spirituale pro spirituali vicissim perpetualiter commuttarunt¹⁴. Ceterum abbas et conventus sepedictus tacto episcopo se de evictione obligarunt. Nos autem purius obsequium Deo exhibere volentes, memoratam libertatem et exempctionem predictae ville Lang et incolis ipsius, ut premittitur, datam et permuttacionem huiusmodi gratam, ratam et firmam habentes, predictorum presentibus duximus confirmandum. Damus insuper dicto episcopo villam sepiusdictam Lang locandi iure Theutonico omnimodam potestatem. In cuius rei testimonium sigillum nostrum presentibus est appensum. Actum in Pyzer¹⁵ in die beate Lucie anno Domini millesimo tricentesimo vicesimo octavo, presentibus hiis: Petro Poznaniensi¹⁶, Slaventa Calissiensi¹⁷, Philippo de Land¹⁸, Nicolao de Byechow castellanis¹⁹, dominis Przeczslao cancellario Cvyauie²⁰, Ywano cantore Gneznensi²¹. Datum per manus magistri Petri cancellarii Polonie, doctoris decretorum²².

^asłowo powtórzone dwa razy Kop. Nie można wykluczyć, że w or. było: custodia castorum et castrorum.

¹Kościół, dziś Kościelna Wieś pomiędzy Brześciem Kujawskim a Radziejowem. Dobiesław starszy Krzesławic, Awdaniec, podczaszy brzeski 1298, potem stolnik, zm. ok. 1303 (Bieniak, Wlkp., s. 53).

²Łęg nad Wisłą, zob. wyżej, nr 43/2.

³Dok. Władysława Łokietka z daty: Kalisz, 22 lutego 1297 - KDW II, nr 761.

⁴Żyra Trojanowic, Powała, po teściu dziedzic Kościoła (Kościelnej Wsi), zob. wyżej, nr 90/1.

⁵Maciej był opatem lędzkim 1324 - 1340 (KDW II, nr 1042 - 1198).

⁶Maciej z Gołańczy, zob. wyżej, nr 98/3.

⁷Godziszewo na zach. od Tczewa, na Pomorzu, później kuria klasztoru lędzkiego.

⁸Kłodawa (zob. wyżej, nr 73/2), Trąbki Małe, Koźmin (zob. wyżej, nr 76/2 - 3) i Zakrzew, wszystkie te wsie na Pomorzu Gdańskim koło Pruszcza Gdańskiego, były własnością klasztoru lędzkiego.

⁹Kłodawa (zob. wyżej, nr 73/2), Trąbki Małe, Koźmin (zob. wyżej, nr 76/2 - 3) i Zakrzew, wszystkie te wsie na Pomorzu Gdańskim koło Pruszcza Gdańskiego, były własnością klasztoru lędzkiego.

¹⁰Kłodawa (zob. wyżej, nr 73/2), Trąbki Małe, Koźmin (zob. wyżej, nr 76/2 - 3) i Zakrzew, wszystkie te wsie na Pomorzu Gdańskim koło Pruszcza Gdańskiego, były własnością klasztoru lędzkiego.

¹¹Kłodawa (zob. wyżej, nr 73/2), Trąbki Małe, Koźmin (zob. wyżej, nr 76/2 - 3) i Zakrzew, wszystkie te wsie na Pomorzu Gdańskim koło Pruszcza Gdańskiego, były własnością klasztoru lędzkiego.

¹²Kłodawa (zob. wyżej, nr 73/2), Trąbki Małe, Koźmin (zob. wyżej, nr 76/2 - 3) i Zakrzew, wszystkie te wsie na Pomorzu Gdańskim koło Pruszcza Gdańskiego, były własnością klasztoru lędzkiego.

¹³Kłobia, zob. wyżej, nr 27/5.

¹⁴Dok. zamiany datowane są przez opata lędzkiego Macieja w Lądzie, 20 grudnia 1328 (KDW II, nr 1094), zaś przez biskupa Macieja w Raciążku tegoż dnia (ib., nr 1093).

¹⁵Pobyt króla w Pyzdrach potwierdzony itinerarium.

¹⁶Piotr Szymonowic z Dębna, zob. wyżej, nr 84/6.

¹⁷Sławęta kasztelan kal. 1324 - 1335 (Spisy wlkp.; Bieniak, Wlkp., s. 164 - 165 identyfikuje go z Leszczycem z Dobrowa i Janiszewa).

¹⁸Filip Pielgrzymowic, zob. wyżej, nr 40/1.

¹⁹Mikołaj z Biechowa, Doliwita, kasztelan biechowski 1324, wojewoda pozn. 1332, kal. 1340, starosta wlkp. 1335 - - 1336, zm. 1353, (PSB XXI, s. 101 - 102).

²⁰Przecław pleban w Tucznie, pisarz księcia inowrocławskiego Przemysła Siemomysłowica, potem kanclerz kujawski Władysława Łokietka 1328 - 1330 (KPol. II, nr 250; J. Bieniak, Zapiski Kujawsko-Dobrzyńskie, seria A 1, 1978, s. 121 - 122).

²¹Iwan z Chęcin, zob. wyżej, nr 97/2.

²²Piotr z Bytynia, zob. wyżej, nr 75/6.

Dokument Nr 106

Uniejów, 31 stycznia 1329

Arcybiskup gnieźnieński sprzedaje sołectwa w Solcu i Malanowie niejakiemu Brudzowi.

Kop.: Gniezno, AAG, ACap. B 6 (Liber privilegiorum capituli Gnezn z XVI w.), k. 87 - 87v. Tytuł: Villarum Solecz et Malonowo clavis eiusdem [Oppatouiensis].
Ekscerpt: Wizytacje, s. 411.

In nomine Domini amen. Ne gestarum rerum memoria processu temporis pereat et in oblivionis deducatur abissum, sapientum decrevit auctoritas facta mortalium literarum serie cum annotacione testium posterorum noticie comendare. Proinde nos Janislaus divina et Apostolice Sedis providencia sancte Gneznensis ecclesie archiepiscopus notum facimus universis, tam presentibus, quam futuris, ad quos devenerit scriptum presens, quod melioracionem bonorum ecclesie nostre, quantum possumus, intendentes, hereditates nostras et ecclesie nostre Gneznensis, dictas in vulgari Solecz et Malonowo¹, sittas in terra Callissiensi, locandas exposuimus iure Thevthonico, quod servatur in Szrzoda Slesie, vel unde ius illud noscitur processisse, vendentes pro certa summa pecunie Brudzoni ibidem de Solecz¹ sculteciam in eisdem per eum et suos liberos ac successores perpetuo possidendam et assignantes nomine scultecie duos mansos liberos, medietatem tabernarum, tercium denarium iuramentorum et cuiuslibet iudicati. Incolis vero, qui iam locati sunt, tribus annis et eis, qui locabuntur ibidem, quatuor annis a solucione census et de agris [k. 87v] incultis a decime solucione plenam concedimus libertatem, ita tamen, quod de agris prorsus excultis universi et singuli decimam integraliter preter linium^a solutum, nobis manipularem in campis, elapsis vero predicte libertatis annis, coloni prefati maldratam triplicis annone, videlicet quatuor mensuras tri(ti)ci, quatuor mensuras siliginis et quatuor avene necnon fertonem argenti usualis monete singulis annis de quolibet manso nobis iuxta ius predictum solvere tenebuntur. Et quoniam iura predicte civitatis Srzedensis nobis sunt prorsus incognita, omnia iura, que commodum et utilitatem respiciunt dominorum, salva nobis et integra reservamus. Ut autem hec ordinactio nostra robur perpetue firmitatis obtineat, presens privilegium dicto sculteto scribi fecimus et nostro ac prefati capituli nostri Gneznensis sigillorum caractere communiri. Actum et datum in Vnyeyow pridie Calendas Februarii anno Domini millesimo tricentesimo vicesimo nono, presentibus honorabilibus et discretis viri fratribus nostris dominis: Iwano preposito², Vincencio cantore³, Clemente, scholastico⁴, Thomislao custode⁵, Petro cancellario⁶, Joanne officiali Gneznensibus⁷, Nicolao archidiacono Callissiensi⁸, Joanne preposito Rvddensi⁹, Adam¹⁰, Prippkone canonicis Gneznensibus¹¹ et aliis quampluribus fidedignis.

^alekcja niepewna Kop.

¹Solec, dziś Szulec i Malanów na pn.-wsch. od Opatówka. Sołtys Brudz skądinąd nieznany.

²Iwan z Chęcin, zob. wyżej, nr 97/2.

³Wincenty z Koszanowa, zob. wyżej, nr 92/6.

⁴Klemens, zob. wyżej, nr 92/3.

⁵Tomisław, zob. wyżej, nr 92/5.

⁶Piotr, zob. wyżej, nr 97/4.

⁷Jan Bródka kanonik rudzki 1319, gnieźn. po 1321, oficjał gnieźn. 1323 - 1339, kustosz gnieźn. 1330, scholastyk 1334, zm. 1339 (WSB).

⁸Mikołaj kanonik gnieźn., archidiakon kal. 1329 - 1336 (1337?), por. Kor. II, s. 631.

⁹Jan prepozyt rudzki, zob. wyżej, nr 97/5.

¹⁰Adam kanonik gnieźn. zapewne ident. z wyst. jeszcze 1337 (zob. niżej, nr 120/11, por. też Kor. I cz. 2, s. 1).

¹¹Przybek, zob. wyżej, nr 92/9.

Dokument Nr 107

Kłodawa, 1329

Maciej opat klasztoru Cystersów w Lądzie¹ sprzedaje sołectwo w Trąbkach Michałowi Pięciszewiczowi².

Kop.: Poznań, WAP, Kl. Ląd A 5, w or. transumpcie Jana opata lędzkiego z daty: Godziszewo, 29 października 1363 - zob. niżej, nr 205.
Wyd.: Preuss. Urkundenbuch II, nr 670 (wg Kop.).

¹Opat Maciej, zob. wyżej, nr 105/5.

²Trąbki Małe, zob. wyżej, nr 76/2.

Dokument Nr 108

Kalisz, 14 lutego 1330

Mikołaj z Niechanowa nadaje swoje posiadłości klasztorowi Cysterek w Ołoboku.

Reg.: Poznań, WAP, Ołobok - kl. cysterek C 17c (sumariusz dok. z 1782 r.), k. 10.

1330, in die beati Valentini in Kalisz. Nicolaus haeres de Niechanowa¹ totas haereditates suas ex illa parte aquae Prosna iacentes, attingentes usque ad metas et gades domus claustri Olobocensis conventui eidem iure haereditario donat.

¹Niechanowo, miejscowość nie zidentyfikowana. Sądząc z reg., leżała zapewne w pobliżu Prosny, w okolicach Ołoboku - zob. też wyżej, nr 40/8.

Dokument Nr 109

Kalisz, 5 listopada 1331

Arcybiskup gnieźnieński sprzedaje sołectwo we wsi Trzęsów Maciejowi synowi Cetna.

Kop.: Gniezno, AAG, ACap. B 6 (Liber privilegiorum capituli Gnezn. z XVI w.), k. 87v - 88. Tytuł: Ville Transonycy alias Trząschow clavis eiusdem [Oppatouiensis].
Odpis: Kraków, Bibl. Jag., rkps 8057, k. 24 (wg Kop.).
Ekscerpt: Wizytacje, s. 409.

In nomine Domini amen. Quoniam facta mortalium labilia simul cum decursu temporis evanscant, consueverunt litteris autenticis cum subscripcione testium posteris comendari. Proinde nos Janislaus divina et apostolica providencia sancte Gneznensis ecclesie archiepiscopus notum facimus universis, tam presentibus, quam futuris, ad quos devenerint^a scriptum presens, quod bona ecclesie nostre informare^a pro viribus cupientes, hereditatem eiusdem ecclesie, Transonycy¹ vulgariter nuncupatam, sitam in terra Calissiensi, sub ratihabicione fratrum nostrorum Gneznensis capituli, iure Thevthonico Srzedensi videlicet exposuimus ad locandum, vendentes in ea Mathie filio quondam Cethnonis¹ sculteciam pro certa pecunie quantitate et dantes sibi ac suis liberis successoribusque legitimis racione eiusdem scultecie duos mansos liberos, tercium denarium iuramentorum et cuiuslibet iudicati, de tabernis quoque similem partem, sicut scultetus de Solecz² consuevit tollere de tabernis, deputamus supradicto sculteto. Incolis vero, qui se in hereditate predicta locaverint, quatuor annis a solucione census concedimus libertatem. Eiusdem prefati coloni [k. 88] maldratas triplicis frumenti, scilicet quatuor mensuras tritici, quatuor siliginis et quatuor avene ac fertonem argenti usualis monete de quolibet manso singulis annis pro censu et decima, nobis perpetuo solvere tenebuntur. Et quia iura Srzedensia nobis sunt incognita, omnia iura, que commodum et utilitatem respiciunt dominorum, salva nobis et integra reservamus. Ut autem hec nostra ordinacio robur obtineat perpetue firmitatis, presens privilegium conscribi mandavimus et sigillorum nostri ac predicti nostri capituli caractere communiri. Actum et datum in Calysch Nonas Novembris anno Domini millesimo tricentesimo tricesimo primo, presentibus honorabilibus viris dominis: Thomislao archidiacono³, Petro cancellario⁴ Gneznensibus, magistro Andrea cancellario Plocensi⁵, Boguslao cantore Lanciciensi⁶, Nicolao Calissiensi⁷ et Boguslao Vnyeyouiensi archidiaconis⁸ canonicis Gneznensibus et aliis fidedignis. Per manus Nicolai vicecancellarii nostri⁹.

^atak Kop.

¹Trzęsów, na pn.-wsch. od Opatówka. Sołtys Maciej skądinąd nieznany.

²Szulec, zob. wyżej, nr 106/1.

³Tomisław, zob. wyżej, nr 92/5.

⁴Piotr, zob. wyżej, nr 97/4.

⁵Andrzej Jakubowic, zob. wyżej, nr 60/9.

⁶Bogusław z Sandomierza, zob. wyżej, nr 91/22.

⁷Mikołaj, zob. wyżej, nr 106/8.

⁸Bogusław archidiakon uniejowski nie zidentyfikowany.

⁹Mikołaj wicekanclerz nie zidentyfikowany.

Dokument Nr 110

[Obra], 30 września 1332

Opat klasztoru Cystersów w Obrze zawiadamia parafię Św. Kolumby w Kolonii, że otrzymał 40 marek należących do Arnolda cystersa z Obry.

Or.: Köln, Historisches Archiv, Bestand Columba, Nr 516. Pergamin 268 × 84+12 mm. Dwa paski pergaminowe do przywieszenia dwu pieczęci.

Nos frater .. Johannes Dei paciencia abbas totusque .. conventus monasterii in Obra¹ in Polonia ordinis Cysterciensis universis presencia inspecturis et specialiter viris honestis dominis .. officiatis domus officiatorum Sancte Columbe Coloniensis notum facimus publice | protestando, nos recepisse in parata pecunia et levasse quadraginta marcas pagamenti Coloniensis, que posite erant ad usus | Arnoldi filii .. Arnoldi Bůtzen civis Coloniensis in schryneum dictorum officiatorum, promittentes absque omni dolo, eundem .. Arnoldum filium .. Arnoldi cum huiusmodi denariis in dicto monasterio nostro investire et in nostrum recipere confratrem sibique omne id, quod bonum fuerit, impendere. In cuius rei testimonium atque fidem sigillum nostrum duximus presentibus appendendum. Datum in crastino beati Mychaelis Archangeli anno Domini millesimo trecentesimo, tricesimo secundo.

¹Jan opat klasztoru Cystersów w Obrze wyst. 1332 - 1333 (tutaj i niżej, nr 111 i 112).

Dokument Nr 111

[Obra], 1332

Opat klasztoru Cystersów w Obrze zawiadamia parafię Św. Kolumby w Kolonii, że Arnold cysters z Obry rozporządził swoją ojcowizną i macierzyzną w Kolonii.

Or.: Köln, Historisches Archiv, Bestand Columba, Nr 508. Pergamin 292 × 90+12 mm. Pasek pergaminowy do przywieszenia pieczęci, nacięcia po drugim pasku.

Nos frater .. Johannes Dei paciencia .. abbas totusque conventus monasterii in Obra¹ in Polonia ordinis Cysterciensis universis presencia visuris et audituris et | specialiter honorabilibus viris .. officiatis domus officiatorum Sancte Columbe Coloniensis notum facimus tenore presencium publice protestantes, quod nos una cum .. Arnoldo | nostro confratre super omni hereditate, que eidem Arnoldo ex morte [........^a] matris ipsius .. Arnoldi cessit, seu ex morte .. Arnoldi dicti Bůzen patris dicti | Arnoldi civis Coloniensis cedere poterit in futurum, ad manus ipsius .. Arnoldi Buzen renunciavimus et effestucavimus, renunciamus per presentes et effestucamus pure, simpliciter et de plano, ore, manu atque calamo, ita videlicet, quod idem .. Arnoldus Bůze, vel ille seu illi, ad cuius, vel ad quorum manus ipse Arnoldus huiusmodi hereditatem transtulerit, eandem hereditatem iure optinebit seu optinebunt et ad manus quascumque voluerit seu voluerint convertere poterit seu poterunt pro qualibet sua voluntate, nobis et dicto Arnoldo confratre nostro in eadem hereditate nichil iuris reservato. In cuius rei testimonium sigillum nostrum, quo communiter utimur, ex certa nostra sciencia duximus presentibus appendendum. Datum anno Domini millesimo CCC^mo tricesimo secundo.

^apozostawiono wolne miejsce na jedno słowo Or.

¹Opat Jan - zob. dok. poprzedni.

Dokument Nr 112

[Obra], 15 kwietnia 1333

Opat klasztoru Cystersów w Obrze zawiadamia parafię Św. Kolumby w Kolonii, że Ludwik cysters z Obry rozporządził swoją ojcowizną w Kolonii.

Or.: Köln, Historisches Archiv, Bestand Columba, Nr. 521. Pergamin 230 × 40+6 mm. Pasek pergaminowy po przywieszeniu pieczęci.

Noverint universi, ad quorum presenciam presens scriptum pervenerit, quod ego frater Johannes abbas in Obra¹ Cisterciensis ordinis | fratrem Lodovicum, nostrum monachum, sub testimonio nostrarum litterarum Coloniam duximus transmittendum de unanimi consensu | ac nostri conventus, quidquid ibidem de paternis bonis suis ac sui fratris Thilmanni ordinaverit, tam in vendendis, quam commutandis, | gratum habuimus et ratum. In cuius rei evidenciam nostrum sigillum presente cedule duximus aponendum. Datum anno Domini @M@ @CCC@ XXXII@I@ in crastino Tiburcii et Valeriani Martirum.

¹Opat Jan, zob. wyżej, nr 110/1.

Dokument Nr 113

Poznań, 30 czerwca 1333

Biskup poznański odnawia przywilej na sołectwo w Gradowicach sołtysom Mikołajowi i Janowi.

Kop.: Poznań, AAP, CP 4 (Liber privilegiorum capituli Posn.), k. 78 - 78v. Wpis w XVI w. w transumpcie biskupa poznańskiego Andrzeja Bnińskiego z daty: Poznań, 30 czerwca 1446 - por. niżej. Tytuł: Scultetiae Gradowicze.

In nomine Domini amen. Cunctorum perit memoria nisi scripturarum et testium apicibus muniantur. Eapropter noverint universi praesentes et posteri, quod cum Nicolaus et Johannes fratres sculteti nostri de Gradowycze¹ privilegium eiusdem scultetiae causualiter perdidissent, nobis Johanni Dei gratia episcopo ecclesiae Posnaniensis² humiliter supplicarunt, quatenus ipsis idem privilegium sub forma ipsorum iuramento declarata renovare dignaremur. Nos ipsorum praecibus annuentes ipsum privilegium de nostri consensu capituli in hunc modum duximus innovandum. Quod videlicet idem fratres cum eorum liberis et posteris racione sculteciae eiusdem sex mansos parvos cum dimidio liberos ortum, fabrum, thabernam, macellum, pistrinum, sutorem libere habere debeant et mellificia in suis tantum mansis. Item quotiens ipsorum scultetorum aliquem pro negociis cmethonum nos adire contigerit sibi in equitatura et expresis dicti cmethones providere tenebuntur. Tertium etiam denarium pro se de iuditiis et duos pro nobis percipere tenebuntur. Incole vero dictorum bonorum de manso quolibet nomine census quatuor mensuras siliginis, quatuor avene et duas tritici cum sex scottis grossorum in festo beati Martini[11 XI] annis singulis nobis solvere et ad viciniorem clavem nostram adducere tenebuntur. In quorum testimonium et robur perpetue valiturum praesentibus nostrum nostrique capituli sigilla duximus apponenda. Datum et actum Posnaniae in crastino beati Petri anno Domini millesimo [k. 78v] quadringentesimo^a tricesimo tertio, praesentibus et consentientibus fratribus nostris de capitulo dominis: Boguffalo decano³, Ylico scholastico⁴, Woyslao cantore⁵, Dominico archidiacono⁶, Johanne custode⁷, Gabriele cancellario⁸, Stephano decano Wratislaviensi⁹, alio Stephano¹⁰, Clemente¹¹, Petro¹², Andrea¹³, Jascone¹⁴, Paulo¹⁵, alio Paulo¹⁶, Hermano¹⁷ canonicis nostris et aliis.

^atak Kop.

¹Gradowice na pn.-zach. od Wielichowa. Sołtysi skądinąd nieznani.

²Jan III, zob. wyżej, nr 98/4.

³Boguchwał kanonik pozn. 1327, kanclerz pozn. 1327, dziekan pozn. 1333 - 1354 (KDW II - III, nr 1080, 1087 n.; Now. II, s. 138).

⁴Ilik scholastyk pozn. 1333 (tutaj) - 1354 (niżej, nr 164/11).

⁵Wojsław, zob. wyżej, nr 91/13.

⁶Dominik, zob. wyżej, nr 91/21.

⁷Jan syn Hekarda (Hecardi) kustosz pozn. 1333 (tutaj) - 1373, kapelan Kazimierza Wielkiego, kanonik wrocławski 1356 (KDW III, nr 1336), oficjał pozn. 1369 - 1371 (zob. niżej, nr 226).

⁸Gabriel, zob. wyżej, nr 93/10.

⁹Stefan kanonik pozn. i dziekan wrocławski 1325 - 1344 (KDW II, nr 1059 - 1231). Nie wiadomo czy można go łączyć ze Stefanem bratem Tylona, kapelanem Przemysła II w 1288, potem również kanonikiem pozn. (por. Now. I, s. 255, 270).

¹⁰Stefan nie zidentyfikowany.

¹¹Klemens kanonik pozn. 1329 - 1334 (KDW II, nr 1104 n.), zapewne nie ident. z późniejszym kanclerzem pozn. 1335 - 1338 (KDW II, nr 1152 - 1184).

¹²Kanonik Piotr trudny do identyfikacji.

¹³Andrzej zapewne ident. z wyst. jeszcze 1335 (KDW II, nr 1059 i IV, s. 332).

¹⁴Kanonik Jasiek może ident. z Jaśkiem Dobrą Ręką kanonikiem pozn. 1312 - 1335 (zob. wyżej, nr 93/12) albo z Jaśkiem z Krerowa 1330 (KDW II, nr 1110 - 1114).

¹⁵Obydwaj Pawłowie trudni do identyfikacji.

¹⁶Obydwaj Pawłowie trudni do identyfikacji.

¹⁷Kanonik Herman wyst. tylko tutaj i 1334 (KDW II, nr 1128).

Dokument Nr 114

Elbląg, 4 lipca 1333

Luder z Brunszwiku wielki mistrz krzyżacki¹ potwierdza Maciejowi opatowi klasztoru Cystersów w Lądzie² dokument Mściwoja II księcia pomorskiego z 31 lipca 1280³.

Or.: Köln, Historisches Archiv, Kl. Lond I, 44. Pergamin 395 × 218+25 mm. Pieczęć wystawcy na sznurze. Na odwrocie: Confirmacio domini Luderi magistri generalis Prussie super Clodava etc. (XV w.). Numero 8 H.
Kop.: tamże, nr I, 87, w or. potwierdzeniu Benedykta z Modły z daty: Gniezno, 19 października 1424 (zob. niżej).
Wyd.: Preuss. Urkundenbuch II, nr 789 (wg Or.).
Reg.: Perlbach, Lond, s. 91 (wg Or.).

^ainicjał wysokości 11 wierszy Or.

^bnadpisane Or.

¹Luder z Brunszwiku wielki mistrz krzyżacki 1331 - 1335 (J. Voigt, Namen-Codex der Deutschen Ordens-Beamtes, Königsberg 1843, s. 2).

²Opat Maciej, zob. wyżej, nr 105/5.

³KDW IV, nr 2057.

Dokument Nr 115

1323?, 1333?

Arcybiskup gnieźnieński sprzedaje sołectwo we wsi Ilmie.

Ekscerpt: Gniezno, AAG, ACap. B 140 (Wizytacje dóbr arcybiskupa gnieźn. z 1512 r.), k. 315v (Wyd.: Wizytacje, s. 422), wg Or., bardzo zniszczonego: Tytuł: Gylme.

Janislaus miseracione divina eclesie Gneznensis archiepiscopus condicionem predicte eclesie cupientes facere meliorem, de consensu venerabilium fratrum nostrorum dicte eclesie Gneznensis, hereditatem nostram Ylme prope Calisch¹ locandam dedimus iure Srzedensi, dantes ei scolteciam ibidem et nomine scoltecie tres mansos liberos, tabernam, maccellum, pistrinam, tercium denarium iuramentorum. Incole de quolibet manso modium tritici, modium siliginis, modium avene ac fertonem argenti singulis annis solvent. Et quocienscunque illuc accesserimus, nos et currus nostros ad stacionem nostram educent. Et quoniam iura Sredensia ... Emanavit privilegium sub anno Domini M^o CCC tercio².

¹Ilmie, na pn. od Kalisza.

²Data popsuta - być może było 1323 lub 1333.

Dokument Nr 116

1333

Opat klasztoru Cystersów w Lądzie nadaje sołectwo w Godziszewie Mikołajowi z Żelichowa.

Kop.: Köln, Historisches Archiv, Kl. Lond, Kopiar, k. 42 (XV w.) w potwierdzeniu Macieja opata lędzkiego z daty: 9 lutego 1445, por. niżej. Tytuł: Privilegium super sculteciam in Godeschewo.
Reg.: 1. Perlbach, Lond, s. 91 (wg Kop.); 2. Preuss. Urkundenbuch III, nr 59 (bez daty, wśród dok. z 1336 r., wg Reg. 1).

Nos frater Mathias abbas monasterii Lindensis¹ ordinis Cysterciensis, Gneznensis dyocesis, ad universorum noticiam hoc presens scriptum intuencium volumus pervenire, quod de consilio et consensu tocius nostri conventus Nicolao de Petrischagen anno Domini M^o CCC^o XXXIII^o exposuimus ad locandum iure Culmensi in villa nostra, Godeschewo² nomine, triginta mansos sub condicionibus que sequuntur. De quibus dictus Nicolaus et sui heredes racione locacionis tres mansos liberos et officium scultecie in prefata villa cum tercio denario de iudicio iudicato iure Culmensi perpetuo possidebunt. Concedimus eciam eidem Nicolao et suis heredibus in nostro lacu piscacionem cum gulgistis^a, que wlgariter wyrsa dicuntur, et cum parvo rethe, quod wath nuncupatur. Et quidquid utilitatis in eadem hereditate infra terminos sue locacionis excogitare vel invenire poterit, libere possidebit, exceptis ferro, auro et argento et ceterisque metallorum generibus, quorum utilitas ad nos spectabit. De reliquis autem mansis duos mansos liberos ecclesie eiusdem ville contulimus sacerdoti. Porro de residuis mansis censualibus incole predicte ville de quolibet manso tres fertones et duos pullos in festo beati Martini Confessoris [11 XI] usque ad annum Domini millesimum trecentesimum quadragesimum quintum, sed deinceps unam marcam et duos pullos ipso die beati Martini pro anno censu solvere tenebuntur. Qui eciam incole ad communia terre servicia tenebuntur. Item in pascuis privatis scilicet hegewide, in pratis et pascuis porcorum tempore glandinum in terminis ipsorum magister curie nec aliqui homines eos impediant, nec pecora eorum in ipsis pascent nisi de eorum conveniencia et concensu^a. In communibus vero pascuis magister curie pascendi sua pecora ius habebit. Tabernarii vero eiusdem nostri^a ville in lignis, aquis, pascuis cum aliis incolis dicte ville libertatem similiter consorcientur. Qui tabernarii de universis tabernis nobis annis singulis sex marcas solvere tenebuntur [...^b]

^atak Kop.

^bbrak końca Kop.

¹Opat Maciej, zob. wyżej, nr 105/5.

²Godziszewo, zob. wyżej, nr 105/7. Sołtys Mikołaj z Petershagen, dziś Żelichowo na Żuławach nad Świętą.

Dokument Nr 116a

[przed 19 października 1335]

Królowa czeska Elżbieta (Reiczka) zapisuje w testamencie określone świadczenia katedrze poznańskiej oraz klasztorom Cysterek w Owińskach i Klarysek w Gnieźnie.

Or.: Brno, Státni oblastni archiv, Cisteriačky Staré Brno E 9. Pergamin 430 × 300 mm. Na pasku pergaminowym okrągła pieczęć wystawczyni w czerwonym wosku, wyobrażająca królową siedzącą na tronie, z prawicą na piersi, jabłkiem w lewej ręce. Na górze dwa czeskie lwy, u dołu dwa orły. Napis: ÷..S. ELIZABET • DEI • GRACIA • BOEMIE • ET • POLONIE • BIS • REGINE.
Wyd.: Codex diplomaticus et epistolaris Moraviae, t. VII, Brünn 1858, nr 87, s. 65 - 68 (wg Or.).

Uw.: Z testamentu drukujemy tylko fragment dotyczący Polski. Dok. nie jest datowany; datę wyznacza śmierć wystawczyni. Wiadomość o testamencie zawdzięczają wydawcy prof. Kazimierzowi Jasińskiemu; fotografię Or. i jego opis udostępnił łaskawie dr Metoděj Zemek z Brna.

Wir Elizabeth von Gotes genaden wielen Kvnigin zu Behem vnd zu Polan¹ wollen wizzen alle di disen Brif sehen oder horen, daz wir mit guter vernunft vnd mit wolbedachtem mute, vnser Geschefte vnd vnsern lesten willen also geseczet, gemachet vnd geordent haben, als hie geschriben ist - -. Wir wollen ouch vnd schaffen, daz man zu Pozna in den Tum, do vnser Vater vnd vnser Muter ligen, czwenzik schock gebe, dorvmb man koufe czwei schock geldes, di man alle iar an unserm, vnd an vnsers Vaters, vnd an vnser Muter iartage, den man do mit vigilien vnd mit selemessen ewiclich begehn sal, vnder die herren teile. Ouch schaffe wir, daz man in das Closter zu Owenzik gebe czwenzig schock, dorvmb man koufe czwei schock geldes, vnd in das Closter zu Sant Claren zu Gniezen czehn schock, do mit man koufe ein schock geldes, daz man in beiden Clostern, vnsern, vnd vnsers Vaters, vnd vnser Muter iartag mit vigilien vnd mit selemessen ewiclich begehe, vnd an dem iartage das gelt vnder di vrowen teile - -.

¹Rycheza (Reiczka) Elżbieta, córka Przemysła II z Ryksy szwedzkiej, ur. 1288, żona Wacława II czeskiego 1303 - 1305, potem Rudolfa Habsburga 1306 - 1307, zm. 19 X 1335 (O. Balzer, Genealogia Piastów, Kraków 1895, s. 255 - - 257).

Dokument Nr 117

Kłodawa, 15 kwietnia 1336

Maciej opat klasztoru Cystersów w Lądzie¹ potwierdza rozgraniczenie klasztornej Kłodawy² z wsią Granssin należącą do klasztoru Cystersów w Oliwie³.

Or.: niegdyś w archiwum w Królewcu, sygn. Lond II, 23 (?).
Odpis: Poznań, WAP, Spuścizny - H. Hockenbeck, nr 196 (wg Or.); tamże nr 176 - odpis tegoż dok. z kopiariusza klasztoru cystersów w Oliwie (z XVII w.), z datą: 25 kwietnia 1326.
Wyd.: Preuss. Urkundenbuch III, nr 49 (wg Or.).

¹Opat Maciej, zob. wyżej, nr 105/5.

²Kłodawa, zob. wyżej, nr 103/2.

³Wieś zaginiona koło Kłodawy, pomiędzy Żukczynem a Kleszczewkiem, por. Preuss. Urkundenbuch III, s. 37.

Dokument Nr 118

Poznań, 16 marca 1337

Wymienieni sędziowie polubowni przysądzają prawo patronatu kościoła Św. Marii Magdaleny w Poznaniu dominikankom poznańskim.

Kop.: Kraków, Archiwum OO. Dominikanów, Kopiariusz dominikanek poznańskich z XVII w., s. 24 - 25.

In nomine Domini amen. Quoniam omnium habere memoriam divinum esse potius dum scitur, quam humanum, sapientum provida sanxit auctoritas, facta digna memoriae scripturae testimonio posterorum notitiae commendare. Proinde nos Janislaus divina et Apostolicae Sedis providentia sanctae Gneznensis ecclesiae archiepiscopus, Jaroslaus archidiaconus Cracouiensis¹ et Otto cancellarius terrae Poloniae² notum facimus universis, ad quos devenerit scriptum praesens, quod cum sanctimoniales ordinis Praedicatorum de civitate Posnaniensi venerabili in Christo fratri domino Jochanni^a Posnaniensi episcopo³ et suo capitulo coram serenissimo principe domino nostro Casimiro rege Poloniae super ecclesia Beatae Mariae Magdalenae cum area circa ipsam in civitate Posnaniensi movissent materiam quaestionis, asserentes eandem ecclesiam cum area ad ipsas ex donatione clarae memoriae domini Praemysl quondam regis Poloniae pertinere⁴, dictus vero dominus episcopus et capitulum suum dicebant praefatam ecclesiam Sanctae Mariae Magdalenae cum parochia civitatis eiusdem ab antiquo, cuius in contrarium non extat memoria, eorum dispositioni legitimae subiacere et cum eadem tam multo tempore coram praefato domino nostro rege pendent allegantes supradictis domino episcopo et capitulo dictam causam coram ecclesiastico iudice ventilari debere. Tandem post multas altercationes dictae partes de voluntate et consensu ipsius domini regis in nos compromiserunt, promittentes ratum et firmum tenere quicquid [s. 25] foret in dicta causa per nostram sententiam diffinitivam. Nos vero visis munimentis utriusque partis, probationibus et invices eorum habito tractantes, maturo de consilio sapientum arbitramur et similiter pronunciamus ad praefatas sanctimoniales saepedictam ecclesiam Sanctae Mariae Magdalenae cum fundo et suis in eadem pertinere, supradictus vero dominus episcopus et suum capitulum ecclesiam Sancti Pauli cum fundo et area, quam iam dictae sorores hactenus tenuerunt pacifice possideant⁵ vel in loco alio competenti ecclesiam fundent et aedificent pro parochia civitatis et ius patronatus perpetuo retineant in eadem. Ut autem haec nostra dispositio, ordinatio vel sententia robur perpetue firmitatis obtineat, praesentes scribi fecimus et nostrorum sigillorum robore communimus. Datum Posnaniae XVII Kalendis Aprilis anno Domini M CCC XXX VII, praesentibus honorabilibus viris dominis: domino Iuano praeposito⁶, Thomislao cantore⁷, Przecslao archidiacono⁸, Petro cancellario Gnez(n)ensibus⁹, Naslao^b praeposito Wisliciensi¹⁰ et Hancone vicecancellario nostrae curiae¹¹ et aliis quamplurimis fidedignis¹².

^atak Kop.

^bNaslai Kop.

¹Jarosław ze Skotnik, Bogoria, mgr, archidiakon krakowski 1326, kanonik gnieźn., włocławski, potem arcybiskup gnieźn. 1342 - 1374, zm. 1376 (PSB XI, s. 1 - 3).

²Otto Pakosławowic z Mstyczowa, Lis, kantor sandomierski, kanonik krakowski przed 1325, kanclerz wlkp. 1335 - 1365, kandydat na biskupstwo krakowskie 1348, prepozyt skalbmierski 1335 - 1356, prepozyt gnieźn. 1357 - 1365, archidiakon krak., zm. 1366 (PSB XXIV, s. 633 - 634).

³Jan IV Łodzia, zob. wyżej, nr 91/7.

⁴Nadania Przemysła II, por. KDW I, nr 504, II, nr 743 oraz wyżej, nr 29.

⁵Wezwanie najstarszego kościoła dominikanek pozn. jako Św. Jana i Pawła potwierdzone jest już 1289 - zob. wyżej, nr 37.

⁶Iwan z Chęcin, zob. wyżej, nr 97/2.

⁷Tomisław kantor gnieźn. 1337 - 1348 (KDW II, nr 1213, 1230, 1237, 1238, 1239, tutaj oraz niżej, nr 150/4, także Kor. IV, s. 119.

⁸Przecław, syn wojewody brzeskiego Bronisza ze Służewa, Pomian, kanonik włocławski, płocki, archidiakon kruszwicki, archidiakon gnieźn. 1335 - 1359, kanonik pozn. 1357, zm. 1359/60 (Bieniak, Wlkp., s. 64, 66; Kor. III, s. 290 - 291; Lites 1339, s. 277 n.).

⁹Piotr, zob. wyżej, nr 97/4.

¹⁰Naszan syn Śmiła, krewny biskupa krakowskiego Jana Grotowica, kanonik krakowski, gnieźn., pozn., płocki, kantor sandomierski, proboszcz wiślicki przed 1331 (MPVat. III, s. 292 - 293; Kor. IV, s. 92).

¹¹Hanek jako wicekanclerz dworu arcybiskupa gnieźn. wyst. także 1349 (KDW II, nr 1269) - nie wiadomo, czy ident. ze swoim imiennikiem nazywanym 1358 - 1363 pisarzem arcybiskupem (zob. niżej, nr 206/8).

¹²O przedmiocie sporu zob. wyżej, nr 29.

Dokument Nr 119

Poznań, 16 marca 1337

Król Kazimierz Wielki potwierdza dominikankom poznańskim prawo patronatu kościoła Św. Marii Magdaleny w Poznaniu.

Kop.: Kraków, Archiwum OO. Dominikanów, Kopiariusz dominikanek poznańskich z XVII w., s. 25 - 26.

In nomine Domini amen. Multis incommodis et periculis futurorum prudenter occurimus, dum aetatis nostrae negotia ad perpetuam rei literarum et testium munimine roboramus. Proinde nos Kazimirus Dei gracia rex Poloniae necnon terrarum Cracouiae, Sandomiriae, Siradiae, Lanciciae, Cuiawie Pomoraniaeque dominus et haeres notum facimus, tam praesentibus, quam futuris, tenore praesentium universis, quod cum religiose ac devote sanctimoniales, videlicet priorissa cum toto conventu ordinis fratrum Praedicatorum de civitate Posnaniensi venerabili in Christo patri domino Joanni episcopo Posnaniensi¹ et suo capitulo coram nobis movissent^a materiam quaestionis super ecclesia Beatae Mariae Magdalenae cum area et cimiterio ad ipsas ex donatione domini Praemislii praedecessoris nostri, quondam regis eiusdem Poloniae pertinentibus, dicti vero dominus episcopus et capitulum suum dicebat praefatam ecclesiam cum parrochia civitatis eiusdem ab antiquo eorum dispositioni et promissioni legitime subiacere et cum eadem causa multo tempore coram [s. 26] nobis penderet, eandem post multas altercationes per dictae partes de voluntate et expresso nostro consensu, volentes parcere laboribus et expensis in reverendum in Christo patrem dominum Janislaum sanctae Gnesnensis ecclesiae archiepiscopum et honorabiles viros Jaroslaum archidiaconum Cracouiensem¹ et Ottonem cancellarium nostrum Poloniae¹ unanimiter compromisserunt, promittentes ratum et firmum tenere quicquid foret in dicta causa per ipsorum arbitrariam sententiam diffinitivam. Ipsi vero visis munimentis, iuribus et probationibus utriusque partis, habito tractatu maturo et de consilio sapientium arbitrati sunt et sententialiter pronunciaverunt ad praefatas sanctimoniales saepedictam ecclesiam Beatae Mariae Magdalenae cum area et cimiterio ac aedificii(s) sittis in eisdem pertinere, ornatibus, libris et aliis libris, duntaxat exceptis, quae divina per partes praedictas, quo voluerint, recipi debebunt. Supradictus vero dominus episcopus et suum capitulum ecclesiam Beati Pauli¹, quam iam dicte sorores hactenus tenuerunt, pacifice possidebunt vel in loco alio competenti ecclesiam erigent pro parochia civitatis, prout ipsis melius videbitur expedire. Nos vero rex Poloniae praedictus laudum, arbitramentum, pronunciacionem praedictas et alia praemissa, rata, grata habentes atque firma, ipsa et eorum singula, prout sunt per praedictos arbitrarios promulgata, de plenitudine nostrae praefato approbamus, ratificamus et confirmamus, penitus et in totum. Ea vero quae per praedictum dominum Praemislium² et alios quoscunque nostros praedecessores pie ac devote dictis sororibus data et attributa, quoad dictam Beatae Mariae Magdalenae ecclesiam fuerunt, innovamus, roboramus et praesentibus scriptis ac sigilli nostri appensione praesentes literas in nostram et nostrorum successorum perpetuam eleemosinam communimus. Actum Posnaniae die dominico qua cantatur Reminiscere anno Domini M CCC XXX VII³, praesentibus nobilibus nostris: Nicolao pallatino⁴, Jaroslao castellano Posnaniensibus⁵, Ermosardio^b Cracowiensi⁶, Wirsbantha Posnaniensi⁷ Andrea Calisiensi succamerariis⁸, Gegneo^b vicecancellario nostro⁹, per cuius manus praesens privilegium est donatum, cum aliis testibus quampluribus fidedignis.

^anovissent Kop.

^btak Kop.

¹Por. dok. poprzedni.

²Tj. Przemysła II.

³Pobyt króla w Poznaniu potwierdzony jego itinerarium.

⁴Mikołaj z Biechowa, zob. wyżej, nr 105/19.

⁵Jarosław z Iwna (na pn.-wsch. od Poznania), Grzymalita, kasztelan pozn. 1334 - 1339, wojewoda pozn. 1340 - 1343 (Spisy wlkp.; WSB).

⁶Krzywosąd Starża, podkomorzy krakowski 1334 - 1337 (Spisy młp.; Z. Kaczmarczyk, Monarchia Kazimierza Wielkiego, t. I, Poznań 1939, s. 295).

⁷Wierzbięta ze Smogulca (na pn.-wsch. od Gołańczy), Grzymalita, podkomorzy pozn. 1335 - 1338, potem podkomorzy kal. 1339 - 1352 (Bieniak, Wlkp., s. 176; Spisy wlkp.; zob. też wyżej, nr 85/1).

⁸Andrzej z Koszanowa (tuż na pn.-wsch. od Śmigla), Szaszor, podkomorzy kal. 1335, kasztelan pozn. 1339 - 1343, starosta pozn. 1335 - 1339, starosta wlkp. 1340 - 1341 (Spisy wlkp.).

⁹Sięgniew Włościejowic z Gręboszowa, Nieczuja, Bolończyk, podkanclerzy małopolski Kazimierza Wielkiego 1333 - 1343, proboszcz Św. Michała w Krakowie i kanonik krakowski (Maleczyński, Zarys, s. 295; por. też PSB XX, s. 616; Cultus et cognitio, Warszawa 1976, s. 290).

Dokument Nr 120

Gniezno, 25 kwietnia 1337 (?)

Mikołaj archidiakon kaliski zleca Stefanowi synowi Pawła lokację Wójcinka na prawie średzkim.

Kop.: 1. Gniezno, AAG, ACap. B 5 (Liber privilegiorum capituli Gnezn. z XV w.), k. 25 - 25v. Tytuł: Privilegium ville Voiuczino mense venerabilis capituli Gneznensis; 2. tamże, B 196 (Wizytacje dóbr kapituły gnieźn. z 1534 r.), k. 8v - 9. Tytuł: Tenor privilegii advocati eiusdem villae (tu z datą 1336 r.).
Wyd.: 1. Kor., II, s. 631 (wg Kop. 2); 2. Wizytacje, s. 473 - 474 (wg Kop. 2).

In nomine Domini amen. Ne facta mortalium a memoria dilabantur consueverunt scriptis autenticis et subscripcione testium commendari noticie posterorum. Igitur nos Nicolaus archidiaconus Calissiensis, Gneznensis canonicus¹, notum facimus universis, tam presentibus, quam futuris, ad quorum noticiam devenerit scriptum presens, quod cupientes^a condicionem ville nostre, que Woyuczino^b² dicitur, fieri meliorem, ipsam sub rathihabicione dominorum et fratrum nostrorum, Gneznensis videlicet capituli, iure Theutonico, quod servatur in [k. 25v] Srzoda^c, exposuimus [k. 9] ad locandum, vendentes Stephano^d filio quondam Pauli pro certa quantitate peccunie sculteciam in eadem et dantes sibi et suis liberis et successoribus legitimis nomine eiusdem scultecie unum mansum liberum, duos orthos liberos et^e thabernam liberam, macellum panis, carnificum et suthorum, tercium denarium iuramentorum et cuiuslibet iudicati in perpetuum possidenda; preterea incolis eiusdem ville infra unius anni spacium plenam et omnimodam concedimus libertatem, qua elapsa incole hereditatis predicte quatuor mensuras siliginis^f, quatuor tritici et quatuor avene et fertonem usualis monete racione census et decime in festo sancti Martini^g [11 XI] et duo capecia ovorum in festo Pasce nobis et nostris successoribus annis singulis dare et solvere tenebuntur. Et quoniam iura predicte civitatis Szrzoda^h sunt nobis incognita, omnia iura, que commodum dominorum respiciunt, salva nobis et integra reservamus. Ut autem hec nostra ordinacio robur perpetue firmitatisⁱ obtineat, presens privilegium sibi dedimus nostri et predicti capituli sigillorum robore communitum. Actum et datum Gnezne in die sancti Marci Ewangeliste anno Domini ^j-k

millesimo tricentesimo tricesimo sexto

, presentibus honorabilibus viris dominis: Iwone preposito³, Vincencio decano⁴, Thomislao cantore⁵, Preczlao^l archidiacono⁶, Johanne scolastico et officiali⁷, Benedicto custode⁸, Petro cancellario⁹ Gneznensibus, Bodzyentha^ł decano Cracouiensi¹⁰, Adam¹¹, Straszone^m¹² canonicis Gneznensibus at aliis multis.

^acupiens Kop. 1

^bWoyuczyno Kop. 2

^cSzrzoda Kop. 2

^dSthephano Kop. 2

^ebrak Kop. 1

^fsigilinis Kop. 1

^gMarthini Kop. 2

^hSrzoda Kop. 1

ⁱinfirmiatatis Kop. 1

^j-kM^o CCC^o XXX^o septimo Kop. 1

^lPreclao Kop. 2

^łBodzatha Kop. 1

^mStrazone Kop. 2.

¹Mikołaj, zob. wyżej, nr 106/8.

²Wójcinek na pd. wsch. od Koźminka. Sołtys Stefan skądinąd nieznany.

³Iwan z Chęcin, zob. wyżej, nr 97/2.

⁴Wincenty z Koszanowa, zob. wyżej, nr 92/6.

⁵Tomisław, zob. wyżej, nr 118/7.

⁶Przecław ze Służewa, zob. wyżej, nr 118/8.

⁷Jan, zob. wyżej, nr 97/5.

⁸Benedykt, zob. wyżej, nr 97/8.

⁹Piotr, zob. wyżej, nr 97/4.

¹⁰Bodzęta, Poraj, dziekan krakowski 1320, potem biskup krakowski 1348, zm. 1366 (PSB II, s. 181 n.; MPH n.s. V, s. 192).

¹¹Adam, zob. wyżej, nr 106/10.

¹²Strasz syn Adama, kanonik gnieźn. 1336 - 1344 (Kor. IV, s. 13; ZDM IV, nr 921; niżej, nr 135/6).

Dokument Nr 121

13 czerwca 1337

[Biskup poznański] nadaje sołectwo w Brzeziu.

Wzmianka: Poznań, AAP, CP 4 (Liber privilegiorum capituli Posn. z XVI w.), k. 187, w kopii dok. biskupa poznańskiego Łukasza Kościeleckiego dla sołtysa z Brzezia, z daty: Poznań, 6 lipca 1581.

Biskup poznański zaświadcza, że sołtys - - in villa Brzyszie in clave nostra Solcensi¹ privilegium de anno Domini millesimo trecentesimo trigesimo septimo, sub sigillis duobus, feria sexta infra octavas Pentecostes Domini - - nobis exhibuit - -

¹Brzezie na pn.-zach. od Miłosławia, w biskupim kluczu soleckim.

Dokument Nr 122

Ląd, 24 czerwca 1338

Opat klasztoru Cystersów w Lądzie nadaje sołectwo we wsi Lipia Góra niejakiemu Ulrychowi.

Kop.: Köln, Historisches Archiv, Kl. Lond, Kopiar, k. 34v (XV w.).
Reg.: Perlbach, Lond, s. 91 (wg Kop.).

In nomine Domini amen. Noverint universi presentes literas inspecturi et audituri, quod nos frater Mathias, abbas monasterii Landensis ordinis Cysterciensis¹, Gneznensis dyocesis, de voluntate et consilio fratrum conventus nostri discreto viro Vlricho hereditatem domus Lyndensis Lyppagora² wlgariter dictam exposuimus ad locandum iure Theutonico sub hac, que sequitur, ordinacione: ita videlicet, quod idem Vlrichus sculteciam in eadem hereditate nostra sive villa obtinens racione locacionis hereditatis eiusdem duos mansos liberos in ipsa hereditate, unum in fine mansorum villanorum in exitu ville versus Slugoczino comitis Mathie filii quondam Symani³ et alium, ubicunque inter mansos dicte hereditatis elegerit, habebit iure hereditario cum suis posteris et legitimis successoribus inperpetuum pacifice possidendos. Incolis autem dicte hereditatis de agris incultis et extirpandis a solucione census et serviciis nostris libertatem concedimus infra sex annos a data presencium computandos, infra quos libertatis annos de agris cultis et extirpatis aut decimam manipulatam in campo, aut marcam denariorum, in quo eis opcionem, quid ex hiis duobus solvere voluerint, damus et concedimus bonam, solvent nobis. Elapsa vero libertate predicti incole de quolibet manso sex mensuras siliginis, sex mensuras avene et fertonem denariorum racione census decimalis singulis annis in festo beati Martini [11 XI] nobis et nostris successoribus tenebuntur solvere et in nostro monasterio integraliter assignare. Predictus autem scultetus cum suis posteris in villa prefata tabernam, pistrinum, macellum, sutorium et fabricam habebit pro sua utilitate. De iudicato vero tercius denarius eidem sculteto cedet. Item in decursu aque iuxta fluvium in silva inter limites hereditatis eiusdem nos habebimus duas clausuras pro captura piscium, que vocantur wlgariter jazi, et piscatorem. Et ipse scultetus eciam duas clausuras et piscatorem pro se habebit. Et incolis hereditatis eiusdem piscari licebit pro utilitate ipsorum circa et inter clausuras easdem sine nostro et eiusdem sculteti nocumento. Damus eciam eidem sculteto pratum cum agro eidem prato contiquo situm in fine mansorum villanorum protendens se ad viam magnam et usque ad fossatum et rubetum versus silvam. Item dicti incole tenebuntur nobis procurare currum vacuum cum duobus equis de sex mansis ordinarie, quando pro ordinandis domus nostre negociis quoquam transire continget. Eciam molere debent in nostris molendinis annonas suas. Insuper memorati incole tribus diebus in quolibet anno arare nobis tenebuntur. Ceterum scultetus et incole sepedicti servicia et honores secundum ius predictum nobis exhibebunt. In cuius rei testimonium presentes literas sibi dedimus, nostro et conventus nostri sigillis munitas. Actum et datum in Lynda monasterio nostro in die beati Johannis Baptiste anno Domini M^oCCC^oXXX^oVIII^o, presentibus fratribus nostri conventus: Alberto priore⁴, Johanne suppriore⁵, Nycolao cellerario⁶, Arnoldo portario⁷ et aliis pluribus.

¹Opat Maciej, zob. wyżej, nr 105/5.

²Lipia Góra dziś nieznana, leżała w parafii Lądek (SHGWlkp.), sądząc z tekstu niniejszego dok. - niedaleko Sługocina, por. też nazwę polną Lipowa Górka na pd. od Lądu, po lewej stronie Warty. Sołtys Ulrych skądinąd nieznany; nekrolog lędzki wspomina Piotra sołtysa z Lipiej Góry (MPH V, s. 476).

³Sługocin, zob. wyżej, nr 68/2, tam też informacje o Szymonie; Maciej Szymonowic ze Sługocina i Myśliborza wyst. jeszcze 1340 (KDW II, nr 1197, 1198).

⁴Albert przeor lędzki 1335 (KDW II, nr 1149) - 1340 (niżej, nr 126/3), zapewne ident. z podprzeorem tegoż imienia 1328 (KDW II, nr 1094).

⁵Jan podprzeor lędzki 1335 (KDW II, nr 1149, 1158) - 1338 (tutaj), zapewne ident. ze wspomnianym w nekrologu lędzkim pod datą 24 lutego (MPH V, s. 476).

⁶Mikołaj piwniczy lędzki 1328 (KDW II, nr 1094) - 1347 (niżej, nr 144/9).

⁷Arnold furtjan lędzki 1326 (KDW II, nr 1158) - 1340 (niżej, nr 126/6).

Dokument Nr 123

Gdańsk, 26 czerwca 1338

Komtur gdański Winrych von Kniprode¹ widymuje dokument Bartłomieja i Piotra braci z Rusocina dla klasztoru Cystersów w Lądzie z 23 kwietnia 1328².

Or.: Poznań, WAP, Kl. Ląd A 7. Pergamin 314 × 130+28 mm. Pasek pergaminowy z resztką pieczęci w żółtym wosku, przedstawiającej postać stojącego rycerza z proporcem i z tarczą. Na odwrocie: Testimonium empcionis privilegii super mansum paludinis (XV w.); pieczątka: Staatsarchiv Danzig, Abt. 405, Nr. 13.
Wyd.: Preuss. Urkundenbuch III, nr 169 (wg Or.).

¹Winrych von Kniprode komtur gdański 1338 - 1341, potem wielki marszałek zakonu 1342, wielki komtur 1346, wielki mistrz 1351 - 1382 (J. Voigt, Namen-Codex der Ordens-Beamten, Königsberg 1843, passim).

²Zob. wyżej, nr 103.

Dokument Nr 124

Gniezno, 23 maja 1339

Starosta Wielkopolski zaświadcza, że komes Ptolomeusz ze Strzyżewa sprzedał brzeg rzeki Bystrzycy Przybysławowi skarbnikowi arcybiskupa gnieźnieńskiego.

Kop.: Poznań, WAP, Akta m. Gniezna, I/155 (Kopiariusz bożogrobców gnieźnieńskich z połowy XVI w.), k. 15v. Tytuł: Item aliae literae super Borovimlin et aggere piscinae in ibidem.

Nos Andreas capitaneus Poloniae et castellanus Posnaniensis¹ notum facimus universis et presentibus profitemur, quod in nostra praesentia comes Ptolomeus heres de Strzeszow² constitutus personaliter recognovit, quod pro certa peccuniae quantitate vendidit de parte suae haereditatis antedictae littus fluvii, qui Bistrzicza³ vulgariter appellatur, discreto viro domino Pribislao thezaurario venerabilis patris domini Janislai archiepiscopi Gneznensis⁴, assignando sibi et hereditati suae Jezierzani⁵, quam obtinet a fratribus domus Miechoviensis Dominici Sepulchri⁶, idem littus fluvii ex sua parte eo iure, quo ipse solus possidebat, in perpetuum tenendum pacifice et quiete. Et cum idem thezaurarius molendinum in parte haereditatis suae Jezierzani iam praefatae ceperit construere, habebit libere et pro suo beneplacito aquam, ligna, neccessaria ad constructionem eiusdem molendini suis usibus applicare, de litore hereditatis Ptolomei supradicti et rivulos aperire ac omnia et singula facere, contradictione qualibet non obstante. In cuius rei testimonium nostrum sigillum presentibus duximus appendendum. Actum et datum in Gnezna in die Sanctae Trinitatis, praesentibus discretis et nobilibus viris: domino Bo- czanta decano Cracoviensi⁷, Nicolao praeposito Trzemesnensi⁸, Nemirone procuratore regis⁹, Falone Albo de Chomansza¹⁰, Andrea de Marczynkow¹¹, Jancone advocato Gneznensi¹² et aliis fidedignis, anno Domini millesimo trecentesimo tricesimo nono.

¹Andrzej z Koszanowa, zob. wyżej, nr 119/8.

²Strzyżewo Paczkowe na pn.-wsch. od Gniezna. Ptolemeusz wyst. 1339 - 1360 (SHGWlkp.).

³Bystrzyca, nie istniejący dziś prawy dopływ Wełny.

⁴Przybysław skarbnik arcybiskupa i kanonik gnieźn. 13 - 39 (tutaj) i 1341 (niżej nr 128/11; Lites 1339, s. 393 - 395), może ident. ze skarbnikiem arcybiskupa gnieźn. 1303 - 1304 (KDW II, nr 872, 881; Kor. III, s. 303).

⁵Jezierzany, dziś część Dębowca na pn.-wsch. od Gniezna.

⁶Tj. gnieźn. domowi bożogrobców.

⁷Bożęta, zob. wyżej 120/10.

⁸Mikołaj prepozyt kanoników regularnych w Trzemesznie 1338 - 1339 (KDW II, nr 1181 i tutaj).

⁹Niemierza włodarz królewski, zapewne w Gnieźnie, skądinąd nieznany.

¹⁰Chwał Biały z Chomiąży Szlacheckiej (pomiędzy Żninem a Mogilnem), Nałęcz, znany dotąd tylko z patronimików swych synów: kanonika gnieźn. Jana i sędziego kal. Mikołaja.

¹¹Andrzej z Marcinkowa, zapewne Górnego (na pd. od Żnina), skądinąd nieznany.

¹²Jan wójt gnieźn. skądinąd nieznany; może ident. z mieszczaninem gnieźn. Janem Faberem zeznającym na procesie krzyżackim 1339 (Lites 1339, s. 345 - 346), por. też niżej, nr 135/9.

Dokument Nr 125

Kraków, 24 lipca 1339

Arcybiskup gnieźnieński nadaje dziesięciny z Tyńca szpitalowi Św. Ducha w Kaliszu.

Kop.: Warszawa, AGAD, Metryka koronna, t. 105, k. 181 - 181v. Wpis w transumpcie króla Zygmunta Augusta z daty: Lublin, 28 kwietnia 1569.
Reg.: MRPS V, nr 10124 (wg Kop.).

In nomine Domini amen. Quoniam ea, quae aguntur in tempore, simul cum decursu temporis evanescunt, sapientum providit authoritas factu digna memoria scripturae testimonio posterorum noticiae commendare. Nos igitur Stanislaus^a divina et Sedis Apostolicae providentia sanctae Gnesnensis ecclesiae archiepiscopus¹ ad perpetuam rei memoriam notum facimus universis, ad quos devenerit scriptum praesens, quod attendentes nimiam egestatem fratrum hospitalis Sancti Spiritus in Calisz² et pro viribus affectantes, quod dicti fratres uberius suffulti temporalibus facilius divinae contemplationi valeant insudare et pro nobis ac statu terrae sive regni cunctoque populo Christiano devotius ad dominum praeces fundant necnon diligentius infirmantium gerant curam, decimam mensae nostrae in decem mansis ad ipsos fratres pertinentibus in Thiniecz ante Calisz³ sub ratihabitione fratrum nostrorum Gnesnensis videlicet capituli, praefatis fratribus ac eorum domui donamus, conferimus ef perpetuis temporibus attribuimus per praesentes. Et ut haec nostra donatio robur perpetuae firmitatis obtineat, praesentes literas supradictis fratribus domuique ipsorum dari iussimus nostri et praedicti capituli nostri sigillorum munimine roboratas. Actum Cracouiae in vigilia sancti Jacobi Apostoli [k. 181v] sub anno Domini millesimo trecentesimo trigesimo nono, praesentibus honorabilibus viris, fratribus nostris, dominis: Iwano archiepiscopo^b⁴, Przeczlao archidiacono⁵, Petro scholastico Gnesnensibus⁶, Clemente custode Cracouiensi⁷, Kelczone praeposito Rudensi⁸, Alexandro scholastico Visliciensi⁹, Przibislao thesaurario nostro¹⁰, Boguslao plebano Konicensi canonicis Gnesnensibus¹¹ ac aliis pluribus fidedignis.

^atak Kop.

^btak Kop., zamiast preposito.

¹Oczywiście arcybiskup gnieźn. Janisław.

²Dom bożogrobców Św. Ducha pod Kaliszem.

³Tyniec, tuż na wsch. od Kalisza, dziś w obrębie miasta.

⁴Iwan z Chęcin, zob. nr 97/2.

⁵Przecław ze Służewa, zob. wyżej, nr 118/8.

⁶Piotr scholastyk gnieźn. 1339 - 1340 (tutaj i KDW II, nr 1196; Kor. III, s. 216).

⁷Kustoszem krakowskim był 1329 - 1345 Jakub (KDKK I, s. 366; ZDKDK I, s. 53), wydaje się jednak, że w 1339 nie jest on potwierdzony, może więc chodzi tu o dwie różne osoby, przedzielone naszym Klemensem.

⁸Kiełcz z Tuliszkowa kanonik gnieźn. 1339, prepozyt rudzki 1339, kustosz gnieźn. 1346, scholastyk gnieźn. 1350, kanonik pozn. 1350, zm. ok. 1376 (tutaj, KDW II - III, nr 1253 n.; Now. I, s. 254, 717; Bieniak, Wlkp., s. 170 - 171; Kor. II, s. 248 - 249).

⁹Scholastyk wiślicki Aleksander nie zidentyfikowany.

¹⁰Przybysław, zob. wyżej, nr 124/4.

¹¹Bogusław kanonik gnieźn. może ident. z plebanem łowickim Bogusławem z Sandomierza (zob. wyżej, nr 91/22) lub też z nieznanym skądinąd plebanem w Chojnicach?

Dokument Nr 126

Ląd, 2 lutego 1340

Opat klasztoru Cystersów w Lądzie nadaje sołectwo we wsi Święcia niejakiemu Albertowi.

Kop.: Köln, Historisches Archiv, Kl. Lond, Kopiar, k. 34 (XV w.).
Reg.: Perlbach, Lond, s. 91 (wg Kop.).

In nomine Domini amen. Noverint universi presentes literas inspecturi et audituri, quod nos frater Máthias abbas monasterii Landensis¹, ordinis Cisterciensis, Gneznensis diocesis, de voluntate et consensu fratrum conventus nostri discreto viro Alberto hereditatem nostram et nostri monasterii predicti, que Swancza² wlgariter nuncupatur, iure Theutunico ad locandum exposuimus sub hac, que sequitur, ordinacione: ita videlicet, quod dictus Albertus in predicta hereditate seu villa sculteciam retinens duos mansos liberos racione locacionis hereditatis eiusdem cum liberis suis et legittimis successoribus imperpetuum hereditarie pacifice possidebit. Incole vero predicte hereditatis, qui vocati per eundem nostrum scoltetum noviter venient, habebunt libertatem omnimodam infra sex annos a data presencium conputandos; duobus autem annis libertatis eiusdem primis a solucione decime liberi, quatuor annis reliquis decimam manipulatam de agris extirpatis nobis solvent, illis qui dudum in eadem hereditate manent in solucione quam solvunt persistentibus eadem libertate durante. Quibus annis libertatis elapsis incole predicti omnes et singuli racione census decimalis de quolibet manso quatuor mensuras siliginis, totidem avene, duas mensuras tritici et duas ordei et fertonem denariorum annis singulis in festo beati Martini [11 XI] nobis et nostris successoribus solvere tenebuntur et in monasterio nostro integraliter assignare. Item idem scoltetus cum suis posteris thabernam, maccellum, pistrinum, sutorium, ortum liberum habebit et borram intra terminos hereditatis eiusdem, in qua borra, si mellificia voluerit ampliare, ipsum iuvabimus ponentes duas partes denariorum nostrorum ad ipsius terciam partem pro labore informandorum seu ampliandorum mellificiorum predictorum. De melle autem, quando provenerit de mellificiis prefatis, terciam partem habebit. De iudicio vero sive iudicato dictus scoltetus tercium denarium obtinebit. Insuper incole memorati ter in anno nobis arabunt. Eciam currum vacuum cum duobus equis de sex mansis ordinare nobis assignabunt, in quo expense nostre post nos duci debeant, quando per terram, in qua degimus, transibimus in negociis nostris et domus nostre ordinandis. Ceterum scoltetus sepedictus servicia nobis faciet, prout alii scolteti terre dominis suis facere consueverunt. In cuius rei testimonium presentes literas sibi dedimus nostri et conventus nostri sigillorum appensione munitas. Actum et datum in Landa monasterio nostro predicto in die Purificacionis Beate Marie Virginis anno Domini millesimo C@C@CXL^o., presentibus fratribus nostris: Alberto priore³, Hermanno subpriore⁴, Nicolao celerario⁵, Arnoldo portario⁶ et aliis fratribus conventus nostri.

¹Opat Maciej, zob. wyżej, nr 105/5.

²Święcia, zob. wyżej, nr 13/1. Sołtys Albert (Wojciech) skądinąd nieznany.

³Przeor Albert, zob. wyżej, nr 122/4.

⁴Herman podprzeor lędzki wyst. tutaj i 1347 (niżej, nr 144/12), kiedy to pełnił jednocześnie funkcje kustosza.

⁵Piwniczy Mikołaj, zob. wyżej, nr 122/6.

⁶Furtjan Arnold, zob. wyżej, nr 122/7.

Dokument Nr 127

Inowrocław, 17 kwietnia 1341

Starosta Wielkopolski zaświadcza, że Andrzej ze Słaboszewa zrzekł się swych praw do części Korabnik na rzecz biskupa włocławskiego Macieja.

Kop.: 1. Włocławek, Archiwum Diecezjalne, Księga przywilejów biskupstwa włocławskiego nr 1, k. 82v; 2. tamże, nr 2, k. 33 (XVI w.). Tytuł: Corabnyky privilegium.
Wyd.: Zapiski Historyczne, 39, 1974, z. 3, s. 94 - 95 (wg Kop. 1 i 2).
Reg.: Monumenta historica dioecesis Wladislaviensis, t. XIV, Włocławek 1897, nr 171; tamże, t. XXV, Włocławek 1912, nr 109.

Uw.: Wydawcom dostępna była tylko Kop. 2. Odmianki Kop. 1 wg Wyd. 1.

Nos Andreas capitaneus Regni Polonie ac dominus Poznaniensis¹ ad universorum noticiam volumus pervenire per presentes, quod nobilis vir Andreas heres de Slawossow² veniens nostram ad presenciam, venerabili in Cristo patri ac domino, domino^a Mathie divina et Apostolice Sedis providencia episcopo Wladislauiensi³ omne ius, quod habebat, resignavit in hereditate sua dicta wlgariter Corabnyki⁴, in parte sua ipsum contingente, renuncians omnem iurisdicionem in eadem hereditate. In huius rei credenciam et cautelam pleniorem nostrum sigillum presentibus duximus apendendum^b. Actum et datum in castro Wlad(islauiensi) coram nobilibus viris et testibus infrascriptis, dominis: Joanne iudice Wladi(slauiensi)⁵, Nicolao de Volya^c subcamerario Brzesthensi^d⁶, Dobegneo de Koluda⁷, Andrea herede de Skarczinow^e⁸, Clemente^f de Polenowicz^g⁹, Ludkone advocato Wladislauiensi¹⁰ et aliis quamplurimis fidedignis, sub anno Domini ^h-i

millesimo trecentesimo quadragesimo primo

feria tercia post Conductum Pasche.

^abrak Kop. 1

^baponendum Kop. 1

^cWola Kop. 1

^dBrestensi Kop. 1

^eSkaranow Kop. 2

^fAndrea Kop. 2

^gPolonowicz Kop. 2

^h-i1341 Kop. 1.

¹Andrzej z Koszanowa, zob. wyżej, nr 119/8. O jego uprawnieniach na Kujawach pisze J. Bieniak, Wyd. 1.

²Sławoszewo (Słaboszewo) na pn. -wsch. od Kleczewa. Andrzej skądinąd nieznany.

³Maciej z Gołańczy, zob. wyżej, nr 98/3.

⁴Korabniki, wg J. Bieniaka (Wyd. 1), wieś zaginiona pomiędzy Sławskiem a Kobylnikami koło Kruszwicy, ale por. też Korabniki nad Wisłą, poniżej Włocławka, potem posiadłość biskupów włocławskich.

⁵Jan z Kościelca (Kościoła), Leszczyc, podczaszy wyszogrodzki 1318, inowrocławski 1325, podkomorzy inowrocławski 1326, sędzia 1339 - 1356 (Wyd. 1).

⁶Mikołaj z Woli podkomorzy brzeski 1341, potem kasztelan kruszwicki 1345 - 1346, starosta kujawski 1345 - 1346, zm. 1346/47 (Wyd. 1).

⁷Dobiegniew z Kołudy (koło Inowrocławia) podkomorzy inowrocławski 1339 - 1362 (Wyd. 1).

⁸Może ze Starczanowa (pomiędzy Kostrzynem a Wrześnią) - Andrzej tam jednak nie występuje.

⁹Polanowice na pd. od Kruszwicy. Klemens skądinąd nieznany.

¹⁰Ludek wójt inowrocławski 1338 - 1341 (Wyd. 1).

Dokument Nr 128

Gniezno, 24 kwietnia 1341

Arcybiskup gnieźnieński nadaje sołectwo w Białożewinie Waldkowi synowi Boguszy z Piotrowic.

Kop.: Gniezno, AAG, ACap. B 6 (Liber privilegiorum capituli Gnezn. z XVI w.), k. 149. Tytuł: Advocacie in villa Byaloveschino clavis eiusdem [Znenensis].
Odpis: Kraków, Bibl. Jag., rkps 8057, k. 30 (wg Kop.).
Ekscerpt: Wizytacje, s. 300.

In nomine Domini amen. Necessarium et utile plurimum fore dinoscitur, ut facta hominum, que de facili dilabuntur a memoria, fide instrumentorum posteris innotescant. Ideoque nos Janislaus divina et Apostolice Sedis providencia sancte Gneznensis eclesie archiepiscopus notum facimus universis, tam presentibus, quam futuris, ad quos devenerit scriptum presens, quod melioracioni bonorum nostrorum et eclesie nostre pro viribus intendentes villam seu hereditatem nostram, dictam in wlgari Balovezyno¹, sittam in territorio Znenensi, de consensu fratrum nostrorum, Gneznensis videlicet capituli, iure Theutonico exposuimus ad locandum vendentes Valdoni filio quondam Bogvsz de Potrovycz¹ in eadem villa Balouezyno sculteciam pro certa pecunie quantitate dantesque sibi et suis liberis ac successoribus legitimis nomine scoltecie eiusdem et racione locacionis octavum mansum liberum, tercium denarium iuramentorum et cuiuslibet iudicati, macellorum, pistrinarum et calcipariarum tabernarum medietatem idem scultetus cum suis successoribus legittimis libere perpetuo obtinebunt. Preterea incolis, qui se locaverint in villa iam dicta Balouezyno, de agris notabiliter extirpandis et prorsus incultis, quatuor annis a data presencium computandis plenam a solucione census et decime concedimus libertatem, qua libertate elapsa et totaliter expirata prefati cmetones sex scothos usualis monete et duas mensuras tritici, duas ordei et modium avene, modium siliginis de quolibet manso annis singulis nobis solvere tenebuntur. Et quoniam iura predicte civitatis Srzoda nobis sunt incognita, omnia iura, que commodum et utilitatem respiciunt dominorum, salva nobis et integra reservamus. Ut autem hec nostra donacio robur obtineat perpetue firmitatis, presentes literas eidem sculteto scribi fecimus ac sigillorum nostri et capituli Gneznensis predicti robore communiri. Datum Gnezne VIII^o Kalendas Maii anno Domini M^o tricentesimo quadragesimo primo, presentibus honorabilibus viris dominis: Jwone preposito², Vincencio decano³, Przeczslao archidiacono⁴, magistro Mathia scolastico⁵, Benedicto custode de^a Gneznensibus⁶, Boczantha decano Cracouiensi⁷, Petro preposito⁸, Martino decano Lanciciensibus⁹, Kelczone preposito Rudensi¹⁰, Pribislao tesaurario¹¹ canonicis Gneznensibus et aliis pluribus fidedignis.

^atak Kop.

¹Białożewin na pd.-wsch. od Żnina. Sołtys Waldek syn Boguszy z Piotrowic (może pod Łowiczem) wyst. tylko tutaj.

²Iwan z Chęcin, zob. wyżej, nr 97/2.

³Wincenty z Koszanowa, zob. wyżej, nr 92/6.

⁴Przecław ze Służewa, zob. wyżej, nr 118/2.

⁵Maciej, mgr, scholastyk gnieźn. 1341 - 1348 (tutaj; KDW IV, nr 2048, II, nr 1213 - 1269; Kor. II, s. 555).

⁶Benedykt, zob. wyżej, nr 97/8.

⁷Bodzęta, zob. wyżej, nr 120/10.

⁸Piotr prepozyt łęczycki już 1339 (Lites 1339, s. 246), może ident. ze wcześniejszym (1322 - 1324) kantorem łęczyckim (por. wyżej, nr 92/4).

⁹Marcin kanonik gnieźn., dziekan łęczycki 1341 - 1361 (KDW IV, nr 2048, II - III, nr 1239 n.; Kor. II, s. 594 - 595).

¹⁰Kiełcz z Tuliszkowa, zob. wyżej, nr 125/8.

¹¹Przybysław, zob. wyżej, nr 124/4.

Dokument Nr 129

Kalisz, 10 listopada 1342

Ofka wdowa po Janie z Dobrzycy sprzedaje sołectwo w Michałowie Markowi i Jakubowi.

Kop.: Gniezno, AAG, ACap. B 6 (Liber privilegiorum capituli Gnesn. z XVI w.), k. 88 - 88v, w transumpcie arcybiskupa Jarosława z daty: Opatówek 6 listopada 1362 - zob. niżej nr 203. Tytuł: Ville Mychalow clavis eiusdem [Oppatouiensis].
Odpis: Kraków, Bibl. Jag., rkps 8057, k. 31 (wg Kop.).
Ekscerpt: Wizytacje, s. 402.

In nomine Domini amen. Ea, que geruntur cum tempore, ne sequantur naturam oblivionis, data eternari solent in memoriam literarum. Igitur noverint tam presentes, quam futuri, hanc literam audituri, quod ego Offka relicta Joannis de Dobricia una cum meis filiis Peczkone et Joanne¹, deliberatis animis, maturo consilio necnon consensu amicorum nostrorum, vendidimus sculteciam in hereditate nostra Mychalow Marco et Jacobo² pro duabus marcis grossorum, iure Thevthonico colocandam, cuius gades incipiunt a gadibus ville dicte Czena³ usque ad gades ville dicte Marquacze⁴ et ad viam, que transit ad viam in Belkala⁵, dantes ei tres mansos liberos, tercium denarium tabernarum, hortorum, maccellorum, carnificum, panum, sutorum ac aliorum. Damus ectiam eisdem scultetis [k. 88v] venaciones avium et ferarum, ita tamen, quod pro nobis terciam partem de talium venacionibus presentabunt. Damus ectiam eisdem scultetis tercium denarium iuramentorum et cuiuslibet iudicati, ligna ibidem edifficiis construendis et ectiam pro cremacione eorum in hereditate iam nominata. Incole vero ibidem locati eo iure fruantur, quod est et servatur in Srzoda. Item damus incolis ibidem octo annis libertatem, expirata vero libertate cmethones dabunt nobis ac nostris successoribus de unoquoque manso non libero racione census in profesto beati Martini [11 XI] quatuor mensuras siliginis, quatuor avene ac daus mensuras tritici et duas ordei, necnon fertonem grossorum Pragensium et ectiam nobis ter arare et arpicare in anno tenentur. Et ectiam nos honorare in Nativitate Cristi [25 XII] porcum pro fertone et in Pasca latus carnium pro fertone, in tribus magnis iudiciis cmethones dabunt duo prandia, scultetus vero tercium, aut pro quolibet prandio fertonem grossorum. Et cum expedicionem fieri contingant^a generalem aut colloquium, cmethones dabunt duos equos cum curru onerato, prout et cervisia^a et scultetus equum pro tribus marcis nostro procuratori in Oppathow ad serviendum teneatur exhibere. In cuius rei testimonium presentem literam dari facimus nostro consueto sigillo munitam. Actum et datum in Calysch in vigilia beati Martini anno Domini millesimo tricentesimo quadragesimo secundo, presentibus his testibus: Nicolao de Szynfelt⁶, Arnoldo sculteto de Tlokynya⁷, Nicolao advocato de Nova Ciuitate⁸, Joanne notario ibidem in Calysch⁹ et aliis pluribus fidedignis.

^atak Kop.

¹Dobrzyca na pn.-wsch. od Koźmina. Dziedzice skądinąd nieznani.

²Michałów na pd.-wsch. od Opatówka. Z sołtysów Jakub wspomniany 1362 (niżej, nr 203/1).

³Cienia koło Michałowa.

⁴Marchwacz koło Michałowa.

⁵Belkala nie zidentyfikowana.

⁶Szynfeld (Schönefeld?) nie zidentyfikowane.

⁷Tłokinia Kościelna pomiędzy Kaliszem a Opatówkiem. Sołtys (już 1331) Arnold mieszczanin kal. 1331, 1339, świadek na procesie krzyżackim 1339 (Lites 1339, s. 314).

⁸Nowe Miasto, może nad Wartą, koło Jarocina. Wójt Mikołaj skądinąd nieznany.

⁹Jan pisarz z Kalisza skądinąd nieznany.

Dokument Nr 130

[Gostyń], 20 grudnia 1342

Mikołaj dziedzic Gostynia nadaje wolny łan w Brzeziu Janowi Krzywińskiemu.

Kop.: Poznań, AAP, Acta consistorii, 186, k. 104v. Wpis 1 lipca 1717.
Odpis: Kraków, Bibl. Jag., rkps 8057, k. 32 (wg Kop.).

In nomine Domini amen. Noverint universi praesentium literam inspecturi, quia nos comes Nicolaus haeres de Gostyn, filius olim comitis Alberti¹, sani corpore maturo consilio, bona deliberatione, rite ac rationabiliter dedimus liberum mansum quendam Surconis in Brzezie² situm, nostro dilecto compatri Joanni dicto Krzywinski³ et suae posteritati natis et nascendis in perpetuum haereditarie possidere, quem videlicet mansum cum matre nostra praedilecta Anna eidem Joanni causa remunerationis dare promiseramus, quando filium suum baptisavimus nomine Petrum. Excipimus etiam praedictum mansum a nostro censu et a qualibet nostra solutione et servitute. Ut autem haec donatio inviolabilis perpetue valeat permanere, nostro nomine praesentem literam iussimus roborare, praesentibus his testibus: Antonio magistro civium, proconsule dicto Roisricz, Paczkone sutore, Nicolao dicto Borgnycht consulibus nostrae civitatis Gostinensis⁴ et aliis quam plurimis probis viris et honestis, sub anno Domini millesimo trecentesimo quadragesimo secundo. Datum et actum feria sexta Quatuor temporum, Veni et Ostende.

¹Mikołaj z Gostynia, syn Wojciecha, wnuk Mikołaja Przedpełkowica, Łodzic, wyst. 1337 - 1342 (SHGWlkp.).

²Brzezie, tuż na pd.-zach. od Gostynia.

³Jan Krzywiński nie zidentyfikowany - może Jan wójt z Krzywinia 1351 (KDW III, nr 1305).

⁴Mieszczanie gostyńscy skądinąd nieznani, tylko szewc Pacek potwierdzony 1351 jako burmistrz Gostynia (KDW III, nr 1305).

Dokument Nr 131

Falsyfikat? Poznań, 15 czerwca 1343

Król Kazimierz Wielki zamienia swoje miasto Czarnków z przyległościami na Rogoźno, Studzieniec i Gościejewo Sędziwoja z Czarnkowa i obdarza dobra Sędziwoja określonymi wolnościami.

Kop.: Warszawa, AGAD, Metryka koronna, t. 79, k. 253v - 255, w transumpcie króla Zygmunta Augusta z daty: Kraków, 9 grudnia 1550 (wg rz. Or.). Tytuł: Confirmatio alterius privilegii pro eadem familia a Czarnkow.
Reg.: MRPS V, nr 4988 (wg Kop.).

Uw.: Falsyfikat potwierdzony przez Zygmunta Augusta na prośbę dworzanina królewskiego Stanisława Sędziwoja Czarnkowskiego, został przez niego najpewniej sporządzony. Nie można wykluczyć, że rz. Or. nie istniał, a transumpt sporządzony został również przez Czarnkowskiego.

In nomine Domini amen. Cum omnes commutaciones seu donationes nullum robur firmitatis possent obtinere, nisi solemni titulo litterarum et testium annotacione fuerint roboratae. Igitur noverint tam praesens etiam quae futura, quod nos Casimirus Dei gratia rex Poloniae necnon terrarum Cracoviae, Sandomiriae, Siradiae, Lanciciae, Cuiaviae Pomeraniaeque dominus et haeres, dominii vel Regni nostri in utilitatibus quibuslibet ampliare cupientes, serviciaque fidelia et grata nobis per fidelem nostrum Sandiuogium comitem de Czarnkow¹ multipliciter et constanter exhibita et in futuro exhibenda considerantes, volentes itaque meritis [k. 254] eiusdem Sandiuogii gratiis regalibus respondere, ut ex hoc coeteri ad impendia virtutum provocentur, ex tunc castro nostro Czarnkow dictum cum omnibus suis pertinentiis, videlicet civitate simili nomine Czarnkow vocata et cmethonibus, qui Kysszy² in vulgari nuncupantur ac villis, videlicet Gębicze³, Walkowycze⁴ cum omnibus utilitatibus, usibus, fructibus, redditibus, censibus ad easdem pertinentibus, prout in suis metis et terminis circumferencialiter sunt distincte, et toto iure ac dominio earundem, nihil poenitus pro nobis et nostris successoribus reservando, necnon cum lacubus Straduny, Lobodzesz, Szarcz, Badlin⁵, sic in vulgari nuncupatorum, eidem Sandiwogio et eius progenitis pro haereditatibus suis, videlicet Rogossna⁶, Studzieniecz⁷ et Gosczieyowo⁸, per modum commutacionis damus, tradimus, conferimus et donamus in perpetuum cum eo iure, quod nunc idem castrum a nobis suscepit tenendum, habendum, donandum, vendendum, commutandum ac possidendum, pro sua suorumque posterorum voluntate convertendum, prout melius et utilius sibi vel eis videbitur expedire, adicien(do) eidem castro theloneum dudum debitum, tam super terram, quam super aquam, cum universis utilitatibus de iudicio civitatis antedictae et villarum praedictarum provenientibus. Quae omnia praedictus Sandiwogius et sui heredes legitimi tenebunt, habebunt ac pacifice possidebunt, nullo sibi vel eis poenitus praeiudicante. Praeterea absolvimus cives civitatis praemissae et cmethones praedictos Kissy necnon incolas villarum antedictarum ad castrum praedictum spectantium et aliarum villarum eundem Sandiuogium ex successione paterna contingentium, videlicet Pomorzany⁹, [k. 254v] Koszewo¹⁰, Grzybowo¹¹, Slomowo¹² et Mlyncowo¹³, a iudicio palatinorum, castellanorum et quorumlibet iudicum Regni nostri et specialiter a castellania Czarnkouiensi, seipsam procedente tempore alieni conferre nos contingerit et poenitus liberamus, ita quod coram ipsis vel coram aliquo pro causis capitalibus, criminalibus, membrorum mutilacionibus et universaliter magnis et parvis non debeat respondere nisi cives coram advocato per praedictum Sandiuogium vel eius successores deputato et cmethones coram suo domino vel etiam, dum ius ibi alieni esset denegatum, coram nobis aut iudice nostro, dum per litteram nostro sigillo munitam evocati fuerint, tunc de se quaerulantibus respondebunt, militibus in castellania praedicta Czarnkouiensi existenti duntaxat exceptis, quod ab eadem castellania non eximimus vel liberamus, nisi qui per privilegia et litteras posterius forent soluti et exempti. Coeterum de nostra gratia speciali absolvimus cmethones villarum praemisarum ad castrum praedictum pertinentium et aliarum praedictum Sandiwogium ex successione paterna, ut praefertur, contingentium, a bove, vacca, ove, porco et conductu militali, qui in vulgari przewod nuncupatur, quae omnia communiter vel divisim nulli ministrare tenebuntur. Ut autem huiusmodi nostra commutacio et donatio stabilis et firma perseveret, praesentes Sandiwogio et suis legitimis successoribus dare fecimus nostri sigilli munimine roboratas in testimonium praesentes praemissorum pariter et futuroque. Actum Posnaniae in octava Sanctae Trinitatis anno Domini millesimo trecentesimo [k. 255] quadragesimo tercio, praesentibus his nobilibus nostris¹⁴: Jaroslao Posnaniensi¹⁵, Nicolao Calissiensi palatinis¹⁶, Andrea castellano¹⁷, Nicolao iudice Posnaniensibus¹⁸, Dobeslao iudice Calissiensi¹⁹ et aliis multis fidedignis. Datum per manus domini cancellarii Zegniewy Poloniae²⁰.

¹Sędziwój z Czarnkowa i Rogoźna, Nałęcz, potem kasztelan nakielski 1352 - 1365 (Spisy wlkp.).

²Kisy, osada rybacka pod dawnym zamkiem w Czarnkowie - do dziś ul. Rybaki w mieście (SHGWlkp.).

³Gębice, zob. wyżej, nr 2/6.

⁴Walkowice nad Notecią, zob. wyżej, nr 2/7.

⁵Jezioro koło wsi Straduń. Lubodziesz to najpewniej dziś Jez. Długie. Sarcz (Jez. Sarcze). Badlin, dziś jez. Bąblino, na pn.-zach. od Czarnkowa, koło Białej.

⁶Rogoźno miasto nad rz. Wełną, po połowie XIV w. w rękach królewskich.

⁷Studzieniec na pd. od Rogoźna.

⁸Gościejewo na pn.-zach. od Rogoźna.

⁹Pomorzany (Pomarzany) na pn.-zach. od Kłecka.

¹⁰Koszewo nie zidentyfikowane.

¹¹Grzybowo, zaginiona wieś koło Lubasza pod Czarnkowem.

¹²Słomowo, na pd.-zach. od Rogoźna.

¹³Młynkowo na pd. od Czarnkowa.

¹⁴Cała lista świadków identyczna jak w dok. Kazimierza Wielkiego z 14 czerwca 1343 datowanego w Poznaniu (KDW II, nr 1215); pobyt zgodny z itinerarium królewskim.

¹⁵Jarosław z Iwna, zob. wyżej, nr 119/5.

¹⁶Mikołaj z Biechowa, zob. wyżej, nr 105/19.

¹⁷Andrzej z Koszanowa, zob. wyżej 119/8.

¹⁸Mikołaj z Błażejewa (koło Bnina), Grzymalita, sędzia pozn. 1339 - 1362 (PSB XXI, s. 102).

¹⁹Dobiesław, Awdaniec, sędzia kal. 1343 - 1363 (PSB V, s. 233; Spisy wlkp.).

²⁰Dok. KDW II, nr 1215 (por. wyżej, przypis 14) ma w tym miejscu osobę kanclerza wlkp. Ottona (o nim wyżej, nr 118/2). Zelgniewa źródła nie znają; może chodzi tu o Zbigniewa kanclerza krakowskiego (o nim wyżej, nr 84/7), do którego nie przystaje jednak tytuł cancellarius Poloniae, może zaś Zelgniew jest tylko popsutą lekcją w Kop.

Dokument Nr 132

Brześć Kujawski, 24 czerwca 1343

Biskup włocławski zaświadcza, że otrzymał od Jana opata klasztoru Cystersów w Lądzie trzy dokumenty dotyczące wsi Łęg.

Or.: Poznań, WAP, Kl. Ląd A 8. Pergamin 208 × 91+10 mm, dobrze zachowany. Pasek pergaminowy po przywieszeniu pieczęci. Na odwrocie pieczątka: Staatsarchiv Danzig, Abt. 405, Nr. 14.

Nos Mathias divina et Apostolice Sedis providencia Wlad(islaviensis) episcopus¹ tenore presencium publice | recognoscimus et profitemur, quod reverendus et religiosus vir frater Johannes | abbas de Lenda domus fratrum ordinis Cysterciensis² nobis tria privilegia super | hereditate Lang³ per manus fratris Gysberti ordinis predicti⁴ manualiter tradidit et assignavit; quam hereditatem a predicto abbate et conventu ipsius pro commutacione habemus. De quibus privilegiis, ut est expressum, per predictum fratrem nomine dicti abbatis et conventus nobis traditis et assignatis per nos quoque receptis, ipsum abbatem et conventum eius domus predicte tenore presencium absolvimus et quitamus. In cuius rei testimonium sigillum nostrum presentibus est appensum. Actum et datum in Brest VII@I@ Kalendas mensis Julii anno Domini M^o. CCC^o. XL^o. 3^o.

¹Maciej z Gołańczy, zob. wyżej, nr 98/3.

²Jan opat lędzki 1343 - 1347 (tutaj, niżej, nr 133/1, 134/1, 144/1).

³Łęg nad Wisłą, zob. wyżej, nr 43/2. O dok. zob. niżej, nr 134/4.

⁴Cysters lędzki Gisbert zapewne ident. z późniejszym (1352 - 1353) opatem Gizylbertem (zob. niżej, nr 158/1).

Dokument Nr 132a

Kalisz, 8 lipca 1343

Arcybiskup gnieźnieński, biskupi włocławski i poznański zrzekają się praw do odszkodowań za szkody wyrządzone przez zakon krzyżacki.

Or.: Berlin-Dahlem, GS (przedtem Getynga, przedtem Królewiec); Deutschordensarchiv, Urk. 75, Nr. 18. Pergamin. Na paskach pergaminowych pieczęcie arcybiskupa i kapituły gnieźnieńskiej oraz biskupa i kapituły poznańskiej; dwu pozostałych brak. Na odwrocie: Remissio iniuriarum episcoporum Regni Polonie (XV w.), Remissio ex parte prelatorum (XV w.).
Wyd.: Preuss. Urkundenbuch III, nr 574 (wg Or.).
Reg.: Reg. Teut. II, nr 744 (wg Or.).

Uw.: Narracja zbliżona do podobnego dok. biskupów polskich z tegoż dnia (KDW II, nr 1223 - tu jednak jako wystawca występuje również biskup płocki). Dok. wyszedł najpewniej - jak wszystkie polskie dokumenty związane z pokojem toruńskim 1343 - z kancelarii królewskiej. Zob. też niżej, dok. następny.
Wyd. niniejsze oparto na Wyd. 1, bez możliwości autopsji Or.

Nos Jaroslaus divina providencia sancte Gneznensis ecclesie archiepiscopus, Mathias Wladislaviensis¹ et Johannes Poznaniensis eadem gracia ecclesiarum episcopi² una cum capitulis earumdem ecclesiarum tenore presencium in publicam deducimus nocionem, quod, postquam zizaniorum satore procurante inter serenissimos principes olim dominum Wladislaum pie memorie necnon dominum Kazimirum eius filium superstitem reges magnificos Polonie ex una et inter venerabiles et religiosos viros dominos magistrum et fratres ordinis hospitalis Beate Marie Theutonicorum Jerosolimitani parte ex altera occasione diversorum anfractuum hincinde motorum multitudo guerrarum, dissensionem et discordiarum onustarum periculis pululassent tractu temporis longioris, donec pacis auctor dominus Jesus Christus zelator bonorum operum extirpato discordiarum et tribulacionum flamine fructus pacis et tranquillitatis dulcifluos faceret salutifere efflorere, quod exinde gloria Deo altissimo, salus et exultacio omnibus hominibus utrarumque parcium exuberat et resultat, quapropter nos una cum subditis nostris consolacione et gaudio receptis divinitus pia compassione et ignoscencia omnium iniuriarum et dampnorum inmemores durantibus guerris et discordiis eisdem nobis illatorum et nostris a magistro et fratribus prefati ordinis vel ab ipsorum subditis quibuscumque irrogata fuerunt, remissionem premissorum in nos et nostros commissorum facimus generalem et de quolibet specialem, ipsa nunquam ad animum revocare vel vindictam sumere de eisdem, tenore presencium promittentes omni dolo et fraude exclusis, actione eciam iniuriarum vel inpeticione qualibet in casu simili uti nolentes in foro ecclesiastico vel civili, renunciantes insuper expresse tenore presencium omnibus iniuriis, dampnis, maleficiis, contumeliis dicto vel facto nobis aut alicui nostrum pendente guerra illatis bonis, possessionibus et personis. Que omnia ob Dei reverenciam pacisque et concordie unionem semper tenere promittimus illibata. In cuius rei testimonium et evidenciam pleniorem nostra et predictorum capitulorum nostrorum sigilla presentibus sunt appensa. Datum in Kalis in die beatorum Kyliani et Sociorum Eius Martyrum anno Domini M^o CCC^o XL^o tercio.

¹Maciej z Gołańczy, zob. wyżej, nr 98/3.

²Jan IV Łodzia, zob. wyżej, nr 91/7.

Dokument Nr 133

Gniezno, 13 lipca 1343

Wymienieni przełożeni klasztorów wielkopolskich zrzekają się praw do odszkodowań za szkody wyrządzone przez zakon krzyżacki.

Or.: Wiedeń, Deutschordens-Zentralarchiv. Pergamin. Na paskach pergaminowych wisiało 12 pieczęci, z których pozostało siedem mocno zniszczonych. Z nich z kolei 3 Rafała opata, 4 - opactwa mogileńskiego, 5 - zapewne prepozyta trzemeszeńskiego, 8 - zapewne klasztoru Św. Wawrzyńca, 9 i 10 - zapewne strzelneńskie. Na odwrocie: Remissio iniuriarum et parte abbatum, prepositorum, abbatisarum (XIV w.).
Wyd.: Preuss. Urkundenbuch III, nr 582 (wg Or.).
Reg.: Reg. Teut. II, nr 748 (wg Or.).

Uw.: Narracja prawie identyczna jak w dok. poprzednim, do którego odsyłamy.
Wyd. niniejsze oparto na Wyd. 1, bez możliwości autopsji Or.

Nos Johannes Landensis Cisterciensis ordinis¹, Raphael de Mogilna ordinis Sancti Benedicti abbates², Henricus Sancti Laurencii prope Kalis eiusdem Sancti Benedicti ordinis³, Johannes de Czrzensna^a⁴, Wincencius et Margareta abbatissa domus Strelensis Premonstratensis ordinis⁵ necnon abbatissa domus Gnezdensis^a ordinis Sancte Clare⁶ Dei miseracione ecclesiarum prepositi cum conventibus fratrum ac sororum ecclesiarum earundem tenore presencium in publicam deducimus nocionem, quod, postquam zizaniorum satorem procurante inter serenissimos principes olim dominum Wladislaum pie memorie necnon dominum Kazimirum eius filium superstitem reges magnificos Polonie ex una at inter venerabiles viros ac religiosos dominos magistrum et fratres ordinis hospitalis Beate Marie Theutunicorum Jerosolimitani parte ex altera occasione diversorum anfractuum hincinde motorum multitudo gwerrarum [- - ciąg dalszy jak w dok. poprzednim - zob. wyżej, nr 132a]. In cuius rei testimonium et evidenciam pleniorem nostra et predictorum conventuum nostrorum sigilla presentibus sunt appensa. Datum in Gnezdna in die beate Margarete Virginis anno Domini M^o CCC^o quadragesimo tercio.

^atak Wyd.

¹Jan opat lędzki, zob. wyżej, nr 132/2.

²Rafał opat mogileński wyst. 1339 (Lites 1339, s. 111) - 1348 (niżej, nr 151/2).

³Kościelna Wieś na pn.zach. od Kalisza. Henryk prepozyt kościoła Św. Wawrzyńca (prepozytury benedyktynów z Tyńca) skądinąd nieznany.

⁴Wyd. 1 nie rozwiązuje nazwy miejscowości, szukając klasztoru nawet w Chorwacji. Ponad wszelką wątpliwość chodzi tu jednak o Trzemeszno - Jan prepozyt kanoników regularnych w Trzemesznie znany dotąd 1346 - 1357, mógł jednak objąć prepozyturę już wcześniej, przed 1343.

⁵Małgorzata przeorysza norbertanek ze Strzelna może ident. ze wspomnianą w nekrologu strzelneńskim (MPH V, s. 759). Wincenty skądinąd nieznany.

⁶Opatka klarysek gnieźn. nie zidentyfikowana.

Dokument Nr 134

Raciążek, 28 sierpnia 1343

Biskup włocławski zaświadcza, że otrzymał od Jana opata klasztoru Cystersów w Lądzie trzy dokumenty króla Władysława Łokietka dotyczące wsi Łęg.

Kop.: Köln, Historisches Archiv, Kl. Lond, Kopiar, k. 18v (XV w.).
Reg.: Perlbach, Lond, s. 92 (wg Kop.).

Noverint universi presencium noticiam habituri, quod nos Mathias divina et Apostolice Sedis providencia Wlad(islaviensis) episcopus¹ profitemur et recognoscimus publice per presentes a religioso viro fratre Johanne abbate de Landa ordinis Cisterciensis² et a suo conventu tria privilegia super hereditate dicta Lang, sita prope Wladislauiam Antiquam³, sub sigillo incliti principis domini Wladislai Dei gracia olim regis Polonie⁴ recepisse tenenda et servanda tamdiu, donec nobis pro utilitate ecclesie nostre videbitur expedire. Que privilegia domino abbati aut suis successoribus vel conventui suo, cum eis placuerit vel opus fuerit, restituemus omni occasione procul mota. In cuius rei, testimonium sigillum nostrum presentibus est appensum. Datum in Raczens⁵ V^o Kalendas mensis Septembris anno Domini M^oCCC^oXL^o tercio, presentibus dominis: Johanne decano⁶, Troyano archidiacono Wladis(laviensibus)⁷, magistro Sbiluto archidiacono Plocensi⁸ et aliis fidedignis.

¹Maciej z Gołańczy, zob. wyżej, nr 98/3.

²Jan opat lędzki, zob. wyżej, nr 132/2.

³Łęg nad Wisłą, zob. wyżej, nr 43/2.

⁴Chodzi tu zapewne o dok. Władysława Łokietka z 22 lutego 1297, 22 kwietnia 1316 (KDW II, nr 761, 983) oraz z 19 listopada 1319 (por. wyżej, nr 90).

⁵Raciążek nad Wisłą, poniżej Nieszawy.

⁶Jan z Ostrowa, Leszczyc, kanonik włocławski, pozn. i kruszwicki, kantor 1323, dziekan włocławski 1343 - 1360? (MPVat. III, s. 329; KPol. II, s. 291, 298, 303; KDKK I, s. 247; Bieniak, Wlkp., s. 74; Cultus et cognitio, Warszawa 1976, s. 291).

⁷Trojan syn Zbyluta z Łekna, Pałuka, archidiakon włocławski 1343, prepozyt pozn. 1349 - 1390 (KDW III, nr 1360 n.; Now. II, s. 71; MPVat. III, nr 328.

⁸Zbylut, mgr, potem dr dekretów, kanonik krakowski, archidiakon płocki 1343, prepozyt płocki 1344 - 1369 (Zb. dok. Płocka I, s. 64).

Dokument Nr 135

Gniezno, 13 stycznia 1344

Prepozyt bożogrobców gnieźnieńskich zezwala Mikołajowi synowi Jana na lokację opuszczonej wsi Grochowiska Księże na prawie średzkim.

Kop.: Poznań,, WAP, Akta m. Gniezna I/155 (Kopiariusz bożogrobców gnieźnieńskich z XVI/XVII w.), k. 25v - 26. Tytuł: Privilegium scultetiae in Grochowiska.

In nomine Domini amen. Quia ea, quae geruntur in tempore, simul cum lapsu temporis a memoria hominum evanescunt, sapientum sanxit auctoritas, ea scripturarum autenticarum serie et subscriptione testium posterorum notitiae commendare. Proinde nos Benedictus canonicus Jerosolimitanus ordinis Sancti Sepulchri et praepositus Sancti Joannis in Gnezna¹ conscitus, de consensu fratrum nostrorum et de consilio aliorum proborum virorum, haereditatem nostram dictam Grochowiska, dudum desertatam, pro melioratione dictae haereditatis Nicolao filio Joannis² bone memoriae ad locandum exposuimus, respectu servitiorum suorum, pro dimidia quinta marca grossorum vendidimus iure Theuthvnico, quod est et servatur in Srzoda Slezie, vel unde ius illud noscitur processisse. Primo siquidem vendimus et damus eidem Nicolao et suis successoribus scultetiam ibidem, adiungentes eidem scultetiae septimum mansum, thabernam, macellum, pistrinam, calciparium, domum fabrilem; in lacu³ cum [k. 26] gulgustris et rete parvo, quod vocatur slapnicza, piscabit maioribusque non utetur, libera et exempta cum posteris suis^a possidebit. Quotque autem ibidem hortos locaverit, quintum pro se recipiet, de iudiciis vero tertium denarium recipiet cuiuslibet iudicati. Scultetus vero in nostro negotio in nostris expensis nobis serviet, in expeditione autem domini regis in propriis. Damus insuper colonis ibidem a nostra decima de agris cultis quatuor annis et de incultis duodecim annis omnimodam libertatem. Qua libertate elapsa, nobis pro censu fertonem monetae usualis et maldratam frumenti, hoc est modium tritici, modium siliginis, modium avenae vel decimam annis singulis de quolibet manso solubili solvere tenebuntur. Et quia iura Theuthvnicalia Srodensia sunt nobis incognita, omne ius dominii, quod commodum et honorem respicit dominorum, necnon sculteti et colonorum, specialiter reservamus. Et ut hec nostra donatio et venditio firmius servaretur, sigillum nostrum praesentibus est appensum. Actum et datum anno Domini millesimo tricentesimo quadragessimo quarto in Gnesna, in octava Epiphaniae, per manus domini Joannis canonici Sancti Georgii⁴, praesentibus his testibus: domino Benedicto custode Gnesnensi⁵, domino Strasio⁶, Alberto⁷ canonicis, fratre Michaele ordinis Sancti Sepulchri⁸. Goscone advocato Gnesnensi⁹, Hancone proconsule¹⁰, Thomcone sculteto de Sdziechouia¹¹ et aliis quampluribus fidedignis. Item in iudiciis magnis ter in anno tria prandia domino, scultetus unum et kmethones duo, vel pro quolibet prandio fertonem solvere tenebuntur.

^aprzekreślone: liberis suis Kop.

¹Benedykt prepozyt bożogrobców gnieźn. 1323 - 1346 (Nakielski, Miechovia, s. 435), zapewne różny od jego imiennika wyst. 1378 - 1380 (KDW III, nr 1754, 1775).

²Grochowiska Księże na pn. od Rogowa. Sołtys Mikołaj skądinąd nieznany.

³Zapewne Jez. Grochowiskie lub Wolskie koło Grochowisk.

⁴Jan kanonik przy kościele Św. Jerzego na grodzie gnieźn. skądinąd nieznany.

⁵Benedykt, zob. wyżej, nr 97/8.

⁶Strasz syn Adama, zob. wyżej, nr 120/12 - tutaj ostatnia wzmianka.

⁷Wojciech kanonik gnieźn. zapewne ident. z Wojciechem synem Jana z Opatowca kanonikiem gnieźn. od 1331 (MPVat. III, s. 299), może potem dziekanem gnieźn. 1360 - 1380 (zob. wyżej, nr 190/4).

⁸Brat Michał skądinąd nieznany.

⁹Gosiek wójt gnieźn. skądinąd nieznany, może jednak chodzi tu o Jaśka (rkps.: Jascone) wójta gnieźn. potwierdzonego 1339 (zob. wyżej, nr 124/12).

¹⁰Hanek burmistrz gnieźn. skądinąd nieznany.

¹¹Zdziechowa, zob. wyżej, nr 8/2.

Dokument Nr 136

Przemęt, 28 sierpnia 1344

Król Kazimierz Wielki potwierdza Wincentemu z Granowa posiadanie wsi Bukowiec i Grotniki.

Kop.: Warszawa, AGAD, Metryka koronna, t. 77, k. 291 - 291v. Wpis w transumpcie króla Zygmunta Augusta z daty: Kraków, 5 grudnia 1549. Tytuł: Confirmatio privilegii pro parte generosi Stanislai Splawski super villas Bukowiecz et Grotniki.
Wzmianka: MRPS V, nr 667 (wg Kop.).

In nomine Domini amen. Quod merito competit regiae maiestati unumquemque in suo iure tenere, fovere ac servare, eapropter nos Kazimirus Dei gratia rex Poloniae necnon terrarum Cracouiae, Sandomiriae, Syradiae, Lanciciae, Cuiauiae et Pomeraniae dominus et haeres notum facimus omnibus et singulis noticiam praesentium habituris, quod cum fidelis noster Vincentius haeres de Granow¹ coram nobis nostrisque baronibus constitutus rite et lucide patefecisset, quod Bukowiecz² et Grothnyky³, villae sub castro, Przemanth vulgariter dicto, situatae, ad suos progenitores ab antiquo et per consequens ad ipsum pertinuissent iure haereditario et spectassent, quae quidem villae licet tempore non modico per violentos finium Regni nostri occupatores fuissent indebite tentae et occupatae, quamprimum tamen divina gratia nobis suffragante ad nostram pervenissent dicionem. Nos unicuique, quod suum est reddere, solita regali pietate volentes eiusdem Vincentii visa iustitia et diligenter consyderata Bukowiecz et Grothniky villas praedictas cum omni iure et dominio, prout in suis metis sunt circumferencialiter distinctae, ipsi Vincentio et suis successoribus legittimis restituimus, conferimus et damus eo, duntaxat iure, quod sibi et suis [k. 291v] praedecessoribus competit et competere dinoscitur villis in eisdem. In cuius rei testimonium nostrum sigillum regium praesentibus duximus appendendum. Actum in Przemanth⁴, castro nostro praedicto, die sancti Augustini Confessoris et Pontificis anno Domini millesimo trecentesimo quadragesimo quarto, praesentibus iis testibus: Nicolao palatino Calissiensi⁵, Thomislao Posnaniensi⁶, Bieniamin de Nakel⁷, Czestkone Bostuczensi^a castellanis⁸ et Dobrogostone pincerna Kaliss(iensi)⁹ ac aliis multis fidelibus nostris. Datum per manus domini Olkonis^a cancellarii nostri Poloniae¹⁰.

^atak Kop.

¹Granowo pomiędzy Grodziskiem Wlkp. a Stęszewem. Wincenty wyst. tylko tutaj.

²Bukowiec Górny pomiędzy Lesznem a Przemętem.

³Grotniki, tuż na zach. od Bukowca Górnego.

⁴Itinerarium królewskie z lata 1344 nie jest znane - pobyt Kazimierza Wielkiego w Przemęcie byłby jedynym ze znanych.

⁵Mikołaj z Biechowa, zob. wyżej, nr 105/19.

⁶Tomisław, Nałęcz, kasztelan pozn. 1344 - 1346, najpewniej ident. ze wcześniejszym kasztelanem biechowskim ok. 1338?, potem gnieźn. 1343 (Spisy wlkp.), przypuszczalnie najmłodszym bratem wojewody pozn. Wincentego z Szamotuł.

⁷Beniamin z Uzarzewa (pomiędzy Poznaniem a Pobiedziskami), Zaremba, skarbnik gnieźn. 1336, stolnik gnieźn. 1340, kasztelan nakielski 1344 - 1346, kasztelan gnieźn. 1348, wojewoda kal. 1353, zm. 1354 (WSB; Spisy wlkp.).

⁸Czestek jest potwierdzony jako kasztelan kostrzyński 1352 - 1353, mógł nim być jednak i w 1344 (Spisy wlkp.).

⁹Dobrogost cześnik kal. 1339 - 1344 (Spisy wlkp.).

¹⁰Otto z Mstyczowa, zob. wyżej, nr 118/2.

Dokument Nr 137

Poznań, 27 lutego 1345

Biskup poznański eryguje kolegium wikariuszy w katedrze poznańskiej.

Kop.: Poznań, AAP, CP 10 (Kopiariusz poznańskich wikariuszy katedralnych, tzw. Jura vicariorum, z XVI w.), k. 5; zaginiona w r. 1945.
Odpis: Kraków, Bibl. PAN, rkps 3519 (Teki Majkowskiego), k. 6 - 7 (wg Kop.).

In nomine Domini amen. Cura pastoralis et officii nostri debitum nos impellunt, ut omni sollercia invigilare nimium sollicite debeamus ecclesie nostre profectibus commodis et honori, quatenus de virtute in virtutem, de bono in melius exuberans et excrescens, sub nostri regiminis incolatu utilium ac decencium statutorum moderaminibus fecundetur. Hinc est, quod nos Johannes Dei miseracione episcopus ecclesie Poznaniensis¹ unacum dilectis fratribus nostris capitulo Poznaniensi presentibus profitemur, quod volentes nostre Poznaniensis ecclesie consuetudinem abolere in eadem hactenus observatam super permutacionibus vicariorum, que ad presentacionem singulorum canonicorum fiebant annis quasi singulis sine causa, per quas assiduas successiones intendebantur interdum persone in nostram ecclesiam minus digne, que non solum dedecus verum eciam peccatum in retardacione divini officii inducebant. Habitis consilio unanimi et tractatu ac deliberacione, tam nostra, quam fratrum nostrorum Poznaniensis capituli prehabita diligenti, vicarios triginta tres perpetuos in ipsorum vicariis perpetuamus et perpetuis vicariis institutos presentibus confirmamus statuentes, ut si quis ex iusta causa atque legittima eici de vicaria ecclesie nostre debeat eadem eciam vel privari non nisi per nos et nostrum capitulum Poznaniense cognitis prius excessibus vel demeritis, et si hoc exegerit propellatur nec aliter per quempiam cuiuscumque extiterit dignitatis nostre canonicus ecclesie aliquem de vicariis vel eorum successoribus iam inductis eici de vicaria volumus vel privari. In cuius rei testimonium et evidenciam pleniorem presens scriptum conscribi et nostri sigilli munimine et capituli nostri fecimus communiri. Actum et datum Poznanie die dominico quo dominica Oculi decantatur anno Domini millesimo trecentesimo quadragesimo quinto, presentibus honorabilibus viris dominis et fratribus nostris: Andrea preposito², Bogufalo decano³, Ylico scolastico⁴, Woyslao archidiacono⁵, Johanne custode⁶, Andrea cancellario⁷, magistro Ambrosio⁸, Nicolao⁹ canonicis Poznaniensibus ceterisque pluribus fidedignis.

¹Jan IV Łodzia, zob. wyżej, nr 91/7. O erygowanym tu kolegium zob. Now. I, s. 691 n.

²Andrzej z Wiślicy (rektor kościoła Św. Marcina w Wiślicy), prepozyt pozn. 1322, kanonik wrocławski 1326, gnieźn. 1327, krakowski 1334, biskup nominat pozn. 1347, szweryński (meklemburski) 1348, zm. 1356 (PSB I, s. 108 - 109; Now. II, s. 70 - 71).

³Boguchwał, zob. wyżej, nr 113/3.

⁴Ilik, zob. wyżej, nr 113/4.

⁵Wojsław, zob. wyżej, nr 91/13.

⁶Jan, zob. wyżej, nr 113/7.

⁷Andrzej kanclerz pozn. 1339 - 1351 (KDW II - III, nr 1194 - 1306; Lites 1339, s. 172), może ident. z Andrzejem z Chojnicy; później archidiakonem pozn. 1353 - 1377 (zob. niżej, nr 164/12).

⁸Ambroży, mgr, kanonik pozn. 1339 - 1358, magister szkoły pozn. 1340 (KDW II - III, nr 1194 - 1384; Now. I, s. 674).

⁹Kanonik Mikołaj trudny do identyfikacji.

Dokument Nr 138

Gniezno, 28 kwietnia 1345

Arcybiskup gnieźnieński nadaje sołectwo w Cerkwicy Małej Hynkowi z Obrowa.

Kop.: Gniezno, AAG, ACap. B 6 (Liber privilegiorum capituli Gnezn. z XVI w.), k. 288. Tytuł: Ville Czereqvicza clavis eiusdem [Camenensis] que Minor nucupatur.
Odpis: Kraków, Bibl. Jag., rkps 8057, k. 32 (wg Kop., pod datą 14 lutego 1345).
Ekscerpt: 1. Wizytacje, s. 318; 2. Preuss. Urkundenbuch II, nr 753 (wg ekscerptu 1).

In nomine Domini amen. Noverint universi, presentes et posteri, ad quorum noticiam devenerit scriptum presens, quod nos Jaroslaus divina providencia sancte Gneznensis eclesie archiepiscopus bona nostra et eclesie nostre informare, quantum possumus, intendentes, hereditatem eclesie nostre, que Minor Czerqwicza¹ wlgariter appelatur, sitam in terra Polonie, de consensu nostri capituli Gneznensis iure Theutonico, Culmensi videlicet, exposuimus ad locandum, mensuratis ibidem sexaginta mansis, vendentes Hinconi de Obrowo¹ pro certa pecunie quantitate scolteciam in eadem et dantes sibi et suis liberis ac successoribus legittimis racione locacionis decimum mansum liberum, tercium denarium iuramenti et cuiuslibet iudicati, similiter de tabernis, pistoriis, sutoriis et maccellis, que ibidem fuerint informata, tercium denarium iure hereditario perpetuo possidenda. Concedimus eciam de nostra gracia speciali, quod tam scultetus, quam incole ville predicte in lacu Kamona² cum hamo vel parvis retibus piscari valeant, quantum possunt, sed in adventu nostro, quantum de piscibus habere poterunt, nobis dabunt. Preterea incole hereditatis eiusdem novem annis libertate gaudebunt a solucione census et decime, sed revoluto anno presenti et insequenti proxime et aliis annis sequentibus incipient nobis solvere de agris cultis pecuniam iuxta estimacionem et quantitatem agrorum sive iugerum competentem. Elapsis vero novem annis libertatis pretacte, idem coloni de quolibet manso sedecim scottos Thorunensis monete annis singulis in festo beati Martini [11 XI] ac precise ad diem beati Nicolai [6 XII] racione census et decime nobis et eclesie nostre perpetuo solvere tenebuntur. Hoc quoque declarando adicimus, quod sepedicti incole duos pullos de quolibet manso annis singulis nobis dabunt et duos dies, cum eis per nostrum procuratorem mandabitur, laborabunt. Insuper declaramus, quod scultetus de mansis suis liberis decimam dabit iuxta terre conswetudinem, sicut alii sculteti solverint, et villani missales rectori eclesie, ubi audiunt divina et percipiunt eclesiastica sacramenta. Et quoniam iura civitatis Culmensis nobis sunt incognita, omnia iura, que commodum et utilitatem respiciunt dominorum, salva nobis et integra in omnibus reservamus. Ut autem hec nostra ordinacio robur obtineat perpetue firmitatis, presens privilegium scribi mandavimus et nostri ac predicti capituli sigillorum munimine roborari. Actum et datum Gnezne in die beati Vitalis Martiris anno Domini ^a-b

M^o CCC^o XL quinto

, presentibus honorabilibus viris dominis: Iwone preposito³, Vincencio decano⁴, Thomislao cantore⁵, Przedslao archidiacono⁶, Hencone custode⁷ et Nicolao cancellario⁸ et aliis fidedignis canonicis Gneznensibus.

^a-bM^o XXX^o XL quinto Kop.

¹Cerkwica Mała na wsch. od Kamienia Krajeńskiego. Sołtys Henryk z Obrowa (na pn.-wsch. od Kamienia) skądinąd nieznany.

²Jez. Mochel (Kamieńskie), tuż na pn.-wsch. od Kamienia.

³Iwan z Chęcin, zob. wyżej, nr 97/2.

⁴Wincenty z Koszanowa, zob. wyżej, nr 92/6.

⁵Tomisław, zob. wyżej, nr 118/7.

⁶Przecław ze Służewa, zob. wyżej, nr 118/8.

⁷Kustoszem gnieźn. był w tym czasie Benedykt (1337 - 1345, zob. wyżej, nr 97/8). W kopii zapewne błąd odczytu - Hencone, zamiast Bencone.

⁸Mikołaj kanclerz gnieźn. 1345 - 1381 (KDW II - III, nr 1237 - 1787; Kor. II, s. 631).

Dokument Nr 139

Bydgoszcz, 21 września 1345

Król Kazimierz Wielki zaświadcza, że Wojciech wojewoda brzeski sprzedał wieś Łąsko swemu bratu Hektorowi.

Kop.: Poznań, Bibl. Racz., rkps 134 (Annales coenobii Byssoviensis z 1600 r.), k. 322 - 322v. Tytuł: Privilegium super villam Lanck Hectoris haeredis de ibidem.
Odpis: Kraków, Bibl. Jag., rkps 8057, k. 34 (wg Kop.).

In nomine Domini amen. Ne res gestas coram regum magnificentia aboleat processus temporum, oportunum est, ut eas roboret solenius titulus literarum. Ea propter nos Kazimirus Dei gratia rex Poloniae recognoscimus universis, quod in nostra nostrorumque baronum praesentia constituti fideles nostri Albertus, videlicet palatinus Brestensis, cum filio suo Voiciecho et Suenthopelkone fratre suo necnon Bartosio filiastro suo¹, sani mente et corpore, haereditatem suam, dictam vulgariter Lanczsko², cum omnibus suis pertinentiis et toto dominio, non reservantes quicquam iuris ibidem pro se vel suis progenitis aut amicis quibuscunque, Hectori de Lączsko¹ ibidem fratri suo pro quadraginta quinque marcis grossorum et numerum Torunensium vendiderunt. Dictus vero Suenthopelk totam partem haereditatis dictae eidem gratis dedit memorato Hectori suisque progenitis iure haereditario dictam haereditatem Lączsko cum omnibus utilitatibus et cum toto dominio in perpetuum tenendam, habendam, donandam, commutandam, vendendam, pro suaque seu posterorum suorum voluntate convertendam. Quae omnia eorum precibus inclinati nos habentes ratam, gratam atque firmam praesentibus gratuito confirmamus harum testimonio literarum. [k. 322v] Datum in Bydgoscza die beati Mathaei Apostoli et Evangelistae anno Domini M.C.C.C.XL. quinto, praesentibus his nobilibus nostris: Matthia Bydgostiensi castellano³, Jascone iudice⁴, Dobegneo succamerario⁵, Bogumilo subdapifero Wladislaviensibus⁶, Floriano cancellario Lanciciensi⁷, Nicolao canonico Gneznensi⁸ et aliis multis fidedignis.

¹Wojciech Kościelec z Pakości, Leszczyc, podczaszy brzeski 1316, wojewoda brzeski 1325 - 1350, zm. 1350 (Bieniak, Wlkp., s. 70 - tam też o genealogii Leszczyców). Hektor z Pakości był potem sędzią brzeskim 1365 - 1377 (ib.). Łącko, dziś Łąsko Wielkie, w Nakielskiem, por. R. Kozłowski, Rozwój uposażenia klasztoru cysterskiego w Byszewie (Koronowie) do końca XIV w., Warszawa 1972, s. 214.

³Maciej kasztelan bydgoski 1339 - 1348 potem sędzia brzeski 1350 - 1351, kasztelan inowrocławski 1353 - 1362 (Lites 1339, s. 302; informacja Janusza Bieniaka).

⁴Jasiek z Kościelca, zob. wyżej, nr 127/5.

⁵Dobiegniew z Kołudy, zob. wyżej, nr 127/7.

⁶Bogumił podstoli inowrocławski 1345 (tutaj) - 1346 (Z. Kaczmarczyk, Monarchia Kazimierza Wielkiego, I, Poznań 1939, s. 302).

⁷Florian z Mokrska, Nagodzic, kanonik wiślicki 1325, krakowski 1334, kanclerz dzielnicowy łęczycki 1339, potem biskup krakowski 1367, zm. 1380 (PSB XXI, s. 600 - 602).

⁸Kanonik Mikołaj nie zidentyfikowany.

Dokument Nr 140

Kalisz, 6 lutego 1346

Stefan i Janusz dziedzice Sośnicy sprzedają sołectwo w Godzieszach Małych Budkowi i Staszkowi.

Kop.: Gniezno, AAG, ACap. B 6 (Liber privilegiorum capituli Gnezn. z XVI w.), k. 84, wpis w transumpcie arcybiskupa Wincentego Kota z Dębna z daty: Opatówek, 9 października 1439 - zob. niżej.
Odpis: Kraków, Bibl. Jag., rkps 8057, k. 35 (wg Kop.).
Ekscerpt: Wizytacje, s. 413 - 414 (wg Kop.).

In nomine Domini amen. Scripta fidem firmant, confirmat pagina, verbum falsa putantur, que sine teste geruntur, et ex inde est, quod ego Stephanus una cum fratre meo Janussio legittimi heredes de Sosnycza¹ bona deliberacione vendidimus sculteciam in bonis nostris, que vulgariter dicitur Gosdzyeszevo², pro novem marcis grossorum usualis pecunie iure Theutunico locandam, secundum quod alie ville iuxta Nowm Forum, quod dicitur Srzoda, sunt elocate, videlicet^a discretis viris Budkoni et Staszkony² et ipsorum successoribus legittime possidendam, dantes eisdem quartum dimidium mansum liberum et unam sortem, que in Polonico dicitur vyelkanyva, et unum pratum, quod vulgariter nuncupatur circa mecz Maczeow. Item damus iam prenominatis et ipsorum successoribus duas liberas tabernas et unum maccellum carnium et unum maccellum pistrinum et unum maccellum sutorum et unum fabrum. Insuper de omni re iudicata heredes habebunt duos denarios et sculteti tercium. Item damus sepedictis scultetis et ipsorum successoribus mellificia apum, quod dicitur barcz, quantumcunque possunt laborare prout ad sculteciam pertinet et eciam venacionem leporum et avium pro ipsorum utilitate. Incole autem eiusdem ville nobis ac nostris progenitoribus racione census omni anno in festo sancti Martini [11 XI] unam urnam mellis solvere tenebuntur. Et iidem cmetones singulis annis pro dominio nostro uno die fenum falcabunt insuper et cumulabunt. Ista autem omnia prelibati sculteti, videlicet Budco et Staszko ac ipsorum posteriores, hereditarie iuxta ius Novi Fori imperpetuum possidebunt. In cuius rei testimonium presentem litteram nostris sigillis fecimus communiri. Datum et actum in Calys feria secunda in crastino beate Virginis Agate et Martiris sub anno Domini millesimo tricentesimo quadragesimo sexto, presentibus his testibus dominis: Joanne canonico Wladislauiensi³, domino Laurencio procuratore de Opathow⁴ et Przibislao de Beata Virgine in Calys⁵ ac Dromassio sculteto de Bukownycza⁶ necnon et Stankone villico de Cursko⁷ et aliis quampluribus fidedignis.

^asłowo powtórzone dwa razy Kop.

¹Sośnica na pd.-zach. od Pleszewa. Dziedzice skądinąd nieznani.

²Godziesze Małe (według Wizytacji, s. 413), na pd. od Kalisza. Sołtysi Budek i Staszek skądinąd nieznani.

³Jan kanonik włocławski nie zidentyfikowany.

⁴Wawrzyniec to włodarz arcybiskupiego klucza dóbr wokół Opatówka.

⁵Przybysław prepozyt (?) kolegiaty NMP w Kaliszu skądinąd nieznany.

⁵Bukownica na pn.-wsch. od Ostrzeszowa (Rosin, Słownik, s. 65). Sołtys Dromasz skądinąd nieznany.

⁷Kursko, najpewniej zamiast Tursko na pd.-wsch. od Pleszewa. Sołtys (?) Stanisław (Stanek) skądinąd nieznany.

Dokument Nr 141

Poznań, 14 maja 1346

Król Kazimierz Wielki nadaje wolności kmieciom z Donatowa.

Kop.: Kraków, Archiwum OO. Dominikanów, Kopiariusz dominikanek poznańskich z XVII w., s. 11.

Nos Kazimirus Dei gratia rex Poloniae harum serie literarum, quibus expedit recognoscimus universis et singulis, quod quamvis nostro ex officio regio nobis divinitus concesso, quelibet bona terre nostrae peramplius ampliare debeamus multo magis tamen ea, quae cultu divino sunt annexa, graciosius propter praesens et futurum bonum tenemur augere. Ad supplicationem itaque sanctimonialium Sanctae Catharinae Virginis in Posnania ordinis Praedicatorum pie eo conditionis aurem aclinantes, omnibus et singulis cmetonibus in villa ipsarum sanctimonialium Donatouo¹ desertata locatis et locandis intimamus, quod ipse sanctimoniales dederint ipsis et tenuerint libertatem a suis censibus. Nos eandem etiam a nostris caeteris et universis exactionibus, angariis et solutionibus, quocunque nomine vocitentur, clementer elargimur, harum nostrarum testimonio literarum. Datum Posnaniae² feria quarta post dominicam, qua canitur in ecclesia Cantate, anno Domini M^oCCC XL VI^to.

¹Donatowo pomiędzy Śremem a Kościanem.

²Data możliwa w itinerarium królewskim, tym niemniej nasuwa pewne wątpliwości: Donatowo było lokowane na prawie niemieckim w 1366 (zob. niżej, nr 217); późny i pełen błędów kopiariusz dominikanek pozn. z XVII/XVIII w. (WAP Poznań, Poznań Dominikanki C 23, k. 22v) zawiera tłumaczenie fragmentów naszego dok., opatrzone niemożliwą do przyjęcia datą 1386 - może jednak nasz dok. nosił datę 1368 (wtedy - 10 maja), również możliwą do przyjęcia w itinerarium królewskim.

Dokument Nr 142

Gniezno, 29 marca 1347

Arcybiskup gnieźnieński nadaje sołectwo w Płociczu Olbrachtowi synowi Piotra.

Kop.: Gniezno, AGG, ACap. B 6 (Liber privilegiorum capituli Gnezn. z XVI w.), k. 288v. Tytuł: Ville Plocyce clavis eiusdem [Camenensis].
Odpis: Kraków, Bibl. Jag., rkps 8057, k. 36 (wg Kop.).
Ekscerpt: Wizytacje, s. 313 - 314.

In nomine Domini amen. Noverint universi, presentes et posteri, ad quorum noticiam devenerit scriptum presens, quod nos Jaroslaus divina providencia sancte Gneznensis eclesie archiepiscopus bona nostra et eclesie nostre informare, quantum possumus, intendentes hereditatem eclesie nostre, que Ploczicze¹ wlgariter nucupatur, sittam in terra Polonie, de consensu nostri Gneznensis capituli iure Theutonico, Culmensi videlicet, exposuimus ad locandum, vendentes Olbrachio Petri¹ pro certa pecunie quantitate solteciam in eadem et dantes sibi et suis liberis ac successoribus legittimis racione locacionis decimum mansum liberum, quotquot ibidem mensurati fuerint, tercium denarium iuramenti et cuiuslibet iudicati, similiter de tabernis, pistoriis, sutoriis et maccellis, que ibidem fuerint informata, tercium denarium iure hereditario perpetuo possidenda. Preterea incole hereditatis predicte decem annis a solucione census et decime gaudebunt plena et omnimoda libertate. Elapsis vero decem annis libertatis prefate, idem coloni de quolibet manso sedecim scotos Thorunensis monete annis singulis in festo beati Martini [11 XI] et precise ad festum beati Nicolai [6 XII] racione census et decime nobis et eclesie nostre imperpetuum solvere tenebuntur, hoc quoque declarando adicimus, quod sepedicti incole duos pullos de quolibet manso annis singulis nobis dabunt et duos dies, cum eis per nostrum procuratorem mandabitur, laborabunt. Insuper declaramus, quod soltetus de suis mansis liberis decimam dabit iuxta terre conswetudinem, sicut alii solteti solverunt, et villani missales rectori eclesie, ubi audiunt divina et percipiunt eclesiastica sacramenta. Et quoniam iura civitatis Culmensis nobis sunt prorsus incognita, omnia iura, que commodum et utilitatem respiciunt dominorum, salva nobis et integra in omnibus reservamus. Ut autem hec nostra ordinacio robur obtineat perpetue firmitatis, presens privilegium scribi mandavimus et nostri ac predicti nostri capituli sigillorum munimine roborari. Actum et datum Gnezne magna quinta feria post Ramos Palmarum anno Domini millesimo tricentesimo quadragesimo septimo, presentibus honorabilibus viris dominis: Iwone preposito², Vincencio decano³, Thomislao cantore⁴, Przedslao archidiacono⁵, Mathia scolastico⁶ et Nicolao cancellario⁷ ac aliis fidedignis canonicis Gneznensibus.

¹Płocicz na pd. od Kamienia Krajeńskiego. Sołtys Olbracht skądinąd nieznany.

²Iwan z Chęcin, zob. wyżej, nr 97/2.

³Wincenty z Koszanowa, zob. wyżej, nr 92/6.

⁴Tomisław, zob. wyżej, nr 118/7.

⁵Przecław, zob. wyżej, nr 118/8.

⁶Maciej, zob. wyżej, nr 128/5

⁷Mikołaj, zob. wyżej, nr 138/8.

Dokument Nr 143

Gniezno, 24 kwietnia 1347

Prepozyt klasztoru Kanoników Regularnych w Trzemesznie wydzierżawia klasztorną część Brzyskorzystwi Wincentemu dziekanowi gnieźnieńskiemu.

Odpis: Kraków, Bibl. PAN, rkps 3521 (Teki Majkowskiego), k. 108 - 108v (wg nieznanej Kop., zawierającej opis pieczęci Or.: Cum duobus sigillis de alba cera prepositi longe et conventus rotunde figurarum in pensulis pergameni, in quorum unius, scilicet prepositi, medio quasi calix, supra quem hostia. In circumferentiis vero he littere et dictiones: S. Johănis Prepositi treme. In alterius autem, videlicet conventus, sigilli medio quasi persona humana infulata, pontificalibus induta, dextra benedicendo, sinistra baculum pastorale versum securvatum tenendo. In circumferenciis atamen crux et he dictiones: Sanctus adalbertus Epus sculpte videbantur).

Notum facimus universis presentes litteras inspecturis, quod nos Johannes prepositus cum nostro conventu monasterii de Trzemeszna ordinis Sancti Augustini¹ cupientes, ut bona monasterii nostri in melius reformentur, hereditatis dicte vulgariter Przesceoristew² medietatem seu partem nos contingentem cum pleno iure dominii, quod ad nos pertinuit seu pertinebat, honorabili viro domino Vincencio decano Gneznensi³, deliberatione et maturo consilio inter nos prehabito, concessimus et concedimus per presentes vite sue temporibus possidendam, ita tamen, quod ipse dominus decanus nobis et nostro monasterio pretacto tres marcas Torunenses seu duas Cracovienses annis singulis ad festum sancti Martini [11 XI] de eadem medietate hereditatis antedicte solvet integraliter et complete et pro quantacumque summa pecunie scolteciam ibidem nostro super hoc prius requisito consensu et voluntate exposuerit nobis eadem cum integritate debebitur assignari. Post tempora vero sue vite omnia per eundem dominum decanum in sepedicta nostra parte hereditatis Presceoristew informata in domo sua sive in agris vel in molendino fuerint, ad nostrum monasterium de Trzemeszna plenarie revertantur. In cuius rei testimonium nostrum et prefati conventus nostri sigilla presentibus sunt appensa. Actum et datum in Gnezna in crastino sancti Adalberti anno Domini M^oCCC^oXLVII^o, presentibus honorabilibus et discretis viris dominis: magistro Mathia scolastico⁴, Petro de Groczno⁵, Alberto canonicis Gneznensibus⁶ et aliis fidedignis.

¹Jan prepozyt trzemeszeński 1343 - 1357, zob. wyżej, nr 133/4.

²Brzyskorzystew na pn.-zach. od Żnina.

³Wincenty z Koszanowa, zob. wyżej, nr 92/6.

⁴Maciej, zob. wyżej, nr 128/5.

⁵Piotr kanonik gnieźn., pleban w Grucznie (na Pomorzu, koło Świecia) 1347 - 1354 (tutaj i KDW III, nr 1322), może ident. z Piotrem kanonikiem gnieźn., archidiakonem pomorskim 1354?

⁶Wojciech, zob. wyżej, nr 135/7.

Dokument Nr 144

[Ląd], 26 - 31 lipca 1347

Opat klasztoru Cystersów w Lądzie nadaje sołectwo we wsi Wierzbno Janowi zwanemu der Kinder.

Kop.: Köln, Historisches Archiv, Kl. Lond, Kopiar, k. 38 - 38v (XV w.).
Reg.: Perlbach, Lond, s. 92 (wg Kop.).

In nomine Domini amen. Nos frater Johannes abbas in Landa¹ monasterio ordinis Cisterciensis, Gneznensis dyocesis, audituris presentem paginam et^a inspecturis notum facimus universis, quod de consilio et consensu unanimi fratrum nostri conventus Virbina² hereditatem nostram inter Golkowicze³ et Cowalewo⁴ sitam cum agris, pascuis, pratis, nemoribus et ceteris utilitatibus exposuimus probo viro Johanni, dicto der Kinder², iure Thevtunico ad locandam sub ordinacionibus infrascriptis. In primo videlicet, quod dictus Johannes et sui successores racione locacionis officium scultecie cum duobus mansis liberis de nostra presenti donacione iure hereditario imperpetuum pacifice possidebunt; necnon thabernam, pistrinum, macellum, fabricam, sutorium dictis Johanni et suis successoribus in dicta nostra hereditate habendi dedimus facultatem, dantes nichilominus kmethonibus ad Virbina nostram hereditatem venientibus de agris cultis tribus et de incultis et nemorosis quinque annis plenariam libertatem, quibus evolutis de quolibet manso duas mensuras tritici, duas ordei, quatuor siliginis, quatuor awene et fertonem denariorum racione census annis singulis in festo sancti Martini [11 XI] nobis solvere tenentur et ad claustrum suis laboribus presentare, ac nobis quolibet in anno idem villani nostrum ad mandatum arare tribus vicibus sunt astricti. De iudicato vero dictus scultetus tercium denarium habebit et sui perpetue successores. In colloquiis autem magnis, que fiunt ter in anno, nobis aut nostro nuncio, qui presidebit eisdem colloquiis loco nostri, scultetus unum et villani duo prandia ministrabunt, et in dubiis causis ius, quod wlgariter orthil dicitur, in Landa civitate sive opido claustri idem villani querere non ommittent, et pro criminalibus causis sive culpis predictus scultetus cum suis scabinis in iudicio dicte hereditatis nostre Virbina iudicatum et ad mortem condempnatum in prefata civitate Lynda seu opido per virgam iudicii punire debent et tenentur. Insuper sepedicti scultetus et villani dicte nostre hereditatis de Virbina ad singula servicia nobis obligantur, que proborum virorum sculteti et kmethones suis dominis hic in terra hactenus facere consweverunt. Item ut sufficiens literarum declaracio paci perpetue tribuat incrementum, [k. 38v] serenius tenore presencium duximus exarandum, videlicet quod a communi transitu rivuli, qui Sdrecwnycza⁵ dicitur, usque ad pontem lacus molendini viam versus Slupczam civitatem dirigentem sortem a via sinistram, in qua prius nostra curia fuerat situata cum nostro molendino, lacu eiusdem et manso, qui iacet ex altera parte littoris, quem quidem mansum vendere, alienare seu concedere nemini volumus aut intendimus, sed nobis et nostro monasterio firmiter et perpetue reservamus; dextram vero sortem a dicta via, que respicit versus Kosschůt⁶ villam nostram, usque ad metas eiusdem ville a littore lacus molendini ascendendo, sepedicti villani in Virbina dicta nostra hereditate residentes in agris, pratis, pascuis et ceteris utilitatibus possidebunt, adicientes quod in lacu nostri molendini, si estu exsiccante in Sdrecwnycza riwlo aqua defecerit, de nostra habita licencia memorati scultetus et villani eorum peccora poterint adequare. Item molendinarius, qui in nostro ibidem molendino fuerit, in sepescripta hereditate nostra Virbina communibus pascuis utetur ibidem ceteris cum villanis. Nec silencio comittendum, quod sortem dextram paludis retro molendinum Slupczam civitatem respicientem a lacu, qui Virbina dicitur⁷, de molendino descendens, nobis reservamus cum ceteris prenotatis. Sors vero paludis versus nostrum claustrum tendens a sinistra parte dicti lacus in sortem sepescriptorum possessionum numerabitur villanorum ita tamen, quod in eadem sinistra parte retro molendinum ortos tempore curie nostre ibidem habitos nobis funditus custodimus. Datum anno Domini millesimo CCC^mo quadragesimo septimo infra octavas beati Jacobi Apostoli. In quorum omnium predictorum testimonium et robur firmitatis cum nostro ac nostri conventus sigillo presentem paginam dedimus communitam, presentibus fratribus domus nostre: Růlkino priore⁸, Nicolao cellerario⁹, Alberto portario¹⁰, Johanne quondam cantore¹¹, Hermanno custode et suppriore¹² et ceteris fidedignis.

^asłowo powtórzone dwa razy Kop.

¹Opat Jan, zob. wyżej, nr 132/2.

²Wierzbno, na pd.-wsch. od Słupcy, zob. też wyżej, nr 26/2.

³Gołków i Kowalewo-Stara Wieś na pd. od Wierzbna.

⁴Gołków i Kowalewo-Stara Wieś na pd. od Wierzbna.

⁵Zdrojewnica zapewne identyczna z Meszną (Bawołem), prawym dopływem Warty, por. też wyżej, nr 26/3.

⁶Koszuty Małe na wsch. od Słupcy.

⁷Jez. Wierzbno to zapewne tylko staw młyński w Wierzbnie.

⁸Rulkin przeor lędzki wyst. tylko tutaj; może ident. z Rulkinem wyst. 1353 i 1371 (niżej, nr 161/3 i 233/8).

⁹Piwniczy Mikołaj, zob. wyżej, nr 122/6.

¹⁰Furtjan Albert wyst. tylko tutaj, może jest ident. ze zmarłym 20 stycznia (MPH V, s. 473), może też z podprzeorem lędzkim tego imienia 1335 - 1340 (zob. wyżej, nr 122/4).

¹¹Były kantor Jan wyst. tylko tutaj.

¹²Herman kustosz i podprzeor lędzki, zob. wyżej, nr 126/4.

Dokument Nr 145

Konin, 21 listopada 1347

Król Kazimierz Wielki zezwala rzeźnikom kaliskim na budowę jatek w mieście.

Kop.: Poznań, WAP, Cechy m. Kalisza 29; w or. transumpcie króla Zygmunta III z daty: Warszawa, 3 lipca 1604; tamże, nr 30 i 31 transumpty tegoż dok. wydane przez królów Michała (27 maja 1672) i Augusta II (6 września 1714).
Odpis: Kraków, Bibl. Jag., rkps 8058, k. 49.

In nomine Domini amen. Quod magnifica regum maiestas facere decrevit, maxime ad utilitatem Regni sui, debet esse firmum et stabile, roburque perpetuae firmitatis obtinere. Proinde nos Casimirus Dei gratia rex Poloniae notum facimus universis, tam praesentibus, quam futuris, hanc paginam inspecturis, quod considerata maiori utilitate et commodo nostrorum civium Calissiensium et praesertim carnificum damus per praesentes et largimur carnificibus praedictae civitatis Calissiensis et cuilibet ipsorum macella carnium in civitate iam dicta Calissiensi in loco, in quo ab antiquo steterunt, locandi, construendi, aedificandi et disponendi cum omni iure, quod pertinet et spectat ad dicta macella carnium et quo carnifices a nostris praedecessoribus utebantur, omnimodam potestatem, quae macella carnium in eodem loco debent stare, manere et perpetuo eundem locum habere cum omnibus iuribus, quae ad nostra macella et carnifices pertinebant et pertinent, impedimento et mutatione nostra et nostrorum successorum qualibet in perpetuum cessante. In cuius rei testimonium nostrum sigillum duximus praesentibus appendendum. Datum in Konin¹ seria quarta post diem Elizabeth Viduae anno Domini 1347, praesentibus his testibus: Othtone^a cancellario Poloniae², Nicolao de Bloskow^a iudice Posnaniensi³, Joanne doctore⁴, Jarando Siradiensi⁵, Praeclao Calissiensi capitaneis⁶ ac Dobeslao subdapifero Cracouiensi⁷ et aliis multis.

^atak Kop.

¹Pobyt króla w Koninie potwierdzony w itinerarium.

²Otto z Mstyczowa, zob. wyżej, nr 118/2.

³Mikołaj z Błażejewa, zob. wyżej, nr 131/18.

⁴Jan dr, może Jan Suchywilk.

⁵Jarand, Pomian, starosta sieradzki 1339 - 1350, kasztelan rozpierski 1342 - 1350, zm. 1350 (Spisy sier.).

⁶Przecław z Gułtów (na pn.-wsch. od Kostrzyna), Grzymalita, starosta kal. 1347 - 1351, kasztelan pozn. 1348 - 1359, wojewoda kal. 1360 - 1379, starosta wlkp. 1369 - 1371 (WSB; Spisy wlkp.).

⁷Dobiesław Kurozwęcki, Poraj, podstoli krakowski 1345, potem podkomorzy sandomierski 1350, kasztelan wiślicki 1355, wojewoda krakowski 1380, zm. 1397 (PSB XVI, s. 267 - 269).

Dokument Nr 146

Konin, 22 listopada 1347

Król Kazimierz Wielki zwalnia handlujących mięsem mieszczan z Pyzdr od ceł na terenie Królestwa.

Kop.: Warszawa, AGAD, dok. perg. 7137, w or. transumpcie króla Władysława Jagiełły z daty: Kraków, 2 lutego 1389, por. niżej nr 307.

Noverint universi presencium noticiam habituri etc. Nos Kazimirus Dei gracia rex Polonie, propter melioracionem civitatis nostre Pysdrensis, omnibus et singulis civibus ipsam civitatem Pysdri inhabitantibus carnes et latera carnium per totum nostrum Regnum versus partem, quamcumque voluerint et placuerit ipsis, ducere et vendere libere et secure, graciose indulsimus et indulgemus per presentes salvo theloneo debito et consueto. Mandantes omnibus capitaneis, procuratoribus, viceprocuratoribus, theoloneatoribus et eorum vicesgerentibus omnium terrarum, tam Polonie, quam Cuiauie, firmiter nostre gracie per obtentum, ut eosdem cives nostros de Pysdri et quemlibet ipsorum in duccione huiusmodi nullatenus impedire audeant, vel turbare, alias contrarium faciens, nostram indignacionem noscat se mansurum. In cuius rei testimonium nostrum sigillum presentibus est appensum. Datum in Konyn die Cecilie Virginis anno Domini millesimo trecentesimo quadragesimo septimo¹.

¹Por. wyżej, nr 145/1.

Dokument Nr 147

Pyzdry, 22 listopada 1347

Król Kazimierz Wielki potwierdza prawo Andrzeja wójta Pyzdr do wyrębu drewna na potrzeby młyna w Pyzdrach.

Kop.: 1. Warszawa, AGAD, Metryka koronna, t. 47, k. 342 - 342v. Wpis w transumpcie króla Zygmunta z daty: Kraków, 28 kwietnia 1532. Tytuł: Innovacio et confirmacio privilegii et aliarum litterarum advocacie Pisdrensis; 2. tamże, t. 76, k. 290.
Reg.: MRPS IV, suppl. nr 156 (wg Kop. 1). Por. też MRPS V, nr 293.

Noverint universi presencium noticiam habituri, quod nos Kazimirus Dei gratia rex Polonie significamus tenore presentium, quomodo Andreas advocatus civitatis nostre Pysdrensis¹ obtulit nobis literas canentes super advocaciam Pysdrensem proponens in querelis super tenutarium civitatis nostre Pisdrensis, quomodo sibi repugnabat excisionem arborum pro edificacione et reformatione molendini, quod molendinum iacet super fluvio Varta inter molendinum retro castrum, ubi est folusch, alias walkmol, et inter pontem, qui est penes Dlusko² villam^a nostram, quibus literis conspectis et sane intellectis predicto Andree advocato nostro Pisdrensi et suis legittimis successoribus racione suorum famulaminum, que nobis exhibuit et in futurum exhibere intendit, dedimus et presentibus damus omnimodam facultatem excidendi predictas arbores et rubetum in nostris silvis et nemoribus ac etiam in silvis et nemoribus civitatis nostre Pysdrensis imperpetuum pro reformatione dicti molendini et aggeris et pro reformatione fossatorum, alias Rowczow, ubicumque necesse fuerit tociens, quotiens oportunum fuerit, sine quavis contradictione cuiuslibet hominis. Ceterum eciam literam eis zytwynye libere recipiat, in quocumque loco voluerit, pro reformatione predicti molendini et aggeris, absque quavis contradictione cuiuslibet hominis. [k. 342v] Ceterum volumus, ut prefatus Andreas advocatus et sui successores legittimi liber sit ab omnibus dationibus, solucionibus ac aliis quibusvis contribucionibus, quecumque sint, solummodo quod pro nobis reservamus, ita quod idem Andreas advocatus et sui legittimi successores expediat unum clientem super und equo et balista ad expedicionem generalem, alias ad bellum, ibi, ubi personaliter nos interessemus, vel ubi capitaneus noster Maioris Polonie cum aliis terrigenis interesset, ita prout hoc in ipsius literis antecessorum nostrorum lacius vidimus contineri, quas literas in suo vigore punctis et clausulis conservavimus et conservamus ipsas ratificantes robur perpetue firmitatis debite obtinere. In cuius rei testimonium sigillum nostrum est presentibus appensum. Datum in Pysdri³ ipso die sancte Cecilie Virginis anno Domini millesimo trecentesimo quadragesimo septimo.

^asłowo powtórzone dwa razy Kop.

¹Andrzej wójt pyzdrski wyst. i 1352 (KDW III, nr 1309).

²Dłusk, zob. wyżej, nr 17/9.

³Pobyt w Pyzdrach możliwy w itinerarium królewskim - por. jednak pobyt króla tegoż dnia w Koninie - zob. wyżej, nr 146.

Dokument Nr 148

Inowrocław, 19 marca 1348

Król Kazimierz Wielki zatwierdza wyrok sędziów, którzy rozsądzili spory pomiędzy klasztorem Cystersów w Byszewie a wymienionymi rycerzami.

Or.: Bydgoszcz, WAP, Kl. Koronowo A 81. Pergamin 345 × 140+23 mm. Zielono-brązowy sznur po przywieszeniu pieczęci. Na odwrocie informacje o treści (XV - XVIII w.).
Odpis: Kraków, Bibl. Jag., rkps 8058, k. 50 (wg Or.).

|| (I^a)n nomine Domini amen. || Protestaciones principum ideo conquiruntur, ne id, quod rite et racionabiliter fit, precedente tempore scru|pulo callumpnie per quospiam maliciose possit inpugnari. Eapropter nos Kazimirus Dei gracia rex Polonie universis et singulis, presen|cium noticiam habituris, publice profitentes declaramus, quod cum inter religiosum virum fratrem Petrum abbatem de Bisseuia¹ | nomine sue eiusdem Bisseuiensis ecclesie parte ex una, et Dirsconem de Skrzin² pro hereditatibus Vitelno³ et Dambrowka⁴ ac Dominicum et filios eius⁵ pro villis seu possessionibus Welym⁶, Glynki⁷ et Lachowo⁸ necnon Andream de Sluzowo⁹ et Adam filium Ligasczonis¹⁰ pro hereditate Czeczrewecz dicta¹¹ parte ab altera, materia questionis super repeticione earundem possessionum fuisset exorta et diutine hinc et inde ventilata, tandem post multam altercacionem inter ipsos factam et longi temporis decursum eadem materia questionis ad nostram presenciam pervenit et est devoluta. Nos itaque ex officio nobis divinitus concesso iusticiam unicuique reddere et eidem cause seu questioni finem debitum inponere cupientes, mandavimus fidelibus nostris infrascriptis de eadem causa cognoscere, videlicet Alberto dicto Cosczelecz palatino Cuyauiensi¹², Mathie castellano de Bydgoscz¹³, Johanni Wladislauiensi¹⁴, Wincencio Brestensi iudicibus¹⁵ et Budiuogio subiudici Wladislauiensi¹⁶, qui de eadem causa plenarie cognoscentes, visa iusticia predicti abbatis et cognita, militum vero predictorum falsa assercione, per quam ipsum abbatem et ecclesiam predictam Bisseuiensem inpugnabant, reprobata, bona seu hereditates omnes supranominatas eidem domino Petro abbati et ecclesie sue Bisseuiensi adiudicarunt tenendas, habendas ac possidendas, militibus omnibus memoratis super inpeticione quavis earundem possessionum et hereditatum perpetuum silencium inponentes. Nosque eandem sentenciam pro domino abbate antedicto per milites nostros antedictos considerantes iuste et rite esse latam, ipsam approbamus, ratificamus et gratuite harum nostrarum literarum testimonio confirmamus in testimonium presencium premissorum pariter et futurorum. Datum et actum in Iuueni Wladislauia¹⁷ feria quarta ante dominicam Oculi anno Domini M^o CCC^o XL^o VIII^o, presentibus testibus nostris fidelibus suprascriptis. Scriptum per manus Pribislai aule nostre notarii et prepositi ecclesie Sancti Georgii @cast@ Gneznensis¹⁸.

^abrak - nie wrysowano ozdobnego inicjalnego I - Or.

¹Piotr opat klasztoru Cystersów w Byszewie 1345 - 1348 (KDW II, nr 1240, 1263; tutaj ostatnia wzmianka).

²Dzierżek nie zidentyfikowany.

³Wtelno na pd. od dziś. Koronowa, por. R. Kozłowski, Rozwój uposażenia klasztoru cysterskiego w Byszewie (Koronowie) do końca XIV w., Warszawa 1972, s. 191 n.

⁴Dąbrówka Kościelna na pd.-zach. od Koronowa.

⁵Dominik z synami nie zidentyfikowany.

⁶Wielonek na pn. od Koronowa.

⁷Glinki, na pn. od Koronowa.

⁸Łachowo w ziemi nakielskiej, zapewne późniejszy Hamer, niedaleko ujścia Sępólny do Brdy.

⁹Andrzej ze Służewa (na Kujawach), Pomian.

¹⁰Adam nie zidentyfikowany.

¹¹Trzeciewiec, na pn. od Fordonu w Bydgoskiem.

¹²Wojciech z Pakości, zob. wyżej, nr 139/1.

¹³Maciej, zob. wyżej, nr 139/3.

¹⁴Jan, zob. wyżej, nr 127/5.

¹⁵Wincenty z Długiego (koło Włocławka) kasztelan starogrodzki 1326 - 1339, sędzia brzeski 1345, potem wojewoda brzeski 1350 - 1357 (Bieniak, Wlkp., s. 72, 159).

¹⁶Budziwoj podsędek inowrocławski bliżej nie znany.

¹⁷Pobyt króla w Inowrocławiu nie jest potwierdzony, ale możliwy.

¹⁸Przybysław proboszcz Św. Jerzego w Gnieźnie, notariusz Kazimierza Wielkiego 1335 - 1354 (1359?), zob. Maleczyński, Zarys, s. 297 - 298.

Dokument Nr 149

Żnin, 19 kwietnia 1348

Arcybiskup gnieźnieński nadaje sołectwo w Orle niejakiemu Piotrowi.

Kop.: Gniezno, AAG, ACap. B 6 (Liber privilegiorum capituli Gnezn. z XVI w.), k. 286v - 287. Tytuł: Ville Orzel clavis eiusdem Camenensis.
Odpis: Kraków Bibl. Jag., rkps 8057, k. 37 (wg Kop.).
Ekscerpt: 1. Wizytacje, s. 327 (tu pod r. 1347); 2. Preuss. Urkundenbuch IV, nr 275 (wg ekscerptu 1).

In nomine Domini amen. Noverint universi, presentes et posteri, ad quorum noticiam devenerit scriptum presens, quod nos Jaroslaus divina providencia sancte eclesie Gneznensis archiepiscopus bona nostra, quantum cum Deo possumus, intendentes reformare, hereditatem eclesie nostre Orzel¹ wlgariter nucupatam, sitam in terra Pomeranie, de consensu nostri capituli Gneznensis iure Theutonico, Culmensi videlicet, exposuimus ad locandum, vendentes Petro Sdzistrigy¹ pro certa pecunie quantitate sculteciam in eadem [k. 287] et dantes sibi et suis liberis ac successoribus legittimis racione locacionis decimum mansum liberum, tercium denarium iuramentorum et cuiuslibet [iudicati^a], similiter de tabernis, pistoriis, sutoriis et maccellis, que ibidem fuerint informata, tercium denarium iure hereditario perpetuo possidenda. Concedimus eciam de nostra gracia speciali, quod idem scultetus, aut aliquis de sua familia, quottidianus poterit duntaxat piscari cum hamo vel cum slopnycza et hoc in una czymba. Preterea incole hereditatis eiusdem octo annis a data presencium gaudebunt a solucione census et decime libertate, ita tamen, quod durante libertate eadem solvent nobis de quolibet iugere, quod dicitur in wlgari morge, sedecim denarios usuales. Elapsis vero annis libertatis pretacte, idem coloni de quolibet manso sedecim scottos Thorunensis monete et duos pullos de quolibet manso annis singulis in festo beati Martini [11 XI] vel precise ad diem beati Nicolai [6 XII] racione census et decime nobis et eclesie nostre perpetuo solvere tenebuntur. Insuper duobus diebus ad mandatum nostri procuratoris anno quolibet nobis laborabunt, in aliis tamen eidem sculteto, prout se facultas obtulerit erimus generosi, hoc tamen specialiter duximus declarandum, quod memoratus scultetus de suis mansis liberis decimam dabit iuxta terre conswetudinem, sicut alii sculteti solverint, et villani missales rectori eclesie, ubi audient divina et percipient eclesiastica sacramenta. Et quoniam iura civitatis Culmensis nobis sunt prorsus incognita, omnia iura, que commodum et utilitatem respiciunt dominorum, salva nobis et integra in omnibus reservamus. Ut autem hec nostra ordinacio robur obtineat perpetue firmitatis, presens privilegium scribi fecimus et sigillorum appensione nostri predictique capituli nostri muniri. Actum et datum in Zneyna in vigilia Pasce anno Domini M^o tricentesimo quadragesimo octavo, presentibus honorabilibus viris dominis: Iwone preposito² et Thomislao cantore³, Przeczslao archidiacono⁴, Kyelczone custode⁵ et Nicolao cancellario⁶ ac aliis fidedignis canonicis Gneznensibus.

^abrak Kop.

¹Orzeł, Orzełek, na pn.-zach. od Kamienia Krajeńskiego, tuż po za granicą wlkp. Sołtys Piotr skądinąd nieznany.

²Iwan z Chęcin, zob. wyżej, nr 97/2.

³Tomisław, zob. wyżej, nr 118/7.

⁴Przecław ze Służewa, zob. wyżej, nr 118/8.

⁵Kiełcz z Tuliszkowa, zob. wyżej, nr 125/8.

⁶Mikołaj, zob. wyżej, nr 138/8.

Dokument Nr 150

Gniezno, 23 kwietnia 1348

Iwan prepozyt gnieźnieński sprzedaje sołectwo w Złotkowie Pawłowi synowi Michała ze Słupcy.

Kop.: 1. Gniezno, AAG, ACap. B 5 (Liber privilegiorum capituli Gnezn. (z XVI w.), k. 40v. Tytuł: Slothkowo scultecie privilegium; 2. tamże, B 196 (Visitationes bonorum de anno 1534), k. 50 - 50v (z błędną datą 1448 r.).
Odpis: Kraków, Bibl. Jag., rkps 8057, k. 38 (wg Kop. 1).
Wyd.: Wizytacje, s. 508 - 509 (wg Kop. 2), z błędną datą 23 kwietnia 1448.

In nomine Domini amen. Quoniam ea, que geruntur in tempore, digna memoria cum decursu labentium temporum oblivionis interitum transeunt et labescunt, nisi autenticarum scripturarum et subscripcione testium ad perpetuam rei memoriam rite et racionabiliter fuerint perhennata, proinde nos Iwanus^a prepositus Gneznensis¹ cum bona deliberacione et voluntate pariter et consensu^b fratrum nostrorum, scilicet capituli eiusdem ecclesie Gneznensis, villam nostram Zlothkowo vulgariter nuncupatam, sitam in terra Cbarz^c, Paulo filio Michaelis bone memorie de Slupcza² ad locandum exposuimus iure Thevtunico, quod est et servatur in Srzoda Slesie vel unde ius illud noscitur processisse, primo siquidem vendimus et damus eidem Paulo et suis legitimis successoribus racione locacionis scolteciam ibidem, adiungentes eidem scoltecie quatuor mansos, tabernam, maccellum, pistrinum, calciperiam, domum fabrilem libera et exempta et protestamur, quod pro nobis et nostris legittimis^d successoribus tabernam et aliam pro ecclesia ibidem in Zlothkowo reservamus. Quotquot^e autem ibidem ortos^f locaverit, nobis duo^g cedent et pro se et suis successoribus tercium^h retinebit. De iudiciis vero tercium denarium recipiet cuiuslibet iudicati. Damus insuper colonis ibidem duodecim annis a solucioneⁱ census et decima^j omnimodam libertatem, exceptis agris antiquis, de quibus durante libertate decimam nobis solvent manipularem, qua libertate elapsa nobis pro censu quatuor mensuras tritici, quatuor mensuras siliginis, quatuor mensuras^k avene et fertonem usualis monete in festo beati Martini [11 XI] annis singulis de quolibet manso solubili solvere tenebuntur. Et quoniam iura predicte civitatis nobis sunt incognita, protestamur, quod scultetus cum villanis prefate ville nostre ad omnia iura predicte civitatis nobis teneantur et sint astricti, ut alie ville ecclesie supradicte Gneznensis, ad omnia, que respiciunt, faciunt, utilitatem comodum et honorem dominorum. In cuius rei testimonium ad evidenciam clariorem nostrorum sigillorum munimine presens privilegium fecimus roborari. Actum et datum Gnezne in die beati Adalberti^l Martiris et Pontificis anno Domini ^ł-m

millesimo CC@C@XL octavo

, presentibus honorabilibus viris dominis. Vincencio decano³, Thomislao cantore⁴, Przedslaoⁿ archidiacono⁵, Mathia scolastico⁶, Kelczone^o custode⁷ Gneznensibus et aliis quamplurimis fidedignis.

^aJohannes Kop. 2

^bassensu Kop. 2

^cSbarz Kop. 2

^dbrak Kop. 2

^eTot quotquot Kop. 2

^fbrak Kop. 2

^gduae Kop. 2

^htertiam Kop. 2

ⁱabsolucione Kop. 1

^jtak Kop. 1 i 2

^kbrak Kop. 2

^lAlberti Kop. 2

^ł-mM CCCC XLVIII Kop. 2

ⁿPrzeczlao Kop. 2

^oKyelczone Kop. 2.

¹Iwan z Chęcin, zob. wyżej, nr 97/2.

²Złotków na pn.-zach. od Kleczewa, na terytorium zbarskim (Zbaru). Sołtys Paweł syn Michała, z niedalekiej Słupcy.

³Wincenty z Koszanowa, zob. wyżej, nr 92/6.

⁴Tomisław, zob. wyżej, nr 118/7.

⁵Przecław ze Służewa, zob. wyżej, nr 118/8.

⁶Maciej, zob. wyżej, nr 128/5.

⁷Kiełcz z Tuliszkowa, zob. wyżej, nr 125/8.

Dokument Nr 151

Gniezno, 30 kwietnia 1348

N. N. przysądza połowę jeziora Lubieszewo klasztorowi Benedyktynów w Mogilnie.

Reg.: Bydgoszcz, WAP, Mogilno kl. C 12 (sumariusz klasztorny ze schyłku XVIII w.), s. 2, nr A 8; wyd. reg.: J. Płocha, Najdawniejsze dzieje opactwa benedyktynów w Mogilnie, Wrocław 1969, s. 216, przyp. 320.

1348^vo in octava sancti Adalberti, Gnesnae. Decretum¹ pro parte Raphaelis abbatis Mogilnensis² prolatum, quo cunctantibus de medio lacu Lubessewo³ dicto partibus idem medius lacus praedicto abbati est adiudicatus perpetuo possidendus et parti adversae, nempe Venceslao et Sandivogio⁴ fratribus, perpetuum silentium est impositum.

¹Być może arbitrem sporu i wystawcą niniejszego dok. był starosta wlkp. Maciej Borkowic, który tegoż dnia przebywał w Gnieźnie (por. KDW II, nr 1268).

²Opat Rafał, zob. wyżej, nr 133/2.

³Jez. Lubieszewo, dziś zapewne jez. Trląg (Pakoskie), por. J. Płocha, o.c., s. 215 - 216.

⁴Wacław i Sędziwój zapewne z Lubieszewa (Strzelc), por. J. Płocha, o.c., s. 215 - 216.

Dokument Nr 152

Opatówek, 13 lipca 1348

Arcybiskup gnieźnieński zaświadcza, że Jachna wdowa po Żegocie z Żernik zeznała, iż Żegota nadał dochody z młyna w Żernikach kościołowi w Gołuchowie.

Or.: zaginął po 1503 r., uwierzytelniony był pieczęcią arcybiskupa przywieszoną na pasku pergaminowym.
Kop.: Włocławek, Archiwum Diecezjalne, Akta konsystorza kaliskiego, t. 9 (8), k. 8v. Wpis 21 czerwca 1504 (wg Or., z opisem pieczęci).
Wyd.: Acta capitulorum, II, nr 1956 (wg Kop.).

Nos Jaroslaus divina providencia sancte Gneznensis ecclesie archiepiscopus notum facimus universis presentes literas inspecturis, quod constituta in nostra presencia nobilis domina Jachna relicta condam Zegothe de Zyrnyki una cum Andrea privigno suo filio eiusdem Zegothe¹ recognoverunt sponte et libere sunt confessi, quod dictus Zegotha, dum aduc esset sanus mente et corpore, ob anime sue remedium et salutem decimam metretam de duabus partibus emolumentorum sive metretarum ipsum contingentibus de molendino suo ibidem in Zyrnyki dedit, contulit, donavit ecclesie in Goluchow² per rectorem eiusdem, qui nunc est et qui pro tempore fuerit, percipiendam continue et habendam ac perpetuo possidendam, statuens idem Zegotha et disponens dictis suis heredibus ad hoc assensum prestantibus, quod nullo unquam tempore absque nuncio rectoris prefate de Goluchowo ecclesie metrete huiusmodi dividi debeant nec partiri. Volentes autem heredes dicti Zegothe piam largicionem ipsius benivolencia prosequi ampliori, se tunc coram nobis spontanee submiserunt, quod si circa divisionem seu particionem dictarum duarum parcium metretarum, de quibus decima debetur rectori ecclesie memorate de Goluchowo, ut prefertur, fraudem aliquam per se vel alium adhiberentur seu ipsam denegarent quomodolibet vel auferrent eidem, quod contra ipsos vel eorum alterum, qui in hoc fuerit repertus culpabilis, tanquam pro decima campestri rapta vel detenta debeamus procedere ecclesiasticam per censuram. In cuius rei testimonium nostrum sigillum presentibus est appensum. Actum et datum in Opathow in die beate Margarethe anno Domini millesimo trecentesimo quadragesimo octavo.

¹Żerniki na pd.-zach. od Stawiszyna. Właściciele skądinąd nieznani.

²Gołuchów na pd.-wsch. od Pleszewa.

Dokument Nr 153

Brześć Kujawski, 1348

Dobiesław syn Żyry, dziedzic Kościoła zrzeka się na rzecz klasztoru Cystersów w Lądzie swej wsi Łęg.

Or.: niegdyś w archiwum w Królewcu, sygn. XL 44.
Kop.: Köln, Historisches Archiv, Kl. Lond, Kopiar, k. 18v - 19. (XV w.).

Noverint universi, tam presentes, quam futuri, quorum audiencie presens scriptum fuerit recitatum, quod nos Dobeslaus filius Zyre, heres de Cosczol¹, una cum nostra legitima posteritate, abrenunciamus hereditatem dictam Lank² [k. 19] fidedigna per presentes pro tali ordinacione et concordia factam per nobiles viros: dominum Przedborium capitaneum Cuiauie³, Albertum palatinum Brestensem⁴, Vincencium iudicem Brestensem⁵, Chebdam castellanum Brestensem⁶, prout literis suis roboratis firmaverunt⁷, quia religiosos viros abbatem una cum conventu de Landa pro iam dicta hereditate nunquam impedientes in eternum. In huius rei testimonium presentem literam scribere mandavimus et sigillo nostro roborari. Actum et datum in Brest anno Domini millesimo @CCC@ XL VIII^o., presentibus suprascriptis.

¹Dobiesław syn Żyry Trojanowica z Kościoła (Kościelnej Wsi), Powała, potem kasztelan kowalski 1349, kruszwicki 1351 - 1385 (Bieniak, Wlkp., s. 72).

²Łęg nad Wisłą, zob. wyżej, nr 43/2.

³Przedbor z Koniecpola, Pobóg, starosta kujawski 1348 - 1368 (informacja Janusza Bieniaka).

⁴Wojciech Kościeles, zob. wyżej, nr 139/1.

⁵Wincenty z Długiego, zob. wyżej, nr 148/15.

⁶Chebda młodszy ze Służewa (na Kujawach), Pomian, kasztelan brzeski 1330 - 1356 (Bieniak, Wlkp., s. 72).

⁷Zapewne dok. z 1348 (KDW II, nr 1280).

Dokument Nr 154

Łowicz, 30 czerwca 1349

Arcybiskup gnieźnieński sprzedaje sołectwo w Goryszewie Hankowi Fluk.

Kop.: Gniezno, AAG, ACap. B 6 (Liber privilegiorum capituli Gnezn. z XVI w.), k. 139v - 140. Tytuł: Ville Gorzyschowo clavis eiusdem.
Odpis: Kraków, Bibl. Jag., rkps 8057, k. 39 (wg Kop.).
Ekscerpt: Wizytacje, s. 453 - 454.

In nomine Domini amen. Ne ea, que aguntur in tempore, simul cum decursu temporis evanescant, sapientum decrevit auctoritas facta mortalium presencia scripti serie cum annotacione testium commendare noticie futurorum. Proinde nos Jaroslaus divina providencia sancte Gneznensis eclesie archiepiscopus notum facimus universis presentibus et futuris, presentes literas inspecturis, quod cupientes bona nostra et eclesie nostre, quantum permittente Domino possumus, in melius reformare, villam seu hereditatem nostram et nostre eclesie Gorziszevo¹ vulgariter dictam, sitam in districtu Gneznensi prope Qwyecziszewo, iure Theuthonico, scilicet Noui Fori, sub ratihabicione fratrum nostrorum Gneznensis capituli exposuimus ad locandum, vendentes Hanconi dicto Fluk¹ pro certa summa pecunie solteciam in eadem et dantes eidem solteto et suis liberis ac successoribus legittimis racione locacionis et nomine eiusdem soltecie duos mansos liberos, terciam partem sive tercium denarium tabernarum, ortorum, fabrorum et aliorum artificum ac eciam de bancis sutorum et pistorum et carnificum [k. 140] necnon iuramentorum et cuiuslibet iudicati. Preterea incolis, qui se in eadem villa seu hereditate locaverint, a solucione census et decime, duntaxat de agris extirpandis sex annis a data presencium computandis, plenam concedimus libertatem, infra quos annos libertatis prefati incole de agris extirpatis, seu ad culturam redactis, decimam nobis et eclesie nostre solvent manipulatim in campis. Expiratis autem annis libertatis eiusdem, idem coloni racione census et decime de manso quolibet, aut decem et octo scotos usualis monete, aut maldratam triplicis frumenti, modium videlicet tritici, modium siliginis et modium avene ac fertonem eiusdem monete, prout maluerint, nobis et nostris successoribus annis singulis perpetuo solvere tenebuntur et sicut primo anno evoluta libertate predicta decreverint, ita annis singulis perpetuo sint astricti solvere. Ipse vero soltetus et sui successores decimam, aut racione decime, tres scotos usualis pagamenti de suo manso quolibet rectori eclesie, ubi divina audiet et sacramenta eclesiastica percipiet, volumus, ut assignet. Et quoniam iura predicti Fori seu civitatis Srzoda nobis sint prorsus incognita, omnia iura, que commodum et utilitatem respiciunt dominorum, salva nobis et integra reservamus. In cuius rei testimonium nostrum et prefati capituli nostri sigilla presentibus duximus appendenda. Actum et datum in Louicz in die Commemoracionis beati Pauli anno Domini millesimo tricentesimo quadragesimo nono, presentibus honorabilibus viris dominis: Vincencio decano², Preczslao archidiacono Gneznensibus³, Nicolao archidiacono⁴, Joanne custode Lanciciensibus⁵, Swyantopelcone canonico Wratislauiensi⁶ et Hancone tesaurario nostro⁷ ac aliis pluribus fidedignis.
154. ¹Goryszewo, tuż na zach. od Kwieciszewa, pomiędzy Mogilnem a Strzelnem. Sołtys Hanek skądinąd nieznany. ²Wincenty z Koszanowa, zob. wyżej, nr 92/6. ³Przecław ze Służewa, zob. wyżej, nr 118/8. ⁴Mikołaj archidiakon łęczycki nie zidentyfikowany, chyba różny od jego imiennika piastującego archidiakonat 1369 - 1385 (KDW III, nr 1611 - 1834). ⁵Kustosz łęczycki Jan nie zidentyfikowany. ⁶Świętopełk kanonik wrocławski nie zidentyfikowany. ⁷Hanek skarbnik arcybiskupa gnieźn. może ident. z późniejszym kanonikiem pozn. 1364 - 1369?

Dokument Nr 155

Gniezno, 26 kwietnia 1350

Arcybiskup gnieźnieński nadaje wójtostwo w Żninie Męclowi z Żarnowa.

Kop.: 1. Gniezno, AAG, ACap. B 6 (Liber privilegiorum capituli Gnezn. z XVI w.), k. 145v - 146. Wpis w transumpcie arcybiskupa Jana Łaskiego z daty: Gniezno, 30 kwietnia 1524; 2. niegdyś w WAP Poznań, Klassifications Anschläge des Kreisamtes Mogilno, t. II, s. 352, dziś nieznana.
Odpis: Kraków, Bibl. Jag., rkps 8057, k. 41 (wg Kop. 1), 40 (wg Kop. 2).
Ekscerpt: Wizytacje, s. 278 - 279.

In nomine Domini amen. Quoniam facta hominum mortalium ex lapsu temporis a memoria humana facile dilabuntur et in oblivionis deducuntur abusum^a, provida sapientum decrevit auctoritas ea literarum serie cum subscripcione testium posterorum noticie commendare. Proinde nos Jaroslaus divina providencia sancte eclesie Gneznensis archiepiscopus notum esse volumus universis, tam presentibus, quam futuris, ad quorum noticiam devenerit scriptum presens, quia intendentes civitatem nostram, que in wlgari Znena dicitur, quantum adiuvante Domino possumus informare, locacionem ipsius nullatenus immutantes^b, sed quemadmodum iure Sredensi locata existit, ita ipsam eo iure, prout possit melius, exponimus ad locandum. Quia vero eadem advocacia in duabus partibus per redemcionem certe pecunie ad nos est legittime devoluta, nos ne ipsa civitas careret gubernatore legittimo, advocaciam fideli nostro Manczsloni^c de Zarnow¹, consideratis ipsius fidelibus serviciis nobis exhibitis et imposterum exhibendis, vendidimus pro certa pecunie quantitate, dantes eidem de consensu fratrum nostrorum Gneznensis capituli eadem iura^d, que alias advocati obtinebant^e, videlicet sex mansos liberos iuxta civitatem et duas areas in civitate, quas eciam advocati obtinebant, quatuor ortos eciam liberos extra civitatem, medietatem de balneo, tercium denarium de cameris pannorum, institorum, mercatorum, textorum, de bancis carnificum, sutorum, fabrorum, panes, pisces et sal vendencium ac^f aliarum quarumcunque camerarum sive locorum privatorum, in quibus exerceri communice^g consweverunt merces necnon iuramentorum et cuiuslibet iudicati per eundem Manczlonem et suos liberos aut successores legittimos iure hereditario perpetuo possidenda, tercia parte antique advocatisse, que ex premissis omnibus divinari^h poterit, specialiter reservata. Conferimus eciam eidem Manczloni et suis liberis aut successoribus legittimis ius piscandi in lacu nostro, qui Czaple dicitur², cum retibus estivalibus, mrzostⁱ excepto, ad mensam suam per duos^j tantummodo piscato[k. 146]res. Item concedimus, quod prefatus advocatus et sui liberi oves suas et pecora, quando voluerint, possint pascere in campis civitatis pretacte extra gregem civium sine preiudicio tamen cuiuscunque. Incole vero seu coloni civitatis eiusdem de mansis singulis, quotquot fuerint, maldratam triplicis frumenti, modium videlicet tritici, modium siliginis et modium avene ad mensuram Gneznensem ac fertonem argenti iuxta conswetudinem terre Gneznensis annis singulis in festo beati^k Martini [11 XI] racione census et decime nobis et successoribus nostris perpetuo solvere tenebuntur. Adiungimus insuper civitati predicte omnes ortos et areas circa eclesiam Beate Marie et pascuis paludem protendentem de civitate ad sinistram partem a via, que ducit in Goram³, usque ad antiquum fluvium Gansauam⁴, prout hec civitas antiquitus obtinuit et possedit, exceptis duabus insulis, que sunt circa grodziscze, quas pro nostris usibus reservamus. Et quoniam iura civitatis Srzoda nobis prorsus sunt incognita, omnia iura, que commodum et utilitatem respiciunt dominorum, salva nobis et integra reservamus. In quorum testimonium et evidenciam pleniorem presens privilegium prefato advocato scribi mandavimus et nostri et predicti capituli nostri sigillorum munimine roboravimus. Actum et datum Gnezne in crastino beati Marci Ewangeliste anno Domini M^o tricentesimo quinquagesimo, presentibus honorabilibus et discretis viris dominis: Vincencio decano⁵, Przeczslao archidiacono⁶, Kyelczone scolastico⁷, Nicolao cancellario⁸, Petro⁹, Martino¹⁰, Sandzivogio¹¹ et Stanislao canonicis Gneznensibus¹² et aliis pluribus fidedignis.
Per manus Joannis vicecancellarii curie nostre¹³.

^aabissum Kop. 2

^bimmutando Kop. 2

^cManczslavi Kop. 2

^diure Kop. 2

^eobtinent Kop. 2

^fet Kop. 2

^gcommuniter Kop. 2

^hderivari Kop. 2

ⁱmrsos Kop. 2

^jsuos Kop. 2

^ksancti Kop. 2

^lGneznensis ecclesie Kop. 2.

¹Wójt Żnina Męcel (?) z Żarnowa (najpewniej na pd. od Opoczna). W 1400 (niżej, nr 385) wyst. na wójtostwie jego imiennik, zapewne syn.

²Jez. Czaple na pd. od Żnina, koło zaginionej miejscowości tejże nazwy (SHGWlkp.).

³Góra, tuż na wsch. od Żnina.

⁴Stara Gąsawa, obecnie rz. Gąsawka, lewy dopływ Noteci (SHGWlkp.).

⁵Wincenty z Koszanowa, zob. wyżej, nr 92/6.

⁶Przecław ze Służewa, zob. wyżej, nr 118/8.

⁷Kiełcz z Tuliszkowa, zob. wyżej, nr 125/8.

⁸Mikołaj, zob. wyżej, nr 138/8.

⁹Kanonik gnieźn. Piotr nie zidentyfikowany, może ident. z Piotrem wyst. jeszcze 1352 (zob. niżej, nr 155/ 1).

¹⁰Marcin ze względu na popularność imienia trudny do identyfikacji - może ident. z wyst. w tymże roku prokuratorem kapitulnym (KDW III, nr 1293, 1296), może także z późniejszym archidiakonem gnieźn. 1360 - 1367 (Kor. II, s. 595).

¹¹Kanonik Sędziwój zapewne ident. z kanonikiem gnieźn. 1362, kustoszem łęczyckim 1363 (Kor. III, s. 476).

¹²Kanonik gnieźn. Stanisław być może ident. z wyst. już 1334 (Kor. III, s. 582).

¹³Jan wicekanclerz arcybiskupa nie zidentyfikowany.

Dokument Nr 156

Gniezno, 26 kwietnia 1352

Piotr kanonik gnieźnieński sprzedaje sołectwo w Parlinku Andrzejowi synowi Przybysława.

Kop.: Gniezno, AAG, ACap. B 5 (Liber privilegiorum capituli Gnezn. z XVI w.), k. 435v - 436. Tytuł: Privilegium sculteti de Berlino.

In nomine Domini amen. Ut facta mortalium digna memoria invisibilia perseverent, debent literis autenticis cum annotacione testium commendari noticiae posteriorum. Proinde ego Petrus canonicus Gnesnensis ecclesiae¹ notum fatio universis, ad quorum noticiam devenerit praesens scriptum, quod cupiens intendere meliorationem bonorum eiusdem ecclesiae hereditatem, Berlino² vulgariter nuncupatum, sitam in territorio Zneynensi, quam ab eadem Gnesnensi ecclesia possideo, de voluntate et consensu unanimi venerabilis in Christo patris domini Jaroslai sanctae Gnesnensis ecclesiae archiepiscopi et capituli eiusdem ecclesiae, iure Theutonico, Sredense videlicet, exposui ad locandum, vendens Andreae Bribislai² sculteciam in eadem pro certa peccuniae quantitate, dans sibi et suis liberis ac successoribus legittimis nomine eiusdem sculteciae ratione locationis tres mansos liberos in eodem oppido, ita longos, sicut nostra hereditas distincta est in suis metis, videlicet ad antiquam viam, quae vadit de Chomiąsza³ in Niesthronno⁴ et a Wresna Gora⁵ usque ad locum quondam Wielge Zale⁶, insuper lacus, quod vulgariter nuncupatur Grzibno⁷, et unum pratum in Medzuecz⁸. Damus etiam sculteto nostro tabernam unam et duos ortulanos, vel quoscunque operarios poterit locare. Etiam de qualibet taberna anforam cervisiae. Carnifices vero, qui tunc erunt, quilibet eorum sculteto nostro epar dabit. Ceterum praefatus scultetus et successores eius omnimodam libertatem prandionabus, quod dicitur weczne, habebit. Insuper damus eidem sculteto piscari in piscina cum retiaculis consuetis. Item scoltetus denarium iuramenti integraliter pro se tollet et tercium denarium cuiuslibet iudicati iure hereditario perpetuo possidendam. Praeterea incollae villae praetacte dabunt mihi et meis successoribus decimam de omnibus fructibus manipulatim in campis et fertonem argenti usualis monetae de quolibet manso annis singulis in festo beati [k. 436] Martini [11 XI], iuxta terrae consuetudinem hactenus observatam. Hoc etiam declarando aditio: item scoltetus et sui posteri de mansis suis liberis dabunt nobis pro decima de quolibet manso per duos scotos, postquam extirpabunt omnes suos mansos. Et quoniam iura Sredensia mihi sunt prorsus incognita, omnia iura, quae commodum et utilitatem respiciunt dominorum, salva et integra mihi et successoribus nostris facio et reservo. In quorum testimonium praesentes litteras feci, fieri et singulorum^a praedicti domini archiepiscopi et capituli ac mei munimine roborari. Actum et datum Gnesnae in crastino beati Marci Evangelistae anno Domini milesimo tricentesimo quinquagesimo secundo, praesentibus venerabilibus dominis: Johanne praeposito⁹, Vincentio decano¹⁰, Kelczone scolastico¹¹, Jacobo custode¹² et Nicolao cancellario¹³ ac praesentibus canonicis Gnesnensibus tunc in capitulo congregatis.

^atak Kop., zamiast sigillorum.

¹Piotr, zob. może wyżej, nr 155/9.

²Berlinek koło Parlina na pn.-zach. od Mogilna. Sołtys Andrzej skądinąd nieznany.

³Chomiąża Szlachecka (zob. też wyżej, nr 124/9) i Niestronno na pd. od Chomiąży, na pn.-zach. od Mogilna.

⁴Chomiąża Szlachecka (zob. też wyżej, nr 124/9) i Niestronno na pd. od Chomiąży, na pn.-zach. od Mogilna.

⁵Września Góra i Wielkie Żale nie zidentyfikowane.

⁶Września Góra i Wielkie Żale nie zidentyfikowane.

⁷Jez. Grzybno koło Berlinka, na pn. od Trzemeszna.

⁸Niedźwiedź nie zidentyfikowany.

⁹Jan, Janusz Suchywilk, Grzymalita, dr dekretów, kapelan królewski, prepozyt gnieźn. 1352 - 1357, kanonik pozn., krakowski, włocławski, kanclerz ruski 1356, małopolski 1357 - 1370, dziekan krakowski 1357, arcybiskup gnieźn. 1374, zm. 1382 (PSB X, s. 583 - 585).

¹⁰Wincenty z Koszanowa, zob. wyżej, nr 92/6.

¹¹Kiełcz z Tuliszkowa, zob. wyżej, nr 125/8.

¹²Jakub Szyrzyk z Fałkowa, Doliwita, brat biskupa krakowskiego Piotra Szyrzyka, pleban w Mokrsku 1313 - 1318, Podegrodziu 1326, kanonik krakowski 1313 - 1357, włocławski 1326, kustosz krakowski 1330 - 1344, scholastyk krakowski 1346 - 1347, kustosz gnieźn. 1351 - 1357, kanclerz sieradzki 1332 - 1350, zm. 1357 (MPH n. s. V, s. 127; Kor. II, s. 176; Bieniak, Wlkp., s. 54 n.).

¹³Mikołaj, zob. wyżej, nr 138/8.

Dokument Nr 157

Pyzdry, 4 czerwca 1352

Sąd wiecowy w Pyzdrach przysądza połowę jeziora Lubieszewo opactwu Benedyktynów w Mogilnie.

Reg.: Bydgoszcz, WAP, Mogilno kl. C 12 (sumariusz klasztorny ze schyłku XVIII w.), s. 2, nr A 9.

1352^do in crastino Sanctae Trinitatis, in Pyzdry, in terminis generalibus. Recognitio religiosi viri domini Boryslai abbatis de Mogilno¹ super acquisitionem iudici(a)liter factam medii lacus Lubessewo² dicti, circa quam recognitionem praedictus medius lacus praefato abbati perpetuo possidendus est adiudicatus.

¹Opat mogileński Borzysław 1352 (tutaj) - 1361 (niżej, nr 195/4; także KDW III, nr 1366 - 1413).

²Jez. Lubieszewo, zob. wyżej, nr 151/3.

Dokument Nr 158

[Ląd], 30 czerwca 1352

Opat klasztoru Cystersów w Lądzie nadaje młyn w Kopojnie młynarzowi Tworzyjanowi.

Kop.: Köln, Historisches Archiv, Kl. Lond, Kopiar, k. 32v (XV w.).
Reg.: Perlbach, Lond, s. 92 (wg Kop., pod datą 25 - 30 czerwca 1352).

Nos frater Ghyselbertus abbas in Lynda¹ monasterio ordinis Cysterciensis universos presencium literarum noticiam habituros cupimus non latere, quod de consilio et consensu nostri conventus exposuimus et vendidimus discreto viro et honesto Tforsiano molendinatori suisque heredibus nostrum molendinum infra metas nostre hereditatis Coppaen supra Bealam rivulum² situm et fundatum, pro tribus marcis cum dimidia grossorum hereditario iure perpetuo possidendum sub condicionibus infrascriptis, videlicet quod dictus Tforsianus suique heredes terciam partem multri et nos partes duas de molendis omnibus capiemus; ad labores vero reparacionis ipsius molendini, obstaculi, ferramentorum, lignorum, rotarum et ad empcionem molarium ceterorumque necessariorum omnium, dictus molendinator suique posteri molendini possessores unum solvere et nos duos denarios obligamur; piscium eciam omnium, qui in lacu ante molendinum piscabuntur, ad ipsum una et ad nos due partes devolventur, modo consimili de porcis pascendis in dicto molendino, ad eos conparandos molendinator tercium denarium apponet nostris duobus, appositis atque datis et in porcorum divisione secundum apposicionis exigenciam nobis duabus cedentibus partem terciam sibi tollet; concedimus et ipsi molendinatori suisque heredibus atque damus particulam agrorum ante ipsum molendinum sitam et iacentem, que nobis cedebat in distribucione agrorum kmethonibus facta nostre ville memorate, ac pratulum retro obstaculum molendini in angulo situatum; insuper et omnem piscaturum ipsi molendinatori suisque heredibus, quam habere poterit seu poterunt, a rota molendini descendendo usque ad stratam communem concedimus atque damus per nemus transeuntem; adicientes, quod dictus molendinator suique successores apud molendinum tabernam cum orto pro suis utilitatibus poterunt instaurare, nobis ceteris ortis ibidem faciendis per omnia reservatis. In cuius testimonium presentam^a literam cum appensione nostri sigilli dedimus communitam. Sub anno Domini millesimo CCC quinquagesimo secundo, octavas beati Johannis Baptiste Martiris gloriosi, presentibus nostris fratribus: Johanne priore³, Frederico suppriore⁴, Johanne cellerario⁵, Johanne portario⁶, Johanne magistro curie nostre in Monte⁷, Godefrido furnario⁸, Symone nostro notario⁹ ceterisque pluribus fidedignis.

^atak Kop.

¹Gizylbert opat lędzki 1352 (tutaj) - 1353 (niżej, nr 161/1), może ident. z bursatorem lędzkim 1328 (KDW II, nr 1094), zakonnikiem 1343 (wyżej, nr 132/4) i 1348 (KDW II, nr 1280; por. też MPH V, s. 500).

²Kopojno na wsch. od Zagórowa, leży dziś nad rz. Czarna Struga. Młynarz Tworzyjan skądinąd nieznany.

³Jan przeor lędzki 1352 - 1353 (tutaj i niżej, nr 161/3), może ident. z przeorem Janem 1371 (niżej, nr 233/4).

⁴Podprzeor Fryderyk, Janowie piwniczy i furtjan, wyst. tutaj i 1353 (niżej, nr 161/4 - 6).

⁵Podprzeor Fryderyk, Janowie piwniczy i furtjan, wyst. tutaj i 1353 (niżej, nr 161/4 - 6).

⁶Podprzeor Fryderyk, Janowie piwniczy i furtjan, wyst. tutaj i 1353 (niżej, nr 161/4 - 6).

⁷Jan przełożony kurii lędzkiej in Monte (może w Lipiej Górze?) wyst. tutaj i 1353 (niżej, nr 161/7, zob. także niżej, nr 205/5).

⁸Godfryd i Szymon wyst. tutaj i 1353 (niżej, nr 161/9 - 10; o Godfrydzie zob. także niżej, nr 233/7).

⁹Godfryd i Szymon wyst. tutaj i 1353 (niżej, nr 161/9 - 10; o Godfrydzie zob. także niżej, nr 233/7).

Dokument Nr 159

Kalisz, 6 lutego 1353

Król Kazimierz Wielki ustala zasady sprzedaży sukna w Kaliszu.

Kop.: niegdyś Królewiec, Bibl. Uniw., rkps 1555 (Liber cancellariae Stanislai Ciołek), k. 169 - 170, w transumpcie króla Władysława III z daty: Buda, 27 października 1444 - pod błędną datą 1343.
Wyd.: Caro, Liber cancellariae, t. II, s. 236 - 237 (wg Kop.).

Uw.: Lista świadków możliwa dla 1353, nie zaś 1343 r., zgodna też z dok. wystawionym przez króla w Kaliszu 7 lutego 1353 - zob. niżej, nr 160.

In nomine Domini amen. Quod magnifica regum decrevit auctoritas, ratum et stabile debet perpetuis temporibus permanere. Proinde nos Kazimirus Dei gracia rex Polonie harum serie literarum declarantes notum facimus, tam presentibus, quam futuris, quibus expedit universis, quod sane pretendentes, quia displicencia, que quamvis non palam tamen occulte inter cives nostros pannicidas et textores de Kalis propter vendicionem pannorum, quos idem textores per seipsos consueverunt parare, hactenus vertebatur plus in destruccionem nostre civitatis, quam in melioracionem, ut autem nostra dicta civitas per inhabitantes eam pace mutua et exinde utilitate copiosa gaudeat et fruatur, huiusmodi displicenciam extinguentes penitus et suffocantes, inter ipsos pannicidas et textores taliter disposuimus et duximus disponendum seu ordinandum, quod temporibus perpetuis omnibus et singulis textoribus dictis de Kalis et eius suburbio, qui nunc sunt et in futuro erunt, ac eorum successoribus damus et tribuimus plenam facultatem diebus forensibus staciones seu loca pro vendendis pannis, quos parant in uno fine a dextris vel a sinistris camerarum, ubi panni in Kalis per pannicidas venduntur, qui finis eis placuerit habendi et utendi, in quibus stacionibus libere et secure stamina propria que conficient vendent et vendere debent uni, duobus, tribus, quatuor aut quinque et non pluribus hominibus quibuscunque, qui empto stamine aut staminibus ibidem in stacionibus aut alibi, ubi voluerint, licite stamen, aut stamina precident et divident, ad eorum utilitatem et voluntatem absque aliqua cuiuscunque aut quorumcumque resistencia sive contradiccione dictique staminorum^a ementes quocunque modo stamina empta divident inter se. Si uni magis vel minus cedet dividendo quam alteri, per hoc nolumus preiudicium seu aliquod gravamen textoribus dictis generari per quempiam aut quoquomodo inferri. Preterea, ut premissa ordinacio et composicio deinceps pro utriusque, tam civium, quam textorum, comodis inviolabilis et incomutabilis perseveret, statuimus exnunc in presentibus et decernimus perpetuo duraturum, quod cives predicti de communi consensu hominem bonum decentis fame et discretum, quem duxerint eligendum ad mensitandum pannos et stamina, que idem textores diebus forensibus in eadem civitate modo premisso vendere consueverunt statuere debeant et tenebuntur, addicientes quod si idem textores contra premissa et aliquod premissorum fecerint aut attemptare presumpserint quoquomodo, extunc ad penam unius marce cum dimidia ipsos astringimus et coartamus, quam quidem penam dum incurrerint predicti textores pro nobis et pro nostra curia marcam grossorum et pro civitate Kalisiensi mediam marcam solvere sint astricti. In cuius rei testimonium presentes dari iussimus predictis textoribus appensione nostri sigilli regii roboratas. Actum Kalis¹ in die Cinerum anno Domini millesimo tricentesimo quadragesimo tercio, presentibus his testibus: reverendo in Christo patre domino Jaroslao archiepiscopo Gneznensi, Nicolao pallatino Kalisiensi², Przeczslao Posnaniensi³, Beniamin Gneznensi⁴, Andrea Kalisiensi⁵, Zaramba Landensi castellanis⁶ et aliis multis fidedignis. Datum per manus domini Floriani cancellarii nostri Lanciciensis⁷.

^atak Kop.

¹Pobyt króla w Kaliszu potwierdzony itinerarium.

²Mikołaj z Biechowa, zob. wyżej, nr 105/19.

³Przecław z Gułtów, zob. wyżej, nr 145/6.

⁴Beniamin z Uzarzewa, zob. wyżej, nr 136/7.

⁵Andrzej (Borkowic?) kasztelan kal. 1353 - 1365 (Spisy wlkp.).

⁶Wawrzyniec Zaremba z Królikowa (na pd.-zach. od Rychwału), kasztelan lędzki 1352 - 1369, pozn. 1370 - 1377 (Spisy wlkp.).

⁷Florian z Mokrska, zob. wyżej, nr 139/7.

Dokument Nr 160

Kalisz, 7 lutego 1353

Król Kazimierz Wielki nadaje kościołowi parafialnemu w Ostrzeszowie dochody z tamtejszego cła.

Kop.: Poznań, AAP, Ostrzeszów - kościół par. A 1, w or. transumpcie króla Jana Kazimierza z daty: Warszawa, 11 maja 1659, potwierdzającym wcześniejsze transumpty królów Władysława IV (Warszawa, 10 sierpnia 1643) i Stefana (Warszawa, 19 lutego 1581).
Lit.: M. Perliński, Wspomnienie o mieście Ostrzeszowie, Ostrzeszów 1930, s. 71, 92.

In nomine Sanctae et Individuae Trinitatis amen. Gloriosus Deus in sanctis suis in ipsorum glorificatione gaudens veneratione Beatae Mariae semper Virginis eo iucundior delectatur, quo ipsa utpote eius mater effecta meruit altius caeteris sanctis in caelestibus sedibus collocari. Idcirco nos Casimirus Dei gratia rex Poloniae necnon terrarum Cracouiae, Sandomiriae, Siradiae, Lanciciae, Cuiauiae Pomeraniaeque haeres et dominus, universorum notitiae, tam praesentium quam futurorum, publice profitentes declaramus, cupientes ut ecclesia in Ostrzeszow Vratislaviensis dioecesis¹, quae ipsius Virginis Gloriosae vocabulo est insignita, per celebrationem divini officii continue relevetur, ad honorem itaque Dei omnipotentis et Illibatae Virginis suae matris, damus et assignamus annuatim ecclesiae antedictae perpetue de nostro theloneo in Ostrzeszow duas marcas grossorum pecuniae usualis, ita tamen, quod theloneator noster, qui pro tempore inibi fuerit constitutus, quibuslibet Quatuortemporibus anni rectori ecclesiae eidem per dimidiam marcam grossorum sine diminutione aliquali assignabit. In cuius rei testimonium et ad evidentiam pleniorem sigillum nostrum praesentibus duximus appendendum. Actum et datum in Caliss² feria quinta proxima post diem Cinerum anno Domini millesimo trecentesimo quinquagesimo tertio, praesentibus his testibus dominis: venerabili in Christo patre domino Jaroslao divina providentia sanctae Gnesnensis ecclesiae archiepiscopo, Nicolao palatino Calissiensi³, Przecslao castellano Posnaniensi⁴, Wierzbięta capitaneo Poloniae generali⁵, Dobieslao iudice Calissiensi⁶, Sventoslao Kithnowski de Gedlcza⁷ et aliis multis fidedignis.

¹Ostrzeszów, jeszcze w XIV w. uważany za przynależny do Wielkopolski, potem do ziemi wieluńskiej.

²Pobyt króla w Kaliszu zgodny z itinerarium.

³Mikołaj z Biechowa, zob. wyżej, nr 105/19.

⁴Przecław z Gułtów, zob. wyżej, nr 145/6.

⁵Wierzbięta z Paniewic, Kępna, starosta wlkp. 1352 - 1369, kasztelan pozn. 1360 - 1369, zm. 1369 (WSB).

⁶Dobiesław, zob. wyżej, nr 131/19.

⁷Świętosław nie zidentyfikowany.

Dokument Nr 161

[Ląd], 4 maja 1353

Opat klasztoru Cystersów w Lądzie odnawia przywilej na sołectwo w Kowalewie sołtysowi Stanisławowi.

Kop.: Köln, Historisches Archiv, Kl. Lond, Kopiar, k. 30v - 31 (XV w.).
Reg.: Perlbach, Lond, s. 93 (wg Kop.).

In nomine Domini amen. Cum fraus et decepcio in hoc tempore defluenti ad humane pravitatis tumulum habundancius inundarunt, necesse est, ut iniquorum astucia per iustorum proborumque providencia infringantur. Hinc est, quod nos frater Ghyselbertus abbas in Landa monasterio¹ ordinis Cysterciensis, Gneznensis dyocesis, notum esse cupimus universis christifidelibus presencium literarum noticiam habituris, quod anno Domini millesimo trecentesimo quinquagesimo tercio, quarto Nonas Maii infra octavas Apostolorum Philippi et Jacobi beatorum, Stanislaus scultetus in Coualewo² nostra villa sui patris Mathie dicti Pirsina quondam sculteti ibidem heres verus legittimusque successor coram nobis constitutus cum honestis kmethonibus nostris suis convicinis Nicolao Henrame, Nicolao et Tylone Heyderici, Johanne Houenaer, Petro Longo ceterisque pluribus fidedignis protulit querulose, quod privilegium sue scultecie in Coualewo, nostra villa memorata, per infidelitatem malorum hominum subtractum esset post obitum sui patris, cum magnarum precum instancia supplicans et exorans, quatenus propter Deum et iusticiam dignaremur sibi cum privilegio subvenire, ne malificorum presumpcio per furatum privilegium ipsi aut suis posteris aliquando dampnum seu incomodum generaret. Nos vero sue lacrimabili voci iustisque precibus inclinati de favore, consilio et consensu nostri conventus sculteciam in villa nostra Coualewo priusscripta ipsi dicto Stanislao tanquam heredi suisque successoribus possidendam renovamus, confirmamus et ratificamus testimonio presencium literarum cum omni iure, quo suus pater ceterique sculteti ibidem ab inicio possiderunt, videlicet quod dictus scultetus cum suis successoribus sextum mansum hereditatis nostre suprascripte racione scultecie iure perpetuo habeat, possideat atque colat libere et quiete, et tercium denarium de iudicatis omnibus sibi tollat. Si quis tamen in eadem nostra hereditate exigentibus culpis ad mortem fuerit iudicatus, ipsum condampnatum scultetus et kmethones ducent in Lyndam civitatem nostram, et ibidem cum scitu advocati pro suis demeritis punietur. Iudicium eciam, quod ortil wlgariter nuncupatur, si exortum fuerit inter kmethones ambiguum et ignotum, hoc ipsi kmethones seu quem oportebit in eadem nostra civitate suis denariis comparabunt. In magnis vero iudiciis, que tribus vicibus sunt in anno, ipse scultetus unum et kmethones nobis duo prandia ministrabunt aut nostro nuncio eisdem iudiciis presidenti. Confirmamus eciam ipsi Stanislao sculteto suisque successoribus in sepedicta nostra villa Coualew tabernam, maccellum, pistrinum, sutoriam, addentes et fabricam, quam nec ipsi^a, nec pater suus aliquando possederat, nec eam amissum privilegium continebat, tali condicione, quod ipse scultetus seu pro tempore fuerit scultecie qui possessor, singulis annis ad ecclesiam in Coualew pro luminibus seu ceteris necessariis duas libras cere in festo beati Martini [11 XI] solvere tenentur omni contradiccione, occasione procul mota. Kmethones vero in ipsa nostra villa residentes de quolibet manso annis singulis tres mensuras siliginis, tres tritici, totidem avene et dimidiam marcam curentis monete in festo beati Martini [k. 31] iam prescripto nobis solvere non omittent et ad claustrum presentare secundum consuetudinem hactenus habitam et servatam. Tribus eciam in anno diebus nobis arare teneantur necnon in nostro molendino molere. Insuper de singulis quindecim mansis nostre hereditatis sepescripte possessores eorundem moniti nobis currum cum duobus equis pro quibuslibet necessitatibus mittere sunt astricti. Nichilominus tam scultetus, quam kmethones, singula et omnia servicia nobis tenentur, que kmethones domini nostri regis ceterorumque baronum Polonie iure Theutonico residentes faciunt et hactenus facere consueverunt. Igitur in testificacionem, confirmacionem et approbacionem veritatis presentem literam sepedicto Stanislao sculteto filio quondam Mathie dicti Pyrsina tamquam vero heredi prefate scultecie in Coualew nostra villa sepescripta cum nostro ac nostri conventus sigillis dedimus firmiter communitam, reclamantes in hiis scriptis, detestentes^a et reprobantes ipsum amissum privilegium et subtractum iniquorum malicia condeclinate taliter, ut ostensor ipsius furati privilegii, si quis fuerit, pro iniusto, fraudelento et reprobo ab omnibus et singulis habeatur. Datum anno, die ut in premissis lucide continetur, presentibus nostris confratribus: Johanne priore³, Fredrico suppriore⁴, Johanne cellerario⁵, Johanne portario⁶, Johanne magistro curie nostre in Monte⁷, Rulkino magistro curie in Dratino⁸, Godefrido furnario⁹, Symone nostro notario¹⁰ ceterisque fidedignis.

^atak Kop.

¹Opat Gizylbert, zob. wyżej, nr 158/1.

²Kowalewo-Stara Wieś na pn. od Lądu (zob. też wyżej, nr 144/4). Sołtysi i kmiecie skądinąd nieznani.

³Zob. wyżej, nr 158/3 - 7.

⁴Zob. wyżej, nr 158/3 - 7.

⁵Zob. wyżej, nr 158/3 - 7.

⁶Zob. wyżej, nr 158/3 - 7.

⁷Zob. wyżej, nr 158/3 - 7.

⁸Rulkin, zob. wyżej, nr 144/8. Dratino to Ratyń koło Lądu.

⁹Zob. wyżej, nr 158/8 - 9.

¹⁰Zob. wyżej, nr 158/8 - 9.

Dokument Nr 162

Gniezno, 17 września 13(5)3

Arcybiskup gnieźnieński zawiadamia żupników w Bochni i Wieliczce o sposobach wybierania przez gnieźnieńskich wikariuszy katedralnych należnych im z żup pieniędzy.

Kop.: Gniezno, AAG, ACap. B 720 (Kopiariusz gnieźnieńskich wikariuszy katedralnych z XVIII w.), k. 13.

Uw.: Zniekształconą datę roczną (13..3) rozwiązujemy na 1353, uznając, że dok. związany jest ze zobowiązaniami podjętymi przez Kazimierza Wielkiego dnia 21 czerwca 1353 (KDW III, nr 1310).

Jaroslaus divina providentia sanctae Gnesnensis ecclesiae archiepiscopus viris providis in Bochnia et in Wieliczka, domini nostri regis summis zuppariis, qui praesentibus fuerint requisiti necnon procuratori per nos ad colligendum pecunias de zuppis praedictis deputato vel deputando salutem et prosperis successibus abundare. Quia nimis durum et laboriosum esse dignoscitur viccariis nostrae maioris ecclesiae Gnesnensis pro exigenda pecunia quinquaginta marcarum annis singulis de preaefatis zuppis pro distributione quottidianae ipsis debitis nostram praesentiam personalem frequenter adire, cum nonnunquam in remotis agamus, vel saltem nostrae ecclesiae arduis negotiis praepediti, huiusmodi pecunias plus debito ipsis protrahamus. Volentes igitur, ut iidem viccarii ab huiusmodi viarum laboribus relevati cultui divino liberius insistant, tenore praesentium de percipiendis easdem quinquaginta marcis grossorum pro distributione quottidiana inter ipsos singulis diebus facienda de vestris duabus zuppis antedictis taliter duximus statuendum, quod ipsi memorati viccarii Gnesnenses inantea et peramplius et exnunc absque omni nostra requisitione speciali et sine literis nostris valeant, possint et debeant per nuncium vel procuratorem eorum, quem ad hoc duxerit deputandum in binis Quattuor temporibus anni, videlicet ante diem sancti Michaelis Archangeli et ante Nativitatem Domini proximis quolibet anno, tam de Bochnia, quam de Wieliczka, per viginti quinque marcas grossorum recipere et habere, quando et quoties cum praesenti litera per eosdem viccarios fueritis moniti et requisiti, ita quod in duplicibus Quattuor temporibus antedictis quinquaginta marcas grossorum plenarie obtinere valeant et habere. In cuius rei testimonium sigillum nostrum praesentibus est appensum. Datum Gnesnae in die sancti Lamperti Martyris anno Domini millesimo trecentesimo [quinquagesimo^a] tertio.

^abrak Kop.

Dokument Nr 163

Poznań, 20 września 1353

Mikołaj z Gortatowa sprzedaje sołectwo w Gortatowie niejakiemu Maciejowi.

Kop.: Poznań, AAP, CP 29 (Acta capituli Posn.), k. 97v - 98v. Wpis 11 maja 1448. Tytuł: Privilegium Gotharthowo.
Wyd.: Acta capitulorum I, nr 352 (wg Kop.).

In nomine Domini amen. Cuncta, que aguntur in tempore, vacillant facile, nisi scripture presidio et testium amminiculo firmiter fulciantur. Noverint igitur universi presentes et posteri, quorum audiencie presens litera fuerit recitata, quod nos Nicolaus heres de Gotharthowo¹ vendidimus sculteciam in dicta villa nostra Gotharthowo iure Theutunico Mardburgensi discreto viro Mathie et suis posteris pro certa pecunie quantitate perpetuo, libere et pacifice possidendam. In qua scultecia predictus Mathias et sui legitimi [successores^a] habebunt duos mansos liberos et duos ortos, quos elegerit iuxta arbitrium sue voluntatis. Habebit eciam prefatus Mathias cum suis successoribus thabernam, pistoriam, macellum carnificum, fabrum, sutorem, omnia libera nemine eos impediente. Et nos eciam Nicolaus cum nostris liberis possumus, si volumus, aliam thabernam pro nobis habere in villa memorata. Habebit eciam scultetus nominatus cum suis liberis in fluvio nostro Czibina² duas structuras, [k. 98] que jaszy wlgariter nuncupantur, ita, quod a curva structura potest piscari per suum piscatorem unum, usque ad piscinam, que Cruszcinski³ nuncupatur cum slampnicza rethi sic dicto, kmethones eciam possunt quilibet unam structuram habere sine impedimento sculteti in fluvio supradicto. Preterea scultetus cum kmethonibus in predicta villa nostra Gotharthowo sedentibus a die, quo se ad alium locum transferrent de loco, ubi nunc resident, quinque annorum plena et omnimoda gaudebunt libertate, sed kmethones, qui primo ad predictam villam venerint, septem annorum habebunt libertatem, qua ewlsa semper in festo sancti Martini [11 XI] pro censu sex mensuras annone et sex avene et fertonem grossorum et per duos pullos solvere tenebuntur. Insuper, libertate elapsa, scultetus prenotatus servire nobis ad expedicionem in equo non tenetur, nisi eius spontanea voluntate. Eciam kmethones dicte nostre ville Gotharthowo et coloni vel kmethones de Kuczkowo⁴ nullum censum vel dacionem expedicionis solvere tenebuntur, nisi secundum eorum arbitrium liberum, si placebit, libere pagabuntur. Insuper predicti kmethones festo Pasce septem grossos et triginta ova de manso singulis annis nobis ac nostris liberis dabunt pro honore. Presertim predicti kmethones ad estivalia et hyemalia nobis tantum de nostris agris arabunt, sicut posset mensura forensi, vertice deposito, seminari. Et si nobis videbitur, quod nostri scultetus et kmethones plus de agris habeant in mansis eorum, quam ius Theutunicum Mardburgense requirit, mensuratorem conveniemus pecunia pro nostra; si autem sculteto et kmethonibus videbitur, quod minus habeant de agris, mensuratorem pro eorum pecunia debent convenire. Et si aliquis kmethonum predicte ville pecora vicini in suis frumentis invenerit, non debet ea ad domum suam pellere, sed ad domum sculteti ea pellat, quod ibi [k. 98v] serventur, donec sibi de dampno fuerit iusticie complementum. Preterea kmethones nostri, qui scrophas habebunt, sive in gagio nostro gland(in)es proveniant, sive non, semper nobis per quartale avene dare tenebuntur. Insuper de magnis duobus iudiciis kmethones per fertonem et scultetus de tercio tres scotos nobis ac nostris legitimis successoribus tenebuntur ad solvendum. Contulimus autem sculteto iam pretacto et suis successoribus natis ac nascendis omnes causas magnas et parvas iudicandi, de quibus cum suis ipse heredibus tercium denarium accipiat, pro nobis autem ac nostris filiis duos reservabit. Ceterum prefato sculteto memorate nostre ville Gotharthowo, nostra ac nostrorum karissimorum liberorum spontanea voluntate, addidimus unum pratum sive paludem circa fluvium ante repertum ad nos totaliter pertinentem, videlicet a stauisko usque ad angulum ipsius prati cum omnibus usibus, qui in prefato prato possunt reperiri, videlicet lignis et aliis pertinenciis, quas ipse scultetus in eodem prato potest pro se reformare. Item dicto sculteto et suis posteris contulimus et damus omnimodam potestatem pascere oves proprias et iumenta preter kmethones nullo scrupulo preexistente. Presertim damus dicto sculteto in nominata nostra villa capere aves feras liberam potestatem, qualitercunque sibi utilius videbitur lucrari. Et ne de superis in posterum dubitetur, presentes scribi iussimus sigilli nostri munimine roboratas. Actum Poznanie sub anno Domini millesimo trecentegesimo^b quinquagesimo tercio, presentibus hiis testibus: Mathia sculteto de Lowanczino⁵, Stephano servo, C. germano et aliis quamplurimis viris ydoneis ac fidedignis. Datum et actum in vigillia beati Mathei Apostoli in domo discreti ac honesti viri dicti Prus civis Poznaniensis civitatis⁶, per manus Stanislai vicarii ecclesie Poznaniensis cathedralis⁷.

^abrak Kop.

^btak Kop.

¹Gortatowo, na pn.-wsch. od Swarzędza.

²Cybina, prawy dopływ Warty.

³Nazwa nie przetrwała.

⁴Kuczkowo, osada dziś nieznana, leżała pomiędzy Bninem a Śremem (SHGWlkp.).

⁵Łowęcin na wsch. od Swarzędza. Sołtys Maciej skądinąd nieznany.

⁶Mieszczanin pozn. Prus, skądinąd nieznany.

⁷Wikariusz Stanisław nie zidentyfikowany.

Dokument Nr 164

Poznań, 16 sierpnia 1354

Biskup poznański nadaje dziesięciny z 7 wymienionych wsi klasztorowi Cystersów w Łeknie.

Odpis: Kraków, Bibl. Jag., rkps 8057, k. 46 (wg Kop. niegdyś w AAG).

In nomine Domini amen. Noverint universi presencium noticiam habituri, quod nos Albertus divina et Apostolice Sedis providencia episcopus Posnaniensis ecclesie¹ ex devocionis affectu, quem habemus ad monasterium in Lekna fratrum ordinis Cysterciensis ab antiquo tamquam patronus et heres eiusdem, et ut in eodem uberius divine laudes in salutem fidelium decantantur, eidem monasterio et conventui ipsius de voluntate et consensu fratrum nostrorum, Poznaniensis videlicet capituli, decimas infrascriptas mense nostre, prout nunc percipiuntur, scilicet in Golancze², Urszyvicze³, in Glamboczyecz⁴, in Wsznosze⁵, in Kaliszani⁶, in Strzalkowo⁷ et in Dovczino⁸ damus et presentibus concedimus eidem monasterio et conventui perpetuis temporibus habendas, tenendas et pacifice possidendas. In cuius rei testimonium nostrum et predicti nostri capituli sigilla presentibus duximus appendenda. Actum et datum Poznanie in crastino Assumpcionis Sancte Marie anno Domini millesimo CCCLIIII, presentibus honorabilibus viris dominis: Troyano preposito⁹, Bogufalo decano¹⁰, Ilico scolastico¹¹, Andrea archidiacono¹², Johanne custode¹³, Jacobo archidiacono¹⁴, Damiano cancellario¹⁵, Nicolao Czebulka¹⁶, Naram procuratore¹⁷ et Nicolao preposito Sancti Spiritus¹⁸, canonicis Poznaniensibus et aliis pluribus fidedignis.

¹Wojciech Pałuka biskup pozn. 1346 (1348?) - 1355 (Now. II, s. 71 - 72).

²Gołańcz na pn. od Wągrowca.

³Miejscowość nie zidentyfikowana.

⁴Głębociec dziś nieznany, por. Jez. Głęboczek (Czekanowskie, Łęgowskie) na pd.-zach. od Wągrowca (SHGWlkp.).

⁵Wąsosz na pd. od Szubina.

⁶Kaliszany, pomiędzy Wągrowcem a Margoninem.

⁷Strzałkowo, dziś tylko nazwa jeziora tuż na zach. od Kaliszan.

⁸Miejscowość nie odgadniona.

⁹Trojan z Łekna, zob. wyżej, nr 134/7.

¹⁰Boguchwał, zob. wyżej, nr 113/3.

¹¹Ilik, zob. wyżej, nr 113/4.

¹²Andrzej z Chojnicy (na pn. od Poznania) archidiakon pozn. 1353 - 1377 (Now. II, s. 293, I, s. 242), może ident. z wcześniejszym kanclerzem pozn. 1339 - 1351 (zob. wyżej, nr 137/7).

¹³Jan, zob. wyżej, nr 113/7.

¹⁴Jakub archidiakon pszczewski 1354 (tutaj), oficjał pozn. 1357 - 1365, zm. ok. 1366 (KDW III, nr 1362 n.; Now. II, s. 228, 296).

¹⁵Damian kanclerz pozn. 1352 - 1380, oficjał pozn. 1378 - 1380 (KDW III, nr 1312 n.; Now. I, s. 269, II, s. 228).

¹⁶Mikołaj Cebulka kanonik pozn. 1337 (?) - 1368 (KDW II - III, nr 1168, 1586, 1587).

¹⁷Naram prokurator kapituły pozn. 1354, kanonik pozn. 1354 - 1357 (tutaj i KDW III, nr 1362).

¹⁸Mikołaj kanonik pozn. i prepozyt szpitala Św. Ducha w Poznaniu 1354 (tutaj) - 1358 (KDW III, nr 1361, 1362, 1384), może ident. z Mikołajem zw. Skolka, nazwanym 1351 prepozytem "szpitala pod Poznaniem" KDW III, nr 1306).

Dokument Nr 165

7 grudnia 1354

Dzierżek z Chyciny zarządca Kębłowa zaświadcza, że zwrócił klasztorowi Cystersów w Wieleniu prawo do korzystania z części połowów (toni?) na jeziorze Mochy.

Kop.: Poznań, AAP, Acta episcopalia, 9, k. 15. Wpis z XVI w. Tytuł: Tenor aliarum literarum heredis de Kieblow.
Odpis: Kraków, Bibl. Jag., rkps 8057, k. 47 (wg Kop.).

Quitquid negotii in tempore agitur, citius a memoria hominum labitur, si literis aut testibus memorie non comendantur. Unde ego Dersko de Vycziasche dictus in Kieblow¹ castellanus cunctis christifidelibus presens scriptum visuris cupio esse manifestum, quod a tempore quo Kieblow tenui pauperibus fratribus et monachis de Vielen², a quibusdam eorum fratrum emulis informatus, ut lacu suo nomine Mochy³ singulis annis dimidium tractum michi et castro in Kieblow vendicavi. Nuns autem ego seniorum circummorantium, timorem Dei amantium monitus et instructus notitia, maxime vero de singulari mandato domini regis et capitanei huius territorii iussu oretenus facto, cum ius nullum ad eundem tractum castrum habere discernitur, spe venie divine tractum antedictum cum suis usibus domino abbati predicti monasterii et suis fratribus dignum duxi restituendum et de cetero nunquam in ipso molestandum. Datum anno Domini millesimo tricentesimo quinquagesimo quarto in crastino beati Nicolai Episcopi.

¹Kębłowo, gród na pd.-zach. od Wolsztyna. Kasztelan, tu zapewne w znaczeniu: burgrabia, Dzierżek z Chyciny (koło Międzyrzecza) wyst. 1352 - 1362 (SHGWlkp.).

²Wieleń Zaobrzański, zob. wyżej, nr 59/3.

³Jez. Mochy, dziś Jez. Mochyńskie koło Mochów, na pd.-wsch. od Kębłowa.

Dokument Nr 166

1354

Arcybiskup gnieźnieński rozsądza spory pomiędzy plebanami z Cerekwicy i Żnina o dziesięciny z Żukowic.

Ekscerpt: Gniezno, AAG, ACap. B 140 (Wizytacje dóbr arcybiskupa gnieźn. z 1512 r.), k. 211 (Wyd.: Wizytacje, s. 284). Tytuł: Decretum super decima in

Zukowicze, ad quam eclesiarum spectet.
Jaroslaus divina providencia sancte eclesie Gneznensis archiepiscopus, auditis honorabilium dominorum Mathis in Czereqwicza¹, Joannis in Zneyna rectorum² hinc inde propositis super decima in Zukowicze³, quis eiusdem debeat esse possessor, mutuo altricantibus, nos habito nobiscum et cum peritis consilio ipsam decimam militalem in Zukowicze post araturas militum et eciam kmethonum Joanni supradicto et sue eclesie Sancte Marie Zneyne secundario adiudica(vi)mus et presentibus adiudicamus per ipsum Joannem et suos successores perpetuis temporibus possidendam, Mathie vero et dicte eclesie sue in Czereqwicza super ipsa decima in Zukow perpetuum silencium imponendo. Actum sub anno Domini M^oCCCL^mo quarto.

¹Cerekwica na pd.-zach. od Żnina. Pleban Maciej skądinąd nieznany.

²Pleban żniński Jan, może ident. z wcześniejszym wikariuszem katedry gnieźn. i plebanem w Grucznie na Pomorzu (SHGWlkp.).

³Żukowice, Żuków, nie zidentyfikowane, leżały w pobliżu Żnina.

Dokument Nr 167

1354

[Biskup poznański] nadaje sołectwo we wsi Ołaczewo.

Wzmianka: Poznań, AAP, CP 4 (Liber privilegiorum capituli Posn.), k. 188v, w kopii dok. biskupa poznańskiego Łukasza Kościeleckiego dla sołtysa z Ołaczewa z daty: Poznań, 7 lipca 1581.

Biskup poznański¹ nadaje sołectwo in villa nostra Olaczewo ad clavem Solczensem² spectantem - - iuxta continentiam privilegii sui originalis fundationis villae praedictae Olaczewo de anno Domini millesimo trecentesimo quinquagesimo quarto - -

¹Tj. Wojciech Pałuka, zob. wyżej, nr 164/1.

²Ołaczewo, w biskupim kluczu soleckim, na pn.-zach. od Miłosławia.

Dokument Nr 168

Gniezno, 24 kwietnia 1355

Wincenty kanonik gnieźnieński sprzedaje sołectwo w Gościeszynie Mikołajowi.

Kop.: Gniezno, AAG, ACap. B 5 (Liber privilegiorum capituli Gnezn. z XVI w.), k. 45 - 45v. Tytuł: Gosczischino privilegium super duos mansos scultetiales.
Odpis: Kraków, Bibl. Jag., rkps 8057, k. 48 (wg Kop.).
Wyd.: Kor. IV, s. 304.

In nomine Domini amen. Noverint universi presencium noticiam habituri, quod nos Vincencius prepositus Rudensis et Gneznensis canonicus¹, cupientes bona ecclesie et tenemur pro viribus informare, hereditatem capituli Gneznensis ecclesie, Goressyno vulgariter nuncupatam, iacentem in terra Gneznensi, nobis concessam ad tempora vite nostre, de consensu et voluntate dominorum prepositi et capituli eiusdem Gneznensis ecclesie iure Theutonico, Sredensi videlicet, exposuimus ad locandum, vendentes Nicolao Panczsaly² pro certa pecunia scolteciam eandem et dantes sibi et suis liberis ac successoribus legitimis nomine eiusdem scoltecie duos mansos liberos, tabernam liberam, reservatis pro nobis duabus tabernis, tercium denarium iuramenti et cuiuslibet iudicati, similiter de ortulanis, carnificibus et sutoribus vel aliis artificibus nos et nostri successores percipiemus duos denarios et scolteto tercium denarium deputamus iure hereditario perpetuo possidenda. Adicimus eciam in nostra merica, tam de glandinibus, quam de lignis, reservatis pro nobis et successoribus nostris, duos denarios, scoltetus vero et sui pueri legitimi tercium denarium obtinebit. Adicimus eciam, quod postquam structura facta fuerit pro nobis de incisione arborum, que grodzy vulgariter appelantur, pro venacionibus faciendis dictus scoltetus possit facere ad usum suum aliam structuram, ubi sibi per nos locus fuerit deputatus, hoc tamen adiecto, quod idem scoltetus de hiis, que venatus fuerit, quartam partem nobis et successoribus nostris tenebitur presentare. Insuper racione trium conciliorum generalium currencium infra annum ipse scoltetus cum villanis tria nobis et nostris successoribus prandia anno quolibet parabunt, vel pro quolibet prandio quatuor scotos usualis monete persolvent. Preterea incolis locatis et locandis in hereditate predicta octo annis a solucione decime, sed duodecim annis a solucione census plenariam concedimus libertatem. Ita quod expiratis octo annis libertatis eiusdem solvent nobis [k. 45v] decimam manipulatim, in campis devolutis vero residuis quatuor annis, dicti coloni decimam in campis ex integro ac fertone argenti usualis monete, sicut aliarum villarum currencium incole solvere consueverunt, in festo sancti Martini [11 XI] de quolibet manso annis singulis racione census nobis et successoribus nostris perpetuo solvere tenebuntur, de pratis vero ita disposuimus, quod electo primitus pro nobis prato, residua prata inter scoltetum et villanos ad mensuram censuimus dividenda, quodque coloni hereditatis pretacte in agris eorum infra mensuram arbores pro apibus dolare valeant ac succidere ipsis concedimus optionem. Et quoniam iura Sredensia nobis sunt omnino incognita, omnia iura, que comodum et utilitatem respiciunt dominorum, salva nobis et nostris successoribus reservamus. In quorum testimonium nostrum et dicti Gneznensis capituli sigilla in privilegio sunt apensa. Datum et actum Gnezne in crastino beati Adalberti gloriosi Martiris anno Domini millesimo trecentesimo quinquagesimo quinto, presentibus nobilibus viris: domino Grimislao de Rysewo³, domino Natheslao herede de Pyotrouo⁴, domino Theolomeo herede de Strz(e)zewo⁵, Petro scolteto de Rysewo⁶, Nicolao scolteto de Budzyslaw⁷, scolteto Johanne de Bracesewo⁸, Arnoldo cive de Gnezna⁹ et aliis viris quampluribus fidedignis.

¹Wincenty prepozyt rudzki i kanonik gnieźn. 1354 - 1355 (KDW III, nr 1322; tutaj; Kor. IV, s. 304).

²Gościeszyn na pd.-wsch. od Rogowa. Sołtys Mikołaj skądinąd nieznany.

³Ryszewo, na pn. od Gościeszyna. Dziedzic Grzymisław wyst. 1355 - 1378 (SHGWlkp.).

⁴Piotrowo, wieś dziś nie istniejąca, leżała ok. 8 km. na pn.-wsch. od Gniezna (SHGWlkp.). Dziedzic Naciesław wyst. jeszcze 1356 (niżej, nr 174/5), ident. lub krewny Naciesława 1399 (Lekszycki II, nr 1299).

⁵Strzyżewo Paczkowe, zob. wyżej, nr 124/2, tam też o Ptolemeuszu.

⁶Piotr skądinąd nieznany.

⁷Budzisław, na pn.-zach. od Gościeszyna. Sołtys Mikołaj zapewne ident. z Mikołajem bratankiem Mikołaja z Dębnicy 1345 (KDW II, nr 1239).

⁸Braciszewo na zach. od Gniezna. Sołtys skądinąd nieznany.

⁹Arnold mieszczanin gnieźn. może ident. z Arnoldem 1371 - 1379 (KDW III, nr 1647, 1759).

Dokument Nr 169

[Poznań], 3 października 1355

Władze miasta Poznania zaświadczają, że Mikołaj rajca poznański zapisał czynsz Andrzejowi archidiakonowi poznańskiemu.

Kop.: Poznań, AAP, CP 10 (Kopiariusz poznańskich wikariuszy katedralnych, tzw. Jura vicariorum, z XVI w.), k. 48; zaginiona w r. 1945.
Odpis: Kraków, Bibl. PAN, rkps 3519 (Teki Majkowskiego), k. 8 - 9 (wg Kop.).
Reg.: St. Źr., 12, 1967, s. 116.

Noverint universi, tam presentes, quam posteri, quorum audire presens scriptum interest et videre, quod in nostra, videlicet Hermanni Schildov proconsulis¹, Harthungi², Johannis Bruscow³, Luthconis⁴ et Hennyngii Schuler⁵ consulum Poznaniensium, presencia honorabilis vir Nicolaus Medici protunc eiusdem civitatis consul⁶, habita legittime uxoris sue licencia et legittimorum pariter puerorum suorum, animo deliberato, consilio amicorum peruso, gaudens sospitate, non compulsus nec coactus, ymmo verius propria et spontanea voluntate, quinque fertones grossorum de duobus mansis et medio duodecim grossos pro fertone computando, quos in Wyner prope dictam civitatem⁷ per quedam annorum spacia hereditarie ipsemet nomine census annuati rexit, sustulit et servavit, reverendo domino Andrea archidiacono Poznaniensis ecclesie⁸, vendidit rite et racionabiliter, contulit et donavit hereditarie quinque fertonum annuatum censum, ut premittitur, possidendum, recipiendum, vendendum, legandum et pro libito sui cordis evis temporibus convertendum, periculo cuiusvis repeticionis et sinistre interposicionis per dictum Nicolaum suosque legittimos successores non ledente. Nos vero, ut supra, iam dicti domini empcionem et predicti Nicolai vendicionem per utrasque partes ratem, gratam et firmam habere volumus, perpetuis temporibus duraturam. Ad evidenciam huius rei pleniorem, ne per aliquos calliditate seducta cassari inposterum et viciari decernatur, presens scriptum sigillo eiusdem civitatis pendente decrevimus communiri. Actum et datum sub anno Domini M^oCCC^o quinquagesimo quinto sabbato proximo post festum Michaelis Archangeli gloriosi.

¹Herman Schildow mieszczanin pozn. 1339 (Lites 1339; s. 111), burmistrz 1355 (tutaj).

²Hartung jako rajca pozn. wyst. już 1339 (Lites 1339, s. 111) i tutaj.

³Jan Bruscow skądinąd nieznany.

⁴Lutek, rajca pozn. 1344, 1355 - 1356 (WSvP, s. 445).

⁵Hening Schuler rajca pozn. 1355 (tutaj), potem burmistrz pozn. 1356 (niżej, nr 171/1).

⁶Mikołaj syn lekarza (Medici), rajca pozn. 1355 - 1356 (tutaj i niżej, nr 171/2), wyst. jeszcze 1362 (niżej, nr 200/7).

⁷Winiary wieś na pn. od Poznania, dziś w obrębie miasta.

⁸Andrzej z Chojnicy, zob. wyżej, nr 164/12.

Dokument Nr 170

Bolesławiec, 5 stycznia 1356

Klasztor Cysterek w Ołoboku nadaje 10 lat wolnizny mieszkańcom wymienionych wsi w ziemi wieluńskiej.

Reg.: Poznań, WAP, Ołobok - kl. cysterek C 17c (sumariusz dok. z 1782 r.), k. 10v.

1356 in vigilia Epiphaniae Domini, in castro Boleslaviae¹. Privilegium per conventum Ołobocensem subditis villarum Łubnic², Theodorici³, Chroscin⁴, Mieleszyn⁵, Ochendzyn⁶, Radostow⁷ collatum, quod ad decennium ab omni servitudine et iugo liberantes et plena libertate donantes.

¹Bolesławiec, na pd.-wsch. od Kępna (Rosin, Słownik, s. 61).

²Łubnice nad Prosną, na pd.-wsch. od Bolesławca (ib., s. 110).

³Dzietrzkowice, na wsch. od Łubnic (ib., s. 78).

⁴Chróścin, na pd. od Bolesławca (ib., s. 68).

⁵Mieleszyn, na pn. od Bolesławca (ib., s. 113).

⁶Ochędzyn, na wsch. od Wieruszowa (ib., s. 124).

⁷Radostów, na pn.-wsch. od Bolesławca (ib., s. 141).

Dokument Nr 171

[Poznań], 18 maja 1356

Władze miasta Poznania zaświadczają, że Nesa wdowa po Henryku zapisała czynsz poznańskim wikariuszom katedralnym.

Kop.: Poznań, AAP, CP 10 (Kopiariusz poznańskich wikariuszy katedralnych, tzw. Jura vicariorum, z XVI w.), k. 113; zaginiona w r. 1945.
Odpis: Kraków, Bibl. PAN, rkps 3519 (Teki Majkowskiego), k. 9 - 10 (wg Kop.).
Reg.: St. Źr., 12, 1967, s. 116.

Singulis et universis, tam presentibus, quam futuris, quorum presens scriptum audire interest et videre, quod in nostra, videlicet Henningii Schuler proconsulis¹, Nicolai Medici², Luthkonis³, Kirstani⁴, Johannis Sr^a⁵, Bithlinger^b⁶ et Peczkonis Brustow⁷ consulum Poznaniensium presencia constituta honorabilis domina Nesa^c dicta quondam Hinrici de Thuccz concivis nostra⁸, sana in corpore, amena gaudens sospitate, habito consilio maturo cum consilio et voluntate suorum, scilicet Lodwici et Katherine, puerorum legitimorum⁸, qui presencialiter aderant incolumes et presani, non coacta nec compulsa, immo [verius^d] spontanea voluntate, ob anime sue et aliorum predecessorum salutem in eius temporibus commemoratam, vicariis universis kathedralis ecclesie Poznaniensis duas marcas annuatim censuales in Ysicz prope civitatem situata⁹ resignavit, contulit et donavit hereditarie possidere, exigere et recipere, prout ipsamet ab antiquo perceptura fuerat et [....^d] impedimento cuius vis doli penitus excluso. Quam dacionem coram nobis promulgatam ratam, gratam et firmam habere volumus eternis temporibus duraturam. Ad evidenciam huius rei firmiorem, ne per aliquos in posterum cessari videatur, presens scriptum sigillo nostre civitatis pendente iussimus roborari. Actum et datum feria quarta post dominicam Jubilate Deo sub anno Domini M. ^oCCC^o LVI^o in pretorio nostre civitatis.

^atak Odpis, zamiast Ute

^btak Odpis, zamiast Richlinger (poprawne formy u WSvP)

^cReg. (za XVIII-wiecznym autorem sumariusza) ma tu: Eva

^dluka Odpis.

¹Hening Schuler, zob. wyżej, nr 169/5.

²Mikołaj syn lekarza, zob. wyżej, nr 169/6.

³Lutek, zob. wyżej, nr 169/4.

⁴Kirstan wyst. tylko tutaj; nie wiadomo czy ident. ze starszym cechu tkaczy w Poznaniu 1344 (KDW II, nr 1233).

⁵Jan Ute, Richlinger i Pieczek Bruscow występują tylko tutaj.

⁶Jan Ute, Richlinger i Pieczek Bruscow występują tylko tutaj.

⁷Jan Ute, Richlinger i Pieczek Bruscow występują tylko tutaj.

⁸Mieszczanin pozn. Henryk de Thonch wyst. 1284 (KDW I, nr 547) - otrzymał wówczas sołectwo w podpoznańskim Górczynie. Nesa mogłaby być jego synową?

⁹Jeżyce, wieś pod Poznaniem, dziś dzielnica miasta

Dokument Nr 172

Powidz, 8 września 1356

Król Kazimierz Wielki nakazuje nie pobierać w Wielkopolsce ceł od mieszczan Słupcy.

Or.: Kraków, WAP, Dypl. perg. nr 859. Pergamin 289 - 286 × 146 mm. Kilka dziurek w tekście. Pasek pergaminowy po przywieszeniu pieczęci. Na odwrocie późne sygnatury i notatki o treści.
Odpis: Kraków, Bibl. PAN, rkps 3521 (Teki Majkowskiego), k. 110 - 110v (wg Or.).

Kazimirus Dei gracia rex Polonie suis fidelibus et dilectis .. palatinis, castellanis ac eorum vices gerentibus | ceterisque terre Polonie nobilibus, ad quos presentes devenerint, graciam regiam et favorem. Vestre fidelitati facimus manifestum, quod venerabilis in Christo pater dominus Johannes divina et Apostolice Sedis providencia Poznaniensis episcopus¹ veniens ad nostre maiestatis presenciam, quedam privilegia magnifici principis domini Wladislai olim regis Polonie, illustris genitoris nostri clare memorie, et nostra sub eodem contextu exhibuit² et luce clarius demonstravit. In quibus quidem privilegiis plenius continetur, quod incole civitatis de Slupcza episcopali, ob merita ipsorum, quibus retroactis temporibus erga genitorem nostrum et nostram maiestatem claruerunt et hactenus suis virtutibus obsequi non recusant, theloneum in dominiis nostris per civitates et loca cum eorum mercibus transeuntes in castellaniis quibuscunque, virtute eorundem privilegiorum non solverunt et ab exaccione huiusmodi thelonei liberi sunt penitus et exempti. Ideoque vobis omnibus et vestrum cuilibet mandamus firmiter et iubemus, quatenus cum presentibus fueritis requisiti ab eisdem dicte civitatis incolis nullum theloneum exigere presumatis. Alias si secus factum fuerit, quam mandamus, extunc prefato domino episcopo Poznaniensi, quem favore et ecclesiam suam devocione prosequemur [speci^a]ali, licitum est per censuram ecclesiastica[m^a] procedere contra exactores theloneorum a civibus memoratis, nec pro eo nostras partes interponere volumus, donec dicto domino episcopo pro suis iuribus et interesse plenarie satisfiat. Datum in Powicz³ die Nativitatis Sancte Marie Virginis gloriose anno Domini M^o CCC quinquagesimo sexto.

^adziurka Or.

¹Jan V z Lutogniewa, Doliwita, biskup pozn. 1356 - 1374 (PSB X, s. 434; Now. II, s. 72).

²Być może chodzi tu o przywilej Władysława Łokietka z 29 grudnia 1315 (KDW II, nr 979).

³Pobyt króla według itinerarium możliwy.

Dokument Nr 173

koło Kowala, 14 września 1356

Król Kazimierz Wielki nakazuje nie pobierać opłat celnych od mieszczan Pyzdr wiozących towary przez Mątwy i Inowrocław do Torunia.

Or.: Poznań, WAP, Akta m. Pyzdry I/3. Pergamin 273 × 128+11 mm. Nacięcie po pasku do przywieszenia pieczęci. Na odwrocie późniejsze streszczenie, daty i sygnatury.

Kazimirus Dei gracia rex Polonie universis et singulis theloneatoribus ceterisque, ad quos presentes pervenerint in | nostro Regno consistentibus, graciam suam benigno regio cum favore. Licet alias mercatoribus, vectoribus et ne|gociatoribus quibuscumque cum suis quibuslibet mercibus per Manthui¹ et Iuuenem Wladislauiam versus Tho|run transitum viarum prohibuerimus consuetarum. Ad instantes tamen preces fidelium nostrorum .. civium de Pyzdri regia benignitate moti, presertim obliquitatem viarum deprimere et rectitudinem ob relevamen pauperum laborancium erigere cupientes, omnibus et singulis civibus nostris de Pyzdri eisdem racione mercandi versus Thorun civitatem predictam transitum facere volentibus per easdem vias consuetas ab antiquoque usitatas, videlicet per Manthui et Iuuenem Wladislauiam cum eorum quibuscumque mercibus, solutis nichilominus antiquis et consuetis theloneis eundi et transeundi plenam et liberam exnunc conferimus liberalitatem, mandantes gracie nostre sub obtentu omnibus et singulis regnicolis et maxime theloneatoribus nostris quibuslibet, ut predictos cives nostros Pyzdrenses per predictas vias per nos indultas negociantes non audeant quoquomodo molestare seu perturbare. In cuius rei testimonium sigillum nostrum presentibus duximus appendendum. Actum et datum in venacionibus nostris circa Kouale² in die Exaltacionis Sancte Crucis anno Domini M^o CCC^o L^o sexto.

¹Mątwy, tuż na pd. od Inowrocławia.

²Pobyt króla w okolicach Kowala na Kujawach według itinerarium możliwy.

Dokument Nr 174

Pyzdry, 14 listopada 1356

Sędzia kaliski przysądza jezioro Jezierzany bożogrobcom gnieźnieńskim.

Kop.: Poznań, WAP, Akta m. Gniezna, I/155 (Kopiariusz bożogrobców gnieźnieńskich z połowy XVI w.), k. 11v. Tytuł: Item aliae literae super eodem magno stagno Jezierzani.

Noverint universi praesentem paginam inspecturi, quod nos Dobeslaus iudex Calisiensis¹, sedentes in iuditio magno domini regis Pisdri circa nobilem virum Vyrbantham capitaneum Poloniae² et pluribus aliis fidedignis, adiudicavimus lacum, que vulgariter Jezierzani³ nuccupatur, fratri Vasilonis praeposito Sancti Joannis⁴ necnon et fratribus suis ordinis Sancti Sepulchri Dominici ex integro, ita quod Naczczeslaus et fratres sui, haeredes de Piotrowo⁵, nullam iurisdictionem in praedicto lacu habebunt, nisi cum uno aestivali rethi, quae priwloka vulgariter nuccupatur, ad litus eorum pro mensa praedictorum trahere permittantur, sive dicti haeredes dividantur, sive augmentantur, et kmethones eorum cum ligustris^a, quae viancziori vocantur, in eorum litore ponere tenebuntur. In cuius rei testimonium sigillum nostrum ad praesentem literam est appensum. Acta sunt haec feria tercia post festum beati Martini anno Domini M CCC LVI.

^atak Kop., zamiast gulgustris.

¹Dobiesław Awdaniec, zob. wyżej, nr 131/19.

²Wierzbięta z Paniewic, zob. wyżej, nr 160/5.

³Jez. Jezierzany, dziś Jez. Piotrowskie na pn. od Gniezna, od leżącej tamże, dziś nie istniejącej wsi Piotrowo (zob. wyżej, nr 168/4).

⁴Wasyl prepozyt kościoła Św. Jana (bożogrobców) w Gnieźnie 1346 - 1365, kanonik gnieźn. 1361 (Nakielski, Miechovia, s. 435; KDW III, nr 1427, 1459, 1563; Wykaz regestów dokumentów Archiwum Archidiecezjalnego we Wrocławiu, Warszawa 1970, nr 169 i 195).

⁵Naciesław z Piotrowa, zob. wyżej, nr 168/4.

Dokument Nr 175

Poznań, 21 stycznia 1357

Król Kazimierz Wielki nadaje swoją wieś Studzieniec Bądymirowi synowi Marzenisa z Pomorzan.

Kop.: Poznań, WAP, Poznań Wc. 2, k. 55 - 55v. Oblata 18 listopada 1560 (wg Or.). Tytuł: Introductio literarum super villa Studzieniec.

In nomine Domini amen. Dignum est, ut benemeriti in se et in suis principum beneficiis consolentur. Quapropter nos Cazimirus Dei gracia rex Poloniae necnon terrarum Cracoviae, Sandomiriae, Syradiae, Lanciciae, Cuiauiae Pomoraniaeque heres et dominus notum facimus universis, tam praesentibus, quam futuris, praesencium noticiam habituris, quod ponderacio fidelibus serviciis, que nobis Bandimirus filius Marzenissonis de Pomorze¹ multipliciter exhibuit et impendit et in futuro est impensurus, volentes meritis ipsius graciis regalibus respondere, ex nunc eidem Bandimiro et suis progenitis ac successoribus legittimis villam nostram Sthvdzieniecz, sittam in terra Posnaniensi prope Rogosno nostrum oppidum², cum omnibus utilitatibus, fructibus, redditibus, cen[k. 55v]sibus, agris, aquis, pratis, pascuis, silvis, mericis, rubetis, borris et universis pertinenciis ad ipsam spectantibus, prout in suis metis et terminis ab antiquo circumferencialiter est distincta et limitata, damus, conferimus et donamus iure hereditario in perpetuum tenendam, habendam, donandam, vendendam, commutandam ac possidendam, pro sua et suorum posterum voluntate convertendam. Preterea eximimus eundem Bandimirum et successores eius ac cmethones omnes predicte ville Sthvdzieniecz ab omnibus iudiciis et iurisdicionibus omnium palatinorum, castellanorum, iudicum et subiudicum nostri Regni et ab officialibus ac ministerialibus eorundem liberamus, ita quod coram ipsis vel eorum aliquo pro causis magnis et parvis minime respondere teneantur, nisi tantum coram nobis et iudice nostro generali, dum per literam nostro sigillo signatam evocati fuerint, tunc de se querulantibus respondebunt. Item ubicumque cmetho eiusdem Bandimiri de predicta villa Sthvdzieniecz, unus aut plures, occidentur, vel ipsi cmethones mutuo inter se occisi fuerint, ipse Bandimirus et successores eius poenam habeant percipere capitalem. Insuper de gracia nostra speciali eundem Bandimirum et heredes suos legittimos necnon cmethones memorate ville Sthvdzieniecz a bove, vacca et porco absolvimus et penitus liberamus. In quorum omnium testimonium et evidenciam pleniorem presentes dedimus nostri sigilli munimine roboratas. Actum in Posnania³ in die sancte Agnethis Virginis anno Domini millesimo trecentesimo quinquagesimo septimo, praesentibus his testibus: Othone preposito Gnesnensi et cancellario Poloniae⁴, Przeczlao Poznaniensi⁵, Sandivogio Naklensi castellanis⁶, Wierzbietha capitaneo Poloniae generali⁷, Adam subcamerario Calissiensi⁸, Samleth^a subagazone Poznaniensi⁹ et aliis multis fidedignis. Scriptum per manus Mathiae de Klobuczko plebani aulae nostrae notarii¹⁰.

^atak Kop. zamiast Gamleth.

¹Osobistość nie zidentyfikowana, może z Pomorzan (Pomarzan) na pn.-zach. od Kłecka.

²Studzieniec na pd. od Rogoźna.

³Jest to jedyna wiadomość o pobycie króla w tym czasie w Wielkopolsce, jednak pobyt jest możliwy.

⁴Otto z Mstyczowa, zob. wyżej, nr 118/2.

⁵Przecław z Gułtów, zob. wyżej, nr 145/6.

⁶Sędziwój z Czarnkowa, zob. wyżej, nr 131/1.

⁷Wierzbięta z Paniewic, zob. wyżej, nr 160/5.

⁸Adam z Wapna (na pd. od Kcyni), podkomorzy kal. 1357 - 1365, być może ident. z kasztelanem bnińskim 1351, ostrowskim 1352 (Spisy wlkp.).

⁹Hamlet (Gamlet) z Oleśnicy (na zach. od Chodzieży) i Ćmachowa (na pd.-zach. od Wronek), podkoni pozn. 1357 - 1361, potem kasztelan kostrzyński 1378 - 1407 (PSB IX, s. 113 - 114; Spisy wlkp.).

¹⁰Maciej pleban z Kłobucka i kanonik krakowski, notariusz kancelarii królewskiej 1355 (Maleczyński, Zarys, s. 299) - 1357 (tutaj).

Dokument Nr 176

Zajączkowo, 25 listopada 1357

Wójt miasta Tczewa zaświadcza, że Herman opat klasztoru Cystersów z Łekna i Piotr syn Arnolda z Wytrębowic prosili go o dokonanie pomiarów wsi Połęczyn.

Or.: Poznań, WAP, Kl. Łekno A 4b. Pergamin krzywo przycięty, ok. 200 × 88+15 mm. Pasek pergaminowy po przywieszeniu pieczęci. Na odwrocie pó źniejsze streszczenie i pieczątka: Staatsarchiv Danzig, Abt. 405, Nr. 29.
Reg.: Preuss. Urkundenbuch V, nr 596 (wg Or.).

Wir bruder Bernhard von Eleden voyt zcu Dirsow¹ tun kunt allen kegenworten vnd nochkomendin, das der erbar man vnd geistlich her Herman der apt von der Luckna² mit Petro Arnoldis sun von Witteramsdorfe³ vor vns was vm mose des gutes Poluschin⁴, das man sulde messin vm sent Katherinen tag, vnd di tage denne kurcz sin, das man wenig enden mag, dorum korn sie bey den cziten eyn tag vf des heyligen herren sent Georgi tag, das^a man denne sulde messin, als der tag nest queme noch der gebunge dis briues. Vnd von dem tage, als das gut gemessin wirt, vbir eyn iar sol Arnold von Witteramsdorf bezcalen das geld vor die vbir mose des gutes, abir den zcenden sal her gebin, als di briue sprechen, di Arnold dem apte von der Lucna hat gegebin. Gegebin zcum Libenhoue⁵ in der iarzal unsirs Herren thusind driehundirt in dem seben vnd vunfzigsten iare an sent Katherinen tag.

^asłowo powtórzone dwa razy Kop.

¹Bernard z Ellede wójt Tczewa 1352 - 1361 (Preuss. Urkundenbuch V, s. 643).

²Herman opat w Łeknie 1356 - 1371 (SHGWlkp.).

³Wytrębowice na pn. od Torunia, koło Łysomic.

⁴Połęczyn na pn.-wsch. od Kościerzyny. W roku następnym klasztor oddawał wieś Krzyżakom w zamian za roczny czynsz (KDW III, nr 2049, 2052) - stąd zapewne konieczność pomiarów.

⁵Liebenhoff, najpewniej Zajączkowo pomiędzy Chełmżą a Wąbrzeźnem.

Dokument Nr 177

Kruszwica, 20 stycznia 1358

Król Kazimierz Wielki nadaje Paskowi kasztelanowi gnieźnieńskiemu prawo lokacji w Benicach miasta na prawie średzkim.

Kop.: Warszawa, AGAD, Metryka koronna, t. 24, k. 218 - 218v. Wpis w transumpcie króla Zygmunta Starego z daty: Piotrków, 15 lutego 1510. Tytuł: Confirmacio privilegii oppidi Bynycze et innovacio ac annualis fori donacio.
Reg.: MRPS IV, suppl. nr 190 (wg Kop.).

In nomine Domini amen. Excellencia regie dignitatis plurimos tunc ad sua servicia reddit prompciores cum merita singulorum considerat, ut debitis ea consolacionum beneficiis recompensat. Ea propter nos Casimirus Dei gracia rex Polonie necnon terrarum Cracovie, Sandomirie, Siradie, Lancicie, Cviavie Pomeranieque dominus et heres universorum noticie, tam presencium, quam futurorum, publice profitentes declaramus, quod consideratis et inspectis multiplicibus serviciis et meritis, que nobis vir nobilis Paszko castellanus Gnesnensis¹ noster fidelis multipliciter exhibuit et constanter impendit, et ut merita graciarum vicissitudinibus repensentur ceterisque ad impendenda obsequiorum servicia sint prompciores, ex nunc de ipsius Paszkonis antedicti nostri castellani hereditate Bynycze² imponendo, sitta in terra Polonie in districtu Starogrodensi³, dedimus et damus opidum seu civitatem de nowo locandum iure Teutonico Novi Fori, quod wolgariter Srzetskie nominatur, nomine civitati simili modo Bynycze imponendo, removentes ibidem omnia et singula iura Polonicalia, que ipsum ius Tevtonicum consueverunt impedire, seu quovis modo molestare. Preterea absolvimus et imperpetuum liberamus cives omnes et singulos inhabitatores predicte civitatis Bynycze ab omnibus iudiciis et iurisdicionibus omnium palatinorum, castellanorum, iudicum, subiudicum, ministerialium et quorumvis officialium Regni nostri, [k. 218v] ita quod coram ipsis vel eorum aliquo pro omnibus causis magnis et parvis, puta furti, homicidii, incendii, sanguinis, membrorum mutilacionibus et aliis universis, nulli penitus respondebunt, nisi cives et inhabitatores sepedicte civitatis Bynicze coram suo advocato per ipsum Paszkonem castellanum antedictum vel suos successores deputato. Advocatus vero non alias nisi coram suo domino aut coram nobis, dum tamen per litteram nostro sigillo signatam evocatus fuerit, tunc de se querulantibus suo iure Thevtonico tenebitur respondere. Volentes et presentibus decernentes, ut eadem civitas inhabitatoresque ipsius iure pleno Tevtonico Novifori, ut prefertur, perpetuis temporibus gaudeat et fruatur, prout idem ius Theutunicum in suis distinctum est clausulis et articulis opportunis. De gracia itaque nostre reggie maiestatis speciale forum singulis septimanis feria quarta in opido seu civitate Bynicze sepedicta continue libereque exercendum contradictione cuiuslibet quiescente. In cuius rei testimonium et evidenciam pleniorem sigillum nostrum presentibus duximus apendendum. Actum in Cruschwicza⁴ in die Se- bastiani et Fabiani Martirum beatorum anno Domini 1358, presentibus his testibus: wenerabili in Christo patre domino Joanne episcopo Poznaniensi⁵ necnon nobilibus viris Alberto palatino Cuiauiensi⁶, Laurencio Landensi⁷, Janussio Bechouiensi castellanis⁸, Vincencio de Nova Civitate⁹, Czema de Wlosczeyowycz heredibus¹⁰ et aliis, multis fidedignis. Datum per manus domini Floriani prepositi Cracouiensis et cancellarii nostri Lanciciensis¹¹.

¹Pasek z Benic i Wolicy, Doliwita, kasztelan gnieźn. 1354 - 1360, potem wojewoda pozn. 1360 - 1370, zm. 1371? (WSB; PSB XXV).

²Benice na pn.-zach. od Krotoszyna.

³Starygród, gród kasztelański na pn.-zach. od Krotoszyna.

⁴Pobyt w Kruszwicy potwierdzony itinerarium królewskim.

⁵Jan V Doliwa, zob. wyżej, nr 172/1.

⁶Wojciech z Kościelca, Leszczyc, wojewoda brzeski 1357 - 1391 (Bieniak, Wlkp.).

⁷Wawrzyniec Zaremba, zob. wyżej, nr 159/6.

⁸Janusz z Biechowa, Doliwita, kasztelan biechowski 1355 - 1377 (Spisy wlkp.).

⁹Zapewne z Nowego Miasta nad Wartą, Wincenty, Doliwita.

¹⁰Włościejewice na pd.-wsch. od Śremu. Ciema skądinąd nieznany.

¹¹Florian z Mokrska, zob. wyżej, nr 139/7.

Dokument Nr 178

Kruszwica, 20 stycznia 1358

Król Kazimierz Wielki zezwala biskupowi poznańskiemu Janowi na założenie miasta na terenie wsi Ślesin i nadaje jego mieszkańcom zwolnienia od ciężarów królewskich.

Kop.: Poznań, AAP, CP 2 (Liber privilegiorum capituli Posn. z XV w.), k. 103v. Tytuł: Privilegium super Sleszino et de eadem civitatem locandam utrumque.
Odpis: Kraków, Bibl. PAN, rkps 3521 (Teki Majkowskiego), k. 114 (wg Kop.).

Uw.:Z tego samego dnia pochodzi drugi dok. tegoż wystawcy dot. Ślesina, wydany z Or. w KDW III, nr 1370, a zapisany także w kopiariuszu CP 2, tuż za tekstem niniejszego dok. (pod tytułem: Item aliud eiusdem materie).

Noverint, quibus expedit universi, presencium inspectores, quod nos Kazimirus Dei gracia rex Polonie, cupientes utilitates Regni nostri indesinenter augeri et nemora et silvas in usus reducere uberiores et presertim commodum et utilitatem cum profectu ecclesie Poznaniensis diligencius amplectentes, consideratis itaque multimodis obsequiis necnon diversis peticionibus venerabilis in Christo patris domini Johannis divina et Apostolice Sedis providencia episcopi ecclesie Poznaniensis¹ antedicte, ut de villa sua Sleszino dicta, sita in terra Polonie in districtu Koninensi² in mericis, silvis et borris, civitatem iure Theuthunico Novi Fori, quod wlgariter Sredske dicitur, valeat ex nunc locare, reducendo ipsam in fructus et redditus ampliores modo simili et nomine Sleszino nuncupandam. Omnibus et singulis eandem civitatem Sleszino civibus et incolis nunc inhabitantibus et in futurum ibidem locandis a data presenti ad duodecim annos inmediate subsequentes ab omnibus nostris solutionibus, dacionibus, tributis, contribucionibus, exaccionibus, laboribus, collectis, angariis et preangariis universis, quibuscunque nominibus vocitentur, seu quovis modo possint nominari, damus et graciose elargimur plenam et veram libertatem. In cuius rei testimonium et evidenciam pleniorem sigillum nostrum presentibus duximus appendendum. Actum et datum in Crusvicza³ in die Fabiani et Sebastiani Martirum beatorum anno D(omini) M^o.CCC^o.l. octavo.

¹Jan V Doliwa, zob. wyżej, nr 172/1.

²Ślesin, na pn. od Konina. Zob. wyżej, nr 177/4.

Dokument Nr 179

Wronki, 22 kwietnia 1358

Starosta generalny Wielkopolski zaświadcza, że Hamlet z Ćmachowa i Hektor z Pierwoszewa dokonali zamiany pewnych ról.

Kop.: Poznań, WAP, Poznań Gr. 159, k. 502v - 503. Oblata 6 czerwca 1592 (wg Or.?).

Nos Wierszbantha generalis Poloniae capitaneus¹ notum facimus praesentibus et singulis tam modernis, quam futuris, praesentium noticiam habituris, quod venientes ad nostram praesentiam videlicet strennuus vir Gamletus haeres de Cmachowo subagazo Poznaniensis¹ et Hector [k. 503] de Pirwoszewo haeres², non compulsi, non coacti, sed de eorum bona et spontanea voluntate, commutationem et cambium inter se mutuo fecerunt taliter ordinantes, ita quod praefatus Gamletus subagazo Posnaniensis dedit lacum dictum Szyradowicze³ et angulum, seu spatium terrae, a lacu dicto Sziradowicz circa paludinem usque ad viam, quae ducit de Wronki in Orlie⁴, praedicto Hectori haeredi de Pirwoszewo pro media area molendini vulgariter pul mliniska in rivulo dicto Rana⁵, tali ratione interclusa, quod praehabitus Gamletus structuram eiusdem molendini potest in altum levare ac extendere, sicut sibi melius aut utilius videbitur expedire, memoratus vero Hector haeres de Pirwoszewo et sui liberi eum in hoc impedire non tenentur, licet eis aliquod vicium per superabundantiam aquae inferatur, etiam si opus fuerit, praetactus Gamletus potest statuere domum molendini, vulgariter mlinicza, et hortum habere in rippa Hectori praescripti, contradictione eiusdem et suorum successorum quolibet non obstante. Ut autem haec perennius commutatio et eiusdem commutationis protestatio perpetuis temporibus maneat inconvulsa, praesentes confici iussimus nostri sigilli munimine roborantes, praesentibus testibus: Andrea castellano Calissiensi⁶, Tomislao subpincerna Posnaniensi⁷, Sarlato haerede de Lubowo⁸, Do- menico haerede de Rosnowo⁹ et Scalpone nostro advocato Wronicensi¹⁰. Actum et datum dominico die in civitate Wronki proximo ante festum beati Adalberti anno Domini M^oCCC^o L^oVIII^o.

¹Hamlet z Ćmachowa, zob. wyżej, nr 175/9.

²Pierwoszewo nad Wartą, na zach. od Wronek. Hektor skądinąd nieznany.

³Jez. Sieradowo, jedno z bezimiennych dziś jeziorek w okolicy Ćmachowa (SHGWlkp.).

⁴Orle Wielkie, pomiędzy Pniewami a Wronkami.

⁵Kania, struga na pd.-zach. od Wronek, koło Ćmachowa, Pierwoszewa, Kłodziska (SHGWlkp.).

⁶Andrzej (Borkowic?), zob. wyżej, nr 159/5.

⁷Tomisław z Gołańczy i Danaborza, Pałuka, podczaszy pozn. 1357 - 1360, sędzia kal. 1364 - 1377 (Spisy wlkp.).

⁸Lubowo nad Wartą, na zach. od Wronek. Sarlat skądinąd nieznany.

⁹Dominik z Rosnowa (może na pn.-wsch. od Stęszewa) nie zidentyfikowany.

¹⁰Scalpo (?) wójt z Wronek nie zidentyfikowany.

Dokument Nr 180

Konin, 22 listopada 1358

Starosta generalny Wielkopolski zakazuje urzędnikom królewskim użytkowania lasu Nieboż należącego do klasztoru Benedyktynów w Mogilnie.

Reg.: Bydgoszcz, WAP, Mogilno kl. C 12 (sumariusz klasztorny ze schyłku XVIII w.), s. 41, nr H 18; wyd. reg.: J. Płocha, Najdawniejsze dzieje opactwa benedyktynów w Mogilnie, Wrocław 1969, s. 144, przyp. 308.

1358. In Conin in die beate Ceciliae Virginis. Instrumentum, quo Wierzbiantha capitaneus totius Poloniae¹ nomine regis venatoribus et subvenatoribus ac aliis oficialibus regalibus inhibet, ne audeant impedire monasterium Mogilnense in sylva Niebosz² eorum propria.

¹Wierzbięta z Paniewic, zob. wyżej, nr 160/5.

²Las Nieboż (Nieborz), zob. wyżej, nr 63/4.

Dokument Nr 181

1358

Arcybiskup gnieźnieński sprzedaje sołectwo w Jaroszewie niejakiemu Straszowi.

Ekscerpt: Gniezno, AAG, ACap. B 140 (Wizytacje dóbr arcybiskupa gnieźn. z 1512 r.), k. 214v (Wyd.: Wizytacje, s. 290). Tytuł: Privilegium advocacie hereditatis istius archiepiscopalis sequitur.

Jaroslaus sancte eclesie Gneznensis archiepiscopus, cupientes hereditatem nostram Jaroschewo¹ pro viribus reformare, extendimus eandem ad viam, que ducit de civitate Zneyna in Lesnykowo², vendentes sub ratihabicione venerabilium fratrum capituli Gneznensis scolteciam Stras- sio¹ pro certa peccunis^a quantitate, dantes sibi nomine scoltecie tres mansos liberos, terciam partem tabernarum, ortorum, sutorum, iuramentorum et cuiuslibet iudicati per ipsum et posteros ipsius iure hereditario possidenda. Incole de quolibet manso possesso solvent nobis modium tritici, modium siliginis et modium avene ac fertonem grossorum Pragensium in festo beati Martini [11 XI]. Permittimusque scolteto in predicta hereditate centum oves servare et plures, si poterit habere, de consensu tamen nostro speciali, hoc tamen adiecto, quod ipso Strassone decedente duos scoltetos habere nolumus in hereditate, sed unus filius ab aliis fratribus scolteciam redimat. Et si redimere non poterit, extunc extraneo illam vendant, de nostra tamen et nostrorum successorum voluntate. Et quoniam iura Srzedensia etc.... Emanavit sub anno Domini M^oCCCL^o octavo.

^atak Ekscerpt.

¹Jaroszewo tuż na pn. od Żnina. Sołtys Strasz skądinąd nieznany.

²Leśnikowo, Leśników, koło Żnina, osada zaginiona (SHGWlkp.).

Dokument Nr 182

Konin, 30 stycznia 1359

Król Kazimierz Wielki nadaje Wilhelmowi mieszczaninowi z Sieradza wójtostwo w Koninie.

Kop.: Gniezno, AAG, Acta consistorii A 37, k. 132v. Wpis 5 października 1457 (wg Or. zaopatrzonego w pieczęć wystawcy).
Wyd.: Acta capitulorum II, nr 538.
Wzmianka i ekscerpty: Rocznik Koniński, 5, 1977, s. 110 - 111.

In nomine Domini amen. Cum omnes comutaciones, vendiciones et contractus qualescunque nullum robur firmitatis valeant obtinere, nisi solempni titulo literarum et testium, annotacione fuerint roborate. Igitur nos Kazimirus, Dei gracia rex Polonie necnon Cracouie, Sandomirie, Lancicie, Siradie, Cviauie, Pomoranieque terrarum dominus et heres, notum facimus universis presencium noticiam habituris, quod cupientes fructus et proventus Regni nostri ampliare, providenciam et solerciam providi viri Wylhelmi civis nostri Siradiensis considerantes, exnunc eidem Vylhelmo advocaciam nostram in civitate nostra dicta Conyn¹, videlicet medietatem maccellorum carnium, medietatem mensarum panum atque medietatem mensarum sutorum, medietatem balnei, que quidem omnia supradicta, videlicet mensas et balneum, ipse Wylhelmus et sui successores cum nostro et successorum nostrorum provisore per medium suis sumptibus temporibus oportunis^a reedificabunt, habebitque eciam domum cum area ibidem, duos mansos liberos, tercium denarium de iudicio provenientem, unum piscatorem liberum pro mensa sua, cui licitum erit piscari in aquis ad huiusmodi civitatem pertinentibus, molendinum nostrum in Antiqua Civitate simili nomine vocitata possidebit, ad quod molendinum arenam in loco viciniori et rubeta atque edificia pro aggere piscine et pro molendino in silva nostra excidet, conducet et ad usus molendini convertet, in piscina vero ipsius molendini pro mensa nostra pisces piscabuntur et pro nostris successoribus, quocienscunque fuerit necessarium seu opportunum; alia omnia, que dictus advocatus et sui successores propriis laboribus ad utilitatem huiusmodi advocacie facient et informabunt, de hoc ipse et sui successores medietatem habebunt et pacifice perpetuis temporibus possidebunt cum omnibus fructibus et proventibus universis ad ipsam advocaciam spectantibus, taliter tamen, quod prelibato Wylhelmo et eius progenitis pro scultecia in villa dicta Vangliczouo, in terra Siradiensi sita², quam hactenus obtinebat, et ad hec recipientes ab eo quinquaginta marcas grossorum Pragenssium Polonicalis numeri, quadraginta octo grossos marca pro qualibet computando, titulo comutacionis dedimus, vendidimus et libere resignamus sibi suisque successoribus legitimis perpetuo habendam, tenendam, donandam, vendendam, commutandam necnon pro sua suorumque posterorum voluntate convertendam; hoc tamen adiecto, quod dictus Wylhelmus et sui successores legitimi racione huiusmodi advocacie in equo octo marcarum panceriari cum balista nobis et nostris successoribus ad omnem expedicionem nostram sint astricti, quocienscunque fuerit edicta dieque forensi proclamata. In cuius rei testimonium et evidenciam pleniorem sigillum nostrum presentibus est appensum. Actum in Conyn in loco supradicto feria quarta post Conversionem beati Pauli anno Domini M^oCCC^o LIX^o, presentibus: domino Floriano cancellario nostro Lanciciensi³, Chebda castellano et capitaneo⁴, Luca subpincerna Siradiensibus⁵, necnon Virbyata Polonie⁶, Predborio Cuiauie⁷, Dziuissio Lancicie capitaneis⁸ et aliis pluribus fidedignis.

^anadpisane inną ręką nad skreślonym: perpetuis Kop.

¹Wilhelm, Wilem, z Sieradza, zm. przed 1369 (niżej, nr 185/3; KDW III, nr 1547, 1608).

²Wągłczew w dawnym powiecie sieradzkim (Zajączkowscy, Materiały, II, s. 166).

³Florian z Mokrska, zob. wyżej, nr 139/7.

⁴Chebda, Pomian, kasztelan sieradzki 1354 - 1359, starosta sieradzki 1354 - 1366, wojewoda sieradzki 1359 - 1366 (Bieniak, Wlkp., s. 119; Spisy sier.). O tytule Chebdy w tym dok. patrz S. Kętrzyński, O elementach chronologicznych dokumentów Kazimierza Wielkiego, Kraków 1913, s. 39.

⁵Łukasz, brat Stanisława z Kuśniów (w powiecie sieradzkim), podczaszy sieradzki 1359 - 1377 (Spisy sier.).

⁶Wierzbięta z Paniewic, zob. wyżej, nr 160/5.

⁷Przedbór z Koniecpola, zob. wyżej, nr 153/3.

⁸Dziwisz z Węgleszyna, Jelitczyk, starosta łęczycki 1357 - 1365 (Spisy łęcz.).

Dokument Nr 183

Żnin, 3 lutego 1359

Król Kazimierz Wielki nadaje klasztorowi Cystersów w Byszewie prawo założenia miasta Koronowa i lokacji wymienionych wsi na prawie magdeburskim.

Kop.: Poznań, Bibl. Racz., rkps 134, k. 347 - 347v (Kopiariusz klasztoru koronowskiego z 1600 r.). Tytuł: Facultas locandi iure Theutonico civitatem Lachow seu Coronam et quatuor villas Makowarsko, Lucimie, Ossiek, Dziedno. Et civium ac cmetonum absolutio a iudiciis iudicum Regni, ac fori feria quinta in civitate admissio per Kazimirum II regem.
Odpis: Kraków, Bibl. Jag., rkps 8057, k. 51 (wg Kop.).
Wyd.: Prace Komisji Historycznej Bydgoskiego Towarzystwa Naukowego, 3, Bydgoszcz 1966, s. 9 - 10 (wg Kop.).

In nomine Domini amen. Cum omni bono operi duplex merces debeatur praesens et futura, optime decet reges factos ad laudem redditus matris ecclesiae peramplius ampliare. Ea propter nos Kazimirvs Dei gratia rex Poloniae necnon terrarum Cracowiae, Sandomiriae, Siradiae, Lanciciae, Cuiauiae Pomeraniaeque dominus et haeres, consideratis et inspectis multiplicibus servitiis et meritis, quae nobis venerabilis vir d(ominus) Joannes abbas de Byszowia¹ una cum fratribus suis multipliciter et constanter impendit, et ut merita gratiarum vicissitudinibus recompensentur, ex nunc damus et concedimus civitatem, Coronam vulgariter nuncupatam, quae prius Lachow appelabatur², de novo locandam, sitam in districtu Naklensi, una cum villis circumadiacentibus, videlicet Makowarsko³, Lucimie⁴, Ossiek⁵ et Dziedno⁶, iure Theutonico Magdeburgensi collocare, removendo et penitus excludendo ibidem omnia et singula iura Polonicalia, quae ipsum ius Theutonicum consueverunt impedire seu quovismodo molestare. Praeterea absolvimus omnes cives eiusdem civitatis Corona, quae prius Lachow nominabatur necnon cmetones praedictarum villarum Makowarsko, Lucimie, Ossiek et Dziedno, ab omnibus iudiciis et iurisdictionibus omnium palatinorum, castellanorum, iudicum et subiudicum nostri Regni, ita quod coram ipsis vel eorum aliquo pro causis magnis et parvis, puta furti, sanguinis, homicidii, membrorum mutilationis et aliis universis, nulli penitus de se querulantibus respondebunt, nisi cives et inhabitatores saepedictae civitatis Corona necnon inhabitatores praedictarum villarum coram suo advocato praedictae civitatis Corona per ipsum abbatem, d(ominum) Joannem dictum, vel suos successores deputato, advocatus vero non alias nisi coram suo domino abbate aut coram nobis, dum tamen per literam nostram nostro sigillo munitam evocatus fuerit, tunc de se querulantibus suo iure Magdeburgensi tenebitur respondere, volentes et praesentibus decernentes, ut cives praedictae civitatis Corona necnon cmetones praedictarum villarum [k. 347v] iure pleno Theutonico Magdeburgensi, ut praefertur, perpetuis temporibus gaudeant et fruantur, prout idem ius in suis distinctum est clausulis et articulis opportunis. De gratia itaque nostrae regiae maiestatis speciali, forum feria quinta admisimus in Corona civitate, quae prius Lachow nominabatur, continue et communiter libereque exercendum, contradictione cuiuslibet non obstante. Quae quidem crimina praemissa et alia ibidem in bonis, si fuerint commissa per quosvis maleficos, iuxta qualitatem cuiuslibet commissi digna poena debebunt per eosdem cives et advocatum puniri et terminari. In cuius rei testimonium sigillum nostrum praesentibus duximus appendendum. Actum in Znino⁷ in crastino Purificationis B(eatae) Mariae Virginis gloriosae anno D(omini) 1359, praesentibus his testibus, videlicet: domino Jaroslao archiepiscopo Gnesnensi⁸, domino Floriano cancellario Lanciciensi⁹, Paskone castellano Gnesnensi¹⁰, Nicolao iudice Posnaniensi¹¹, Chebda capitaneo Siradiensi¹², Adam subcamerario Calissiensi¹³ et aliis quam plurimis fide dignis. Datum per manus d(omini) Ottonis cancellarii terrae Poloniae¹⁴.

¹Jan opat klasztoru Cystersów w Byszewie 1358 - 1388 (KDW III, nr 1372 - 1870).

²Łachowo w ziemi nakielskiej, zapewne w miejscu, gdzie później wieś Hamer. Miasto Koronowo powstało ostatecznie na innym miejscu. Por. uwagi Z. Guldona (Wyd. 1) oraz R. Kozłowski, Rozwój uposażenia klasztoru cysterskiego w Byszewie (Koronowie) do końca XIV w., Warszawa 1972, s. 213.

^{3 - 6}Mąkowarsko, Lucim, Osiek, Dziedno, wsie w ziemi nakielskiej, na pn.-zach. i zach. od Koronowa, por. R. Kozłowski, o. c., s. 215, 212, 218.

⁷Data zgodna z itinerarium królewskim.

⁸Jarosław ze Skotnik zob. wyżej, nr 118/1.

⁹Florian z Mokrska, zob. wyżej, nr 139/7.

¹⁰Pasek z Benic, zob. wyżej, nr 177/1.

¹¹Mikołaj z Błażejewa, zob. wyżej, nr 131/8.

¹²Chebda, zob. wyżej, nr 182/4.

¹³Adam z Wapna, zob. wyżej, nr 175/8.

¹⁴Otto z Mstyczowa, zob. wyżej, nr 118/2.

Dokument Nr 184

4 kwietnia 1359

Prepozyt bożogrobców gnieźnieńskich sprzedaje sołectwo w Dziechowie Mikołajowi z Gdańska i Mikołajowi Ostróżce.

Kop.: Poznań, WAP, Akta m. Gniezna, I/155 (Kopiariusz bożogrobców gnieźnieńskich z połowy XVI w.), k. 20v - 21. Tytuł: Privilegium scultetorum in Zdziechova prope Nakiel.
Reg.: Preuss. Urkundenbuch V, nr 721a (wg or. niegdyś w Pelplinie, dziś nieznanego).

In nomine Domini amen. Cum ea, quae fiunt in tempore, labantur cum tempore, expedit, ut in scripta publica redigantur. Igitur noverint universi praesentia audituri vel visuri, quod nos Vasilus ordinis de Sepulchro Domini, praepositus Sancti Joannis in Gnezna¹, sano de consilio, consensu et voluntate nostri capituli fratrum nostrorum, concedimus et conferimus viris idoneis Nicolao de Danczczik necnon Nicolao Ostroska ad locandum villam quadraginta quatuor mansos continentem in bonis nostri ordinis, Dziechowa² nominandam, omni sub iure Colmensi, sicut suis hominibus tradidit et assignavit Hector, vir reverendus et dominus nobilis civitatis Sampelboriensis³. Horum quippe mansorum predicti nostri sculteti suorumque successores et heredes quatuor mansos liberos in perpetuum et tercium denarium de paenis iuditii libere possidebunt, reliquos denarios nobis nostrisque [fratribus^a] fideliter praesentando. Apponimus itaque, ut praefati sculteti nostri valeant locare unam tabernam, addendo sibi unum iuger de bonis supradictis, huic tabernae vel tabernatori donamus quatuor annos libertatis et in quinto alteram dimidiam marcam census monete Colmensis, nobis nostrisque fratribus tres fertones, et tres fertones praefatis scultetis ad festum sancti Martini [11 XI] singulis annis debea(n)t presentare. Denique donamus incolis vel inhabitatoribus residuorum mansorum non exceptorum quatuordecem annos libertatis, quibus finitis et elapsis dicti inhabitantes in quintodecimo anno nobis nostrisque fratribus monete Colmensis sedecem scotos, videlicet dimidiam marcam pro censu et quatuor scotos pro decimis, singulis annis ad festum sancti Martini, et duos pullos ad festum sanctae Mariae Nativitatis [8 IX] de quolibet manso dare tenebuntur, adiungentes nihilominus prenarratis rusticis vel inhabitatoribus, ut omni anno duos dies cum eorum aratris, uno die sata estivalia et uno die hiemalia arare teneantur. Volumus etiam, ut prelibati nostri sculteti eorumque heredes veri et successores legittimi in lacubus et aquis nostris ibidem existentibus cum parvis retibus et instrumentis ipsorum tantummodo pro mensa liberam habeant piscandi facultatem. Huius vero donationis causa et collationis praetextu idem suprafati nostri sculteti et ipsorum haeredes et successores veri et legittimi nobis et nostris successoribus praesentialiter ibidem constitutis cum uno equo propriis in expensis honeste et fideliter deservire teneantur. Ad cuius rei testimonium evidens et cautelam fortiorem sigillum nostrum presentibus est appensum, presentibus testibus subscriptis et subnotatis. Datum et actum anno Domini millesimo [k. 21] tercentesimo^b quinquagesimo nono in die sancti Ambrosii Episcopi. Testes supradictorum omnium et singulorum sunt: vir nobilis Hector suprascriptus, dominus Joannes ordinis de Sepulchro Domini plebanus civitatis Sampelboriensis⁴, Cristianus Kedendorf⁵, Reymarus Kedendorf⁶, Joannes Gynznik advocatus civitatis eiusdem⁷ et alii quamplures fidedigni et honesti.

^abrak Kop.

^btak Kop.

¹Prepozyt Wasyl, zob. wyżej, nr 174/4.

²Dziechowo, na pn.-zach. od Sępólna Krajeńskiego na Krajnie. Sołtysi Mikołaj z Gdańska? i Mikołaj Ostróżka skądinąd nieznani.

³Hektor z Pakości, zob. wyżej, nr 139/1. Był właścicielem Sępólna.

^{4 - 7}Skądinąd nieznani.

Dokument Nr 185

Konin, 14 kwietnia 1359

Jan Sławęcic z Mikorzyna sprzedaje sołectwo we wsi Sławęcin niejakiemu Marcinowi.

Kop.: Köln, Historisches Archiv, Kl. Lond, Kopiar, k. 33v (XV w.).
Reg.: Perlbach, Lond, s. 93 (wg Kop.).

In nomine Domini amen. Noverint universi, tam presentes, quam futuri, hanc literam inspecturi, quia omnia non manifesta in brevi tempore labuntur, Johannes vero dictus Slauoczitz heres de Mikorzino¹ de consilio amicorum suorum vendidit sculteciam Martino discreto viro in villa dicta Slauocino², que iacet in gadis hereditate^a dicte Mokorzino, quatuor vero mansos pro quatuor marcis grossorum sibique ac posteris suis permansuros. Vendidit eciam predictus heres sculteto iam dicto pratum, quod est in loco dicto wlgariter in Sucha. Emit eciam predictus scultetus maccellum carnificum, pistrinum, tabernam, fabricam, sutorium ac tercium denarium iudicii, iuramentum vero cum herede per medium. Item emit sibi liberisque suis ac successoribus suis in predicta hereditate omnes utilitates, quas umquam preter modernas ac futuras ad utilitatem sibi excogitare. Emit vero sepedictus scultetus omnia iura Sredensia; quidquid vero predictus heres in hac litera excogitare non potuerit, omnia quamplurima iura Sredensia, scultetus obtinuit. Tenebuntur vero kmethones in predicta hereditate pro cappellano eorum pro columbacione infra XX^ti annos quilibet illorum unum grossum, expiratis videlicet XX^ti annis tenebuntur idem kmethones pro herede quolibet anno fertonem census, pro decima archiepiscopi quatuor scotos. Post hoc eciam iam sepedictus scultetus equum debet habere circa suum posse et heredi in predicto equo servire. Item mensurabuntur agri cum mensura Conynensi in predicta hereditate pro quolibet manso decem mensure latitudinis, wlgariter dicte proti. In cuius rei testimonium sigillum meum est appensum. Actum et datum in Conin die dominica in Ramis Palmarum sub anno Domini M^oCCC^oLIX^o, presentibus hiis fide dignis testibus Conynensibus civibus: advocato ibidem dicto Vilam³, Andree dicto Coinrad⁴, Pechone Hanconis filio⁵, Heinrico dicto Tizitzaszitz Nycolao mercatore⁷, Hancone pistore⁸ et ceteris astantibus fidedignis. Super omnia iam vero dicta heres duos ortulanos habebit, scultetus vero tercium. Predicti vero kmethones tenebuntur heredi ad meridiem in anno ter arare. Super quo ad omnia iam dicta scultetus ac posteri sui habet perpetuo possidere.

^atak Kop.

¹Mikorzyn na pd. od Ślesina. Jan Sławęcic skądinąd nieznany, najpewniej ze Sławęcina (zob. przypis następny).

²Sławęcin, tuż na zach. od Mikorzyna. Sołtys Marcin skądinąd nieznany.

³Wilhelm z Sieradza, zob. wyżej, nr 182/1.

⁴Andrzej zwany Konirad mieszczanin koniński skądinąd nieznany.

⁵Piech Hankowic mieszczanin koniński wyst. także 1364 (KDW III, nr 1515).

⁶Henryk wyst. jeszcze 1364 (ib.).

^{7 - 8}Mikołaj i Hanek skądinąd nieznani.

Dokument Nr 186

1359

Wymienieni dziedzice Gogołkowa sprzedają sołectwo tamże Maciejowi z Goczałkowa.

Ekscerpt: Gniezno, AAG, ACap. B 140 (Wizytacje dóbr arcybiskupa gnieźn. z 1512 r.), k. 213 (wyd. Wizytacje, s. 286 - 287).

Nos Nicolaus cantor Lanciciensis et canonicus Poznaniensis, necnon heres de Gogolkowo¹, una cum fratribus dilectis: Michaele de Czacz², Andrea de Bardo³, Janussio de Brzozouigay⁴, unanimi consensu ac maturo consilio, vendidimus scolteciam in dicta nostra hereditate Gogolkowo discreto Mathie de Goczalkowo⁵ pro XVI marcis grossorum Pragensium iure Theutonico Srzedensi, conferentes sibi ac suis successoribus legittimis tres mansos liberos racione scoltecie. Item tabernam liberam cum omnibus iuribus et aliam tabernam pro nobis reservamus, tercium ortum, tercium denarium de omnibus causis iudicatis, puta effusione sanguinis, homicidii, furti, incendii, iuramenti et aliarum penarum etc., piscaturam vero in ambobus lacubus per unum piscatorem cum retibus slampnicza, hamo parvo et magno, gulgustris et aliis singulis instrumentis, excepta sola sagena, que prziwloka dicitur. Item impartimur eidem fabrum, maccellum carnium, pistrinam, calcipariam seu sutorem libere possidebit. Obstaculum eciam, quod iasz dicitur, in Vscze primum a lacu, quod vocatur Dlugie⁶, decem virgas habens de obstaculis in alveo fluvii protendentibus, pro se perpetuo retinebit. Armenta eciam iumentorum et ovium preter greges villanorum liberam habeat pascendi facultatem. Volumus eciam, ut idem scoltetus noster ad expedicionem magnam et generalem, sive eciam parvam, ut est ad firmandam terram, in equo trium marcarum grossorum, in expensis nostris, nobiscum teneatur equitare. Et in legacione ultra decem miliaria nobis servire tenebitur, in expensis nostris. Et pro dampno, quod Deus avertat, huiusmodi equi, nos cavemus et tenebimur respondere. Incole maldratam, videlicet quatuor mensuras tritici, quatuor siliginis et quatuor avene, ac fertonem grossorum in festo sancti Martini [11 XI] singulis annis solvent nobis. Item volumus, ut villani prelibati nobis tria prandia magni iudicii ter in anno, unum scoltetus et duo kmethones, vel fertonem grossorum assignarent. Et pro festo Pasce de quolibet manso per triginta ova et pernam lardi pro fertone grossorum, et in festo Assumpcionis Virginis Marie [15 VIII] per duos pullos solvere teneantur. Necnon quater in anno in nostris agris arare astricti erunt. Emanavit privilegium sub anno Domini M^oCCCL^o nono.

¹Gogółkowo na pd. od Żnina, własność Szaszorów z Czacza, z nich Mikołaj kanonik pozn. i kantor łęczycki potwierdzony jeszcze 1370, kiedy to król konfiskował mu Gogółkowo (KDW III, nr 1627).

²Michał z Czacza (na pd.-zach. od Kościana), sygnatariusz konfederacji Maćka Borkowica 1352, wyst. do 1370 (KDW III, nr 1627).

³Bardo (na pn. od Miłosławia). Dziedzic Andrzej skądinąd nieznany - Andrzej z Barda 1394 - 1414 (SHGWlkp.) to już chyba jego syn.

⁴Brzozogaj, pomiędzy Gnieznem a Kłeckiem. Dziedzic Janusz, Szaszor, skądinąd nieznany.

⁵Goczałkowo, na pd.-wsch. od Gniezna. Maciej skądinąd nieznany.

⁶Jez. Długie, na pd. od Żnina, na pn.-zach. od Wenecji.

Dokument Nr 187

Pobiedziska 19 lutego 1360

Król Kazimierz Wielki nadaje sołectwo w Węglewie.

Reg.: 1. Warszawa, AGAD, Archiwum Publiczne Potockich, rkps 304, k. 92v; 2. Poznań, Bibl. Racz., rkps 85, k. 110 (późne odpisy tomu rewizji listów z okazji lustracji 1564/65 r.).

Woyt ze wsi Węglewa¹ ukazał list króla Kaźmierza de data in Pobiedzisko² in crastino Cinerum anno Domini 1360 na trzy ślady woytostwa, z których powinien in equo trium marcarum cum balista ad quamlibet expeditionem generalem procedere.

¹Węglewo, wieś w starostwie pobiedziskim, na pn. od Pobiedzisk.

²Pobyt króla w Pobiedziskach zgodny z itinerarium.

Dokument Nr 188

Raciążek, 30 kwietnia 1360

Maciej z Gołańczy biskup kujawski potwierdza wcześniejsze zamiany wymienionych świadczeń i dziesięcin dokonane pomiędzy biskupstwem kujawskim a opactwem Benedyktynów w Mogilnie.

Reg.: Bydgoszcz, WAP, Mogilno kl. C 12 (sumariusz klasztorny ze schyłku XVIII w.), s. 2, nr A 10.

1360 in octava beati Adalberti Martyris, in Raciąz¹. Ad postulationem venerabilis ac religiosi viri Borislai abbatis de Mogilno² commutatio inter Gerardum episcopum Vladislaviensem³ et Nicolaum abbatem Mogilnensem⁴ in Raciąz in crastino sancti Urbani [26 V] anno 1315 facta⁵, qua quidem commutatione dicto Nicolao abbati et eius conventui cessit decima in villa Siedlec⁶, situata in insula Sawłow Ostrow⁷, vicina villae Kryte⁸, tum census et proventus ad praeposituram Sancti Adalberti⁹ et ipsa praepositura pro re conventus est approbata, ex aliis quoque villis eadem commutatione exaratis dationes pecuniariae et missalia, annonae spe[...^a] expurecta sunt, iam vero Gierardo episcopo cesserunt decima in villa Bożejewice¹⁰, Sławsko¹¹, tum ius patronatus ad ecclesiam Sancti Joannis in Antiqua Vladislavia¹² commutatione eadem de praemissis omnibus latius canente per Mathiam episcopum Vladislaviensem¹³ est approbata.

^azatarte i nieczytelne Reg.

¹Raciążek (Raciąż) nad Wisłą, poniżej Nieszawy.

²Opat Borzysław, zob. wyżej, nr 157/1.

³Gerward z Ostrowa biskup kujawski (włocławski) 1300 - 1323 (PSB VII, s. 408 - 409; Bieniak, Wlkp., passim).

⁴Opat Mikołaj 1306 - 1339, zob. wyżej, nr 76/1.

⁵Jest to dok. KDW II, nr 975.

⁶Sielec nad Notecią, na pd.-zach. od Inowrocławia.

⁷Wyspa Saula, terytorium w zakolu Noteci na wsch. od jez. Trląg (KDW II, nr 975), dziś tam wieś Ostrowo.

⁸Kryte koło Sielca dziś nieznane, por. też J. Płocha, Najdawniejsze dzieje opactwa benedyktynów w Mogilnie, Wrocław 1969, s. 218.

⁹Prepozytura kościoła Św. Wojciecha na Pomorzu Gdańskim, zob. Płocha, o.c., passim.

¹⁰Bożejewice, na zach od Kruszwicy.

¹¹Sławsko, na pn. od Strzelna.

¹²Tj. we Włocławku.

¹³Maciej z Gołańczy, zob. wyżej, nr 98/3.

Dokument Nr 189

Poznań, 30 czerwca - 5 lipca 1360

Komandor domu Joannitów pod Poznaniem zaświadcza, że Dominik wicekustosz katedry poznańskiej zapisał czynsz poznańskim wikariuszom katedralnym.

Kop.: 1. Poznań, AAP, CP 10 (Kopiariusz poznańskich wikariuszy katedralnych, zw. Jura vicariorum, z XVI w.), k. 7; zaginiona w r. 1945; 2. tamże, k. 243, jak wyżej.
Odpis: Kraków, Bibl. PAN, rkps 3519 (Teki Majkowskiego), k. 12 - 13 (wg Kop. 1 i 2).
Reg.: St. Źr., 12, 1967, s. 117.

In nomine Domini amen. Quoniam omnis actio secularis in cursu est et cito a memoria labitur, nisi testibus et scripture beneficio roboretur, hinc est, quod ego Nicolaus dictus Poppo commendator domus Sancti Michaelis ante Poznaniam ordinis Sancti Johannis Jerosolimitani¹ notum facimus, tam presentibus, quam futuris, quod discretus vir dominus Dominicus subcustos ecclesie kathedralis², cupiens saluti sue et cuiusdam famuli perpetuo providere, a Godzislao sculteto nostro de Baranowo ac filiis suis Michaele et Paulo necnon et filia Nyedzalka^a³ unam marcam grossorum, quadraginta octo grossos pro marca computando, persolvendam annuatim de mansis et proventibus scultecie eiusdem pro decem marcis grossorum emit et comparavit pro vicariis eiusdem maioris ecclesie sub condicionibus subscriptis, que sequuntur^b, quod videlicet dictus Godzislaus cum filiis et filiabus suis necnon ceteri omnes, ad quos scultecia eadem^c fuerit devoluta, ad quam quidem sculteciam tres mansi liberi pariter cum thaberna et insula circa lacum penes villam, in qua est molendinum, marcam superius expressam perpetuis temporibus solvere tenebuntur. Quam marcam pro festo sancti Martini [11 XI] annis singulis persolvendam dictus dominus Dominicus pro piis convertat usibus temporibus sue vite, post cuius decessum divisores ad hoc deputati nomine vicariorum pro^c festo beati^d Martini [11 XI] annis singulis de dicta scultecia marcam predictam percipient mediamque marcam circa exequias dicti domini pro anima sacerdotis fundent^e per presentes et eodemmodo aliam mediam marcam circa exequias pro anima famuli parcientur sepefati Godzyslai et posterorum ipsius circa exequias predictas memoriam retinendo. Quamquidem empcionem ac^f vendicionem similiter ob remedium animarum nostrarum unacum fratribus nostris de conventu ratam et gratam habentes, presentis scripti patrocinio et nostri ac conventus necnon memorati Godzislai sculteti sigillorum munimine fecimus roborari. Actum et datum Poznanie infra octavas Petri et Pauli Apostolorum beatorum sub anno Domini M^oC^oC^oC^o sexagesimo, presentibus et consencientibus nostris fratribus de conventu: fratre Adam canonico Poznaniensi et plebano Sancti Michaelis⁴, fratre Mathia de Wratislavia, fratre Peterlino^g, fratre Butkone^h, fratre Johanne, fratre Gwaloneⁱ et ceteris fidedignis.

^aNedzalka Kop. 2

^bsecuntur Kop. 2

^cbrak Kop. 2

^dsancti Kop. 2

^edivident Kop. 2

^fet Kop. 2

^gPetrilino Kop. 2

^hXVIII-wieczny Reg. (Poznań, AAP, CP 14 k. 601) sporządzony wg Kop. ma tu Datkone

ⁱSwabone Kop. 2.

¹Mikołaj Poppo komandor pozn. domu joannitów 1360 - 1366 (S. Karwowski, Komandoria i kościół Św. Jana Jerozolimskiego w Poznaniu, Roczniki Pozn. Tow. Przyjaciół Nauk 36, 1911, s. 20 - 22).

²Wicekustosz Dominik skądinąd nieznany.

³Baranowo na zach. od Poznania nad Jez. Kierskim. Sołtys z rodziną skądinąd nieznani.

⁴Skądinąd nieznany Adam pleban kościoła Św. Michała (później nazywanego kościołem Św. Jana Jerozolimskiego) miał stallę w katedrze pozn. z racji swej godności plebańskiej. Pozostali joannici pozn. skądinąd nieznani.

Dokument Nr 190

Gniezno, 26 września 1360

Arcybiskup gnieźnieński nadaje dożywotnio Franciszkowi z Cerekwicy wieś Cotoń.

Odpis: Kraków, Bibl. PAN, rkps 3521 (Teki Majkowskiego), k. 116 (wg nieznanego przekazu).

In nomine Domini amen. Nos Jaroslaus divina providencia sancte Gneznensis ecclesie archiepiscopus una cum fratribus nostris capitulo eiusdem Gneznensis ecclesie universis, quibus expedit, volumus esse notum, quod cupientes vicem bonitatis rependere nobili viro Francisco heredi de Cerequicza¹ pro eo, quia villam Wlokna², que alienata fuerat ab ecclesia nostra predicta Gneznensi, pie et graciose restituit eidem villam mense nostre Czathoma, sitam in districtu Zneynensi³, cum omnibus utilitatibus et fructibus suis, videlicet agris, pratis, pascuis, paludibus et omnibus aliis, quibuscumque vocentur nominibus, per ipsum tenendam et possidendam concedimus ac eciam decimam totam et ex integro tam hyemalium, quam estivalium frumentorum ibidem per totam villam Czathoma predictam ad tempora vite ipsius liberaliter habendi et percipiendi tribuimus et prestamus omnimodam facultatem, ita tamen, quod post mortem ipsius statim eadem villa ad nos et ad nostram Gneznensem ecclesiam libera omnino revertatur, addicientes eciam et volentes expresse, quod sibi Franczkoni in dicta villa Czathoma aliquas collectas imponere non licebit nisi tunc, quando nos in aliis omnibus villis mense nostre collectas imponemus, nec inconsuetis aliquibus laboribus incolas eiusdem ville gravare debebit et nobis nostrisque successoribus tunc possessionem eiusdem ville nostre absque ministeriali regio ^a-b

debere et capere

licebit. In cuius rei testimonium nostrum et predicti nostri capituli sigilla presentibus sunt appensa. Datum et actum Gnezne in vigilia Translacionis beati Stanislai Episcopi et Martiris anno Domini millesimo CCC LX, presentibus honorabilibus viris fratribus nostris dominis: Alberto decano⁴, Martino archidiacono⁵, Kelczone scolastico⁶, Petro custode Gneznensibus⁷, Johanne Calisiensi⁸, Preczslao Sancti Jeorgii prepositis⁹, Johanne¹⁰ et Martino de Gora¹¹ canonicis Gneznensibus, aliisque pluribus fidedignis.

^a-blebere et capare Odpis.

¹Franciszek, Frącek z Cerekwicy (na pd.-zach. od Żnina), potem cześnik kal. (pozn.?) 1370 - 1397 (Spisy wlkp.), por. też KDW III, nr 1443.

²Włókna na pd.-zach. od Skoków.

³Cotoń, na pd. od Rogowa.

⁴Wojciech dziekan gnieźn. 1360 - 1380 (Kor. I cz. 2, s. 4), może ident. z Wojciechem synem Jana z Opatowca kanonikiem gnieźn. od 1331 (zob. wyżej, nr 135/7), choć możliwe że z Wojciechem synem Jana kanonikiem gnieźn. od 1356 (KDW III, nr 1344).

⁵Marcin archidiakon gnieźn. i kanonik pozn. 1360 - 1367 (KDW III, nr 1428 n.). Now. II, s. 302 utożsamia go z wcześniejszym archidiakonem czerskim 1354 - 1358.

⁶Kiełcz z Tuliszkowa, zob. wyżej nr 125/8.

⁷Piotr kustosz gnieźn. 1357 - 1360 (KDW III, nr 1356 n.; Kor. III, s. 216).

⁸Jan prepozyt kal. 1354 (KDW III, nr 1322 n.), prebendariusz w Kikach, kanonik pozn. 1357 - 1360 (KDW III, nr 1384, 1387) i gnieźn.

⁹Przecław prepozyt kościoła Św. Jerzego w Gnieźnie, kanonik gnieźn. 1354 - 1365 (KDW III, nr 1322 n.; Kor. III, s. 291).

¹⁰Kanonik Jan nie zidentyfikowany.

¹¹Marcin pleban w Górze koło Żnina i kanonik gnieźn. 1354 - 1363, podkanclerzy arcybiskupa gnieźn. 1363 (KDW III, nr 1322 - 1499; Kor. II, s. 595).

Dokument Nr 191

Wina, 1 października 1360

Biskup włocławski zaświadcza, że otrzymał od opata klasztoru Cystersów w Lądzie dokument księcia Władysława dotyczący wsi Łęg.

Or.: Poznań, WAP, Kl. Ląd A 11. Pergamin 228 × 116 + 17 mm. Pasek pergaminowy z obłamaną pieczęcią w żółtym wosku, przedstawiającą postać biskupa stojącą pod baldachimem. Na odwrocie pieczątka: Staatsarchiv Danzig, Abt. 405, Nr. 17.
Kop.: Köln, Historisches Archiv, Kl. Lond, Kopiar, k. 18v (XV w.).
Reg.: Perlbach, Lond, s. 93 (wg Kop.).

Nos Mathias divina et Apostolice Sedis providencia ecclesie Wladislauiensis episcopus¹ recognoscimus | per presentes in presencia venerabilis in Christo patris et domini Jar(oslai) ecclesie Gneznensis | archiepiscopi recepisse privilegium super hereditate dicta Lang^a², situata prope Wlady(slauiam) Antiquam, | a religioso viro abbate Landensi³ per fratrem Symonem eiusdem conventus Landensis⁴ nobis in Wina, villa pre- tacti domini archiepiscopi⁵, presentatum sub vero sigillo serenissimi principis domini Wladislai incliti ducis Cuyauie⁶. Ad cuius recognicionis evidenciam pleniorem prefatus frater Symon a nobis peciit literas patentes, quas sibi dari fecimus nostri appensione sigilli munitas. Datum in Wina in die beati Remigii et Sociorum eius anno Domini M^oCCC^moLX^mo, presentibus^b fratribus nostris: Sbyluto preposito⁷, Johanne decano⁸, Stanislao scolastico⁹, Borzislao cantore Wladyslauiensibus¹⁰ cum ceteris fidedignis.

^anadpisane Or.

^bsłowo powtórzone dwa razy Or.

¹Maciej z Gołańczy, zob. wyżej, nr 98/3.

²Łęg nad Wisłą, zob. wyżej, nr 43/2.

³Opat lędzki Jan 1357 - 1373 (KDW III, nr 1363 - 1691).

⁴Może ident. z Szymonem pisarzem lędzkim 1352 - 1353 (wyżej, nr 158/9, 161/10).

⁵Może Ujma w kluczu Grzegorzew arcybiskupa gnieźn., może Winiary pod Uniejowem, wreszcie Unia w tenucie gnieźn.

⁶Przywilej nie zidentyfikowany.

⁷Zbylut prepozyt włocławski, zob. wyżej, nr 134/8.

⁸Jan z Ostrowa, zob. wyżej, nr 134/6.

⁹Stanisław Sówka, syn Jana Sowca z Gulczewa, Prawdzic, student w Pradze? 1350, kanonik, potem archidiakon włocławski 1349, postulat na dziekanię włocławską 1350, kapelan Kazimierza Wielkiego 1359, scholastyk włocławski 1356, biskup płocki 1366 - 1374 (MPVat. III, s. 330, 360, 361, 394, 553; Zb. dok. Płocka, s. 53; Preuss. Urkundenbuch V, s. 605, 269).

¹⁰Borzysław kantor włocławski 1351 - 1360 (KDKK I, s. 247; tutaj).

Dokument Nr 192

Pyzdry, 28 października 1360

Król Kazimierz Wielki sprzedaje sołectwo w Krzywogórze Marcinowi Błyskawicy.

Kop.: 1. Warszawa, AGAD, Metryka koronna, t. 46, k. 72v - 73. Wpis w transumpcie króla Zygmunta z daty: Kraków, 10 września 1531. Tytuł: Privilegium originale super villam Krzywa Gora et advocatiam in ibidem sittam in terra Posnaniensi; 2. Poznań, WAP, Pyzdry Gr. 15, k. 506 - 507. Wpis 26 września 1553.
Odpis: Kraków, Bibl. Jag., rkps 8057, k. 52 (wg Kop. 1), k. 54 (wg Kop. 2).
Reg.: 1. MRPS IV, suppl. nr 209 (wg Kop. 1); 2. Lustracja województw wielkopolskich i kujawskich 1564 - 1565, cz. 2, Bydgoszcz 1963, s. 279.

In nomine Domini amen. Noverint universi, ad quorum noticiam presens literas^a dirigetur, quod nos Kazimirus Dei gracia rex Poloniae, Cracouiae, Sandomiriae, Siradiae, Lanciciae, Cuiauiae, Pomeraniae dominus et heres Russiae, volentes melioracionem nostri Regni habere, vendidimus sculteciam in villa nostra, Krziwagora vulgariter nuncupata, pro quadraginta marcis grossorum Pragensium, numeri Polonicalis, Novi Fori de iure Polonico in ius Theutonicum collocandam, et hoc provido viro Martino, cognominato Blyskawycza¹, nostro fideli, non in^b tantum pro pecuniis, sed causa ipsius puri servicii, quod nobis multipliciter impendit et imposterum impendet, suisque successoribus legitimis perpetue possidendam, adiungentes eidem scultecie quattuor mansos pariter iacentes, tercium denarium de re qualibet iudicata, sive non iudicata, pistrinam, calciparium, maccellum, fabricam, duas tabernas, ita quod nostra regia maiestas aut nostri capitanei vel procuratores nullam aliam tabernam ibidem collocare licebunt. Habebit eciam prefatus Martinus^c Blyskawycza et sui successores legittimi quinque centa ovium et iumenta indomita, lepores, cum subcinctis, et niso, quisculas venari vel alias aves in tota hereditate circumferencialiter situata. Eciam predictus Martinus suique posteriores legitimi potest^d habere et construere unum vel duo molendina ventosa ibidem in Krzivagora, ubicuncque sibi placebit, ipsa collocare. Eciam si tabernatores, ortulani vel alii omnes homines super ipsius sculteciam existentes in pena aliqua luerint, tunc non aliter, nisi predictus Martinus et sui successores easdem penas, tam magnas, quam parvas, tollere debet. Eciam dictus Martinus Blyskawycza aut sui posteriores pro omni causa, magna vel parva, non alio iure, nisi iure Theutonico ibidem in Krziwagora respondere debet. Eciam dictus Martinus oborzne vulgariter dicendo integraliter pro se reservabit. Et circa hoc praenominatus Martinus suique successores legitimi plenam et omnimodam libertatem in predicta scultecia habebit cum iuribus, proventibus ac aliis omnibus continenciis ad eandem sculteciam pertinentibus. Dantes et absolventes eum suosque posteriores legitimos ab omnibus solucionibus, laboribus, angariis et preangariis ac aliis universis serviciis, nisi tantum quod quando nostra regia maiestas personaliter ad eandem hereditatem nostram venerit, tunc predictus scultetus et sui posteriores nisi de graniciis [k. 73] dicte hereditatis conducere debebit. Damus eciam iam dicto Martino sueque posteritati eedem sculteciae plenam potestatem vendendi, donandi, commutandi et ad usus beneplacitos, prout sibi melius videbitur, convertendi. Conferimus eciam omnibus et singulis ab ipso die, quo quis eorum ad residendum ibidem incolarum supervenerit, octo annos continue sequentes plenam et omnimodam libertatem. Elapsa vero libertate singulis annis in festo beati Martini Confessoris [11 XI] de quolibet manso unam marcam grossorum et pro decima tres scotos solvere tenebuntur. Eciam tota communitas villae in festo Pasce pernam lardi pro fertone, de quolibet manso mediam sexagenam ovorum et pro adventu nostrae maiestatis duos pullos singulis annis solvant. Eciam dicta communitas villae duo iudicia generalia, quolibet unum fertonem, et scultetus cum suis sequacibus pro tercio unum talentum piperis solvere teneantur. Alia vero servicia, soluciones necnon labores predicti kmethones non exercebunt, nisi de beneplacito, cum fuerint petiti. In cuius rei testimonium sigillum nostrum est appensum. Actum et datum in Piszdri² in die Simonis et Iudae anno Domini millesimo trecentesimo sexagesimo, presentibus testibus: Joanne episcopo Posnaniensi³, Preczlao palatino Calisiensi⁴, Paszkone castellano Gneznensi⁵, Vincencio castellano Sremensi⁶, Adam succamerario Calisiensi⁷ et aliis quampluribus fidedignis.

^atak Kop. 1 i 2

^bbrak Kop. 2

^cnoster Kop. 2

^dpossunt Kop. 2.

¹Krzywa Góra na pn.-zach. od Pyzdr. Sołtys Marcin Błyskawica skądinąd nieznany.

²Pobyt w Wielkopolsce nie potwierdzony w itinerarium króla i mało prawdopodobny, raczej zachodzi tu rozbieżność pomiędzy actum i datum.

³Jan V Doliwa, zob. wyżej, nr 172/1.

⁴Przecław z Gułtów, zob. wyżej, nr 145/6.

⁵Pasek z Benic, zob. wyżej, nr 177/1.

⁶Wincenty kasztelan śremski 1353 - 1360 (Spisy wlkp.), zapewne ident. z Wincentym z Biechowa kasztelanem gnieźn. 1360 - 1377 (zob. niżej, nr 197/4).

⁷Adam z Wapna, zob. wyżej, nr 175/8.

Dokument Nr 193

[1352 - 1360]

Starosta generalny Wielkopolski nadaje 1/3 dochodów z młyna w Śremie młynarzowi Mikołajowi.

Kop.: Kraków, Bibl. PAN, dok. nr 480, w or. potwierdzeniu księcia Zygmunta Korybutowicza z daty: Śrem, 24 marca (1 kwietnia?) 1418 - por. niżej. Liczne drobne dziury w tekście.
Reg.: K. Dziwik, Katalog dokumentów pergaminowych Biblioteki Polskiej Akademii Nauk w Krakowie, cz. I, Wrocław 1966, nr 36 (wg Kop., pod błędną datą: 3 kwietnia 1418).

Uw.: Datę dok. wyznacza objęcie przez Wierzbiętę starostwa (1352), przed otrzymaniem przezeń kasztelanii pozn. (1360).

In nomine Domini amen. Quoniam ea, que perpetuis temporibus debent reman[ere in] conwersa, testibus ac testimonio litterarum solent vigorari. Proinde nos Wyrsbentha summus Polonie capitaneus¹ universis et singul[is, tam presen]tibus, quam futuris, publice declaramus, volentes quod Nicolaus molendinator, qui molendinum domini regis supra fluvium Warta ante civitatem Srzem² construcxit^a, non frustraret in laboribus suis, quos ibidem posuit et fecit, ut eciam ex eo in boni[s domini] regis maior fructus augeretur, eidem Nicolao molendinatori et suis liberis aut successoribus terciam partem mo[lendini] ibidem damus nomine domini nostri regis et per presentes in perpetuum tribuimus habendam, tenendam atque temporibus perpetuis [pos]sidendam hereditarie, tali videlicet condicione coadiuncta, quod idem [Ni]colaus suique successores pro reformacione seu cor[reccione] predicti molendini sepum et precium fabro dare tenebuntur, super omnia vero alia necessaria dicti molendini iam d[ictus] molendinator unum denarium et nos seu nostri successores duos denarios dare debebimus, silvam eciam ei[dem] molendinatori procurare et exbrigare debemus, ubi prefatus molendinator ligna, edificia et virgultum pro repara[cione] predicti molendini exscidere^a debet et homines domini nostri regis ad molendinum eadem adducere debebunt. Quam den[....] terciam partem molendini supradicti sepedicto Nicolao suisque liberis aut succedaneis licitum erit vendere, [com]mutare et donare cuicumque, quandocumque, quomodocumque ipsis melius seu aptum, de nostra tamen nostrorumque successorum voluntate [....in]quisicione et favore^b.

^atak Kop.

^bzakończenia brak Kop.

¹Wierzbięta z Paniewic, zob. wyżej, nr 160/5.

²Młynarz śremski skądinąd nieznany.

Dokument Nr 194

1360

Jan V biskup poznański zapisuje czynsz na rzecz altarii w katedrze poznańskiej.

Reg. z 1784 r.: Poznań, AAP, CP 14, s. 646 (wg Kopiariusza poznańskich wikariuszy katedralnych - tzw. Jura vicariorum - z XVII w., k. 508, zaginionego w 1945 r.).

1360. Joannes episcopus Posnaniensis¹ pro erigendo altari Decem Milium Martyrum² censum 4 marcarum in et pro summa 40 marcarum capitali super bonis villae Biskupice³ de consensu capituli inscribit.

¹Jan V Doliwa, zob. wyżej, nr 172/1.

²W katedrze pozn., por. Now. I, s. 239 - 240.

³Biskupice nie zidentyfikowane.

Dokument Nr 195

Pyzdry, 8 marca 1361

Sąd w Pyzdrach potwierdza granice wymienionych posiadłości opactwa benedyktynów w Mogilnie.

Reg.: Bydgoszcz, WAP, Mogilno kl. C 12 (sumariusz klasztorny ze schyłku XVIII w.), s. 38, nr H 1.

1361 in crastino dominicae Laetare, in terminis in Pyzdry celebratis. Decretum granitiale inter haereditates Padniewo¹ monasterii Mogilnensis et Wieniec² prolatum, quo comparentibus religioso viro Jacobo priore³ ex parte Borislai abbatis Mogilnensis⁴ et haeredibus Wieniec, gades inter has haereditates iacentes pro parte conventus prememorati cum impositione perpetui silentii sunt adiudicatae.

¹Padniewo na zach. od Mogilna.

²Wieniec, na pn.-zach. od Mogilna.

³Przeor mogileński Jakub wyst. tylko tutaj - może ident. z zakonnikiem wyst. 1362 (zob. niżej, nr 201/1).

⁴Opat Borzysław, zob. wyżej, nr 157/1.

Dokument Nr 196

1361

Arcybiskup gnieźnieński sprzedaje sołectwo w Żeleźnicy Janowi z Piotrowa.

Ekscerpt: Gniezno, AAG, ACap. B 140 (Wizytacje dóbr arcybiskupa gnieźn. z 1512 r.), k. 327v (Wyd.: Wizytacje, s. 438).

Jaroslaus divina providencia sancte eclesie Gneznensis archiepiscopus, cupientes bona eclesie, quantum possumus, informare, villam Szelesnicza¹ nuncupatam sub ratihabicione venerabilium fratrum nostrorum capituli Gneznensis iure Theutonico exposuimus ad locandum, dantes provido viro Joanni de Potrowo¹ pro serviciis suis scolteciam in eadem villa perpetuis temporibus tenendam, atribuentes sibi pro eadem decimum mansum liberum, tercium denarium iuramentorum, terciam partem tabernarum, pistorum pannum, sutorum, maccellorum carnium, fabrorum, ortorum, quotquot inibi extirpentur agri. Incole dicte ville de quolibet manso annis singulis in festo beati Martini [11 XI] fertonem grossorum Boemicalium et decimam manipulatim solvere teneantur, scoltetus vero de suis mansis liberis cum predictis kmethonibus nobis decimam manipulatim solvere tenentur, si autem eosdem inducere valeat, quod solvent nobis maldratas, tunc decimam de suis mansis liberis, vel tres scotos grossorum, prout maluerit, rectori eclesie, ubi divina audiet, solvere sit astrictus, hoc eciam specialiter declarantes, quod incole predicte ville conductum vehere tenebuntur, prout cetere ville eiusdem districtus. Et quoniam iura Srzedensia... Exivit privilegium sub anno Domini M^oCCCLX^o primo.

¹Żeleźnica w parafii Ostrowite Prymasowskie, ok. 6 km na pd.-wsch. od Trzemeszna, dziś nie istniejąca. Sołtys Jan z Piotrowa skądinąd nieznany.

Dokument Nr 197

1361

Król Kazimierz Wielki potwierdza podział majątku pomiędzy synów Mikołaja z Biechowa.

Or.: do 1945 r. w zbiorach Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk, spalony podczas wojny. Tekst nieznany - treść podają E. Callier, Szkice geograficzno-historyczne, seria II, Poznań 1888, s. 46; Now. II, s. 74 (który powołuje się na własny odpis tego dok. - dziś również nieznany).

Król Kazimierz Wielki potwierdza podział dóbr po zmarłym wojewodzie kaliskim Mikołaju z Dębna¹ pomiędzy jego synów: scholastyka poznańskiego Mikołaja², kasztelana biechowskiego Janusza³ i Wincentego⁴. Z nich Mikołaj dostaje klucz Nowe Miasto nad Wartą⁵, Zwolę z młynem⁶, Borucin⁷, Sroczewo⁸, Mchy⁹, Małachowo¹⁰.

¹Mikołaj z Biechowa i Dębna, zm. 1353, zob. wyżej, nr 105/19.

²Mikołaj z Nowego Miasta, kanonik gnieźn. 1355, pozn. 1360, scholastyk pozn. 1361, biskup elekt pozn. 1382, zm. ok. 1383 (Now. II, s. 73 - 74).

³Janusz z Biechowa, zob. wyżej, nr 177/8.

⁴Wincenty z Biechowa kasztelan gnieźn. 1360 - 1377 (Spisy wlkp.), zob. też wyżej, nr 192/6.

⁵Nowe Miasto nad Wartą, zob. wyżej, nr 177/9.

⁶Zwola na pd. od Zaniemyśla.

⁷Borucin, dziś nieznany, leżał na pd. od Zaniemyśla (SHGWlkp.).

⁸Sroczewo, na pn.-zach. od Książa.

⁹Mchy na pd. od Książa.

¹⁰Małachowo, na pd. od Dolska.

Dokument Nr 198

Chodecz, 9 stycznia 1362

Król Kazimierz Wielki poleca celnikom między Bochnią a Sieradzem, aby pobierali tylko połowę cła i mostowego od wiozących sól mieszczan ze Stawiszyna.

Kop.: Warszawa, AGAD, Metryka koronna, t. 35, s. 442 - 443. Wpis z r. 1521. Tytuł: Littere oppidi Stawyschyn.
Wyd.: ZDM VIII, nr 2533 (wg Kop.).
Reg.: MRPS IV, suppl. nr 215 (wg Kop.).

Kasimirus Dei gratia rex Polonie suis fidelibus universis et singulis theloneatoribus, ad quod presentes nostras litteras pervenire contigerit, et specialiter a Bochnya versus Calys, videlicet in Vsczye¹, in Slomnyk², in Radomskye³, in Sczyrczow⁴, in Bussanyn⁵ et in Siradia, seu alibi gratiam regiam cum favore. Noveritis, quod pro melioracione nostrorum fidelium civium et civitatis in Stawysschin ac pro utilitate zuppe nostre Bochnensis ipsis specialem graciam facientes a solucione medietatis tocius thelonei, sive a solucione poncium, que mosthowe wlgariter nunccupatur, quocienscunque cum sale ab ipsa zuppa nostra Bochnensi, vel alia per passus et loca theloneorum vestrorum pertransierint, ipsos omnino absolvimus ac tenore presencium quietos dimittimus et solutos, vobis omnibus supradictis districte precipien(do) mandantes, quatenus ab eisdem nihil ultra medietatem predicti thelonei sive solucionis poncium, ut premittitur, aliquatenus exigere presumatis nostre gratie sub obtentu. Alioquin, si qui huiusmodi nostro mandato contrarium fecerint in perdicionem bonorum suorum se senciant hoc fecisse et circa hoc [s. 443] nostram indignationem inevitabilem incurisse. Et ad maiorem rei evidenciam et testimonium omnium premissorum sigillum nostrum presentibus est appensum. Omnia premissa sub tali condicione duratura donec expresse per nos fuerint revocata. Datum in Choczcza⁶ die dominica post Epiphaniarum Domini nostri Jhesu Christi sub anno nativitatis eiusdem millesimo trecentesimo sexagesimo secundo.

¹Uście Solne nad Wisłą, przy ujściu Raby.

²Słomniki, pomiędzy Krakowem a Miechowem.

³Radomsko, pomiędzy Częstochową a Piotrkowem.

⁴Szczerców, na zach. od Bełchatowa.

⁵Burzenin nad Wartą, powyżej Sieradza.

⁶Pobyt w Chodczu na Kujawach zgodny z itinerarium królewskim.

Dokument Nr 198a

Ciążeń, 22 stycznia 1362

Król Kazimierz Wielki nadaje sędziemu kujawskiemu Stanisławowi z Ostrowa prawo lokacji w swych dobrach miasta Goliny.

Kop.: Poznań, WAP, Konin Gr. 33, k. 683 - 684. Oblata 4 września 1600, w transumpcie króla Władysława Jagiełły dla Jana z Goliny w Brześciu Kujawskim, 25 kwietnia 1418 (zob. niżej). Tytuł: Golinsky privilegii insertio.
Odpis: Warszawa, AGAD, Komisja Rządowa Spraw Wewnętrznych, 460 C, s. 6 - 13 (wg Kop.)

In nomine Domini amen. Ne res gesta coram regum magnificentia processus temporum aboleat, oportunum est, ut eas roboret sollenis titullus literarum. Proinde nos Casimirus Dei gratia rex Polloniae, Cracouiae, Sandomiriae, Syradiae, Lanciciae, Cuiauiae, Pomeraniae, Rusiaeque terrarum dominus et haeres notum esse volumus, tam praesentibus, quam futuris, praesentium notitiam habituris, quod ius Thaeutonicum Sredense, sive Nouifori, nobis et regnicollis nostris multum utilitatum affert, ob merita igitur nobilis viri domini Stanislai iudicis Cuiauiensis haeredis de Ostrow¹, qui nobis in diversis praeliis tanquam victor praeliando cum nostris aemulis corpus suum ponderando exhibuit et adhuc est multo paratus et ferventius exhibere in futuro et ut merita gratiarum vicisitudinaliter repraesentantur, ut exemplo ipsius se nostri alii fideles ad consimilia servitia exhibeant promptiores, volentes eundem dominum Stanislaum et successores ipsius de aliquo regio consolatos habere, damus et donamus sibi civitatem locandam in sua haereditate dicta Blozyno, cui ex nunc nomen inponimus in Błuzino ad Spiritum Sanctum in rivulo defluente dicto Golina, in districtu Coninensi in terra Polloniae² cum omni iure, quo utuntur civitates nostrae Calisiensis et Coninensis licebitque sibi consules et scabinos ponere, mansos mensurare et omnia alia et singula iura facere in eadem civitate et exercere, quibus praedictae civitates facere consueverunt. Insuper in eadem civitate constituimus forum ex nunc omnium rerum venalium quorumcunque omni feria secunda licite exercendum. Licet in originali privilegio praedicti serenissimi principis domini Cazimiri olim regis Poloniae, praedecessoris nostri, feria quarta fuerat institutum, tamen [k. 683v] nos Wladislaus Dei gratia rex Polloniae etc. petitionibus Johannis praedicti annuentes, forum huiusmodi in feriam secundam qualibet septimana transtullimus et transferimus, tenore praesentium mediante³. Damusque etiam fora annualia in praedicta civitate Golina bis in anno, unum videlicet in festo beati Jacobi Apostoli [25 VII] et aliud in octava sancti Francisci Confessoris [4 X] singulis annis cellebrandum. Insuper damus sibi omnem utilitatem et fructum, quem habere per suam et successorum suorum providentiam poterit in terra et super terram, in terra et in aquis, prout minere, sicut ferri, glandinum, pascua quae fieri poterint in palludinibus, silva et in ląg, in nemoribus ipsius, prout antiquitus, quorum memoria non existit, pertinebant et primo incipiendo a graniciis Wąglewo⁴ et ab insula, quae vulgariter dictur Belatow, ad lacum, qui vocatur Lubosz, de isto lacu sicut ex nunc rivuli ad insulam, quae dicitur Bawol⁵, ad granicies Misliborienses⁶. Et quod iam dicti cives praenominate civitatis habeant et incolle ibidem commorantes, libere extirpare silvas et redificare prata et alia huiuscemodi secundumque ipsorum praedecessores in antea pacifice et quiete nullo impediente tenuerunt et possiderunt. Item ex alia parte de graniciis Cienino⁷ totam silvam, quae dicitur Czierzniec⁸ insula ex integro, quae vocatur^9-10

Kepiste et alia Tulcwy et tertia Drczesnik et ab eadem insula Thulcwy insignia antiqua in arboribus se extendentibus ad monticulum, qui appelatur in vulgari Kzuza Gorka

, et ut eandem civitatem superius nominatam et villas infrascriptas facilius citiusque locare poterit, in Błuzyno ad Sanctum Spiritum et villas, scilicet Splawye¹¹, Kabnicze¹², Scziec¹³, Przerowy¹⁴ ipsas de iure Pollonico in ius Theutonicum, quod Sredense sive Nouifori dicitur, transferimus ex nunc et prout sunt in suis limitibus distincte et limitate, quibuscunque nominibus nominentur, perpetuo duraturum, removentes in eisdem omnia iura Polonicalia, modos et consuetudines Pollonicales, angarias [k. 684] et praeangarias universas, quae ipsum ius Sredense sive Nouifori perturbare consueverunt, absolvimus et exemimus et perpetuo liberamus, advocatum et cives praedictae civitatis, scultetos et incolas supradictarum villarum a iudiciis et iurisdictionibus omnium pallatinorum castellanorum, iudicum et subiudicum Regni nostri et nuntiumque ipsorum quorumcunque et quocunque nomine dicantur, ita quod coram ipsis vel ipsorum aliquo pro causis magnis vel parvis minime respondebunt. Ius cives praedictae civitatis coram advocato, incolle vero nominatarum villarum coram scultetis suis, per praedictum Stanislaum iudicem Kuiauiensem vel ipsius legitimos liberos constitutis, advocatus nominate civitatis et sculteti iam dictarum villarum coram domino suo citati vel vocati de se querulantibus non alio, tamen quam suo iure Theutonico suis adversariis respondebunt, in causis autem capitalibus criminalibus, puta furti, homicidii, incendii, sanguinis, membrorum mutilationis, praedictis advocato et scultetis iam dictarum villarum condemnandi puniendi, sententiandi plenam et omnimodam damus et concedimus facultatem et omnia et singula iura faciendi et exercendi, quod ipsum Sredense sive Nouifori in omnibus capittulis et punctis iuris civilis reddit et astringit obligatis. In quorum omnium testimonium et evidentiam pleniorem sigillum nostrum praesentibus est appensum. Actum et datum in Ciąnzyn¹⁵ in die sancti Vincentii Martiris anno Domini millesimo trecentessimo sexagesimo secundo, praesentibus his testibus: Alberto pallatino Cuiauiensi¹⁶, Floriano cancellario Lanciciensi¹⁷, Wierzbietha castellano Posnaniensi et capitaneo Polloniae¹⁸, Janusio castellano Biechouiensi¹⁹, Petro dapifero Calisiensi²⁰, Adam subcamerario Calisiensi²¹et aliis multis fidedignis²².

¹Stanisław Kiwała z Ostrowa (na Kujawach, nad Gopłem), Leszczyc, sędzia kujawski (brzeski) 1353 - 1363 (Bieniak, Wlkp., s. 72).

²Golina, miasto pomiędzy Słupcą a Koninem, na pn. skraju starorzecza Warty. Błożyno, Błużyno, wyst. od XVI w. w parafii Morzysław koło Konina, na wsch. od dzisiejszej Goliny - mało prawdopodobne, aby było ident. z tu występującym. Święty Duch również nie zidentyfikowany. Rzeka Golina dziś nieznana, była może jednym z cieków płynących w starorzeczu Warty.

³Wtręt transumującego, zmieniającego tekst dok. transumowanego i wyjaśniający charakter zmiany jest chyba zgoła wyjątkowy w praktyce polskiej kancelarii średniowiecznej.

⁴Węglewo, na wsch. od Goliny.

⁵Nazwy dziś nieznane, zapewne wyniosłości i staw w starorzeczu Warty.

⁶Myślibórz, na pd.-zach. od Goliny.

⁷Cienin Kościelny, na pn.-zach. od Goliny

⁸Las Czerniec często potwierdzany, pomiędzy Cieninem a Dobrosołowem, na pn. od Goliny (SHGWlkp.).

^9-10Nie zidentyfikowane.

¹¹Spławie, pomiędzy Cieninem a Goliną.

¹²Kawnice, na wsch. od Goliny.

¹³Nie zidentyfikowane.

¹⁴Przerowy, Przerowno, osada dziś zaginiona, leżała w parafii Kawnice, ok. 3 km na pn.-wsch. od Goliny (SHGWlkp.).

¹⁵Pobyt króla w Ciążeniu nad Wartą nie potwierdzony, ale zgodny z itinerarium.

¹⁶Wojciech z Kościelca, zob. wyżej, nr 177/6.

¹⁷Florian z Mokrska, zob. wyżej, nr 139/7.

¹⁸Wierzbięta z Paniewic, zob. wyżej, nr 160/5.

¹⁹Janusz z Biechowa, zob. wyżej, nr 177/8.

²⁰Stolnik kal. Piotr skądinąd nieznany, mógł jednak w tym czasie sprawować ten urząd. (Spisy wlkp.).

²¹Adam z Wapna, zob. wyżej, nr 175/8.

²²Informację o istnieniu niniejszego dok. zawdzięczają wydawcy doc. Januszowi Bieniakowi.

Dokument Nr 199

Falsyfikat (?) Pobiedziska, 24 stycznia 1362

Król Kazimierz Wielki zatwierdza postanowienia testamentowe dotyczące podziału majątku kasztelana nakielskiego Sędziwoja z Czarnkowa.

Kop.: Warszawa, AGAD, Metryka koronna, t. 79, k. 255v - 257. Wpis w transumpcie króla Zygmunta Augusta z daty: Kraków, 9 grudnia 1550. Tytuł: Confirmatio tercii privilegii pro eadem familia a Czarnkou.
Wzmianka: MRPS V, nr 4989 (wg Kop.).

Uw.: Falsyfikat potwierdzony przez Zygmunta Augusta na prośbę dworzanina królewskiego Stanisława Sędziwoja Czarnkowskiego i przez niego najpewniej sporządzony. Nie można wykluczyć, że rz. Or. nie istniał, a transumpt sporządzony został również przez Czarnkowskiego.

In nomine Domini amen. Nos Casimirus Dei gratia rex Poloniae praesentibus recognoscimus publice protestando, quod ad nostram et baronum nostrorum personaliter accedens praesentiam nobilis et famosus vir, dominus Sandiuogius castellanus Naklensis comes de Czarnkow¹, sanus et compos mente et corpore ac ratione non compulsus, nec alicuius metu poenae inductus aut dolo circumventus, sed sponte et ex certa scientia ac bona deliberatione sui animi suorumque amicorum omnium, quorum consensus in et super praemissis fuerat requirendus, diligenter praehabitus, attendens quod nihil morte certius et incertius hora mortis, volens nihilominus ob hoc sibi et filiis suis primogenitis de [k. 256] prima sua uxore procreatis, quantum ad divisionem haereditatum suarum, quae ipsis et ipsorum quemlibet pro rata sua, tam ex paterna, quam materna, successionis portione tangere poterit aut alias qualitercumque de futuris periculis praecavere, quae ducente tempore per proles procreandas ab uxore sua moderna inter ipsos et alios ac ipsum possent aliqualiter suborire, talem cum eisdem filiis suis, videlicet Joanne et Vincentio² fratribus uterinis fecit et ordinavit divisionem, assignans nihilominus eisdem liberaliter absque aliquo onere debitorum contractorum vel contrahendorum per ipsum subportan(ti) infrascriptas haereditates et bona et primo Wiszini³, Jardanowicze⁴, Koczewo⁵ et Nieczayna⁶ ab ista parte fluvii, vulgariter dicti Notesz⁷, in Regno nostro situatas, item ab alia parte dicti nostri Regni, videlicet in terra seu dominio serenissimi principis domini marchionis Brandeburgensis, dedit et assignavit eisdem villam, in vulgari Teutonico Bąlster appellatam, in Polonico vero Bolowscziewie⁸, quae fuit bone memoriae matris ipsorum et quam habuit pro dote et nomine dotis una cum quibusdam aliis bonis et diversis possessionibus ab eadem cum omnibus et singulis commodis utilitatibus usufructu et dominio alto et basso supremo et infimo una cum fructibus, redditibus, proventibus, iuribus et obventionibus universis ad easdem haereditates spectantibus et pertinentibus qualitercumque, nihil iuris vel proprietatis in eisdem haereditatibus ab inde in antea sibi reservan(tes), perpetuis temporibus tenendas, habendas et libere possidendas necnon vendendas, donandas, alienandas et commutandas ac pro suis voluntatibus [k. 256v] et beneplacitis convertendas et eis uti prout solus hactenus eisdem usus fuit in omnibus ipsarum proventibus recipiendas, quorumcunque contradictione non obstante post mortem ipsius dedit, legavit et assignavit praedictis filiis suis nominibus, quibus supra, uni et ambobus. Si de alio aliquid humanitus contingant quandam aliam villam, vulgariter dictam Msszianko⁹, quam a praefata matre ipsorum in dotem habuit, sitam in eadem terra seu dominio domini marchionis Brandeburgensis praefati, perpetuis temporibus cum omnibus censibus commodis et utilitatibus, prout de aliis haereditatibus superius est expressum, habendam et pacifice possidendam cum omnibus clausulis suprapositis ac aliis etiam oportunis. Etiam se ipsum dominum Sandiuogium ab uxore sua moderna, quam super duxit, quamcunque prolem, sive masculinam, sive foemininam, habere contigat, maxime in portionem haereditatis ipsorum materne. Item dedit et assignavit eisdem filiis suis, videlicet Joanni et Vincentio praedictis, post mortem suam mediam civitatem, vulgariter dictam Szloppa¹⁰, et medium districtum praedicte civitati adiacentem, cum omnibus commodis et utilitatibus, videlicet molendinis, aquis, aquarumque decursibus, viis et in viis piscinis et piscaturis, pascuis, sylvis, nemoribus, rubetis, virgultis et apicibus et aliis quibuscunque proprietatibus, quocunque nomine vocentur, prout eaedem civitatis Sloppa in villis et possessionibus suis praedictis una cum suprascriptis haereditatibus filiis suis, per ipsum dominum Sandiuogium in portionem haereditatum suarum assignatarum et legatarum, in suis terminis, [k. 257] limitibus seu granitiebus ab antiquo iacuerunt et adhuc iacent comprehensa, se comprehense et distincte perpetuis temporibus tenendas, habendas et possidendas necnon vendendas, donandas, commutandas et convertendas, pro ipsorum beneplacito, ut superius est expressum, quae quidem omnia et singula, videlicet divisionem, donacionem et praedictorum bonorum assignacionem ratam et gratam habentes, eas et eam praesentibus approbamus, ratificamus et confirmamus. In cuius rei testimonium sigillum nostrum praesentibus est appensum. Datum in Pobyedziiska¹¹ in vigilia Conversionis beati Pauli sub anno Domini millesimo trecentesimo sexagesimo secundo, praesentibus his testibus, videlicet: Vierszbytha castellano Poznaniensi et capitaneo Poloniae¹², Przeslao palatino Calissiensi¹³, Vincentio castellano Gnesnensi¹⁴, Dobeslao iudice Calissiensi¹⁵, Janussio castellano Biechouiensi¹⁶ et Floriano cancellario Lanciciensi¹⁷ testibus ad praemissa.

¹Sędziwój z Czarnkowa, zob. wyżej, nr 131/1.

²Jan z Czarnkowa, Nałęcz, potem podczaszy pozn. 1367, sędzia pozn. 1377 - 1400 (WSB; Spisy wlkp.). Jego brat Wincenty wyst. do 1405 (SHGWlkp.).

³Wyszyny, zob. wyżej, nr 2/4.

⁴Dziś Wiardunki, na pn.-zach. od Rogoźna (SHGWlkp.).

⁵Koczewo nie zidentyfikowane.

⁶Nieczajna na pd.-zach. od Obornik.

⁷Tzn. po pd. stronie Noteci.

⁸Balster, dziś Biały Zdrój koło Kalisza Pomorskiego.

⁹Nie zidentyfikowane.

¹⁰Człopa, miasto na zach. od Piły.

¹¹Pobyt w Pobiedziskach potwierdzony itinerarium królewskim.

¹²Wierzbięta z Paniewic, zob. wyżej, nr 160/5.

¹³Przecław z Gułtów, zob. wyżej, nr 145/6.

¹⁴Wincenty z Biechowa, zob. wyżej, nr 197/4.

¹⁵Dobiesław Awdaniec, zob. wyżej, nr 131/19.

¹⁶Janusz z Biechowa, zob. wyżej, nr 177/8.

¹⁷Florian z Mokrska, zob. wyżej, nr 139/7.

Dokument Nr 200

Poznań, 30 stycznia 1362

Oficjał poznański zaświadcza, że Adam kmieć z Winiar zapisał czynsz poznańskim wikariuszom katedralnym.

Kop.: 1. Poznań, AAP, CP 10 (Kopiariusz poznańskich wikariuszy katedralnych, tzw. Jura vicariorum, z XVI w.), k. 116; zaginiona w r. 1945; 2. tamże, k. 277, w transumpcie oficjała poznańskiego Mikołaja z Kościana, z daty: Poznań, 26 grudnia 1440; zaginiona jak wyżej.
Odpis: Kraków, Bibl. PAN, rkps 3519 (Teki Majkowskiego), k. 16 - 17 (wg Kop. 1 i 2).
Reg.: St. Źr., 12, 1967, s. 117.

In nomine Domini amen. Noverint, quibus expedit, universi, quod sub anno Domini ^a-b

millesimo tricentesimo sexagesimo

secundo, indictione XV^c, III^o Kalendas Februarii, in stuba domini Henrici cantoris Poznaniensis¹ inmediate post prandium, presentibus honorabilibus et discretis viris dominis: Jacobo archidiacono et officiali², Henrico cantore, Alberto plebano³, Nicolao altarista⁴ et Petro Scorca vicariis^d Poznaniensibus^e⁵ et in mea presencia publici notarii infrascripti Adam cmetho de Vinari⁶ se obligavit ad solvendam sexagenam grossorum quolibet anno in die sancti Martini [11 XI] de duobus mansis agrorum et medio, quos in eadem villa Vinari Nicolaus civis Poznaniensis dictus Medici⁷ ante hoc tenuit, discretis viris vicariis Poznaniensibus ad honorabilis viri domini Andree archidiaconi maioris Poznaniensis⁸ requisicionem, qui eandem grossorum sexagenam de dictis mansis vicariis memoratis circa ecclesiam Sancti Petri kathedralem servientibus, ob sue memoriam anime salutem et perpetuum remedium, pro certa pecunie quantitate annis solvendam perpetuis, timens illud, quod dicitur, periit memoria, eorum cum sonitu salubrius comparavit. In cuius rei testimonium et memoriam firmiorem predictus dominus Jacobus archidiaconus et officialis hanc litteram sui sigilli munimine iussit obmuniri. Datum et actum Poznanie, anno, indictione, die, mense, loco, hora, testibus, quibus supra.
Et ego Michael quondam Stanislai clericus dyocesis Poznaniensis, publicus imperiali auctoritate notarius⁹, predicte obligacioni ipsius Ade ac requisicioni per dominum Andream predictum archidiaconum huiusmodi sexagene comparatorem facte necnon omnibus et singulis premissis una cum testibus prenotatis presens interfui eaque sic fieri, vidi, audivi et in hanc publicam formam redegi, signo et nomine meis solitis consignando, specialiter requisitus per dominum archidiaconum prefatum et rogatus in testimonium omnium premissorum.

^a-bM^o CCC LX Kop. 1

^cquarta decima (s.) Kop. 2

^dvicario Kop. 2

^ePoznaniensi Kop. 2.

¹Henryk Żyła archidiakon zanotecki (wałecki), potem śremski 1358, kantor pozn. 1360 - 1365 (KDW III, nr 1384 n.; Now. II, s. 240, 292, 294, 297; por. też. KDW III, nr 1752).

²Jakub, zob. wyżej, nr 164/14.

³Pleban Wojciech nie zidentyfikowany.

⁴Mikołaj altarysta w katedrze pozn. i Piotr Skórka wikariusz, nie zidentyfikowani.

⁵Mikołaj altarysta w katedrze pozn. i Piotr Skórka wikariusz, nie zidentyfikowani.

⁶Winiary, dziś w obrębie miasta Poznania.

⁷Mikołaj, zob. wyżej, nr 169/6.

⁸Andrzej z Chojnicy, zob. wyżej, nr 164/12.

⁹Michał syn Stanisława notariusz publiczny nie zidentyfikowany.

Dokument Nr 201

Radziejów, 31 stycznia 1362

Sąd w Radziejowie rozgranicza Padniewo, posiadłość opactwa Benedyktynów w Mogilnie, od Padniewka.

Reg.: Bydgoszcz, WAP, Mogilno kl. C 12 (sumariusz klasztorny ze schyłku XVIII w.), s. 38, nr H 2.

1362^do, in vigilia beatae Virginis Brigidae, in terminis Radziejoviensibus. Inter fratrem Jacobum procuratorem nomine conventus sui Mogilnensis¹ agentem ab una et Thomam de Padniewo² haeredem parte ab altera, decretum, quo mediante gades inter Padniewo³ villam monachorum de Mogilno et inter aliud Padniewo haereditatem ipsius Thomae a gadibus de Wieniec⁴ usque ad gades in Duszno⁵ mericae, rubeta, campi, paludes de cognomine Radestowe Błoto⁶, sylva dicta Niebosz⁷ et pratum super Izby⁸ et alia prata super Sbojowiska⁹ eidem conventui sunt adiudicatae.

¹Brat Jakub z Mogilna może ident. z przeorem 1361, zob. wyżej, nr 195/3.

²Padniewko na zach. od Mogilna. Tomasz skądinąd nieznany.

³Padniewo, zob. wyżej, nr 195/1.

⁴Wieniec, zob. wyżej, nr 195/2.

⁵Duszno pomiędzy Trzemesznem a Mogilnem.

⁶Radostowe Błoto skądinąd nieznane.

⁷Las Nieboż, zob. wyżej, nr 63/4.

⁸Izdby, na pd.-zach. od Mogilna.

⁹Zbrojowiska nie zidentyfikowane.

Dokument Nr 202

Opatówek, 1 marca 1362

Arcybiskup gnieźnieński rozsądza spór o dziesięciny pomiędzy prepozytem kościoła Św. Mikołaja w Kaliszu a plebanem z Dobrca.

Kop.: Włocławek, Archiwum Diecezjalne, Akta konsystorza kaliskiego, t. 9 (8), k. 19v. Wpis 9 stycznia 1505.
Wyd.: Acta capitulorum II, nr 1957 (wg Kop.).

In nomine Domini amen. Nos Jaroslaus divina providencia sancte Gneznensis ecclesie archiepiscopus omnibus, qui presentes inspexerint, cupimus fore notum, quod constituti coram nobis discreti viri frater Mathias ordinis Sancti Augustini prepositus sive rector ecclesie Sancti Nicolai in Calisch¹ et Johannes plebanus de Dobrcza² super recipiendis sive solvendis eisdem annonis missalibus de allodiis iacentibus sive situatis prope Calisch versus Dobrczam inter se in hunc modum amicabiliter concordarunt, ita quod dictus Johannes de Dobrcza in festo beati Martini [11 XI] proxime affuturo de ipsis allodiis tollet et recipiet pro se huiusmodi omnes et singulas missales annonas in suos usus ex integro convertendas; sequenti anno dictus Mathias prepositus Sancti Nicolai similiter plenarie et ex toto de dictis prediis sive allodiis dictas missales annonas exiget et faciet sibi dari et deinceps quilibet eorum huiusmodi missales annonas colliget et recipiet alternis annis perpetuis futuris temporibus integraliter et complete pro suo commodo redigendas; nos vero eandem eorum concordiam et composicionem, propter bonum [pacis amicabiliter factam de recipiendis et colligendis ipsis missalibus annonis^a], ut prefertur, gratam et ratham habentes [eam tenore presencium nostri sigilli cum appensione duximus confirmandam. Actum et datum Opatow Kalendas Marcii anno Domini MCCCLX secundo, presentibus honorabilibus viris: Nicolao archidiacono Cracoviensi³, Dzyvissio preposito Lanciciensi⁴, canonicis Gneznensibus, Nicolao dicto Wilkowski⁵ et Hankone notariis publicis⁶, testibus circa premissa^a].

^aobcięte podczas XX-wiecznej oprawy Kop. Tekst wg Wyd.

¹Maciej prepozyt kościoła Św. Mikołaja w Kaliszu skądinąd nieznany; prepozytura augustiańska erygowana tutaj 1358 (KDW III, nr 2050).

²Dobrzec, tuż na zach. od Kalisza, dziś w obrębie miasta. Pleban skądinąd nieznany.

³Mikołaj z Kożuchowa, syn Mikołaja z Bogorii wojewody krakowskiego, bratanek arcybiskupa Jarosława Skotnickiego, kanonik krakowski 1339, archidiakon krakowski 1342, kanonik gnieźn. 1354, potem prepozyt gnieźn. 1366 (kontrkandydat Mikołaja Strosberga). zm. 1374 (Kor. II, s. 329); Z. Wdowiszewski, Ród Bogoriów w wiekach średnich, Rocznik Tow. Heraldycznego IX, 1928 - 1929, s. 29 - 30.

⁴Dziwisz prepozyt łęczycki nie zidentyfikowany.

⁵Mikołaj Wilkowski notariusz publiczny może ident. z kanonikiem łęczyckim 1361 tegoż imienia (KDW III, nr 1456).

⁶Hanek notariusz publiczny, może ident. z Hankiem nazwanym 1349 wicekanclerzem arcybiskupim (KDW II, nr 1269), a 1358 - 1361 pisarzem arcybiskupa gnieźn. (ib. III, nr 1387, 1399, 1456), wreszcie 1363 (niżej, nr 206/8) pisarzem dworu arcybiskupiego.

Dokument Nr 203

Opatówek, 6 listopada 1362

Arcybiskup gnieźnieński zatwierdza sprzedaż sołectwa we wsi Michałów i transumuje jej dokument lokacyjny.

Kop.: Gniezno, AAG, ACap. B 6 (Liber privilegiorum capituli Gniezn. XVI w.), k. 88 - 89. Tytuł: Ville Mychalow clavis eiusdem [Oppatouiensis].
Odpis: Kraków, Bibl. Jag., rkps 8057, k. 57 (wg Kop.).
Ekscerpt: Wizytacje, s. 402.

In nomine Domini amen. Nos Jaroslaus divina providencia sancte Gneznensis ecclesie archiepiscopus notum facimus universis, tam presentibus, quam futuris, presencium noticiam habituris, quod providus vir Jacobus scultetus de Mychalow¹, villa nostra archiepiscopali in terra Calissiensi iacente, nostram accedens ad presenciam, non coactus, non compulsus, sed mera et libera sua voluntate sculteciam ibidem in Mychalow provido viro Sedlys filio olim Sedlyk vendidit, tradidit et resignavit pro certa pecunie quantitate, cum toto iure et dominio, prout ipsemet Jacobus iuxta continenciam sui privilegii antiqui super huiusmodi scultecia confecti habebat et tenebat, cuiusquidem privilegii antiqui tenor per omnia est talis:
[następuje dok. Ofki z Dobrzycy z daty: Kalisz, 10 listopada 1342 - zob. wyżej nr 129].
[k. 88v] Nos vero vendicionem, tradicionem et resignacionem huiusmodi scultecie sic rite et racionabiliter factas in persona prefati Szedlys ratas et gratas habentes sibique et suis liberis et successoribus leitimis iuxta tenorem antiqui privilegii, qui superius de verbo ad verbum huic nostro privilegio est insertus, perpetuis temporibus fore valituras presentibus confirmamus et ad maiorem corroboracionem huiusmodi vendicionis, tradicionis et resignacionis scultecie supradicte predicto Szedlysz presens privilegium nostro sigillo fecimus communiri. Actum et datum in Oppathow in die beati Leonardi Confessoris anno Domini millesimo tricentesimo sexagesimo secundo, presentibus honorabilibus [k. 89] viris: Martino archidiacono², Kelczone scholastico³, Nicolao cancellario Gneznensibus⁴, Clemente archidiacono Calisiensi⁵ et Boguslao canonicis Gnez- nensibus⁶ aliisque pluribus fidedignis.

¹Michałów na pd.-wsch. od Opatówka. Sołtysi Jakub i Siedlisz skądinąd nieznani.

²Marcin, zob. wyżej, nr 190/5.

³Kiełcz z Tuliszkowa, zob. wyżej, nr 125/8.

⁴Mikołaj, zob. wyżej, nr 138/8.

⁵Klemens z Mechnacza (pod Szubinem?), kanonik gnieźn. 1361 (KDW III, nr 1462), archidiakon kal. 1362, prokurator klucza kamieńskiego arcybiskupów gnieźn. (KDW III, nr 1829), zm. ok. 1380 (Kor. II, s. 260).

⁶Bogusław z Oporowa (w Łęczyckiem), Sulimczyk, kanonik gnieźn. 1361, płocki, archidiakon łęczycki 1374, potem scholastyk łęczycki 1377 - 1396 (Kor. I, cz. 2, s. 56 - 57, III, s. 162; KDW III, nr 1456 n., por. też PSB XXIV, s. 138).

Dokument Nr 204

Poznań, 6 lipca 1363

Biskup poznański potwierdza fundacje dokonane przez archidiakona czerskiego Dytka Pradla.

Kop.: Poznań, AAP, CP 10 (Kopiariusz poznańskich wikariuszy katedralnych, tzw. Jura vicariorum, z XVI w.), k. 67v; zaginiona w r. 1945.
Odpis: Kraków, Bibl. PAN, rkps 3519 (Teki Majkowskiego), k. 18 - 20 (wg Kop.).
Reg.: St. Źr., 12, 1967, s. 117.

In nomine Domini amen. Noverint universi presencium noticiam habituri, quod cum honorabilis dominus Dythco archidiaconus Cirnensis, notarius illustris principis domini Kazimiri Dei gracia regis Polonie¹ precellentis, domum lapideam sive de muro apud Poznaniensem ecclesiam kathedralem construeret et edificaret de novo sitam prope ecclesiam Sancte Marie in acie super strata publica bonoductus [.........^a]. In cuius domus edificio seu fabrica eundem dominum Dythkonem non est dubium magnos sumptus fecisse et graves multasque pecunias expendisse et esse adhuc usque ad consummacionem ipsius operis dante Domino [.....^a], quas pecunias sive sumptus poterat in alios suos usus vel carorum suorum convertere et de illis disponere pro sue libito voluntatis. Cupiens itaque dictus dominus Dythko de ipsa domo anime sue de salutari remedio inposterum providere et memoriale facere duraturum, nobis Johanni Dei gracia episcopo², Troyano preposito³, ad quem domorum omnium et arearum iuxta dictam Poznaniensem ecclesiam positarum et iacencium spectat collacio et disposicio de consuetudine antiquitus approbata totique capitulo ipsius ecclesie humiliter supplicavit, ut cum vocante Deo ipsum contingeret de hac luce migrare, prelatus sive canonicus Poznaniensis ecclesie [.....^a], cui post decessum suum de eadem fuerit domo provisum et successores alii, qui pro tempore fuerint, et eandem domum deinceps, ut premissum est, obtinebunt propter ipsius durabilitatem et opus solidum, mansionem seu habitacionem securam ac tutam in illa pariterque iocundam deberet et esset sub pena excommunicacionis late sentencie anno quolibet in die beati Martini Confessoris Eximii [11 XI] perpetuis futuris temporibus, cessante contradictione qualibet, solvere et pagare duas marcas usualis monete, convertendas unam ad vinum comparandum pro divino sacrificio et alteram in usus vicariorum ecclesie prenotate, ut in anniversario suo eorum quilibet legendo et demum omnes voce cantando dicere et complere anno quolibet debeant una cum vigiliis unam missam. Nos vero de consensu dicti prepositi et tocius nostri capituli prelibati peticionem suam attendentes fore iustam, racionabilem et honestam, ipsam admittendam duximus graciose consideratisque eciam pietatis operibus, que eidem nostre ecclesie Poznaniensi iam exhibuit et denuo amplius est facturus, statuentes et ordinantes, ut omnes et singuli, qui sepedictam domum fuerint, ut supra dicitur, legittime assecuti, ad solucionem duarum marcarum die, de quibus expressum est superius, annis singulis iuxta disposicionem suam prefatam convertendarum sub pena predicta teneantur et perpetuo sint astricti. In cuius rei testimonium presentibus nostrum et domini prepositi ac capituli nostri predictorum sigilla sunt appensa. Datum Poznanie quinta feria infra octavas beatorum Petri et Pauli Apostolorum anno Domini M^o CCC^o LXIII^o, presentibus honorabilibus et discretis viris dominis et consencientibus: Andrea archidiacono⁴, Henrico cantore⁵, Johanne custode⁶ Jacobo archidiacono Pczewiensi et officiali nostro⁷, Msczigneo preposito Sancti Spiritus⁸, Nicolao dicto Cebulka⁹, Przibigneo canonicis nostris Poznaniensibus¹⁰, per manus Nicolai de Brest notarii curie nostre¹¹. Acta et publicata sunt hec anno, indictione, die, mense, hora et loco quibus supra, presentibus discretis viris Nicolao dicto Rusko¹², Johanne Zomeruelt¹³ et Nepkone de Poznania¹⁴ clericis et [....^a] Poznaniensis dio- cesis testibus ad premissa.

^aluka w Odpisie.

¹Dytko, Teodoryk, Pradel, kapelan Maćka Borkowica 1348, kanonik pozn. 1349, archidiakon czerski 1360 - 1363, dziekan pozn. 1364, kanclerz kujawski 1364, kanonik wrocławski 1374 - 1383, gnieźn. 1380, zm. 1383 (WSB). Próba lokalizacji jego kamienicy na Ostrowie Tumskim w Poznaniu u Now. I, s. 596.

²Jan V Doliwa, zob. wyżej, nr 172/1.

³Trojan Pałuka, zob. wyżej, nr 134/7.

⁴Andrzej z Chojnicy, zob. wyżej, nr 164/12.

⁵Henryk Żyła, zob. wyżej, nr 200/1.

⁶Jan, zob. wyżej, nr 113/7.

⁷Jakub, zob. wyżej, nr 164/14.

⁸Mścigniew kanonik pozn. i prepozyt szpitala Św. Ducha w Poznaniu 1362 - 1365 (KDW III, nr 1465 - 1498).

⁹Mikołaj Cebulka, zob. wyżej, nr 164/16.

¹⁰Przybygniew zw. Popek kanonik pozn. 1355 - 1385, pleban w Pobiedziskach 1355 (KDW III, nr 1332 n. i niżej, nr 280/9).

¹¹Mikołaj z Brześcia pisarz biskupi, zapewne ident. z Mikołajem synem Henryka z Brześcia notariuszem publicznym 1360 (KDW III, nr 1422, 1440).

¹²Kleryk Mikołaj nie zidentyfikowany.

¹³Kleryk Jan Zomerwelt występuje tylko tutaj.

¹⁴Kleryk Nepek, Nepko, zapewne ident. z Mikołajem Nepkiem wikariuszem w katedrze gnieźn. 1394 (KDW III, nr 1956), plebanem w Dębnicy 1403 (KDW VII).

Dokument Nr 205

Godziszewo, 29 października 1363

Opat klasztoru Cystersów w Lądzie potwierdza dokument lokacyjny wsi Trąbki.

Or.: Poznań, WAP, Kl. Ląd A 5. Pergamin 370 × 170 + 16 mm. Pasek pergaminowy po przywieszeniu pieczęci. Na odwrocie pieczątka: Staatsarchiv Danzig, Abt. 405, Nr. 11.

Nos frater Johannes .. abbas in Lynda monasterio ordinis Cysterciensis¹, Gneznensis dyocesis, notum facimus singulis et universis presencium literarum noticiam habituris, quod scultetus in nostra | villa, Traempko dicta, Nycolaus nomine², privilegium sue scultecie nobis obtulit et ostendit irreprehensibile et sine vicio, integrum et illesum, tam sigillo, quam scriptura, sed aliquantulum | propter custodie negligenciam obscuratum, nobis magnis precibus supplicando, ut renovare ipsum privilegium dignaremur, ne obscuritas eiusdem privilegii futuris temporibus | augmentata sibi aut suis posteris detrimentum aut incommodum aliquando generaret. Nos igitur sua fidelia servicia nobis et nostris personis sepius ostensa ad memoriam reducentes suas preces curavimus velocius exaudire et ipsum privilegium exscribi fecimus de verbo ad verbum et nostro sigillo communiri, cuius tenor fuit talis:
[następuje dok. Macieja opata lędzkiego z 1329 r. - zob. wyżej, nr 107].
Nos vero frater Johannes abbas suprascriptus presentem literam roboravimus cum nostri sigilli appensione in testimonium omnium pretactorum. Anno Domini mille^mo CCC^mo LXIII in crastino beatorum Symonis et Jude Apostolorum in Godescouo nostra curia³, presentibus nostris confratribus: fratre Symone plebano in Lynda notario⁴, Johanne rectore^a curie⁵ et aliis pluribus fidedignis.

^arectori Or.

¹Jan opat lędzki, zob. wyżej, nr 191/3.

²Trąbki Małe, zob. wyżej, nr 76/2.

³Godziszewo, zob. wyżej, nr 105/7.

⁴Szymon, zob. wyżej, nr 158/9.

⁵Jan może ident. ze wspomnianym 1352 - 1353 Janem przełożonym kurii in Monte (w Lipiej Górze?), por. wyżej, nr 158/7, 161/7).

Dokument Nr 206

Wieluń, 18 listopada 1363

Arcybiskup gnieźnieński konsekruje kościół w Brudzewie i potwierdza jego uposażenie.

Kop.: Gniezno, AAG, ACap. B 15 (Acta capituli Gnezn.), k. 82v. Wpis 26 kwietnia 1455 (wg Or.).

In nomine Domini amen. Ad universorum noticiam, tam presencium, quam futurorum, volumus devenire, quod nos Jaroslaus divina providencia sancte ecclesie Gneznensis archiepiscopus, consecrata ecclesia in Brudzevo¹, ad honorem omnipotentis Dei et Beate Marie Virginis gloriose ac specialiter ad laudem sancti Nicolai Episcopi et Confessoris necnon beate Margarethe Virginis, decimam ville nostre, videlicet in Chrzamlicze², eidem ecclesie, ut eo devocius, quo comodius rector ecclesie, qui [pro^a] tempore fuerit, ipsi ecclesie poterit et valeat deservire et famulari sub ratitudine fratrum nostrorum, Gneznensis scilicet capituli, per presentes perpetuo damus, donamus et assignamus. Cuius siquidem ecclesie in Brudzevo nobilis vir Johannes patronus eiusdem ecclesie³ duas thabernas in dicta villa Brudzevo similiter perpetuo ecciam addidit et adiunxit, ita tamen, quod huiusmodi rector ecclesie, quem ipsam ecclesiam in Brudzevo pro tempore contigerit, regere et gubernare presbiterum seu vicarium habere teneatur, qui pro salute et animabus patronorum huiusmodi ecclesie missas, primam videlicet feria secunda pro defunctis, feria tercia pro pecatis ac die sabbati de Beata Maria Virgine gloriosa omni septimana ac vigilias novem leccionum die dominico post vesperas legat et legere teneatur. Si vero idem ecclesie rector ad huiusmodi missas et vigilias legendas presbiterum habere non poterit, extunc ipsemet ecclesie rector huiusmodi missas et vigilias, ut premisimus, tenebitur adimplere, super quo ipsius conscienciam oneramus. Et ad evidenciam pleniorem nostrum et predicti nostri capituli ac iam dicti Johannis patroni sigilla presentibus sunt appensa. Datum in Vyelun in octava beati Martini Episcopi et Confessoris, presentibus honorabilibus et discretis viris dominis: Johanne custode Gneznensi⁴, Adam preposito⁵, Michaele canonico Rudensibus⁶, Nicolao canonico Lanciciensi⁷ aliisque pluribus fidedignis. Transivit autem presens privilegium per manus Hanconis notarii curie nostre⁸, anno Domini M^o CCC sexagesimo tercio.

^abrak Kop.

¹Brudzew, na pd. od Koła.

²Chrząblice, na pd.-zach. od Brudzewa.

³Jan z Brudzewa, zapewne Pomian, wyst. tylko tutaj.

⁴Jan kustosz gnieźn. 1362 - 1364 (KDW III, nr 1485 - 1526).

⁵Adam kanonik gnieźn. i prepozyt rudzki 1362 - 1369 (KDW III, nr 1472 - 1611 oraz niżej, nr 226/6).

⁶Michał kanonik rudzki nie zidentyfikowany.

⁷Mikołaj kanonik łęczycki 1359 - 1367 (KDW III, nr 1410, 1465, 1569), może ident. z Mikołajem Wilkowskim 1361 (ib., nr 1456).

⁸Pisarz Hanek, zob. wyżej, nr 202/6.

Dokument Nr 207

Pyzdry, 11 grudnia 1363

Władze miasta Pyzdr zaświadczają, że Henryk syn Henryka Mokronosa nadał łan roli szpitalowi w Pyzdrach.

Or.: Warszawa, AGAD, dok. perg. 2356. Pergamin 262 × 143 + 17 mm. Pasek pergaminowy do przywieszenia pieczęci. Na odwrocie informacje o treści (XV - XVII w.).

^aIn nomine Domini amen. Presentis vite condicio statum habet permutabilem ad ea, que essencialiter durare | debeant, visibiliter tendunt ad non esse. Ideo ipsa congruit literarum suffragiis et annotacione testium posteriorum | commendare noticie. Igitur nos consules Pisdrenses, videlicet Nicolaus Heckardt proconsul, Petrus Srzederz, Lau|rencius carnifex, Joon Sculteti, Bartko Meinleri et Nicolaus Srzedir¹, ad universorum, tam presencium, quam futurorum, quorum audiencie presens scriptum propallatim fuerit, volumus devenire nocionem, quod discretus vir dominus Henricus olim filius Henrici dicti Mockronos² veniens ad nostram presenciam cum fratribus suis, videlicet Bartkone et Johanne dicto Vaynknacht, idem fratres maturo consilio prehabito resignaverunt dicto domino Henrico unum mansum adiacentem circa Poschmel cum omnibus utilitatibus et proventibus et eodem in loco prefatus dominus Henricus sana et libera mente, non coactus, sed sponte, cum consensu omnium amicorum suorum ex instructu Spiritus Sancti nominatum mansum ob animarum omnium remedium amicorum suorum et sanitate aliorum adhuc vivencium, stans coram nobis et ordinare volens suum testamentum@.@ legavit domui hospitalis foris civitatem³ nostram absque impedimento omnimode libere et perpetue possidendum. Ipso autem dicto domino Henrico decidente, quicumque fratrum succeditur anniversarium suum, debet singulis annis rite et salubriter celebrare et Deum pro salute anime sue amicorumque suorum cottidie exorare. Ne autem prefata ordinacio in irritam deduci possit, presentem paginam per manus nostre civitatis notarii iussimus scribi nostrique sigilli munimine corroborari. Datum et actum in Pisdri tercio Ydus Decembris anno Domini M^o CCC^o LX tercio, presentibus hiis testibus: Hankone Ples, Andrkone Harthmudi, Nicolao Falgeburgensi, Nicolao Jaszkoni⁴ et aliis quamplurimis fidedignis.

^ainicjał wysokości prawie całego tekstu Or.

¹Z wymienionych tutaj rajców pyzdrskich znany tylko Mikołaj Heckhard 1352 (KDW III, nr 1309) oraz Piotr Sreder (Schröder?, a może ze Środy) 1339 - 1352 (Lites 1339, s. 320; KDW IV, 2064, III, nr 1309).

²Henkin Mokronos wyst. w Pyzdrach 1312 (KDW II, nr 957).

³Tj. szpital bożogrobców koło Pyzdr.

⁴Mieszczanie pyzdrscy skądinąd nieznani.

Dokument Nr 208

Poznań, 2 lipca 1364

Biskup poznański potwierdza zapis czynszu na rzecz altarii w katedrze poznańskiej.

Kop.: Poznań, AAP, CP 10 (Kopiariusz poznańskich wikariuszy katedralnych, tzw. Jura vicariorum, z XVI w.), k. 351; zaginiona w r. 1945.
Odpis: Kraków, Bibl. PAN, rkps 3519 (Teki Majkowskiego), k. 21 - 22 (wg Kop.).

In nomine Domini amen. Nos Johannes divina et Apostolice Sedis providencia episcopus Poznaniensis¹ ad noticiam singulorum deducimus per presentes, quod quamvis altare in nostra maiori ecclesia fuisset in honorem sancte Elizabet² erectum et pro officiis divinis in ea celebrandis deputatum, tamen in suis redditibus extitit interim diminutum, quod nullus voluit in eodem propter defectum vicariorum in officiis divinis, ut decebat deservire. Quod pretendens devotus filius noster dominus Falimirus heres de Canczyno et Oborziscza³ cupiens, quod in salute meritis beatissime Elizabet proficeret in presenti et vita futura, cepit a nobis humiliter postulare et devote, ut dicto altari excepta ab eo aliquali summa pecunie census mensam nostram in predictis villis suis in Canczyno et Okorziscza^a contingentem adderemus condonando. Nos vero more patruo ipsius iustis et humilibus precibus inclinati affectique fervenciori devocione ad augmentum divine laudis et intercessionem beate Elizabet Vidue gloriose iam dicto altari et capellano ipsius pronunc domino Nicolao vicecustodi, nostre ecclesie dicto Jayko⁴ et omnibus aliis canonice ad ipsum institutis per nos aut nostros successores censu, ut prefertur, ad nostram triplicem mensam in prenominatis villis spectantem de nostrorum fratrum, videlicet Poznaniensis capituli, consensu adiunximus perpetuis temporibus percipiendum et habendum ac adiungimus et donavimus per presentes hoc moderamine interiecto, quod ad minus bis in septimana predictum altare cum rememoracione predicti domini Falimiri nostra et aliorum benefactorum nostre ecclesie institutus officiare cum devocione sub obtestacione divini officii sit astrictus. Et insuper anniversarium dicti Falimiri quolibet anno altarista predicti altaris in oracionibus, missis et vigiliis habere intencius et cura vigili teneatur. In cuius rei testimonium nostrum et predicti nostri capituli sigilla presentibus sunt appensa. Datum Poznanie die beatorum Professi et Martiniani Martirum anno Domini millesimo CCCLXIIII, presentibus honorabilibus viris dominis: Troyano preposito⁵, Dythcone decano⁶, Ni- colao scolastico⁷, Andrea archidiacono⁸, Henrico cantore⁹, Johanne custode¹⁰, Damiano cancellario¹¹, Pribigneo¹², Nicolao canonicis nostris Poznaniensibus¹³ et aliis fidedignis.

^atak Odpis.

¹Jan V Doliwa, zob. wyżej, nr 172/1.

²O altarii por. Now. I, s. 269 - 270.

³Może Kiączyn na pd. od Szamotuł i Oborzyska Stare na pn.-wsch. od Kościana. Dziedzic Chwalimir nie zidentyfikowany.

⁴Mikołaj Jajko wicekustosz katedry pozn. 1364 (tutaj) - 1367 (KDW III, nr 1578).

⁵Trojan z Łekna, zob. wyżej, nr 134/7.

⁶Dytko Pradel, zob. wyżej, nr 204/1.

⁷Mikołaj z Biechowa, zob. wyżej, nr 197/2.

⁸Andrzej z Chojnicy, zob. wyżej, nr 164/12.

⁹Henryk Żyła, zob. wyżej, nr 200/1.

¹⁰Jan, zob. wyżej, nr 113/7.

¹¹Damian, zob. wyżej, nr 164/15.

¹²Przybygniew Popek, zob. wyżej, nr 204/10.

¹³Kanonik Mikołaj nie zidentyfikowany.

Dokument Nr 209

Pobiedziska, 16 stycznia 1365

Król Kazimierz Wielki nadaje określone wolności wsiom dominikanek poznańskich.

Tłumaczenie polskie: Poznań, WAP, Poznań - Dominikanki C 23 (Kopiariusz klasztorny z XVII w.). k. 26 - 26v. Tytuł: Kazimirza krola polskiego wielka wolność wszyst(k)ich wsi klasztoru S. Katarzyny.

Wszystkim wobec, komu jedno wiedzieć należy, że my, Kazimirus krol Polski z Boży łaski, chciąc pożytki tych wsiow odmienić w lepsze, żeby mieli jaką pociechę wolności, a przeto dla przodkow naszych rodzicow także nabożeństwa, ktore mamy przeciwko kościołowi S. Katarzyny w Poznaniu¹, pamiętając tedy [k. 26v] na ich ubostwo, wszystkim tedy obywatelom i tym, ktorzy w tych wsiach mieszkająm i będą mieszkać, to jest w Słampowie u Kłecka², w Petkowie przed Poznaniem³, w Donathowie przed Sremem⁴, w Sokolnikach⁵, w Rudniczu przed Poznaniem⁶, w Białokoszu przed Pniewem⁷, w Rościminie z młynem, który jest u Rogosna⁹, od wszystkich podatkow, jako od suchedni, od poradlnego, od wołu, od owiec, od wieprza oddawania i od inszych, które sie jedno mogąm znaleść w Polscze Wielgi, dozwalamy, dajemy i wolnych czynimy przes dwanaście lath, dając im wszelakąm wolność. Na co dla lepszego świadectwa pieczęć swoje przykładamy. To sie działo w Powiedziskach⁹ w czwartek po octawie Trzech Krolow roku Pańskiego tysiącznego trzesetnego sześćdziesiątnego piątego etc.

¹Kościół Św. Katarzyny (przedtem Św. Jana i Pawła) dominikanek w Poznaniu.

²Słępowo, na pd. od Kłecka.

³Piątkowo, zob. wyżej, nr 29/2.

⁴Donatowo, zob. wyżej, nr 141/1.

⁵Sokolniki, osada zaginiona koło Głuszyny, na pd. od Poznania.

⁶Rudnicze, zob. wyżej, nr 29/6.

⁷Białokosz, zob. wyżej, nr 102/2.

⁸Zapewne Rościnno koło Skok.

⁹Pobyt króla w Pobiedziskach zgodny z jego itinerarium.

Dokument Nr 210

Trzemeszno, 3 marca 1365

Król Kazimierz Wielki nadaje zamek Kępno z przyległościami kasztelanowi poznańskiemu i staroście wielkopolskiemu Wierzbięcie z Paniewic

Kop.: Warszawa, AGAD, Księga grodzka Ostrzeszów inscr., rel., decr. iud. 21, k. 706 - 706v, wpis w oblacie z dnia 18 kwietnia 1615 (fot.: J. Kurzawa, S. Nawrocki, Dzieje Kępna, Warszawa 1978, s. 18 - 19).

In nomine Domini amen. Largitas regum multipliciter concedatur, si ex gratia ipsorum donatione confirmatio benevola subsequatur. Igitur tam praesens, quam futura noverit aetas, quod nos Cazimirus Dei gratia rex Polloniae necnon terrarum Cracouiae, Sandomiriae, Siradiae, Lanciciae, Cuiauiae, Pomeraniae Russiaeque dominus et haeres, ponderatis et inspectis fidelibus, utilibus, honestis, dignis et multiplicibus servitiis per fidelem nostrum et dilectum dominum Wierzbiętham de Palęcz castellanum Poznaniensem ac capitaneum Polloniae¹ nostrae maiestati constanter impensis et in futurum impendendis, et quia crescentibus meritis quantitas praemiorum digne debet crescere et augeri, volentes igitur ipsius Wierzbięthae dignis servitiis regalis munere consolationis laudabiliter respondere, ut eius exemplo aliorum nostrorum fidelium ad nostra servitia fervidius animus accendatur, consilio barronorum nostrorum ad hoc accedentes, eidem Wierzbięthae et post eum suis veris et legitimis liberis, Kąpno castrum nostrum regale², cum villa Milanowice³ sub eo iacente necnon Grąbanino Maius⁴ et Bobrownik⁵, villas in terra Calissiensi situatas, cum omnibus utilitatibus, usibus, fructibus, redditibus, censibus, obventionibus, aquis, piscinis, molendinis, pratis, pascuis, agris, rubetis, mericis, sylvis, borris, melificiis et universis pertinentiis ad villas et ad idem castrum quomodolibet spectantibus, quae nunc inibi sunt vel per eius prudentiam poterint esse in futurum, prout in suis metis, granitiis, circumferentialiter dudum sunt distinctae, cum toto dominio et omni iure dominii, ac venatione cum tuba quarumlibet ferarum, damus, concedimus, conferimus et donamus iure haereditario perpetuis temporibus tenendum, habendum, donandum, vendendum, commutandum, possidendum, pro sua et suorum posteriorum voluntate libere convertendum, prout sibi et suis successoribus legitimis melius [k. 706v] et utilius videbitur expedire, decernentes, quod idem castrum cum villis memoratis ad prolem masculinam, si eam habuerit, post obitum ipsius Wierzbięthae pertinere debeant cum effectu. Si autem memoratum Wierzbiętham sine prole masculina, quod absit, ab hac luce decedere contigerit, extunc dicta bona ad ipsius filias perpetuis temporibus devolventur, contractione cuius habet quiescente. Praeterea in eundem Wierzbiętham et successores suos gratiam regiam assumere cupientes extunc ipsum et eius legitimos successores necnon cmethones et incollas villarum praedictarum eximimus et penitus liberamus ab omnibus iudiciis, iurisdictionibus et potestatibus omnium pallatinorum, castellanorum, iudicum, subiudicum et quorumlibet Regni nostri officialium, ita quod cum eis vel eorum aliquo pro causis tam magnis, quam parvis, non deberent respondere, nisi tantum coram nobis dum per literam nostram sigillo nostro sigillatam fuerint evocati, tunc de se querulantibus respondebunt. Et nihilominus tum inter cmethones saepedictarum villarum mutilationes et occisiones contigent evenire, non alius propter hoc nisi praedictus Wierzbiętha et proles sua legitima poenam exigere debebit. Etiam memorato Wierzbięthae suisque legitimis successoribus volentes gratiam facere spetialem, omnes et singulos cmethones villarum praedictarum vacca, ove, porco, bove, narzarz, przewod et gon ac ab aliis omnibus vexationibus, angariis et preangariis universis, quibuscunque nominibus nuncupentur, damus, absolvimus et exemptos ac absolutos temporibus perpetuis facimus et quietos. Harum quibus nostrum sigillum praesens est appensum testimonio literarum. Actum in Trzemeszno feria secunda proxima post dominicam Invocavit anno M^oCCC^o sexagesimo quinto, presentibus: Pascone Posnaniensi⁶, Przeclao Calissiensi pallatinis⁷, Vincentio Gneznensi⁸, Andrea Calissiensi castellanis⁹, Przeclao Posnaniensi¹⁰, Tomislao Calissiensi iudicibus¹¹ ac aliis multis fidedignis. Datum per manus domini Octonis^b cancellarii nostri Poloniae¹², scriptum autem per Michalconem dominum^a Medued notarium curiae nostrae regalis¹³.

^atak Kop., najpewniej zamiast dictum.

^btak Kop.

¹Wierzbięta z Paniewic, zob. wyżej, nr 160/5. Palęcz kopii to najpewniej popsuta lekcja: Panewicz.

²Kępno było w posiadaniu potomków Wierzbięty jeszcze w XV w., zob. J. Kurzawa, S. Nawrocki, Dzieje Kępna, Warszawa 1978, s. 17 n.; Rosin, Słownik, s. 91 - 92.

³Mianowice, tuż na pn.-wsch. od Kępna, Grębanin (zob. wyżej, nr 40/4), Bobrowniki nad Prosną, na wsch. od Ostrzeszowa, w XIV w. jeszcze w ziemi kaliskiej, potem - wieluńskiej (Rosin, Słownik, s. 113, 83, 59 - 60).

⁴Mianowice, tuż na pn.-wsch. od Kępna, Grębanin (zob. wyżej, nr 40/4), Bobrowniki nad Prosną, na wsch. od Ostrzeszowa, w XIV w. jeszcze w ziemi kaliskiej, potem - wieluńskiej (Rosin, Słownik, s. 113, 83, 59 - 60).

⁵Mianowice, tuż na pn.-wsch. od Kępna, Grębanin (zob. wyżej, nr 40/4), Bobrowniki nad Prosną, na wsch. od Ostrzeszowa, w XIV w. jeszcze w ziemi kaliskiej, potem - wieluńskiej (Rosin, Słownik, s. 113, 83, 59 - 60).

⁶Pasek z Benic, zob. wyżej, nr 177/1.

⁷Przecław z Gułtów, zob. wyżej, nr 145/6.

⁸Wincenty z Biechowa, zob. wyżej, nr 197/4.

⁹Andrzej (Borkowic?), zob. wyżej, nr 159/5.

¹⁰Przecław z Margonina, Grzymalita, sędzia pozn. 1364 - 1375 (Spisy wlkp.).

¹¹Tomisław z Gołańczy, zob. wyżej, nr 179/7.

¹²Otto z Mstyczowa, zob. wyżej, nr 118/2.

¹³Michałek Niedźwiedź z Broniszowa kanonik krakowski, wiślicki, skalbmierski, kustosz włocławski, notariusz Kazimierza Wielkiego 1361 - 1368 (Maleczyński, Zarys, s. 300).

Dokument Nr 211

Gniezno, 25 czerwca 1365

Arcybiskup gnieźnieński potwierdza uprawnienia zakonu Franciszkanów do sprawowania sakramentu Eucharystii.

Odpis: Kraków, Bibl. PAN, rkps 3521 (Teki Majkowskiego), k. 119 - 121 (wg nieznanej podstawy).

Nos Jaroslaus divina providentia sancte Gneznensis ecclesie archiepiscopus ad universorum notitiam, quibus interest, vel interesse poterit, vel quos tangit presens negotium et tangere poterit quomodolibet in futurum, publice declarantes volumus pervenire, quod nuper religiosus vir frater Nicolaus ordinis Minorum, lector domus Gneznensis¹, una cum aliis fratribus nostram accedentes presenciam sua deiuraverunt insinuatione querulosa, quod licet ipsorum ordini per privilegia Sedis Apostolice dudum sit graciose concessum et per ordinarios approbatum, ut licite absque aliqua repulsione ecclesiarum rectores penitentibus et confessis ipsis fratribus sacramentum eucharistie ministrare et prebere deberent. Ipsi tamen ecclesiarum rectores zelo utique odii et displicentie interdum inducti ad ipsum facere non curaverunt, ipsorum privilegiis pravis ausibus quibusvis indebite detrahentes. Nos igitur paterne dilectionis affectu morsibus obloquentium obviare satagentes ipsisque fratribus de remedio opportuno providere cupientes, ut eorum crebra et assidua querela, que sepius ad nos devolvitur, in auribus nostris conquiescat, presentis constitutionis formam nostri sigilli maioris roboris insignitam dare in hiis scriptis decernimus, ad horum evidentiam pleniorem, que constitutio ultimo sinodo per nos celebrata edita incipit in hec verba:
[następuje p. 14 statutów synodalnych wydanych przez arcybiskupa Jarosława w Kaliszu, 8 stycznia 1357: Ex querela fratrum Predicatorum et Minorum ... - KDW III, nr 1349, s. 63].
Harum, quibus sigillum nostrum maius appensum est presenti constitutioni in testimonium et evidentiam clariorem. Datum Gnezne in crastino sancti Johannis Baptiste, currentibus a nativitate Domini annis millesimo CCCLXV^o.

¹Mikołaj lektor franciszkanów gnieźn. skądinąd nieznany.

Dokument Nr 212

Gniezno, 26 czerwca 1365

Arcybiskup gnieźnieński sprzedaje sołectwo w Sławnie niejakiemu Klemie.

Kop.: Gniezno, AAG, ACap. B 5 (Liber privilegiorum capituli Gnezn. z XVI w.), k. 306 - 306v. Wpis w transumpcie arcybiskupa Jana Latalskiego z daty: Gniezno, 15 maja 1538.
Odpis: Kraków, Bibl. Jag., rkps 8057, k. 60 (wg Kop.).
Ekscerpt: Wizytacje, s. 455.

In nomine Domini amen. Dignum est congruum fore dinoscitur, ut vendiciones vel contractus roboret solennis titulus literarum. Proinde nos Jaroslaus divina providencia sancte Gnesnensis ecclesie archiepiscopus notum facimus universis presentem literam inspecturis, quod redempta per nos scultecia in Slawno¹ villa mense nostre pro certa peccunie quantitate, eandem sculteciam provido viro Cleme¹ vendidimus et tenore presentium duximus vendendam pro certa summa peccunialis pagamenti cum quattuor mansis liberis, duobus mansis eiusdem scultecie pro nostro usu et utilitate reservatis, tercio denario iuramentorum et cuiuslibet iudicati, cum tercio denario censuali tabernarum et ortorum, simul de omnibus tabernis et ortis, recollecto per ipsum Clemam et successores ipsius legittimos iure hereditario perpetuis temporibus tenendam, habendam, possidendam, commutandam, donandam et vendendam ac pro suo suorumque successorum beneplacito, prout melius et utilius eis videbitur, convertendam. Incole autem eiusdem hereditatis nobis nostrisque successoribus racione census et decime singulis annis de quolibet manso per viginti scotos grossorum Pragensium et bonis terminis, in festo videlicet sancti Martini [11 XI], decem scotos et totidem in festo sancti Joannis Baptiste [24 VI] solvere tenebuntur. Insuper omnes consuetudines et singulas soluciones, quas ville iure Srzedensi locate suis dominis et heredibus dare et contribuere consueverunt, easdem [k. 306v] etiam nobis et successoribus nostris reservamus, quo etiam iure eadem villa Slawno sortitur potiri, excepta collecta domini nostri regis, a qua nullatenus sint exempti. Preterea scultetus memoratus de suis quattuor mansis liberis rectori eclesie, ubi divina audiet et eclesiastica percipiet sacramenta, quattuor mensuras siliginis et quattuor avene ratione decime et missalium solvere teneatur. Nobis nostris et successoribus vel eis, qui nostras vices gesserint, servicia, prout sculteti alii villarum nostrarum iure Srzedensi locatarum consueverunt exhibere, sit astrictus. Et quoniam iura Srzedensia nobis prorsus sunt incognita, ideo omnia iura, que commodum et utilitatem respiciunt dominorum, salva et integra nobis et successoribus reservamus. Harum, quibus sigillum nostrum maius est appensum, testimonio literarum. Datum et actum Gnezdne in die sanctorum Joannis et Pauli Martirum beatorum sub anno Domini millesimo trecentesimo sexagesimo quinto, presentibus honorabilibus et nobilibus viris dominis: Przeclao palatino Calissiensi², Janussio castellano Starogrodensi³, Adam subcammerario Kalissiensi⁴, Martino archidiacono⁵, Kelczone scholastico⁶, Wyrzbyąnta custode Gnesnensibus⁷ aliisque quampluribus fidedignis. Scriptum per manus Jarandi protunc curie nostre notarii⁸.

¹Sławno, na pd.-zach. od Kłecka. Sołtys Klema (Klemens?) skądinąd nieznany.

²Przecław z Gułtów, zob. wyżej, nr 145/6.

³Janusz ze Starczanowa (pomiędzy Kostrzynem a Wrześnią), Dryja, kasztelan starogrodzki 1352 - 1365, potem kamieński 1367 - 1372 (Spisy wlkp.).

⁴Adam z Wapna, zob. wyżej, nr 190/5.

⁶Kiełcz z Tuliszkowa, zob. wyżej, nr 125/8.

⁷Wierzbięta kustosz gnieźn. 1365 - 1381, kanonik pozn. 1380 (tutaj; KDW III, nr 1632 n.; ZDM IV, nr 1002; Kor. IV, s. 287).

⁸Jarand, syn Mikołaja z Bełszewa (na Kujawach) i Brudzewa, Pomian, kanonik płocki 1364, pisarz arcybiskupa Jarosława 1365 - 1367 (tutaj i niżej, nr 219/10), kanonik łęczycki 1367, gnieźn. 1369 (ZDM IV, nr 1002), kustosz gnieźn. i kanonik włocławski 1383, zaraz potem dziekan gnieźn. 1383, kolektor świętopietrza, zamordowany 1388 (KDW III, nr 1682 - 1844; Kor. II, s. 186; informacje Janusza Bieniaka).

Dokument Nr 213

Opatówek, 2 września 1365

Arcybiskup gnieźnieński rozstrzyga spory o prawo patronatu kościoła parafialnego w Chlewie.

Kop.: Gniezno AAG, Acta consistorii A 19, k. 98v - 99. Wpis 27 czerwca 1438.
Odpis: Kraków, Bibl. Jag., rkps 8057, k. 56 (wg Kop.).

Noverint universi presencium noticiam habituri, quod coram nobis Jaroslao divina providencia sancte Gneznensis ecclesie archiepiscopo orta inter nobiles viros Petrum, Phalibossium et Bogussium heredes de Phalanczicze¹ actores parte ex una, et Phalibosium heredem de Crouicz² et suos fratres Stanislaum de alia Crouicz³ et filiastros ipsius Stanislai ibidem de Crouicz, videlicet Johannem, Petrum, Nicolaum et Janussium necnon Troyanum et Benessium germanos de Vola⁴ et Symanum de Gacz⁵ et Phalibosium de Sedlanthkowo⁶ reos parte ex altera, super iure patronatus ecclesie de Chlewo⁷ materia questionis, nos vero dictis patribus in nostra presencia constitutis eisque certo termino assignato decrevimus, ut super eorum iure probaciones inducerent et qui eorum validiores probaciones testimonio fidedignorum producerent, illi ius patronatus ecclesie supradicte in Chlewo obtinerent. Quo termino adveniente concordiam inierunt venientesque ad nostram presenciam partes memorate, Petrus videlicet, Phalibosius et Bogussius heredes de Phalanczicz prenotati, publice recognoverunt nullum ius patronatus in ecclesia in Chlewo predicta se habere seu eciam obtinere, sed Phalibosium sua cum sequela suprascripta confessi sunt esse patronos et ius patronatus in ipsa ecclesia obtinere. Nos igitur eorum confessione audita ipsis Petro, Phalibosio et Bogussio de Phalanczicz super dicto iure patronatus ecclesie in Chlewo perpetuum silencium imposuimus et imponimus per presentes, adiudicantes Phalibosio de Crouicz [k. 99] sepedicto et sue sequele sepefate et eorum posteritati ipsum ius patronatus ecclesie in Chlewo sepescripto salvo iure cuiuslibet alterius, qui in nostro iudicio predicto protunc [........^a]. Actum in Opatowo in crastino beati Egidii anno Domini milesimo tricentesimo sexagesimo quinto, presentibus dominis: Martino archidiacono Czirnensi⁸, Kelczone scolastico Lanciciensi⁹, Przeczslao preposito Sancti Georgii in castro Gneznensi¹⁰.

^atekst zalany, nieczytelny Kop.

¹Chwalęcice, na wsch. od Opatówka. Chwalibóg wyst. także 1399 (SHGWlkp.).

²Krowica Pusta na pd.-wsch. od Opatówka.

³Krowica Zawodnia, obok Pustej. Dziedzice skądinąd nieznani.

⁴Wola Tłumokowa na wsch. od Koźminka. Dziedzice skądinąd nieznani.

⁵Gać Kaliska, na pd.-wsch. od Koźminka. Szymon skądinąd nieznany.

⁶Siedlątków par. Pęczniew w Sieradzkiem. Chwalibóg potwierdzony w patronimicum syna 1392 (Zajączkowscy, Materiały II, s. 88).

⁷Chlew (Chlewo) na pd.-wsch. od Koźminka.

⁸Marcin potwierdzony jako archidiakon czerski i kanonik gnieźn. 1354 - 1358, kanonik pozn. 1357. Now. II, s. 302 utożsamia go z późniejszym archidiakonem gnieźn. 1360 - 1367. W 1365 archidiakonem czerskim mógł być już inny, skądinąd nieznany Marcin.

⁹Kiełcz (z Tuliszkowa) potwierdzony jest jako scholastyk gnieźn. (nie łęczycki) 1350 - ok. 1376 (zob. wyżej, nr 125/8).

¹⁰Przecław, zob. wyżej, nr 190/9.

Dokument Nr 214

Poznań, 29 września 1365

Król Kazimierz Wielki zamienia swoje wymienione wsie na Źrenicę sędziego poznańskiego Przecława z Margonina.

Kop.: 1. Warszawa, AGAD, Metryka koronna, t. 89, k. 98 - 99. Wpis w transumpcie króla Zygmunta Augusta z daty: Warszawa, 14 grudnia 1556. Tytuł: Confirmatio litterarum divi olim Kazimiri regis Poloniae commutationem bonorum in se continentium pro parte nobilium N. Budzissewskich (wg Or.); 2. Poznań, WAP, Poznań Z. 41, k. 274v - 275. Wpis 18 kwietnia 1580, w transumpcie jak Kop. 1.
Odpis: Kraków, Bibl. Jag., rkps 8057, k. 61 i 62 (wg Kop. 1 i 2).
Reg.: 1. MRPS V, nr 7706 (wg Kop. 1); 2. H. Paszkiewicz, Polityka ruska Kazimierza Wielkiego, Warszawa 1925, s. 227 (wg Kop. 2).

In nomine Domini amen. Dignum est, ut ea quae in tempore aguntur, ne simul cum tempore pereant, scripturis autenticis et fidedignorum testium testimonio roborentur. Noviter^a igitur tam praesens aetas, quam futura, quod nos Cazimirus Dei gratia rex Poloniae necnon terrarum Cracouiae, Sendomiriae, Siradiae, Lencitiae, Cuiauiae, Pomeraniae Russiaeque dominus et haeres commutationem haereditatum nostrarum infrascriptarum cum nobili viro domino Przeczslao iudice Posnaniensi, haerede de Margonino¹, de ipsius libera voluntate et consensu fecimus in hunc modum, videlicet, quia recipientes ab eodem domino Przeczlao, milite nostro et dilecto, haereditatem suam, [k. 98v] Rzenicza² vulgariter nuncupata^a, ante oppidum nostrum Sroda^b situatam, cum omnibus et singulis utilitatibus et obventionibus universis ad ipsam quomodolibet spectantibus pro nobis et nostris successoribus perpetuis temporibus obtinendam, eidem domino Przeczlao et suae posteritati villas nostras regales infrascriptas, scilicet Budzissevo³ cum excrescentiis, Colandzino⁴ et lacu Radusse^c⁵ vulgariter dictis, necnon villam Slanovicze⁶, in terra Poloniae locatas, ad nostrum dominium ex antiquo pertinentes, cum omni iure et dominio ac utilitatibus universis, puta censibus, agris, pratis, pascuis^d, sylvis, piscinis, lacubus, molendinis et obventionibus [k. 275] quibuscunque, quae nunc in dictis villis sunt vel esse poterunt, quomodolibet in futurum, secundum quod eaedem villae sunt in suis circumferentiis in terra et in aqua antiquitus limitate et prout ipsas soli nostris temporibus tenuimus et insuper quinquaginta marcas grossorum Pragensium, Polonicalis numeri, quadraginta octo marcam facientium, titulo et nomine commutationis damus, conferimus, attribuimus et perpetuo iure haereditario incorporamus, per ipsum Przeczlaum et ipsius legittimos successores perpetuis temporibus tenendas, habendas et pacifice possidendas necnon vendendas, donandas, commutandas et prout sibi et suis posteris utilius videbitur, libere et sine aliquo impedimento convertendas. In cuius rei testimonium sigillum nostrum regale praesentibus iussimus appendendum. Actum et datum Posnaniae⁷ in die beati Michaelis Archangeli gloriosi sub anno Domini millesimo trecentesimo sexagesimo quinto, praesentibus: Pascone Posnaniensi⁸, Przeczlao Calissiensi palatinis⁹, Wirzbentha^e Posnaniensi¹⁰, Vincentio Gnesnensi¹¹, Andrea [k. 99] Calissiensi^f¹², Janussio Starogrodensi castellanis¹³ et aliis pluribus fidedignis.

^atak Kop. 1 i 2

^bSrzoda Kop. 2

^cRadusze Kop. 2

^dbrak Kop. 1

^eVirzbieta Kop. 1

^fKaliszensi Kop. 1.

¹Przecław z Margonina, zob. wyżej, nr 210/10.

²Źrenica, tuż na pd.-wsch. od Środy.

³Budziszewo (Budziszewko) pomiędzy Skokami a Rogoźnem.

⁴Kolędzino tuż koło Budziszewa.

⁵Jez. Radusz zapewne ident. z dzis. Jez. Budziszewskim.

⁶Zapewne Słonawy na pn.-wsch. od Obornik.

⁷Pobyt w Poznaniu potwierdzony itinerarium królewskim.

⁸Pasek z Benic, zob. wyżej, nr 177/1.

⁹Przecław z Gułtów, zob. wyżej, nr 145/6.

¹⁰Wierzbięta z Paniewic, zob. wyżej, nr 160/5.

¹¹Wincenty z Biechowa, zob. wyżej, nr 197/4.

¹²Andrzej (Borkowic?), zob. wyżej, nr 159/5.

¹³Jan ze Starczanowa, zob. wyżej, nr 212/3.

Dokument Nr 215

Złotków, 18 kwietnia 1366

Mikołaj z Kórnika kanonik gnieźnieński zaświadcza, że Mikołaj Kochan sprzedał sołectwo w Złotkowie Henrykowi, Wawrzyńcowi i Mikołajowi z Jabłonki.

Kop.: 1. Gniezno, AAG, ACap. B 5 (Liber privilegiorum capituli Gnezn., z XV w.), k. 44v; 2. tamże, B 196 (Wizytacje dóbr kapituły gnieźn. z 1534 r.), k. 49v.
Wyd.: Wizytacje, s. 508 (wg Kop. 2).

Nos Nicolaus de Kurnyk^a decretorum doctor, cancellarius Polonie et canonicus Gneznensis¹ recognoscimus presencium noticiam habituris, quia in nostra presencia constitutus Nicolaus Kochan^b scoltetus noster de Zlothkowo^c², recognovit se vendidisse scolteciam suam ibidem Henrico, Laurencio et Nicolao de Jablonka^d³ pro viginti quatuor^e marcis grossorum^f Pragensium, racione cuius assignavit sibi ibidem tres mansos liberos, tabernam, pistorium, maccellum ac^g sutoriam, tercium denarium iuramentorum et cuiuslibet iudicati et omne ius aliud, quod sibi racione sui privilegii ad eandem scolteciam pertinebat, reservato tamen sibi uno manso libero scoltecie prenotate, de quo nullum servicium debet prestare domino ville, sed prefatus Henricus cum suis fratribus ad quelibet servicia pro tota scoltecia^h tenebuntur. Nos autemⁱ vendicionem, eandem ratam et gratam habentes presentibus confirmamus, iuribus et consuetudinibus terre Polonie et iuris Theutunici^j commodum et honorem dominorum tangentibus, per omnia nobis salvis. In cuius rei^k testimonium presentes scribi iussimus nostrique^l sigilli appensione muniri. Datum in Zlothkowo die decima octava^ł mensis Aprilis anno Domini millesimo trecentesimo sexagesimo sexto.

^aKurnik Kop. 1

^bCochan Kop. 2

^cSlothkowo Kop. 1

^dJavelonka Kop. 1

^eXXIV^or Kop. 1

^fbrak Kop. 2

^get Kop. 2

^hservicia Kop. 2

ⁱtamen Kop. 2

^jTeuthonici Kop. 2

^kbrak Kop. 1

^lnostri Kop. 2

^łXVIII Kop. 1.

¹Mikołaj z Kórnika, Łodzic, dr, kanonik pozn. 1366, kanclerz wlkp. 1366, potem biskup pozn. 1375, zm. 1382 (PSB XXI, s. 117; Now. II).

²Złotków na pn.-wsch. od Kleczewa.

³Jabłonka na zach. od Kleczewa.

Dokument Nr 216

Awinion, 4 maja 1366

Papież Urban V zezwala Wierzbięcie z Kępna na słuchanie mszy w miejscach obłożonych interdyktem.

Kop.: Rzym-Watykan, Regesta Avinionensia t. 162, k. 497v; Regesta Vaticana t. 255, k. 24.
Wyd.: H. Ehrenberg, Urkunden und Aktenstücke..., Leipzig 1892, s. 1 (wg Kop.).

Uw.: Zezwolenie łączy się z nadaniem Wierzbięcie prawa używania podróżnego ołtarza, por. Ehrenberg, o.c., s. 2.

Dilecto filio nobili viro Wirbente de Kampno militi Poznaniensi et dilecte in Christo filie nobili mulieri Starosczine eius uxori¹ salutem etc. Sincere devotionis affectus, quem ad nos et Romanam geritis ecclesiam, non indigne meretur, ut votis vestris in hiis presertim, que ad vestrarum salutem animarum cedere valeant, quantum cum Deo possumus, favorabiliter annuamus. Vestris itaque supplicationibus inclinati auctoritate vobis presentium indulgemus, ut si forsan ad loca ecclesiastico interdicto supposita vos contigerit declinare, liceat vobis in illis clausis ianuis excomunicatis et interdictis exclusis non pulsatis campanis et submissa voce vobis et familiaribus vestris domesticis missam et alia divina officia facere celebrari, dummodo vos vel illi non dederint causam interdicto nec id vobis vel illis contigerit specialiter interdici. Nulli ergo etc. nostre concessionis infringere etc. Datum Avinione IIII. Nonas Maii, anno quarto².

¹Wierzbięta z Paniewic i Kępna, zob. wyżej, nr 160/5. Z MPVat. III, s. 455 wynika, że za Wierzbiętą wstawiał się u papieża cesarz Karol IV. Żonę, w wyd. 1 odczytaną jako "Slavosczyna" (tu po prostu starościna, żona statosty wlkp.), J. Łojko identyfikuje z drugą żoną Wierzbięty, Dobrochną (WSB).

²Skolacjonowanie podstawy w Watykanie zawdzięczają wydawcy Irenie i Stanisławowi Kurasiom.

Dokument Nr 217

1366

Przeorysza klasztoru Dominikanek poznańskich sprzedaje sołectwo w Donatowie Maciejowi i Piotrowi.

Kop.: Kraków, Archiwum OO. Dominikanów, Kopiariusz dominikanek poznańskich z XVII w., s. 7 - 9.

In nomine Domini amen. Licet acta legitime scripta testibusque roborare autenticis ne in oblivionis percipientes deferantur. Nos ergo Heduigis priorissa sororum conventus Posnaniensis^l cum toto conventu de pari consilio et assensu nostrorum charorum notum esse volumus, tam praesentibus, quam futuris, quae sana mente, cons(t)itutis [s. 8] viris providis Mathiae et Petro liberisque eorundem successoribus haereditatem nostram, quae vulgariter Donatowo nuncupatur², vendidimus iure Teutonico et mansos Maidemburgenses colocandos. In qua villa eisdem scultetis vendidimus duos parvos mansos pro sex marcis grossorum, tabernam, macellum carnium et panis, sutorem, sartorem, fabrum, iumenta servare et pascere indomita, oves quantas habere poterint pascere praeter gregem, recia servare et canes ad venandum, nisos, accipitres ad aves capiendas. Ad quam sculteciam damus lacus et pratum circa lacus inter fontem et fossatum. Cui villae damus omnimodam libertatem a nostro dominio duodecim annis^a a locatione cuilibet incolae. Item iam dicti sculteti penam nulli dabunt praeter priorissae. Libertate vero expleta ncolae huius villae nobis censum solvent, de quolibet manso duas mensuras tritici, quatuor silliginis, quatuor avenae et quinque scotos usualis argenti usualis monetae. Idem incolae nobis mensuram pro estualibus et aliam mensuram pro hiemalibus de quolibet manso seminabunt. Nos ergo eos de porco liberamus. Item saepedicti sculteti cum cmethonibus praeter nostram hereditatem nullas respondebunt singulis annis tria generalia iudicia in anno habebimus. Cmetones quatuor scotos de duobus, sculteti vero tres scotos pro prandio dare tenebuntur. Item villani ad expeditionem regis, cum rex personaliter equitabit duo octualia cervisiae et pernam, scultetus vero unum octualem cervisiae dabunt. Item extunc nulla servitia, nullum equum, praeter cum iam dictam haereditatem venerimus, scultetus nos conducere tenebitur, vero unum octualem cervisiae dabunt. Item saepedicto sculteto damus duos ortos inter nostros ortus. Item ortulani pro censu de quolibet ortu tres grossos nobis dabunt et tres dies in anno laborabunt. Item scultetus de iudicio tertium denarium habebit, iuramenta condonativa observentur. Item noster scultetus censum nostrum conducere tenebitur cum cmetonibus omnia iura Teutonicalia, idem nullam habebunt, sicut et aliae villae habere consueverunt. Ne alicui dubium de nostra ordinatione oriatur, praesens privilegium eius data dari procuravimus nostro fideli sigillo roboratum. Acta sunt haec^b, presentibus hiis testibus: Paliosowe haerede de Przylepice³, Blansbore de Strobizanche⁴, Daniele de Gra[s. 9]bonowo⁵, Mathia cive de Srzem⁶, Laurentio wladario de Rogatowo⁷.
Et ego Bogumilus de Grizin⁸ praesentibus affui et manu propria haec ascripsi sub anno Domini M^oCCC sexagesimo sexto.
Nos quoque iam dicti cmetones in festo Paschae de quolibet manso 30 ova honorabunt et in festo Nativitatis Mariae [8 IX] per 2 pullos et per decem ova honorabunt.

^atak Kop.

^btak Kop. - zapewne nastąpiło tu jakieś opuszczenie.

¹Jadwiga przeorysza dominikanek pozn. skądinąd nieznana.

²Donatowo, zob. wyżej, nr 141/1. Sołtysi Maciej i Piotr skądinąd nieznani.

³Przylepki (Przylepice) na pn.-wsch. od Donatowa, koło Brodnicy. Dziedzic Pabiasz (?) skądinąd nieznany.

⁴Strobiszewice (Strobiszki), osada w miejscu dzisiejszego Ludwikowa koło Przylepek. Dziedzic Sławobór wyst. 1358 - 1368 (SHGWlkp.).

⁵Grabianowo na pn. od Donatowa. Daniel skądinąd nieznany.

⁶Maciej mieszczanin ze Śremu skądinąd nieznany.

⁷Nie zidentyfikowane. Rogatowo nie istniało w Wielkopolsce. W dok. nazwa najpewniej zniekształcona - może chodzi o Robakowo na pn. od Kórnika lub niedalekie Rogaczewo, może wreszcie Rogatowo jest zniekształconym Donatowem, a Wawrzyniec tamtejszym włodarzem z ramienia dominikanek.

⁸Bogumił z Gryżyny (na pd.-wsch. od Kościana) skądinąd nieznany; może ident. z Bogumiłem pisarzem grodu pozn. 1380 (zob. niżej, nr 264/5).

Dokument Nr 218

Pobiedziska, 1 - 6 marca 1367

Król Kazimierz Wielki zezwala Januszowi z Podlesia na lokację miasta w dąbrowie zw. Skoki.

Kop.: Poznań, WAP, Mscr. E 8, k. 333, dziś nieznana.
Reg. wyd.: H. Paszkiewicz, Polityka ruska Kazimierza Wielkiego, Warszawa 1925, s. 238 (wg Kop.).

Uw.: S. Kętrzyński, O elementach chronologicznych dokumentów Kazimierza Wielkiego, Kraków 1913, s. 80: część elementów chronologicznych dok. odnosi się do akcji prawnej, część do momentu spisania - króla w tym czasie w Pobiedziskach nie było.

Kazimierz Wielki Dei gratia rex Poloniae necnon terrarum Cracoviae, Sandomiriae, Syradiae, Lanciciae, Cujaviae, Pomeraniae Russiaeque dominus et haeres zezwala Januszowi dziedzicowi z Podlesia (de Podlesie)¹ na lokację miasta na prawie niemieckim w dąbrowie zwanej Skoki², położonej między Obornikami a Kłeckiem w Wielkopolsce. Świadkowie: Jan biskup poznański³, Pasek wojewoda poznański⁴, Przecław wojewoda kaliski⁵, Florian kanclerz łęczycki⁶, Przecław sędzia poznański⁷, Jan kasztelan śremski⁸, Actum in Pobiedziska⁹ ante dominicam Invocavit 1367.

¹Podlesie Kościelne, tuż na pd.-zach. od Skoków. Janusz wyst. 1363 - 1380 (SHGWlkp.).

²Nazwa utrzymała się na oznaczenie miasta.

³Jan V Doliwa, zob. wyżej, nr 172/1.

⁴Pasek z Benic, zob. wyżej, nr 177/1.

⁵Przecław z Gułtów, zob. wyżej, nr 145/6.

⁶Florian z Mokrska, zob. wyżej, nr 139/7.

⁷Przecław z Margonina, zob. wyżej, nr 210/10.

⁸Jan kasztelan śremski 1362 - 1367 (Spisy wlkp.).

⁹Por. uwagi we wstępie niniejszego dok.

Dokument Nr 219

Gniezno, 22 maja 1367

Arcybiskup gnieźnieński zezwala kanonikowi gnieźnieńskiemu Klemensowi na fundację ołtarza w katedrze gnieźnieńskiej i ustala zasady jego uposażenia.

Kop.: Gniezno, AAG, ACap. B 720 (Kopiariusz gnieźnieńskich wikariuszy katedralnych z XVIII w.), k. 30 - 31.

In nomine Domini amen. Sollicitudo officii pastoralis nos inducit ut ea, quae ecclesiarum commodum et augmentum cultus divini numinis et animarum salutem respiciunt, gratioso promotionis affectu prosequi debeamus, praecipue tamen illorum profectibus et commoditatibus amplio- ris nos dicet promotionis nostram benevolentiam exhibere, quos ex parte fidei constantia et gratitudo servitiorum nobis representat acceptos. Eapropter nos Jaroslaus divina providentia sanctae Gnesnensis ecclesiae archiepiscopus notum facimus, quibus expedit universis, quod consi[k. 30v]derantes piam devotionem honorabilis viri domini Clementis canonici ecclesiae praedictae Gnesnensis necnon archidiaconi Calissiensis¹, quam gerit ad eandem ecclesiam Gnesnensem et probata fidei constantiam et gratorum promptitudinem servitiorum nobis et ecclesiae nostrae iam dicta hactenus exhibitorum utiliter et in posterum exhibendorum, sibi tenore praesentium concedimus ac gratiose indulgemus, ut in choro eiusdem ecclesiae in ascensu graduum ex opposito maioris altaris novum altare pro remedio animae suae fundare, erigere et construere valeat et in honorem omnipotentis Dei Genitricisque ipsius gloriose ac sancti Pauli Apostoli et beatae Mariae Magdalenae. In quo quidem altari taliter constructo viccarii et ministri ecclesiae praescriptae Gnesnensis missarum solennia perpetuis temporibus singulis diebus officiabunt, cum circa altare maius ex constitutione antiqua ipsis viccariis divina non licet, nec congruit celebrare. Pro cuius dotatione altaris census mensae nostrae septem marcas in villa dicta Małoczechow² et quattuor marcas cum quattuor scotis in villa Siedlno Polonice, Frankenhayn Thew(toni)ce appellata in terra Pomoraniae et in districtu Swecensi prope Grocznam³ situatis, quae quidem marcae in villis praedictis numerum Thorunensem debent sibi vendicare, de consensu fratrum nostrorum Gnesnensis videlicet capituli, perpetuis temporibus adiungimus, asscribimus pariter et incorporamus intuitu ipsius Clementis fidelium servitiorum ac in recompensam centum duodecim marcarum eidem ecclesiae Gnesnensi pro fabrica ipsius per praefatum Clementem humiliter ac devote donatarum, quos census in antedictis villis praefati viccarii et ministri ratione huiusmodi officiacionis altaris tollere debent et recipere perpetuo singulis [annis^a] pro ipsorum usu totali. Specialiter hoc tamen inserentes, quod iam dicti viccarii et ministri anniversarium sive diem commemorationis singulis annis ipso die, quo memoratum Clementem divina disponente clementia de hac luce decedere contigerit, celebrabunt cum iugi devotione videlicet vigilias novem lectionum et in crastino missam defunctorum decantantes maiestatem omnipotentis Dei pro salute ipsius Clementis ac progenitorum suorum iugiter deprecando. Ad quod faciendum, ut praemissum est, communitas omnium viccariorum sponte et voluntarie se obligaverunt in nostra praesentia constituti pro se et eorum successoribus, qui pro tempore fuerint, viccariis ecclesiae praedictae Gnesnensis omnimode promittentes rite et rationabiliter omnia et singula praemissa adimplere. In quorum omnium certitudinem pleniorem sigillum nostrum ac dicti nostri capituli praesentibus sunt appensa. Datum et actum Gnesnae XI Kalendas Iunii anno Domini millesimo CCC^oLX^o septimo, praesentibus honorabilibus et discretis viris: Nicolao praeposito⁴, Kelczone scholastico⁵, [k. 31] Swantomiro praeposito Calissiensi⁶ et Dobeslao canonicis Gnesnensibus⁷, Bronislao Plocensi⁸, Nicolao Lanciciensi⁹ canonicis ecclesiarum et aliis pluribus fidedignis. Scriptum per manus Jarandi curiae nostrae protunc notarii¹⁰.

^abrak Kop.

¹Klemens, zob. wyżej, nr 203/5.

²Małociechowo koło Gruczna, na pd.-zach. od Świecia.

³Siedlno nie zidentyfikowane, leżało zapewne w pobliżu Małociechowa.

⁴Mikołaj z Kożuchowa, zob. wyżej, nr 202/3.

⁵Kiełcz z Tuliszkowa, zob. wyżej, nr 125/8.

⁶Świętomir prepozyt kaliski i kanonik gnieźn. 1366 - 1375 (KDW III, nr 1759 - 1717; Kor. IV, s. 49), zapewne ident. z wcześniejszym kustoszem łęczyckim 1358 - 1363 (o nim Kor. IV, s. 48).

⁷Dobiesław z Morakowa i Czeszewa (na pd.-wsch. od Gołańczy), kanonik gnieźn. 1362 (KDW III, nr 1481), kanclerz łęczycki 1395 - 1396 (KDW III, nr 1971), dziekan gnieźn. 1408?, zm. ok. 1409 (Kor. I cz. 2, s. 224 - 225, III, s. 38).

⁸Bronisław kanonik płocki (tutaj), pisarz arcybiskupa gnieźn. 1368, wyst. ponadto (nazywany Brosławem - Broslaus) z tytułem kanonika płockiego i pisarza arcybiskupiego 1368 (niżej, nr 220/8) i 1373 (KDW III, nr 1682).

⁹Mikołaj, zob. wyżej, nr 206/7.

¹⁰Jarand z Bełszewa, zob. wyżej, nr 212/8.

Dokument Nr 220

Gniezno, 17 kwietnia 1368

Arcybiskup gnieźnieński sprzedaje sołectwo w Ostrowitem Pawłowi Witoszce.

Kop.: Gniezno, AAG, ACap. B 6 (Liber privilegiorum capituli Gnezn. z XVI w.), k. 138v - 139. Tytuł: Ville Ostrovithe clavis eiusdem Gneznensis..
Ekscerpt: Wizytacje, s. 440 - 441.

In nomine Domini amen. Confirmari et eternari debet quevis actio legittima et temporalis testimonio literarum, ne perire possit prolixo temporis [k. 139] intervallo. Proinde nos Jaroslaus divina providencia sancte Gneznensis eclesie archiepiscopus notum esse volumus universis et singulis presentem literam inspecturis, quod bona eclesie nostre, quantum cum divino adiutorio possumus, in augmentum deducere cupientes, villam mense nostre, dictam wlgariter Ostrovite¹, sitam in districtu Gneznensi, prout in suis limitibus circumferencialiter est distincta in ius Theutonicum, quod Srzedense dicitur, duximus exponendam, vendentes sculteciam in eadem sub ratihabicione fratrum nostrorum, Gneznensis videlicet capituli, provido viro Paulo dicto Vytoska¹ pro certa pecunie quantitate. Nomine et racione dicte scultecie eidem Paulo et suis liberis ac successoribus legittimis damus ac perpetuo incorporamus duos mansos liberos, terciam partem tabernarum, ortorum, sutorum, fabrorum, pistorum, carnificum, iuramentorum et cuiuslibet iudicati tenenda, habenda, donanda, commutanda ac vendenda, nostro et nostrorum successorum ad hoc consensu accedente. Decrevimus eciam, quod eadem scultecia perpetuo dividi non debet, sed quod per unum scultetum quemcumque possideatur. Indulgemus eciam predicto sculteto Paulo gulgustria ponere in nostro lacu, dicto Ostrovite², tantum ad tempora vite sue. Ut autem eadem villa nostra eo celerius valeat collocari, omnibus et singulis incolis in ipsa locatis infra octo annos a data presencium computandos concedimus libertatem, qua durante dicti incole decimam manipulatam nobis de agris antiquis dare teneantur. Elapsa vero libertate predicta, incole prescripti de quolibet manso decimam manipulatim in campis et fertonem grossorum Pragensium in festo beati Martini Confessoris [11 XI] singulis annis perpetuis temporibus nobis et nostris successoribus solvere tenebuntur. Scultetus vero iam dictus et sui successores de suis mansis liberis decimabunt nobis nostrisque successoribus pariter cum cmetonibus supradictis. Et si incole predicti maldratas solvere voluerint, extunc dictus scultetus et sui successores pro eo, quod maldratas recoligent, predictas pro nobis et successoribus a decimacione prefata permanebunt absoluti. Et quoniam iura Srzedensia nobis prorsus sunt incognita, omnia iura, que utilitatem et commodum respiciunt dominorum, salva et integra nobis et nostris successoribus reservamus. In quorum testimonium nostrum et dicti nostri capituli sigilla presentibus sunt appensa. Actum et datum Gnezne decima septima die mensis Aprilis anno Domini millesimo tricentesimo sexagesimo octavo, presentibus honorabilibus et discretis viris: Nicolao preposito³, Nicolao canonico Gneznensi⁴, Nicolao archidiacono Lan(ciciensi)⁵, Mathia thesaurario nostro⁶, Nicolao dicto Vanschovisz procuratore nostro Znenensi⁷ et aliis pluribus fidedignis. Scriptum per manus Bronislai protunc curie nostre notarii⁸.

¹Ostrowite Prymasowskie na pd.-wsch. od Trzemeszna. Sołtys Paweł Witoszka skądinąd nieznany.

²Jez. Ostrowickie tuż na pd.-wsch. od Trzemeszna.

³Mikołaj z Kożuchowa, zob. wyżej, nr 203/3.

⁴Mikołaj kanonik gnieźn. nie zidentyfikowany.

⁵Mikołaj archidiakon łęczycki 1368 (tutaj) - 1385 (KDW III, nr 1611 - 1834), jednocześnie zapewne kanonik gnieźn. i pozn.; daty graniczne trudne do rozdziału z jego następcą. Mikołajem Pieniążkiem (zob. też Kor. II, s. 601).

⁶Maciej skarbnik arcybiskupa gnieźn. 1368 - 1375, kanonik łęczycki 1373, gniezn. 1374, zm. przed 1390 (KDW III, nr 1598 - 1716, 1886; Kor. II, s. 555 - 556).

⁷Mikołaj z Wąsoszy, na pn. od Żnina (Wąsowicz) rządca klucza żnińskiego dóbr arcybiskupa gnieźn. 1368 - 1373 (KDW III, nr 1598, 1682).

⁸Bronisław pisarz, zob. wyżej, nr 219/8.

Dokument Nr 221

Pyzdry, 30 maja 1368

Starosta generalny Wielkopolski nadaje młyn w Sabaszczewie młynarzowi Mikołajowi.

Or.: Poznań, AAP, D perg. 19 (dawniej Nowe Miasto nad Wartą A 7). Pergamin 278 × 184 + 40 mm. Dziurki w tekście, nacięcie po pasku do przywieszenia pieczęci. Na odwrocie streszczenia z XV - XVIII w.

^aIn nomine Domini amen. Cuncta, que aguntur in tempore simul, elabuntur cum tempore, nisi testimonio | virorum proborum ac literarum roborentur. Igitur nos Wyrzbentha castellanus Poznaniensis necnon | capitaneus Polonie generalis¹ cupientes bona seu hereditates serenissimi regis Polonie Kazimiri in melius | reformare ac reditus et census dilatare, nostra de bona ac libera voluntate Nicolao molendinatori molendini nostri in hereditate seu villa Sabascewo² [.....^b] dicta, iure hereditario sibi et suis legittimis natis seu nascendis tribuimus, concedimus ac donamus perpetuis temporibus tenendum, habendum, vendendum, comutendum^c et ad usus suos^d beneplacitos convertendum. Damus insuper dicto Nicolao in piscina circa molendinum libere piscari sibi et utilitatem tali nichilominus condicione seu paccione mediante, quod dictus Nicolaus vel sua posterioritas nostro domino regi predicto [.....^e] vel suis procuratoribus seu burgrabi(i)s singulis annis ad festum sancti Martini Confessoris [11 XI] alteram mediam marcham grossorum, decem pullos nomine census solvere^f fuerint obligati seu astricti, non obstante aliqua contradiccione. Ita tandem idem Nicolaus seu sua posteritas omnia atinencia, que ad molendinum sunt neccessaria, absque admonicione regis habet procurare. In cuius rei testimonium sigillum nostrum et evidenciam ampliorem presentibus est appensum. Actum et datum in Pysdri feria tercia festi Penthecosten anno Domini millesimo trecentesimo sexagesimo octavo, presentibus hiis testibus: Wroczlao subvenatore Gneznensi³, Andriczcone^g [.......^b] proconsule⁴, [......^b] consulibus, Laurencio^h Cet [....^b] cive⁵ Pysdrensibus et aliis quamplurimis.

^ainicjał wysokości kilku wierszy Or.

^bdziura Or.

^ctak Or.

^dnastępuje skreślone pb Or.

^erazura Or.

^fsłowo powtórzone dwa razy Or.

^glekcja niepewna

^hnastępuje skreślone cun Or.

¹Wierzbięta z Paniewic, zob. wyżej, nr 160/5.

²Sabaszczewo, na pn.-zach. od Miłosławia, Młynarz Mikołaj skądinąd nieznany.

³Wrocław ze Szyszyna (na pn. od Ślesina) podłowczy gnieźn. 1360 - 1368 (Spisy wlkp.).

Dokument Nr 222

Inowrocław, 16 grudnia 1368

Król Kazimierz Wielki nadaje w lenno Rogoźno z przyległościami panom von Osten.

Kop. z XV w.: Berlin-Dahlem, GS (przedtem Getynga, przedtem Królewiec), Ordensbriefarchiv I 158 (Adelsgeschichte D 25).
Wyd.: Geschichte des Geschlechts v.d. Osten. Urkundenbuch, t. I, wyd. O. Grotefend, Stettin [1914], s. 242 - 243 (wg Kop.).
Reg.: 1. Repertorium der im Kgln. Staatsarchive zu Königsberg i. Pr. befindlichen Urkunden zur Geschichte der Neumark, wyd. E. Joachim, Landsberg a.W. 1895, nr 42 (wg Kop.); 2. Reg. Teut. I, nr 341 (wg Kop.).

In nomine Domini amen. Ad perpetuam rei memoriam. Kazimirus Dei gracia rex Polonie necnon terrarum Cracouie, Sandomirie, Syradie, Lauacie^a, Pomeranie Russieque dominus et heres, consideratis et inspectis multiplicibus et fructuosis obsequiis, quibus Dobbrogostius, Vlricus, Arnoldus, Bartoldus et Hinricus heredes de Dryszen, fratres germani¹, nostre maiestati indefessa promptitudine placuisse dinoscuntur et adhuc in futurum aucte fidelitatis studio ea, que nostri status honorem et profectum videntur aspicere, non desinunt prosequi studiose, ipsis eorum heredibus et successoribus legitimis opidum dictum Rogosno² cum villis subscriptis ad ipsum pertinentibus, scilicet Goschechowo³, Postolicze⁴, Glutawa⁵ et Bobobrnyki⁶, necnon omnibus iuribus, dominiis, utilitatibus, fructibus, censibus, proventibus, obvencionibus, agris, pratis, silvis, rubetis, quercetis, mericis, virgultis, stangnis, piscinis, molendinis, aquis et earum decursibus ac aliis pertinenciis ad dictum opidum Rogosno et villas prescriptas quomodolibet pertinentibus, quibuscunque nominibus censeantur et prout dictum opidum Rogosno cum villis predictis in suis metis et circumferenciis sunt distincta, tenendum, habendum, vendendum, commutandum, alienandum, in usus suos beneplacitos convertendum et perpetuis temporibus cum villis et pretactis utilitatibus possidendam damus in pheudum, confirmamus et concedimus donacione inviolabili ac donamus, volentes et eciam decernentes, ut dicti Dobbrogostius, Vlricus, Arnoldus, Bartoldus et Hinricus, fratres germani de Dryzen heredes, nobis et successoribus nostris legitimis regibus Polonie, qui fuerint pro tempore, servire modo aliorum nobilium in Regno nostro constitutorum perpetuo sint astricti. Demum quod si quis memoratos fratres de Dryczen super dicto opido Rogosno et villis supradictis necnon greniciis et l(i)mitibus ipsius impetraret, quod absit, illos exbrigare, promittimus bona fide in castro autem Dryzen predicto et villis universis ad ipsum pertinentibus prelibatos fratres, in quorum possessione tempore adhesionis nobis facte fuerint, in possessione volumus permanere, ita quod nulli dictum castrum Dryzen et villas ad idem adiacentes ab ipsis repetenti coram nobis aut nostro iudicio respondebunt, sed ipsorum possessione pacifica, qua hactenus gaudebant, potiri debeant pacifice et gaudere, iuribus nostris regalibus dumtaxat exceptis. Actum in Juniori Wladislauia proximo sabbato post diem Lucie beate Virginis et Martiris anno Domini M^oCCC^o sexagesimo octavo, presentibus: illustri principe Dei gracia Hinrico duci Saganensi et Glogouiensi⁷, Petro Sandomiriensi⁸, Pretzlao Kaliziensi⁹, Woytkone Cuiauiensi palatinis¹⁰, Dobeslao castellano Crroswiciensi¹¹ et Johanne subcamerario Cuyauiensi¹² ac aliis multis quamplurimis nostris fidelibus fidedignis. Datum per manus domini Johannis de Czarnkow archidiacono^a Gneznensi nostri vicecancellarii¹³, scriptum autem per Symonem de Ruskow notarium nostre aule regalis¹⁴.

^atak Kop.

¹Bracia Dobrogost, Ulryk, Arnold, Bertold (Betkin) i Henryk właściciele Drezdenka (Drzenia) nad Notecią, synowie Betkina (Bertolda) von der Osten, w l. 1331 - 1354 wójta pd. części Nowej Marchii i Małgorzaty z wlkp. Nałęczów (PSB XXIV, s. 463).

²Rogoźno miasto królewskie w województwie pozn. w ręku von Ostów znajdowało się do początków XV w.

³Gościejewo na pn.-zach. od Rogoźna.

⁴Podstolice, na pn. od Rogoźna, koło Budzynia.

⁵Tłukawy, na pn.-zach. od Rogoźna, koło Ryczywołu.

⁶Bobrowniki, dziś folwark na zach. od Wągrowca, wieś królewska nadana potem przez Władysława Jagiełłę klasztorowi Cystersów w Łeknie (SHGWlkp.).

⁷Henryk (V) Żelazny książę żagański 1342, głogowski 1349, zm. 1369 (PSB IX, s. 412 - 413; K. Jasiński, Rodowód Piastów śląskich, II, Wrocław 1975, s. 111 - 112).

⁸Piotr Nieorza, Starża, wojski krakowski 1343 - 1360, kasztelan wojnicki 1361 - 1366, wojewoda sandomierski 1366 - 1376 (Spisy młp.; Z. Kaczmarczyk, Monarchia Kazimierza Wielkiego, I, Poznań, 1939, s. 293).

⁹Przecław z Gułtów, zob. wyżej, nr 145/6.

¹⁰Wojciech z Kościelca, zob. wyżej, nr 177/6.

¹¹Dobiesław z Kościoła, zob. wyżej, nr 153/1.

¹²Jan ze Służewa, Pomian, podkomorzy gniewkowski 1368 (tutaj i KDW III, nr 1605; inf. Janusza Bieniaka).

¹³Jan, Janek z Czarnkowa kanonik włocławski, płocki, krakowski, archidiakon gnieźn. 1368, podkanclerzy królewski 1366 - 1371, kronikarz, zm. ok. 1387 (PSB X, s. 446 - 449).

¹⁴Szymon z Ruszkowa w Wiślickiem, brat Jana z Czarnkowa, notariusz królewski 1365 - 1370, podkanclerzy królewski 1377 - 1381 (Sułkowska-Kurasiowa, Dokumenty, s. 250 - 251).

Dokument Nr 223

[Płock], 2 kwietnia 1369

Król Kazimierz Wielki zezwala na kolonizację lasu Nieboż należącego do klasztoru Benedyktynów w Mogilnie.

Reg.: Bydgoszcz, WAP, Mogilno kl. C 12 (sumariusz klasztorny ze schyłku XVIII w.), s. 41, nr H 20; wyd. reg.: J. Płocha, Najdawniejsze dzieje opactwa benedyktynów w Mogilnie, Wrocław 1969, s. 145, przyp. 309.
Wzmianka: KDW I, s. 5 (nr 25).

1369, feria secunda post Pascha. Privilegium Casimiri regis Arnoldo abbati de Mogilno¹ super collocationem sylvae dictae Niebosz² ad districtum Mogilnensem spectantis datum, quo cmethones et incolas ibi locandos ab omnibus oneribus ad decursum annorum 18 eliberat.

¹Arnold opat mogileński skądinąd nieznany.

²Las Nieboż, zob. wyżej, nr 63/4.

³O wystawieniu tego dok. w Płocku pisze K. Jasiński, Zjazd na Mazowszu w kwietniu 1369 r. i jego geneza. Ze studiów nad itinerarium Kazimierza Wielkiego, Acta Universitatis Nicolai Copernici, Historia IX, 1973, s. 61 n.; por. też KDW I, nr 3, uwagi wydawcy.

Dokument Nr 224

Płock, 10 kwietnia 1369

Król Kazimierz Wielki zezwala na przeniesienie na prawo niemieckie i obdarza wolnościami wsie opactwa Św. Wincentego z Wrocławia: Opatów, Słupię i Opatowiec.

Kop.: Warszawa, AGAD, Metryka koronna, t. 12, k. 162 - 162v. Wpis w 1474 r. w widymusie rady miejskiej Wrocławia z daty: Wrocław, 25 stycznia 1444.
Reg.: MRPS I, suppl. nr 24 (wg Kop.).

In nomine Domini amen. Kazimirus Dei gracia rex Polonie necnon terrarum Cracouie, Sandomirie, Siradie, Lancicie, Kuyavie, Pomeranie Russieque dominus et heres, ad perpetuam rei memoriam. Et si regie magestatis circumspecta benignitas universos fideles suos, quos nostrum Regnum ambit, pio favore complectitur, ad illorum tamen profectus et commoda speciali quadam prerogativa vigilanter intendit, qui sub professione et habitu regulari, seculari vanitate dimissa, nituntur Altissimo in simplicitate mentis et corporis iugiter famulari. Sane honorabilis et religiosi viri domini Marci abbatis et conventus monasterii Sancti Vincencii extra muros Vratislauienses ordinis Premonstratensis ablata supplicatio continebat, quatenus villas ipsorum subscriptas, videlicet Oppathow¹, Slup² et Oppathovicz³, sitis in districtu Kalisiensi prope Boleslavicz castrum nostrum, de iure Polonico in ius Theuthunicum, quod Maydeburgense dicitur, transferre de benignitate solita dignaremur. Nos igitur ad ipsorum supplicationis instantiam ac ob reverentiam et honorem beati Vincencii, cuius vocabulo dictum monasterium insignitur, et presertim cum iuste petentibus non est denegandus assensus, villas, de quibus supra sit mentio, scilicet Oppathow, Slup et Oppathovicz, prout antiquitus in suis metis et circumferenciis sunt distincte et etiam limitate ac alias universas et singulas infra metas et terminos dictarum villarum de novo locandas, iure Polonico omnino sublato, in ius Theutunicum Maydenburgense transferimus perpetuis temporibus duraturis, omnes modos, iura, consuetudines, angarias, preangarias, ut puta poduorowe, stroza, opole, pouoz, naraz, conductum venatorum ac alias solutiones et impedimenta omnia et singula, que memoratum ius Theutunicum perturbare possint in aliquo seu consueverunt, in dictis villis Oppathow, Slup et Opathovecz iam locatis et aliis de novo locandis infra metas et terminos, ut predicitur, memoratarum villarum penitus removentes. Absolvimus etiam, eximimus et perpetuo liberamus scoltetos villarum prenarratarum locatarum et de novo locandarum et universos kmethones et incolas, quoscunque earundem ab omnibus et singulis potestatibus et iudiciis omnium Regni nostri pallatinorum, castellanorum, iudicum, subiudicum et ministerialium eorundem, ita quod coram ipsis aut eorum aliquo pro causis, tam magnis, quam parvis, puta furti, sanguinis, homicidii, incendii, ac aliis quibusvis causis citati minime respondebunt, sed tantummodo kmethones prelibatarum villarum et de novo locandarum coram ipsorum scoltetis, scolteti vero omnes earundem villarum coram ipsorum domino abbate dicti monasterii Sancti Vincencii, qui est et qui pro tempore fuerit, aut coram suo advocato seu substituto per ipsum de se querulantibus, non aliter, nisi iure ipsorum Theutunico Maydemburgensi responderunt, ad obiecta cuilibet sint astricti. In causis autem criminalibus et capitalibus scoltetis omnibus et eorum cuilibet prelibatarum villarum et de novo infra metas ipsarum, ut prefertur, locandarum, sentenciandi, [k. 162v] iudicandi, condempnandi, puniendi, decolandi, suspendendi penasque omnes et singulas de iudiciis villarum predictarum provenientes dictis abbati et conventui monasterii prefati tollendi damus et concedimus plenariam facultatem, prout hoc dictum ius Theutunicum Maydemburgense in omnibus suis punctis, clausulis, articulis et sentenciis postulat et requirat. Preterea ut memorati abbas et conventus monasterii antedicti regalibus presidiis et amplioribus incrementis valeant respirare in nostre et progenitorum nostrorum animarum remedium et salutem predictas villas Opathow, Slup et Oppathovecz et alias omnes de novo locandas infra metas earundem in nostram tuitionem et protectionem recipientes, ipsis abbati et conventui monasterii Sancti Vincencii predicti cum universis et singulis agris, decimis, molendinis, thabernis, silvis, virgultis, rubetis mellificiis, venationibus, aquis et earum decursibus, pascuis, lacubus, paludibus, censibus, redditibus, fructibus, obventionibus, utilitatibus, emolumentis, proventibus et usufructibus quibuscunque cum pleno iure et dominio, prout superius exprimitur, denodamus, conferimus, appropriamus, incorporamus, innovamus, approbamus, ratificamus ex certa sciencia de solita nostre magestatis clemencia et auctoritate regia confirmamus, harum sub nostra magestatis sigillo testimonio literarum. Actum in Ploczsce proxima tercia feria post Conductum Pasce anno Domini millesimo trecentesimo sexagesimo nono, presentibus: reverendo in Christo patre domino Stanislao divina et Appostolice Sedis providencia episcopo Plocensi⁴, Raphaele castellano Vischliciensi⁵, Andrea vexillifero⁶, Gotardo iudice⁷, Alberto thezaurario⁸ et Maczkone subdapifero Plocensibus⁹, aliis multis nostris fidelibus fidedignis. Datum per manus domini Johannis de Czarnkov archidiaconi Gneznensis, nostri vicecancellarii¹⁰, scriptum vero per Simonem de Ruszkow notarium aule regalis¹¹.

¹Opatów, Słupia i Opatowice na pd.-wsch. od Kępna (Rosin, Sło- wnik, s. 126 - 127, 153, 126).

²Opatów, Słupia i Opatowice na pd.-wsch. od Kępna (Rosin, Sło- wnik, s. 126 - 127, 153, 126).

³Opatów, Słupia i Opatowice na pd.-wsch. od Kępna (Rosin, Sło- wnik, s. 126 - 127, 153, 126).

⁴Stanisław Sówka, zob. wyżej, nr 191/9.

⁵Rafał z Tarnowa, Leliwita, podkomorzy sandomierski 1355, kasztelan wiślicki 1368 - 1372 (W. Dworzaczek, Leliwici Tarnowscy, Warszawa 1971, tabl. I).

⁶Andrzej chorąży płocki skądinąd nieznany - mógł pełnić ten urząd pomiędzy 1350 a 1373 (informacja dra Kazimierza Pacuskiego).

⁷Gotard z Życka, Junosza, sędzia płocki 1369 (tutaj) - 1408 (Zb. dok. Płocka, nr 50 n.).

⁸Wojciech skarbnik płocki 1365 (Zb. dok. Płocka, nr 36) - 1369 (tutaj).

⁹Maciej podstoli płocki skądinąd nieznany, mógł pełnić ten urząd pomiędzy 1351 a 1374 (informacja dra K. Pacuskiego).

¹⁰Janek z Czarnkowa, zob. wyżej, nr 222/13.

¹¹Szymon z Ruszkowa, zob. wyżej, nr 222/14.

Dokument Nr 225

Gniezno, 24 kwietnia 1369

Jan kantor gnieźnieński sprzedaje sołectwo nowej wsi koło Niestronna kmieciowi Januszowi zw. Wielki Tobół.

Kop.: Gniezno, AAG, ACap. B 5 (Liber privilegiorum capituli Gnezn. z XVI w.), k. 436 - 436v. Tytuł: Privilegium sculteti in Niiestronno.
Odpis: Kraków, Bibl. Jag., rkps 8057, k. 68 - 69 (wg Kop.).

In nomine Domini amen. De gestis hominum mobilibus solet subter calumnia ius fidedignorum affuerit suffragia literarum patrociniis roborata. Ea propter nos Johannes cantor ecclesie Gnesnensis¹ facimus notum universis presentium notitiam habituris, quod cupientes villam capituli Gnesnensis, Niesthronno² vulgariter dictam, quam pro tempore gubernamus, in melius reformare et mericas multas ad culturam redigere, ut valeamus quandam mericam infra ipsius limites consistentem, que incipit a limitibus villae Chomiaza Falonis³ et dicta Nestronno villas praesignatas et in longum praetenditur circumquaque viam, quae ducit versus Gnesnam, et ad viam, qua itur de memorata villa Nyesthronno versus Ryszewo⁴, per medium Conotopa⁵ et per medium Lancze⁶, usque ad lacum terminatum, tres lacus in se continens, videlicet Drebno, Grzibno et magnum Glamboczek⁷ vulgariter sic nuncupatos, cum molendino, quod inter ipsum Drebno et silvam Belki⁸ continetur, situatum, de voluntate spetiali dominorum capituli scilicet Gnesnensis et consensu iure Theutonico, Srzedensi videlicet, dedimus ad locandum, Janussium cmethonem Velgatobola² cognominatum pro tanta peccuniae quantitate scultetum preficientes, racione cuius sculteciae et locationis eidem Janussio suisque successoribus legittimis duos mansos liberos, duos orthos, potest ponere ubique tabernam liberam, tercium denarium iuramentorum, de borra tercium denarium, prata circa Glamboczek, quinque funes distributiones ad locum consistentes tenenda, habenda, possidenda et in eorum usus, iuxta quod utilius occurrerit, de voluntate tam domini villae, qui pro tempore fuerit, et consensu, [k. 436v] vendendo, donando, commutando et quovis alio modo disponendo, convertendo perpetuis temporibus irrevocabiliter assignamus, concedentes praefato Janussio ipsiusque successoribus quando Grzibno mittet magnum rethe, dividet cum sculteto pisces, ut autem ipsa merica seu hereditas, qua nomine satis predicta etiam Grzibno nuncupamus, facilius ad culturam redigi valeat celeriusque extirpet, omnibus et singulis incolis in ipsa villa locandis quatuordecim annorum a solutione census et decimam plenam solvetis per quatuor grossos de manso, item de alio quatuor grossos concedimus libertatem, quibus annis aevulsis incole iam dent decimam campestrem manipulatim per duodecim grossos currentes in quolibet beati Martini festo [11 XI] annis singulis de eorum singulis mansis. Et idem Janussius locationi prenominatae villae eo diligentius intendat, presens privilegium sibi dedimus sigillis, videlicet ipsius capituli Gnesnensis et nostri, munimine roboratum hoc ius, quod est in Niestronno. Actum et datum Gnesnae in crastino beati Martiris Adalberti sub anno Domini milesimo tricentesimo sexagesimo nono, presentibus honorabilibus viris ac dominis: Kelczone scolastico⁹, Gwantkone praeposito Kalissiensi¹⁰, Nicolao scolastico Poznaniensi¹¹, Nicolao archidiacono Zamthest^a¹², Thome plebano de Srzoda¹³ [canonicis^b] Gnesnensibus, protunc capitulariter adtendatis, memorati capituli negotia congregatis.

^atak Kop.

^bbrak Kop.

¹Jan, Janusz, z Wolicy (na zach. od Żerkowa), Doliwita, kantor gnieźn. 1360 (KDW III, nr 1436, 1440), kanonik pozn. 1365 - 1371 (ib., nr 1526 - 1650; Now. I, s. 352).

²Niestronno, zob. wyżej, nr 156/4. Sołtys Janusz Wielki Tobół skądinąd nieznany.

³Chomiąża Chwała (Szlachecka), zob. wyżej, nr 156/3.

⁴Ryszewo, zob. wyżej, nr 168/3.

⁵Nie zidentyfikowane.

⁶Nie zidentyfikowane.

⁷Jez. Drebno, Grzybno i Głęboczek przy wsiach Drewno i Głęboczek Wielki w pobliżu Niestronna.

⁸Las i osada młyńska Bełki na pn.-zach. od Mogilna.

⁹Kiełcz z Tuliszkowa, zob. wyżej, nr 125/8.

¹⁰Imię zniekształcone. Prepozytem kal. 1363 - 1375 był Świętomir (zob. wyżej, nr 219/6).

¹¹Mikołaj z Biechowa, zob. wyżej, nr 197/2.

¹²Mikołaj archidiakon (zanotecki?) nie zidentyfikowany.

¹³Tomasz pleban w Środzie Wlkp., kanonik gnieźn. 1369 - 1380 (tutaj; KDW III, nr 1612, 1632, 1633; niżej nr 270/15; Kor. IV, s. 94).

Dokument Nr 226

Gniezno, 31 lipca 1369

Arcybiskup gnieźnieński odnawia przywilej sołectwa w Słupi Kapitulnej Michałowi, Jakubowi i Stanisławowi braciom ze Słupi.

Kop.: Gniezno, AAG, ACap. B 5 (Liber privilegiorum capituli Gnezn. z XVI w.), k. 110 - 110v. Wpis w transumpcie kustosza gnieźnieńskiego Wojciecha Skóry z Gaju, z daty: Gniezno, 25 kwietnia 1466.
Odpis: Kraków, Bibl. Jag., rkps 8057, k. 67 (wg Kop.).

In nomine Domini amen. Nos Jaroslaus divina providentia sancte ecclesie Gneznensis archiepiscopus [k. 110v] notum esse volumus, tam presentibus, quam futuris, presencium noticiam habituris, quod cum per providos viros Michaelem, Jacobum et Stanislaum fratres germanos de Slup¹, villa custodie Gneznensis, sita in districtu Czosramensi² petiti plures^a fuissemus, ut ipsos ad scoltetiam ibidem in Slup, quam iure hereditario dicunt ad se omnimode pertinere et privilegium super eandem habuisse, quod casu quodam fore asserunt amissum, honorabili viro Wirzsbyathe nostro custodi Gneznensi³ comittendo dederamus in mandatis, quod super iure dicte scoltecie, ad quem pertineat de iure, faceret inqui- sitionem diligentem, qui habito fidedignorum et hincinde testimonio nos oretenus informavit, quod eadem scoltetia ad progenitores dictorum fratrum et ad ipsos ab antiquo pertineret. Nos vero visa predicti .. custodis ac habita informacione huiusmodi, prescriptos fratres et successores ipsorum legittimos sub rathihabitione fratrum nostrorum, Gneznensis videlicet capituli, ad prefatam scoltetiam admissimus et admittimus per presentes. Nomine ac racione huiusmodi scoltetie nominati fratres et eorum posteri legittimi habebunt ac libere perpetuo possidebunt in predicta villa quatuor mansos liberos, quatuor ortos, unam tabernam, unum macellum panum et aliud carnificum et unum fabrum, terciam partem iuramentorum et cuiuslibet iudicati donanda, vendenda ac etiam comuttanda. Preterea incole predicte ville, iure, quod Srzedense dicitur, Theutunico locate, de quolibet manso solubili pro censu et decima maldratam triplicis grani, videlicet modium tritici, modium siliginis et modium avene ac fertonem grossorum usualis monete in festo beati Martini Confessoris [11 XI] annis singulis perpetuo tempore dicto .. custodi et eius successoribus solvere sint astricti, scolteti vero memorati et eorum successores servitia nominato .. custodi et successoribus ipsius more aliorum scoltetorum villarum capituli ecclesie Gneznensis predicte perpetuis temporibus exhibere tenebuntur. Et quoniam iura Srzedensia nobis prorsus sunt ignota, omnia iura, que comodum et utilitatem respiciunt dominorum, salva et integra dicto domino custodi et sibi succedentibus reservamus. In cuius rei testimonium nostrum et predicti capituli nostri sigilla presentibus sunt appensa. Actum et datum Gnezne in vigilia beati Petri Ad Vincula anno Domini [millesimo^b] tricentesimo sexagesimo nono, presentibus honorabilibus et discretis viris: Janusio cantore⁴, Swanthomiro canonico Gneznensibus⁵ Adam preposito Rudensi⁶, Stanislao Plocensi et Curzelouiensi⁷ camuraro^c Lanciciensi⁸ canonicis, Thoma penitenciario curie nostre⁹ et aliis pluribus fidedignis.

^atak Kop.

^bbrak Kop.

^ctak Kop., zapewne zamiast Johanne cantore.

¹Słupia Kapitulna na wsch. od Rawicza. Sołtysi skądinąd nieznani.

²Czestram czyli Golejewko koło Miejskiej Górki.

³Wierzbięta, zob. wyżej, nr 212/7.

⁴Janusz z Wolicy, zob. wyżej, nr 225/1.

⁵Świętomir, zob. wyżej, nr 219/6.

⁶Adam, zob. wyżej, nr 206/5.

⁷Stanisław kanonik płocki i kurzelowski, nie zidentyfikowany.

⁸Jan kantor łęczycki 1368 - 1370 (KDW III, nr 1598 - 1631).

⁹Tomasz penitencjarz wyst. ponadto 1370 (KDW III, nr 1631).

Dokument Nr 227

Poznań, 7 grudnia 1369

Biskup poznański eryguje altarię fundacji Zbyluta prepozyta płockiego w katedrze poznańskiej.

Kop.: Poznań AAP, CP 10 (Kopiariusz poznańskich wikariuszy katedralnych, tzw. Jura vicariorum, z XVI w.), k. 50; zaginiona w r. 1945.
Odpis: Kraków, Bibl. PAN, rkps 3519 (Teki Majkowskiego), k. 23 - 25 (wg Kop.).

In nomine Domini amen. Nos Johannes divina et Apostolice Sedis providencia episcopus Poznaniensis¹ ad noticiam singulorum deducimus per presentes, quod attendentes devocionis affectum et caritatis fervorem honorabilis viri domini Sbiluti decretorum doctoris et prepositi Plocensis², quam habuit ad nos et nostram ecclesiam, in eo precipue, quod concedendo testamentum de suis obvencionibus et pecuniis universis, sanus mente, licet languens corpore, in ultima sua voluntate, quam esse voluit et valere ex omni testamenti sui execucione voluntatis sue ultime, videlicet honorabili viro domino Johanne cantore Gnezdnensi³ reliquit et legavit centum marcas grossorum pecunie ecclesie uberiori correctione, quas centum marcas habuimus nobis per eumdem suum executorem integraliter presentatas ad hoc tum, ut pro salute anime eiusdem Sbiluti altare unum in nostra Poznaniensi ecclesia erigere et dotare deberemus. Nos itaque suam devocionem effectum mancipare cupientes de voluntate et consensu fratrum nostrorum, capituli videlicet Poznaniensis, pro remedio dicti Sbiluti altare in honorem sanctorum Adalberti, Stephani Protomartyris et beate Katherine Virginis in dicta nostra ecclesia fundatum ereximus in nomine Domini et erigimus per presentes, annumerantes ipsum omni iuri et communioni ac honori in festivitatibus, in quorum nomine extitit idem altare fundatum, ceterorum altarium in ecclesia nostra noviter erectorum et ipsum dotantes de decimis mense nostre, videlicet in Babino⁵ et Byechowo⁶, et in Ossowo⁷, pro sustentacione altariste, qui eidem altari pro tempore servierit officiis in divinis, ita tamen, quod altarista eiusdem altaris tres marcas pro quantitate vicariorum chori nostre ecclesie pro decantacione misse Rorate celi cum sollempnitate per totum Adventum annis singulis exsolvet et de residuis proventibus earundem decimarum et oblacionibus altaris debebit serviendo dicto altari in missis debitis, prout est in nostra consuetum ecclesia, sustentari. Quod quidem altare predictus dominus cantor Gnezdnensis et noster canonicus Poznaniensis per nos sic erectum tenebitur murare tamquam legitimus executor testamenti predicti Sbiluti et ad idem altare tantum unica prima vice altaristam presentabit nobis investiendum. In sequentibus vero vacacionibus eiusdem altaris nos et nostri successores eidem altari habebimus providere de persona ydonea pro libito nostre voluntatis. In cuius rei testimonium nostrum et predicti nostri capituli sigilla presentibus duximus appendenda. Datum Poznanie in crastino sancti Nicolai Confessoris anno Domini M^oCCCLX nono, presentibus viris honorabilibus dominis: Troyano preposito⁸, Duthkone^a decano⁹, Nicolao scolastico¹⁰, Andrea Poznaniensi¹¹, Nicolao Srzemensi¹² et Nicolao Pczeuiensi archidiaconis¹³, Joanne custode et officiali¹⁴, Damiano cancellario¹⁵, Staszkone thezaurario¹⁶, Alberto¹⁷, Przybigneo¹⁸, Andrea¹⁹, Stanislao²⁰, Petro²¹, Hancone²², Nicolao²³, Walczkone canonicis nostris Poznaniensibus²⁴ et aliis pluribus fidedignis.

^atak Odpis.

¹Jan V Doliwa, zob. wyżej, nr 172/1.

²Zbylut, zob. wyżej, nr 134/8.

³Jan z Wolicy, zob. wyżej, nr 225/1.

⁴O altarii zob. Now. I, s. 351 - 352.

⁵Babin, na pn. od Wrześni.

⁶Biechowo, na pd. od Wrześni.

⁷Osowo, na pd. od Wrześni.

⁸Trojan z Łekna, zob. wyżej, nr 134/7.

⁹Dytko Pradel, zob. wyżej, nr 204/1.

¹⁰Mikołaj z Biechowa, zob. wyżej, nr 197/2.

¹¹Andrzej z Chojnicy, zob. wyżej, nr 164/12.

¹²Mikołaj kanonik pozn., archidiakon śremski 1363 - 1380, może potem kantor pozn. 1380 - 1383 albo też archidiakon pozn. 1380 (KDW III, nr 1497 n.; Now. II, s. 293 - 294).

¹³Mikołaj kanonik pozn., archidiakon pszczewski 1369 - 1371 (Now. II, s. 296; KDW III, nr 1615, 1619, 1650).

¹⁴Jan, zob. wyżej, nr 113/7.

¹⁵Damian, zob. wyżej, nr 164/15.

¹⁶Staszek, Stanisław, skarbnik biskupa pozn. i kanonik pozn. 1357 - 1373 (KDW III, nr 1360 - 1636).

¹⁷Wojciech syn Wincentego z Będlewa (koło Stęszewa) i Grabkowa, Łodzic, kanonik pozn. 1367, archidiakon pozn. 1380 - 1401, kanonik wrocławski 1390, wikariusz generalny pozn. 1390 - 1393, wikariusz kapitulny pozn. 1394 - 1395, zm. 1401/2 (KDW III, nr 1586 n.; Now. I, s. 100 - 101, 106, 111, 133, 201, 393 - 394, II, s. 76 - 77, 197, 209; MPVat. VIII, nr 35).

¹⁸Przybygniew, zob. wyżej, nr 204/10.

¹⁹Andrzej - w l. 1357 - 1370 wyst. kilku kanoników tego imienia (KDW III, nr 1362 - 1638).

²⁰Stanisław kanonik pozn. 1367 - 1380 (KDW III, nr 1586 - 1774).

²¹Kanonik Piotr nie zidentyfikowany - może ident. z wyst. 1369 - 1376 (KDW III, nr 1615, 1619, 1638, 1650, 1686, 1727).

²²Hanek kanonik pozn. 1364 - 1369, pleban w Dobrzycy 1364 (KDW III, nr 1515 - 1526; tutaj), może ident. ze wcześniejszym skarbnikiem arcybiskupa gnieźn. 1349 (zob. wyżej, nr 153/7).

²³Kanonik Mikołaj nie zidentyfikowany.

²⁴Walczek najpewniej ident. z kanonikiem pozn. Waldkiem 1367 - 1376 (KDW III, nr 1578 - 1727).

Dokument Nr 228

Żnin, 26 stycznia 1370

Król Kazimierz Wielki potwierdza posiadłości klasztoru Cystersów w Wieleniu, zezwalając na ich lokację na prawie niemieckim.

Kop.: Poznań, WAP, Poznań Gr. 1164, k. 509 - 510. Oblata 18 listopada 1782 (wg Or. pergaminowego, z pieczęcią).

In nomine Domini amen. Etsi regie maiestatis circumspecta benignitas universos fideles ipsius, quis eviterne ambit iudicium, pio favore complectitur, ad illorum tamen commodum speciali quadam praerogativa non minuendo debet solertius intendere, quo sub professione certae regulae approbate amicti habitu regulari, vanitate saeculi dimissa, Altissimo in simplicitate cordis famulantur. Proinde nos Casimirus Dei gratia rex Poloniae necnon terrarum Cracoviae, Sandomiriae, Siradiae, Lanciciae, Cujaviae, Pomeraniae, Russiaeque dominus et haeres, ad perpetuam rei memoriam notum facimus tenore praesentium, tam praesentibus, quam futuris, quibus expedit universis, quia considerantes et cum amaritudine cordis ad memoriam revocantes, qualis iam dudum tempore gverrarum, quae peccatis exigentibus per plures annos Regnum Poloniae nobis, nondum regimini ipsius praesidente, plurimum devastarunt, nonnulla monasteria, igne et gladio vastata, suis privilegiis super donatione haereditatum necnon exemptione et libertate per nostros progenitores et nobiles Poloniae datis ac concessis sint privata. Igitur cupientes Welnensi monasterio Posnaniensis dioecesis¹ salubriter consulere ac de remedio providere oportuno et praesertim consideratione venerabilis viri fratris Joannis abbatis monasterii praedicti² ordinis Cistersiensis nostri devoti et fidelis ob reverentiam omnipotentis Dei et Gloriosae Virginis matris eiusdem Omniumque Sanctorum, exnunc villae infrascriptas, utputa Weleń, Obrzycza³, Prezeca⁴, Polodow⁵, Stachow⁶, Radomirz⁷, Gorscho⁸, Oslonino⁹, Mochy¹⁰, Ptow¹¹, Pyriz¹², Lupicz¹³, Czeram¹⁴, Dembe¹⁵, Obrzycza¹⁶, Rogolomicko¹⁷, Wiyeuo¹⁸, sex mansos in Przycim¹⁹ et unum mansum in Clucz seu Cunradstorff²⁰, villis cum omnibus [k. 509v] et singulis censibus, redditibus, fructibus, proventibus, lacubus, stagnis, aquis, aquarum decursibus, molendinis, piscinis, paludibus, agris, pratis, pascuis, sylvis, borris, mericis, quercetis, melificiis et universis utilitatibus et obventionibus quibuscunque, prout dictae haereditates in suis graniciis, limitibus longe lateque consistunt, praefato monasterio Welnensi, uti nunc per abbatem et conventum monasterii praetacti possidentur innovanter ascribimus, anectimus et incorporamus perpetuis temporibus duraturis per ipsum dominum abbatem ac conventum et successores suos, qui pro tempore fuerint, tenendas, habendas, possidendas, vendendas, commutandas, donandas, alienandas et in usus suos beneplacitos convertendas. Insuper uberiori dono gratiae monasterium praedictum insigniri volentes, largimur et concedimus villas praedictas iure Theuthonico Sredensi seu Magdburgensi libere locandi, omnes angarias, perangarias, modos et consvetudines Polonicales, quae ut plurimum ius Theuthonicum perturbare consveverunt, de praefatis villis removentes absolvimus, etiam eximimus et liberamus. Incolas praedictarum villarum, ut eo facillius dictae villae possint redigi ad culturam, ab omnibus potestatibus et iudiciis omnium iudicum, palatinorum, castellanorum, officialium et ministerialium eorundem, ut coram ipsis aut eorum aliquo citati minime respondebunt, sed tantummodo homines et incolae dictarum haereditatum coram scultetis suis, si ipsos habuerint, alioquin coram suo domino abbate, scultetique vero similiter coram abbate Welnensi praedicto, qui pro tempore fuerit, abbas itaque coram nobis tantummodo, dum tamen per nostram literam nostro sigillo sigillatam evocatus fuerit in causis haereditariis, iure sibi competenti respondebunt, in causis autem criminalibus et capitalibus [k. 510] supradictis scultetis et eorum successoribus sententiandi, iudicandi, puniendi et condemnandi damus plenam et omnimodam facultatem, prout hoc idem ius Theuthonicum Sredense seu Magdburgense in omnibus suis punctis, clausulis et articulis postulat et requirit. Nolumus ex edicto perpetuo declarantes, haereditates praefatas ad aliquas regales solutiones aliqualiter obligari, sed ecclesiam iuribus, privilegiis, libertatibus et exemptionibus omnino uti, frui et gaudere volumus eandem, quibus villae spiritualium personarum antiquitus et nunc gaudent et gaudere sunt consvetae. Harum sub nostro sigillo testimonii literarum. Datum Sneyne in crastino beati Pauli Apostoli²¹ anno Domini millesimo trecentesimo septuagesimo, praesentibus: Przeczslao de Golucow pallatino Kaliziensi²², Nicolao de Chomecza Naklensi²³, Woyslao de Grisina Santhocensi²⁴, Janussio de Starczynow Caminensi castellanis²⁵, Przeczlao de Pruszynow Poznaniensi²⁶ et Tomislao [de^a] Domabarz Calisiensi iudicibus²⁷ ac aliis multis nostris fidelibus fidedignis. Datum per manus domini Johannis de Czarnkow archidiaconi Gnesnensis, nostri vicecancellarii²⁸, scriptum autem per Sventosulaum scribam ecclesiae Wielan²⁹.

^abrak Kop.

¹Wieleń Zaobrzański, klasztor Cystersów nad Obrą, pomiędzy Wolsztynem a Wschową.

²Jan opat wieleński wyst. także 1379 (KDW III, nr 1762).

³Obrzycko, zob. wyżej, nr 9/6.

⁴Przesieka nie zidentyfikowana, może Przysieka Stara koło Kościana?

⁵Poladowo, na zach. od Śmigla.

⁶Starkowo, zob. wyżej, nr 70/9.

⁷Radomierz, na pd.-zach. od Śmigla.

⁸Górsko, na pd.-zach. od Wielenia.

⁹Osłonin, na pn.-wsch. od Sławy Śląskiej.

¹⁰Mochy, na pn. od Wielenia.

¹¹Nie zidentyfikowane.

¹²Nie zidentyfikowane.

¹³Łupice na zach. od Wielenia.

¹⁴Nie zidentyfikowane.

¹⁵Nie zidentyfikowane.

¹⁶Por. wyżej, przypis 3.

¹⁷Rogołowsko koło Przemętu.

¹⁸Wijewo na pd. od Wielenia.

¹⁹Najpewniej Przyczyna Górna (lub Dolna) tuż pod Wschową.

²⁰Konradowo, na pd.-zach. od Wschowy.

²¹Pobyt w Żninie itinerarium królewskie wykazuje w styczniu, stąd jako termin wystawienia niniejszego dok. przyjmujemy Conversio Pauli.

²²Przecław z Gułtów, zob. wyżej, nr 145/6.

²³Mikołaj z Wenecji i z Chomiąży (Szlacheckiej, pomiędzy Żninem a Mogilnem), Nałęcz, zwany potem Krwawym Diabłem, kasztelan nakielski 1365, sędzia kal. 1381, zm. 1400 (PSB XXI, s. 146 - 147; WSB).

²⁴Wojsław z Gryżyny koło Kościana, Borek, kasztelan santocki 1365 - 1372, zm. 1373 (Spisy wlkp.).

²⁵Janusz ze Starczanowa, zob. wy- żej, nr 212/3.

²⁶Przecław z Margonina, zob. wyżej, nr 210/10.

²⁷Tomisław z Gołańczy, zob. wyżej, nr 179/7.

²⁸Janek z Czarnkowa, zob. wyżej, nr 222/13.

²⁹Świętosław pisarz wieleński skądinąd nieznany; najpewniej jednak chodzi tu o pisarza podkanclerzego 1368 - 1370 (Maleczyński, Zarys, s. 302).

Dokument Nr 229

Paradyż, 25 listopada 1370

Opat klasztoru Cystersów w Paradyżu zaświadcza, że rajcy Nowego Gorzowa dzierżawią część wsi klasztornej Karnin.

Or.: niegdyś w archiwum rady miejskiej Gorzowa Wlkp., dziś nieznany. Zaopatrzony był w dwie wiszące pieczęcie: 1. klasztoru z wyobrażeniem NMPanny z Dzieciątkiem, w otoku napis: S. conventus in Paradyso, jak pieczęć w KDW t. IV, tabl. LXIV; 2. opata, z wyobrażeniem stojącej postaci opata z pastorałem i księgą w ręce, z nieczytelnym napisem.
Odpis: Poznań, WAP, Kl. Paradyż B 1 (wg Or., z jego opisem).

Singulis et universis harum noticiam habituris nos frater Andreas abbas totusque conventus in Paradyso¹ ordinis Cisterciensis Poznaniensis diocesis scire damus liquide per efficacem publice protestantes, quod consules civitatis Noue Landisberg² partem hereditatis nostre Kernyn³ in dicta diocesi Poznaniensi sitam ab alveo fluminis Warte ussque ad distinctionem terminorum inter nos et ipsos factum hactenus a nobis titulo censuali, videlicet XII talentorum piperis possiderunt et adhuc possident, prout in literis super eodem contractu plenius continetur. Datum in Paradyso anno Domini M^occc^o septuagesimo in die beate Katherine, nostris sub sigillis in evidens testimonium promissorum.

¹Paradyż (Gościkowo) klasztor Cystersów na pd. od Międzyrzecza. Opat Andrzej wyst. 1363 - 1386 (KDW III, nr 1497 - 1857).

²Landsberg, dziś Gorzów Wlkp.

³Karnin na pd. od Gorzowa Wlkp.

Dokument Nr 230

[1333 - 1370]

Król Kazimierz Wielki widymuje dokument Władysława Łokietka dla klasztoru Cysterek w Owińskach.

Or.: Poznań, WAP, Kl. Owińska III/4. Pergamin ok. 538 × 250 + 73 mm, mocno zniszczony, z ubytkami tekstu (wyrwane i postrzępione dolne narożniki). Czerwony sznur po przywieszeniu pieczęci. Na odwrocie późne informacje o treści.

Uw.: Treść robi wrażenie, że dok. nie jest dokończony, jednakże forma zewnętrzna jest ostateczna.

^aIn nomine Domini amen. Nos Kazimirus Dei gracia rex Polonie necnon terrarum Cracouie, Sandomirie, Syradie, Lancicie, Cuyauie Pomoranieque dominus et heres | noticie universorum, tam presencium, quam futurorum, presentibus declaramus, quod nostram nostrorumque baronum accedentes presenciam sanctimonialis sororum de Owensko abba|tissa¹ obtulit privilegium serenissimi principis domini Wladislai illustris(simi) regis Polonie, pie memorie patris nostri, cuius quidem privilegii super iuribus et libertatibus villarum | cenobii de Owensk tenor talis erat:
[następuje dok. Władysława Łokietka z daty: Kraków, 14 lutego 1331 - KDW II, nr 1115].
Supplicans humiliter et instanter, ut ipsum privilegium ratihabicione [... co^b]nsensus et [............ co^b]nfirmare dignaremur.

^ainicjał wysokości 3/4 tekstu Or.

^bdziura Or.

¹Opatka klasztoru Cysterek w Owińskach nie zidentyfikowana.

Dokument Nr 231

1370

Biskup lubuski zobowiązuje się wypłacać kustoszowi gnieźnieńskiemu Wierzbięcie określony czynsz roczny w zamian za zwrot biskupstwu wsi Przybysław.

Odpis: Kraków, Bibl. PAN, rkps 3510 (Teki Majkowskiego), k. 40 i 41, bez podania proweniencji, z opisem pieczęci Or. (pochodzącym najpewniej od średniowiecznego kopisty): Cum duobus sigillis de alba cera oblonge figure in pensulis pergameni in quorum unius videlicet episcopi, medio ymago pontificalibus induta, dextra benedicendo, sinistra baculum pastoralem tenendo, inferius quasi in clipeo forpex supra et infra disiunctus. In circumferenciis autem he littere et dictiones: "S. Petri Dei gra Episcopi lubucensis". In capituli vero sigilli medio quasi due persone a dextris cum platta calicem in sinistra et a sinistris quasi infulata in sinistro curvaturam tenendo et ambarum dextre vetustate detrite in superiori parte quasi ymago Beate Marie, puerum in sinistra baiulantis in inferiori vero quasi in clipeo forpex supra et infra disiunctus. In circumferenciis autem he littere et dictiones: "+ S. Capituli eccie lubucensis" sculpte videbantur.

Nos Petrus Dei gracia episcopus Lubucensis¹ tenore presencium notum facimus universis, quibus nosse fuerit opportunum, quod nos propter imminentes necessitates nostre Lubucensis [ecclesie^a] et venerabilis viri domini Wyrzbante custodis Gneznensis², qui a nobis ob multiplicia servicia per ipsum et amicos suos nobis et ecclesie nostre Lubucensi inpensa, villam Przybislawicz³, que a tempore cuius contrarii memoria hominum non existit, ad ecclesiam et ad mensam episcopi Lubucensis pertinuit et hodie pertinet, optinuit, ad sue vite dumtaxat tempora, in graciam specialem de consensu capituli nostri ordinavimus, disposuimus et convenimus cum dicto domino custode in hunc modum, quod dictam villam Przibislawicz nobis et ecclesie nostre Lubucensi restituet per nos et ecclesiam nostram Lubucensem perpetuis temporibus pacifice possidendam cum omnibus iuribus, fructibus, proventibus, redditibus et obvencionibus universis, nihil iuris vel dominii sibi in eadem villa reservando, et quod in recompensam restitucionis predicte ville Przibislawicz nobis, ut premittitur, faciende, procurator noster, qui pro tempore fuerit, in villis nostris, videlicet in Slyzaw⁴ et Byskobicz⁵, Wratislauiensis diocesis, nomine nostro singulis annis intuitu specialis gracie dicto Wirzbante custodi Gneznensi duodecim marcas Polonicales in quolibet festo beati Martini Episcopi et Confessoris [11 XI] debet solvere et pagare. In cuius rei testimonium sigillum nostrum una cum sigillo capituli nostri presentibus sunt appensa. Acta sunt hec anno Domini millesimo ccc^o septuagesimo.

^atak Odpis - zepewne słowa brakowało w podstawie.

¹Piotr biskup lubuski 1366 - 1375 (Eubel, Hierarchia, I, s. 312.

²Wierzbięta, zob. wyżej, nr 212/7.

³Wieś Przybysław, zob. wyżej, nr 49/3.

⁴Ślizów na Śląsku na pd. od Sycowa, por. H. Ludat, Das Lebuser Stiftsregister von 1405, Wiesbaden 1965, s. 38.

⁵Biskupice na Śląsku, na pd. od Byczyny (ib., s. 42).

Dokument Nr 232

1370

Wymienieni dziedzice zaświadczają, że Otto wraz ze swym siostrzeńcem Świętkiem kupili sołectwo w Lutówku od Lutka sołtysa z Iłowa.

Kop.: Gniezno, AAG, ACap. B 140 (Wizytacje dóbr arcybiskupa gnieźn. z 1512 r.), k. 229v. Tytuł: Nowe Luthowo.
Wyd.: Wizytacje, s. 315 (wg Kop.).

Nos Janko, Tomislaus et Nicolaus fratres de Luthowo¹, Kelcz de Brudzewo², Tomislaus de Swarzecz³ cum Szadzywoio et Adalberto de Gothartowo⁴, curiones, coram omnibus presencia videntibus, vel quorum interest, protestamur Ottonem et ipsius sororinum Swanthkonem scolteciam a Luthkone, scolteto de Gylowa⁵, ad exposicionem ville, que Locza⁶ nominatur, in quodam nemore site, nostro cum consensu emisse huic scolteto cum eorum veris successoribus, quam poterint vendere, permutare vel perhenniter in iure Theutonico pacifice possidere. Et primo damus predicte scoltecie decimum mansum et lacum ad eius mensam Misca nominatum et pratum Okrangla dictum. Item liberam venacionem cum valtribus inter gades silve predicte et tercium denarium de taberna, et tercium denarium cum omnibus quatuor solidis de iudicio provenientibus cum omni iudicio, exceptis tribus maioribus causis, quas ad nos volumus pertinere tali condicione interiecta, quod idem scoltetus equum in valore trium marcarum cum armis, secundum quod prevalebit, ad expedicionem regalem debet habere; quem scoltetum equestrem in gwerris regis nostris expensis servare tenemur; quem equum, si decesserit vel amissus fuerit, eidem scolteto persolvemus. Volumus eciam, ut idem scoltetus a kmethonibus prefate ville censum exigat et ad intimandum eis nostra mandata sit astrictus. Kmethones vero de quolibet manso septem scotos cum duobus gallis Prutenis monete ad festum Nativitatis Christi [25 XII] dare debent et duos dies, quando precipiemus, laborare et ad regis expedicionem duos scotos cum equo dare debent, habebitque scoltetus et kmethones facultatem omnibus frui utilitatibus in lignis, lapidibus et lacubus cum hamo et parvis retibus, in pratis, pascuis, feris et mellificiis, de quibus omnibus utensilibus ad dandum partem, ut iuris est sint limitati. Datum in Luthowo anno Christi M^o CCC LXX^o.

¹Lutowo, na zach. od Sępólna Krajeńskiego. Dziedzice Jan i Tomasz (Tomisław) wyst. także 1372 (SHGWlkp.).

²Brudzew na pn.-zach. od Słupcy. Kiełcz, Nałęcz, wyst. i 1390 (ib.).

³Swarzędz (na wsch. od Poznania). Tomisław wyst. 1366 - 1370 (ib.).

⁴Gortatowo, zob. wyżej, nr 163/1. Sędziwój i Wojciech skądinąd nieznani.

⁵Iłowo, tuż na pd. od Lutowa. Sołtys Lutek skądinąd nieznany.

⁶Lutówko (Nowe Lutowo) tuż na pn. od Lutowa. Sołtysi Otto i Świętek skądinąd nieznani.

Dokument Nr 233

Ląd, 3 listopada 1371

Opat klasztoru Cystersów w Lądzie określa prawa i obowiązki karczmarzy we wsi Kłodawa.

Kop.: Köln, Historisches Archiv, Kl. Lond, Kopiar, k. 33 (XV w.).
Reg.: Perlbach, Lond, s. 93 (wg Kop.).

Nos frater Johannes abbas Landensis monasterii¹, Cysterciensis ordinis, dyocesis Gneznensis, notum fieri volumus universis presentem literam visuris et audituris, quod mediante consilio^a et unanimi consensu nostri conventus comodo et profectu ville nostre Clodaua² dicta in hoc diligenter perpensatis annuimus et per presentes admittimus, quod taberne tantum quatuor sint et erunt deinceps villa in predicta, promittentes in hiis scriptis nullam seu nullas tabernas ibidem de novo superaddere vel locare. Concedimus nichilominus tabernatoribus et eorum successoribus, non alio seu aliis, quod in suis tabernis vendere possint cervisiam, panes, carnes, pisces, sal, pisum, butirum, caseos et generaliter omnia, que humano victui sunt neccessaria, liberam facultatem, excepto tamen uno ortulano, quem circa iura sibi a nostris predecessoribus concessa volumus per omnia conservari. Preterea damus et adiungimus dictis tabernis et earum habitatoribus pratum, quod ad mensam nostri conventus dudum pertinebat cum orto uno de quatuor scotis, qui est situs prope tabernam Petri molandinatoris, sub condicione et solucione infrascripta, videlicet quod prefati tabernatores et eorum posteri racione census singulis annis in die beati Martini Episcopi et Confessoris [11 XI] nobis et nostro monasterio decem marcas monete currentis in terra dominorum Prusie solvent et solvere tenebuntur occasione qualibet procul mota, et dicte quantitatis pecuniam rectori curie nostre in Godzyescewo³ in termino prenotato dabunt et assignent, ita dumtaxat quod memoratus Petrus molendinator et sua posteritas ostensores et conservatores presencium literarum de sua taberna et porcione, que ipsos tangit de censu antedicto, duas marcas et decem scotos dicte monete nobis et nostro monasterio, ut premittitur, dabunt et solvent termino et loco supradicto hoc adiecto, quod sepedicti tabernatores et eorum sequaces iure sedebunt Teutunicali et quocunque delicto, crimine seu causa fuerint accusati, coram nostro sculteto et non alibi sicut ceteri incole dicte ville iudicialiter respondebunt. Ne autem de omnibus et singulis prescriptis aliqua possit inposterum dubietas exoriri, presens privilegium fieri et sigillis nostris ad perpetue firmitatis robur fecimus communiri. Datum in prefatu^a nostro monasterio sub anno Domini M^oCCC^oLXX^o primo, tercia die mensis Novembris, presentibus confratribus nostris: Johanne priore⁴, Gerardo suppriore⁵, Gotschalco cellerario⁶, Gothfrido fornario⁷, Rulkino portario⁸ et ceteris pluribus fidedignis.

^atak Kop.

¹Jan opat lędzki, zob. wyżej, nr. 191/3.

²Kłodawa, zob. wyżej, nr 73/2.

³Godziszewo, zob. wyżej, nr 105/7.

⁴Jan przeor lędzki trudny do identyfikacji, może ident. z wyst. 1352 - 1353 (zob. wyżej, nr 158/3).

⁵Gerard, Gerhard, jako podprzeor wyst. tylko tutaj, może ident. z późniejszym (1399 - 1414) opatem lędzkim tego imienia.

⁶Gotszalk piwniczy skądinąd nieznany.

⁷Gotfryd może ident. z wyst. 1352 - 1353 (zob. wyżej, nr 158/8).

⁸Furtjan Rulkin, nie wiemy czy ident. ze wcześniejszym przeorem (zob. wyżej, nr 144/8).

Dokument Nr 234

Żnin, 2 stycznia 1372

Arcybiskup gnieźnieński wydzierżawia grunty folwarku Czaple mieszkańcom Żnina.

Kop.: Gniezno, AAG, ACap. B 6 (Liber privilegiorum capituli Gnezn. z XVI w.), k. 146v; 2. niegdyś w WAP Poznań, Klassifications Anschläge des Kreisamtes Mogilno, t. II, s. 353, dziś nieznana.
Odpis: Kraków, Bibl. Jag., rkps 8057, k. 71 (wg Kop. 1), 70 (wg Kop. 2).
Ekscerpt: Wizytacje, s. 279.

In nomine Domini amen. Nos Jaroslaus divina providencia sancte Gneznensis eclesie archiepiscopus notificamus, tam presentibus, quam futuris, presencium noticiam habituris, quod considerantes, quomodo allodium nostrum, dictum wlgariter Czaple¹, situm prope opidum nostrum Znena, modicum utilitatis profectum ex sua cultura et informacione nobis afferebant^a, eciam ex eo, quod opidani sive agrorum cultores in suburbio prefati opidi locati sine adiunctione dicti allodii magnis dispendiis et incommodis premebantur, provide de condicione meliori ac utiliori eisdem agrorum cultoribus ex huiusmodi adiunctione providere et nostros fructus exinde ampliare cupientes, predictum allodium, secundum quod antiquitus fuerat in suis terminis cum omnibus suis pertinenciis presignatum, predictis agrorum cultoribus sive opidanis ad communem mensuram agrorum antiquorum, recepta ab eis certa pecunie quantitate, sub ratihabicione fratrum nostrorum Gneznensis videlicet capituli exponendo racione annui census adiungimus, atribuimus et perpetuis temporibus incorporamus, ita videlicet, quod de quolibet manso, quotquot in memorato allodio dimensurari potuerint et haberi prefati agrorum cultores singulis annis, nomine eiusdem annue pensionis nobis et successoribus nostris racione census et decime tres fertones grossorum Bohemicalium ponderis Polonicalis et alia iura et conswetudines, que de aliis mansis provenire sunt consweta, penes eundem opidum locatis dare et solvere sine diminucione tenebuntur. In cuius rei testimonium sigilla nostrum ac dicti capituli nostri presentibus sunt appensa. Datum et actum Znene feria sexta proxima ante Epifaniam Domini anno Domini millesimo tricentesimo septuagesimo secundo, presentibus honorabilibus ac discretis viris dominis: Clemente archidiacono Calissiensi², Boguslao³ et Jarando canonicis Gneznensibus⁴, Mathia tesaurario⁵, necnon nobilibus dominis Franczkone de Cereqwicza pincerna Calissiensi⁶, Andrea de Swyerzadovo castellano Skazimiriensi⁷ et Nicolao de Vansosze procuratore Znenensi⁸ et aliis pluribus fidedignis.

^atak Kop.

¹Czaple, osada dziś nieznana, leżała najpewniej nad Jez. Czaple na pd. od Żnina.

²Klemens, zob. wyżej, nr 203/5.

³Bogusław z Oporowa, zob. wyżej, nr 203/6.

⁴Jarand Pomian, zob. wyżej, nr 212/8.

⁵Maciej, zob. wyżej, 220/6.

⁶Franciszek, Frącek, z Cerekwicy, zob. wyżej, nr 190/1.

⁷Andrzej trudny do identyfikacji. Może chodzi o nieznanego skądinąd kasztelana kazimierskiego (w Łęczyckiem), może zaś o Andrzeja, 1370 - 1380 kasztelana kamieńskiego, być może piszącego się z Szaradowa (Wszeradowa) na Pałukach, skąd pisał się potem Wojciech kasztelan kamieński 1383 - 1424, wojewoda kal. 1424 - 1427 (Spisy wlkp.).

⁸Mikołaj z Wąsoszy, zob. wyżej, nr 220/7.

Dokument Nr 235

Kalisz, 9 stycznia 1372

Sędzia kaliski zaświadcza, że Heling prepozyt bożogrobców gnieźnieńskich wykupił z zastawu wieś Konikowo.

Kop.: Poznań, WAP, Akta m. Gniezna, I/155 (Kopiariusz bożogrobców gnieźnieńskich z połowy XVI w.), k. 10 - 10v. Tytuł: Privilegium Konykoviae circa Gneznam.

Nos Thomislaus iudex Kalisiensis¹ notum facimus, quibus expedit universis, quod sub anno Domini M CCC LXX secundo, terminis generalibus feria sexta infra octavas Epiphaniae Domini in Kalisch celebratis, ubi strenui milites pro tribunali residebant, utputa dominus Otto capitaneus Poloniae², dominus Vincentius palatinus Posnaniensis³, dominus Preczlaus palatinus Kalisiensis⁴, dominus Joannes Kalisiensis⁵, Janvssius Camenensis⁶ [castellani^a], Cesantha subiudex Calisiensis⁷ ac aliis pluribus fidedignis, qui tunc temporis iuditio videbantur praesidere, ibi veniens venerandus vir nomine Helingus praepositus Sancti Joannis ante Gneznam⁸ iudicialiter egit de domino Joanne alias dicto Bidgoscza⁹, ratione hereditatis dictae Konykovo¹⁰, super quam hereditatem praedictus dominus Joannes mettercius iuramentum praestaverat, quod in triginta marcis praedictam haereditatem seu opidum in obligatione Conykovo habuisset. Nos vero de consensu suprascriptorum militum venerando viro domino praeposito praefatam haereditatem in triginta marcis exemere et in perpetuum suisque successoribus possidere adiudicamus. [k. 10v] In cuius rei testimonium ad evidendum clariorem sigillum nostri tituli est appensum. Actum et datum ut supra.

^abrak Kop.

¹Tomisław z Gołańczy, zob. wyżej, nr 179/7.

²Otto z Pilicy (Pilczy), Toporczyk, starosta ruski 1352 - 1369 (1371?), wlkp. 1371 - 1372, kasztelan wiślicki 1373, wojewoda i starosta sandomierski 1375, zm. 1384/5 (PSB XXIV, s. 634 - 635).

³Wincenty z Kępy, Rozdrażewa, Doliwita, kasztelan kamieński 1363 - 1366, podkomorzy kal. 1368, wojewoda pozn. 1371 - 1386 (WSB; Spisy wlkp.).

⁴Przecław z Gułtów, zob. wyżej, nr 145/6.

⁵Jan z Bierzglina (na wsch. od Wrześni) i Jankowa Dolnego (na wsch. od Gniezna), Poraj, kasztelan kal. 1365 - 1389 (Spisy wlkp.).

⁶Janusz ze Starczanowa, zob. wyżej, nr 212/3.

⁷Cieszęta podsędek kal. 1370 - 1377 (Spisy wlkp.).

⁸Heling prepozyt bożogrobców gnieźn. 1371 - 1374 (Nakielski, Miechovia, s. 435; KDW III, nr 1660).

⁹Jan (z Bydgoszczy?) nie zidentyfikowany.

¹⁰Konikowo, tuż na wsch. od Gniezna, dziś w obrębie miasta.

Dokument Nr 236

Poznań, 10 czerwca 1372

Królewski sąd komisarski wydaje wyrok na Janka z Czarnkowa.

Or.: niegdyś w archiwum Telekych w Gyömrö, potem w archiwum państwowym w Budapeszcie. Pergamin ok. 290 × 130 + 20 mm, w środku tekstu, na złożeniach, duża dziura od wilgoci w kształcie rombu, powodująca znaczny ubytek tekstu. Pasek pergaminowy do przywieszenia pieczęci.
Wyd.: Erdelyi Museum, 1904, s. 252.

Uw.: Opis Or. podaje J. Dąbrowski, Elżbieta Łokietkówna, Kraków 1914, s. 384 - 387, fot. Or. w Zakładzie Nauk Pomocniczych Historii i Archiwistyki Uniwersytetu Jagiellońskiego, także reprodukowana u J. Dąbrowskiego, Dawne dziejopisarstwo polskie, Wrocław 1964, po s. 152; tam też na s. 150 - 151 opis procesu. Niniejsze wyd. oparte na fot. Or.

||^aIn Cristi nomine amen||. Nos Preczlaus iudex Poznaniensis¹ notum facimus universis presenciam noticiam habituris, quod cum mortuo pridem vocacione divina serenissimo principe domino Kazimiro | olym rege Polonie illustri et in ecclesia Crac(ouiensi) cum insigniis regalibus tumulato, ad aures [......] domine Elizabeth Dei gracia regine senioris Vngarie et Polonie fidedignis relatibus | pervenisset, quod violato nequiter sepulchro dicti regis, insignia regalia exinde au[.......] portata, ipsa domina regina super huiusmodi crimine indagante, Johannes de Czarn|cow² super hoc infamatus, coram sua maiestate regia constitutus, reatum suum de [.......] recognovit, colorando tamen eius nequiciam, quod huiusmodi insignia in | usus pios voluerit deputasse, prefata domina regina presertim quo ad temporal [...........] iudicium et iusticiam commisit vive eciam articulo contra eundem de crimine prenotato. Nos quoque quamvis contra confessum mille sint partes iudic[.......] in peccatis, volentes tamen sibi eorum iam confesso audienciam concedere, | ut ex hoc sua iniquitas clarius commitatur, eidem ad dicendum, si quid dice[.....] alias ad audiendum sentenciam diffinitivam contra se, cum coram nobis assignamus | competente. Et quia in eodem termino, tamquam sibi male conscius, non curavit contumaciam con[....] nomine invocato, pro tribunali sedentes, Deum et iusticiam habentes pre oculis, de baronum | Regni Polonie nobis assistencium infrascriptorum consilio et assensu, dictum Johannem de Czarn[cow] rapto|rem sepulchri regie per hanc nostram diffinitivam sentenciam declarantes, ipsum tamquam | lese maiestatis reum privamus castro Lubosz³ cum suis pertinenciis, quod in Regno Polonie insistens, serviciis dicti domini Kazimiri regis noscitur comparasse, idem castrum fisco Regni ap|plicantes. Pronuncciamus quoque ipsum esse indignum omnibus honoribus et dignitatibus, exulem perpetuo et infamem et ab talem esse debere, ut sibi sic vita supplicium et mors | solacium iuxta canonicas et laycas sancciones. Et in huius testimonium presentes literas scribi iussimus nostrique sigilli munimine roborari. Datum et actum Poznanie decima die mensis Junii | sub anno incarnacionis Domini millesimo trecentesimo septuagesimo secundo⁴, presentibus nobilibus viris dominis et baronibus: reverendo patre Johanne episcopo Poznaniensi⁵ et Vincencio | Poznaniensi⁶, Preczlao Kaliziensi palatinis⁷, Laurencio Poznaniensi⁸, Vincencio Gneznensi⁹, Johanne Kaliziensi¹⁰, Janussio Kaminensi¹¹ et Janussio Bechouiensi castellanis¹², Preczlao Poznaniensi¹ | et Thomislao Kaliziensi iudicibus¹³ necnon baronibus nostris Cracouiensibus: Dobislao palatino Cracouiensi¹⁴, Raphaele castellano Wisliciensi¹⁵ et Johanne marschalco Regni Polonie, | subcamarario Sandomiriensi¹⁶ ac aliis quampluribus nobilibus fidedignis.

^ainicjał wysokości 6 wierszy Or.

¹Przecław z Margonina, zob. wyżej, nr 210/10.

²Jan (Janek) z Czarnkowa, zob. wyżej, nr 222/13.

³Lubosz utożsamiany jest w literaturze poświęconej Jankowi z Czarnkowa z Lubaszem (na pd. od Czarnkowa), ale w grę może też wchodzić Lubosz na zach. od Pniew - u schyłku XIV w. obydwa znajdują się w rękach prywatnych (SHGWlkp.). Za Lubaszem przemawia istniejące tam grodzisko (castrum naszego dok.?), por. W. Hensel, Studia i materiały do osadnictwa Wielkopolski wczesnohistorycznej, t. III, Warszawa 1959, s. 223 - 225.

⁴W tym samym czasie potwierdzony jest pobyt w Poznaniu królowej Elżbiety Łokietkówny (KDW III, nr 1663).

⁵Jan V Doliwa, zob. wyżej, nr 172/1.

⁶Wincenty z Kępy, zob. wyżej, nr 235/3.

⁷Przecław z Gułtów, zob. wyżej, nr 145/6.

⁸Wawrzyniec Zaremba, zob. wyżej, nr 159/6.

⁹Wincenty z Biechowa, zob. wyżej, nr 197/4.

¹⁰Jan z Bierzglina, zob. wyżej, nr 235/5.

¹¹Janusz ze Starczanowa, zob. wyżej, nr 212/3.

¹²Janusz z Biechowa, zob. wyżej, nr 177/8.

¹³Tomisław z Gołańczy, zob. wyżej, nr 179/7.

¹⁴Dobiesław z Kurozwęk, zob. wyżej, nr 145/7.

¹⁵Rafał Tarnowski, zob. wyżej, nr 224/5.

¹⁶Jako podkomorzy sandomierski potwierdzony jest od 1368 (po Rafale z Tarnowa) Jan Kołąb z Zakrzowa (Z. Kaczmarczyk, Monarchia Kazimierza Wielkiego, I, Poznań, 1939, s. 295). Jako marszałek koronny 1369 - 1374 wyst. Jan Kołczek (ib., s. 311; ZDM I, nr 147, IV, nr 998, 1014; KDM III, nr 867), przedtem (od 1362) podczaszy krakowski (Z. Kaczmarczyk, o.c., s. 296). Tylko w niniejszym dok. nosicielem obydwu tych urzędów zdaje się być ta sama osoba, w pozostałych wyst. zawsze albo Jan podkomorzy, albo Jan marszałek.

Dokument Nr 237

Odolanów, 27 czerwca 1373

Bartosz Wezenborg z Odolanowa nadaje wójtostwo w Odolanowie Mikołajowi zw. Nawac.

Kop.: Poznań, WAP, Kalisz Z. 10, k. 268v - luźna karta z księgi ziemskiej kaliskiej z lat 1449 - 1454.

In nomine Domini amen. Ego Barthuz de Wesinborg Dei gracia dux in Odolanow et in Cosznyncz¹ ad noticiam presencium et futurorum volumus devenire, quod ego intuebam servicium mei fideli et dilecto Nycolao, dicto Nawac, et dedi pariterque donavi officium (ad)vocati in Odolanow in districtu Polonensi cum duobus mansis agrorum, cum ortis, cum pratis, cum omnibus utilitatibus et proventibus, cum una domo li- bera, cum tercio maccello panum, cum tercio maccello carnium, cum tercio maccello sutorum et cum balnestuba libera sibi suisque heredibus ac legittimis successoribus faciendi, dimittendi, aligendi, vendendi et in usus proprios locando, prout melius videbitur, nunc et in perpetuum duxi conferendum. Super quo presentem literam fieri et scribere feci et sigillo roborare permisi. Datum et actum in Odolanow proxima feria secunda ante vigiliam sancti Petri anno Domini millesimo tricentesimo septuagesimo tercio, presentibus hiis viris: domino Miroske Paske de Vyszoske², Troyn fratre eius², Jesko Gluchoske³, Mycolay Schedoske⁴, Jenko Sulslawsky⁵. Datum per manus Petri Piscatoris⁶.

¹Bartosz Wezenborg z Koźminka starosta odolanowski, kujawski, przedecki, potem wojewoda pozn. 1387, zm. 1393 (PSB I, s. 322 - 323; WSB).

²Zapewne z Wysocka na pn.-wsch. od Ostrowa Wlkp.

³Zapewne z Głuchowa koło Pogorzeli, na pn. od Kobylina.

⁴Mikołaj nie zidentyfikowany - może z Żydowa w Kaliskiem, który był jednak w tym czasie własnością cysterek ołobockich. (SHGWlkp.).

⁵Może z Sulisławia, na pn.-zach. od Ostrowa Wlkp.

⁶Piotr Rybaka nie zidentyfikowany.

Dokument Nr 238

Awinion, 12 lipca 1373

Papież Grzegorz XI udziela prowizji na kanonikat gnieźnieński Jarandowi z Bełszewa.

Or.: Gniezno, AAG, dok. 1171. Pergamin 375-388 × 226 mm, lewy skraj tekstu obcięty, małe dziurki w tekście, pismo miejscami zatarte. Bulli brak.

||Gregorius|| episcopus servus servorum Dei¹ dilecto filio Jarando Nicolai de Bolszowa canonico Gneznensi² salutem et apostolicam ben(edictionem). Laudabilia [probit^a]atis et virtutum merita, quibus personam tuam fidedignorum testimonio iuvari percepimus, nos inducunt, ut te favore apostolico prosequamur. Sane peticio pro parte tua | [......^a] nuper exhibita continebat, quod olim canonicatu et prebenda ecclesie Gneznensis, quos dilectus filius Otto Andree de Czarnocino olim ipsius ecclesie canonicus³ tunc temporis | [posside^a]bat per liberam resignacionem ipsius Ottonis de ipsis canonicatu et prebenda in manibus venerabilis fratris nostri Garoslai^b archiepiscopi Gneznensis extra Romanam C[uria^a]m sponte factam et per eundem archiepiscopum extra eandem Curiam admissam vacantibus, idem archiepiscopus canonicatum et prebendam predictos sic vacantes [ad^a] collacionem archiepiscopi Gneznensis pro tempore existentis pertinentes auctoritate ordinaria tibi contulit et providit, eciam de eisdem canonice nisi apostolice re[.....^a]tiones obstarent cumque canonicatum et prebendam predictos vigore collacionis et provisionis huiusmodi assecutus, illos extunc tenuisti et possedisti prout [.....^a] et possides pacifice et quiete, fructus percipiens ex eisdem. Cum autem sicut eadem peticio subiungebit, tu dubites dictos canonicatum et prebendam, quorum fructus, [reddi^a]tus et proventus triginta florenorum auri, prout asseris; valorem annuum non excedunt tempore collacionis et provisionis huiusmodi fore dispositum [...^c] specialiter [....^a]vatos teque posse propterea super eis imposterum molestari. Nos volentes te premissorum meritorum tuorum intuitu favore prosequi graciose, tuis de hac parte suppli[cacio^a]nibus inclinati, volumus et tibi in Plocensi en in Lanciciensi, Gneznensis diocesis ecclesiis canonicatus et prebendas obtinenti apostolica auctoritate concedimus, quod collacio [et p^a]rovisio predi[....^d] quecunque inde secuta perinde a data presencium, dummodo idem Otto familiaris noster non fuerit, valeant plenamque retineant roboris firmi[tatem^a] ac si [......^d] canonicatu et prebenda nulla per Sedem Apostolicam specialis reservacio facta foret. Nulli ergo omnino hominum liceat hanc paginam [....^a] voluntatis et concessionis infringere vel ei ausu temerario contraire. Si quis autem hoc attemptare presumpserit, indignacionem omnipotentis Dei et beatorum [Pet^a]ri et Pauli Apostolorum eius se noverit incursurum. Datum Auinion IIII Idus Iulii, pontificatus nostri anno tercio.

^alewy skraj tekstu obcięty Or.

^btak Or., zamiast Jaroslai

^csłowo nieczytelne Or.

^ddziura Or.

¹Grzegorz XI papież 1370 - 1378.

²Jarand z Bełszewa, zob. wyżej, nr 212/8.

³Otto syn Andrzeja z Czarnocina (koło Wiślicy) bliżej nieznany. Długosz w swoim Liber beneficiorum (t. II, s. 415) podaje, że kościół w Czarnocinie fundował Otto z Mstyczowa, ten jednak zmarł już 1366 (zob. wyżej, nr 118/2) i był synem Pakosława. Nasz Otto był najpewniej wnukiem Pakosława.

Dokument Nr 239

Koszyce, 3 października 1373

Królowa Elżbieta Łokietkówna potwierdza mieszkańcom Pyzdr wolności celne w Strzelnie i Jarocinie.

Kop.: Warszawa, AGAD, Metryka koronna, t. 47, k. 144v - 145. Wpis w transumpcie króla Władysława Jagiełły z daty: Kraków, 2 lutego 1389 (zob. niżej, nr 308), potwierdzonym przez króla Zygmunta z daty: Kraków, 9 grudnia 1531. Tytuł: Confirmatio libertatis civium Pisdrensium a theloneo in Strzelno et Jaroczino.
Reg.: MRPS IV, suppl. nr 266 (wg Kop.).

Nos Elizabeth Dei gratia senior regina Hungarie et Polonie universis, tam presentibus, quam futuris, tenore presencium declaramus, quod in melioracionem civitatis nostre Pisdrensis graciose intendentes, cives et incolas degentes in ea libertate, qua ipsos clementissimus princeps dominus Cazimirus pie memorie olim rex Polonie, frater noster charissimus, a solucione theloneorum in Strzelno et Jaroczino suis temporibus absolvit et liberavit, volentes omnino confirmare ex nunc omnes et singulos cives et incolas ipsius civitatis Pisdrensis ab omni solucione predictorum theloneorum in Strzelno et Jaroczino. Cum alias dicta thelonea de iure non solvebant, de benignitate nostra regia absolvimus et libertamus sic dictis civibus et cuilibet eorum, cum rebus et mercimoniis suis, tam magnis, quam parvis, quibuscumque qualibuscumque et quandocumque illis placuerit, per loca theloneorum predictorum hincinde transeundo et redeundo sine aliqua thelonei solucione [k. 145] liberam damus potestatem, inhibentes omnibus et singulis theloneatoribus, qui sunt aut in futurum fuerint, in locis theloneorum predictorum ne a supradictis civibus aliquod theloneum exigere, recipere vel etiam ipsos aliqualiter impedire seu arestare presumant, sed ipsos omnino libere et solute sine omni impedimento transire permittant, nostre gratie sub obtentu. Datum Casouie feria secunda post festum sancti Michaelis anno Domini millesimo trecentesimo septuagesimo tercio, nostro sigillo subappenso.

Dokument Nr 240

Poznań, 9 grudnia 1373

Biskup poznański eryguje kościół parafialny w Skokach.

Kop.: 1. Poznań, AAP, Acta consistorii 124, k. 129 - 129v. Wpis 17 stycznia 1576; 2. Poznań, WAP, Poznań Gr. 857, k. 150 - 150v, oblata 25 czerwca 1714 (wg Or.?).
Odpis: Kraków, Bibl. Jag., rkps 8057, k. 73 (wg Kop. 1).

In nomine Domini amen. Nos Joannes divina et Apostolicae Sedis providentia episcopus Posnaniensis¹ notum facimus per praesentes universis et singulis, quibus nosse fuerit opportunum, quod^a fundata et consecrata per nos ecclesia in Skoky^b² in honorem beatissimi Nicolai Confessoris atque Pontificis gloriosi, ut rector ipsius ecclesiae^c, qui pro tempore fuerit ibidem in ^d-e

divinis officiis

ipsi ecclesiae ministrare, victum habere necessarium et incumbentia onera valeat subportare^f necnon ob devotionem nobilis viri domini Janussii haeredis de Podleszie^g³, principalis eiusdem ecclesiae fundatoris et patroni, sibi duos mansos agrorum pro dote in Skoky^b, ibidem decimam per totam civitatem et post aratra ipsius Janussii unum piscatorem, item unum mansum agrorum in Sarp^h⁴ et decimam post araturamⁱ praefati domini [k. 150v] Janussii de ipsius mera voluntate et consensu, similiter decimam in villa Zylicze^j⁵ mensae nostrae episcopalis ac infrascriptas villas, scilicet Raszkowo⁶, Rakoyady^k⁷, [k. 129v] Potrzonowo⁸ et Wlokna⁹ pro parochia duximus perpetuo ascribendum^l seu ascribendas et etiam adiungendas, et^ł taliter ipsam ecclesiam in Skoki ^m-n

in sua

parochia praedicta ab aliis parochiis^o limitantes, fratrum nostrorum capituli, videlicet Posnaniensis, consensu ad haec omnia praemissa^p speciali primitus accedente. In ^q-r

cuius rei

testimonium nostrum^s et capituli nostri predicti sigilla praesentibus^t sunt appensa. Actum et datum Posnaniae in crastino Conceptionis Sanctae^u Mariae Virginis gloriosae anno Domini ^v-w

millesimo trecentesimo septuagesimo tertio

, praesentibus honorabilibus et discretis viris dominis^x: Troiano praeposito¹⁰, Andrea Posnaniensi¹¹, Nicolao Srzemensi^y¹², Alberto Cirnensi¹³, Simone^z Pczevensi^aa¹⁴ archidiaconis, Joanne custode¹⁵, Damiano cancellario¹⁶, Goslao¹⁷, Przybigneo^ab¹⁸, Petro procuratore Mazouiensi¹⁹, Stanislao Prusz^ac²⁰, Petro notario ^ad-ae

capituli nostri Posnaniensis

²¹ ^af-ag

canonicis Posnaniensibus

et aliis capitulariter congregatis.

^aquia Kop. 2

^bSkoki Kop. 2

^cbrak Kop. 2

^d-edebitis officii divinis Kop. 2

^fsupportare Kop. 2

^gPodlesie Kop. 2

^hSarb Kop. 2

ⁱaratra Kop. 2

^jŻylice Kop. 2

^kRakoiady Kop. 2

^lesse scribendas Kop. 2

^łbrak Kop. 2

^m-nut supra Kop. 2

^oparochianis Kop. 1

^pbrak Kop. 2

^q-rquorum Kop. 2

^snostri Kop. 2

^tpraesentia Kop. 2

^uBeatae Kop. 2

^v-wM CCC LXXIII Kop. 2

^xdomino Kop. 2

^ySremensi Kop. 2

^zJoanne Kop. 2

^aaPsczeuensi Kop. 2

^abPrzybigniewo Kop. 2

^acPrus Kop. 2

^ad-aebrak Kop. 1

^af-agbrak Kop. 2

¹Jan V Doliwa, zob. wyżej, nr 172/1.

²Skoki, zob. wyżej, nr 218/1.

³Janusz z Podlesia, zob. wyżej, nr 218/2.

⁴Sarbia, na pd.-wsch. od Wągrowca.

⁵Żylice, na pd.-zach. od Kłecka.

⁶Roszkowo, na pn. od Skoków.

⁷Rakojady, na pn.-wsch. od Skoków.

⁸Potrzanowo, tuż na zach. od Skoków.

⁹Włókna, zob. wyżej, nr 190/2.

¹⁰Trojan z Łekna, zob. wyżej, nr 134/7.

¹¹Andrzej z Chojnicy, zob. wyżej, nr 164/12.

¹²Mikołaj, zob. wyżej, nr 227/12.

¹³Wojciech archidiakon czerski (mazowiecki) i kanonik pozn. 1373 (tutaj) - 1377 (niżej, nr 250/9; Now. II, s. 303; KDW III, nr 1727).

¹⁴Szymon archidiakon pszczewski i kanonik pozn. wyst. tylko tutaj (Now. II, s. 296).

¹⁵Jan, zob. wyżej, nr 113/7.

¹⁶Damian, zob. wyżej, nr 164/15.

¹⁷Gosław Wyskota, rektor kościoła w Wyskoci, kanonik pozn. 1366 - 1376 (KDW III, nr 1565; Now. I, s. 300).

¹⁸Przybygniew, zob. wyżej, nr 204/10.

¹⁹Piotr kanonik pozn., prokurator mazowiecki kapituły pozn. 1373 - 1378 (tutaj; KDW III, nr 1728, 1752).

²⁰Stanisław Prus kanonik pozn. 1373, kanclerz pozn. 1383 - 1385 (tutaj; KDW III, nr 1752, 1782, 1815, 1833, 1834; niżej, nr 280/4).

²¹Piotr kanonik i pisarz kapituły pozn. nie zidentyfikawany; może ident. z kanonikiem Piotrem 1369 - 1376 (zob. wyżej, nr 227/21).

Dokument Nr 241

Kalisz, 10 kwietnia 1374

Sędziwój z Szubina starosta generalny Wielkopolski nadaje sołectwo we wsi Główiew Gallowi Żupcy.

Kop.: Warszawa, AGAD, Metryka koronna, t. 74a, k. 256, w transumpcie króla Ludwika z daty: Konin, 18 lipca 1381, spalona w 1944 r., dziś nieznana.
Reg.: MRPS IV, suppl. nr 269 (wg Kop.).

Sandzivogius Poloniae capitaneus generalis¹ scultetiam in villa regia Gloneva prope Konyn² Gallo Zupcza locat. Kalisch, feria 2 Conductus Paschae.

¹Sędziwój z Szubina, Pałuka, starosta inowrocławski 1365 - 1372, podkomorzy pozn. 1370, starosta wlkp. 1372 - 1377 i 1389 - 1397, nakielski 1375 - 1388, krakowski 1377 - 1389, wojewoda kal. 1381, zm. 1405/6 (WSB; Spisy wlkp.).

²Główiew, na pd. od Konina, w pobliżu Rychwału. Sołtys Gallus Żupca wyst. jeszcze 1381 (niżej, nr 273/3).

Dokument Nr 242

Poznań, 19 czerwca 1374

I. N. Potwierdzenie dokumentu biskupa poznańskiego Jana dla poznańskich wikariuszy katedralnych.

Kop.: Poznań, AAP, CP 10 (Kopiariusz poznańskich wikariuszy katedralnych, tzw. Jura vicariorum, z XVI w.), k. 65; zaginiona w r. 1945.
Odpis: Kraków, Bibl. PAN, rkps 3519 (Teki Majkowskiego), k. 26 - 28 (wg Kop.).

In nomine Domini amen. Sub anno nativitatis eiusdem millesimo trecentesimo septuagesimo quarto, indictione XII, XIX die mensis Junii, pontificatus sanctissimi in Christo patris ac domini, domini Gregorii divina providencia pape XI, anno ipsius quarto, horis vesperorum vel quasi, in choro ecclesie cathedralis Poznaniensis ante introitum sacristie chori eiusdem, in mei notarii publici et testium subscriptorum presencia discretus vir dominus Mathias de Stanschewo vicarius ecclesie Poznaniensis prefate¹ privilegium duobus sigillis appensis, ut subinfertur, ad publicandum michi tradidit et publicari a me postulavit, cuius privilegii principium erat tale:
In nomine Domini amen. Nos Johannes divina et Apostolice Sedis providencia episcopus Poznaniensis...^a²
Huic autem privilegio in filis sericeis duo sigilla erant appensa de cera glauci coloris, longe figure, in cuius medio quasi ecclesia sculpta cum turribus apparebat, in qua ymago sedens quasi solus apostolicus capite infulato, ornatis sacris induta, manu dextra ad benedicendum extensa, manu vero sinistra duas claves coniunctas in pectore retinere videbatur. Subtus vero eadem ymagine quasi in testudine alia ymago parva episcopalis cappa induta, capite infulato, extensis utrisque manibus coniunctis et flexis genibus ad sumendam benediccionem a priore ymagine apparebat et ex utraque parte eiusdem ymaginis duo clipei, quilibet cum tribus rosis videbantur, et in circumferencia eiusdem primi sigilli hec littere litteris capitalibus legebantur: Sigillum Johanis Dei gra epi Poznaniensis³. In secundi vero sigilli medio similiter quasi ecclesia sculpta cum turribus apparebat, in qua ymago stans super collem, vestibus induta, manu dextra clavem, sinistra vero librum retinens, quasi sancti Petri videbatur, et in circumferencia ipsius hec littere capitales legebantur: Sigillum capituli ecclesie Poznaniensis. Acta et publicata sunt hec anno, indiccione, die, mense, pontificatus, hora et loco, quibus supra, presentibus hiis testibus: Petro Lichtenow subdiacono⁴, Phalone⁵, Grzonkone clericis⁶ fidedignis.
Et ego Johannes quondam Nicolai Ob[ur]nik de Poznania clericus Poznaniensis dyocesis, publicus sacra imperiali auctoritate notarius⁷ predictum privilegium una cum descripcione sigillorum publicavi, rogatus et requisitus in presencia premissorum testium, signo et nomine meis solitis et consuetis consignavi in testimonium omnium premissorum.

^adalszego ciągu brak (Odpis i Kop.)

¹Maciej ze Stęszewa pozn. wikariusz katedralny 1374 - 1379 (tutaj i niżej, nr 260/1), najpewniej ident. z Maciejem Sedlarem ze Stęszewa altarystą w katedrze pozn. 1380 (KDW III, nr 1774).

²Dok. nieznany. Może dotyczy fundacji dziekana pozn. Dytka Pradla. Sądząc z opisu pieczęci (poniżej), był to dok. biskupa pozn. Jana V Doliwy (1356 - 1374).

³Opis ten wspomina Now. II, s. 72, przypis 10.

⁴Subdiakon Piotr Lichtenow, klerycy Czwał i Grzonek nie zidentyfikowani.

⁵Subdiakon Piotr Lichtenow, klerycy Czwał i Grzonek nie zidentyfikowani.

⁶Subdiakon Piotr Lichtenow, klerycy Czwał i Grzonek nie zidentyfikowani.

⁷Jan syn Mikołaja Obornickiego (?) z Poznania notariusz publiczny wyst. także 1379 (niżej, nr 260/5) i 1389 (postulowany na prebendę w katedrze pozn. - MPVat. VIII, nr 82) - jego ojciec zapewne ident. z mieszczaninem pozn, 1343 (KDW II, nr 1229).

Dokument Nr 243

Kostrzyn, 13 stycznia 1375

Jan pleban w Kostrzynie sprzedaje sołectwo w Libartowie Miłkowi synowi Andrzeja.

Kop.: Poznań, AAP, Acta consistorii 9, k. 313 - 313v. Wpis w r. 1426.
Odpis: Kraków, Bibl. Jag., rkps 8057, k. 74.

Noverint igitur universi [tam presentes, quam futuri, ad quorum^a] audienciam presens litera fuerit de[voluta, quod nos Johannes plebanus in] Costrzin¹ de maturo consilio et a[micabili voluntate, de mandato] egregiarum virginum dominarum nostrarum reveren[de et religiose virginis nomine] Przetslawe et laudabilis conventus [sui sororum ordinis] Sancte Clare in Gnezna² vendidimus scolte[ciam ville nostre, Wy]barthowo³ wlgariter nuncupate, ad ecclesiam no[stram pertinentem in Costrzin] Mylconi filio Andree³ cum dimidio tercio manso [libero et uno] orto cum maccello, pistrino, fabro, sutore, [taberna, tercium] quoque denarium iuramentorum recipiet et rei cuius[libet per eum iudicate] sive iniudicate, omnibus istis ab omnibus sol[ucionibus ad] dominium nostrum pertinentibus liberis penitus, et ex[ceptis] iure Maydburgensi per ipsum et posteros suos perpetuo [....], quiete et pacifice possidendam. Item predictus scoltetus u[bi] aliqua peccora in frumentis ac eciam in pratis perveniet in p[ignus] et de quolibet quartam denariorum recipiat. Item si aliquis km[etho] pro aliqua re sive furticinio condempnatus esset et per hoc a suis bonis fugam caperet, supradictus scoltetus terciam partem cum suis legittimis recipiat. Kmethones autem predicte ville nostre Wybarthowo dicte, qui nunc in ea sedent et in posterum venerint ad sedendum, nobis et nostris successoribus singulis annis festo beati Martini [11 XI] quatuor mensuras annone, quatuor tritici et quatuor awene, et fertonem grossorum pro censu dare et solvere et in Costrzin ducere tenebuntur. Item predicti kmethones singulis annis pro duobus iudiciis magnis per fertonem pro quolibet duorum prandiorum, scoltetus vero pro tercio iudicio sit liber. Item predicti kmethones eandem ville ter in anno nobis arare tenebuntur. Insuper antedicti kmethones festo beati Petri ad Vincula [1 VIII] per duos pullos et festo Pasce per medium capete ovorum de quolibet manso nobis et successoribus nostris dabunt pro honore. Item supradictus Milco et sui posteri nobis et successoribus nostris serviant in equo unius marce, cum nobiscum equitabunt in nostris expensis, si autem equitabunt soli pro nostra^b et ville nostre negocia^b in Pisdri, in Kalis, Gneznam vel Poznaniam, in eorum expensis equitare tenebuntur [k. 313v]. [....^c] Preterea prefatus [scoltetus et posteri sui] in paludo prope villam piscari [poterunt, nostra piscacione] non obstante. Eciam aliquando, si continet [esse desertum, quod wl]gariter dicitur pusczina, sepedictum scoltetum [pars tercia sequatur]. Eciam quando alique divisiones in eadem [villa iam dic]ta occurent, licet aliquis kmeth filium a se [removet au]t frater fratrem, ipsum scoletum pars tercia sequetur. [Insuper prefa]tus scoltetus cum posteris suis in toto confinio [et districto] sepedicte ville nostre quisculas, perdices, fasones, [lepores] et alias parvas aves et bestias venari et [pran]dere poterunt, qualibet contradiccione non obstante. Actum [et] datum in Costrzin in octava Epyphanie Domini anno eiusdem millesimo CCC^o LXX^o quinto, presentibus hiis testibus: discretis et honestis Miroslao advocato, Wanczcone, Nicolao sartore, Mathie^b Rogoz, Stanislao Yezorkoni, Johanni^b Marzancze⁴. In huius rei testimonium presens litera sigillis dominarum nostrarum sororum conventus in Gnezna nec non Johannis plebani est roborata etc.

^abrak Kop. (karta postrzępiona). Odczyty części brakującego już dziś tekstu (w nawiasach kwadratowych) wg Odpisu (pióra I. Zakrzewskiego) z Kop., która wówczas była najpewniej mniej jeszcze zniszczona

^btak Kop.

^cbrak dwu wierszy Kop. (góry karty).

¹Kostrzyn, miasto klarysek gnieźn. na wsch. od Poznania. Pleban Jan skądinąd nieznany.

²Przecława, Przechna, była ksienią klarysek gnieźn. już 1372 (KDW III, nr 1666), nie wiemy, czy ident. z ksienią Przechną 1404 (KDW VII).

³Wybartowo, dziś Libartowo, na pd.-wsch. od Kostrzyna. Sołtys Miłek skądinąd nieznany.

⁴Skądinąd nieznani, zapewne mieszczanie kostrzyńscy.

Dokument Nr 244

Awinion, 26 marca 1375

Papież Grzegorz XI potwierdza wolności i przywileje bożogrobców gnieźnieńskich.

Or.: Gniezno, AAG, dok. 1172. Pergamin 478 × 275 + 105 mm, liniowany rylcem, podarty, bulla wyrwana. Na zakładce: R(egistrata) B. de Croso. Pod zakładką: B. Maynardi. Na odwrocie: Exempcio de regalibus exaccionibus domus Gnezdnensis (XV w.) i inne późne informacje o treści i sygnatury.

||Gregorius|| episcopus servus servorum Dei¹ dilectis filiis.. preposito et fratribus domus Sepulcri Dominici Jerosolimitani Gneznensis | ordinis Sancti Augustini salutem et apostolicam ben(edictionem). Solet annuere Sedes Apostolica piis votis et honestis petencium precibus | favorem benivolum impertiri. Eapropter, dilecti in Domino filii, vestris iustis postulationibus grato concurrentes assensu, omnes | libertates et immunitates a predecessoribus nostris Romanis pontificibus, sive per privilegia, seu aliis indulgencias, vobis et domui vestre concessas necnon libertates et exempciones secularium exactionum a regibus et principibus ac aliis christifidelibus racionabiliter vobis et domui predicte indultas, sicut eas iuste et pacifice obtinetis, vobis et per vos eidem domui auctoritate apostolica confirmamus et presentis scripti patrocinio communimus. Nulli ergo omnino hominum liceat hanc paginam nostre confirmationis infringere vel ei ausu temerario contraire. Si quis autem hoc attemptare presumpserit, indignationem omnipotentis Dei et beatorum Petri et Pauli Apostolorum eius se noverit incursurum. Datum Auinioni VII Kalendas Aprilis, pontificatus nostri anno quinto.

¹Grzegorz XI papież 1370 - 1378.

Dokument Nr 245

Poznań, 18 listopada 1375

Biskup poznański wprowadza Henryka syna Grzegorza na altarię w katedrze poznańskiej.

Kop.: Poznań, AAP CP 10 (Kopiariusz poznańskich wikariuszy katedralnych, tzw. Jura vicariorum, z XVI w.), k. 53; zaginiona w r. 1945.
Odpis: Kraków, Bibl. PAN, rkps 3519 (Teki Majkowskiego), k. 29 (wg Kop.).

Noverint universi presentes litteras inspecturi, quod nos Nicolaus miseracione divina episcopus Poznaniensis¹ discretum virum dominum Henricum Gregorii² super altare sanctorum Adalberti, Stephani et Katherine Virginis, quod habuit dominus Paulus in nostra Poznaniensi ecclesia³ et recepit vicariam in nostra ecclesia predicta, Henrici pro iamdicto altari racione commutacionis per nostrum annulum presencialiter investivimus, commitentes sibi idem altare ad regendum ac eciam gubernandum. In cuius rei testimonium nostrum sigillum presentibus duximus appendendum. Datum Poznanie in vigilia sancte Helizabeth anno Domini M^oCCC^oLXX quinto.

¹Mikołaj z Kórnika, zob. wyżej, nr 215/1.

²Henryk syn Grzegorza mieszczanina pozn., altarysta pozn. (tutaj), potem kanonik pozn. 1390, proboszcz kościoła Św. Małgorzaty na Śródce pozn. 1396, zm. ok. 1400 (Now. I, s. 352, 255).

³O altarii pisze Now. I, s. 352, 255.

Dokument Nr 246

Sobowidz, 16 czerwca 1376

Wielki mistrz krzyżacki zwalnia cystersów lędzkich z Godziszewa z obowiązku budowy grobli we wsi Żuława Steblewska.

Or.: Poznań, WAP, Kl. Ląd A 12. Pergamin 258 × 88 + 27 mm. Pasek pergaminowy po przywieszeniu pieczęci. Na odwrocie późne streszczenia oraz pieczątka: Staatsarchiv Danzig, Abt. 405, Nr. 18.

Wir brudir Winrich von Kniprode homeister des ordins der bruder des spittals Sendte | Marien des dutschen huss von Ierusalem¹, myt rate vnser metegebiteger vnde willen wellen, | das dye mo^enche von Godeschow² su^ellen dye hu^ebe, dye sie habin vff dem Stobeluschen werdir³, habin vrye von allirley temmyng wegen. Zcue bekentnisse diser dincge habe wir unser ingesegil an dissin briff lassin hencgin. Gegebin zcue Sobowicz⁴ am montacg noch des heiligen Lichnams tacge in vnsers Heren jar M^oCCC^oLXXVI^o.

¹Winrych von Kniprode, zob. wyżej, nr 123/1.

²Godziszewo, zob. wyżej, nr 105/7.

³Żuława Steblewska koło Steblewa na Żuławach Gdańskich. Sobowidz, na pn.-zach. od Tczewa.

Dokument Nr 247

Poznań, 2 lipca 1376

Biskup poznański sprzedaje sołectwo we Wierzbocicach Janowi zwanemu Żary.

Kop.: Poznań, AAP, Acta episcopalia, 26, k. 44v - 45. Wpis ok. 1625 r.
Odpis: Kraków, Bibl. Jag., rkps 8057, k. 75 (wg Kop.).

In nomine Domini amen. Ne acta humana fluxu temporis ab ipsorum hominum memoria labescant consueverunt literarum apicibus cum fidedignorum testimonio perennari. Nos igitur Nicolaus Dei miseratione episcopus Posnaniensis¹ universis et singulis praesentium notitiam habituris volumus esse notum, quod volentes fidelem nostrum Joannem dictum Zari intuitu servitiorum suorum, que nobis et ecclesiae nostrae fideliter et constanter impendit alicuius retributionis munere reddere consolatum, sibi scultetiam dedimus in villa nostra Wierzbocice² vulgariter nuncupata de consensu et voluntate fratrum nostrorum capituli Posnaniensis per ipsum et per suos liberos sive antecessores^a tenendam, possidendam, dandam, vendendam, permutandam et ad usus beneplacitos convertendam salvo, quod ipsam scultetiam in personam aliam quocunque titulo transferre non poterit, nisi praesens nostra voluntas affuerit et consensus et in personam nobis gratam. Ratione cuius scultetiae damus sibi et suis liberis sive antecessoribus^a suis duos mansos agrorum liberos in villa nostra praedicta, tabernam cum agro illo, que iacet circa pontem, vulgariter Symanek, et in praedicta taberna damus sibi et liberis sive antecessoribus^a suis liberam facultatem macellum carnium, pistorum, fabrorum, sutorum, sartorum et tertium denarium de re qualibet iudicata Theutonico iudicio. Item concedimus sibi gregem pro se in haereditate praedicta iumenta emissoria servandi liberam facultatem. Excipimus autem ibidem pro allodio nostro 4. mansos agrorum in mensura oppidi Srzedensis et unum pratum quod vocatur Wola Łąka. Cmetones vero, qui ibidem residebunt et postea locabuntur, unam maldratam frumentorum, scilicet tres mensuras tritici, tres hordei, tres siliginis et tres pro censu solvere tenebuntur. Scultetus vero praefatus tenetur plebano suo messalia^a dare sive solvere de quolibet manso mensuram siliginis et mensuram avenae et cmethones vero praedicti tribus vicibus ad aestivalia et hyemalia arare, foenum in praedicto prato nostro falcare et rastrare tenebuntur. Item in quolibet festo Nativitatis [25 XII] cmethones praedicti de tota villa unum porcum vel pro eo octo scotos et quilibet ipsorum unum currum lignorum ad curiam nostram Ciązynensem ducent et in festo beatorum Apostolorum Petri et Pauli [29 VI] duos arietes nec non per duos pullos ad Assumptionis Beatae Mariae [15 VIII] et 30. ova ad festum Paschae ipsorum singuli de manso nobis dabunt. Praeterea in tribus iudiciis magnis, quae [k. 45] quolibet anno fieri consueverunt, scultetus unum prandium pro nobis faciet vel fertonem pro eo solvet, cmetones vero praedicti duo prandia vel fertonem pro quolibet nobis solvent. In cuius rei testimonium sigillum nostrum et capituli nostri praesentibus sunt appensa. Datum Posnaniae die beatorum Processi et Martiniani Martyrum anno Domini MCCCLXXVI^to.

^atak Kop.

¹Mikołaj z Kórnika, zob. wyżej, nr 215/1.

²Wierzbocice, na pd.-zach. od Słupcy. Sołtys Mikołaj skądinąd nieznany.

Dokument Nr 248

Konin, 4 sierpnia 1376

Starosta koniński zwalnia grunty należące do młyna w Czarkowie od wszelkich opłat.

Reg.: 1. Warszawa, AGAD, Archiwum Publiczne Potockich, rkps 304, k. 61v; 2. Poznań, Bibl. Racz., rkps 85, k. 72v (późne odpisy tomu rewizji listów z okazji lustracji 1564/65 r.).

Młynarz ze wsi Czarkowa¹ ukazał list Osvaldi de Płonkowo castellani Vladislaviensis nec non burgrabii generalis Coninensis² na dziesięć zagonow roli ku młynowi należących, które czyni wolne od wszelkich popłatków vigore autem authoritatis serenissimi regis Casimiri, de data in Conin die beati Dominici Confessoris anno 1376. Który list krol jegomość dzisieyszy³ potwierdził de data Petricoviae in conventione generali, die XII Februarii anno Domini 1563^tio, podpisany ręką Jana Ocieskiego kanclerza koronnego⁴.

¹Czarków, wieś w starostwie konińskim, tuż na pn. od Konina, dziś centrum nowego Konina.

²Oswald z Płonkowa (na Kujawach, na zach. od Gniewkowa), Pomian, kasztelan słoński 1356 - 1363 (Bieniak, Wlkp., s. 241), potem inowrocławski 1366 - 1387 (informacja Janusza Bieniaka).

³Tj. król Zygmunt August.

⁴Metryka koronna nie notuje tego potwierdzenia w księgach kancelarii większej (MRPS V, nr 2799 n.).

Dokument Nr 249

Gniezno, 2 września 1376

Wierzbięta kustosz gnieźnieński sprzedaje sołectwo we wsi Duszno Witowi synowi Idzika.

Kop.: Gniezno, AAG, ACap. B 5 (Liber privilegiorum capituli Gnezn. z XVI w.), k. 27v - 28. Tytuł: Privilegium ville Duschno ad custodiam Gneznensem spectantis.
Odpis: Kraków, Bibl. Jag., rkps 8057, k. 76 (wg Kop.).

In nomine Domini amen. Ne facta mortalium a memoria per lapsum temporis evanescant, sapientum decrevit auctoritas ea literarum serie cum annotacione testium posterorum noticie comendare. Proinde nos Wyrzbantha custos ecclesie Gneznensis¹, cupientes pro viribus nostris bona eiusdem ecclesie nobis commissa in melius reformare, hereditatem predicte ecclesie Gneznensis ad nostram custodiam spectantem, dictam vulgariter Duschno², prout in suis limitibus est distincta, venerabilium, fratrum capituli ecclesie prefate [k. 28] ex consensu, iure Srzedensi exposuimus ad locandum, vendentes per certam summam pecunie, videlicet per decem et octo marcas grossorum Pragensium numeri Polonicalis, scolteciam in eadem villa Vito Ydziconis² perpetuo possidendam, dantes eidem Vito et suis successoribus legitimis tres mansos liberos et solutos a decima et a censu, unum pratum secum^a circa lacum dictum Pustochouo³, tercium denarium iuramentorum et cuiuslibet rei iudicate ac terciam partem convencionum silve, que vulgariter vcup nominatur, de carnis vero, pistrinis fabricis et sutoriis, medietatem census damus dicto sculteto et suis posteris, reliqua medietate pro nobis reservata. Permitimus eciam dicto scolteto piscacionem pro mensa sua in duabus^b lacubus in Pustochouo et in Wamdrom⁴ cum parvis retibus facere et habere venacionem leporum ex integro, sed de feris magnis, quas tum capere contingerit, nobis medium dabit et capturas pro eisdem capiendis per medium secum debebimus ordinare. Eciam dictus scoltetus gregem ovium habere poterit in hereditate predicta. Preterea incolis dicte ville ad sex annos, duntaxat de novalibus, libertatem concedimus et donamus potestatemque habentes domos de quatuor annis et non habentes domos de sex annis predictis gaudeant libertate prefata. De agris autem cultis nobis interim decimam solvere teneantur. Elapsa vero libertate predicta, iidem incole ville memorate nomine census de quolibet manso unum fertonem grossorum monete usualis et decimam manipulatam nobis et nostris successoribus singuli singulis annis solvere tenebuntur et ad festum Pascatis unam pernam lardi aut unum fertonem pro eadem et per mediam sexagenam ovorum de quo[libet^c] manso, ad festumque Assumpcionis Marie Virginis [15 VIII] per duos pullos dabunt. Eciam dua prandia unoquoque anno facient et scoltetus tercium aut pro quolibet solvent unum fertonem grossorum. Insuper quilibet incolarum predictorum agros nostros propriis aratris ter in anno excolere debebit. Ceterum quoniam iura predicte civitatis Srzedensis sunt nobis incognita, omnia iura, que comodum et utilitatem respiciunt dominorum, per ipsum scoltetum in serviciis et in aliis quibuscunque et per ipsos incolas salva nobis et integra reservamus. Ut autem hec ordinacio robur perpetue optineat firmitatis, presens privilegium prescripto scolteto dedimus, dicti capituli ac nostri sigillorum appensione munitum. Datum et actum Gnezne in domo habitacionis nostre, anno Domini millesimo tricentesimo septuagesimo sexto in crastino sancti Egidii Confessoris, presentibus discretis viris dominis: Reymundo custode de Trzemesna fratre ordinis Sancti Augustini regularium canonicorum⁵, Nicolao vicario Gneznensi⁶, Janussio de Koslouo⁷, Seczeslao, Johanne, Mathia, Dobeslao fratribus et heredibus de Strzeszeuo⁸ et Gerlachone cive Gneznensi⁹ ac aliis quamplurimis fidedignis.

^atak Kop., zamiast situm

^btak Kop.

^cbrzeg karty obcięty Kop.

¹Wierzbięta, zob. wyżej, nr 212/7.

²Duszno, pomiędzy Trzemesznem a Mogilnem. Sołtys Wit skądinąd nieznany.

³Jeziora nie zidentyfikowane.

⁴Jeziora nie zidentyfikowane.

⁵Rajmund kustosz klasztoru w Trzemesznie wyst. także 1374 (KDW III, nr 1706).

⁶Mikołaj wikariusz w katedrze gnieźn. skądinąd nieznany.

⁷Zapewne Kozłowo na pn.-wsch. od Gniezna. Janusz z Kozłowa i Tokarzewa wyst. 1370 - 1399 (SHGWlkp.).

⁸Strzyżewo Smykowe na pn.-wsch. od Gniezna. Bracia Sieciesław, Jan, Maciej i Dobiesław skądinąd nieznani.

⁹Gierlach mieszczanin gnieźn. wyst. także 1379 (KDW III, nr 1759).

Dokument Nr 250

Poznań, 27 lutego 1377

Biskup poznański nadaje dożywotnio Jarandowi kanonikowi gnieźnieńskiemu wieś Leśniewo.

Odpis: Kraków, Bibl. PAN, rkps 3521 (Teki Majkowskiego), k. 147 (wg nieznanego przekazu).

Nicolaus Dei miseracione episcopus Poznaniensis¹ notum facimus universis et singulis, presencium noticiam habituris, nos ab honorabili viro domino Jarando canonico Gneznensi², nostra et ecclesie nostre necessitate urgente, quinquaginta marcas grossorum recepisse pecunie numerate, pro cuius exinanicione villam mense nostre episcopalis, Lesznowo³ vulgariter nuncupatam, sitam in districtu Gneznensi, de consensu fratrum nostrorum capituli Poznaniensis, cum omnibus fructibus, utilitatibus et obvencionibus universis, prout ad nos et ecclesiam nostram noscitur pertinere, nihil nobis iuris, iurisdictionis vel dominii penitus reservantes, in eadem sibi locavimus usque ad tempora vite sue. Post cuius obitum villa ipsa ad nos et ecclesiam nostram Poznaniensem sine prestacione alicuius pecunie difficultate qualibet cessante revertetur et si idem dominus Jarandus, secundum quod proponit, aliquid in edificiis melioraverit vel equos, iumenta, pecora, pecudes, oves et alias res quascumque congregaverit, ibidem ipsa omnia pro remedio anime sue ecclesie nostre Poznaniensi relinquet. In cuius rei testimonium nostrum et capituli nostri sigilla presentibus sunt appensa. Datum Poznanie die penultima mensis Februarii anno Domini millesimo tricentesimo septuagesimo septimo, presentibus honorabilibus et discretis viris dominis: Nicolao Strosberg preposito Gneznensi⁴, Ditkone decano⁵, Andrea Poznaniensi⁶, Nicolao Sremensi⁷, Petro Beczouiensi^a⁸, Alberto Czirnensi archidiaconis⁹, Damiano cancellario¹⁰, Stanislao Prusz¹¹, Pribigneo Popek¹², Michaele¹³, Mathia Blyda¹⁴ et aliis canonicis Poznaniensibus fratribus nostris, et aliis testibus ad premissa.

^atak Odpis.

¹Mikołaj z Kórnika, zob. wyżej, nr 215/1.

²Jarand Pomian, zob. wyżej, nr 212/8.

³Leśniewo, na pd.-zach. od Gniezna.

⁴Mikołaj Strosberg kantor pozn. 1371, kanonik wrocławski 1372, płocki 1377, kruszwicki 1377, krakowski 1381, prepozyt gnieźn. (1357) 1377, oficjał pozn. 1383, gnieźn. 1395, wikariusz generalny gnieźn. 1394, kolektor papieski, zm. 1413 (PSB XXI, s. 94 - 95; niżej, passim).

⁵Dytko Pradel, zob. wyżej, nr 204/1.

⁶Andrzej z Chojnicy, zob. wyżej, nr 164/12.

⁷Mikołaj, zob. wyżej, nr 227/12.

⁸Piotr archidiakon pszczewski 1376 - 1385 (KDW III, nr 1728 n.; Now. II, s. 296).

⁹Wojciech, zob. wyżej, nr 250/9.

¹⁰Damian, zob. wyżej nr 164/15.

¹¹Stanisław Prus, zob. wyżej, nr 240/20.

¹²Przybygniew zw. Popek, zob. wyżej, nr 204/10.

¹³Michał kanonik pozn. 1376 - 1387, prepozyt kolegiaty głuszyńskiej (Głuszyna dziś w obrębie miasta Poznania) 1380, oficjał pozn. 1387 (KDW III, nr 1728 n.; Now. I, s. 339 - 340, II, s. 228).

¹⁴Maciej Blida, najpewniej mieszczanin pozn., notariusz publiczny, kanonik pozn. 1376 - 1411, subkolektor świętopietrza 1378 (KDW III, nr 1728 n., V, nr 7 - 181; Now. I, s. 717, II, s. 209).

Dokument Nr 251

[Ląd], 31 marca 1377

Opat klasztoru Cystersów w Lądzie zawiadamia parafię Św. Kolumby w Kolonii, że Gerlach cysters z Lądu rozporządził swoją ojcowizną w Kolonii.

Or.: Köln, Historisches Archiv, Bestand Columba, Nr. 738. Pergamin 272 × 85 + 21 mm. Dwa paski pergaminowe do przywieszenia dwu pieczęci.

Nos frater Tilmannus abbas totusque conventus monasterii Lyndensis¹ ordinis Cisterciensis, dyocesis Gneznensis, notum facimus universis et specialiter prudentibus | ac honestis viris dominis officiatis domus officiatorum Sancte Columbe Colon(iensis), quod nos concorditer una cum fratre Geirlaco filio legitimo quondam Hen|rici de Moelich et Cristine coniugum civium Colon(iensium), nostro conmonacho et monasterii nostri professo², super sua pueriparte omnium hereditatum infra parro|chiam Sancte Columbe Colon(iensis) sitarum, prout ipsius fratris Geirlaci parentes predicti scrineo officiatorum prefatorum ad easdem sunt inscripti et ipsi fratri Geirlaco aut nobis et monasterio predicto ex parte sui ex obitu dictorum suorum parentum devoluta, presentibus renunciamus pure, simpliciter et de plano ad manus illorum, quibus ipse frater Geirlacus suam pueripartem huiusmodi hereditatum donat et remittit sic, quod ydem dictam pueripartem hereditatum predictarum iure obtinebunt, quo voluerint divertendo, nullo iure aut requisicione ipsi fratri Geirlaco aut nobis et nostro monasterio predictis in eadem in posterum aliqualiter reservatis, rogantes vos, dominos officiatos prefatos, ut premissa, prout apud vos moris est, scrineo vestro inscribi procuretis. Harum testimonio litterarum sigillis nostrorum abbatis et conventus predictorum sigillatarum. Datum anno Domini @M@ C@C@C LXX septimo, ultima die mensis Marcii.

¹Tylman z Krumpach, syn Henryka, płóciennika w Kolonii, i Nesy, zakonnik w Łeknie i Lądzie 1365 - 1392 (Militzer, s. 193 - 194), opat w Lądzie 1375 - 1377 (tutaj, KDW III, nr 1722, 1723), może ident. z podprzeorem 1367 (KDW III, nr 1581), zob. też MPH V, s. 479.

²Gerlach z Moelich, syn Henryka piwowara z Kolonii (Militzer, s. 192).

Dokument Nr 252

Gniezno, 27 maja 1377

Sędzia kaliski zaświadcza, że przysądził zarośla koło Goranina Stefanowi i Przybysławowi z Goranina.

Kop.: 1. Warszawa, AGAD, Metryka koronna, t. 28, k. 66v - 67. Wpis w transumpcie króla Zygmunta z daty: Poznań, 19 kwietnia 1513. Tytuł: Confirmacio privilegiorum super Gorinino in terra Calisiensi et districtu Gneznensi sittis per Martinum de eadem Gorinino obtenta; 2. Poznań, WAP, Gniezno Z. 14 k. 52: wpis 9 marca 1534 w transumpcie j.w.; Gniezno, AAG, dok. 1027 (XVIII w.).
Reg.: MRPS IV, suppl. nr 288 (wg Kop. 1).

Nos Thomislaus iudex Calisiensis¹ notum facimus tenore presencium, quibus expedit universis, quod ad nostram plurimorumque terre militum tunc iudicio regali penes nos presidencium venientes Stephanus et Pribislaus heredes de Gorinino², ubi eciam faciebamus iusticiam, habita quadam materia questionis cum Stanislao de Prziborowo³ necnon fratre et nepotibus ipsorum, qui ipsi Stanislao predicto causam querimonie commiserant pro quadam merica, que iacet circa Gorinino, cuius limites in privilegio illustrissimi principis domini Boleslai olim ducis Polonie nobis exhibito lacius continentur⁴, videlicet quod ipsa merica, ut prius est premissum, iacet circa Gorinino ad mediam Moscieniczam⁵ inter silvam, que dictur Wigorzel⁶, et pervenit usque ad pratum, quod vocatur Byelawa⁷, et transit in Grodziscze⁸ per [k. 67] mericam, cum omni libertate et aliis clausulis in eodem privilegio contentis. Nos itaque viso ipso privilegio ducis memorati ipsum fore racionabile, integrum ac non viciosum, ex decreto ac informacione militum ipsa omnia prius expressata, Stephano et Pribislao predictis eorumque legittimis successoribus hereditarie ac imperpetuum adiudicavimus et presentibus duximus fore adiudicanda. Harum, quibus sigillum nostrum presentibus est appensum, testimonio litterarum. Actum et datum Gnezne in vigilia Corporis Cristi sub anno a nativitate Domini millesimo tricentesimo septuagesimo septimo, presentibus his testibus dominis: Nicolao episcopo Poznaniensi⁹, Preslao palatino Calisiensi¹⁰, Domaratho capitaneo Polonie¹¹, Francisco pincerna¹², Nicolao succamerario Calisiensibus¹³ ceterisque multis testibus vocatis specialiter et rogatis.

¹Tomisław z Gołańczy, zob. wyżej, nr 179/7.

²Goranin, zob. wyżej, nr 18/1, 23/1. Stefan i Przybysław wyst. także 1369 (KDW III, nr 1616).

³Przyborowo na pn.-zach. od Goranina. Stanisław skądinąd nieznany.

⁴Dok. księcia Bolesława Pobożnego z daty: Gniezno, 6 stycznia 1275, zob. wyżej, nr 23.

⁵Mościenica, dziś nieznana - por. rzekę Mościankę koło Czerniejewa (SHGWlkp.).

⁶Zob. wyżej, nr 18 i 23.

⁷Zob. wyżej, nr 18 i 23.

⁸Zob. wyżej, nr 18 i 23.

⁹Mikołaj z Kórnika, zob. wyżej, nr 215/1.

¹⁰Przecław z Gułtów, zob. wyżej, nr 145/6.

¹¹Domarat z Iwna (koło Kostrzyna) i z Pierzchna (na pn.-wsch. od Kórnika), Grzymalita, kasztelan pozn. 1382 - 1399, starosta wlkp. 1377 - 1383, zm. 1399/1400 (PSB V, s. 305 - 306; WSB; Spisy wlkp.).

¹²Franciszek z Cerekwicy, zob. wyżej, nr 190/1.

¹³Mikołaj z Wolicy (na zach. od Żerkowa), Doliwita, podkomorzy kal. 1371 - 1383 (Spisy wlkp.).

Dokument Nr 253

Wrocław, 27 lipca 1377

Wrocławski wikariusz kapitulny potwierdza dokument biskupa wrocławskiego Tomasza dotyczący Zdun.

Or.: Wrocław, Archiwum Archidiecezjalne, sygn. K 3 (Wrocław 28 VIII 1241 - 27 VII 1377). Pergamin 420 - 425 × 325 + 50 mm. Z.N.: w ozdobnym rombie zwieńczonym krzyżem majuskulna litera I. Na pasku pergaminowym pieczęć wystawcy w mandorlę, 34 × 48 mm, w jasnobrązowym wosku, przedstawiająca głowę św. Jana Chrzciciela na misie. W otoku napis: ADMINISTRATOR SPIRITUALIS IN WRA.
Wyd.: W. Schulte, Die Urkunde des Bischofs Thomas I. von Breslau vom 28. August 1241 über Zduny, Zeitschrift des Vereins für Geschichte und Alterthum Schlesiens, 38, 1904, s. 287 - 289 (wg Or.).
Reg.: W. Urban, Katalog dokumentów Archiwum Archidiecezjalnego we Wrocławiu, cz. 1, Roma 1970.

^aIn nomine Domini amen. Nos Jacobus Augustini archidiaconus Legnicensis, canonicus et adminstrator in spiritualibus ecclesie Wratislauiensis per venerabile capitulum eiusdem ecclesie sede | episcopali vacante¹, una cum honorabili viro domino Mathia de Panewicz canonico Wratislauiensi² specialiter et in solidum deputati, recognoscimus, tenore presencium universis, quod pridem constitutus | coram nobis discretus vir dominus Thomas plebanus seu rector parrochialis ecclesie in Sdunki³ Gneznensis diocesis nobis quandam patentem literam felicis recordacionis domini | Thome olim Wratislauiensis episcopi⁴ sub sigillo suo ac venerabilium dominorum capituli Wratislauiensis in filis sericeis dependente sigillatam, salvam, sanam et integram nec in aliqua sui parte suspectam, sed omni prorsus vicio et suspicione carentem, exhibuit et presentavit nobis, humiliter supplicando, quatenus ipsam literam ad perpetuam rei memoriam per notarium publicum infrascriptum transsumi et transscribi faceremus, interposita auctoritate nostra ordinaria et decreto, ne processu temporis ex vetustate dicte litere et sigillorum eius sibi et sue ecclesie preiudicium valeat generari, vel aliquali casu fortuitu iura ipsius ecclesie possent aliqualiter deperire. Cuius quidem litere duo sigilla oblonge figure sunt appensa, quorum primum ymaginem stantem vestibus episcopalibus indutam, pastoralem baculum tenentem dextra manu, representans personam episcopi expresse videbatur habere. In cuius circumferencia hee litere capitales post crucem legebantur: + S. Thome Dei gracia Wratislauiensis episcopi. In secundo vero sigillo due ymagines exsculpte videbantur, representantes dominum nostrum Jhesum Christum baptisatum in Jordane a sancto Johanne. In circumferencia autem hee litere post crucem legebantur: + S. Capituli Wratislauiensis ecclesie sancti Johannis. Nos itaque visis diligenter et inspectis dictis literis ipsisque veris et absque suspicione reputatis, peticioni huiusmodi tamquam racionabili favorabiliter inclinati, quia invenimus eam cum presenti transsumpto per omnia concordare, prefatam literam per notarium publicum infrascriptum transscribi et publicari mandavimus, interponendo auctoritatem ordinariam et decretum eadem auctoritate decernentes, quod huic transsumpto deinceps adhibeatur plena fides, tam in iudicio, quam extra, ac si originales litere per omnia apparentur. Tenor vero dicte litere sequitur et est talis:
[następuje dok. biskupa wrocławskiego Tomasza z daty: Wrocław, 28 sierpnia 1241 - zob. wyżej, nr 5].
Actum et datum Wratislauie IIII^to Kalendas Augusti anno Domini M^o CCC^oLXXVII^mo, indiccione XV^a, hora quasi terciarum, ante minus hostium ecclesie Wratislauiensis, presentibus discretis: domino Nicolao de Olauia manseonario, domino Petro dicto Senulwicz^b vicario dicte ecclesie Wratislauiensis, Jeschkone Wernheri de Miliczin Pragensis et Nicolao Mroczke clericis Wratislauiensis diocesis, testibus ad premissa vocatis specialiter et rogatis.
Z.N. Et ego Johannes quondam Jacobi de Sackerow clericus Wratislauiensis diocesis publicus imperiali auctoritate notarius dictarum literarum exhibicioni et presentacioni, peticioni necnon auctoritatis et decreti interposicioni ac aliis omnibus singulis, dum sic ut premittitur, fierent et agerentur, una cum testibus prescriptis presens fui eaque de mandato dicti domini administratoris et ad requisicionem ipsius domini Thome in hanc publicam formam redegi fideliter et transscripsi, nil addens vel minuens, quod sensum variet vel viciet intellectum, et quia facta collacione diligenti cum presenti transsumpto ad ipsum originale inveni per omnia concordari, hic me signo et nomine meis solitis consignavi, una cum appensione sigilli dicti domini administatoris in fidem et testimonium omnium premissorum.

^ainicjał wysokości połowy tekstu. Or.

^balbo Semilwicz Or. (tak też Wyd.).

¹Jakub syn Augustyna archidiakon legnicki był wikariuszem kapitulnym we Wrocławiu podczas wakansu po śmierci biskupa Przecława z Pogorzeli (zm. 1376).

²Z Paniewic, zob. Kozierowski, Obce ryc., s. 78.

³Zduny, zob. wyżej, nr 5.

⁴Zob. wyżej, nr 5.

Dokument Nr 254

Kraków, 26 sierpnia 1377

Papieski sędzia delegowany wydaje wyrok w sporze pomiędzy arcybiskupem gnieźnieńskim Janem Suchymwilkiem a kantorem poznańskim Mikołajem Strosbergiem.

Or.: Gniezno, AAG, dok. nr 1173. Pergamin 340 × 445 + 68 mm, zbutwiały, podarty, z ubytkami tekstu. Pasek pergaminowy po przywieszeniu pieczęci.

^aIn Christi nomine amen. Noverint, quibus expedit universi, quod dudum coram nobis, Petro Stephani canonico ecclesie Wrat(islaviensis), in Vngarie et Polonie Regnis Sedis Apostolice nunccio et collectore¹, iu|dice comissario a reverendo in Christo patre, domino Petro archiepiscopo Arelatensi, camerario domini nostri pape², per suas patentes literas, sigillo sui camerariatus officii in pergameno in cera rubea inpressa pergameni pendente sigillatas, specialiter deputato in causa appellacionis per venerabilem in Christo patrem dominum Johannem archiepiscopum Gneznensem³ a quibusdam processibus honorabilis | viri domini Nicolai Strosberg cantoris Poznaniensis⁴ monicionis sentencias, suspensionis, excomunicacionis et interdicti continentibus, appellante ex una, et eundem dominum Nicolaum Strosberg appellatum parte ex altera, materia est exorta questionis. Qui quidem dominus Nicolaus Strosberg ad nostri presenciam per certum executorem Wratislavie in domo sue consuete habitacionis circa ecclesiam maiorem Sancti Johannis personaliter apprehensus, per nostras literas vigore dicte commissionis Cracovie ad certos diem et locum tutum legitime ad procedendum in causa eadem est citatus. Cui domino Nicolao Strosberg et contra quem per suum procuratorem infrascriptum coram nobis conparenti, libellus pro parte dicti domini archiepiscopi per infrascriptum, eciam suum procuratorem, in causa eadem est oblatus sub hiis verbis:
Coram vobis, venerabili viro domino Petro Stephani, canonico ecclesie Wratislaviensis, in Vngarie et Polonie Regnis apostolico nunnccio et collectore, iudice^b cause^b infrascripte inter partes subscriptas a reverendissimo in Christo patre et domino, domino Petro Dei gracia archiepiscopo Arelatensi, camerario domini nostri pape moderni specialiter deputato, ego Stanislaus rector parrochialis ecclesie Sancti Sweradi, dyocesis Cracoviensis⁵, procurator et procuratorio nomine reverendissimi in Christo patris et domini, domini Johannis sancte Gneznensis ecclesie archiepiscopi, contra et adversus honorabilem virum dominum Nicolaum dictum Strosbarg, qui se gerit pro cantore ecclesie Poznaniensis et contra quamlibet aliam personam pro ipso in iudicio vestro legitime intervenientem, propono cum querela et dico, quod predictus dominus Nicolaus Strosbarg concepto rancore, nescitur quo ductus spiritu, contra prefatum dominum Johannem archiepiscopum Gneznensem, protunc a civitate et dyocesi Gneznensi in finibus Russie et Vngarie Regnorum ad illustrem principem regem et reginam Vngarie et Polonie Regnorum magnificos eciam per triginta dictas vel circa pro evidenti utilitate et neccessitate sue ecclesie Gneznensis necnon monasteriorum ac eciam aliarum personarum ecclesiasticarum dicte diocesis ac civitatis et tocius provincie Gneznensis notorie absentem, ipso domino Jo(hanne) archiepiscopo predicto non vocato nec citato et nullo iuris ordine servato, sed pocius pretermisso, tendens frivole ad vindictam suos, ut dicitur, processus, licet perperam et inique firmavit sentencias excomunicacionis, suspensionis et interdicti continentes, nisi infra XX^ti dies a tempore date ipsorum pretensorum processuum omnia et singula regestra omnium et singulorum monasteriorum, ecclesiasticarum dignitatum, personatuum et officiorum aliorumque beneficiorum ecclesiasticorum et administracionum, quocunque nomine censeantur, exemptorum et non exemptorum, pre- dicte sue civitatis et diocesis Gneznensis cum taxacionibus et extimacionibus ac eciam nominibus eorum dicto domino Nicolao Strosbarg propria in persona et personaliter extra suam dyocesim Gneznensem, videlicet in Poznania exhiberet et presentaret, prout in dictis pretensis processibus lacius continetur. Quiquidem processus pretensi iniquitatem continent manifestam et eos constat ex fomite rancoris et non ex zelo iusticie et equitatis processisse. Cum ex eo, qui in tempore, quo emanaverunt dicti sui pretensi processus, ipse dominus archiepiscopus erat notorie absens a predicta sua civitate et dyocesi Gneznensi per plures dietas, quam erant dies ipsi domino archiepiscopo ad premissa faciendum in pretensis processibus prefixi, quorum pretensorum processuum de mandato dicti domini Nicolai Strosbarg copie erant afixe ad dictam ecclesiam Gneznensem solum et non fuerunt intimati dicto domino archiepiscopo, tamen eciam ex eo, quia et si ipse dictus dominus archiepiscopus in sua diocesi Gneznensi fuisset tamen infra dictum tempus XX^ti dierum non potuisset clerum civitatis et diocesis Gneznensis predicte pro contentis et dictis processibus pretensis expediendum connotare propter latitudinem et longitudinem sue diocesis predicte nimis spaciosam, quod omnino fuisset necessarium ad idem negocium execucionem de mandandum tum ex eo, quod idem Nicolaus Strosbarg voluit et in quantum in eo fuit, mandavit, ut predictus dominus archiepiscopus personaliter debuisset premissa exercere et coram ipso Nicolao Strosbarg personaliter et in propria persona conpare[........^c]abris taxis necnon regestris omnium beneficiorum ecclesiasticorum dicte sue diocesis Gneznensis, ut est predictum, quod fuit omnino absonum a iure et eciam absurdum, cum tales actus cum minoribus laboribus, sumptibus et expensis bene potuissent et legittime per procuratorem explicari, propter quequidem predicta a pretensis processibus, monicionibus et mandato frivolo ipsius dicti domini Nicolai Strosbarg pro parte dicti domini archiepiscopi ad Sedem Apostolicam et ad beatissimum patrem et dominum nostrum, dominum papam modernum bene, legittime et iuste extitit et est appellatum et apostoli cum debita iuris instancia sunt petiti. Quare, venerande domine, domine iudex, peto nomine quo supra, domini mei archiepiscopi predicti per vos et vestram sentenciam diffinitivam facti veritate inspecta pronuncciari, declarari et decerni pro parte dicti domini mei archiepiscopi bene, legitime et iuste fuisse et esse appellatum ipsumque dominum Nicolaum Strosbarg perperam et inique processisse dictos pretensos processus ac suspensionis, excomunicacionis et interdicti sentencias et quidquid post dictam appellacionem fuit atemptatum, fuisse et esse nullum, cassum et irritum seu nullas, cassas et irritas, et si qui seu si que fuerunt, vel sunt anulandum, cassandum et irritandum, anulari, cassari et irritari debere et alias sibi dicto domino meo .. archiepiscopo fieri iusticie complementum, peto eciam ad expensas in lite et extra litem occasione pretensorum processuum factas et ad interesse eundem dominum Nicolaum Strosbarg merite vestra sentencia diffinitiva condempnari condempnatumque ad satisfaciendum compelli, declarari et decerni ecclesiasticam vestram in hac parte vobis concessam per censuram, salvis quibusvis beneficiis, iuris michi et predicto meo domino .. archiepiscopo addendi, diminuendi, declarandi, interpretandi ac alia denuo dandi tempore et loco oportunis, protestans, quod non astringo me ad superflua probanda nisi ad ea, que probata me meumque predictum dominum .. archiepiscopum pronunc relevare.
Cuius quidem libelli copia et aliorum pro parte eiusdem domini .. archiepiscopi in nostrum iudicium in certo termino assignato productorum pro parte ipsius domini Nicolai Strosbarg est petita per nosque protunc dari decreta, demumque in alio termino de voluntate dictarum parcium procuratorum legitimorum infrascriptorum assignato in nos, iudicem conpetentem, in dicta causa dictis partibus per eosdem procuratores consencientibus expresse ad respondendum per eundem dominum Nicolaum Stros(barg), ipsi libello oblato iam predicto, de speciali peticione Francisci Longi de Wrat(islavia)⁶ legitimi procuratoris substituti in causa eadem per Nicolaum Rimar rectorem parrochialis ecclesie de Oppatouecz⁷, dyocesis Crac(oviensis), principalem procuratorem dicti domini Nicolai Stros(barg), et de consensu ambarum parcium ulterius in certum diem terminus per nos fuit assignatus. In quo veniente termino nec ipso domino Nicolao Strosbarg, nec eodem suo procuratore substituto legitime parere curantibus eiusdemque domini Nicolai Strosbarg contumaciam procuratore legitimo magistro Stanislao canonico Lanciciensi^d, rectore ecclesie ad Sanctum Sweradum, dyocesis predicte Cracoviensis, nomine dicti sui domini .. archiepiscopi accusante pronunciarique contumacem ac excomunicatum racione sue contumacie publice nuncciari per nos mandari et nichilominus in suam contumaciam procedi in causa eadem petente, reputantes ipsum contumacem eundem dominum Nicolaum Strosbarg seu suum dictum procuratorem substitutum, ad videndum produci testes et alias probaciones per nos recipi super eisdem in iudicium, inductis pro parte ipsius domini .. archiepiscopi et iurare eosdem super ipsis, puta appellacione, comissione et peticione probandis, vel ad dicendum causam racionabilem, quare non deberent testes et alie probaciones per nos recipi super dictis inductis iuxta dicte comissionis nobis directe tenorem personaliter aprehensum, seu dictum suum procuratorem substitutum ad certos diem et locum per certum executorem nostris literis fecimus evocari. Quo die et termino venientibus, ipso domino Nicolao Strosbarg, aut suo procuratori predicto, minime comparentibus in eisdem in contumaciam ipsius domini Nicolai Stros(barg) testes et alia producta, que pars adversa producere voluit, per prefatum suum procuratorem suscepimus eodem procuratore nomine sui domini .. archiepiscopi comparente et instante ad danda interrogatoria, si qua dare et ad dicendum contra testes et eorundem testium atestaciones et alia producta, si quid contradicere vellet, idem dominus Nicolaus Stros(barg), vel suus procurator predictus, ad diem et terminum competentes et eisdem venientibus, nec ipso domino Nicolao Stros(barg), nec eodem suo procuratore parentibus, ad publicandum producta in iudicium et testium inductorum et rite examinatorum atestaciones alium diem et terminum assignantes, nec eodem domino Nicolao, nec suo procuratore, aliquo legitimo in ipsis parentibus ad concludendum, vel quare concludere non deberemus in causa eadem dicto procuratore domini .. archiepiscopi comparente et petente iusticie complementum eciam successive distinctis et longis temporibus per certos executores prefatum Franciscum Longi procuratorem substitutum dicti domini Nicolai Stros(barg) ad quemlibet actum premissum nostris patentibus literis, nostro sigillo sigillatis, personaliter aprehensum fecimus evocari, quo dicto domino Nicolao Stros(barg), seu suo procuratori, eodem in dictis terminis ad actus certos assignatis minime comparentibus ad actus et terminos iam expressos et ad alios, quos de iure servare in dicta causa appelacionis debuimus et deberemus sepefato procuratori domini archiepiscopi contumaciam dicti domini Nicolai Strosbarg iusticia mediante et comissionis nomine^b tenorem procedere [....^c] perenniter^b [....^c]. Processimus concludentes et habuimus cum eodem procuratore procu[.....^c] in eadem alium terminum in octavum diem ad hanc ferendam sentenciam diffinitivam et ipsam audiendam peremptorio termino [....^c] assignantes prefatum Franciscum Longi [....^c] predictum, prout eciam ad omnes alios actus et terminos iuris ordine servatos in causa eadem personaliter aprehendum vel ad dicendum [......^c], quare non deberet eadem sentencia diffinitiva [....^c] ferri, ut nomine dicti sui domini Nicolai Stros(barg) corpo[raliter^c] per certos executores fecimus literatenus eciam evocari. Quo die et ter[mino^c] venientibus, ad idem faciendum prestolantes, ut si ip[se Ni^c]colaus Strosbarg, vel suus predictus pro[curat^c]or, iret, compareret, diceret et allegaret aliquod contra premissos, vel aliquam causam racionabile assignaret, quare hec sentencia ferri non de[...ali^c]os duos terminos certis distinctis diebus successive [...^c] minus assignare, de quibus omnibus personalibus evocacionibus predictis nobis sufficiens est facta fides. In quibus terminis ex s[uperhabun^c]danti assignatis, nec dicto domino Nicolao [Strosba^c]rg, nec eciam suo procuratore predicto comparentibus, ipso magistro Stanislao procuratore sepiusfato comparente hancque sentenciam diffinitivam, nomine quo supra, ferri in contumaciam ipsius domini Nicolai Strosbarg petente. Nos Petrus Stephani canonicus ecclesie Wratislaviensis, commissarius iudex suprascriptus contumaciam dicti domini Nicolai Strosbarg sive sui procuratoris predicti non obstante visis et diligenter i(n)spectis appellacione, composicione, libello et testium atestacionibus et aliis in huiusmodi causa coram nobis actis et productis aliisque predicti non verisimilibus coniecturis et facti veritate diligenti inquisita et inscripta super hiis plurimorum peritorum et deliberacione matura habitis.
Christi nomine invocato, solum Deum habentes pre oculis, sedentes pro tribunali, pronuncciavimus, decernimus et diffusive declaramus in hiis scriptis bene, iuste et legittime pro parte prefati domini Johannis archiepiscopi Gneznensis a dictis processibus ipsius domini Nicolai Strosbarg fuisse et esse appellatum ipsumque dictum dominum Nicolaum Strosbarg male, inique et iniuste contra dictum dominum archiepiscopum processisse ac processus per ipsum factos necnon monicionis, suspensionis, excomunicacionis et interdicti sentencias contra dictum dominum archiepiscopum latos fore et esse cassos et nullos ac cassas et nullas, nullius eciam ligamenti existere vel vigoris, eundemque dictum dominum Nicolaum Strosbarg ad expensas in huiusmodi causa coram nobis factas pro parte dicti domini archiepiscopi occasione premissorum condempnamus, taxacionem ipsarum nobis in posterum reservantes. Lata est hec per nos sentencia et lecta Cracouie in domo nostre habitacionis anno Domini millesimo tricentesimo septuagesimo septimo, in[diccione XV^c], die XXVI^ta mensis Augusti, hora vesperorum vel quasi, presentibus honorabilibus et discretis viris dominis: Sbigneo cancellario Crac(oviensi)⁸, magistro Johanne de Grothcow⁹, Joh[anne....^c]dorf Wratislaviensium ecclesiarum canonicis¹⁰, Preczslao Andree de Sco[...^c]ecz Crac(oviensis)¹¹, Theodrico Goworconis de Bowanchow Gneznensis diocesis clericis¹², testibus vocatis specialiter [et rogat^c]is ad premissa. Quam fecimus nostri sigilli munimine et no(tariis) subscriptis subscripcionibus communiri.
Z. N. ^e-Et ego Laurencius Clementi clericus Remensis^b¹³ publicus auctoritate apostolica et dicti domini commissarii scriba et notarius dicte sentencie pronunciacioni leccionique dictorum processuum per dominum iudicem adnullacionem ac omnibus aliis suprascriptis una cum prenominatis testibus et notario subscripto presens interfui eaque sic fieri, vidi et audivi ac ipsa requisitus, per prefatum magistrum Stanizlaum procuratorem predictum per alium inibi faciendo, in hanc formam publicam redegi signoque meo [....^c] et consueto una cum appensione sigilli ipsius domini co[mmissarii............^c] omnium premissorum.
Z. N. Et ego Bartholomeus Barthossii de Clodzicze clericus Gneznensis dyocesis¹⁴ publicus imperiali auctoritate notarius scribaque cause premisse dicte sentencie diffinitive presentacionem, lectionem dictorumque processuum per dominum iudicem premissum anulacionem aliisque omnibus et singulis prescriptis una cum prenominatis testibus et notario predicto, seu hinc eciam subscripto, presens interfui eaque sic vidi et audivi ac ipsa requisitus per prescriptum magistrum Stanislaum procuratorem predictum in hanc publicam formam manu nostra propria scripsi redigendo signoque et nomine meis consuetis consignavi fideliter in fidem et testimonium omnium premissorum^-f.

^aInicjał wysokości kilku wierszy Or.

^blekcja niepewna

^cdziura Or.

^dnastępuje skreślone et Or.

^e-finnym atramentem Or.

¹Piotr syn Stefana nie zidentyfikowany.

²Piotr Cros, benedyktyn, arcybiskup Arles w Prowansji 1374 - 1383 (Eubel, Hierarchia, s. 103).

³Jan Suchywilk, zob. wyżej, nr 156/9.

⁴Mikołaj Strosberg, zob. wyżej, nr 250/4.

⁵Św. Świerad - Tropie nad Dunajcem. Rektor kościoła mgr Stanisław kanonik łęczycki, może ident. z kanonikiem łęczyckim Stanisławem Pellą 1378, zob. niżej, nr 256/3.

⁶Nie zidentyfikowany.

⁷Opatowiec nad Wisłą, w Sandomierskiem. Pleban nie zidentyfikowany.

⁸Zbigniew syn Boguszy z Nasiechowic (pod Miechowem), notariusz publiczny 1357, kanclerz biskupa krakowskiego 1377 - 1389, archidiakon krakowski 1389 - 1411 (MPH n. s. V, s. 141; ZDKDK I, s. 80).

⁹Jan z Grotkowa, mgr, kanonik wrocławski, może ident. z lekarzem z Montpellier, kanonikiem wrocławskim 1371, gnieźn. 1372, lekarzem nadwornym Waldemara duńskiego (PSB X, s. 453).

¹⁰Nie zidentyfikowani.

¹¹Nie zidentyfikowani.

¹²Nie zidentyfikowani.

¹³Nie zidentyfikowani.

¹⁴Nie zidentyfikowani.

Dokument Nr 255

Zwoleń, 10 listopada 1377

Król Ludwik zastawia wsie Łagiewniki, Turostowo i Węglewo Arnoldowi, Mikołajowi i Piotrowi braciom de Lowen.

Kop.: Poznań, AAP, Acta consistorii 12, k. 169. Wpis 8 listopada 1428.
Odpis: Kraków, Bibl. Jag., rkps 8057, k. 72 (wg Kop., z mylną datą 21 października 1377).

Lodwicus Dei gracia rex Vn[garie, Polonie, Dalmacie, Croacie etc. notum facimus quibus^a] expedit universis, quod [....^b] Nicolao fratri suo germano necnon [...^b]des eiusque heredibus villas nostras, videlicet Lagewnyky¹ [et Turo...^2c], Wgelino³ in districtu Poznaniensi situa[tas....^c] fructibus, censibus, agris, pratis, silvis, ne[moribus, ....^c, aquis] et earum decursibus et aliis util[itatibus.....^d quomodolibet] pertinentibus, et prout ipsas et ipsum soli tenuimus et posse[dim]us, hucusque in tre[centis] quinquaginta marcis grossorum Pragensium, Polonicalis numeri et consue[ti], quadraginta octo grossos pro marca qualibet computando, in quibus eisdem Arnoldo suis heredibus Nicolao fratri suo et Petro de Lowen⁴ militi obligamur, obligavimus a proximo festo Natalis Christi [25 XII] nunc venturo ad unius anni integri revolucionem, iuxta dicti Regni nostri Polonie consuetudinem et virtute presencium obligamus tenendas, habendas et possidendas cum iuribus et dominiis suprascriptis tam diu, donec per nos aut successores nostros, memoratis Arnoldo heredibus suis, Nicolao fratri suo et Petro de Lowen de supradictis trecentis quinquaginta marcis grossorum Pragensium integraliter satisfactum fuerit et complete. Harum quibus nostrum sigillum est appensum testimonio literarum. Datum Zoly⁵ in vigilia beati Martini Episcopi et Confessoris anno Domini M^occc^o LXX^o VII^o.

^abrak Kop. (urwana prawa część karty). Uzupełnienie intytulacji i publikacji wg typowych formularzy króla Ludwika, por. I. Sułkowska-Kurasiowa, Dokumenty, s. 20. Odczyty części brakującego dziś tekstu (w nawiasach kwadratowych) wg I. Zakrzewskiego z Kop., która wówczas była jeszcze zapewne mniej uszkodzona.

^bbrak okolo 40 liter Kop.

^cbrak około 25 liter Kop.

^dbrak około 10 liter Kop.

¹Łagiewniki pomiędzy Pobiedziskami a Kiszkowem.

²Turostowo na pn.-zach. od Pobiedzisk.

³Węglewo, na pn. od Pobiedzisk.

⁴Nie zidentyfikowani.

⁵Zoly, Zólyom, dziś Zvolen na środkowej Słowacji. Pobyt króla w Zwoleniu potwierdzony jego itinerarium, por. M. Wertner, Itinerar des Königs Ludwig I., Vjesnik Kr. Hrvatsko-Dalmatinsko-Slavonsko Zemaljskog Arkiva V, 1903, z. 2 - 3, s. 140.

Dokument Nr 256

Żnin, 6 kwietnia 1378

Arcybiskup gnieźnieński nadaje łany w Podgórzynie do wykarczowania mieszczaninowi żnińskiemu Mikołajowi Włocławskiemu.

Kop.: Gniezno, AAG, ACap. B 6 (Liber privilegiorum capituli Gnezn. z XVI w.), k. 155v - 156. Tytuł: Donacio sex mansorum in villa Podgorzyno clavis eiusdem [Znenensis].
Odpis: Kraków, Bibl. Jag., rkps 8057, k. 77 (wg Kop.).

In nomine Domini amen. Nos Joannes Dei gracia sancte Gneznensis eclesie archiepiscopus notum facimus, quibus expedit universis, recognoscentes, quod nostra nostreque eclesie bona augere volentes provido ac honesto viro Nicolao dicto Wloczslawski civi nostro Znenensi¹ sueque legittime posteritati, ut ea rubeta que nocumentum inferunt, ut frequenter civitati nostre Znenensi ac hominibus progredientibus vispilionibus obumbracula ad insidiandum conferendo diligencius in prospectum nostrum extirpentur, sub ratihabicione venerabilium fratrum nostrorum dominorum capituli nostre eclesie Gneznensis ac consensu, damus omnimode appropriamus et asscribimus sex mansos eorumdem rubetorum pro agris habendis et colendis per eosdem in villa locanda Podgorzyno¹, sic wlgariter dicta, prope Znenam, ita tamen, quod idem Nicolaus Wloczslawski et sui successores de eisdem sex mansis agrorum libertate expirata sibi et aliis eandem villam possessionantibus concessa viginti scotos grossorum bone monete Polonici pagamenti in festo beati Martini Confessoris [11 XI] annis singulis de quolibet manso nobis et nostris successoribus pro toto censu et decima campestri dare et nullas alias soluciones, exactiones, seu eciam labores, quocunque titulo possent nominari, facere et exhibere tenebuntur. Ipseque Nicolaus et sui successores legitimi eosdem agros sex mansorum vendere, alienare a se et dare habeant omnimodam potestatem, dummodo persone aut personis, ad quam vel ad quas, noster seu nostrorum successorum accedat consensus. Iure quoque, ut alii incole ville eiusdem in privilegio advocaciali expresso, salvis premissis debent gaudere. In quorum fidem et testimonium omnium premissorum nostrum et dicti capituli nostri Gneznensis sigilla presentibus sunt appensa. Actum et datum Znene feria tercia post dominicam Iudica me Deus anno Domini millesimo [k. 156] tricentesimo septuagesimo octavo, presentibus honorabilibus et discretis viris dominis: Bartholdo de Camyen nostre curie vicecancellario², magistro Stanislao Pelka³ et Martino canonicis Lanciciensibus⁴, Budislao de Strachoczycz⁵, Andrea de Lasziscz notariis publicis⁶, Petro de Radomskie⁷ et Diuissio de Vawrouicze⁸ nostre curie capellanis aliisque multis fidedignis testibus circa premissa.

¹Podgórzyn na pd.-wsch. od Żnina. Sołtys Mikołaj Włocławski mieszczanin żniński 1383 (zob. niżej, nr 281/1).

²Bertold z Kamienia, pleban w Wąsowie, wicekanclerz arcybiskupa gnieźn. 1374 - 1385 (KDW III, nr 1705 - 1829; niżej, nr 274/9).

³mgr Stanisław, może Pella kanonik łęczycki, zob. też wyżej, nr 254/5.

⁴Marcin zapewne ident. z Marcinem z Łubnicy (w Łęczyckiem), kanonikiem łęczyckim 1379 - 1381 (KDW III, nr 1761 - 1787), albo Marcinem z Makowa (ib., nr 1786).

⁵Budzisław ze Strachocic (może w Sieradzkiem, zob. Zajączkowscy, Materiały II, s. 118), skądinąd nieznany.

⁶Andrzej z Łazisk nie zidentyfikowany.

⁷Piotr z Radomska (w Sieradzkiem) kapelan arcybiskupa gnieźn. nie zidentyfikowany.

⁸Dziwisz z Wawrowic (nad Nidą, koło Wiślicy) kapelan arcybiskupa gnieźn. nie zidentyfikowany.

Dokument Nr 257

[Ląd], 17 maja 1378

Opat klasztoru Cystersów w Lądzie zawiadamia parafię Św. Kolumby w Kolonii, że Filip cysters z Lądu rozporządził swoją częścią domu w Kolonii.

Or.: Köln, Historisches Archiv, Bestand Columba, Nr. 748. Pergamin 261 × 95 + 24 mm. Na pasku pergaminowym pieczęć opata; reszta drugiego paska.

Nos frater Johannes^a Dei gracia abbas totusque conventus monasterii Lyndensis¹ ordinis Cisterciensis notum facimus universis et specialiter prudentibus viris ac honestis dominis officiatis domus officiatorum Sancte Columbe Colon(iensis), quod nos una cum fratre Philippo filio legitimo Richolffi de Hoingirgin et Cristine coniugum civium Colon(iensium)² nostro confratre super sua parte, quam habet in domo sita in Strytgassin contigue versus Renum domui quondam Henrici de Roekesheim, prout ad eandem in scrineo officiatorum predictorum est conscriptus, renunciavimus et per presentes renunciamus pure, simpliciter et de plano, ad manus Cristine de Roekesheim et Geirhardi de Geuwenich nunc sui mariti, ita quod dicti coniuges Geirhardus et Cristina huiusmodi partem domus predicte iure obtinebunt et divertere poterunt, quo voluerint, nullo iure prefato fratri Philippo aut nobis et nostro conventui predicto, ex parte sui in eadem in posterum aliqualiter reservato, rogantes vos, dominos officiatos predictos; quatenus premissa, prout apud vos moris est, carthis scrinei vestri incarthari procuretis et inscrbi, harum testimonio litterarum sigillis nostrum abbatis et conventus predictorum sigillatarum. Datum anno Domini @M CCC@ LXX octavo, mensis Maii die XVII^ma

^ana razurze Or.

¹Jan opat klasztoru Cystersów w Lądzie zapewne ident. z wyst. 1386 - 1395 (KDW III, nr 1845 - 1896, niżej nr 342/1).

²Filip z Hoenkirchen, syn Richwina kuśnierza z Kolonii, potem opat lędzki, wyst. 1378 - 1411 (Militzer, s. 193).

Dokument Nr 258

Poznań, 27 maja 1378

Starosta Wielkopolski zaświadcza, że Stefan podstoli i Wojciech bracia z Trląga dokonali podziału dóbr.

Kop.: Gniezno, AAG, Acta consistorii A 32, k. 116 - 116v. Wpis 6 października 1452.
Wyd.: Acta capitulorum II, nr 498 (wg Kop.).

In nomine Domini amen. Nos Domarath Maioris Polonie capitaneus¹ notum facimus presentibus et futuris, quibus expedit universis, quod ad nostram plurimomrum(que) terre militum venientes presenciam nobiles viri Stephanus subdapifer cum Alberto fratre germano, heredes de Trlang², sani mente et corpore, non aliquo vicio, errore seducti, sed spontanea voluntate, usi amicorum suorum specialium [consilio^a], divisionem realem et perpetuam, quam inter se amicabiliter fecerunt, quam quidem coram nobis recognoverunt, in hunc modum videlicet, quod domino Stephano subdapifero cesserunt hereditates infrascripte racione sue porcionis, scilicet Nowy Trlang³, antiquum Clodzeyewo⁴, Sandowo⁵, Nyemczino⁶, Staranszimo⁷, [k. 116v] Ossyek retro Nakyel⁸, Nyezychowo⁹, Jeszercza¹⁰, collacio per medium ecclesie in Trlang, capcio piscium in lacu maiori dicto Trlang¹¹ tempore estivali cum parvis retibus et cum parwa sagena, in vulgo dicta przywloka, cum decencia militali ac dominio hereditario, cum universis utilitatibus, fructibus, redditibus, censibus, agris, pratis, silvis, nemoribus, pascuis, molendinis structis et struendis, aquis, paludibus et earum decursibus, sicut sunt ab aliis hereditatibus distincte et limitate. Alberto vero racione sue partis: antiquum Trlang¹² cum magno lacu eciam simili nomine Trlang dicto, Swchodol¹³, partes in Bronyewicze¹⁴ et in Gawlowicze¹⁵, eciam porrectio sive collacio ecclesie in Trlang, similiter cum universis utilitatibus, ut premittitur. Quam quidem divisionem sic habitam coram nobis more solito resignaverunt perpetuis temporibus, promittentes inviolabiliter observare. Ut autem hec divisio inter ipsos sic facta in ewm inconcussa permaneat, presentem scribi litteram fecimus et eam sigillo nostro iussimus roborari. Datum et actum in Pozn(ania) in Ascensione Domini, in summis terminis anno eiusdem MCCCLXXVIII^o, presentibus hiis testibus: Przedslao palatino Kalisiensi¹⁶, Johanne iudice Poznaniensi¹⁷, Frankone pincerna¹⁸, Nicolao succamerario¹⁹, Derslao subdapifero²⁰, Gewardo dapifero²¹ et aliis multis fidedignis.

^abrak Kop.

¹Domarat z Iwna, zob. wyżej, nr 252/11.

²Trląg na pn.-wsch. od Mogilna. Stefan podstoli pozn. 1376 - 1399 i jego brat Wojciech, najpewniej ident. z późniejszym podkomorzym kal. 1401 - 1414, zm. 1414/5 (Spisy wlkp.).

³Nowy Trląg wyst. tylko tutaj (SHGWlkp.).

⁴Kołodziejewo na zach. od Trląga.

⁵Sędowo na pn. od Mogilna.

⁶Niemczyn, na pn.-wsch. od Wągrowca.

⁷Starężyn na wsch. od Niemczyna.

⁸Osiek, nad Notecią, na pd. od Wyrzyska.

⁹Nieżychowo, na zach. od Wyrzyska.

¹⁰Jeziorki, na pn. od Nieżychowa.

¹¹Jez. Trląg (Pakoskie) na pd. od Pakości.

¹²Trląg Stary wyst. tylko tutaj (SHGWlkp.).

¹³Suchodół, dziś zaginiony, leżał tuż na pn.-zach. od Trląga (SHGWlkp.).

¹⁴Broniewice, na pn. od Trląga.

¹⁵Gawłowice wyst. tylko tutaj (SHGWlkp.).

¹⁶Przecław z Gułtów, zob. wyżej, nr 145/6.

¹⁷Jan Czarnkowski, zob. wyżej, nr 199/2.

¹⁸Frącek z Cerekwicy, zob. wyżej, nr 190/1.

¹⁹Mikołaj z Wolicy, zob. wyżej, nr 252/13.

²⁰Dziersław z Iwna (koło Kostrzyna), Grzymalita, podstoli kal. 1368 - 1374, kasztelan gnieźn. 1381 - 1383 (Spisy wlkp.).

²¹Gerward ze Słomowa (na pd.-zach. od Rogoźna), Leszczyc, stolnik pozn. 1374 - 1396 (Spisy wlkp.).

Dokument Nr 259

11 grudnia 1378

Król Ludwik w zamian za Ruś daje Władysławowi Opolczykowi ziemie dobrzyńską i bydgoską za wyjątkiem Wałcza i Złotowa.

Kop.: Kórnik, Bibl. Kórn., rkps 203 (tzw. metryka Jana Łaskiego z początku XVI w.), s. 265 - 270, w transumpcie tegoż króla z daty: Radomsko, 17 kwietnia 1382 - zob. niżej, nr 276.
Wyd.: St. Źr., 24, 1979, s. 134 - 135 (wg Kop.).
Reg.: I. Daniłowicz, Skarbiec diplomatów papieskich, cesarskich, królewskich, książęcych..., t. I, Wilno 1860, nr 462.
Lit.: J. Dąbrowski, Ostatnie lata Ludwika Wielkiego, Kraków 1918, s. 381 - 382.

Lodouicus Dei gracia Vngarie, Polonie, Dalmacie, Croacie, Rune^a, Seruie, Gallicie, Lodomerie, Cumanie, Bulgarieque rex, princeps Salernitanus et Honoris Montis Sancti Angeli dominus, omnibus cristifidelibus, presentibus pariter et futuris, presencium noticiam habituris, salutem in omnium Salvatore. Celestis altitudo consilii supra cuncta tenens imperium in excelsis ad hoc in orbe terrarum regum et principum constituit potestates, ut ipsi levatis in circuitu oculorum conspectibus, illis [s. 266] sue munificencie dexteram largius et amplius porrigat, quos devocio et fidei sinceritas ac alta sangwinis nobilitas merito recomendant, proinde ad universorum noticiam harum serie volumus pervenire, quod licet alias baronibus nostris dicti Regni nostri Polonie literas nostras privilegiales dederimus super eo, ut nullas hereditates, possesiones, castra, domini@ villas, in ipso Regno nostro Polonie situatas et situata, alicui pri@pum seu ducum dare, donare et conferre perpetue possidendas et possidenda debeamus¹, tamen datis huiusmodi nostris literis et privilegiis memoratis baronibus post decursum temporis terra Dobrinensis cum omnibus suis castris, fortaliciis, municionibus ac aliis appendiis et castrum Bidgoscza dictum, quod antiquitus terra Wischegradiensis nucupatur², cum Tuczno³ per mortem pye recordacionis illustris Kassconis⁴ domini immediati ipsius terre Dobrinensis et castri Bidgoscensis, non derelictis per ipsum pueris utriusque sexus post hac cunctas Jvniore Wladislauia, opidum Gnyewkow⁵ et castra, videlicet Slothoria⁶ et Scharley⁷ cum suis pertinenciis et appendiis titulo empcionis apud illustrem principem dominum Wladislaum ducem Album⁸, qui remorsu consciencie coactus terrena et vitam mundanam postponens ductusque zelo singularem devocionis religionem sancti Benedicti assumsit et in eadem professor existit, pro certa pecuniarum quantitate, ritte et racionabiliter per nos inito atque facto perpetue et eciam iure devolucionis ad nos heredesque nostros legittimos tanquam reges ipsius Regni Polonie naturaliter devoluti existunt, et quia deliberacione habita nobiscum matura ac consilio serenissimarum principum dominarum Elizabeth senioris genitricis ac Elizabeth iunioris contoralis nostrarum charissimarum Vngarie, Polonie, Dalmacie etc. reginarum [s. 267] necnon baronum nostrorum virorumque Regnorum, tam Hungarie, quam Polonie, habito diligenti, nobis ac ipsis magis proficuum videbatur terram Russie cum universis ipsius iuribus et dominiis pro nobis et pueris nostris ac sacra Regni nostri Corona tenere, recipere, habere et eciam possidere ipsam terram Dobrinensem, castra, civitates et oppida superius nominata, ipsi sacre Corone dicti Regni Polonie homagialiter adherentem et adherencia subiacentem et subiacencia inducatum, de speciali consensu memoratarum dominarum reginarum, magnifico principi domino Ladislao Oppoliensi, Wielunensi et Russie, fratri et consangwineo nostro charissimo⁹, pro dicta terra sua Russie titulo commutacionis et cambii veri ac legitimi inter nos parte ab una et ipsum ducem Ladislaum ab alia, realiter et efficaciter celebrati, ipsiusque pueris et heredibus utriusque sexus, videlicet filiis et filiabus necnon dictorum filiorum et filiarum ipsius heredibus et pueris, eciam et utriusque sexus et successoribus legitimis, cum universis et singulis iuribus, dominiis, libertatibus, villis necnon homaginatu, homagio vasallis ac gubernacione et regimine omnium baronum, militum, nobilium, advocatorum civitatensium et quorumlibet incolarum infra metas et terminos predicti ducatus ac usu armorum et vexillorum, quibus prenominati duces, videlicet Kassco et Wladislaus, racione premissi ducatus usi sunt, gavisi et potiti censitis baronibus, militibus, terrigenis, nobilibus, ignobilibus ceterisque cuiuscunque status, condicionis, dignitatis seu preeminencie extiterint incolis et hominibus tam secularibus, quam spiritualibus eorundemque bonorum hereditatum, dominiorum et beneficiorum collacionibus, utilitatibus, fructibus, proventibus, censibus, usufructibus, theoloneis, tam super terra, quam in aqua existentibus, emolumentis, [s. 268] agris cultis et incultis, campis, pratis, pascuis, silvis, quercetis, borris, virgultis, nemoribus, rubetis, mellificiis omniumque ferarum ac volatilium venacionibus et aucupacionibus, molendinis, piscinis, lacubus, paludibus, stagnis, piscaturis, aquis et earum decursibus, montanis cuiuslibet metalli et singulibus iuribus eorundem ceterisque pertinenciis, appendiis, utilitatibus et obvencionibus expressis et non expressis, que sunt aut in futurum sub terra aut super terram quomodolibet poterint exoriri, quibuscunque vocabulis, titulis et nominibus comprehendi valeant exprimi et nominari, duobus castris, videlicet Kron alias Walcz¹⁰ et Slotow¹¹, ad nos per mortem prenotati domini ducis Kassconis, ut predicitur, devolutis, dumtaxat exceptis, prout prenominatus ducatus, civitates, oppida et ville superius expressi in suis graniciis atque metis circumferencialiter antiquitus sunt distincta et prout memoratus ducatus per mortem ipsius domini ducis Kassconis et tytulo empcionis apud dominum ducem Album ad nos, ut prescribitur, est devolutus, dedimus, donavimus, asscripsimus, incorporavimus et presentibus damus, donamus, asscribimus, appropriamus, incorporamus, donacione inviolabili et commutacionis titulo, ut predicitur, assignamus, dantes et concedentes memorato domino duci Ladislao ipsiusque pueris utriusque sexus, ut prefertur, et legitimis successoribus, de nostre maiestatis regie plenitudine cum sepedicto ducatu disponendi, ordinandi, faciendi aut cuicunque voluerit filiis aut filiabus, fratribus ceterisque amicis vel cognatis principibus, ut puta sibi similibus, dandi, conferendi, donandi, legandi, usufruendi, percipiendi, vendndi, obligandi, commutandi, alienandi, totaliter vel particulariter [s. 269] tam in vita, quam in morte, et per ipsum eiusque heredes utriusque sexus, ut predicitur, et successores legittimos perpetuis temporibus possidendi plenam, securam, liberam et omnimodam facultatem, constituentesque memoratum dominum ducem Ladislaum ipsiusque heredes utriusque sexus et successores legitimos predicti ducatus necnon omnium castrorum, fortaliciorum, municionum, civitatum, opidorum, villarum, homagialium vassallorum, iurium, dominiorum, prout superius sunt expressi, veros dominos et legitimos possessores, nil pro nobis aut nostris successoribus regibus Polonie proprietatis aut domini reservando, debite subieccionis homagio, iuramentis de fidelitate nobis et nostris successoribus regibus Polonie observanda, prestanda ac solennitatibus consuetis a sacra dicti Regni nostri Polonie Corona suscipiendis et recognoscendis, per eundem dominum ducem Ladislaum eiusdemque heredes utriusque sexus et successores legitimos ab universis et singulis emulorum, adversariorum et dictos suos heredes et successores legittimos ad ducatum supradictum tempore quocunque insurgencium, insultacionibus, impugnacionibus, infestacionibus, arrestacionibus et impeticionibus tueri, manutenere, defendere, protegere et manu victoriosa ac valida defensare, absolventes omnes et singulos barones, milites, terrigenas, vassallos, advocatos, consules, cives ac incolas ceterosque cuiuscunque status, dignitatis, condicionis aut preeminencie extiterint homines predicti ducatus, videlicet a debite subieccionis homagio iuramentis de fidelitate observanda nobis prestitis, obligacionibus premissis omnibus, quibus per se quilibet rerum nobis et dicte sacre Corone Regni nostri Polonie obligati vel innodati existunt et omnimode dimitentes. In cuius rei memoriam firmitatemque perpetuam presentes concessimus literas nostras privilegiales, pendentis et autentici sigilli nostri novi duplicis munimine roboratas. Datum per manus venerabilis in Christo patris [s. 270] et domini, domini Demetrii archiepiscopi Strigonensis locique eiusdem comitis perpetui, aule nostre cancellarii dilecti et fidelis nostri¹², anno Domini millesimo tricentesimo septuagesimo octavo, tercio Idus Decembris, regni autem nostri anno tricesimo septimo. Venerabilibus in Christo patribus eodem Demetrio Strigoniensi¹², Stephano Colocensi sacre pagine magistro¹³, Petro Jadrensi¹⁴, ^c-d

Vgulino Splacensi¹⁵ et Hugone Kangusiensi^b archiepiscopis¹⁶, Emerico Agriensi¹⁷, Paulo Zagrablensi¹⁸, Gublino Asiluanensi¹⁹, Valentino Quinque Ecclesie decretorum doctore²⁰, Ladislao Varadiensi²¹, Gvmblenino Zauriensi²², Petro Wesprimensi²³, Thoma Chanadiensi²⁴, fratre Dominico Bozdnensi²⁵, Petro Wacluensi²⁶, Joanne Syrimiensi²⁷, fratre Dominico Nitriensi²⁸, Paulo Thymunensi²⁹, Demetrio Nouensi³⁰, Crisogono Tuguriensi³¹, Matheo Srbinicensi³², Stephano Pharensi³³, Jacobo Macarensi³⁴, Thoma Corbanicensi³⁵, Michaele Scadonensi³⁶ et Poncina Seniensi ecclesiarum episcopis³⁷ ecclesiam Dei feliciter gubernantibus, magnificis baronibus Nicolao de Gara Regni nostri Hungarie palatino et iudice Comanorum³⁸, Ladislao woyewoda Transsilvanorum³⁹, comite Jacobo de Scepus iudice curie nostre⁴⁰, Petro Zudorcz tocius Regni Slauonie⁴¹, Joanne de Machow⁴², Nicolao de Zecch

Dalmacie at Croacie binis^e43, Georgio Zudor pincernarum⁴⁴, Stephano similiter Zudo ianitorum⁴⁵, Paulo de Lyzkow dapiferorum⁴⁶ et Stephan agazonum nostrorum magistris⁴⁷, honorum comitatus vacante aliisque pluribus comitatus Regni nostri tenentibus et honores.

^atak Kop. zamiast Rame

^btak Kop.

^c-dliczne błędy w pisowni nazw węgierskich Kop.

^etak Kop., zamiast banis.

¹Chodzi tu o przywilej koszycki z 17 września 1374 (KDW III, nr 1709).

²Wyszogród nad Wisłą na pn.-wsch. od Bydgoszczy.

³Tuczno na Kujawach, na pn.-zach. od Inowrocławia.

⁴Kazimierz, Kaźko, Kaśko, ks. szczeciński, wnuk Kazimierza Wielkiego, zm. 1377 (PSB XII, s. 281 - 282).

⁵Gniewkowo na Kujawach.

⁶Złotoria nad Wisłą, w ziemi dobrzyńskiej.

⁷Szarlej, pomiędzy Inowrocławiem a Kruszwicą.

⁸Władysław Biały książę gniewkowski do 1363, zm. 1388.

⁹Władysław Opolczyk książę opolski 1356, palatyn węgierski 1367 - 1372, zarządca Rusi 1372, namiestnik królewski w Polsce 1377 - 1378, zm. 1401.

¹⁰Wałcz w pn. Wielkopolsce.

¹¹Złotów w pn. Wielkopolsce.

¹²Dymitr arcybiskup Ostrzyhomia 1378, zm. ok. 1387, kanclerz królestwa 1376/7, kardynał 1380, legat papieski na Polskę i Węgry, poprzednio kolejno biskup Siedmiogrodu i Zagrzebia.

¹³Stefan, eremita św. Augustyna, arcybiskup Kalocsy 1367 - 1382, tytularny patriarcha Jerozolimy 1380.

¹⁴Piotr Matafaro, de Matafaris, arcybiskup Zadaru 1376 - 1400, poprzednio proboszcz parafii Św. Stefana w Zadarze; od 1397 na wygnaniu we Włoszech (stronnik Władysława Neapolitańskiego).

¹⁵Ugolino de Bianca, Malabranca, benedyktyn z Perugii, arcybiskup Splitu 1349 - 1388.

¹⁶Hugon Cigalo arcybiskup Dubrownika (Raguzy) 1367 - 1379.

¹⁷Henryk Csudár biskup Egeru 1376 - 1384, poprzednio prepozyt kapituły w Kalocsy, potem biskup Imoli we Włoszech.

¹⁸Paweł Horváti biskup Zagrzebia 1378 - 1387.

¹⁹Wilhelm biskup Siedmiogrodu z siedzibą w Alba Iulia 1376 - 1386, comes capelle et secretarius króla Ludwika 1377.

²⁰Walentyn Alsáni biskup Pięciokościołów (Pécs) 1374 - 1408, wicekanclerz królestwa 1378, kardynał 1385.

²¹Władysław biskup Váradu (Pécsvárad) 1372 - 1382.

²²Wilhelm, franciszkanin, Francuz, biskup Jawarynu (Györ) 1377 - 1386.

²³Piotr biskup Veszprém 1375 - 1379.

²⁴Tomasz biskup Csanád (dziś Cenadul w Rumunii) 1378 - 1380.

²⁵Dominik Tobia, de Albania, franciszkanin, zapewne z albańskiego rodu Topiów, biskup Bośni z siedzibą w Djakowie 1376 - 1381, poprzednio biskup Korczuli 1356 - 1367 i arcybiskup Zadaru 1367 - 1376.

²⁶Piotr syn Vilmosa, biskup Vácu 1376 - 1401.

²⁷Jan, franciszkanin, biskup Srijemu (Mitrovica Srijemska w Serbii) 1375 - 1394.

²⁸Dominik de Novocolo biskup Nitry 1372 - 1387.

²⁹Paweł de Trecci biskup Kninu 1373 - 1396.

³⁰Dymitr Matafaro, de Matafaris, młodszy brat arcybiskupa zadarskiego Mikołaja, biskup Ninu 1354 - 1386, poprzednio proboszcz parafii Św. Mateusza w Zadarze, archidiakon zadarski i biskup Petinum.

³¹Krszewan de Dominis biskup Trogiru 1372 - 1387.

³²Mateusz Cernota biskup Szybeniku 1358 - 1388.

³³Stefan biskup Hvaru 1348 - 1383, a od 1380 i Brača.

³⁴Jakub biskup Makarskiej 1370 - 1384, z siedzibą początkowo w Omiszu, a od połowy XIV w. w klasztorze Św. Andrzeja de Pelago koło Dubrownika.

³⁵Tomasz biskup Krbawy 1375 - 1383.

³⁶Michał, dominikanin, biskup Skradinu 1356 - 1388.

³⁷Poncina (Portina, Protina) biskup Senja 1350 - 1379.

³⁸Mikołaj Garai zwany Starszym, palatyn królestwa 1375 - 1386, poprzednio od 1361 ban Maczwy. Po śmierci Ludwika Węgierskiego najbliższy współpracownik wdowy, Elżbiety Bośniaczki i ich córki Marii, zginął 1386. Urząd sędziego Kumanów, Połowców związany z urzędem palatyna konstytucją Władyslawa III węgierskiego z 1279.

³⁹Władysław Losoncsi wojewoda Siedmiogrodu 1377 - 1383, następnie ban Severinu, od 1386 starosta generalny Chorwacji, Sławonii i Dalmacji.

⁴⁰Jakub ze Spisza, ze spiskiej rodziny Steffkfalvi, sędzia nadworny 1372 - 1380, poprzednio notariusz 1346, protonotariusz 1357 sędziego nadwornego, protonotariusz palatyna królestwa 1360, zm. 1380.

⁴¹Piotr Csudár ban Sławonii 1368 - 1380, poprzednio cześnik królestwa, a po styczniu 1381 krótko starosta generalny Rusi.

⁴²Jan Horváti brat biskupa Zagrzebia Pawła, ban Maczwy 1376 - 1382, potem ban "całej Sławonii" 1384, a od 1391 wikariusz generalny królestwa z ramienia Władysława Neapolitańskiego, zginął 1394.

⁴³Mikołaj Szechy (Szécsi) ban Chorwacji i Dalmacji 1344 - 1349, 1358 - 1366, 1377 - 1380, ban Sławonii 1366 - 1368, sędzia nadworny 1349 - 1358 i 1381 - 1386, palatyn królestwa 1386.

⁴⁴Jerzy Csudár, brat Piotra, cześnik królestwa do 1382, potem krótko ban Sławonii.

⁴⁵Stefan Csudár, brat Piotra i Jerzego, dowódca straży dworskiej 1378 - 1382.

⁴⁶Paweł de Lyzkow (Lyzka, Liska), stolnik królestwa 1360 - 1382, potem ban Maczwy.

⁴⁷Stefan Lackfy, syn byłego wojewody Siedmiogrodu Dionizego, koniuszy królestwa do 1387.

⁴⁸Opracowanie przypisów nr 12 - 47 zawdzięczają wydawcy dr Wincentemu Swobodzie, według następujących źródeł i literatury: Eubel, Hierarchia I; Codex diplomaticus Croatiae, Dalmatiae et Slavoniae, t. 11 - 16, Zagrabiae 1913 - 1976; Documenta privind istorie Romaniei, ser. C, t. IV, Bucuresti 1955; Documenta Romaniae historica, ser. C, t. X, Bucuresti 1977; Decreta Regni Hungariae, Budapest 1976; Acta Bosnae potissimum ecclesiasicae ab anno 925 usque 1752, Zagrabiae 1892; Acta et diplomata Ragusinae I, Beograd 1934; KDM III.

Dokument Nr 260

Poznań, 6 maja 1379

I. N. Potwierdzenie dokumentu biskupa poznańskiego Jana dotyczą- cego fundacji dziekana Dytka Pradla z daty: 6 lipca 1363.

Kop.: Poznań, AAP, CP 10 (Kopiariusz poznańskich wikariuszy katedralnych, tzw. Jura vicariorum, z XVI w.), k. 67; zaginiona w r. 1945.
Odpis: Kraków, Bibl. PAN, rkps 3519 (Teki Majkowskiego), k. 30 - 31 (wg Kop.).

In nomine Domini amen. Sub anno nativitatis eiusdem M^oCCC^oLXXIX^o, indiccione secunda, die sexta mensis Maii, hora sexta vel quasi, in choro ecclesie maioris Poznaniensis meique notarii publici et testium infrascriptorum ad hoc vocatorum specialiter et rogatorum presencia constitutus personaliter discretus vir dominus Mathias de Stanschewo presbiter et vicarius ecclesie Poznaniensis predicte¹ distributorque seu divisor vicariorum Poznaniensium, habens ac tenens in suis manibus quoddam privilegium reverendi in Christo patris et domini, domini Johannis pie memorie quondam episcopi² ac venerabilium dominorum prepositi et capituli ecclesie Poznaniensis munitum sigillis ipsius, videlicet domini^a Johannis episcopi et capituli, in cordis sericeis pendentibus sigillatum, super disposicionem [......^b] ipsius honorabilis viri domini Dytkonis decani Poznaniensis³. Quod privilegium per me notarium publicum infrascriptum de verbo ad verbum transsumi et in hanc publicam formam redigi cum instancia debita postulavit. Cuius quidem privilegii tenor fuit et est talis:
In nomine Domini amen. Noverint universi presencium noticiam habituri, quod cum honarabilis dominus Dythko archidiaconus Cirnensis etc.^c⁴
Et ego Johannes Nicolai Oburnig de Poznania⁵, clericus Poznaniensis, publicus imperiali auctoritate notarius, premissis omnibus et singulis presens cum predictis testibus interfui dictumque privilegium de verbo ad verbum transsumpsi et in hanc publicam formam redegi, nil addens ad illud nec minuens ab illo, per que viciari possit intellectus, signo et nomine meis solitis et consuetis presens publicavi, inserui et consignavi rogatus et requisitus, manu propria conscripsi in fidem et testimonium omnium premissorum.

^asłowo powtórzone dwa razy Kop.

^bluka w Odpisie

^cdalszego ciągu brak Kop. i Odpis.

¹Maciej ze Stęszewa, zob. wyżej, nr 242/1.

²Jan V Doliwa był biskupem pozn. 1356 - 1374 (zob. wyżej, nr 172/1).

³Dytko Pradel, zob. wyżej, nr 204/1.

⁴Jest to dok. z daty: Poznań, 6 lipca 1363 - zob. wyżej, nr 204.

⁵Jan, zob. wyżej, nr 242/7.

Dokument Nr 261

Kalisz, 26 czerwca 1379

Starosta generalny Wielkopolski zleca młynarzowi Jakuszowi zbudowanie młyna konnego w Stawiszynie.

Kop.: Warszawa, AGAD, Metryka koronna, t. 35, s. 456 - 457. Wpis w transumpcie króla Zygmunta z daty: Piotrków, 19 grudnia 1521. Tytuł: Confirmatio privilegii molendini equestris Stawissiensis.
Reg.: MRPS IV, suppl. nr 298 (wg Kop.).

In nomine Domini amen. Nos Domaratus capitaneus Polonie universalis¹ notum facimus universis et singulis, presentibus et posteris, presencium noticiam habituris, quod cupientes bona et utilitates serenissimi principis et domini, domini Ludouici Vngarie, Polonie Dalmatieque regis in melius reformare et peramplius augmentare, ex maturo consilio decernimus et reposuimus unum molendinum equorum in civitate Stawyschino² construendum, quod molendinum dedimus et conferimus Jacussio molendinatori ad construendum et edificandum et per eum suis successoribus legittimis optinendum, tali condicione mediante, quod pronunc duos equos eidem Jacussio cum duobus molaribus et ferrimentis ac attinenciis aliis dare tenemur, quos et quas iam dedimus. Deinde ipse Jaccussius vel sui posteri unum equum, molares, ferrimenta, attinentia, edificia, pro eodem molendino necessitate occurrente indigentia comparabunt, duas vero metretas brasei aut farine pro nobis nomine domini regis vel capitaneo, qui tunc temporis fuerit, que ex eodem molendino provenerint, tollemus ac recipiemus. Ipsi vero molendinatori etiam metretam provenientem cuiuslibet frumenti assignamus dare tenemur, quam recipiet pro sua utilitate. Item omnem avenam, que superflue fuerit, molendinator pro se retinebit, nam de quolibet braseo, quod moletur, pro braxacione unius cervisie quilibet astrictus est solvere et dare quartale unum avene. Cum autem prefatus Jacussius vel sui posteri hoc ipsum molendinum vendere voluerint, tunc capitaneus Polonie vel suus burgrabius, qui pro tempore fuerit, ipsum molendinum pro viginti quinque marcis grossorum Pragensium numeri Polonicalis redimere et ex(s)olvere debebit, si vero capitaneus noluerit vel suus burgrabius pro tanta summa comparare pecuniam, extunc ipse molendinator alteri vendere potest, quanto preciosius poterit, cui sibi placebit, sine cuiuslibet contradictione, qui etiam abilis et volens fuerit pro molendinatore. In cuius [s. 457] rei testimonium presentem literam scribi et eam sigilli nostri munimine roborari. Actum et datum in Kalysz die beatorum Joannis et Pauli Martirum anno a nativitate Domini millesimo trecentesimo septuagesimo nono, presentibus hiis testibus et dominis: Dzarone subdapifero Posnaniensi³, Vincentio milite Czarnkouiensi⁴, Andrea Pesdrych⁵, Petro Petermannii civibus Calisziensibus⁶, Nicolao Golysscha, Michaele sartore civibus Stawyssiensibus⁷ et aliis quampluribus fidedignis.

¹Domarat z Iwna, zob. wyżej, nr 252/11.

²Stawiszyn, zob. wyżej, nr 47/1; Młynarz Jakusz skądinąd nieznany.

³Dzaro skądinąd nieznany jako podczaszy pozn., mógł jednak w tym czasie pełnić ten urząd (Spisy wlkp.).

⁴Wincenty z Czarnkowa, zob. wyżej, nr 199/2.

⁵Andrzej Pesdrych, Pisdrich (z Pyzdr?) w 1379 był rajcą kal. (KDW III, nr 1769).

⁶Piotr syn Petermana zapewne ident. z mieszczaninem kal. Petermanem 1395 (KDW III, nr 1964).

⁷Mieszczanie stawiszyńscy skądinąd nieznani.

Dokument Nr 262

Kalisz, 7 września 1379

Władze miasta Kalisza zaświadczają, że mieszczanin kaliski Jakub Marszowicki (?) zapisał czynsz Annie zakonnicy klasztoru Cysterek w, Ołoboku.

Reg.: Poznań, WAP, Ołobok - kl. cysterek C 17c (sumariusz dok. z 1782 r.), k. 22.

1379, in vigilia Nativitatis Beatae Virginis Mariae, coram iudicio proconsulari civitatis Kalisz honorabilis Jacobus Marsowiski civis Calisiensis¹ in domo sua penes domum Bude iacenti, versus ecclesiam Sancti Nicolai in platea sitta, devotae Annae moniali Olobocensi et conventui eidem censum annuum unam marcam efficientem quotannis pendendum inscribit.

¹Mieszczanin kal. Jakub Marsowski (?), może z Marszewa tuż na pn.-zach. od Pleszewa.

²Anna skądinąd nieznana.

Dokument Nr 263

Poznań, 4 kwietnia 1380

Oficjał poznański zaświadcza, że mieszczanin poznański Marcin Kukla zapisał czynsz poznańskim wikariuszom katedralnym.

Kop.: Poznań, AAP, CP 10 (Kopiariusz poznańskich wikariuszy katedralnych, tzw. Jura vicariorum, z XVI w.), k. 94; zaginiona w r. 1945.
Odpis: Krakow, Bibl. PAN, rkps 3519 (Teki Majkowskiego), k. 32 - 34 (wg Kop.).
Reg.: St. Źr., 12, 1967, s. 118.

In nomine Domini amen. Nos Damianus cancellarius et officialis Poznaniensis¹ notum facimus, quibus expedit universis, quod ad nostram venientes presenciam providus vir Martinus dictus Kukla civis Poznaniensis cum Katherina uxore sua sive conthorali legittima², non coacti, non compulsi nec aliquo dolo fraude seu errore seducti, sed libero arbitrio spontaneaque voluntate, domum suam in circulo civitatis Poznaniensis inter domos providorum virorum Hankonis Gregorii³ ex una parte et Mathie dicti Lynda⁴ ex alia parte, civium Poznaniensium, sitam et situatam, discretis viris dominis vicariis maioris ecclesie Poznaniensis pro quinque marcis grossorum Pragensium numeri Polonicalis, quadraginta videlicet grossos pro qualibet marca computando, quas se confessi sunt promptas et paratas recepisse, iusto vendicionis titulo vendiderunt, quam domum predicti domini vicarii mox et in eodem instantibus eisdem vendentibus pro media marca grossorum Pragensium annis singulis in festo Pasche conduxerunt et exposuerunt, ad cuius medie marce solucionem se predicti vendentes manu coniuncta et infrascriptum fideiussorem Niczkonem dictum Lamprecht civem Poznaniensem⁵, obligaverunt et constrinxerunt sub pena excommunicacionis, cui se sponte submiserunt per nos vel successorem nostrum, si in aliquo festo Pasche negligentes essent et remissi in solucione predicte pecunie, scilicet medie marce in eos proferende, hoc tamen adiecto, quod defuncto predicto Niczkone Lamprecht idem vendentes tociens, quociens aliquis fideiussor moreretur, tenebuntur et erunt astricti loco defuncti unum alium ponere sive statuere fideiussorem. Habebunt eciam predicti vendentes liberam facultatem ipsam domum pro eadem ipsis pecuniis redimere, quando voluerint sive placuerit, nec predicti domini vicarii eam valebunt alicui alteri, nisi ipsis vendentibus vel eorundem legittimis successoribus, vendere. In cuius rei testimonium presentes litteras per infrascriptum notarium scribi fecimus et nostri sigilli appensione communiri. Actum et datum Poznanie sub anno Domini millesimo CCC^o octuagesimo, quarta die mensis Aprilis, presentibus viris discretis: Johanne Borngraber notario nostro et presencium scriba⁶, Przeczslao et Johanne⁷ cunctis nostris familiaribus testibus fidedignis.

¹Damian, zob. wyżej, nr 164/15.

²Kuklowie wyst. tylko tutaj, ale rodzina tego nazwiska znana w Poznaniu jeszcze w XV w.

³Hanek syn Grzegorza rajca pozn. 1380 (KDW III, nr 1772), zm. ok. 1383 (zob. niżej, nr 280/18).

⁴Maciej Linda wyst. tylko tutaj; rodzina znana w Poznaniu u schyłku XIV w.

⁵Mikołaj (Niczko) Lamprecht, Lampracht, rajca pozn. 1380, 1386, 1388 - 1389 (WSvP, s. 444).

⁶Jan Borngraber altarysta pozn., pisarz biskupa pozn. i notariusz publiczny 1380, kanonik pozn. 1383, oficjał pozn. 1388 - 1396, wikariusz generalny pozn. 1393 - 1397, zm. 1406 (Now. I, s. 735, II, s. 77, 204, 209, 228).

⁷Przecław wyst. tylko tutaj, zaś Jan również w dok. następnym (niżej, nr 264/6).

Dokument Nr 264

Poznań, 6 kwietnia 1380

Oficjał poznański zaświadcza, że mieszczanin poznański Hanek syn Grzegorza zapisał czynsz poznańskim wikariuszom katedralnym.

Kop.: Poznań, AAP, CP 10 (Kopiariusz poznańskich wikariuszy katedralnych, tzw. Jura vicariorum, z XVI w.), k. 24; zaginiona w r. 1945.
Odpis: Kraków, Bibl. PAN, rkps 3519 (Teki Majkowskiego) k. 35 - 36 (wg Kop.).
Reg.: St. Źr., 12, 1967, s. 118.

In nomine Domini amen. Nos Damianus cancellarius et officialis Poznaniensis¹ notum facimus, tam presentibus, quam futuris, presencium noticiam habituris, quod ad nostram veniens presenciam providus vir Hanko Gregorii civis Poznaniensis cum Elizabeth uxore sua², non coacti, non compulsi nec aliquo dolo, fraude seu errore seducti, sed libero arbitrio et spontanea voluntate, allodium suum, quinque videlicet mansorum cum dimidio, in villa Wynari ante civitatem Poznaniensem³ situm, discretis viris dominis vicariis maioris ecclesie Poznaniensis pro viginti marcis grossorum Pragensium, quadraginta octo grossos pro marca qualibet computando, quas se confessi sciunt promptas et paratas recepisse iusto vendicionis titulo vendiderunt, quod quidem allodium predicti domini vicarii mox et in eodem instanti eisdem vendentibus pro duabus marcis grossorum Pragensium equalis numeri annis singulis in festo Pasche solvendarum locaverunt et exposuerunt, ad quorumquidem ducentarum marcarum solucionem se predicti vendentes manu coniuncta et in solidum obligaverunt et astrinxerunt sub pena excommunicacionis, cui se sponte submiserunt, per nos vel successorem nostrum in eos, si in aliquo festo Pasche negligentes essent et remissi in solucione predictarum duarum marcarum proferende, hoc tamen apposito et adiecto, quod predicti vendentes vel eorum successores legittimi predictum allodium pro eisdem pecuniis liberam reemendi habebunt facultatem, nec predicti domini vicarii id valebunt alicui alteri vendere, nisi ipsis vendentibus vel eorum legittimis successoribus. In cuius rei testimonium presentes nostras litteras scribi fecimus et nostri sigilli appensione muniri. Actum et datum Poznanie sub anno Domini millesimo CCC octuagesimo, sexta die mensis Aprilis, presentibus discretis viris dominis: Johanne Borngraber altarista Poznaniensi presencium scriba⁴, Bogumilo notario castri Poznaniensis⁵ et Johanne clerico nostro familiari⁶, testibus fidedignis.

¹Damian, zob. wyżej, nr 164/15.

²Hanek, zob. wyżej, nr 263/3.

²Winiary, dziś w obrębie miasta Poznania.

⁴Jan Borngraber, zob. wyżej, nr 263/6.

⁵Bogumił pisarz grodu pozn., może ident. z Bogumiłem z Gryżyny notariuszem publicznym 1366 (zob. wyżej, nr 217/3).

⁶Kleryk Jan wyst. i w dok. poprzednim (nr 263/7).

Dokument Nr 265

Gniezno, 24 kwietnia 1380

Arcybiskup gnieźnieński nadaje dożywotnio Mikołajowi plebanowi z Kościelca dziesięciny z Wiśniewa i Smuszewa.

Odpis: Kraków, Bibl. PAN, rkps 3521 (Teki Majkowskiego), k. 157 (wg nieznanego przekazu).

Nos Johannes Dei gracia sancte Gneznensis ecclesie archiepiscopus notum facimus, quibus universis expedit, quod discretum virum dominum Nicolaum, rectorem ecclesie parrochialis in Cosczelecz¹, intuitu serviciorum suorum ecclesie nostre, nobis et nostro antecessori longis temporibus factorum, gratanter et utiliter intendentes prosequi gracia ampliori, eidem domino Nicolao decimas mense nostre, videlicet in Vysznyewo² et in Smoszewo³ prope Lekno nostre Gneznensis diocesis, de consensu et voluntate venerabilium fratrum nostrorum dominorum capituli Gneznensis donavimus et presentibus donamus precarie et pro tempore vite sue, per ipsum Nicolaum tenendas et in usus suos beneplacitos convertendas ac post mortem ipsius Nicolai ad nostram mensam libere reversuras. In cuius rei testimonium nostrum et dicti nostri capituli Gneznensis sigilla presentibus sunt appensa. Actum et datum Gnezne in crastino beati Adalberti Episcopi et Martiris gloriosi anno Domini millesimo CCC^mo octuagesimo, in capitulo generali, presentibus venerabilibus viris dominis: Alberto decano⁴, Johanne archidiacono⁵, Wirzbantha custode⁶, Johanne Albi Falonis⁷, Ditkone decano Poznaniensi⁸, Boguslao scolastico Lanciciensi⁹, Clemente archidiacono Kalisiensi¹⁰, Bronislao preposito Kurzelouiensi¹¹, Nicolao scolastico Poznaniensi¹², Johanne Crusuiciensi archidiaconis in ecclesia Wladislauiensi¹³, Jarando de Poman¹⁴, Dobyeslao de Moracow¹⁵, Thoma de Sroda¹⁶ et Martino de Warka¹⁷ prelatis et canonicis ecclesie Gneznensis capitulariter congregatis.

¹Kościelec Kolski (na zach. od Koła) lub Kaliski (na wsch. od Stawiszyna). Pleban Mikołaj potwierdzony przy arcybiskupie gnieźn. 1379 (KDW III, nr 1769).

²Wiśniewo, na pn.-wsch. od Wągrowca.

³Smuszewo, na pn.-wsch. od Wągrowca, koło Wiśniewa.

⁴Wojciech, zob. wyżej, nr 190/4.

⁵Janek z Czarnkowa, zob. wyżej, nr 222/13.

⁶Wierzbięta, zob. wyżej, nr 212/7.

⁷Jan syn Chwała Białego z Chomiąży Szlacheckiej (pomiędzy Żninem a Mogilnem), Nałęcz, brat Mikołaja zw. Krwawym Diabłem, kanonik gnieźn. 1361, wrocławski 1381, wyst. do 1381 (KDW III, nr 1459 n.), może ident. z kanonikiem wrocławskim i opolskim już 1346? (Regesty śląskie I, Wrocław 1975, nr 485).

⁸Dytko Pradel, zob. wyżej, nr 204/1.

⁹Bogusław z Oporowa, zob. wyżej, nr 203/6.

¹⁰Klemens, zob. wyżej, nr 203/5.

¹¹Bronisław, Bronisz, zapewne ident. z synem Wita ze Strzałkowa (pomiędzy Słupcą a Wrześnią), brat altarysty Wojciecha, pisarz dworu arcybiskupa gnieźn. kanonik płocki i kurzelowski 1369 (ZDM IV, nr 1002), gnieźn. od 1376 (KDW III, nr 1729, ale zob. też ib., nr 1705, rok 1374), prepozyt kurzelowski 1373 - 1381, kanclerz gnieźn. 1381, archidiakon gnieźn. 1387, wikariusz kapitulny gnieźn. 1389 (KDW III, nr 1886; Kor. I cz. 2, s. 83 - 85; PSB II, s. 473).

¹²Mikołaj z Biechowa, zob. wyżej, nr 197/2.

¹³Jan z Trląga (pomiędzy Mogilnem a Inowrocławiem), syn Andrzeja, kanonik płocki 1374 (KDW III, nr 1704), podkanclerzy Kaźka szczecińskiego 1374 (ib. nr 1705), kanonik gnieźn. 1374 i archidiakon kruszwicki 1379, zm. po 1394 (KDW III, nr 1953; Kor. IV, s. 120 n.).

¹⁴Jarand Pomian, zob. wyżej, nr 212/8.

¹⁵Dobiesław z Morakowa, zob. wyżej, nr 219/7.

¹⁶Tomasz pleban w Środzie wlkp. zob. wyżej, nr 225/13.

¹⁷Marcin kanonik gnieźn., pleban (?) w Warce na Mazowszu, z tym określeniem wyst. tylko tutaj.

Dokument Nr 266

Gniezno, 15 maja 1380

Jan archidiakon gnieźnieński sprzedaje pół łana ziemi i karczmę w Śnieciskach Piotrowi Golonce z Jaszkowa sołtysowi w Śnieciskach.

Kop.: Gniezno. AAG, ACap. B 196 (Wizytacje dóbr kapituły gnieźn. z 1534 r.), k. 25v - 26v. Tytuł: Tenor privilegii in Szmyeczyska scultetialis.
Odpis: Kraków, Bibl. Jag., rkps 8057, k. 80 (wg Kop.).
Wyd.: Wizytacje, s. 488 (wg Kop.).

In nomine Domini amen. Ne ea, que aguntur in tempore, simul cum fluxu temporis evanescant, dignum est, ut scripture testimonio et annotacione testium perhennentur. Noverit igitur tam presens etas, quam successive posteritas futurorum, quod nos Joannes archidiaconus ecclesie Gneznensis¹ considerantes, qualiter scultetus ville capituli Gneznensis dicte Szmyeczyska², quam possidemus, [k. 26] de uno manso, quem ratione scultecie in prefata villa possidet, servicia per scultetos exhiberi dominis consueta exhibere non sufficit neque potest. Idcirco medium mansum liberum a Domaslao cmethone per nos forisatum et emptum, quia ad dictam sculteciam in Szmyeczyszka pertinebat, discreto viro Petro dicto Golyanka de Jaszkowo² sculteto nostro in Szmyeczyska et unam tabernam per Mathiam Kuyawyecz prope curiam sculteti ibidem constructam ac suis legittimis heredibus et successoribus universis pro certa summa peccunie quantitate de consensu venerabilium virorum capituli videlicet Gneznensis vendidimus per prefatum scultetum et suos posteros libere habenda, possidenda, vendenda, commutanda, donanda nostro tamen et successorum nostrorum de consensu. Poterit insuper scultetus prefatus et sui successores universi gregem ovium per se pascere necnon duo aut tria iumenta indomita servare, nobisque et successoribus nostris tres scotos usualis monete annis singulis pro prandio iudiciali solvere sit astrictus. In cuius rei testimonium sigilla capituli Gneznensis et nostrum presentibus sunt appensa. Datum Gnezne feria tercia festi Pentecostes anno Domini millesimo tricentesimo octuagesimo, presentibus venerabilibus viris dominis: Alberto decano³, Wyerzbyetha custode⁴, Bronislao preposito Curzelyowyensi⁵, Joanne archidiacono Pomeranie⁶, Nicolao de Margonyno [k. 26v] archidiacono Lanciciensi⁷, Jarundo de Belzewo⁸, Joanne de Trlyak archidiacono Krusswyczyensi⁹ et aliis canonicis eclesie Gneznensis.

¹Janek z Czarnkowa, zob. wyżej, nr 222/13.

²Śnieciska, na pn. od Zaniemyśla, Sołtys Piotr Golonka z Jaszkowa (nad Wartą, na pn. od Śremu).

³Wojciech, zob. wyżej, nr 190/4.

⁴Wierzbięta, zob. wyżej, nr 212/7.

⁵Bronisław ze Strzałkowa, zob. wyżej, nr 265/11.

⁶Jan kanonik gnieźn. 1375, archidiakon pomorski 1375, wyst. do 1381 (zob. niżej, nr 274/8).

⁷Mikołaj z Margonina, zob. wyżej, nr 220/5.

⁸Jarand Pomian, zob. wyżej, nr 212/8.

⁹Jan z Trląga, zob. wyżej, nr 265/13.

Dokument Nr 267

Wójcin, 11 czerwca 1380

Jarand Pomian kanonik, gnieźnieński sprzedaje sołectwo w Wójcinie Betkowi synowi Adama.

Kop.: Gniezno, AAG, ACap. B 5 (Liber privilegiorum capituli Gnezn. z XVI w.), k. 163 - 164. Tytuł: Woiuczyno capituli.
Odpis: Kraków, Bibl. Jag., rkps 8057, k. 81 (wg Kop.).

In Christi nomine amen. Noverint universi, presentes quam posteri, presencium noticiam habituri, quod nos Jarandus de Poman Gneznensis eclesie canonicus¹, cupientes villam capituli eclesie predicte Gneznensis dictam Woyvczyno, sitam in districtu Szn(en)ensi², in melius reformare, presertim densitatem nemorum, quam umbra arborum oppaco coligine inutiliter obtexit ad usus reducere uberiores, eandem villam de iure P(o)lonico in ius Thevthvnicum, Szrzedense videlicet, de consensu et voluntate venerabilium virorum dominorum capituli Gneznensis duximus transferendam, vendentes provido viro Betkoni Ade² sculteciam in eadem pro certa peccunie quantitate, dantes et concedentes eidem Betkoni et suis posteris legittimisque successoribus perpetuis temporibus nomine eiusdem scultecie quatuor mansos liberos, unam tabernam, tercium denarium iuramentorum et cuiuslibet iudicati, unam clausuram in fluvio Grzmyącza, fluente de lacu Woyvczyno in lacum Ptur³ in fine circa molendinum. Item silvam dictam Jastrząbylasz⁴ cum insula, incipiendo a lacu maiori usque ad fossatum molendini. Damus eciam sibi in laculo Gwazde⁵ dicto cum rethe, wlgariter wlok, et aliis parwis rethibus estivalibus piscandi liberam ac omnimodam potestatem. Quam quidem sculteciam idem Betko et sui posteri perpetuis temporibus habebunt libere et possidebunt cum servicio, prout alii sculteti capituli Gneznensis supradicti, cum potestate vendendi, alienandi, donandi, commutandi, prout sibi et eius successoribus videbitur expedire, nostra successorumque nostrorum ad hec accedente voluntate. Preterea incole sive kmethones in eadem villa nunc locati et in posterum locandi dabunt decimam manipulatim in campis [k. 163v] et fertonem grossorum racione census quolibet anno in festo beati Martini Confessoris [11 XI] et decimam lini, porcum vel octo scotos grossorum, mediam sexagenam oworum, duos pullos cum prandialibus aliis, quod dicitur wyeczne, arrabunt eciam unam diem pro estivalibus et aliam pro hyemalibus et hoc totaliter perficient, metent et usque ad horreum conducent, falcabunt unam diem fenum et hoc cumulabunt et conducent. Insuper prefati kmethones, qui se denuo locabunt, septem annis, qui vero cum antiquis edificiis se transferent ad alia loca, quinque annis habebunt libertatem, qua durante libertate omnes unanimiter kmethones de agris antiquis dabunt decimam, de agris vero exstirpandis habebunt quatuor annis libertatem, ortulani vero per sex grossos cum duobus pullis et quindecim ovis singulis annis persolvent cum laboribus conswetis, scultetus vero de suis mansis cum suis liberis successoribusque nobis et nostris successoribus dabit de quolibet tres scotos racione decime et fertonem pro prandio, quod vulgariter dicitur wyeczne. Ecciam si plures, quam tres taberne fuerint in eadem villa locate, de eisdem idem scultetus recipiet terciam porcionem. Habebit eciam idem scultetus et sui posteri facultatem pascendi armentum, sive gregem ovium iumentorum in bonis et campis ville Woyvczyno prenotate. Et quoniam iura Srziedensia nobis prorsus sunt incognita, omnia iura, que commodum et honorem respiciunt dominorum, salva et integra nobis et nostris successoribus reservamus. In cuius rei testimonium sigilla nostrum ac dicti capituli eclesie Gneznensis presentibus sunt appensa. Actum et datum in Woyvczyno in die sancti Barnabe Apostoli anno Domini millesimo tricentesimo octuagesimo, presentibus nobilibus et discretis viris: Alberto de Bozeyewycze⁶, Pomanone de Gori⁷, Bodząnthe de [k. 164] Borynyno⁸ heredibus, Petro plebano de Ostrosscze⁹, Hincza clerico de Sznena¹⁰ et aliis quamplurimis fidedignis.

¹Jarand Pomian, zob. wyżej, nr 212/8.

²Wojcin na pd.-zach. od Barcina. Sołtys Betko skądinąd nieznany.

³Grzmiąca, przepływ międzyjezierny bez nazwy koło wsi Grzmiąca, pomiędzy Jez. Kierzkowskim (Jez. Wojcin) i Wolickim (Jez. Ptur), SHGWlkp.

⁴Nazwa nie przetrwała.

⁵Jez. Gwiazda na pd.-zach. od Wojcina.

⁶Wojciech z Bożejewic (na pd. od Żnina) wyst. także 1376 (KDW III, nr 1726; Kor. II, s. 185).

⁷Nie zidentyfikowany - może krewny wystawcy.

⁸Zapewne Goranin (Gorynyno), na pn. od Czerniejewa. Bodzęta wyst. w Goraninie 1391 - 1399 (SHGWlkp.).

⁹Ostrowce na pd.-wsch. od Żnina. Pleban Piotr skądinąd nieznany.

¹⁰Kleryk Hincza skądinąd nieznany.

Dokument Nr 268

Konin, 1 września 1380

Starosta koniński ustala obowiązki młynarza pod Czarkowem.

Reg.: 1. Warszawa, AGAD, Archiwum Publiczne Potockich, rkps 304, k. 61v - 62; 2. Poznań, Bibl. Racz., rkps 85, k. 73 - tu pod błędną datą 1330 (dwa późne odpisy tomu rewizji listów z okazji lustracji 1564/65 r.).

Młynarz drugi z teyże wsi [Czarkowa^a¹] ukazał list na młyn Zowągi Wąsny, który leży między wsią Kurowem a Ozorkowem², Sventoslai succamerarii Posnaniensis, burgrabii Coninensis³, z którego młyna ma brać trzecią miarę wszelakiego zboża, który powinien też dawać trzeci pieniądz do pańskich dwóch pro frumentis molaribus a reformatione aggerum. Do którego młyna przydał mu rolą tamże przy tym młynie leżącą wiecznie, insze rzeczy jemu dał, które są szerzey wypisane w jego przywileiu de data in Conin die sancti Aigidii Confessoris anno Domini 1380^b. Który list [k. 62] król jegomość dzisiejszy⁴ potwierdził, de data Petricoviae in conventu Regni generali XII Februarii anno Domini 1563^tio, podpisany ręką Jana Ocieskiego kanclerza koronnego⁵.

^awedług poprzedniego regestu w Kop. 1 i 2

^b1330 Kop. 2.

¹Czarków, zob. wyżej, nr 248/1.

²Kurów, tuż na pn.-wsch. od Konina, dziś ulica w nowym Koninie. Ozorków - zapewne błędnie w Reg. - zamiast Czarków.

³Świętosław z Szubina, Pałuka, podkomorzy pozn. 1376 - 1389, starosta koniński 1380, kasztelan kal. 1390, zm. 1402/3 (Spisy wlkp.).

⁴Tj. Zygmunt August.

⁵Metryka koronna nie notuje tego potwierdzenia w księgach kancelarii większej (MRPS V, nr 2799 n.).

Dokument Nr 269

Gniezno, 5 września 1380

Oficjał gnieźnieński rozstrzyga spór pomiędzy plebanem z Modliszewa a dziedzicami Modliszewka.

Kop.: Gniezno, AAG, Acta consistorii A 113, s. 444 - 446. Wpis 13 kwietnia 1603.
Odpis: Kraków, Bibl. Jag., rkps 8057, k. 83 (wg Kop.).

In nomine Domini amen. Dudum coram nobis fratre Benedicto praeposito Sancti Joannis et officiali Gnesnensi¹ inter honestos viros dominos Mathiam rectorem ecclesiae parrochialis in Modliszewo² actorem ex una, et Andream eiusque matrem heredes in Mo[s. 445]dliszewo Maiori³ reos parte ab altera, super duobus mansis in hereditate Modliszewo Maiori quaestio exorta, idem dominus Mathias citatis eisdem heredibus coram nobis ac parentibus personaliter in termino constituto petitionem suam obtulit in haec verba: Coram vobis, venerabili viro, domino Benedicto, praeposito Sancti Joannis et officiali Gnesnensi, proponit Mathias rector parrochialis ecclesiae de Modliszewo Gnesnensis dioecesis contra et adversus dominum Andream et matrem eius heredes de Maiori Modliszewo et contra quamlibet personam pro eis in iudicio intervenientem in iure cum querela et dicit, quod cum duo agri mansi sunt siti, unus videlicet inter Victorem parte ex una et silvam parte ex altera eundo protensive versus ecclesiam Modliszeuiensem, alius autem citra agros seu araturas haeredum haereditatis Modliszewo Maioris praedictae eundo protensive versus lutum, dictum vulgariter Cąpel⁴, a decem, viginti, triginta, quadraginta annis citra et ultra et a tanto tempore et per tantum tempus, cuius initii seu contrarii memoria hominum non existit ,ad ipsum Mathiam et ad ecclesiam suam ibidem in Modliszewo Maiori pertinuerunt et pertineant palam, publice et notorie, in quorum agrorum possesionem praedecessores seu rectores dictae ecclesiae Sancti Jacobi in Modliszewo, qui pro tempore fuerunt, pacifica et quieta ipsos colen(tes) et fructus ex eis libere percipien(tes). Tamen dictus Andreas cum matre sua et praedecessores eorum praedictos agros seu mansos a triginta annis occupaverunt et occupant per se temere usurpan(do) in praeiudicium dicti Mathiae et ecclesiae suae atque dampnum et periculum animae suae, non modicum fructus quoque ex eis percipien(do) triginta annis continue valen(tes) triginta marcarum grossorum, quare levare petit dictus Mathias per nostram diffinitivam sentenciam dictos agros ad ipsam ecclesiam Modliszeuiensem et ad ipsum Mathiam legittime pertinuisse et pertinere ac praedecessores suos fuisse in possessione pacifica et quieta pronunciari, declarari et decerni dictosque Andream et matrem eius a detentione et occupatione indebita dictorum agrorum removen(dos) fore et removeri et ad ipsorum cum fructibus inde perceptis, et qui percipi potuerunt, aut ad solven(dum) triginta marcarum grossorum occasione fructuum perceptorum antedictorum compellen(dum) fore et compelli, super eisdem agris dicto Andreae et matri suae silentium perpetuum imponen(do) vel aliis sibi fieri de praemissis iustitiae complementum praemissa et quodlibet praemissorum petiit denunciari et divisim praedictus Mathias omni via, modo, forma, causa et iure melioribus, quibus potest, protestans, quod praedicta possit corrigere, declarare et alia de novo dare, non adstringens se ad proban(dum) superflua, sed solum ad ea, quae pro sua intentione fundan(da) sufficere videbuntur et non aliter, nec ultra caeteris iuris, beneficiis in omnibus sibi salvis. Petit etiam expensas litis factas et protestatur de facien(da) lite, denique super dicto libello legitime a parte adversa contestata negan(do), videlicet narrata, prout narrantur in ipsa petitione, et peten(do) petita fieri non debere ac recepto a partibus hincinde calumniae iuramento terminus per ipsum iudicem ipsi domino Mathiae super suo libello ad ponen(dum) et articulan(dum) fuit certo die assignatus. Quo quidem termino advenien(te) ac ipsis partibus per se comparen(tibus), ipse An[s. 446]dreas heres de Łubowo³ pars rea volens renunciare iuris solennitatibus ac parcere litibus et expensis dixit: "Domine iudice, ego voluntarius deferro iuramen(tum) nobilis viri domini Petri de Gorzichowo⁵ et super mansos duos et decima in villa dicta Modliszewo Maiori, pro quibus impendior per dominum Mathiam rectorem de Modliszewo Minori, et si idem dominus Petrus declarabit suo iuramento dictos duos mansos et decimam post araturam meam ibidem in Modliszewo pertinere, stabo contentus pro omni lite finaliter inter me et ipsum dominum Mathiam dirimen(do), quod etiam idem dominus Mathias voluntarius acceptavit". Tandem idem dominus iudex ad instan(tiam) praedicti domini Mathiae quoddam citatorium contra testem praedictum et partem adversam ad viden(dum) eundem testem iurare certo die eis ad comparen(dum) assignato emisit. Quo quidem termino veniente ac partibus per se cum praedicto teste comparen(tibus), idem testis dominus Petrus de Gorzichowo facta corporaliter Sancta Cruce, iuravit in haec verba: Ita me Deus adiuvet et haec Sancta Crux, quod duo mansi in Maiori Modliszewo cum decima campestri post araturam ipsius, qui pro tempore fuerit ibidem, spectat ad ecclesiam de Minori Modliszewo et sunt de dote et fundo ipsius ecclesiae a primaeva fundatione eiusdem, de quo quidem iuramento partes utraeque stabant, prout et stant contentae. Nos igitur frater Benedictus praepositus Sancti Joannis et officialis Gnesnensis auditis hincinde propositis in scriptis a partibus praedictis et alias verbo praenominato domino Mathiae presente et sentenciam ferri postulan(te), parte autem altera per contumaciam absente, cuius absentiam divina repleat praesentia:
Christi nomine invocato pro tribunali praesiden(tes), Deum solum haben(tes) prae oculis, pronunciamus et finaliter adiudicamus duos mansos cum fructibus inde perceptis et qui medio tempore a tempore motae litis percipi potuerunt in hereditate Modliszewo Maiori ipsi Mathiae rectori et ecclesiae suae de Minori Modliszewo ad honorem sancti Jacobi fundatae, praefato Andreae et matri suae predictae super eisdem mensis perpetuum silentium imponen(do), praesentem autem nostram sententiam diffinitivam per notarium nostrum infrascriptum scribi fecimus sigillique nostri appensione muniri. Actum et datum Gnesnae quinta die mensis Septembris anno Domini millesimo trecentesimo octuagesimo, presentibus discretis viris dominis: Michaele de Prussia, Petro de Warszewia fratribus domus Sancti Joannis praedicti⁶, Martino praesbytero de Welathouo⁷ et Petro de Perzanouice⁸ notario publico testibus ad praemissa vocatis.
Et ego Petrus olim Bartholomei de Zauichost clericus Cracouiensis dioecesis publicus auctoritate imperiali notarius⁹ omnibus et singulis praemissis dum sic agerentur et fierent unacum praenominatis testibus praesens interfui eaque omnia et singula vidi et audivi, hoc in notam actorum recepi. Et quia semper occupatus aliis praefati domini mei officialis Gnesnensis arduis negotiis, per alium fidelem scribi feci, ideo me his subscripsi in hanc formam publicam redigens, signo et nomine meis consuetis consignavi in fidem et testimonium omnium praemissorum requisitus.

¹Benedykt prepozyt bożogrobców gnieźn. 1374 - 1384 (Nakielski, Miechovia, s. 435), oficjał gnieźn. 1374 - 1380 (KDW III, nr 1706, 1775; niżej, nr 270/1).

²Modliszewko, wieś parafialna na pn. od Gniezna. Pleban Maciej skądinąd nieznany.

³Modliszewo, tuż na pd. od Modliszewka. Właściciel Andrzej pisał się także z Łubowa (na pd.-zach. od Gniezna) - zob. niżej.

⁴Nazwa dziś nieznana.

⁵Gorzuchowo, na pd.-zach. od Kłecka. Piotr, nie wiadomo czy ident. z naszym, wyst. 1412 - 1415 (SHGWlkp.).

⁶Michał z Prus i Piotr z Warszawy (?) bożogrobcy gnieźn., skądinąd nieznani.

⁷Wylatowo, na pd. od Mogilna. Kapłan Marcin skądinąd nieznany.

⁸Piotr z Perzanowic (zapewne z Perzanowa na Mazowszu), skądinąd nieznany.

⁹Piotr syn Bartłomieja z Zawichostu notariusz publiczny, może ident. z późniejszym adwokatem konsystorza gnieźn. na przełomie stuleci, ale laikiem, zob. np. niżej, nr 366/5.

Dokument Nr 270

Gniezno, 21 października 1380

Arcybiskup gnieźnieński zamienia z Benedyktem prepozytem bożogrobców gnieźnieńskich dziesięciny we wsiach Przepałkowo, Sikorze, Wielowicz i Świdwie na wieś klasztorną Witkowo.

Kop.: Poznań, WAP, Akta m. Gniezna, I/155 (Kopiariusz bożogrobców gnieźnieńskich z połowy XVI w.), k. 13v - 14. Tytuł: Privilegium super decimis in Rrzedpelkowo, in Sykorze, in Maiori Velonycze et in Sydwie.

In nomine Domini amen. Ecclesiarum utilitatibus et commodis fideliter et efficaciter puri cordis affectibus desudantibus, providere convenit, ne in rerum suarum fraudatae contractibus dispendium sentiant et iacturam. Proinde nos Joannes Dei et Apostolicae Sedis providentia sanctae Gneznensis ecclesiae archiepiscopus, attenta commoditate ecclesiarum predicta ac cupientes conditionem ecclesiae facere meliorem, de consensu expresso et voluntate unanimi venerabilis viri fratris Benedicti praepositi Sancti Joannis ordinis Sancti Sepulchri Domini Hierosolymitani prope Gneznam¹ et fratrum nostrorum capituli Gneznensis, tractatu solenni et deliberatione matura praehabitis, damus, tradimus, donamus ac perpetuo domui Sancti Joannis praedictae deputamus et incorporamus per modum purae commutationis decimas mensae nostrae archiepiscopalis et ius percipiendi easdem in villis infrascriptis, videlicet Przepelcovo², in Sycorze³, in Maiori Velonycze⁴ et in Sydwie⁵, sittis prope civitatem Sampelburgensem⁶, praefato domino Benedicto et suae domui praedictae pro villa Vithovie, sita prope opidum nostrum Camenensem⁷, cum suis omnibus utilitatibus, fructibus, proventibus, piscinis, pascuis, silvis, pratis et iuribus, quibuscumque ad eandem villam Vythovie immediate spectantibus, prout nunc in suis terminis circumferentialiter est distincta, ita quod spirituale cum spirituali et temparale cum temporali pure et integre sit permutatum, salvo privilegio originali in suo robore pro iuribus utriusque partis commutantis conservandis. Cuiusquidem privilegii ad perpetuam rei memoriam tenor sequitur in haec verba:
[następuje dok. księcia Bolesława Pobożnego z daty: Gniezno, 1259 - KDW I, nr 382].
De quibus quidem decimis [k. 14] ipsum dominum Benedictum praepositum tenore praesentium investimus earumque possessionem realem et integram vel quasi sibi et domui suae predictae perpetuis temporibus presentibus assignamus. In quorum omnium testimonium et memoriam perpetuam praesentes literas per magistrum Bartholdum curiae nostrae vicecancellarium⁸ scribi fecimus nostrique ac capituli nostri Gneznensis sigillorum appensione munivimus. Actum et datum Gnezne sub anno nativitatis eiusdem Domini millesimo trecentisimo^a octuagesimo in crastino Translationis sancti Adalberti, praesentibus honorabilibus viris dominis: Alberto decano⁹, Wirzbantha custode¹⁰, Joanne archidiacono Gneznensibus¹¹, Joanne de Trlang Crusviciensi¹², Nicolao de Margonyno Lanciciensi archidiaconis^b¹³ Jarando de Belszouo¹⁴ et Thoma de Sroda¹⁵ dictae Gneznensis ecclesiae canonicis, in domo eiusdem domini Alberti decani in generali capitulo capitulariter congregatis.

^atak Kop.

^barchidiacono Kop.

¹Benedykt, zob. wyżej, nr 269/1.

²Przepałkowo, na wsch. od Sępólna, Krajeńskiego.

³Sikorz, tuż pod Sępólnem, obecnie w granicach miasta.

⁴Wielowicz, na pd.-wsch. od Sępólna.

⁵Świdwie, na pd. od Sępólna.

⁶Tj. Sępólno Krajeńskie.

⁷Witkowo na zach. od Kamienia Krajeńskiego.

⁸Bertold z Kamienia, zob. wyżej, nr 256/2.

⁹Wojciech, zob. wyżej, nr 190/4.

¹⁰Wierzbięta, zob. wyżej, nr 212/7.

¹¹Janek z Czarnkowa, zob. wyżej, nr 222/13.

¹²Jan z Trląga, zob. wyżej, nr 265/13.

¹³Mikołaj z Margonina, zob. wyżej, nr 220/5.

¹⁴Jarand Pomian, zob. wyżej, nr 212/8.

¹⁵Tomasz, zob. wyżej, nr 225/13.

Dokument Nr 271

Podejrzany Czarnków, 20 czerwca 1381

Jan i Wincenty bracia z Czarnkowa zlecają założenie wsi w Trzebini niejakiemu Piotrowi.

Kop.: Poznań, WAP, Poznań Wc. 1, k. 70v - 71. Wpis w r. 1546.

Uw.:Dok. był przedstawiony na sądzie wiecowym poznańskim w sporze o granice koło Dzierżążni pomiędzy dobrami Czarnkowskich a kasztelana poznańskiego Andrzeja Górki, który oświadczył w sądzie: quandoquidem locus iste nunquam nomine Trzebin, sed Dzierzazna vocabatur et huc usque Dzierzazna vocatur, dicte eciam et pretense litere sunt minus autentice sed private, ut que a nullo officio publico emanate sunt. Wiarygodność dok. można będzie ustalić po przeprowadzeniu studiów nad całością dokumentacji dóbr Czarnkowskich w XIII - XVI w.

In nomine Domini amen. Que geruntur in tempore, lapsu temporis simul labuntur cum tempore et ea, que certa fuerant, altercacionis et dubii materiam subministrant. Ideo humane sagacitatis industria congruum adinvenitur remedium, ut facta hominum, vel sub lingvis testium, vel scripure memoria perhennentur. Ea propter nos Joannes iudex Posnaniensis et Vincencius fratres germani et heredes in Czarnkowo et in Szlopa¹ de communi consenssu plene recognoscimus et in presentibus damus, et publice protestamur honesto viro Petro et filiis et successoribus suis natis et adhuc nascentibus in villa nostra Trzebin² duodecem mansos liberos pro sua fundacione ville predicte contulisse absque precaria denariorum, quod dicuntur wulgariter in Bacha³, et sine annona et absque servicio curruum predicto Petro et successoribus suis de nostro communi consensu porrexisse. Item sepedicto Petro damus proprium opilionem seu pastorem ovium, cum oville per se in predicta villa retineret. Insuper damus Petro nominato tercium denarium de taberna in eadem villa sepedicta Trzebin. Item si aliquis bona predicta impugnaverit, dicens se aliquod in ea habere, de hoc nos erimus sedatores. Duos annos habebit hec villa libertatem. Elapso tempore libertatis predictus Petrus et filii sui et successores ipsorum equum quinque talenta Bran(den)burgensium valentem ad nostra servicia pro nostro commodo presentabit. Et sibi Petro et successoribus pro damno equi stamus et promittimus, cum fiet in servicio seu in negotio nostro. Et ut hec omnia et sin[k. 71]gula indubitata inviolabiliter observentur, in evidens testimonium presentem literam sibi addimus, nostrorum sigillorum appensacione in huius rei. Actum et datum in Czarnkow feria quinta infra octavam Corporis Christi anno Domini millesimo trecentesimo LXXX primo, presentibus his testibus: domino Nicolao herede in Golcze⁴, domino Thome heredi^a in Slawno et domino Dobrogostio ibidem de Slawno⁵, et Sulkone heredi^a de Gąbicz⁶ necnon Floriano notario dominorum in Czarnkow et herede in Gąbicze⁷ et aliis quamplurimis fidedignis.

^atak Kop.

¹Jan i Wincenty bracia z Czarnkowa, zob. wyżej, nr 199/2. O Człopie zob. wyżej, nr 199/10.

²Trzebinia (Trzebin) tuż koło Człopy. Sołtys Piotr skądinąd nieznany.

³Nazwa nie przetrwała, może zresztą była tylko nazwą pospolitą (Bach).

⁴Gulcz (dawniej Golcz), na zach. od Czarnkowa. Mikołaj skądinąd nieznany.

⁵Sławno na pd. od Czarnkowa. Dobrogost wyst. 1397 - 1409, Tomasz potwierdzony 1393 (SHGWlkp.).

⁶Gębice na wsch. od Czarnkowa. Sułek skądinąd nieznany.

⁷Florian skądinąd nieznany.

Dokument Nr 272

Pobiedziska, ok. 15 lipca 138[1?]

Wymienieni dostojnicy poręczają księciu mazowieckiemu Siemowitowi IV za Dzierżka z Iwna.

Wyd.: Kodeks dyplomatyczny księstwa mazowieckiego, Warszawa 1863, nr 108, wg nieznanego dziś Or., miejscami uszkodzonego (luki w Wyd.), zaopatrzonego w trzy paski do przywieszenia pieczęci.

Uw.:Wyd. 1 rekonstruuje datę na 1383; przyjmuje ją m. in. W. Moszczeńska, Przegląd Historyczny 25, 1925, s. 141, 144 - 145, podobnie J. Mitkowski, PSB VI, s. 141. Ostatnio J. Bieniak, Epilog zabiegów Siemowita IV o koronę polską, Acta Universitatis Nicolai Copernici, Historia IX, Toruń 1973, s. 78 - 79 przesuwa datę na 1381, łącząc dok. ze sporami Dzierżka z Iwna z Siemowitem (jeszcze III) o Łowicz, nie zaś z walkami Grzymalitów z Siemowitem i ze stronnictwem "ziemian". Datę 1381 przyjmujemy i w niniejszym wyd. Uzu- pełniania w nawiasach kwadratowych wprowadzono w niniejszym wyd.

Noverint universi et singuli presencium noticiam habituri, quod [nos Albertus] Brestensi[s palatinus]¹, Domarathus castellanus Poznanienis et capitaneus [Polonie², Johannes] judex Poznaniensis³ promittimus communiter indivisim et per presentes fidem [........] domino Semaszconi duci Masovie⁴ nec non strenuis et nobilibus [......]ko, Stephano capitaneo⁵, Saxoni⁶, Piliconi⁷ et Petro Rpiszca⁸ [pro Der]slao castellano Gneznensi⁹ pro firma et integra pace tenenda a data presencium usque [ad diem] sancti Martini Confessoris [11 XI] proxime nunc instanti. In eo casu quod omnes terrigene omagial[.......] domini ducis cum ipsorum hominibus pro Dirscone prescripto et pro suis complicibus et fautoribus ipsius facere vellent, debent esse securi. In huius rei testimonium sigilla no[stra presentibus] sunt appensa. Datum in Pobedzisk anno Domini M CCC octuagesimo [.........] Divisione Appostolorum beatorum.

¹Najpewniej Wojciech z Kościelca - tak Moszczeńska, oc.; Bieniak, o.c. - por. o nim niżej, nr 177/6. Był teściem następnego z poręczycieli.

²Domarat z Iwna, zięć poprzedniego, zob. wyżej, nr 252/11.

³Jan z Czarnkowa, zob. wyżej, nr 199/2.

⁴Siemowit IV, syn Siemowita III, książę mazowiecki od 1381, pretendent do korony polskiej 1382 - 1385, zm. 1426.

⁵Stefan (Szczepan) Wąż z Jasieńca (na zach. od Sochaczewa), starosta gostyniński i sochaczewski 1368, podkomorzy gostyniński i rawski 1374 - 1400, starosta mazowiecki 1376 - 1378, 1381, kasztelan gostyniński 1379, starosta płocki 1383 - 1385, 1397 - 1399, rawski 1397 (Zb. dok. Płocka, s. 70).

⁶Nie zidentyfikowany (Sasin?).

⁷Jasiek Pilik z Sierpca, Rogala, starosta ryczywolski 1369 - 1370, podstoli gostyniński 1375, wojewoda czerski po 1389, zginął nad Worsklą 1399 (PSB XXVI, s. 278 - 279).

⁸Piotr Rpiszka z Bedlna i z Kask (na pd.-wsch. od Sochaczewa), potem starosta opoczyński 1394, buski 1396, ochmistrz królowej Jadwigi 1396, kasztelan wiślicki 1396 - 1403 (PSB XXVI, s. 383 - 384).

⁹Dziersław z Iwna, zob. wyżej, nr 258/20.

Dokument Nr 273

Konin, 18 lipca 1381

Król Ludwik potwierdza dokument Sędziwoja z Szubina starosty generalnego Wielkopolski z dnia 10 kwietnia 1374 dot. sołectwa we wsi Główiew.

Kop.: Warszawa, AGAD, Metryka koronna, t. 74a, k. 256, spalona w 1944 r., dziś nieznana.
Reg.: MRPS IV, suppl. nr 303 (wg Kop.).

Ludovicus Hungariae et Poloniae rex litteras Sandzivogii Poloniae capitanei generalis¹ datas in Kalisch feria 2 Conductus Paschae anno 1374² super locatione scultetiae in villa regia Glonewa ad preces Galli Zupcza confirmat³. Konyn feria⁵ post Divisionis Apostolorum.

¹Sędziwój z Szubina, zob. wyżej, nr 241/1.

²Dok. z 10 kwietnia 1374, zob. wyżej, nr 241.

³Główiew, zob. wyżej, nr 241, tam też występuje sołtys Gallus Żupca.

Dokument Nr 274

Gniezno, 23 października 1381

Arcybiskup gnieźnieński nadaje dożywotnio Jarandowi kanonikowi gnieźnieńskiemu wieś Cotoń.

Odpis: Kraków, Bibl. PAN, rkps 3521 (Teki Majkowskiego), k. 158 (wg nieznanego przekazu).

In nomine Domini amen. Nos Johannes Dei gracia sancte Gneznensis ecclesie archiepiscopus notificamus, quibus expedit universis, quod cum sepius contingit villas ecclesie laicis concessas post obitum ipsorum cum magna difficultate et incommodo per ecclesiam rehaberi, considerantes igitur, qualiter per predecessorem nostrum dominum Jaroslaum quondam archiepiscopum Gneznensem, villa mense archiepiscopalis dicta Czathome, sita in districtu Gneznensi¹, strenuo militi domino Franczkoni heredi de Cirekuicza², ad vite sue tempora concessa pretextu restitucionis alterius ville dicte Wlokna³, diu ab ipsa ecclesia Gneznensi per modum occupacionis alienate, forsan post decessum suum per suos successores absque questione et impedimento libere ad ecclesiam non possit redire, induximus, admisimus et presentibus admittimus honorabilem virum dominum Jarandum canonicum Gneznensem⁴, ut eandem villam Czathome modis quibus posset data pecunia competenti propter futura pericula et impedimenta a dicto Franczkone exbrigaret, ipsam ad vite sue tempora debeat obtinere. Videntes igitur per huiusmodi contractum commodum ecclesie non modicum procreari, quoad restitucionem ville prenotate ipsam villam Czathome de consensu et voluntate fratrum nostrorum Gneznensis capituli admisso predicto contractu per omnia eidem domino Jarando de novo, dumptaxat ad vite sue tempora cum pleno iure et dominio ac omnibus et singulis utilitatibus, fructibus, proventibus, redditibus, obvencionibus et universis emolumentis, que nunc sunt, vel per informacionem suam in eadem villa poterunt quomodolibet dirivari in futurum, secundum quod eadem villa in suis antiquis gadibus est distincta, vigore presencium damus et conferimus graciose. In cuius rei testimonium sigilla nostrum ac dicti nostri capituli presentibus sunt appensa. Datum et actum Gnezne die vicesima tercia mensis Octobris anno Domini millesimo trice(nte)simo octuagesimo primo, presentibus honorabilibus et discretis viris dominis: Johanne archidiacono⁵, Virsbantha custode⁶, Bronissio cancellario⁷ prelatis, Johanne Pomerano archidiacono in ecclesia Wladislauiensi, canonico Gneznensi⁸ et magistro Bertholdo de Comyn vicecancellario nostre archiepiscopalis ecclesie⁹ et aliis pluribus fide dignis testibus ad premissa.

¹Cotoń, zob. wyżej, nr 190/3.

²Franciszek z Cerekwicy, zob. wyżej, nr 190/1.

³Włókna, na pd.-zach. od Skoków.

⁴Jarand Pomian, zob. wyżej, nr 212/8.

⁵Janek z Czarnkowa, zob. wyżej, nr 222/13.

⁶Wierzbięta, zob. wyżej, nr 212/7.

⁷Bronisław ze Strzałkowa, zob. wyżej, nr 265/11.

⁸Jan, zob. wyżej, nr 266/6.

⁹Bertold z Kamienia, zob. wyżej, nr 256/2.

Dokument Nr 275

Poznań, 26 lutego 1382

Starosta generalny Wielkopolski zaświadcza, że młynarz Henlin sprzedał młyn w Poznaniu mieszczaninowi poznańskiemu Hankowi synowi Grzegorza.

Kop.: Poznań, AAP, CP 10 (Kopiariusz poznańskich wikariuszy katedralnych, tzw. Jura vicariorum, z XVI w.), k. 49; zaginiona w r. 1945.
Odpis: Kraków, Bibl. Jag., rkps 3519 (Teki Majkowskiego), k. 37 - 39 (wg Kop.).
Reg.: St. Źr., 12, 1967, s. 118.

In nomine Domini amen. Nos Domerathus castellanus Poznaniensis et capitaneus Polonie¹ notum facimus universis et singulis presencium noticiam habituris, quod ad nostram multorumque aliorum terre Polonie militum accedentes presenciam discreti viri Henlinus molendinator cum Petro fratre suo germano et Katherina sua legittima uxore², nulla sinistra racione circumventi neque aliquo errore seducti, sed de ipsius spontanea voluntate, provido viro Hanconi filio Gregorii civi Poznaniensi sueque consorti³ ac suis successoribus legittimis molendinum suum, quod habuit in civitate Poznaniensi sub castro ibidem⁴ cum universis suis pertinenciis et utilitatibus, quibuscunque censeantur nominibus, hereditarie in perpetuum pro quadringentis marcis et decem marcis grossorum Pragensium numeri Polonicalis vendiderunt et coram nobis resignaverunt tenendum, habendum, vendendum, commutandum, alienandum, in usus suos beneplacitos convertendum et per ipsum Hanconem suosque heredes et successores legittimos perpetue possidendum cum eo omni iure, prout in veteri privilegio serenissimi principis domini Kazimiri olim regis Polonie bone memorie super eodem molendino confectum plenius continetur⁵, hoc addito, expressato et eciam interiecto, quod dictus Hanco suique heredes et successores legittimi qualibet septimana duodecim mensuras, sex brasei videlicet, tres tritici et tres ordei et sex farine siliginis perpetuis temporibus nobis et nostris successoribus, videlicet capitaneis per dominum regem constitutis, dare et solvere sunt astricti. In eo tamen casu, quod dictus Hanco suique heredes et successores legittimi attinencia pro dicto molendino tempore opportuno, scilicet frumenta, molares et alia cuiusque generis extiterint, dent perpetue et assignent sufferantque et supportent; idem Hanco cum suis heredibus et successoribus omnia dampna in ipso molendino eveniencia, videlicet si ager dicti molendini destrueretur per inundacionem aquarum, seu alio quovismodo, si igne consumentur, ita quod molere non posset, hoc ipsius Hanconis et suorum successorum dampnum fore debet et non regium, taliter ut eque[...^a] non molendo sive molendo censum duodecim mensurarum, ut premittitur, solvere erogare et realiter presentare tenebitur singulis septimanis. Quamquidem resignacionem nos ratam et gratam habentes, prefato Hanconi et sue posteritati approbamus, ratificamus et litteris nostris confirmamus perpetuis temporibus duraturam. In cuius rei testimonium sigillum nostrum presentibus est appensum. Datum et actum in Poznania anno Domini millesimo trecentesimo octuagesimo secundo feria quarta post Invocavit me etc., presentibus hiis testibus: Przethpelcone Medzirzecensi⁶, Nicolao Starogrodzensi⁷, Nicolao Ostrouiensi⁸ castellanis, Dyrzscone burgrabio Poznaniensi⁹, Pyechnone proconsule¹⁰, Peczkone consule Poznaniensibus¹¹ et aliis multis fidedignis.

¹Domarat z Iwna, zob. wyżej, nr 252/11.

²Henlin (Halin), brat Piotra, młynarz, zapewne ident. z młynarzem Hallinem 1385 (niżej, nr 288/3), Alinem 1387 (Poz. I, nr 137), Henlinem 1391 (KDW III, nr 1916) rajcą pozn. 1394 - 1396 (WSvP, s. 445).

³Hanek syn Grzegorza, zob. wyżej, nr 263/3.

⁴Młyn pod zamkiem królewskim w Poznaniu, tzw. królewski, w obrębie murów miejskich nad rz. Bogdanką, zwany potem młynem Bogdanką (Łukaszewicz, Obraz, s. 210).

⁵Dok. króla Kazimierza Wielkiego nie znany, ale por. nadanie części innego (?) młyna pozn. młynarzowi Hankowi 1364 (KDW III, nr 1509), może identycznemu z Hankiem synem Grzegorza.

⁶Przedpełk ze Stęszewa, Łodzic, kasztelan międzyrzecki 1374 - 1394 (Spisy wlkp.).

⁷Mikołaj z Bytynia (na zach. od Poznania), kasztelan starogrodzki 1378 - 1406 (Spisy wlkp.).

⁸Mikołaj z Jerzykowa (koło Pobiedzisk), kasztelan ostrowski (Ostrowa Lednickiego) 1378 - 1390 (Spisy wlkp.).

⁹Dzierżek burgrabia pozn. wyst. tutaj, ponadto 1392 (Poz. I, nr 1279, 1282, 1302).

¹⁰Piechno burmistrz pozn. 1380 i 1382 (WSvP, s. 446).

¹¹Pieczek Kostrzyński rajca pozn. 1380, 1382, 1388 - 1389 (WSvP, s. 440).

Dokument Nr 276

Radomsko, 17 kwietnia 1382

Król Ludwik potwierdza swój dokument dla Władysława Opolczyka dotyczący nadania mu ziemi dobrzyńskiej i bydgoskiej.

Kop.: Kórnik, Bibl. Kórn., rkps 203 (tzw. metryka Jana Łaskiego z początku XVI w.), s. 265 - 271.
Wyd.: St. Źr., 24, 1979, s. 134 - 135 (wg Kop.).

Uw.:Dok. wystawiony pod imieniem króla przez jego wielkorządców, por. o tym Sułkowska-Kurasiowa, Dokumenty, s. 19 n.

In nomine Domini amen. Ineffabilis divine altitudo sciencie et prudencie nullis inclusa limitibus recti censura intencii disposuit, ut regalis maiestatis tanto attollat pocioribus digmitatum insigniis, quanto eos in munificenciis ac piis elargicionibus bonorum temporalium cum uberiori libertatum donacione magis sollicitos zelatores conspicit ac agnoscit. Proinde nos Lodouicus Dei gracia rex Vngarie, Polonie, Dalmacie, Croacie etc. ad universorum et singulorum presencium et futurorum noticiam volumus devenire, quod oblata nobis pro parte illustris principis domini Vladislai eadem gracia ducis Oppoliensis, Welunensis, Dobrinensis, Wladislauiensis etc. fratris et consangwinei nostri charissimi peticio continebat, quatinus sibi quandam nostram patentem literam, non diminutam, non abrasam, nec in aliquo vicio corruptam, sed sanam et integram, sigillo nostro maiori Hungarie, Dalmacie regnorum nostrorum predictorum sigillatam vel sibi per nos pye datam et concessam de innata nobis clemencia confirmare ratificando dignaremur. Cuius quidem litere tenor per omnia sequitur in hec verba:
[następuje dok. króla Ludwika z daty: 11 grudnia 1378 - zob. wyżej nr 259].
[s. 270] Nos igitur prefati domini Ladislai ducis peticionibus graciosius acclinati supradictam literam in omnibus suis punctis, articulis, sentenciis et clausulis ratam, gratam atque firmam habentes ratificamus, gratificamus, approbamus et tenore presencium confirmamus, volentes et decernentes dictam literam in prefatis suis articulis, clausulis, punctis ac sentenciis robur abtinere perpetue firmitatis. Harum, quibus sigillum nostrum maius Regni nostri Polonie predicti est appensum, testimonio [s. 271] litterarum. Actum in Radomske^l feria quinta proxima post dominicam Quasimodo Geniti anno Domini millesimo tricentesimo octuagesimo secundo, presentibus hiis dominis: Dobeslao castellano Cracouiensi², Vincencio palatino Cracouiensi³, Sandiuogio palatino Kalissiensi et capitaneo Cracouiensi⁴, Alberto palatino Brestensi⁵, Domaratho castellano Poznaniensi et capitaneo Maioris Polonie⁶, Drogossio iudice Cracouiensi et capitaneo Siradiensi⁷ et aliis multis nostris fidelibus fidedignis. Datum per manus venerabilis viri domini Joannis electi et provisi eclesie Cracouiensis, cancellarii supremi Regni nostri Polonie predicti⁸.

¹Radomsko w Sieradzkiem. Dok. niniejszy zdaje się być dowodem odbycia w Radomsku pod nieobecność króla wielkiego zjazdu, dotąd chyba nie znanego; por. też zjazdy w Radomsku w latach następnych, przed wstąpieniem na tron Jagiełły.

²Dobiesław z Kurozwęk, zob. wyżej, nr 145/7.

³Wincenty wojewoda - krakowski jest pomyłką kopisty, bowiem urząd ten sprawował wówczas Spytek z Melsztyna. Chodzi tu o wojewodę pozn., którym był w tym czasie Wincenty z Kępy, zob. wyżej, nr 235/3.

⁴Sędziwój z Szubina, zob. wyżej, nr 241/1.

⁵Wojciech z Kościelca, zob. wyżej, nr 177/6.

⁶Domarat z Iwna, zob. wyżej, nr 252/11.

⁷Drogosz z Chrobrza, Toporczyk, starosta sandomierski 1374/75, sędzia krakowski 1376, starosta sieradzki 1382, zm. 1397 (PSB V, s. 379).

⁸Jan Radlica, Korabita, lekarz, kanclerz królewski 1380, biskup krakowski 1382, zm. 1392 (PSB X, s. 469 - 472).

Dokument Nr 277

Poznań, 22 maja 1382

Świętopełk z Żernik sprzedaje pół młyna w Kobylempolu, młynarzowi Tworkowi.

Kop.: Poznań, AAP CP 10 (Kopiariusz poznańskich wikariuszy katedralnych, tzw. Jura vicariorum, z XVI w.), k. 100; zaginiona w r. 1945.
Odpis: Kraków, Bibl. PAN, rkps 3519 (Teki Majkowskiego), k. 40 - 41 (wg Kop.).

In nomine Domini amen. Quoniam ea, que aguntur in tempore, similiter labuntur cum tempore, nisi litterarum seu testium munimine fuerint roborata. Proinde nos Swantopolk heres de Sirniki¹ et dominus medii molendini in Cobilepole² notum facimus tam presentibus, quam futuris, presencium noticiam habituris, quod cupientes condicionem dicti molendini fieri meliorem et ipsum convertere in usus uberiores, predictam nostram medietatem molendini censum et pensionem infrascriptam provido viro Tworconi² molendinatori et suis liberis legittimisque successoribus pro certa summa pecunie iuste vendicionis titulo in perpetuum exposuimus et vendidimus habendam, tenendam, possidendam, vendendam, communtandam et in usus sibi, sicut sibi placuerit, et suis legittimis successoribus meliores convertendam. De medietate molendini idem Tworco et sui successores nobis et nostris successoribus singulis septimanis diebus sabatis duas mensuras farine siliginee et in festo Pasche mediam mensuram, in festo Assumpcionis Marie [15 VIII] aliam mediam mensuram et in festo Nativitatis Christi [25 XII] similiter mediam mensuram farine triticis annis singulis dare tenentur et assignare erit astrictus, sive ipsum molendinum moliat, sive non. Tenebitur eciam ipse Tworco et sui successores nobis et nostris successoribus annis singulis a die sancte Margarethe [13 VII] usque ad festum Pasche porcum unum in ipso molendino pro nostra parte tenere, servare et nutrire, ita quod uno porco recepto alium loco recepti et nutriti admittendum et servandum imponere possimus. Ipseque Tworco et sui successores ad nos et ad nostros successores pro melioribus et [.....^a] et aliis quibusvis attinenciis et necessariis medii molendini nullum penitus habebit respectum sive recursum, sed solusmet et sui successores suis sumptibus et expensis curam gerent et habebunt de illis. Ut autem hec vendicio robur obtineat perpetue firmitatis, presentes litteras et nostri sigilli fecimus appensione muniri. Actum et datum Poznanie vicesima secunda Maii anno Dommi millesimo trecentesimo octuagesimo secundo, presentibus circumspectis et discretis viris: Pechnone proconsule³, Peczcone Costrinski⁴ ac Jacobo Sekirca consulibus Poznaniensibus⁵ et aliis pluribus fidedignis.

^aluka Odpis.

¹Żerniki na pn. od Kórnika. Świętopełk skądinąd nieznany.

²Kobylepole na wsch. od Poznania, dziś w obrębie miasta. Młynarz Tworek wyst. także 1384 (niżej, nr 284/2).

³Piechno, zob. wyżej, nr 275/10.

⁴Pieczek Kostrzyński, zob. wyżej, nr 275/11.

⁵Jakub Siekierka, zapewne z rozrodzonej rodziny drobnoszlacheckiej z Siekierek pod Poznaniem, koło Starołęki, jako rajca pozn. wyst. tylko tutaj, ale por. też 1388 (niżej, nr 305/4).

Dokument Nr 278

Poznań, 29 czerwca 1382

Wymienieni rękojmie poręczają dług zaciągnięty przez Dzierżykraja u Żyda Jordana.

Kop.: Poznań, WAP, Gniezno Z. 1, k. 24. Wpis w 1399 r. Tytuł: Littera Mathie dicti Warpąs.
Wyd.: Lekszycki II, nr 1357 (wg Kop.).

Noverint universi, quibus expedit, quod ego Martinus de Swanow¹ et ego Troyanus Raczkowski² et ego Wincencius Lascowniczsky³, necnon Nicolaus Dobeszewsky⁴ recognoscimus publice in hac litera, quod tenemur ac solvere debemus coniuncta manu, non divisim, Jardano Judeo et uxore^a sue necnon legitimis successoribus suis pro domino Dzirszicrayh⁵ sexaginta marcas grossorum Pragensium, numeri Polonicalis, XLVIII grossos pro marca computando, solvere debemus ad festum sancti Martini Confessoris [11 XI] proxime venturum sine usura. Et si predictas pecunias ad prefixum terminum non dederimus, quod absit, tunc promittimus fide nostra et honore de qualibet marca septimanatim pro usura unum grossum dare, donec capitalis pecunia cum usura totaliter sit soluta. Eciam promittimus fide nostra et honore, quod si predictus Judeus pecunias suas circa nos nollet diucius dimittere et nos pro eadem pecunia moneret, vel moniti ab eo fuerimus, tunc promittimus intrare verum obstagium ad civitatem Poznaniensem, ibique manere et non exire, donec capitalis pecunia cum usura totaliter sit soluta, vel cum voluntate sepedicti Judei tenere. Et hoc promittimus sine omni dolo falsitatis. Eciam promittimus fide nostra et honore sepedictum Judeum super nullam validam manum iudicare, nec super aliquam personam, nec super regem et reginam, quod nobis possit venire in subsidium et sepedicto Judeo in dampnum, sed cum parata pecunia solvere promittimus totaliter sine omni dolo falsitatis. In cuius rei testimonium sigilla nostra sunt appensa. Datum Poznanie in die beatorum Petri et Pauli Apostolorum sub anno Domini M^o CCC^o LXXXII.

^atak Kop.

¹Marcin z Dzwonowa (Zwanowa), na pn. od Poznania, potem miecznik pozn. (kal.?) 1390 - 1412 (Spisy wlkp.).

²Trojan Grochola z Raczkowa (na wsch. od Skoków) wyst. 1382 - 1407 (SHGWlkp.).

³Wincenty z Laskownicy Wielkiej (na pd.-zach. od Gołańczy), wyst. od 1380, potem podsędek kal. 1387 (zob. niżej, nr 294/5).

⁴Mikołaj z Dobieszewa (na zach. od Kcyni), wyst. 1382 - 1396 (SHGWlkp.).

⁵Dzierżykraj, Dzierżek, z Dziewierzewa (na pd. od Kcyni), współdziedzic z Maciejem Warpąsem, wyst. 1358, zm. przed 1394 (KDW III, nr 1379; Lekszycki II, nr 1004 - wdowa).

Dokument Nr 279

Poznań, 13 grudnia 1382

Oficjał poznański zaświadcza, że Maciej Ptaszkowski mieszczanin ze Śródki złożył zeznanie w sporze o dziesięciny z Gaju i Kiączyna.

Kop.: Poznań, AAP CP 10 (Kopiariusz poznańskich wikariuszy katedralnych, tzw. Jura vicariorum, z XV w.), k. 275; zaginiona w r. 1945.
Odpis: Kraków, Bibl. PAN, rkps 3519 (Teki Majkowskiego), k. 42 - 43 (wg Kop.).

Nos Nicolaus cantor et officialis Poznaniensis¹ notum facimus, quibus expedit universis, quod in nostra constitutus presencia nobilis vir Mathias Ptaszkowsky oppidanus in Srodka prope Poznaniam² citatus ad instanciam honorabilis viri domini Nicolai Cruspe canonici Poznaniensis³ ad deponendum seu perhibendum in negacio seu causa, quam idem dominus Nicolaus cum nobili viro domino Alberto Scora castellano Radzimensi⁴ super infrascriptis decimis habet seu habiturus est, tamquam testis affuturus testimonium veritatis, tandem idem Mathias de dicenda seu deponenda veritate iuramento ad sanctam Dei crucem corporaliter tactam prestito confessus est publice et alta ac intelligibili voce deposuit virtutem sui iuramenti prestiti, quod tamen altarista sive rector altaris Sancte Trinitatis in ecclesia Poznaniensi⁵ tunc quamdiu ipsum altare obtinebat, decimas manipulares in campis [et i^a]n villis subscriptis ad ipsum altare pertinentibus, in [Gay^a⁶] videlicet et Kyancino⁷ et decimam lini in Gay ibidem d[e sed^a]ecim mansis sedecim scotos grossorum, in Kyancino de undecim mansis undecim scotos grossorum Pragensium, annis singulis sustulisset et percepisset. Super quam confessionem et deposicionem petiit sibi [pre^a]libatus dominus Nicolaus litteras nostras cum subscripc[ione notarii^a] publici dari et concedi, cui presentes litteras sigillo nostro et subscripcione Johannis Borngraber clerici Poznaniensis et notarii publici⁸ munitas et consignatas duximus concedendas. Actum et datum Poznanie sub anno Domini millesimo CCC LXXXII, indiccione quinta, pontificatus sanctissimi in Christo patris et domini nostri, domini Urbani digna Dei providencia pape sexti anno quinto, mensis Decembris die XIII, hora quasi sexta, presentibus honorabilibus et discretis viris dominis: magistro Sandero de Koslin⁹, Adam de Pobyedzyska¹⁰ Gneznensis et Jacobo de Rogalino Poznaniensis diocesis ecclesiarum parochialium rectoribus¹¹ ac aliis pluribus testibus fidedignis.
[Et^a] ego Johannes Nicolai Borngraber clericus Poznaniensis, publicus imperiali auctoritate notarius, premissis omnibus et singulis, dum sic agerentur et fierent, una cum prenominatis testibus presentes litteras scripsi meque hic subscripsi et in hanc publicam formam redegi, signo et nomine meis solitis et consuetis consignavi in fidem et testimonium omnium premissorum.

^azapewne luka w Kop.; tak Odpis.

¹Mikołaj Strosberg, zob. wyżej, nr 250/4.

²Śródka podpoznańska, dziś w obrębie Poznania. Mieszczanin Maciej Ptaszkowski zapewne z Ptaszkowa koło Grodziska Wlkp.

³Mikołaj Kruspe (Krusse) kanonik pozn., altarysta katedralny pozn. 1382 - 1383, pleban w . kościele Św. Marii Magdaleny w Poznaniu 1399 (Now. I, s. 235; KDW III, nr 1815, 2003).

⁴Wojciech Skóra z Gaju Wielkiego i Kiączyna, Awdaniec, kasztelan radzimski 1374 - 1382 (Spisy wlkp.).

⁵O ołtarzu pisze Now. I, s. 235.

⁶Gaj Wielki pomiędzy Poznaniem a Pniewami.

⁷Kiączyn, na pd. od Szamotuł.

⁸Jan Borngraber, zob. wyżej, nr 263/6.

⁹Koslin - nie zidentyfikowane - może to pomyłka, zamiast Goslin - Goślina (na pn. od Poznania).

¹⁰Adam pleban w Pobiedziskach skądinąd nieznany.

¹¹Jan pleban w Rogalinie (Rogalinku, nad Wartą, na pd. od Poznania), skądinąd nieznany.

Dokument Nr 280

Poznań, 30 czerwca 1383

Kapituła poznańska zaświadcza, że Piotr kanonik poznański i pleban w Tarnowie zapisał czynsz poznańskim wikariuszom katedralnym.

Kop.: Poznań, AAP CP 10 (Kopiariusz poznariskich wikariuszy katedralnych, tzw. Jura vicariorum, z XVI w.), k. 397; zaginiona w r. 1945.
Odpis: Kraków, Bibl. PAN, rkps 3519 (Teki Majkowskiego), k. 44 - 46 (wg Kop.).
Reg.: St. Źr., 12, 1967, s. 118 - 119.

In nomine Domini amen. Cum omnia, que aguntur in tempore, cum causa temporis evanescunt, nisi litterarum amminiculo aut privilegiorum firmitate roborentur. Proinde nos Troyanus prepositus¹, Albertus archidiaconus², Nicolaus cantor³, Stanislaus cancellarius⁴, Petrus Pczewiensis⁵, Nicolaus Lanciciensis archidiaconi⁶, Michael prepositus Gluszinensis⁷, Swentoslaus prepositus Sancti Spiritus aput Poznaniam⁸, Przibigneus⁹, Nicolaus Strzeszconis¹⁰, Vincencius Grochola¹¹, Dirslaus Wiscotha¹², Miroszko de Grambyewo¹³, Johannes Borngraber¹⁴, Nicolaus Krusse¹⁵, Mathias Blida¹⁶, canonici ecclesie Poznaniensis, ad perpetuam rei memoram tenore presencium recognoscimus, publice profitemur, quod ad nostram omnium veniens presenciam, dum capitulariter fugimus^a congregati, honorabilis et discretus vir dominus Petrus canonicus dicte ecclesie Poznaniensis confrater noster in Christo dilectus ac rector parochialis eclesie in Tharnowo¹⁷, sanus corpore et compos racione, publice et expresse recognovit, se vendidisse, donasse et assignasse pye et pure propter Deum circumspectis et discretis viris dominis vicariis perpetuis ecclesie Poznaniensis pretacte centum et quinquaginta marcas grossorum Pragensium, quinquaginta videlicet paratas, quinquaginta apud honestam dominam relictam Hanconis Gregorii civem Poznaniensem¹⁸, quadraginta apud proconsulem et consules in pretorio civitatis Poznaniensis et reliquas viginti apud nobilem virum Nicolaum heredem de Splawe¹⁹ in remissionem suorum peccaminum et animarum ipsius et suorum parentum salute. In quarum pecuniarum predictarum recompensam dicti vicarii Poznanienses coram nobis constituti sponte libere et voluntarie, bona et matura deliberacione prehabita eidem domino Petro atque nobis se et eorum successores obligaverunt sub excommunicacionis pena tenere, habere et observare qualibet septimana singulis secundis feriis, donec festum alicuius sancti ipso die non supervenerit, alias die sequenti, videlicet feria tercia, vel alio die quocumque,. vigilias et unam missam pro defunctis voce solempni in dicta ecclesia Poznaniensi devote decantando, singulis vero diebus ahis, videlicet tercia feria, quarta, quinta et sexta similiter missam pro defunctis, sabbato de Domina Nostra et die dominica de Sancta Trinitate legere per eos et eorum successores perpetue duraturum, octavis tamen Nativitatis Christi, Epiphanie, Resurreccions, Ascensionis, Penthecostes, Corporis Christi, Assumpcionis atque Nativitatis Marie Virginis dumtaxat exclusis, ita tamen quod una missa legatur pro defunctis infra predictas octavas. Insuper die, qua cum Deo placueriit, clauserit extremum, pro anniversario vigilias et missam pro defunctis solempniter decantare et sequenti die tricesimum per eos iuxta ordinem ab ipsis ab antiquo tentum perpetuo observare. In quorum omnium et singulorum testimonium presentes litteras per Johannem Borngraber notarium nostrum atque scribam scribi fecimus nostrique predicti domini Petri et communitatis predictorum vicariorum sigillis duximus roborandas. Actum et datum Poznanie in crastino beatorum Petri et Pauli Apostolorum sub anno nativitatis Domini millesimo CCC^oLXXX tercio.

^atak Odpis (zapis fonetyczny).

¹Trojan z Łekna, zob. wyżej, nr 134/7.

²Wojciech z Będlewa, zob. wyżej, nr 227/17.

³Mikołaj Strosberg, zob. wyżej, nr 250/4.

⁴Stanisław Prus, zob. wyżej, nr 240/20.

⁵Piotr, zob. wyżej, nr 250/8.

⁶Mikołaj z Margonina, zob. wyżej, nr 220/5.

⁷Michał, zob. wyżej, nr 250/13.

⁸Świętosław kanonik pozn. i prepozyt szpitala Św. Ducha w Poznaniu 1383 - 1385, zm. przed 1389 (KDW III, nr 1834; niżej, nr 304).

⁹Przybygniew, zob. wyżej, nr 204/10.

¹⁰Mikołaj Strzeszkowic z Ułanowa (na pn. od Kłecka), Sulimczyk, kanonik pozn. 1377, gnieźn. 1383, skarbnik arcybiskupa gnieźn. 1389, wikariusz kapitulny gnieźn. 1393, 1401, 1411, oficjał gnieźn. 1400 i wikariusz generalny gnieźn. 1416, zm. ok. 1418 (PSB XXI, s. 95 - 96).

¹¹Wincenty Grochola (z Ostroroga), Nałęcz, kanonik pozn. 1383, scholastyk pozn. 1385, prepozyt pozn. 1390 - 1405 (Now. I, s. 362, 391; KDW III, nr 1833 n. V, nr 40).

¹²Dziersław Wyskota zapewne ident. z późniejszym archidiakonem pszczewskim 1396 - 1401, zm. przed 1405 (Now. I, s. 718, II, s. 296).

¹³Mirosław, Miroszek, z Grąbiewa (pod Grodziskiem Wlkp.). kanonik pozn. 1383 (tutaj) - 1408 (KDW V, nr 60 - 134).

¹⁴Jan Borngraber, zob. wyżej, nr 263/6.

¹⁵Mikołaj, zob. wyżej, nr 263/6

¹⁶Maciej Blida, zob. wyżej, nr 250/14.

¹⁷Piotr pleban w Tarnowie Podgórnym (na zach. od Poznania) i kanonik pozn. 1380 - 1383 (KDW III, nr 1774, 1809, 1811, 1815).

¹⁸Hanek syn Grzegorza, zob. wyżej, nr 263/3.

¹⁹Spławie, na pd.-wsch. od Poznania, dziś w obrębie miasta Poznania. Mikołaj wyst. 1383 - 1422 (SHGWlkp.).

Dokument Nr 281

Gniezno, 22 października 1383

Arcybiskup gnieźnieński nadaje 2 łany w Podgórzynie mieszczaninowi żnińskiemu Mikołajowi Włocławskiemu.

Kop.: Gniezno, AAG, ACap. B 6 (Liber privilegiorum capituli Gnezn. z XVI w.), k. 149v. Tytuł: Donacio duorum mansorum liberorum in Podgorzyno clavis eiusdem [Znenensis].
Odpis: Kraków, Bibl. Jag., rkps 8057, k. 90 (wg Kop.).
Ekscerpt: Wizytacje, s. 305.

Noverint, quibus expedit universi, quod nos Bodzantha Dei gracia archiepiscopus sancte eclesie Gneznensis, consideratis serviciis fidelibus circumspecti viri Ncolai dicti Wloczslawski, civis nostri Znenensis, nobis et eclesie nostre impensis et imposterum impendentis, duos mansos agrorum liberos in villa nostra, Podgorzyno¹ wlgariter nuncupata, prope Znenam, sibi et suis successoribus legittimis perpetuis temporibus tenendos, habendos, possidendos, vendendos, commutandos et ad usus suos beneplacitos convertendos, prout sibi et suis posteris et successoribus legittimis utilius videbitur expedire, donavimus gratuite de consensu et ratihabicione venerabilium fratrum nostrorum dominorum capituli nostri Gneznensis et presentibus donamus, dantes et concedentes eidem Nicolao et suis legittimis successoribus in huiusmodi villa nostra Podgorzyno plenam et liberam potestatem ducentas oves duntaxat habendi, tenendi, pascendi et servandi, volentes, quod prefatus Nicolaus et sui successores legittimi racione huiusmodi donacionis in Thorun transire pro rebus et necessariis nobis et successoribus nostris emendis, quociens fuerit oportunum, de mandato nostro speciali sint astricti. In cuius rei testimonium nostrum ac dicti capituli Gneznensis sigilla presentibus sunt appensa. Actum et datum Gnezne in crastino Undecim Milia Virginum sub anno Domini millesimo tricentesimo octogesimo tercio, presentibus honorabilibus viris dominis: Joanne archidiacono², Jarando custode³, Nicolao Strzeskonis⁴, Joanne de Trlang⁵, Petro de Vaczslawycz⁶ et Petro Grolok⁷ prelatis et canonicis dicte eclesie nostre Gneznensis testibus circa premissa.

¹Podgórzyn, zob. wyżej, nr 256/1.

²Janek z Czarnkowa, zob. wyżej, nr 222/13.

³Jarand Pomian, zob. wyżej, nr 212/8.

⁴Mikołaj Strzeszkowic, zob. wyżej, nr 280/10.

⁵Jan z Trląga, zob. wyżej, nr 265/13.

⁶Piotr nie zidentyfikowany.

⁷Piotr Grolok, Grolek, kanonik gnieźn. 1371 - 1383 (KDW III, nr 1786, 1814; Kor. II, s. 144).

Dokument Nr 282

Poznań, 17 listopada 1383

Bartek Cieszymir mieszczanin poznański prezentuje Ludwika plebana z Komornik na altarię w katedrze poznańskiej.

Kop.: Poznań, AAP CP 10 (Kopiariusz poznańskich wikariuszy katedralnych, tzw. Jura vicariorum, z XVI w.), k. 107v; zaginiona w. r 1945.
Odpis: Kraków, Bibl. PAN, rkps 3519 (Teki Majkowskiego), k. 47 (wg Kop.).

Beverendo in Christo patri et domino, domino .. episcopo Poznaniensi¹ vel eius .. vicario in spiritualibus Bartko Czeszimir civis Poznaniensis² salutem et filialem obedienciam cum obsequiosa in omnibus voluntate. Ad vestre paternitatis clemenciam discretum virum dominum Loduigum rectorem ecclesie de Komorniky³ presencium ostensorem super altare beatorum Petri et Andree Apostolorum et Sancte Crucis per me de novo in ecclesia Poznaniensi fundatum et erectum⁴, presentibus duxi presentandum, supplicans et deprecans humiliter et devote, quatenus ipsum de predicto altari confirmari et investire dignemini graciose curam et regimen ac administracionem temporalium et spiritualium eiusdem sibi assignantes. In cuius rei testimonium presentibus sigillum meum censui appendendum. Actum et datum Poznanie XVII⁵ die mensis Novembris sub anno Domini millesimo [trecentesimo^a] LXXX tercio.

^azapewne brak w Kop.; tak Odpis.

¹Biskupem pozn. był w tym czasie (1382 - 1384) Jan Kropidło książęopolski, potem biskup włocławski, zm. 1421 (PSB X, s. 436 - 438).

²Bartek Cieszymir mieszczanin, potem rajca pozn. 1387 - 1388 (WSvP, s. 441; KDW III, nr 1815).

³Ludwik pleban w Komornikach (na pd.-zach. od Poznania) altarysta w katedrze pozn. 1383 - 1395, potem kanonik pozn. 1399 - 1411 (Now. I, s. 340, 445 - 446; KDW V, nr 7 - 181).

⁴Przywilej erekcyjny ołtarza z 12 listopada 1383 zob. KDW III, nr 1815, por. też Now. I, s. 445.

⁵Data dzienna przetrwała w odpisie budzi wątpliwości, bowiem Ludwik otrzymał altarię już 12 tego miesiąca (KDW III, nr 1815). Nie można wykluczyć, że w or. było XII (podobnie jak w cytowanym dok. z KDW) nie zaś XVII listopada.

Dokument Nr 283

Poznań, 31 stycznia 1384

Mikołaj z Wenecji sędzia kaliski przysądza Wrąbczyn(ek) klasztorowi Cystersów w Lądzie.

Or.: Kraków, WAP. D. Dep. 344. Pergamin 229 - 219 × 130 - 126 + 23 mm. Trzy dziury na prawym marginesie, dół wystrzępiony. Nacięcia po pasku do przywieszenia pieczęci. Na odwrocie informacje o treści i sygnatury (XIV - XVIII w.).

In nomine Domini amen. Nos Nicolaus iudex Kalisiensis¹ notum facimus, quibus expedit, universis, | quod Poznanie die dominico ante Purificacionem Marie Virginis gloriose sub anno Domini milessimo | trecentessimo octuagesimo quarto, venientes ad nostram presenciam Petrko heres de Lang² eciam | ex parte fratris ipsius uterini parte ex una, et religiosus vir Rudgerus claviger et procurator fratrum et conventus mo- nasterii de Land³ parte ex altera, in presencia reverendi in Christo patris domini Johannis ducis Opoliensis et episcopi Poznaniensis⁴ et strennuorum militum ac nobilium: Peregrini capitanei Polonie⁵, Dirscone castellano Santocensi⁶, Franczkone pincerna⁷, Stephano subpincerna Poznaniensibus⁸ ac honorabilium virorum: Alberti archidiaconi Poznaniensis⁹, Nicolai cantoris Poznaniensis¹⁰, in termino ipsis peremptorie signato pro hereditate dicta Vronczino¹¹ coram nobis iuridice litigabant. Nos vero perpendentes bene causas ipsorum ex informacione dominorum iam scriptorum et aliorum terre seniorum, predicto Rudgeri clavigeris nomine tocius conventus monasterii supradicti adiudicavimus dare investituram ville supradicte et presentibus adiudicavimus, non removentes Petrkonem nec fratrem ipsius agere contra villam iuridice memoratam. Ita tamen, quod iure possint attemptare villam supradictam, nullam violen- ciam monasterio memorato facientes. In cuius rei testimonium sigillum nostrum presentibus duximus appendendum. Datum et actum Poznanie die, anno, loco quibus supra.

¹Mikołaj z Wenecji, zob. wyżej, nr 228/23.

²Piotr z Łęgu koło Śremu), najpewniej ident. z późniejszym stolnikiem kal. 1392, potem podsędkiem pozn. 1393 - 1398 (Spisy wlkp.; SHGWlkp.). Jego brat nie zidentyfikowany.

³Klucznik lędzki Rudger skądinąd nieznany.

⁴Jan Kropidło, zob. wyżej, nr 282/1.

⁵Peregryn, Pielgrzym, z Węgleszyna (w Sandomierskiem), Jelitczyk, podkomorzy sandomierski 1379 - 1400, starosta wlkp. 1383 - 1387 (PSB XXV, s. 602 - 603).

⁶Dziersław, Dzierżek, Grochola z Ostroroga, Nałęcz, kasztelan santocki 1383 - 1387 (Spisy wlkp.).

⁷Franciszek z Cerekwicy, zob. wyżej, nr 190/1.

⁸Stefan podczaszy wyst. tylko tutaj, najpewniej chodzi tu jednak o podstolego pozn. 1376 - 1399 Stefana z Trląga i Głogowca (zob. wyżej, nr 258/2).

⁹Wojciech z Będlewa, zob. wyżej, nr 227/17.

¹⁰Mikołaj kantor pozn. potwierdzony 1380 - 1384 (tutaj), zapewne zastępca (lub ident. z) Mikołaja Strosberga (zob. wyżej, nr 250/4).

¹¹Wrąbczyn, tuż na zach. od Zagórowa, lub Wrąbczynek (na zach. od Wrąbczyna) - w obydwu tych osadach nazywanych Wronczynem (Małym i Dużym) klasztor lędzki miał potem swoje działy.

Dokument Nr 284

10 czerwca 1384

Wincenty z Książa sprzedaje młyn w Kobylempolu młynarzowi Tworkowi.

Kop.: Poznań, AAP, CP 10 (Kopiariusz poznańskich wikariuszy katedralnych, tzw. Jura vicariorum, z XVI w.), k. 79; zaginiona w r. 1945.
Odpis: Kraków, Bibl. PAN, rkps 3519 (Teki Majkowskiego), k. 48 (wg Kop.).

In nomine Domini amen. Cunctorum memoria oblivione deprimitur, nisi [testimonio^a] litterarum ac testium [munimine^a] digne roboratur. Igitur notum sit omnibus, tam presentibus, quam futuris, quorum auditui series presentis pagine fuerit provulgata, quod nos Wincentius heres Kxanse¹ in bona mentis et corporis, non compulsus nec coactus, sed voluntarie et ex certa sciencia, Tworkoni² cum suis liberis natis et nascendis dedimus molendinum in hereditate nostra, dicta Cobile Pole². Quod molendinum predicto Thworkoni perpetualiter dedimus et contulimus cum suis liberis legitimis tenendum, vendendum et aliis tribuendum et ad usus commutandum beneplacitos, prout sibi et suis successoribus utilius videbitur expedire. Item antedicto Thworkoni indulsimus duos coretos farine in qualibet ebdomada eternaliter. Item dicto Tworkoni dedimus liberam voluntatem in prefata hereditate nostra servare oves, boves, scrophas et alia peccora, que potest habere et pascere et nutrire, secundum scilicet morem et consuetudinem vicinorum suorum, et hoc tali condicione, quod prefatus Tworko tenetur nobis in qualibet ebdomada duas mensuras sive metretas farine perpetualiter. Item sepedictus Tworko tenetur nobis duos coretos tritici in Nativitate Domini [25 XII], item duos ad Pascha, item duos in Assumpcione Beate Marie Virginis [15 VIII]. Et eciam si aliquis malus annus adveniret super prefatum Tworkonem et nobis non posset antedictum censum persolvere, tunc nos debemus cum ipso misericorditer computare, ut det nobis pecunias alio anno prout [.....^a] solverat ante preterito malo anno. Item [...^a] nos dominus Vincencius nichil [...^a] debemus curare pro lapidibus nec pro aliquo [...^a] vel pro aliquibus laboribus, qui ibi pertinent ad predictum molendinum, predictus molendinator [.......^a] violencia aque, videlicet [.......^a] obstaculum [........^a]. Item prefatus Tworko debet nobis in molendino duos porcos servare, nutrire et [tenere^a], et hoc a festo beate Margarethe Virginis [13 VII] usque ad festum Pasche [...^a] ante Pascha porci de stabulo [........^a] non saturantur, fuerint excepti et extracti. Item vice [......^a] duo reponi debent usque ad Pascha. In cuius rei testimonium sigillum nostrum est appensum. Actum et datum in crastino Corporis Domini nostri Ihesu Christi sub anno Domini M^oCCC^oLXXXIIII^o, presentibus hiis testibus: domino Ubislao herede de Lowanczicze³ et Czesinco honore^b Kalisiensi⁴, et domino Jaskone herede in Welawesz⁵, et domino Benyamyno herede in Jaragewo⁶, et domino Sandyuogio filio domini Jaschkonis heredis in Welawesz⁵, et domino Jacobo plebano in Kxansze⁷, et aliis quam plurimis fidedignis.

^aluka Odpis.

^btak Odpis.

¹Książ na wsch. od Śremu. Wincenty wyst. 1384 - 1390 (SHGWlkp.).

²Kobylepole, zob. wyżej, nr 277/2, tam też wyst. młynarz Tworek.

³Łowęcice na zach. od Jarocina. Ubisław wyst. do 1394 (SHGWlkp.).

⁴Cieszymir (?) nie zidentyfikowany.

⁵Wielowieś, na pn.-zach. od Krotoszyna. Jasiek wyst. 1382 - 1394, a jego syn Sędziwój skądinąd nieznany.

⁶Jaraczewo na zach. od Jarocina. Dziedzic Beniamin wyst. jeszcze 1399 (SHGWlkp.).

⁷Pleban Jakub skądinąd nieznany.

Dokument Nr 285

1384

Arcybiskup gnieźnieński dokonuje zamiany dóbr i dziesięcin z plebanem ze Żnina.

Ekscerpt: Gniezno, AAG, ACap. B 140 (Wizytacje dóbr arcybiskupa gnieźn. z 1512 r.), k. 211 (Wyd.: Wizytacje, s. 283). Tytuł: Permutatio insule Czapple pro decimis in Grocholyno, Strzalkow etc.

Bodzantha Dei gracia sancte eclesie Gneznensis archiepiscopus, cupientes civitatem nostram Zneynensem commodo et utilitate ampliare, commutacionem perpetuam cum discreto domino Joanne de Scholdri rectore eclesie parrochialis Zneynensis¹ sub hac forma fecimus, quod idem Joannes suo et eclesie sue predicte nominibus de insula prope eclesiam Sancte Marie et circa, lacum nostrum dictum Czapple² versus meridiem, prout in suis limitibus distincta est, cum omnibus iuribus, fructibus, censibus, utilitatibus universis ad ipsam insulam quomodolibet spectantibus, spontanea voluntate cessit ipsamque nobis resignat. Nos vero in recompensam commutacionis huiusmodi eidem domino Joanni rectori eclesie pretacte Zneynensis ac successoribus suis decimas campestres mense nostre archiepiscopalis, in Grocholyno³, Strzalkowo⁴ et Suchoranczecz utraque⁵ in districtu Palucensi situatas, sub ratihabicione venerabilium fratrum nostrorum capituli Gneznensis tenore presencium damus, ascribimus et incorporamus, perpetuis temporibus per ipsum dominum Joannem plebanum ac successores ipsius perpetuo habendas, possidendas, tollendas. Acta sunt hec sub anno Domini M^o CCC LXXX quarto.

¹Jan z Szołdr (na wsch. od Czempinia) skądinąd nieznany, chyba różny od Jana plebana w Żninie 1354 (wyżej, nr 166/2).

²Jez. Czaple, zob. wyżej, nr 155/2.

³Grocholin, na zach. od Kcyni.

⁴Strzałkowo, zob. wyżej, nr 164/7.

⁵Suchoręcz Wielki i Mały, dziś Suchoręcz i Suchoręczek, na pn.-wsch. od Kcyni.

Dokument Nr 286

Kościan, 26 lutego 1385

Rada miejska Kościana uposaża szpital i kaplicę Św. Ducha pod Koscianem.

Kop.: Poznań, AAP, Acta consistorii, 137, k. 123 - 123v. Wpis 11 marca 1615, w transumpcie królowej Jadwigi z daty: Kraków, 21 kwietnia 1385 - zob. niżej nr 287.
Odpis: Kraków, Bibl. Jag., rkps 8057, k. 93 (wg Kop.).

In Christi nomine amen. Noverint quibus expedit universi, quia nos Petrus Stolko proconsul, Nicolaus Staser, Niczko Arcach, Niczko Bory et Nicolaus Herman consules, necnon communitas oppidi Costanensis Posnaniensis dioecesis¹, pro nostra et proximorum nostrorum salute, ad hoc pie conservandum, ad laudem Sancti Spiritus Deique genitricis Mariae, Catherinae, Margarethae, Dorotheae et Barbarae necnon Undecim Millia Virginum Nicolaique Episcopi et Confessoris et Stanislai, Adalberti et Georgii ac omnium apostolorum beatorum foras et prope ipsum oppidum quoddam hospitale seu capellam absque tamen animarum cura, ubi pauperes possunt refici et infirmi, de septem marcis grossorum, quadraginta octo grossos Bohemicales pro marca qualibet computando numeri Polonicalis, annuis redditibus per rectorem quemlibet pro tempore ipsius hospitalis singulis annis in Nativitate Christi [25 XII] septem et Paschae festivitatibus septem et in Joannis Baptistae [24 VI] septem, ac in Michaelis Archangelis [29 IX] beatorum vigiliis residuos septem fertones huiusmodi grossorum in praetorio nostro et de ipsius nostri oppidi censibus atque bonis absque aliis quibuscunque impedimentis et dillationibus recipiendis et levandis, ad quamquidem solutionem sic faciendam, nos et successores nostros perpetuis temporibus obligamus, de novo ereximus et erigimus ordinem qui sequitur apponentes: Ut rector ipsius hospitalis, qui fuerit pro tempore, tres missas per se vel per alium in cuius vel quorum sanctorum honorem voluerit die, [k. 123v] videlicet dominica unam, quarta secundam et sexta feriis tertiam debeat septimanis singulis celebrare, dummodo causa legittima non obsistat, quodque ius patronatus et praesentandi eiusdem rectoris ad nos debeat perpetualiter pertinere. Pro quarum quidem erectionis et dotationis approbatione et confirmatione consensu nihilominus Posnaniensis capituli accedente reverendo in Christo patri et domino, domino Dobrogostio Posnaniensi episcopo² praesentibus humillime supplicamus. In fidem praemissorum sigillum nostrum praesentibus est appensum. Datum Costan in Quadragesima feria quinta dominicae qua cantatur in ecclesia sancta Reminiscere etc., etc., sub anno Domini millesimo trecentesimo octuagesimo quinto.

¹Mieszczanie kościańscy skądinąd nieznani; burmistrz to zapewne Piotr Stolle, wyst. i 1398 (Lekszycki II, nr 1979, 2114).

²Dobrogost Nowodworski, z Nowego Dworu mazowieckiego, Nałęcz, dr, elekt gnieźn. 1382, biskup pozn. 1384, arcybiskup gnieźn. 1394, zm. 1401 (PSB XI, s. 245 - 246; Now. II, s. 75 - 76; WSB).

Dokument Nr 287

Kraków, 21 kwietnia 1385

Królowa Jadwiga uposaża szpital Św. Ducha pod Kościanem.

Or. nieznany. W 1615 r. zaopatrzony był w pieczęć w czerwonym wosku, przedstawiającą orła, z zatartym napisem.
Kop.: Poznań, AAP, Acta consistorii, 137, k. 122v - 124. Wpis 11 marca 1615 (wg Or.). Tytuł: Ingrossatio erectionis hospitalis Sancti Spiritus in civitate Costensi.
Odpis: Kraków, Bibl. Jag., rkps 8061, s. 210 - 211 (wg Kop.?).

In nomine Domini amen. Ad perpetuam rei memoriam. Heduigis Dei gratia regina Poloniae necnon terrarum Cracouiae, Sandomiriae, Siradiae, Lanciciae, Cuiauiae, Pomeraniae domina et haeres. Innata cordi nostro benignitas inter sollicitudinum curas, quibus pro subditorum quiete usqueque distrahitur ad hoc praecipua consideratione intendit, ut ecclesiarum libertatibus profectibus et commodis possit et valeat sub tempore nostri felicis regiminis salubriter providere nec in his nostrae maiestatis errat propositum, nam in coelestes thesauros et immarcescibiles illud in dubie reponi confidimus, quicquid ad magnificandum sanctarum ecclesiarum honores liberaliter errogamus. Sane fidelium nostrorum consulum oppidi nostri dilecti^a nostrae celsitudini oblata petitio continebat, quattenus literam ipsorum erectionis, fundationis et dotationis hospitalis Sancti Spiritus prope et ante Costan [k. 123] oppidum memoratum approbare, ratificare et confirmare de innata nobis clementia benigniter dignaremur. Cuius quidem literae tenor et continentia de verbo ad verbum dignoscitur fore talis:
[następuje dok. władz miasta Kościana z daty: Kościan, 26 lutego 1385 - por. wyżej nr 286].
[k. 123v] Nos itaque literam erectionis, dotationis et fundationis praetactam gratam, ratam et acceptam habentes, in omnibus ipsius clausulis, sententiis, punctis et articulis, eandem literam confirmamus, ratificamus ac etiam approbamus, absolventes, liberantes et eximentes rectorem hospitalis praefati, qui pro tempore per consules oppidi nostri praedicti fuerit institutus, ab omnibus censibus, solutionibus, exactionibus, laboribus, angariis, praeangariis quibuscunque nominibus vocitentur nobis vel nostris successoribus de laneo cum dimidio agrorum sitto in villa nostra Kurza Gora¹ vulgariter dicta per Henlinum Goelczl^b olim civem de Kostan² hospitali memorato donato et attributo, dandis, faciendis aut quomodolibet exsolvendis. Indulgemus insuper rectori hospitalis eiusdem concedimusque liberam facultatem, quattenus valeat et possit in loco congruo prope hospitale praedictum, molendinum ventile, sive ad ventum positum, aedificare, construere et locare, quod quidem molendinum pari modo exemptum fore volumus in omnibus [k. 124] liberum et solutum. Actum Cracouiae feria sexta proxima post dominicam qua Misericordia Domini in ecclesia Dei decantatur anno eiusdem millesimo trecentesimo octogesimo quinto, praesentibus his: reverendo in Christo patre Dobrogostio episcopo Posnaniensi³ necnon strenuis viris Vincentio palatino Posnaniensi⁴, Peregrino Maioris Poloniae capitaneo⁵, Joanne Kalisiensi⁶, Sandiuogio Naklensi⁷, Dirscone Santhocensi⁸ castellanis et Alberto de Kobelino subpincerna Kalissiensi⁹ et aliis plurimis nostris fidelibus et fidedignis. Datum per manus honorabilis viri domini Zaklicze praepositi Sandomiriensis, aulae nostrae cancellarii fidelis¹⁰.

^aCostan Odpis

^blekcja niepewna - Odpis ma tu Wenczel.

¹Kurza Góra na wsch. od Kościana.

²Henlin skądinąd nieznany.

³Dobrogost Nowodworski, zob. wyżej, nr 286/2.

⁴Wincenty z Kępy, zob. wyżej, nr 235/3.

⁵Peregryn z Węgleszyna, zob. wyżej, nr 283/5.

⁶Jan z Bierzglina, zob. wyżej, nr 235/5.

⁷Sędziwój Świdwa z Szamotuł, Nałęcz, kasztelan nakielski 1381 - 1386, potem gnieźn. 1388 - 1392, wojewoda pozn. 1393 - 1405 (Spisy wlkp.).

⁸Dziersław z Ostroroga, zob. wyżej, nr 283/6.

⁹Wojciech z Kobylina podczaszy kal. 1385, kasztelan międzyrzecki 1394 - 1400 (Spisy wlkp.).

¹⁰Zaklika z Mydlnik, Międzygórza, Toporczyk, prepozyt sandomierski 1384, potem świecki kanclerz Królestwa 1384 - 1409?, starosta kujawski 1398 (Sułkowska - Kurasiowa, Dokumenty, s. 271 - 272).

Dokument Nr 288

Poznań, 21 grudnia 1385

Starosta generalny Wielkopolski zaświadcza, że młynarz Staszek sprzedał młyn w Poznaniu młynarzowi Hallinowi.

Kop.: Poznań, AAP, CP 10 (Kopiariusz poznańskich wikariuszy katedralnych, tzw. Jura vicariorum, z XVI w.), k. 55; zaginiona w r. 1945.
Odpis: Kraków, Bibl. PAN, rkps 3519 (Teki Majkowskiego), k. 51 - 52 (wg Kop.).
Reg.: St. Źr., 12, 1967, s. 119.

Nos Peregrinus capitaneus Polonie generalis¹ notum facimus, quibus expedit universis, quod ad nostram plurimorumque terre nobilium accedens presenciam honestus et circumspectus vir et dominus Staszko civis Poznaniensis², non compulsus nec coactus, sed bona animi deliberacione, usus consilio fratrum et amicorum suorum, molendium nuncupatum Bogdanka sub castro Poznaniensi Hallino molendinatori³ pro quadringenta marcis grossorum Pragensium monete usualis, quadraginta octo grossos pro qualibet marca computando, vendidit et coram nobis publice resignavit tali sub forma, quod, de istis quadringenta marcis grossorum octuaginta marcas grossorum minus una marca idem Hallyn molendinator dicto Staszkoni adhuc tenetur et istam summam pecunie, scilicet octuaginta marcas minus una, a data presencium infra duos annos antedicto Staszkoni seu fratribus suis et amicis dare sit astrictus, quod si eandem pecuniam tempore statuto non solveret Hallin memoratus, tunc a dicta pecunia quolibet anno octo marcas grossorum dare tenetur. Et quod si dictas octo marcas quolibet anno non dederit, tunc molendinum omnimodum supradicto Staszkoni seu fratribus suis debet resignare ad tenendum ac eciam regendum tamdiu, quousque idem Staszko vel fratres sui suas pecunias censuales, videlicet octo marcas grossorum de dicto molendino recipiant et extorqueant, tunc molendinum supradictum eidem Hallino molendinatori tenetur e converso resignare. In cuius rei testimonium sigillum nostrum minus presentibus est appensum. Datum et actum Poznanie die beati Thome Apostoli sub anno Domini M^o CCC^o LXXX^o quinto, presentibus hiis testibus: Petro dicto Kot de Tarnowo⁴, Johanne de Wrzesna⁵, Poman de Lubym⁶, Petrassio de Nagrodouicze heredibus⁷, Wyrzbantha⁸, Paulo Lamprecht civibus Poznaniensibus⁹ ac aliis quampluribus fidedignis.

¹Peregryn z Węgleszyna, zob. wyżej, nr 283/5.

²Być może Stanisław, Staszek, Borzejowski, potem 1401 - 1429 wielokrotny rajca i ławnik pozn.

³Młynarz Henlin, zob. wyżej, nr 275/2.

⁴Piotr Kot z Tarnowa (tuż na pn. od Kostrzyna) wyst. 1385 - 1411 (SHGWlkp.).

⁵Jan z Wrześni wyst. 1385 - 1402 (SHGWlkp.).

⁶Pomian z Lubonia (na pd. od Poznania) wyst. 1385 - 1394 (SHGWlkp.).

⁷Nagradowice, na pn.-wsch. od Kostrzyna. Pietrasz (także ze Starołęki) wyst. 1385 - 1412, także jako wicewojewoda pozn (GUrz.).

⁸Wierzbięta mieszczanin pozn. 1385 - 1389, wójt 1387, chyba różny od wieloletniego ławnika i rajcy pozn. 1409 - 1439 (WSvP, s. 449).

⁹Paweł Lampracht, Lamprecht, rajca pozn. 1386, 1397 - 1398, 1401 (WSvP, s. 444).

Dokument Nr 289

[Poznań, 17] sierpnia 1386

Władze miasta Poznania zaświadczają, że Hannos Kempe zapisał czynsz poznańskim wikariuszom katedralnym.

Reg. z 1784 r.: Poznań, AAP CP 14, s. 603 (wg Kopiariusza poznańskich wikariuszy katedralnych - tzw. Jura vicariorum - z XVI w., k. 24, zaginionego w 1945 r.); wyd. reg.: St. Źr., 12, 1967, s. 119.

Inscriptio census [vicariis cathedralibus] super domo Hanosii Kempe¹ in platea Wronciensi² coram actis consularibus Posnaniensibus in Augusto.

¹Hanos Kempe mieszczanin pozn., nie wiadomo czy ident. z wyst. jeszcze 1430 (WSvP, s. 243).

²Dok. wymieniał członków rady i ławy - ich wykaz w WSvP, s. 4, tam też data dzienna niniejszego dok.

Dokument Nr 290

Sandomierz, 27 września 1386

Król Władysław Jagiełło nadaje Sędziwojowi z Szubina wojewodzie kaliskiemu i staroście krakowskiemu miasto Czerniejewo i wsie Strzyżewo, Rakowo i Rusiec.

Kop.: Warszawa, AGAD, Metryka koronna, t. 10, k. 9 - 9v. Wpis w 1447 r.
Wyd.: Matricularum regni Poloniae codices saeculo XV conscripti, t. I, Warszawa 1914, s. 12 - 13 (wg Kop.).

In nomine Domini amen. Ad perpetuam rei memoriam. Wladislaus Dei gracia rex Polonie Lithwanieque princeps supremus et heres Russie etc. Quamq[uam^a] regalis dignitas circumspecta benignitas de liberalitatis munificencia universorum ex officii debito subditorum quadam generalitate utilitati dignitatique intendere et ea, que grata ipsorum comoda censeantur efficere, consideracione graciosa perpendat, ad illorum tamen procuranda utilitatum comoda quodam singulo favore uberius inclinatur, quos intemerate fidei firma constancia et inveterati laboris diuturnitas claris testimoniis recomendant. Sane consideratis multiplicibus fidelitatum studiosis obsequiis, quibus validus vir Sandziwogius pallatinus Kalisiensis et capitaneus noster Cracouiensis [miles noster^a] fidelis dilectus nobis et nostris predecessoribus carissimis totis conatibus sollicite probitatis studuit complacere, cupientesque ipsum per nostre munificencie donaria ad obsequendum nobis, sicut dignum arbitramur, inantea reddere prompciorem, prefato Szandziwogio, suis heredibus utriusque sexus et legittimis successoribus opidum nostrum Czyrznewo² ac Strzeczewo³ et Rakow⁴ villas, ad ipsum opidum spectantes, in Maioris Polonie, necnon Russzyecz⁵ in Siradiensi terris nostris situatas, cum omnibus ipsius opidi ac villarum predictarum utilitatibus, fructibus, censibus, redditibus, proventibus, agris, pratis, campis, pascuis, piscinis, silvis, nemoribus, quercetis, rubetis, borris, virgultis, gaiis, mellificiis, venacionibus, aucupacionibus, molendinis, lacubus, paludibus, aquis et earum decursibus, piscaturis et aliis omnibus obvencionibus, pertinenciis, appendiis universis ad ipsum opidum et villas predictas et quamlibet ipsarum quomodolibet spectantibus, quibuscunque nominibus appellentur, nullis penitus exclusis, prout ipsum opidum et ville predicte et quelibet ipsarum in suis graniciis, metis et gadibus circumferencialiter limitate sunt et distincte, damus, conferimus, incorporamus et donamus, donacione perpetua et irrevocabili iure hereditario perpetuis temporibus duraturis ipsum opidum et villas sepefatas et quamlibet earumdem per Szandzywogium memoratum suosque heredes utriusque sexus et successores legittimos tenendas, habendas, utifruendas, vendendas, obligandas, comutandas, alienandas, donandas et perpetue possidendas et in usus suos suorumque heredum utriusque sexus et successorum legittimorum beneplacitos et voluntarios, prout sibi et eisdem melius, utilius et conveniencius videbitur expedire pro suo et eorumdem beneplacito voluntatis, constituentes eundem Sandziwogium suosque heredes utriusque sexus, ut predicitur, et legittimos successores suppradicti opidi et villarum predictarum et cuiuslibet ipsarum veros et legittimos heredes et perpetuos possessores. In quorum omnium testimonium et evidenciam pleniorem presentes fieri fecimus sigilli nostri munimine roboratas. Actum Sandomirie ipsa die sancti Stanislai Martiris gloriosi de mense Septembri anno Domini millesimo trecentesimo octuagesimo sexto, presentibus hiis strennuis viris: Johanne [k. 9v] pallatino Sandomiriensi⁶, Domaratho Poznaniensi⁷, Petro Kmitha Lublinensi⁸, Cristino Sandeczensi castellanis⁹, Johanne Poznaniensi¹⁰ et Drogossio Cracouiensi¹¹ iudicibus et aliis multis nostris fidelibus fidedignis. Datum per manus honorabilis viri domini Zaclice prepositi Sandomiriensis, aule nostre cancellarii¹².

^adziura Kop.

¹Sędziwój z Szubina, zob. wyżej, nr 241/1.

²Czerniejewo, na pd. od Gniezna.

³Strzyżewo Czerniejewskie tuż na pd. od Czerniejewa.

⁴Rakowo, na zach. od Czerniejewa.

⁵Rusiec nad Niecieczą pomiędzy Pajęcznem a Sieradzem (Zajączkowscy, Materiały, II, s. 78).

⁶Jan z Tarnowa, Leliwita, starosta radomski 1376, kasztelan sandomierski 1377, marszałek Królestwa 1379, wojewoda sandomierski 1385, starosta sandomierski 1386, ruski 1387, wojewoda krakowski 1401, starosta krakowski 1405/6, kasztelan krakowski 1406, zm. 1409 (W. Dworzaczek, Leliwici Tarnowscy, Warszawa 1971).

⁷Domarat z Iwna, zob. wyżej, nr 252/11.

⁸Piotr Kmita z Wiśnicza kasztelan lubelski 1385, wojewoda sandomierski 1401, krakowski 1406, kasztelan krakowski 1409, zm. 1409 (PSB XIII, s. 94 - 95).

⁹Krystyn z Kozichgłów kasztelan sądecki 1386 - 1417 (Spisy młp.).

¹⁰Jan z Czarnkowa, zob. wyżej, nr 199/2.

¹¹Drogosz z Chrobrza, zob. wyżej, nr 276/7.

¹²Zaklika, zob, wyżej, nr 287/10.

Dokument Nr 291

Gniezno, 23 października 1386

Arcybiskup gnieźnieński nadaje sołectwo w Kędzierzynie Janowi Piotrowskiemu.

Kop.: Gniezno, AAG, ACap. B 5 (Liber privilegiorum capituli Gnezn. z XVI w.), k. 103. Wpis w transumpcie arcybiskupa Jana Łaskiego z daty: Gniezno, ok. 25 kwietnia 1518.
Odpis: Kraków, Bibl. Jag., rkps 8057, k. 102 (wg Kop.).
Ekscerpt: Wizytacje, s. 457.

In nomine Domini amen. Nos Bodzyanta Dei gracia sancte Gneznensis ecclesie archiepiscopus notum facimus, tam presentibus, quam futuris, quibus expedit universis, quod cupientes bona ecclesie nostre deducere in augmentum, villam mense nostre archiepiscopalis dictam Candzyerzino¹, prout est in suis limitibus in districtu Gneznensi circumferencialiter distincta et locata, in ius Theu(to)nicum, quod Szredense dicitur, duximus translocandum^a dantes et concedentes de consensu venerabilium dominorum virorum capituli nostri Gneznensis in eadem villa sculteciam^b cum duobus mansis liberis, tercia parte tabernarum, ortorum, sutorum, fabrorum, iramentorum et cuiuslibet iudicati dicto Patrowszki¹ pro suis fidelibus serviciis nobis et ecclesie nostre impensis et in futurum impendendis per ipsum Joannem et successores suos legittimos habendam et de nostro successorumque nostrorum consensu donandam, comutandam, vendendam ac perpetuis temporibus libere possidendam. Ut autem predictam villam eo celerius valeat collocari, omnibus incollis in ipsa locatis et locandis infra duos annos, a data presencium computandos, a solucione census et decime damus et concedimus plenam et omnimodam libertatem. Qua libertate ellapsa, de quolibet manso solubili incole predicti per duodecim grossos Bohemicales in festo sancti Martini Confessoris [11 XI] et decimam manipulatam in campis tempore consueto singulis annis nobis et successoribus perpetuis temporibus solvere et dare sint astricti, scultetus vero predictus et sui successores legittimi de suis mansis liberis similiter decimam manipulatam solvent nobis et successoribus nostris servicia more scultetorum nostrorum in districtu Gneznensi locatorum exhibendo. Et quoniam iura Srzedensia nobis sunt prorsus incognita, omnia iura, que comodum et utilitatem respiciunt dominorum, salva et integra nobis et successoribus nostris reservamus. In cuius rei testimonium nostrum et dicti capituli nostri Gneznensis sigilla presentibus sunt appensa. Actum et datum Gnezne die vicesima tercia die^a mensis Octobris, seu die beati Seuerini Confessoris, sub anno Domini millesimo tricentesimo octuagesimo sexto, presentibus honorabilibus et discretis viris dominis: Petro preposito², Joanne archidiacono³, Janussio scolastico⁴, Alberto custode⁵, Bronislao cancellario⁶, Boguslao scolastico Lanciciensi⁷, Vincencio preposito Vnye(o)viensi⁸, Nicolao Lanciciensi⁹, [Johanne^c] de Trlang Cruszwiciensi archidiaconis¹⁰, Paulo scolastico Lubucensi¹¹, Nicolao Strzesconis¹², Jaroslao Vsczyensis¹³ et Dobeslao Slawniconis¹⁴ canonicis ecclesie nostre Gneznensis supradicte. Transivit per manus domini Bronislai cancellarii predicti, scriptum vero per Martinum notarium curie nostre¹⁵.

^atak Kop.

^bekscerpt tegoż dok. zawarty w Wizytacjach ma tutaj: dedimus in eadem Johanni Piotrowski advocatiam

^cbrak Kop.

¹Kędzierzyn, zob. wyżej, nr 101/2. Sołtys Jan Piotrowski skądinąd nieznany.

²Piotr jako prepozyt gnieźn. wyst. 1386 (KDW III, nr 1848, 1849, tutaj), w okresie odsunięcia od prelatury Mikołaja Strosberga (Kor. III, s. 217).

³Janek z Czarnkowa, zob. wyżej, nr 222/13.

⁴Janusz scholastyk gnieźn. 1386 (tutaj) - 1387 (KDW III, nr 1863).

⁵Wojciech kustosz gnieźn. 1386 - 1387 (KDW III, nr 1863, tutaj; niżej, nr 297/3; także Kor. I cz. 2, s. 4).

⁶Bronisław ze Strzałkowa, zob. wyżej, nr 265/11.

⁷Bogusław z Oporowa, zob. wyżej, nr 203/6.

⁸Wincenty kanonik gnieźn. i prepozyt uniejowski wyst. tylko 1386 (tutaj i KDW III, nr 1859, por. Kor. IV, s. 304 - 305).

⁹Mikołaj Pieniążek z Witowic kanonik gnieźn. 1386, archidiakon łęczycki, kanclerz gnieźn. 1388, kanonik uniejowski 1389, krakowski 1393, potem archiprezbiter kościoła NMP w Krakowie, prepozyt krakowski 1413, zm. 1432 (PSB XXVI s. 101 - 102; Kor. III, s. 204 - 205.

¹⁰Jan z Trląga, zob. wyżej, nr 265/13.

¹¹Paweł zwany Goso, Soso ze Szlachcina (koło Środy) kanonik pozn. 1380, scholastyk lubuski 1383, kanonik gnieźn. 1386, zm. przed 1408 (tutaj; KDW III, nr 1774 n., V; nr 40; Kor. III, s. 526).

¹²Mikołaj Strzeszkowic, zob. wyżej, nr 280/10.

¹³Jarosław, może ident. z Jarosławem synem Dziersława z Iwna, Grzymality, otrzymującym prowizję na prebendę w kapitule gnieźn. 1375 (Kor. II, s. 180), albo też z Jarosławem synem Mszczuja, kanonikiem gnieźn. 1375 - 1387 (KDW III, nr 1716, 1814, 1863; Kor. III, s. 51 - 52).

¹⁴Dobiesław Sławnikowic, zob. wyżej, nr 219/7.

¹⁵Marcin pisarz arcybiskupa gnieźn. nie zidentyfikowany.

Dokument Nr 292

[Poznań], 1386

Bartek Cieszymir mieszczanin poznański uposaża ołtarz w katedrze poznańskiej.

Reg.: Poznań, AAP, CP 14, s. 633 (wg Kopiariusza poznańskich wikariuszy katedralnych - tzw, Jura vicariorum - z XVI w., k. 385, zaginionego w 1945 r.); wyd. reg.: St. Źr., 12, 1967, s. 119.

In capitulo cathedrali Posnaniensi antedictus Bartko Czesmir¹ recognoscit se in auctionem dotis praedicti altaris Sanctae Crucis et beatorum Petri et Andreae Apostolorum suae fundationis² insuper duas marcas census annui super bonis Lagiewniki prope Pyzdry³ seu super advocatia Pysdrensi comparasse.

¹Bartek Cieszymir, zob. wyżej, nr 282/2.

²W katedrze pozn. Dok. fundacyjny, do którego nawiązuje niniejszy reg., wydany w KDW III, nr 1815 (12 listopada 1383). O fundacji pisze Now. I, s. 445 - 446.

³Łagiewniki, na wsch. od Miłosławia.

Dokument Nr 293

[Poznań, 6 lutego] 1387

Władze miasta Poznania zaświadczają, że mieszczanin poznański Mikołaj Goldberg zapisał czynsz poznańskim wikariuszom katedralnym.

Reg. z 1784 r.: Poznań, AAP, CP 14, s. 612 (wg Kopiariusza poznańskich wikariuszy katedralnych - tzw. Jura vicariorum - z XVI w., k. 120, zaginionego w 1945 r.); wyd. reg.: St. Źr., 12, 1967, s. 119.

Coram eodem officio [consulari Posnaniensi^a]¹ Nicolaus Goltberg civis Posnaniensis² super domo sua iisdem vicariis [cathedralibus Posnaniensibus] inscribit censum unius marcae a summa 10 marcarum ab iisdem vicariis recepta.

¹Dok. wymieniał członków rady i ławy - cytuje ich WSvP, s. 4, tam też data dzienna niniejszego dok.

²Mikołaj Goldberg mieszczanin pozn., był potem ławnikiem pozn. - zob. niżej, nr 358/2.

Dokument Nr 294

Gniezno, 8 marca 1387

Starosta generalny Wielkopolski zaświadcza, że Arnold z Beniewic sprzedał swoją część Beniewic miastu Pyzdrom.

Kop.: Poznań, WAP, Akta m. Pyzdry I/7, w or. transumpcie króla Zygmunta Augusta z daty: Kraków, 20 maja 1549.

In nomine Domini amen. Nos Peregrinus capitaneus Poloniae generalis¹ notum facimus, quibus expedit, universis, quod in nostra plurimorumque terre nobilium praesencia nobilis vir Arnoldus de Benevicze², non compulsus nec coactus, immo voluntarie et usu consilio suorum amicorum omnium, totam mediam haereditatem suam Benevicze, quam habere dinoscitur cum omnibus et singulis utilitatibus, fructibus, censibus, proventibus, redditibus, agris, pratis, pascuis, silvis, quercetis, gaiis, rubetis, borris, mellificiis, molendinis, aquis et earum decursibus necnon aliis utilitatibus ad dictam mediam haereditatem quomodolibet pertinentes omnique iure et dominio iuxta consuetudinem terrae, prout solus tenuit, possedit, nihil penitus pro se reservando, et prout ipsa media haereditas in suis limitibus ac gradibus^a longe lateque aqua et terra circumferencialiter est distincta et limitata, circumspectis viris dominis consulibus Pisdrensibus praesentibus et futuris ac toti communitati civitatis Pisdri pro triginta marcis Pragensibus, grossorum Polonicalis numeri, rite et racionabiliter vendidit et coram nobis tenendam, habendam, commutandam, alienandam, vendendam et in usus beneplacitos, quomodo ipsis suorumque sequacibus ac successoribus legitimis, melius, commodius ac utilius videbitur expedire convertendam, iure haereditario perpetuis possidendam resignavit. In cuius rei fidem sigillum nostrum praesentibus duximus appendendum. Datum Gnesne feria sexta ante dominicam Oculi sub anno Domini millesimo trecentesimo octuagesimo septimo. Et promisit ipsos ab omni homine inpetenti haereditate in eadem iuxta consuetudinem terrae exbrigare. Praesentibus his testibus dominis: Joanne castellano Calisiensi³, Fra(n)czkone de Czi(r)ekwicza pincerna Calisiensi⁴, Vincentio de Gromadno subiudice Calissiensi⁵, Vincencio gladifero de Ostrow⁶, Barnaba vexillifero Calisiensi de Boganowo⁷, Dirscone de Boganowo Posnaniensi⁸, Swantoslao thesaurario de Brzozogaii⁹, aliis quampluribus fidedignis.

^atak Kop.

¹Peregryn z Węgleszyna, zob. wyżej, nr 283/5.

²Beniewice, na pd.-wsch. od Pyzdr, za Wartą, osada skupiona stopniowo przez miasto Pyzdry, zob. niżej, nr 315 i 316.

³Jan z Bierzglina, zob. wyżej, nr 235/5.

⁴Frącek z Cerekwicy, zob. wyżej, nr 190/1.

⁵Wincenty z Laskownicy i Gromadna (na pn.-zach. od Kcyni) podsędek kal. 1387 - 1399 (Spisy wlkp.), zob. też wyżej, nr 278/3.

⁶Miecznik Wincenty z Ostrowa nie zidentyfikowany (może z Kujaw?).

⁷Barnaba chorąży kal. 1387 - 1391 ( Spisy wlkp.). Z Bieganowa pisze go tylko niniejszy dok., ale może to pomyłka, związana z miejscem pochodzenia następnego ze świadków.

⁸Dziersław z Bieganowa (na pd.-wsch. od Wrześni), chorąży pozn. 1386 - 1399 (Spisy wlkp.).

⁹Świętosław z Brzozogaju (na pn.-wsch. od Kłecka) i Dziadkowa (na pd.-zach. od Rogowa), skarbnik kal. 1386 - 1403 (Spisy wlkp.).

Dokument Nr 295

Gniezno, 24 kwietnia 1387

Arcybiskup gnieźnieński nadaje sołectwo we wsi Wola Frąckowi z Legnicy.

Kop.: Gniezno, AAG, ACap. B 6 (Liber privilegiorum capituli Gniezn. z XVI w.), k. 136v - 137. Tytuł: Scultecie ville Volya eiusdem clavis Gneznensis.
Odpis: Kraków, Bibl. Jag., rkps 8057, k. 103 (wg Kop.).
Ekscerpt: Wizytacje, s. 461.

Noverint, quibus expedit, universi, quod nos Bodzantha Dei gracia sancte eclesie Gneznensis archiepiscopus sub ratihabicione venerabilium fratrum nostrorum, capituli videlicet Gneznensis, Franczkoni de Legnicz¹, intuitu serviciorum suorum fidelium nobis et eclesie nostre per ipsum impensorum et imposterum impendendorum, sculteciam in villa mense nostre archiepiscopalis, Volya¹ wlgariter nucupata, in districtu Gneznensi situata, que nunc ab antiquo deserta existit, sculteciam cum duobus mansis liberis et uno prato dicto wlgariter Janovalanka necnon cum tercio denario penarum iuramentorum et cuiuslibet iudicati ac omnium tabernarum locandarum et ortorum donavimus graciose et presentibus donamus per ipsum Franczkonem et successores suos legittimos habendam, tenendam, possidendam, commutandam et Vendendam persone nobis et successoribus nostris placabili et accepte, dantes cmetonibus ibidem locandis libertatem ipsosque cmetones ab omnibus solucionibus infra quatuor annos continuos a data presencium computando. Qua libertate expirata cmetones predicti et eorum quilibet de manso possesso racione census et decime novem scotos grossorum Pragensium nobis et successoribus nostris ad festum sancti Martini [11 XI] singulis annis solvere teneantur, scultetus vero predictus et quilibet suus suecessor unicus habendus plebano, ubi audiet divina et percipiet eclesiastica sacramenta, pro decima de dictis suis mansis liberis per duos scotos grossorum solvere, duntaxat nobisque et successoribus nostris servicia debita more scultetorum aliorum in districtu Gneznensi predicto degencium facere et impendere fideliter sit astrictus. Et quoniam iura Srzedensia nobis penitus sunt incognita, omnia iura, que commodum et utilitatem respiciunt dominorum, salva nobis et successoribus nostris et integra eclesieque nostre reservamus. Ut autem hec nostra ordinacio robur perpetue obtineat firmitatis, presentes scribi fecimus nostrique sigilli ac capi- tuli nostri Gneznensis munimine roborari. Actum et datum Gnezne [k. 137] in crastino sancti Adalberti Martiris gloriosi anno Domini millesimo tricentesimo octoagesimo septimo, presentibus honorabilibus viris dominis: Bronislao archidiacono², Alberto custode³, Janussio scolastico⁴, Nicolao Lanciciensi⁵, Joanne Cruswiciensi archidiaconis⁶, Nicolao Strzeskonis⁷, Borcone⁸ et Petro de Pecznyevice⁹ prelatis et canonicis Gneznensibus.

¹Wola Skorzęcka na wsch. od Gniezna. Sołtys Frącek z Legnicy (?) skądinąd nieznany.

²Bronisław ze Strzałkowa, zob. wyżej, nr 165/11.

³Wojciech, zob. wyżej, nr 291/5.

⁴Janusz, zob. wyżej, nr 291/4.

⁵Mikołaj Pieniążek, zob. wyżej, nr 291/9.

⁶Jan z Trląga, zob. wyżej, nr 265/13.

⁷Mikołaj Strzeszkowic, zob. wyżej, nr 280/10.

⁸Borek syn Sławobora kanonik gnieźn. 1386, pozn. 1396, wikariusz generalny 1398 i oficjał pozn. 1398 - 1399, zm. ok. 1416 (KDW III, nr 1859 n., V, nr 60 - 80, VII; Now. II, s. 209).

⁹Piotr syn Jana, zapewne z Pieczewa (w Łęczyckiem, koło Dąbia), notariusz publiczny 1381, altarysta łęczycki 1385, kanonik gnieźn. 1386 - 1388 (Zb. dok. Płocka, nr 48; MPVat. VIII, nr 182; KDW III, nr 1827, 1859, 1863; Kor. III, s. 204).

Dokument Nr 296

Gniezno, 24 kwietnia 1387

Arcybiskup gnieźnieński sprzedaje sołectwo w nowo lokowanej wsi Bożacin Mikołajowi kmieciowi ze Strzyżewa.

Kop.: Gniezno, AAG, ACap. B 6 (Liber privilegiorum capituli Gnezn. XVI w.), k. 136 - 136v. Tytuł: Molendini Czathomsky clavis Znenensis.
Odpis: Kraków, Bibl. Jag., rkps 8057, k. 106 (wg Kop.).
Ekscerpt: Wizytacje, s. 309.

Noverint, quibus expedit, universi, quia nos Bodzantha Dei gracia sancte ecclesie Gneznensis archiepiscopus, cupientes bona mense nostre archiepiscopalis, quantum nobis ab alto conceditur, deducere in augmentum, de consensu et ratihabicione venerabilium fratrum nostrorum, dominorum capituli videlicet Gneznensis, mericam eiusdem mense nostre, sitam inter villas infrascriptas, videlicet Czathoma¹, Manczerzino² et prope molendinum nostrum, dictum vulgariter arczibiskupi mlyn, ultra villam Labyssyno³ de Gnezna versus Znenam eundo, in ius Theutonicum, quod Srzedense dicitur, duximus exponendum, que deinceps et in antea Bodzanczyno⁴ debeat nominari, vendentes sculteciam in eadem merica sive Bodzanczyno pro certa summa pecunie quantitate Nicolao cmetoni de Strzezewo⁵ et suis legittimis successoribus cum tribus mansis liberis, de quibus pro decima plebano, ubi audiet divina et percipiet ecclesiastica sacramenta; sex scotos grossorum duntaxat solvere teneatur, necnon cum tercio denario penarum iuramentorum et cuiuslibet iudicati, ac cum molendino in flumine Crampa⁶ iam constructo et ipsum flumen Crampa ac monte sito circa flumen Velma⁷, eundo a molendino arczibiskupi mlyn nostro predicto a sinistro parte usque ad flumen Crampa predictum, inter stratam publicam et flumen Welma predictum ac duobus pratis, dictis wlgariter Crassek et Thrczyana⁸, et cum potestate piscandi a fluvio dicto Rakownycza⁹ usque ad molendinum jarczibiskupi mlyn predictum, necnon tercio denario omnium tabernarum ibidem locandarum per ipsum Nicolaum et ipsius legitimos successores perpetuo tenendum, habendum, possidendum, commutandum et vendendum persone nobis et successoribus nostris placabili et accepte damus. Damus eciam cmetonibus in dicta merica, sive Bodzanczyno, locandis libertatem, ipsos et eorum quemlibet ab omnibus solucionibus absolvendo infra viginti annos continuos a data presencium computandos. Qua libertate expirata cmetones predicti et eorum quilibet de manso possesso nobis et nostris successoribus racione census et decime per mediam marcam grossorum Pragensium solvere sint astricti, scultetus vero predictus et quilibet suus successor unicus habendus, more scultetorum aliorum in districto nostro Znenensi¹⁰ degencium, servicia consweta nobis et ecclesie nostre impendere et exhibere sit astrictus. Et quoniam iura Sredensia nobis prorsus sunt incognita, omnia iura, que commodum et utilitatem respiciunt dominorum, salva et integra nobis et eclesie nostre reservamus. In cuius rei testimonium nostrum et dicti capituli [k. 136v] nostri sigilla presentibus sunt appensa. Actum et datum Gnezne in crastino sancti Adalberti Martiris gloriosi anno Domini millesimo tricentesimo octuagesimo septimo, presentibus honorabilibus viris dominis: Bronislao archidiacono¹¹, Alberbo custode¹², Janusio scolastico¹³, Nicolao Lanciciensi¹⁴, Joanne Cruswiciensi archidiaconis¹⁵, Nicolao Strzeskonis¹⁶, Borkone¹⁷ et Petro de Peczniovice¹⁸ prelatis et canonicis Gneznensibus testibus circa premissa.

¹Cotoń, na pd. od Rogowa, zob. też wyżej, nr 190/3.

²Mięcierzyn, na pd. od Rogowa.

³Łabiszynek, na pn. od Gniezna, zob. też niżej, nr 303/1. Arcybiskupi Młyn to może dzisiejszy Biskupiec nad Wełną, w pobliżu Bożacina.

⁴Bożacin, na pd. od Rogowa.

⁵Zapewne Strzyżewo Kościelne, na pn.-wsch. od Gniezna.

⁶Krępa, prawy dopływ Wełny koło Bożacina.

⁷Tj. rzeka Wełna.

⁸Nazwy nie zachowane.

⁹Rakownica, struga pod Bożacinem, łącząca bądź jez. Mielno z jez. Głęboczek, bądź Głęboczek z Wełną (SHGWlkp.).

¹⁰Tj. klucz żniński dóbr arcybiskupich.

¹¹Lista świadków ident. jak w dok. poprzednim, zob. tam przypisy 2 - 9.

¹²Lista świadków ident. jak w dok. poprzednim, zob. tam przypisy 2 - 9.

¹³Lista świadków ident. jak w dok. poprzednim, zob. tam przypisy 2 - 9.

¹⁴Lista świadków ident. jak w dok. poprzednim, zob. tam przypisy 2 - 9.

¹⁵Lista świadków ident. jak w dok. poprzednim, zob. tam przypisy 2 - 9.

¹⁶Lista świadków ident. jak w dok. poprzednim, zob. tam przypisy 2 - 9.

¹⁷Lista świadków ident. jak w dok. poprzednim, zob. tam przypisy 2 - 9.

¹⁸Lista świadków ident. jak w dok. poprzednim, zob. tam przypisy 2 - 9.

Dokument Nr 297

Gniezno, 24 kwietnia 1387

Arcybiskup gnieźnieński zezwala radzie miejskiej Żnina na nakładanie czynszów na rzemieślników miejskich.

Kop.: 1. Gniezno, AAG, ACap. B 6 (Liber privilegiorum capituli Gnezn. z XVI w.), k. 146 - 146v, w transumpcie arcybiskupa Jana Łaskiego z daty: Gniezno, 30 kwietnia 1524; 2. niegdyś w WAP Poznań, Klassifications Anschläge des Kreisamtes Mogilno, t. II, s. 553, dziś nieznana.
Odpis: Kraków, Bibl. Jag., rkps 8057, k. 105 (wg Kop. 1), 104 (wg Kop. 2).
Ekscerpt: Wizytacje, s. 279 - 280.

In nomine Domini amen. Nos Bodzantha Dei gracia sancte Gneznensis eclesie archiepiscopus notificamus, quibus expedit universis, quod affectum iuxta quod nobis ab alto permititur pium et debitum, quo ad melioracionem et augmentum mense nostre archiepiscopalis habentes considerataque fidelitate consulum et communitatis nostrorum Znenensium¹ eisdem recompensam perdignam facere volentes, de consensu et consilio venerabilium fratrum nostrorum dominorum, videlicet Gneznensis capituli, predictis consulibus et communitati damus et concedimus plenam et omnimodam facultatem ultra census mense nostre in civitate nostra Znenensi pro nostris antecessoribus et nobis de textoribus, pannicidis, tabernis, maccellis carnificum, molendinis et aliis omnibus et singulis tempore antecessorum nostrorum et nostro solvi et dari conswetos possint et valeant, undecunque quociens et quomodocunque quoslibet alios census et proventus in eadem civitate nostra pro reformacione et melioracione eiusdem nostre civitatis augere exquirere et multiplicare, iuxta quod melius poterint et ipsis utilius videbitur expedire, exceptis iudicio et penis advocatorum, qui ibidem pro tempore sunt et fuerint in futurum. Quos quidem census et proventus per ipsos, ut premititur, auctos, multiplicatos et inventos, augendos et inveniendos consules et communitas nostri predicti pro reformacione supradicte civitatis nostre annis singulis et perpetuo tollent, recipient et convertent, in quo conscienciam et probitatem ipsorum per presentes oneramus^a. In cuius rei testimonium nostrum et dicti capituli nostri sigilla presentibus sunt appensa. Actum et datum Gnezne in crastino sancti Adalberti Martyris [k. 146v] et Pontificis gloriosi anno Domini millesimo tricentesimo octoagesimo^b septimo, presentibus honorabilibus viris dominis: Bronislao archidiacono², Alberto custode³, Janussio scolastico⁴, Vincencio cancellario⁵, Boguslao scolastico Lanciciensi⁶, Joanne de Trlang Cruswiciensi⁷, Nicolao Penasconis Lanciciensi archidiaconis⁸, Nicolao Strzeskonis⁹, Borkone¹⁰, Lorkone¹¹, Henrico Bele¹², Marco¹³ et Petro de Peczinovice¹⁴ prelatis et canonicis Gneznensibus^c in capitulo generali congregatis. Per Petrum Miroslai de Sczkowo¹⁵.

^abrak Kop. 1

^btak Kop. 1

^csłowo powtórzone dwa razy Kop. 1.

¹Tj. Żnin.

²Świadkowie ident. jak w dok. nr 295, zob. tam przypisy 2-4, 6, 5, 7, 8, 9.

³Świadkowie ident. jak w dok. nr 295, zob. tam przypisy 2-4, 6, 5, 7, 8, 9.

⁴Świadkowie ident. jak w dok. nr 295, zob. tam przypisy 2-4, 6, 5, 7, 8, 9.

⁵Wincenty kanclerz gnieźn. (łęczycki?) wyst. tylko 1387 (tutaj i KDW III, nr 1863 - obydwa dok. wystawione podczas tej samej kapituły), zob. też Kor. IV, s. 305.

⁶Bogusław z Oporowa, zob. wyżej, nr 203/6.

⁷Świadkowie ident. jak w dok. nr 295, zob. tam przypisy 2-4, 6, 5, 7, 8, 9.

⁸Świadkowie ident. jak w dok. nr 295, zob. tam przypisy 2-4, 6, 5, 7, 8, 9.

⁹Świadkowie ident. jak w dok. nr 295, zob. tam przypisy 2-4, 6, 5, 7, 8, 9.

¹⁰Świadkowie ident. jak w dok. nr 295, zob. tam przypisy 2-4, 6, 5, 7, 8, 9.

¹¹Lorek (Wawrzyniec) z Uniejowa kanonik gnieźn. 1372 (KDW III, nr 1863) - 1409 (KDW V, nr 145, VII; Kor. IV, s. 198 - 199).

¹²Henryk Bele, Biel kanonik gnieźn. 1387 - 1424 (KDW III, nr 1863 - 1971, VIII).

¹³Marek ka-nonik gnieźn. wyst. tylko tutaj i KDW III, nr 1863 - na jedynym posiedzeniu kapituły gnieźn., zob. też Kor. II, s. 601.

¹⁴Świadkowie ident. jak w dok. nr 295, zob. tam przypisy 2-4, 6, 5, 7, 8, 9.

¹⁵Piotr syn Mirosława nie zidentyfikowany.

Dokument Nr 298

Pyzdry, 15 maja 1387

Starosta generalny Wielkopolski zaświadcza, że Świętopełk z Radoliny sprzedał Sławęcin klasztorowi Cystersów w Lądzie.

Kop.: 1. Köln, Historisches Archiv, Kl. Lond, Kopiar, k. 5 (XV w.); 2. tamże, k. 6 - 6v, w potwierdzeniu króla Władysława Jagiełły z daty: Łęczyca, 3 czerwca 1404 (por. KDW V, nr 59).
Reg.: Perlbach, Lond, s. 93 - 94 (wg Kop. 1 i 2).

In nomine Domini amen. Nos Peregrinus capitaneus Polonie^a generalis¹ notum facimus presentibus et futuris, quibus expedit universis, quod ad nostram plurimorumque terre nobilium accedens presenciam nobilis vir Swanttpolk^b, heres de Radolyno^c², non ^d-e

compulsus nec coactus

, sed animo deliberato maturoque consilio suorum amicorum totam hereditatem suam Slauoczino^f³, quam habere dinoscebatur, cum omni iure et dominio et cum omnibus utilitatibus, fructibus, censibus, proventibus, redditibus^g, obvencionibus, agris, pratis, pascuis, silvis, gaiis, mericis, borris, mellificiis, molendinis, lacubus, piscinis, aquis, paludibus et earum decursibus ac aliis omnibus et singulis pertinenciis, que nunc sunt et in posterum fieri possunt, ad eandem hereditatem residentibus, prout solus tenuit et habuit, et prout dicta hereditas Slawoczino^h in suis limitibus seu graniciis circumferencialiter est distincta et limitata, racione salutis suorum predecessorum animarum sueque pie propter Deum et ad honorem Beate Marie Virginis gloriose sancte ecclesie monasterii Landensis in trecentas marcas grossorum Bohemicaliumⁱ numeri Polonicalis rite ac^j racionabiliter tenendam, habendam, vendendam, commutandam et in usus beneplacitos convertendam et^k perpetuis temporibus possidendam resignavit. Et si aliqui successores predicti domini Swantopalkonis^l dictam hereditatem Slawoczino^h pro se habere voluerint, tunc solutis predictis trecentis marcis prefato monasterio Landensi dictam hereditatem prenominati posteriores pro se ^m-n

retinebunt pacifice et

possidebunt. In cuius rei testimonium sigillum nostrum presentibus est appensum. Actum et datum ^o-p

in Pisdri

feria quarta Rogacionum sub anno Domini M^o ^q-r

trecentesimo octuagesimo

VII^o, presentibus hiis testibus: dominis^s Nicolao Penaszkonis^t archidiacono Lanciciensi⁴, Dirslao^u venatore Kalisiensi^v⁵, Petro Czeminski⁶, Vincencio Strzalkowski⁷, Johanne Wangherski^w⁸, Andrea herede de Gorasdowo^x⁹, Nicolao Gherwartowski^y¹⁰ heredibus^g et aliis quam plurimis fidedignis.

^abrak Kop. 1

^bSwantepolk Kop. 2

^cRodolino Kop. 1

^d-ecoactus nec compulsus Kop. 2

^fSlawenczino Kop. 2

^gbrak Kop. 2.

^hSlawanczino Kop. 2 w Kop. 1 nad Bohemicalium nadpisane Pragensium, w Kop. 2 tylko Pragensium et Kop. 2

^kbrak Kop. 1

^lSwanthopolkonis Kop. 2

^łpersolutis Kop. 2

^m-nreservabunt pacifice et Kop. 2

^o-pbrak Kop. 2

^q-rCCC^o LXXX Kop. 2

^sbrak Kop. 2

^tPyenzkonis Kop. 2

^uDerslao Kop. 2

^vCalissiensi Kop. 2

^wWangerski Kop. 2

^xGorazdow Kop. 2

^yGerwaltowski Kop. 2.

¹Peregryn z Węgleszyna, zob. wyżej, nr 283/5.

²Radolina, na pd.-zach. od Goliny. Świętopełk zapewne ident. z późniejszym cześnikiem kal. 1399 - 1403 (Spisy wlkp.).

³Sławęcin, zob. wyżej, nr 185/2.

⁴Mikołaj Pieniążek, zob. wyżej, nr 291/9.

⁵Dziersław z Lichenia (Starego koło Konina), Godziemba, łowczy kal. 1387 - 1405 (Spisy wlkp.).

⁶Piotr może z Cienina, na wsch. od Słupcy.

⁷Wincenty ze Strzałkowa (na pn.-zach. od Słupcy) wyst. 1387 - 1421, wiceurzędnik w Pyzdrach 1400 - 1402 (SHGWlkp.; GUrz.; MPH V, s. 480).

⁸Jan Węgierski nie zidentyfikowany.

⁹Andrzej z Gorazdowa (na pn. od Pyzdr) wyst. 1387 - 1406, był też 1404 - 1406 kasztelanem zbąszyńskim (SHGWlkp.; Spisy wlkp.).

¹⁰Mikołaj z Giewartowa (nad Jez. Powidzkim, na pn-wsch. od Słupcy) wyst. 1387 - 1398 (SHGWlkp., także niżej, nr 368/9).

Dokument Nr 299

Ląd, 27 maja 1387

Świętopełk z Radoliny sprzedaje swoją wieś Sławęcin klasztorowi Cystersów w Lądzie, zatrzymując sobie w niej dożywocie.

Kop.: Köln, Historisches Archiv, K1. Lond, Kopiar, k. 5 - 6 (XV w.).
Reg.: Perlbach, Lond, s. 94 (wg Kop.).

Ego Swantopolk heres de Radolino¹ constare volo et cupio universis, quibus expedit, noticiam presencium habituris, quia recensens attente, quod elemosinarum pia largicio velud aqua ignem sic extingwit incendia peccatorum, reputans eciam cogitacionis provide studio, quod nichil est cercius [k. 5v] morte, nil incercius hora, ut macule culparum mearum, quas meo contraxi tempore instante morte per elemosinas medullitus diluantur; quia sumus ignari, quando extrema dies spacium finiet vite mee, idcirco nunc compos mentis et corporis existens, intuitu divine remuneracionis maxime ob salutem anime mee et omnium progenitorum et posterorum meorum dedi, tradidi et resignavi, sana et salva deliberacione amicorum meorum, venerabili domino Johanni abbati monasterii Landensis² conventuique eiusdem villam nomine Slawoczino³ cum allodio, cum pratis, pascuis, aquis, aquarum decursibus, piscacionibus, edificiis, rubetis, agris cultis et incultis, gaiis, mericis, borris, mellificiis, molendinis et universis et singulis iuribus, obvencionibus et attinenciis eorumdem libere, pacifice, quiete ac perpetue possidendam tamquam suam, et de ipsa pro sua wluntate libere faciant et disponant, tali tamen condicione introserta, quod dictam villam a venerabili domino abbate ipsius monasterii et conventu eiusdem possidendam recepi cum omnibus iuribus suis et utifruendus ea usque ad terminum vite mee, salvo tamen et reservato dicto abbati et monasterio iure dominii proprietatis et nichilominus ubicumque utilitatis et defensionis memorate ville ad dictum monasterium spectantis potero intendere, intendam quamdiu vita fuerit michi comes, tenore presencium ad cautelam dicti monasterii profiteor, protestor et promitto, quod dictam villam tenebo et possidebo usque ad finem vite mee et utifruar ea sine fraude, ita quod post mortem meam dicta villa eque bona, ut nunc est, ad manus et potestatem dicti monasterii et abbatis revertatur. Et si aliqui successores heredum meorum dictam dacionem meam ville predicte ratam et firmam non habere presumpserint vel pro se habere voluerint, tunc trecentas marcas grossorum Pragensium Polonici numeri pro dicta villa predicto abbati et monasterio et eiusdem conventui in promta pecunia una die sine protraccione assignent integraliter et complete persolvant, et tunc dicti successores mei dictam villam quiete et pacifice possideant. Quod si non fecerint, dictus abbas cum monasterio quiete et pacifice pretaxatam hereditatem teneat et integraliter possideat. Profiteor eciam tenore presencium, quod coram strennuo milite domino Peregrino capitaneo Maioris Polonie⁴ predictam villam cum omnibus iuribus, ut in prelibatis clarius elucescit, dicto abbati et monasterio ac eiusdem conventui dedi, tradidi et resignavi. Quare ob instancias supplicacionis mee in recognicionem prelibate dacionis mee literam suo cum sigillo munitam, in qua testes, qui premissis interfuerint continentur, dicto abbati et monasterio necnon suo conventui offerre dignatus est, eciam in recognicionem, quod predictam hereditatem sive villam cum omnibus suis iuribus ad monasterium spectantem ab abbate et monasterio prefato ad possidend(um) et utifruend(um) ad terminum vite mee recepi, rogatu dicti abbatis et mei literam suo sigillo sigillatam super hoc michi dedit et presentavit, ita quod huiusmodi litera ac litera per dominum abbatem et conventum predictum ob eandem causam, quod dictam villam vite mee diebus ad possidendum et defendendum [k. 6] data recepi michi, me extincto nullam vim penitus habere videantur, sed pocius ad potestatem et ad manus domini abbatis et sui conventus predicti libere et pacifice, relegato omni impedimento, dicta villa revertatur. In cuius rei testimonium et fidem pleniorem presentem recognicionem seu presens privilegium meo proprio subappenso sigillo duxi roborandam, presentibus nobilibus viris et dominis: Matheo herede de Slugoczino⁵, Johanne herede de Misslebors⁶, Matheo herede de Kyowicza⁷, Nicolao herede de Seruowo⁸, Nicolao herede de Gyrwarthowo⁹, Andrea herede de Wanglowo¹⁰ et aliis quampluribus testibus ad premissa vocatis fidedignis. Datum et actum in monasterio Landensi feria II proxima post Penthecostes sub anno Domini M^o.CCC^o octuagesimo septimo, indiccione X^a, die XXVII mensis Maii, hora IX^a vel quasi, in palacio ligneo domini Johannis abbatis Landensis venerabilis, pontificatus sanctissimi in Christo patris et domini nostri domini Vrbani digna Dei providencia pape VI anno suo decimo.
Et ego Jodocus Nicolai de Poznania clericus Poznaniensis, publicus imperiali auctoritate notarius¹¹ predicti privilegii ac recognicioni necnon appensioni sigilli dicti Swantopolkonis heredis de Radolino, omnibus aliis et singulis premissis, dum sic, ut premittitur, per dictum dominum Swantopolkonem heredem de Radolino agerentur et fiebant, una cum prenotatis testibus presens interfui eaque, que sic fieri, vidi et audivi, manu propria conscripsi, totum tenorem de verbo ad verbum presentis privilegii, hicque me subscripsi, signo et nomine meis solitis et consuetis consignavi, rogatus pariter et requisitus per dictum dominum Johannem abbatem Landensem in fidem et testimonium omnium et singulorum premissorum.

¹Świętopełk z Radoliny, zob. dok. poprzedni, przypis 2.

²Jan opat lędzki, zob. wyżej, nr 257/1.

³Sławęcin, zob. wyżej, nr 185/2, 298/3.

⁴Peregryn z Węgleszyna, zob. wyżej, nr 283/5.

⁵Maciej ze Sługocina (zob. wyżej, nr 68/2) wyst. jeszcze 1399 (SHGWlkp.).

⁶Jan z Myśliborza (zob. wyżej, nr 68/1) wyst. 1387 - 1403 (SHGWlkp.).

⁷Mateusz z Kijowca (na pn. od Ślesina) skądinąd nieznany.

⁸Mikołaj z Sarnowa (na pn.-zach. od Ślesina) skądinąd nieznany.

⁹Mikołaj z Giewartowa, zob. dok. poprzedni, przypis 10.

¹⁰Andrzej z Węglewa (na pd.-wsch. od Goliny) skądinąd nieznany.

¹¹Jodok syn Mikołaja z Poznania notariusz publiczny, skądinąd nieznany.

Dokument Nr 300

[10 sierpnia] 1387

Biskup poznański eryguje ołtarz fundacji oficjała poznańskiego Michała w katedrze poznańskiej.

Reg. z 1784 r.: Poznań, AAP, CP 14, s. 630 - 631 (wg Kopiariusza poznańskich wikariuszy katedralnych - tzw. Jura vicariorum - z XVI w., k. 349, zaginionego w 1945 r.).

1387. Erectio altaris in honorem Omnium Sanctorum in ecclesia cathedrali¹ per Dobrogostium episcopum Posnaniensem² facta ex fundatione Michaelis praepositi Głuszynensis, canonici et officialis Posnaniensis³ super censu a summa 40 marcarum, et in continenti ad praedictum altare Nicolaum Pomer vicarium cathedralem⁴ per annulum suum investivit et instituit.

¹Ołtarz w katedrze pozn., por. Now. I, s. 340; tam też data dzienna dok.

²Dobrogost Nowodworski, zob. wyżej, nr 286/2.

³Michał, zob. wyżej, nr 250/13.

⁴Mikołaj Pomer wikariusz i altarysta katedralny pozn. oraz wicekustosz 1395 - 1397 (KDW III, nr 1973; niżej, nr 346/1).

Dokument Nr 301

Gniezno, 7 listopada 1387

Sąd w Gnieźnie potwierdza wytyczenie granic pomiędzy Padniewem, posiadłością opactwa Benedyktynów w Mogilnie, a Padniewkiem.

Reg.: Bydgoszcz, WAP, Mogilno kl. C 12 (sumariusz klasztorny ze schyłku XVIII w.), s. 38, nr H 3.

1387, feria quinta infra octavas Omnium Sanctorum, Gnesnae. Inter Andream abbatem Mogilnensem¹ bonorum Padniewo Magnum² cum suo conventu haeredem ab una, et Andream haeredem Bielawski de Novo Padniewo³ haeredem parte ab altera, decretum, quo mediante granities seu gades ante octo annos per iudicium inter has haereditates factae eidem abbati et eius conventui sunt adiudicatae.

¹Jest to jedyna wzmianka o opacie mogileńskim Andrzeju.

²Padniewo, zob. wyżej, nr 195/1 i 201/3.

³Padniewko, zob. wyżej, nr 201/2. Andrzej w Bielawach (tuż na pd.-wsch. od Janowca) wyst. 1387 - 1402 (SHGWlkp.; KDW VII).

Dokument Nr 302

1387

Poznańscy wikariusze katedralni zobowiązują się do odprawiania 3 mszy tygodniowo z tytułu otrzymania czynszu od Michała oficjała poznańskiego.

Reg. z 1784 r.: Poznań, AAP, CP 14, s. 605 (wg Kopiariusza poznańskich wikariuszy katedralnych - tzw. Jura vicariorum - z XVI w., k. 44, zaginionego w 1945 r.).

1387. Literae recognitoriae vicariorum cathedralium, quod se suosque successores obligassent ad tres missas septimanatim absolvendas de speciali consensu reverendissimi Dobrogostii episcopi Posnaniensis¹ ratione summae 40 marcarum sibi per Michaelem praepositum Gluszynensem, canonicum et officialem Posnaniensem² pro comparando annuo censu donatae³.

¹Dobrogost Nowodworski, zob. wyżej, nr 286/2.

²Michał, zob. wyżej, nr 250/13.

³Por. też Now. I, s. 340.

Dokument Nr 303

Gniezno, 7 kwietnia 1388

Arcybiskup gnieźnieński sprzedaje pożytki z młyna koło Bożacina Świętosławowi synowi Lutomira z Pobiedzisk.

Kop.: Gniezno, AAG, ACap. B 6 (Liber privilegiorum capituli Gnezn. z XVI w.), k. 152 - 152v. Tytuł: Molendini archiepiscopal(is) nucupati in fluvio Velma clavis eiusdem [Znenensis].
Odpis: Kraków, Bibl. Jag., rkps 8057, k. 107 (wg Kop.).

In nomine Domini amen. Nos Bodzantha Dei gracia sancte eclesie Gneznensis archiepiscopus notificamus, tam presentibus, quam futuris, quibus expedit universis, quod cupientes bona eclesie nostre Gneznensis deducere in augmentum sub ratihabicione [k. 152 v] venerabilium fratrum nostrorum dominorum, videlicet Gneznensis capituli, circumspecto viro Swyantoslao Luthomiri de Pobyedziska eciam metretam seu emolumentum in molendino nostro dicto archiepiscopale, sitto in fluvio Welma, eundo in Znenam in publica strata prope Bodzanczyno et Czathome¹ villas mense nostre ac terciam partem de rota et rotis textorum, si quam vel quas ipse molendinator et sui successores legittimi fecerit et fecerint, duabus metretis et partibus omnium proventuum pro nobis et nostris successoribus in dicto molendino reservatis pro viginti marcis grossorum Bohemicalium, quadraginta octo grossos marcam quamlibet faciencium, vendidimus per ipsum Swyantoslaum et suos legittimos successores habendam, tenendam, vendendam, commuttandam, donandam nostro et nostrorum successorum consensu ad hoc accedente et perpetuis temporibus possidendam, ita tamen, quod dictus molendinator et sui successores legitimi tercium denarium pro reformacione molarum et ferramentorum ad dictum molendinum pertinencium dare sit astrictus nosque et nostri successores duos denarios dabimus cum effectu. Aggerem vero eiusdem molendini nostris hominibus et laboribus, quociens necesse fuerit, et nostri successores dictusque molendinator et eius successores legittimi fossata necessaria reformare tenebimur et tenebuntur. Quociens vero dictum molendinum destrui, frangi vel aliquo casu fortuito anihilari contigerit, pro reformacione eiusdem molendini nos per nostros homines ligna necessaria excidere et conducere faciemus et ipse molendinator, qui pro tempore fuerit, reformare sit astrictus. Concedimus eciam eidem molendinatori et suis successoribus legittimis piscaturam in dicto fluvio inferius molendinum predictum, sicut alicui cmetonum nostrorum de villa nostra Bodzanczyno predicta. In cuius rei testimonium nostrum et dicti capituli nostri Gneznensis sigilla presentibus sunt appensa. Actum et datum Gnezne feria tercia post Conductum Pasce anno Domini millesimo tricentesimo octoagesimo octavo, presentibus honorabilibus et discretis viris dominis: Bronislao archidiacono², Petro custode³, Nicolao Strzeskonis⁴, Boguslao de Oporovo⁵, Petro de Peczynovice⁶ canonicis eclesie nostre Gneznensis predicte et Simone de Dzancow preposito Rudensi⁷, testibus circa premissa.

¹Zob. wyżej, nr 296/4.

²Bronisław ze Strzałkowa, zob. wyżej, nr 265/11.

³Piotr kustosz gnieźn., najpewniej ident. z kustoszem gnieźn. 1383 - 1385 (KDW III, nr 1814, 1820, 1838) i 1396 - 1399 (ib. III, nr 1966, 2015, 2016; por. Kor. III, s. 217).

⁴Mikołaj Strzeszkowic, zob. wyżej, nr 280/10.

⁵Bogusław z Oporowa, zob. wyżej, nr 203/6.

⁶Piotr z Pieczewa, zob. wyżej, nr 295/9.

⁷Szymon prepozyt rudzki, może ident. z kanonikiem gnieźn. i prepozytem kujawskim 1384 (Kor. IV, s. 82).

Dokument Nr 304

[Poznań, 9 sierpnia] 1388

Władze miasta Poznania zaświadczają, że mieszczanin poznański Jerzy Merkiel zapisał czynsz poznańskim wikariuszom katedralnym.

Reg. z 1784 r.: Poznań, AAP, CP 14, s. 612 (wg Kopiariusza poznańskich wikariuszy katedralnych - tzw. Jura vicariorum - z XVI w., k. 117, zaginionego w 1945 r.); wyd. reg.: St. Źr., 12, 1967, s. 120.

Coram officio consulari Posnaniensi¹ Georgius Merkyl civis Posnaniensis² inscribit vicariis censum unius marcae grossorum Pragensium super domo sua et aliis haereditatibus una cum summa capitali 10 marcarum, quam de manibus Joannis Borngrawri canonici Posnaniensis³ quasi executoris olim Sventoslai praepositi Sancti Spiritus⁴ recepit.

¹Dok. wymieniał członków rady i ławy - cytuje ich. WSvP, s. 4; tam też data dzienna dok.

²Jerzy Merkiel, potem wielokrotny burmistrz, rajca, wójt i ławnik pozn. 1390 - 1437 (PSB XX, s. 444 - 445; ZDM VIII, nr 2249).

³Jan Borngraber, zob. wyżej, nr 263/6.

⁴Świętosław, zob. wyżej, nr 280/8.

Dokument Nr 305

[Poznań, 4 października] 1388

Władze miasta Poznania zaświadczają, że mieszczanie poznańscy Janusz Stuler, Janusz Bogna i Janusz Siekierka zapisali czynsz poznańskim wikariuszom katedralnym.

Reg. z 1784 r.: Poznań, AAP, CP 14, s. 633 - 634 (także 611), (wg Kopiariusza poznańskich wikariuszy katedralnych - tzw. Jura vicariorum - z XVI w., k. 388, także 110, zaginionego w 1945 r.) wyd. reg.: St. Źr., 12, 1967, s. 120.

Coram eodem officio [consulari Posnaniensi^a]¹ inscriptio census duarum marcarum Pragensium cum summa capitali 20 marcarum per Janusium Stuler^b², Janussium Bogna^c³ et Janussium Siekierka⁴ cives Posnanienses super domibus et omnibus suis haereditatibus vicariis cathedralibus facta.

^awg poprzedniej zapiski w sumariuszu

^bStüber (s. 611)

^cBegna (s. 611).

¹W dok. wystąpili burmistrz i rajcy pozn. jak w dok. poprzednim (WSvP, s. 4; tam też data dzienna niniejszego dok.).

²Janusz Stuler, zob. wyżej, nr 293/1.

³Jakub Bogna rajca pozn. 1380 i 1389 (WSvP, s. 439).

⁴Janusz Siekierka, zapewne ident. z Jakuszem S., zob. wyżej, nr 277/5.

Dokument Nr 306

[Poznań], 1388

Oficjał poznański zaświadcza, że Jerzy pleban ze Skórzewa, wypełniając wolę mieszczanina poznańskiego Bartka Cieszymira, zapisał czynsz poznańskim wikariuszom katedralnym.

Reg. z 1784 r.: Poznań, AAP, CP 14, s. 609 (wg Kopiariusza poznańskich wikariuszy katedralnych - tzw. Jura vicariorum - z XVI w., k. 91, zaginionego w 1945 r.); wyd. reg.: St. Źr., 12, 1967, s. 120.

Coram Joanne Borngraber canonico et officiali Posnaniensi¹ recognitio Georgii plebani de Skorzewo et vicarii cathedralis Posnaniensis², quod satisfaciendo dispositioni Bartkonis Czeszinii civis Posnaniensis³ dederit vicariis Posnaniensibus in parata pecunia 20 marcas grossorum Pragensium pro censu sibi comparando cum onere absolvendi per praedictos vicarios anniversarium perpetuum 9 lectionum pro anima praedicti Bartkonis et progenitorum suorum quotannis absolvendum.

¹Jan Borngraber, zob. wyżej, nr 263/6.

²Skórzewo (na zach. od Poznania). Pleban Jerzy wyst. jeszcze 1399 (KDW III, nr 2003).

³Bartek Cieszymir, zob. wyżej, nr 282/2.

Dokument Nr 307

Kraków, 2 lutego 1389

Król Władysław Jagiełło potwierdza dokument Kazimierza Wielkiego dla mieszczan Pyzdr.

Or.: Warszawa, AGAD, dok. perg. 7137. Pergamin 502 × 247 + 87 mm, kilka dziurek w tekście. Zielono-czerwony sznur po pieczęci.

||^aIn nomine Domini amen.|| Ad perpetuam rei memoriam. Wladislaus Dei gracia rex Polonie necnon terrarum Cracouie, Sandomirie, Siradie, Lancicie, Cuiauie, Lithuanie | princeps supremus, Pomeranie Russieque dominus et heres, notum facimus universis, quibus expedit, presentibus et futuris, presenciam noticiam habituris, quod ad nostre celsitudinis presenciam | venientes cives et incole civitatis nostre Pysdry, nostri fideles dilecti, litteram illustrissimi olim domini Kazimiri Polonie regis ipsius sigillo pendenti sigillatam omnique penitus suspicionis vicio orbatam offerentes honorifice nobis instantissime supplicarunt, quatenus eandem litteram de nostre gracie speciali plenitudine confirmare, innovare, ratificare et approbare velimus, cuiusquidem littere verbalis tenor dinoscitur fore talis:
[następuje dok. króla Kazimierza Wielkiego z daty: Konin, 22 listopada 1347 - por. wyżej, nr 146].
Nos itaque iustis supplicacionibus predictorum civium benignius acclinati, suprascriptam litteram in omnibus suis punctis, condicionibus, articulis et sentenciis ratam habentes et gratam confirmamus, innovamus, ratificamus et approbamus, decernentes et volentes eandem litteram in huiusmodi suis omnibus punctis, condicionibus, articulis et sentenciis obtinere perpetui roboris firmitatem. Harum, quas appensione maioris sigilli nostri roborari fecimus testimonio litterarum. Actum Cracouie ipso die festi Purificacionis Beate Marie Virginis anno Domini millesimo trecentesimo octuagesimo nono, presentibus: Sandziuagio palatino Kalisiensi¹, Jeschcone Wysliciensi², Cristino de Kozeglow Sandecensi castellanis³, Drogossio iudice⁴, Spithcone de Tarnow subcamerario Cracouiensibus⁵ et Jacussio de Medzwedz wexillifero⁶ ac aliis multis nostris [fidelibus^b] fidedignis. Datum per manus venerabilis Zaclice prepositi Sandomiriensis, aule nostre cancellarii⁷ fidelis dilecti.

^ainicjał wysokości całego tekstu Or.

^bdziura Or.

¹Sędziwój z Szubina, zob. wyżej, nr 241/1.

²Jasiek, Jan Ossoliński z Balic, Goźlic, Ossolina, Toporczyk, kasztelan wiślicki 1387, zm. 1396 (PSB XXIV, s. 400).

³Krystyn z Kozichgłów, zob. wyżej, nr 290/9.

⁴Drogosz z Chrobrza, zob. wyżej, nr 276/7.

⁵Spytek z Tarnowa podkomorzy krakowski 1385 - 1395, zm. 1395/96 (W. Dworzaczek, Leliwici Tarnowscy, Warszawa 1971).

⁶Jakusz z Niedźwiedzia chorąży (najpewniej nadworny) 1387 - 1400 (ZDM VI, nr 1524).

⁷Zaklika z Mydlnik, zob. wyżej, nr 287/10.

Dokument Nr 308

Kraków, 2 lutego 1389

Król Władysław Jagiełło potwierdza dokument Elżbiety Łokietkówny dla mieszczan Pyzdr.

Kop.: Warszawa, AGAD, Metryka koronna, t. 47, k. 144 - 145. Wpis w transumpcie króla Zygmunta z daty: Kraków, 9 grudnia 1531. Tytuł: Confirmatio libertatis civium Pisdrensium a theloneo in Strzelno et Jaroczino.
Reg.: MRPS IV, suppl. nr 339 (wg Kop.).

In nomine Domini amen. Ad rei [k. 144v] memoriam sempiternam. Vladislaus Dei gratia rex Polonie necnon terrarum Cracouie, Sandomirie, Syradie, Lancicie, Cuyavie, Lithuanie princeps supremus, Pomeranie Russieque dominus et heres, significamus tenore presencium, quibus expedit universis, quod ex parte fidelium civium nostrorum Pisdrensis civitatis maiestati nostre oblata peticio continebat, quatenus serenissime principis domine Elizabeth olim regine senioris Vngarie etc. ipsius sigillo sigillatam omnique prorsus suspicionis vicio carentem de nostre celsitudinis gracia confirmare, ratificare, innovare et approbare dignaremur. Cuius tenor per omnia sequitur in hec verba:
[następuje dok. Elżbiety Łokietkówny z daty: Koszyce, 3 października 1373 - zob. wyżej nr 239].
[k. 145] Nos igitur iustis et honestis peticionibus predictorum civium graciosius annuentes, supradictam litteram ratam habentes et gratam, ipsam in omnibus suis punctis, clausulis, condicionibus, articulis et sentenciis confirmamus, ratificamus, innovamus et approbamus, decernentes ipsam in eis suis omnibus punctis, clausulis, condicionibus, articulis et sentenciis robur optinere perpetue firmitatis. Harum, quorum nostrum sigillum appensum est, testimonio litterarum. Datum Cracouie die Purifficacionis Beate Virginis Marie anno Domini millesimo tricentesimo octuagesimo nono, presentibus: Sandiuogio palatino Calischiensi¹, Jeschone Visliciensi², Cristino de Cozieglow Sandecensi castellano^a³, Spithkone succamerario Cracoviensi⁴ et aliis multis nostris fidelibus fidedignis. Datum per manus venerabilis domini de Zarlnv^b prepositi Sandomiriensis, aule nostre cancellarii⁵ fidelis dilecti.

^atak Kop.

^btak Kop., zamiast Zaklicze.

¹Sędziwój z Szubina, zob. wyżej, nr 241/1.

²Jasiek Ossoliński, zob. wyżej, nr 307/2.

³Krystyn z Kozichgłów, zob. wyżej, nr 290/9.

⁴Spytek z Tarnowa, zob. wyżej, nr 307/5.

⁵Zaklika z Mydlnik, zob. wyżej, nr 287/10.

Dokument Nr 309

[Poznań, 2 kwietnia] 1389

Władze miasta Poznania zaświadczają, że mieszczanin poznański Janusz Bogna zapisał czynsz poznańskim wikariuszom katedralnym.

Reg. z 1784 r.: Poznań, AAP, CP 14, s. 612 (wg Kopiariusza poznańskich wikariuszy katedralnych - tzw. Jura vicariorum - z XVI k., k. 118, zaginionego w 1945 r.); wyd. reg.: St. Źr., 12, 1967, s. 120.

Coram eodem officio consulari [Posnaniensi]¹ Janussius Bogna civis Posnaniensis² iisdem vicariis [cathedralibus Posnaniensibus] inscribit censum medietatis marcae super domo sua in circulo fori Posnaniensis una cum summa 5 marcarum.

¹Dok. wymieniał członków rady - cytuje ich WSvP, s. 5; tam też data dzienna dok.

²Jakusz Bogna, zob. wyżej, nr 305/3.

Dokument Nr 310

[Poznań, 19 maja] 1389

Władze miasta Poznania zaświadczają, że mieszczanin poznański Wierzbięta zapisał czynsz poznańskim wikariuszom katedralnym.

Reg. z 1784 r.: Poznań, AAP, CP 14, s. 610 (wg Kopiariusza poznańskich wikariuszy katedralnych - tzw. Jura vicariorum - z XVI w., k. 103, zaginionego w 1945 r.); wyd. reg.: St. Źr., 12, 1967, s. 121.

Coram Nyczkone Kamrer^a¹ proconsule et allis consulibus civitatis Posnaniensis² inscriptio vicariis census unius marcae grossorum Pragensium cum summa capitali 10 marcarum per Wierzbiantha civem Posnaniensem³ super domo et camera pannicidali.

¹Mikołaj (Nicze, Niczko) Kamerer, Kamrer, rajca pozn. 1386 - 1387, 1390, burmistrz 1388 - 1389 (WSvP, s. 444).

²Dok. wymieniał członków rady, cytuje ich WSvP, s. 5; tam też data dzienna dok.

³Wierzbięta, zob. wyżej, nr 288/8.

Dokument Nr 311

Gniezno, 18 czerwca 1389

Maciej i Mikołaj dziedzice Strzyżewa zawierają ugodę z bożogrobcami gnieźnieńskimi w sprawie budowy młyna i sadzawki na potoku Bystrzyca.

Or.: Gniezno, AAG, dok. 1177. Pergamin cienki, 302 × 260 + 32 mm. Na odwrocie streszczenia i sygnatury (XV - XVIII w.). Pasek pergaminowy po 1 pieczęci.

^aIn Cristi nomine amen. Huius mundi singula que geruntur in ambitu negocia traduntur oblivioni faciliter, nisi per scripta fuerint roborata. | Hinc est, quod nos Mathias et Nicolaus filiaster suus heredes de Strzezewo¹ volentes intendere, prout et de facto intendimus, reformacioni, reintegracioni | et melioracioni hereditatis nostre dicte Strzezewo, habentes inmediatos fines et limites hereditatis domus Sancti Johannis in suburbio Gneznensi, dicte | wlgariter Geszerzani², qui quidem limites et fines terminantur hincinde ex utraque parte ad ripas rivuli dicti Bystrzicza³; in quo quidem rivulo volentes habere fructus et emolimen- ta habito tractatu et premisso consilio consensu et bono deliberacione venerabilium virorum dominorum Philipi prepositi Sancti Johannis⁴ necnon Vylhelmi, Nicolai et Balthaszar⁵ fratrum ordinis Sancti Sepulcri Dominici Jerozolimitani ante Gneznam, molendinum in dicto rivulo dictorum prepositi et fratrum suorum, ut premittitur, consensu accedente construximus et ereximus, tali tamen interveniente condicione, quod nos et dictus Nicolaus filiaster noster unam partem molendini sive metretam, que in wlgo dicitur mara ex ipso molendino provenientem, dicta vero domus Sancti Johannis secundam partem utrorumque videlicet molendini et metrete, molendinatori quoque, qui pro tempore fuerit, eciam terciam partem eorundem molendini et metrete tenebimus, habebimus et optinebimus perpetuis temporibus duraturis. Rivulus vero sive piscina ante rotam eiusdem molendini propter incomoda quoquomodo eveniencia inter nos palis bifurcari debet et distingwi, wlgariter roseknancz koli, cuius medietatem nos cum dicto filiastro nostro nostrisque successoribus legitimis tenebimus, reliquam vero medietatem domus Sancti Johannis predicta similiter tenebit et habebit. Agger itaque ante dictum molendinum triparciatur et tripartiri debet, unam partem aggeris et piscine nos cum filiastro nostro ex parte hereditatis nostre dicte Strzeszewo tenebimus, procurabimus, habebimus et regemus. Domus Sancti Johannis predicta reliquas medietates, videlicet medietatem aggeris et medietatem piscine ab una parte eiusdem rivuli, videlicet eundo versus villas Geszerzani et Gosczisino⁶ eviternis temporibus reget, procuravit, habebit et optinebit. Molendinator quoque in capitis rota, seu in medio eiusdem aggeris, ubi aqua ad notam decurrit, dictum aggerem preter piscinam, in qua nullum ius habebit piscandi, similiter reget, tenebit et habebit. Et cum in cuius parte aggeris ex aliquo casu et eventu dictum aggerem viciari et destrui contingerit, extunc quilibet suam partem, ut prefertur, viciatam et destructam infra spacium unius mensis suis mediantibus sumptibus et expensis reformare tenebitur et emendare. Molendinatorem autem nos cum Mathia⁷ filiastro nostro ac sequacibus nostris legitimis necnon domus Sancti Johannis prefata in reformacione dicti aggeris viciati cum rubeto et virgultis iuvare debemus, occasione qualibet postergante. Si quis autem nostrum infra mensis predicti spacium suam partem aggeris plene et ex toto non reformaverit vel aliquatenus reformare non curaverit seu neglexerit, extunc unus alio tanquam contumax penam solvet impositam, videlicet sexagenam grossorum Polonicalium numeri, misericordia qualibet postponente. Preterea super laboribus eiusdem molendini, utputa molaribus edificiis et aliis ferrimentis, tam clavorum magnorum quam parvorum, ad molendini opus pertinentibus, nos cum dicto filiastro nostro unum denarium, domus vero Sancti Johannis et fratres eiusdem secundum denarium, molendinator quoque tercium denarium dare, tradere et assignare debemus et tenemur, dilacione semota aliquali. Et ne aliqua dissensio ^b-c

quo in

recipiendis metretis oriri videatur, statuimus volentes hincinde firmiter observa[ri^d]; quod principaliter dicta domus Sancti Johannis eundem molendinum per unum annum integrum subsequenter, vero nos cum filiastro nostro ac successoribus nostris legitimis, sive unus fuerit sive plures, in eadem hereditate nostra Strzeszewo per alium secundum annum et sic usque infinitum relicte cum metretis et fructibus quibuslibet ex dicto molendino accidentibus per se et divisim regemus, tenebimus et habebimus perhennis temporibus duraturis. In piscina autem nos et dictus filiaster noster in parte nostra bifurcata, predicta vero domus ^e-f

Sancti Johannis

et fratres eiusdem similiter in parte sua, quando quis nostrum voluerit, ius piscandi libere exercebit contradiccione primitus postergata. Molendinator quoque, qui pro tempore steterit, suis sumptibus et expensis tenebit utrasque rotas et eciam, quociens in aliqua parte destructe et viciate fuerint, tociens de novo facere, reformare et reparare propter ferrimenta seu clavos ferreos ad rotam neccessarios, po quibus nos omnes et quilibet nostrum suum tercium denarium, ut premissum est, et apponere tenebimur et debemus. Notificamus insuper, quod si molendinator in aliquo casu publico et notorio per nos inventus fuerit, utputa in furtu, homicido, incendio, spolio et metreta, nunquam per ipsum in dicto molendino capienda, nos cum filiastro nostro necnon cum preposito et fratribus protunc in dicta domo existentibus eundem molendinatorem, ubi nobis visum fuerit, pro huiusmodi excessibus sentenciare, iudicare et punire habebimus et debebimus, penam exinde cadentem inter nos per medium dividentes. In cuius rei testimonium et evidenciam pleniorem omnium premissorum sigillum nostrum, tam nostro quam Nicolai filiastri nostri nominibus, qui protunc tanquam adolescens sigillo proprio caruit, ipso ad hoc consenciente, presentibus duximus appendendum. Actum et datum Gnezne in domo habitacionis Sancti Johannis supradicte in crastino Corporis Christi anno a nativitate Domini millesimo C^oC^oC^o octuagesimo nono, indicione XII, presentibus honorabilibus ac nobilibus viris dominis: Jacobo preposito⁸, Bervaldo priore⁹, Paulo custode¹⁰ monasterii in Trzemesna, Johanne preposito Sancti Georgii in Gnezna¹¹, Johanne castellano Kalisiensi¹² et Boguchvale filio suo condam custode Poznaniensi¹³, Johanne de Koslowo¹⁴ et Spitkone de Parvo Strzezewo¹⁵ heredibus et aliis pluribus fidedignis testibus circa premissa vocatis et rogatis.

^ainicjał wysokości 13 wierszy Or.

^b-ctak Or.

^dplama Or.

^e-fpowtórzone dwa razy Or.

¹Strzyżewo, zapewne Paczkowe, zob. wyżej, nr 124/2. Dziedzice trudni do identyfikacji.

²Jezierzany na pn. od Gniezna, zob. też wyżej, nr 124/5.

³Rzeka Bystrzyca, zob. wyżej, nr 124/3.

⁴Filip prepozyt bożogrobców gnieźn. 1374 - 1399 (Nakielski, Miechovia, s. 435).

⁵Wilhelm, zapewne ident. z wyst. jeszcze 1399 (zob. niżej, nr 374/6), Baltazar wyst. tylko tutaj, zaś Mikołaj zapewne ident. z wyst. już 1374 (KDW III, nr 1706).

⁶Gościeszyn na pd.-wsch. od Rogowa.

⁷Może mylnie zamiast Mikołaj?

⁸Jakub Zawisza, Poraj, zakonnik 1371, prepozyt klasztoru w Trzemesznie 1373 - 1390 (SHGWlkp.; Kor. IV, s. 438 - 439; niżej, nr 318/2).

⁹Berwold przeor z Trzemeszna, zob. może niżej, nr 318/1.

¹⁰Kustosz Paweł wyst. tylko tutaj; może ident. z późniejszym prepozytem 1390 (zob. niżej, nr 318/3).

¹¹Jan prepozyt Św. Jerzego w Gnieźnie, potem także kanonik gnieźn. 1394 - 1396 (KDW III, nr 1953, 1971).

¹²Jan z Bierzglina, zob. wyżej, nr 235/5.

¹³Boguchwał z Jankowa kustosz pozn. 1379 - 1383 (KDW III, nr 1759, 1774; por. też S. Kozierowski, Ród Porajów - Różyców, Rocznik Towarzystwa Heraldycznego IX, s. 117 - 118).

¹⁴Jan, Janusz z Kozłowa, zob. wyżej, nr 249/7.

¹⁵Spytek ze Strzyżewa Paczkowego wyst. i 1390 (SHGWlkp.).

Dokument Nr 312

Konin, [4 lipca 1389?]

Król Władysław Jagiełło transumuje dokumenty dla mieszczan Słupcy, wydane przez Elżbietę Łokietkównę, Kazimierza Wielkiego i Władysława Łokietka.

Or. niegdyś w posiadaniu ks. Jana Sobczyńskiego w Kaliszu, dziś nieznany. Był to pergamin, z pismem miejscami zatartym, zaopatrzony w pieczęć wystawcy na sznurach jedwabnych. Na odwrocie: Wladislai regis de annuali foro 1389 (wg tej daty rekonstruowano datę w tekście dok.).
Odpis: Kraków, Bibl. Jag., rkps 8058, k. 122 - 123 (wg Or., z jego pobieżnym opisem).

In nomine Domini amen. Ad perpetuam rei memoriam. Wladislaus Dei gracia rex Polonie, Lithwanieque princeps supremus et heres Russie etc. notum facimus, tam presentibus, quam futuris, quibus expedit, universis, quod pro parte civium de Slupcza fidelium dilectorum, nostre celsitudini oblata peticio continebat, quatenus litteram serenissime principis domine Elizabeth regine Ungarie et Polonie, sororis nostre carissime senioris [....^a] sigillo sigillatam, omni prorsus vicio suspicionis carentem, innovare, confirmare et ratificare dignaremur, cuius littere tenor sequitur et est talis:
[następuje dok. królowej Elżbiety Łokietkówny z daty: Poznań, 12 czerwca 1372, zawierający dok. Kazimierza Wielkiego z dnia 14 czerwca 1346 i Władysława Łokietka z dnia 29 grudnia 1315 - KDW III, nr 1663 i II, nr 1251, 979].
Nos itaque visa iusta peticione civium de Slupcza predictorum, dictam litteram ipsorum ratam atque firmam habentes, ipsam innovamus, ratificamus, approbamus et confirmamus tenore presencium mediante, decernentes et volentes dictam litteram in omnibus suis punctis, articulis, condicionibus, clausulis et sentenciis universis [................... Harum qui^a]bus sigillum nostrum appensum est testimonio litterarum. Actum in Konin¹ die dominico infra octavas Petri et Pauli Apostolorum anno Domini millesimo tre[centesimo octuagesimo nono, presentibus:.. ..^a]op[...^a], domino Dobrogostio episcopo Poznaniensi², Barthossio Poznaniensi³, Sandzivogio Kalisiensi palatinis⁴, Johanne Wysliciensi⁵, Cristino Sandecensi cas[tellanis⁶......^a] fidedignis. Datum per manus honorabilis Zaclice prepositi Sandomiriensis, cancellarii aule nostre⁷ fidelis dilecti.

^aluka Odpis (zapewne za Kop.).

¹Pobyt króla w Koninie nie jest skądinąd potwierdzony w tym czasie, jest on jednak możliwy - itinerarium Jagiełły wykazuje tylko pobyt w Jedlni 12 czerwca 1389, potem w Radomiu około 30 lipca. We wszystkich innych latach, w których występować mogli wymienieni tu świadkowie (1387 - 1393), pobyt króla w Koninie w początkach lipca jest niemożliwy.

²Dobrogost Nowodworski, zob. wyżej, nr 286/2.

³Bartosz Wezenborg, zob. wyżej, nr 237/1.

⁴Sędziwój z Szubina, zob. wyżej, nr 241/1.

⁵Jan Ossoliński, zob. wyżej, nr 307/2.

⁶Krystyn z Kozichgłów, zob. wyżej, nr 290/9.

⁷Zaklika z Mydlnik, zob. wyżej, nr 287/10.

Dokument Nr 313

Gniezno, 5 maja 1390

Kapituła gnieźnieńska zleca Borzkowi z Rakowa lokację Ostrowa na prawie średzkim.

Kop.: Gniezno, AAG, ACap. B 196 (Wizytacje dóbr kapituły gnieźn. z 1534 r.), k. 2 - 2v.
Odpis: Kraków, Bibl. Jag., rkps 8057, k. 111 (wg Kop.).
Wyd.: Wizytacje, s. 468 - 469 (wg Kop.).

Noverint, quibus expedit, universi, quod nos capitulum sancte ecclesie Gneznensis cupientes bona nostra et capituli nostri Gneznensis quantum cum sufragio divino possumus, villam nostram et eiusdem capituli dictam wlgariter Ostrow¹, sittam in districtu Calissiensi, de iure Polonico in ius Theuthonicum, quod Szrzedense dicitur, duximus translocandum respectuque fidelium serviciorum Borzkonys de Rakowo¹, nobis fideliter impensorum et in posterum impendendorum, eidem Borzkoni damus sculteciam in dicta villa Ostrow cum duobus mansis, videlicet uno libero et altero solubili, cum uno ortu [k. 2v] sito in fine ville eiusdem, necnon cum tercio denario tabernarum, iuramentorum et cuiuslibet iudicati per ipsum Borzkonem et suos successores legittimos perpetuo habendam, tenendam, comutandam, vendendam, nostro tamen ad hoc consensu accedente. Preterea incole ville eiusdem de quolibet manso possesso, prout et scultetus de suo uno manso solubili, de quo eciam manso solubili nobis servire et minutos census aut contribuciones qualescunque solvere non teneatur pro censu annuo et decima campestri per viginti scotos grossorum Pragensium ad festum sancti Martini Confessoris gloriosi [11 XI] solvere singulis annis sunt astricti, dictus vero scultetus et sui successores de suis duobus mansis, libero et solubili, rectori ecclesie, ubi audient divina et percipient ecclesiastica sacramenta, missales annonas, prout et cmethones ibidem, solvere teneantur et nobis servicia de sua scultecia predicta, prout alii sculteti villarum nostrarum facere consueverunt, servire sint astricti. Et quia iura Srzedensia nobis prorsus sunt incognita, omnia iura, que commodum et utilitatem respiciunt dominorum, salva et integra nobis reservamus. In quorum fidem et testimonium premissorum sigillum nostrum maius est appensum. Actum et datum Gnezne ipso die beati Gotardi Confessoris, in capitulo generali, anno Domini millesimo tricentesimo nonagesimo.

¹Ostrów, wieś kapituły gnieźn., dziś nieznana, leżała tuż na wsch. od Stawiszyna, w parafii Złotniki Wielkie, graniczyła z Ostrówkiem i Petrykami (Wizytacje, s. 467 - 543). Sołtys nie zidentyfikowany.

Dokument Nr 314

Poznań, 14 sierpnia 1390

Zakonnice klasztoru Dominikanek w Poznaniu wydzierżawiają Słępowo kanonikowi gnieźnieńskiemu Mikołajowi Strzeszkowicowi.

Or.: Poznań, WAP, Poznań - klasztor Dominikanek VII/1. Pergamin 355 × 183 + 44 mm, plamy rdzy, u dołu tekstu po prawej mała dziurka. Trzy paski pergaminowe po przywieszeniu trzech pieczęci. Na odwrocie późne informacje o treści, pieczątka: Reichsarchiv Posen, Zg. 78/40, Nr. 4 (przed 1939 r. dok. w zbiorach Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk, sygn.: Dypl. nr 4).
Odpis: Kraków, Bibl Jag., rkps 8057, k. 112 (wg Or.).

Noverint, quibus expedit universi, quod nos Swanthoslawa, Anna, Dobroslawa sorores totusque conventus sororum Sancte Katherine domus claustri in | Poznania, ordinis Sancti Dominici¹, unanimi consilio et matura deliberacione super hoc prehabita, quandam hereditatem seu allodium claustri nostri predicti, | wlgariter nuncupatam Slampowo, sitam in districtu Clecensi², cum omnibus fructibus, redditibus et proventibus universis, prout predicta hereditas Slampowo | in suis limitibus et graniciis est distincta et circumferencialiter limitata, wenerabili viro domino Nicolao Strzeszconis thezaurario et canonico ecclesie Gneznensis³ decrevimus conferendam, donandam et possidendam ad tempora ipsius vite, nichil pro nobis dominii in villa seu hereditate predicta reservantes. Tali tamen sub condicione, quod prenominatus dominus Nicolaus nobis et nostris successoribus seu claustro predicto tres marcas monethe usualis Regni Polonie singulis annis solvere sit astrictus, quarum pecuniarum, videlicet trium marcarum, in festo beatorum Petri et Pauli Apostolorum [29 VI] medietatem et residuitatem in festo sancti Adalberti Martyris et Pontificis gloriosi [23 IV] iuxta pactum et condictacionem solvere teneatur. Promisit insuper prelibatus dominus Nicolaus ob spem sue salutis, quod omnia bona mobilia et ymmobilia, peccudes et peccora, fructus, redditus et proventus et generaliter omnia et singula, que post obitum ipsius domini Nicolai in predicta hereditate seu allodio Slampowo per nos vel nostrum procuratorem reperta fuerint et inventa, ad dictum conventum seu claustrum Sancte Katherine in Poznania debeant iure hereditario pertinere ex causa successiva. In quibus bonis, seu fructibus, nullus amicorum predicti domini Nicolai post mortem ipsius nos debeat impedire, quibus omnibus amicis silencium perpetuum predictus dominus Nicolaus imposuit sui racione testamenti, nosque ipsum dominum Nicolaum predictum cum sororibus nostris et conventu in predicta hereditate et tenuto ipsius ville Slampowo presentibus promittimus usque ad tempora vite ipsius coram quibuscunque iudicibus, tam spiritualibus, quam secularibus, quietum reddere et indempnem. Super quibus omnibus et singulis sigilla conventus nostri et predicti domini Nicolai Strzeszconis et eciam fratris sui germani Laurencii de Wlanowo heredis et castellani Ostrouensis⁴ sunt appensa testimonio literarum. Datum Poznanie in vigilia Assumpcionis Virginis gloriose sub anno Domini millesimo trecentesimo nonagesimo, presentibus honorabilibus [viris^a] et dominis: domino Vincencio Grochola⁵, Troyano preposito Poznaniensi⁶, Johanne rectore scolarum⁷, Nicolao Plesszowski⁸, Troyano Grochola⁹, N[icola^a]o notario publico¹⁰, Miroslao canonico Poznaniensi¹¹, testibus ad premissa vocatis.

^adziura Or.

¹Dominikanki pozn. skądinąd nie znane.

²Słępowo na pd. od Kłecka, zob. wyżej, nr 209/2.

³Mikołaj Strzeszkowic, zob. wyżej, nr 280/10, z niedalekiego Ułanowa i Łagiewnik.

⁴Wawrzyniec z Ułanowa, Sulimczyk, kasztelan ostrowski (Ostrów Lednicki) 1390 - 1411 (Spisy wlkp.).

⁵Wincenty Grochola, zob. wyżej, nr 280/11. Był w tym czasie scholastykiem pozn.

⁶Trojan z Łekna, zob. wyżej, nr 134/7.

⁷Jan Wyskocic pleban w Nieparcie, rektor szkoły katedralnej w Poznaniu, potem kanonik pozn. 1393, wikariusz generalny pozn. 1399, 1401 - 1412, może ident. z kantorem pozn. 1421 - 1430 (Now. I, s. 352, 395, 674, II, s. 209; KDW V, nr 7 - 238, tutaj, niżej).

⁸Mikołaj Pleszowski nie zidentyfikowany.

⁹Trojan Grochola, zob. wyżej, nr 278/2.

¹⁰Mikołaj notariusz publiczny, nie zidentyfikowany - może tożsamy z Mikołajem Włodyczką z Gwiazdowa - por. niżej, nr 371/27.

¹¹Mirosław kanonik pozn. ident. z Mirosławem z Grąbiewa kanonikiem 1383 - 1408 (zob. wyżej, nr 280/13) lub Mirosławem z Bnina kanonikiem 1385.

Dokument Nr 315

Pyzdry, 1 października 1390

Starosta generalny Wielkopolski zaświadcza, że Katarzyna z Beniewic sprzedała połowę swej wsi Beniewice miastu Pyzdrom.

Kop.: Poznań, WAP, Akta m. Pyzdry I/7, w or. transumpcie króla Zygmunta Augusta z daty: Kraków, 20 maja 1549.

In nomine Domini amen. Nos Sandziuogius palatinus Calisiensis et capitaneus Maioris Poloniae generalis¹ significamus tenore praesentium, quibus expedit, universis praesentibusque futuris, quod ad nostram ceterorumque terre nobilium veniens praesenciam nobilis domina Catherina haeres de Benewicze² non compulsa, non coacta nec aliquo errore seducta, sed deliberacione sufficienti atque maturo consilio suorum fratrum et amicorum diligenter praehabitis, sagacibus ac prudentibus viris dominis proconsuli, consulibus totique comunitati civitatis Pisdrensis, medietatem villae suae Benewicze predicte ad ipsam iure haereditario spectantem, pro viginti marcis grossorum Pragensium, Polonicalis numeri quadraginta octo marcam faciendo, simplicis vendicionis titulo ad perpetua tempora vendidit et coram nobis rite et racionabiliter resignavit cum omnibus censibus, fructibus, redditibus, agris, pratis, campis, silvis, borris, virgultis, stagnis, paludibus, rivulis, piscinis, aquis et earum decursibus ac aliis omnibus et singulis utilitatibus in dicta medietate prefate haereditatis Benewicze pronunc existentibus et quem per prememoratam communitatem civitatis Pisdrensis predicte adinveniri poterint quomodolibet in futurum et generaliter cum omni iure et dominio et pertinenciis universis, prout ipsamet domina Catherina praetuita et legitima haeres et domina existens hactenus noscebatur possedisse, nihil iuris pro se et suis successoribus in eadem haereditate Benewicze pro se penitus reservando, per prememoratam communitatem dicte civitatis Pisdrensis possiden(da), tenen(da), obligan(da), alienan(da), venden(da), commutan(da) et in usus proprios converten(da), prout dicti communitati melius videbitur expedire. Quamquidem vendicionem et resignacionem perpetuam sic coram nobis legitime, ut premittitur, factam, ratam et gratam habentes, ipsam tenore praesencium approbamus. In quorum rei testimonium et evidenciam pleniorem praesentem literam nostri sigilli munimine ex certa sciencia nostra fecimus comuniri. Actum et datum Pisdri ipso die beati Remigii anno Domini millesimo tricentesimo nonagesimo, praesentibus nobilibus viris dominis: Dirscone Posnaniensi³, Barnaba Calissiensi vexilliferis⁴, Philippo Criuinensi⁵, Msczigneo Dzbansiensi castellanis⁶, Petro de Lang⁷, Vincencio de Strzalkowo⁸, Zawissio de Wrzeszna⁹ haeredibus, testibus ad praemissa.

¹Sędziwój z Szubina, zob. wyżej, nr 241/1.

²Beniewice, zob. wyżej, nr 294/2.

³Dzierżek z Bieganowa, zob. wyżej, nr 294/8.

⁴Barnaba, zob. wyżej, nr 294/7.

⁵Filip z Miłosławia kasztelan krzywiński 1375 - 1391 (Spisy wlkp.).

⁶Mścigniew z Piątkowa kasztelan zbąszyński 1390 - 1401 (Spisy wlkp.).

⁷Piotr z Łęgu, zob. wyżej, nr 283/2.

⁸Wincenty ze Strzałkowa, zob. wyżej, nr 298/7.

⁹Zawisza z Wrześni, Poraj, wyst. 1390 - 1397 (SHGWlkp.).

Dokument Nr 316

Poznań, 8 października 1390

Starosta generalny Wielkopolski zaświadcza, że Przybysława z Beniewic sprzedała swój dział we wsi Beniewice miastu Pyzdrom.

Kop.: Poznań, WAP, Akta m. Pyzdry I/7, w or. transumpcie króla Zygmunta Augusta z daty: Kraków, 20 maja 1549.

In nomine Domini amen. Ad perpetuam rei memoriam. Nos Sandziuogius palatinus Calissiensis et capitaneus Maioris Poloniae generalis¹ significamus tenore praesencium, quibus expedit, universis, praesentibus et futuris, quod ad nostram ceterorumque terre nobilium veniens praesenciam nobilis domina Przibislawa haeres de Benewicze², non compulsa, non coacta, nec aliquo erroris devio seducta, sed maturo consilio suorum amicorum diligenter praehabita, certam ac totalem suam partem in haereditate Benevicze praedicta ad ipsam iure haereditario spectantem, proconsuli consulibusque necnon toti communitati civitatis Pisdrensis pro viginti marcis grossorum Pragensium, Polonicalis numeri quadraginta octo marcam faciendo, vendidit et coram nobis simplicis vendicionis titulo ad perpetua tempora resignavit cum omnibus censibus, fructibus, redditibus, agris, pratis, campis, silvis, virgultis, paludibus, fluviis, aquis et earum decursibus ac aliis omnibus et singulis utilitatibus pronunc in dicta parte praefate hereditatis Benewicze existentibus et que per eandem communitatem civitatis Pisdrensis adinveniri poterint, quomodolibet in futurum, et generaliter cum omni iure et dominio ac pertinenciis universis nihil iuris et dominii pro se et suis successoribus in dicta parte praescripte haereditatis Benewicze penitus reservando per prememoratam communitatem civitatis Pisdrensis pretacte possidenda, tenenda, habenda, comutanda, vendenda, alienanda, usufruenda, obliganda ac in usus proprios convertenda, prout dicti communitati melius videbitur expedire. Quasquidem vendicionem et resignacionem perpetuas sic coram nobis, ut premittitur, legitime factas, ratas et gratas habentes ipsas tenore praesencium approbamus. In quorum omnium testimonium et evidenciam pleniorem praesentem litteram nostri sigilli munimine ex certa scientia fecimus communiri. Datum Poznaniae sabbato post diem sancti Francisci anno Domini millesimo trecentesimo nonagesimo, praesentibus nobilibus virris dominis: Nicolao iudice Calissiensi³, Nicolao subiudice Posnaniensi⁴, Barnaba vexillifero Calissiensi⁵, Nicolao de Bandzieszino⁶, Andrea de Gorazdowo⁷, Joanne de Strzalkowo⁸ et aliis quam plurimis fidedignis vocatis et rogatis in testimonium omnium praemissorum etc.

¹Sędziwój z Szubina, zob. wyżej, nr 241/1.

²Beniewice, zob. wyżej, nr 294/2.

³Mikołaj z Wenecji, zob. wyżej, nr 228/23.

⁴Mikołaj podsędek pozn. 1381 - 1392 (Spisy wlkp.).

⁵Barnaba, zob. wyżej, nr 294/7.

⁶Mikołaj z Będzieszyna (na pn.-wsch. od Ostrowa Wlkp.), może ident. z Mikołajem wyst, 1358 (KDW III, nr 1391).

⁷Andrzej z Gorazdowa, zob. wyżej, nr 298/9.

⁸Jan ze Strzałkowa (na pn.-zach. od Słupcy), wyst. 1389 - 1399 (SHGWlkp.).

Dokument Nr 317

Gogolewo, 23 października 1390

Biskup poznański eryguje kościół parafialny w Gogolewie i zatwierdza jego uposażenie.

Kop.: Poznań, AAP, Acta visitationum, 17, k. 388v - 390. Wpis wg Or. po 1685 r. w transumpcie biskupa poznańskiego Andrzeja Łaskarza z daty: Poznań, ok. 1420 - 1425 (por. niżej, tam też opis pieczęci).

In nomine Domini amen. Noverint universi praesentium notitiam habituri, cum nos Dobrogostius divina et Apostolice Sedis gratia episcopus Posnaniensis¹ sub anno Domini millesimo tricentesimo nonagesimo, vigesima tertia die mensis 8^bris consecravimus ecclesiam parochialem in Gogolewo² in honorem sanctorum Joannis Apostoli et Evangelistae et Stanislai Martyris gloriosi, cuius dedicationis diem in die sancti Stanislai Martyris in autumno [27 IX] volumus celebrare annis singulis diebus quoque qui eidem dedicationi interfuerint et per octavas ipsius necnon in festivitatibus patronorum scilicet sancti Joannis Evangelistae et sancti Stanislai Martyris et in aliis omnibus infrascriptis videlicet Natalis Domini, Circumcisionis, Epiphaniae, [k. 389] Parasceves, Paschae, Ascensionis, Pentecostes, Trinitatis, Corporis Christi, Inventionis et Exaltationis Sanctae Crucis, Michaelis Archangeli et in singulis festivitatibus BMV, Nativitatis et Decollationis sancti Joannis Baptistae, beatorum Petri et Pauli et omnium aliorum Apostolorum et Evangelistarum, in festo Omnium Sanctorum et in Commemoratione Animarum per octavas omnium festivitatum praedictarum habentium, sanctorum Stephani, Laurentii, Martini, Nicolai, Gregorii, Georgii, Augustini, Ambrosii, Mariae Magdalenae, Marthae, Margarithae, Agatae, Luciae Virginum, singulis diebus dominicis causa devotionis, orationis decesserint aut peregrinationis seu qui.....^a missis praedicationibus, matutinis, vesperis aut aliis divinis officiis, exequiis et mortuorum sepulturis ibidem interfuerint quique pro fabrica luminaribus vel sustentatione presbyterorum dictae ecclesiae manus porrexerint adinvicem.....^a veri poenitentibus contritis et confessis quadraginta dierum indulgentiae misericorditer impartimur. Quandoquidem ecclesiam in Gogolewo nobilis vir dominus Pasco³ habet, ibidem construxit cum prato et aliis utilitatibus fundavit et erexit et pro sua possibilitate dotavit, videlicet dando unum mansum cum prato et aliis utilitatibus ad dictum mansum spectantibus necnon decimam post allodium suum et unum lacum dictum Scampe⁴ ac unam structuram vulgariter dictam jasz circa magnum pratum [k. 389v] ibidem in Gogolewo, dedit etiam et donavit decimam in Konarskie⁵ post allodium suum et censum de duobus mansis cum medio valuit duas marcas et quatuordecem grossos grossorum Pragensium numeri Polonicalis in parata pecunia, ita tamen quod idem dominus Pasco et successores sui dictum censum plebano praedictae ecclesiae debent exigere, post quam suam donavit etiam decimam in Valencino⁶ et decimam in Pawłouice⁷ post allodia ipsius de bonis sibi determinatis elargitur, supplicans a nobis humiliter, ut parochiam distinguamus ibidem ac donationem praedictam auctoritate ordinaria confirmari dignaremur. Nos quidem votis ipsius salubribus annuentes dictam donationem ratham et gratam habentes ipsam temporibus perpetuis confirmamus parochiam distinguentes hoc modo videlicet, quod villa dicta Gogolewo et villa Swiecinensis⁸ proxime adiacens cum missalibus et aliis iuribus et consuetudinibus iure parochiae ad dictam ecclesiam in Gogolewo pertinebant, a qua ecclesia incolae villarum praedictarum iura ecclesiae percipiant ac etiam ecclesiastica sacramenta. In quorum rei testimonium sigillum nostris manibus et praedicti domini Pasconis haeredis ibidem sunt appensa. Actum et datum in Gogolewo anno, die, mense quibus supra, praesentibus venerabilibus et nobilibus venerandis dominis: [k. 390] Vincentio praeposito Posnaniensi⁹, Joanne praeposito Sancti Spiritus prope Posnaniam¹⁰, Joanne de Czermin¹¹, Jaroslao de Rozrazew¹², Pascone Albo de Landzeni¹³, Andrea de Zbren¹⁴, Dobrogostio castellano Beczen(si)^b¹⁵ et aliis pluribus fidedignis hominibus.

^apozostawione wolne miejsce Kop.

^btak Kop., zapewne zamiast Geczensi.

¹Dobrogost Nowodworski, zob. wyżej, nr 286/2.

²Gogolewo nad Wartą, na pn.-wsch. od Książa.

³Pasek z Gogolewa i Rozdrażewa (na pd.-wsch. od Krotoszyna), Doliwita, potem podczaszy kal. 1401, podkomorzy pozn. 1403, sędzia pozn. 1420, zm. 1425 (PSB VIII, s. 202; Spisy wlkp.).

⁴Skąpe, staw w starorzeczu Warty koło Gogolewa (SHGWlkp.).

⁵Konarskie, na pd.-zach. od Książa.

⁶Może Chwalęcin na pd. od Nowego Miasta nad Wartą.

⁷Pawłowice, może na pd.-zach. od Żerkowa.

⁸Świączyn nad Wartą, na pn.-wsch. od Książa.

⁹Wincenty Grochola, zob. wyżej, nr 280/11.

¹⁰Jan prepozyt szpitala Św. Ducha w Poznaniu 1390, oficjał pozn. 1399 - 1411 (Now. II, s. 229, 1, s. 413; KDW V, nr 7 - 150).

¹¹Jan z Czermina (na pn.-zach. od Pleszewa) wyst. 1390 - 1429 (SHGWlkp.).

¹²Jarosław z Rozdrażewa, Doliwita, w tym czasie skądinąd nie znany.

¹³Pasek Biały, zapewne ident. z Paskiem Białym z Brodnicy i Krajkowa, potem chorążym kal. 1392 - 1410 (Spisy wlkp.).

¹⁴Nie zidentyfikowany. Może to Andrzej z Brenna i Gryżyny.

¹⁵Dobrogost z Włościejewek (na pd.-zach. od Książa) kasztelan giecki 1390 - 1417 (Spisy wlkp.).

Dokument Nr 318

Trzemeszno, 26 listopada 1390

Zakonnicy klasztoru Kanoników Regularnych w Trzemesznie zawiadamiają [wikariusza kapitulnego archidiecezji gnieźnieńskiej] o wyborze kanonika Pawła na prepozyta.

Or.: Poznań, AAP, D perg. 20 (dawniej Trzemeszno kl. A 1). Pergamin użyty później do oprawy księgi, obcięta góra i lewy skraj, obecnie 258 - 269 × 189 mm, dziurki w tekście.
Odpis: Kraków, Bibl. PAN, rkps 3521 (Teki Majkowskiego), k. 171 - 172 (wg Or.).

[...............admini]stratori in spiritualibus sede | [vacante....] prior, Berwoldus, Gnewomirus, Thomas, Nicolaus custos, Andreas, Venceslaus anticus, | [..]us, Johannes, Stephanus, Jacobus, Andreas de Gnezna, Petrus et Nicolaus fratres conventuales totusque conventus canonicorum | [regularium Sancti] Augustini monasterii de Trzemesna, diocesis Gneznensis¹, debitam reverenciam cum oracionibus sedulis et devotis honorabilitati [....]at quod nuper de anno presenti, videlicet M^oC^oC^oC^o nonagesimo, mensis Octobris die decima, felicis recordacionis domino Jacobo [preposi]ti Trzemesiensis² in remotis partibus, videlicet Romanam Curiam agente, sicut Deo placuit, ab hac luce sublato, nos canere | [.....] ordinacionem et eleccionem futuri prepositi diucius protelari contigat, cum in talibus sepe sit mora nociva, ipsiusque prepositure | [prese]ntacio et eleccio ad nos et ad conventum nostrum, tam de iure, quam de consuetudine, aprobata et legitime prescripta pertineat ab antiquo | [......] ne pertinet ad sonum campane omnes et singulariter singuli, qui huiusmodi eleccioni interesse debuerunt, XXVI die mensis Novembris | [......] de eleccione futuri prepositi tractaturi et post diversos tractatus inter nos habitos et nominaciones personarum simplices ad discussiones | [.....] meritorum inquisicione necnon deliberacione matura prehabita, de consensu expresso et voluntate unanimi venerabilem et religiosum | [...con]ventualem fratrem eiusdem ordinis de Trzemesna sufficientem et ydoneum in sacro ordine constitutum, morum vita tum | [....com]mendatum, castum, sobrium, mansuetum, pium, Deo et hominibus placentem, in nostrum et monasterii nostri Trzemesiensis predicti prepositum | [.....] sibique de predicta prepositura, ut premittitur, legitime vacante, licet protunc in nostri monasterii negociis absenti, unanimiter et | [......vest]re honorabilitati humiliter supplicantes, quatenus prefatum dominum Paulum³ electum canonice et provisum, ut prefertur, de predicta prepositura Trze|[mesiensi] vobis in hac parte concessa dignemini graciose confirmare, curam temporalium et administracionem spiritualium ac regimen animarum | [...... In q]uorum testimonium presens decretum eleccionem et provisionem nostram per Stephanum Martini de Bnyn clericum Poznaniensis | [diocesis, auctoritate im]periali notarium⁴, scribi et publicari mandavimus nostrique sigilli conventualis munimine roborari. Actum et datum anno Domini | [millesimo tricentesimo nonagesimo], XXVI die mensis Novembris quibus supra, indiccione XIII, pontificatus sanctissimi in Christo patris ac domini nostri, domini Bonifacii pape | [noni anno primo, hora ter]ciarum vel quasi, in ecclesia Trzemesiensi predicta, presentibus venerabilibus et religiosis viris: fratre Philippo preposito domus | [Gneznensis] ordinis Sepulcri Dominici Jerosolimitani⁵, Petro de Gansawa⁶, Andrea de Stodoli⁷, Nicolao de Gora⁸, Jacobo de | [.... rectoribus ecclesia]rum parrochialium necnon fratribus eiusdem ordinis de Trzemesna testibus ad premissa.
^a-b

Et ego Stephanus Martini de Bnyn clericus Poznaniensis diocesis, publicus auctoritate imperiali notarius, eleccioni, ordinacioni et provisioni predictarum necnon congregacioni capitulari fratrum predictorum ac omnibus et singulis aliis premissis dum, sic ut prefertur, agerentur et fierent una cum prenominatis testibus presens interfui eaque sic fieri, vidi et audivi, et quia ocupatus aliis arduis negociis et alias legitime prepeditus per alium fidelem notarium scribi feci, ideo me hic subscripsi in hanc publicam formam rediens signoque et nomine meis solitis signavi in fidem et testimonium omnium premissorum requisitus

^a-binna ręka i atrament Or.

¹Z tu wymienionych Berwołd zapewne ident. z kanonikiem regularnym z Trzemeszna 1362 (KDW II, nr 1481), przeorem 1389 (wyżej, nr 311/9); pozostali nie zidentyfikowani.

²Jakub Zawisza, zob. wyżej, nr 311/8.

³Paweł - jako prepozyt wyst. ponadto 1392 - 1406 (KDW III, nr 1920; niżej, nr 326; VII). Może ident. z wcześniejszym kustoszem 1389 (zob. wyżej, nr 311/10).

⁴Stefan syn Marcina z Bnina, skądinąd nieznany.

⁵Prepozyt Filip, zob. wyżej, nr 311/4.

⁶Piotr pleban z Gąsawy (kolo Żnina).

⁷Andrzej pleban w Stodołach (pomiędzy Strzelnem a Kruszwicą).

⁸Mikołaj pleban w Górze (zapewne koło Żnina).

Dokument Nr 319

[Poznań, 31 grudnia] 1390

Władze miasta Poznania zaświadczają, że mieszczanin poznański Jan Czump zapisał czynsz poznańskim wikariuszom katedralnym.

Reg. z 1784 r.: Poznań, AAP, CP 14, s. 611 (wg Kopiariusza poznańskich wikariuszy katedralnych - tzw. Jura vicariorum - z XVI w., k. 112, zaginionego w 1945 r.); wyd. reg.: St. Źr., 12, 1967, s. 121.

Coram officio consulari Posnaniensi¹ inscriptio census mediae marcae Pragensis cum summa 5 marcarum per Joannem Czump civem Posnaniensem² super domo in platea Wronecensi.

¹Dok. wymieniał członków rady - cytuje ich WSvP, s. 5; tam też data dzienna dok.

²Jan Czump, Czap, potem wielokrotny ławnik pozn. 1394 - 1408 (WSvP, s. 441).

Dokument Nr 320

[Poznań], 1390

Rada miasta Poznania zapisuje czynsz kanonikowi poznańskiemu Henrykowi synowi Grzegorza.

Reg. z 1784 r.: Poznań, AAP, CP 14, s. 602 (wg Kopiariusza poznańskich wikariuszy katedralnych - tzw. Jura vicariorum - z XVI w., k. 17, zaginionego w 1945 r.); wyd. reg.: St. Źr., 12, 1967, s. 121.

Inscriptio census 5 marcarum per consulatum Posnaniensem Henrico Gregorii canonico Posnaniensi¹ super praetorio Posnaniensi et per eundem Henricum canonicum pro dote altaris sancti Gregorii et beatorum Cosmae et Damiani² assignati^a.

^a"Ten zapis cały jest po niemiecku" Reg.

¹Henryk syn Grzegorza, zob. wyżej, nr 245/2.

²O altarii por. Now. I, s. 253 - 255.

Dokument Nr 321

[Poznań], 1390

Poznański wikariusz generalny zaświadcza, że Przedpełk ze Stęszewa kasztelan międzyrzecki zapisał czynsz poznańskim wikariuszom katedralnym.

Reg. z 1784 r.: Poznań, WAP, CP 14, s. 605 (wg Kopiariusza poznańskich wikariuszy katedralnych - tzw. Jura vicariorum - z XVI w., k. 46, zaginionego w 1945 r.).

1390. Inscriptio summae 20 marcarum grossorum Pragensium una cum censu 2 marcarum super oppido Stęszewo¹ per strenuum militem Przedpełkonem castellanum Mederecensem² vicariis cathedralibus coram supra mentionato Alberto archidiacono et vicario in spiritualibus generali³.

¹Stęszew na pd. od Poznania.

²Przedpełk ze Stęszewa, zob. wyżej, nr 275/6.

³Wojciech z Będlewa, zob. wyżej, nr 227/17.

Dokument Nr 322

[Poznań], 1390

Władze miasta Poznania zaświadczają, że Jakub Sołtysek z żoną Dzierżką zapisali czynsz poznańskim wikariuszom katedralnym.

Reg. z 1784 r.: Poznań, AAP, CP 14, s. 626 (wg Kopiariusza poznańskich wikariuszy katedralnych - tzw. Jura vicariorum - z XVI w., k. 274, zaginionego w 1945 r.); wyd. reg.: St. Źr., 12, 1967, s. 121.

Coram officio consulari Posnaniensi inscriptio vicariis census mediae marcae pro summa 5 marcarum grossorum Pragensium per Jacobum Szoltysek et Dzierzkam uxorem eius¹ super domo in circulo fori Posnaniensis et horto extra portam Wronecensem.

¹Jakub Sołtysek mieszczanin pozn. i jego żona Dzierżka, skądinąd nieznani.

Dokument Nr 323

1390

Poznański wikariusz generalny rozsądza spór o dziesięcinę pomiędzy poznańskimi swiątnikami i wikariuszami katedralnymi.

Reg. z 1784 r.: Poznań, AAP, CP 14, s. 612 (wg Kopiariusza poznańskich wikariuszy katedralnych - tzw. Jura vicariorum - z XVI w., k. 121, zaginionego w 1945 r.).

1390. Sententia definitiva Alberti archidiaconi et vicarii in spiritualibus generalis¹ in causa inter vicarios ab una et sanctuarios ab altera partibus mota et ventilata, qua mediante decimam partem de offertoriis et sepulturis ad tenorem privilegii olim Nicolai de Kurnik episcopi Posnaniensis², praedictis sanctuariis cathedralibus assignat.

¹Wojciech z Będlewa, zob. wyżej, nr 227/17.

²Mikołaj z Kórnika był biskupem pozn. 1375 - 1382 (zob. wyżej, nr 215/1).

Dokument Nr 324

[Łekno], 18 listopada 1391

Opat klasztoru Cystersów w Łeknie zawiadamia parafię Św. Kolumby w Kolonii, że Wilhelm cysters z Łekna rozporządził swoją częścią domu w Kolonii.

Or.: Köln, Historisches Archiv, Bestand Columba, Nr. 848. Pergamin 225 × 136 + 18 mm. Dwa paski pergaminowe do przywieszenia dwu pieczęci.

Nos frater Tilmannus Crůmbach abbas Dei paciencia monasterii in Luckna¹ ordinis Cisterciensis, Gneznensis diocesis, notum facimus | universis presentes litteras visuris et specialiter prudentibus atque honestis viris dominis officiatis domus officiatorum Sancte Columbe Colon(iensis), quod nos una cum dilecto nobis in Christo fratre Wilhelmo, filio quondam Wilhelmi de Parys et Grete coniugum civium Coloniensium², dicti monasterii | nostro conmonacho et pro eo renunciante super sua pueriparte, que est tercia pars in domo vocata Gluwel, sita in platea Campanarum in opposito domus nunc vocata ad Caminatam, quam dominus Hermannus de Goch solet inhabitare, prout ipsa domus iacet et predicti quondam eius .. parentes consueverunt eandem possidere ante et retro, subtus et supra, prout in scrineo vestrorum dominorum .. officiatorum predictorum cum suis pertinenciis scripta continetur, sana nostra deliberacione super eo prehabita, unanimiter renunciavimus ac renunciamus pure, libere, simpliciter et de plano ad manus Gerlaci fratris germani ipsius nostri conmonachi Wilhelmi predicti et Aleidis eius uxoris, ita quod ipsi coniuges Gerlacus et Aleidis proprietatem dicte pueripartis, que est tercia pars hereditatis predicte, prout iacet, hereditario iure obtinebunt ac vertere et divertere poterunt, quocunque voluerint, ipsi nostro conmonacho Wilhelmo predicto aut nobis seu nostro monasterio predicto ex parte sui nullo iure requisicionis imposterum aliqualiter in eadem observato, reservato tamen in premissis prefato Wilhelmo nostro conmonacho octo florenorum aureorum monete regis Vngarie vel Bohemie redditu usufructuali eidem a prefato Gerlaco et eius uxore Aleide seu eorum heredibus in duabus pueripartibus hereditatis eiusdem, quamdiu idem Wilhelmus vixerit in humanis, exnunc in antea singulis annis infra civitatem Colonien(sem) persolvendo sub certis pena et forma, prout hoc in carthis scrinei predicti ex concordacione amicorum partium utrarumque predictarum est, vel erit, clarius asscribendum, rogantes vos, quatenus premissa secundum morem atque usum dicti vestri scrinei scribi^a faciatis. In cuius rei testimonium sigilla nostrum abbatis et conventus predictorum ex certa omnium nostrum sciencia presentibus litteris sunt appensa. Datum anno Domini M CCC XC primo, die XVIII mensis Novembris.

^anastępuje skreślone atque Or.

¹Opat z Łekna Tylman z Krumpach, zob. wyżej, nr 251/1.

²Wilhelm z Oetzenroide (z Paryża), syn Wilhelma cieśli w Kolonii, wyst. 1391 - 1392 (Militzer, s. 194).

Dokument Nr 325

1391

Mikołaj ze Spławia zapisuje czynsz poznańskim wikariuszom katedralnym.

Reg. z 1784 r.: Poznań, AAP, CP 14, s. 610 (wg Kopiariusza poznańskich wikariuszy katedralnych - tzw. Jura vicariorum - z XVI w., k. 104, zaginionego w 1945 r.).

1391. Recognitio Nicolai de Spławie¹ se inscripsisse vicariis super bonis Spławie censum duarum marcarum grossorum Pragensium una cum summa 20 marcarum ab iisdem contracta.

¹Spławie, zob. wyżej, nr 280/19.

Dokument Nr 326

Słupca, 1 marca 1392

Pozew kolektora papieskiego Dobrogosta Nowodworskiego dla Pawła prepozyta klasztoru Kanoników Regularnych w Trzemesznie.

Or.: Gniezno, AAG, dok. nr 969. Papier 220 × 287 mm. Ślad po wyciśnięciu czerwonej lakowej pieczęci w mandorlę, ok. 63 × 40 mm.

Dobrogostius divina et Apostolice Sedis gracia episcopus Poznaniensis, nunccius apostolicus | et collector fructuum camere apostolice in Regno Polonie et provincia Gneznensi | generalis¹, discretis viris vicariis ebdomadariis ecclesie Gneznensis necnon ecclesiarum | rectoribus in Slupcza², in Jankow³ et alias in eadem diocesi Gneznensi constitutis, salutem et nostris, ymmoverius apostolicis, firmiter obedire mandatis. Quia Paulus prepositus de Trzemeszno ordinis Sancti Augustini, Gneznensis diocesis⁴, confictis quibusdam mendaciis et querelis frivolis, coram excellentissimo principe, domino Wladislao Polonie rege et baronibus Regni Polonie, utique secularibus iudicibus exposuit se fuisse et esse per nos gravatum pro eo et ex eo, quod ex commissione sanctissimi in Christo patris, domini Bonifacii digna Dei providencia pape IX specialiter facta nobis, eundem prepositum monuimus pro derelictis predecessoris sui inmediati et aliis debitis et iuribus cameram apostolicam concernentes, et sic deferens et querelas contra nos exponens procuravit literas prohibitorias a predictis iudicibus secularibus, per quas officium collectorie fuit et est nobis inhibitum et sic stante dicta prohibicione eominus possumus iurisdiccionem nostram exercere et iura camere apostolice^a ac debita colligere. Quare vobis et vestrum cuilibet in virtute sancte obediencie et sub excomunicacionis pena, quam in vos et vestrum quemlibet ferimus in hiis scriptis, nisi feceritis, que mandamus, quatenus personaliter accedentes^b et hoc nostrum edictum in ecclesia Trzemeszensi publice proponentes et ad portas ipsius ecclesie affigentes seu aplicantes citetis et citari curetis predictum Paulum prepositum de Trzemeszna, quem et nos citamus per presentes, ut octuagesima die a tempore citacionis presentis continue numerando, in Curia Romana et in camera apostolica coram reverendissimo in Christo patre domino Marino Bolcano cardinalem, camerarium domini nostri pape⁵, vel alio, qui pro tempore fuerit, personaliter et propria in persona compareat pro eisdem causis procuratori fiscali ad obiecta responsurus, dicturus, facturus, quidquid ordo dictaverit racionis, alias contumacia ipsius non obstante in eadem causa, prout iustum fuerit procedere. In signum execucionis literarum redditis vestris sigillis sigillatas, prius debite executam. Datum in Slupcza prima die mensis Marci anno Domini M^mo CCC^mo nonagesimo secundo, sigillo nostro, quo in huiusmodi collectoris utimur officio, a tergo annexo.
[Na odwrocie, XIV w.]:
Die III mensis Marci dominus Petrus plebanus de Skarboszewo⁶ tamquam executor citavit Paulum prepositum de Trzemeszno personaliter ad Curiam Romanam in monasterio suo Trzemeszensi, presentibus Johanne notario ipsius prepositi⁷, Jacobo procuratore dicti monasterii⁸ et N. Item IIII die eiusdem mensis idem dominus P(etrus) prefatum prepositum citavit in ecclesia Gneznensi, presentibus Jacobo vicedecano⁹, Boguta et Petro procuratore consistorii Gneznensis¹⁰.

^anastępuje określone coll Or.

^bnastępuje skreślone citetis Or.

¹Dobrogost Nowodworski, zob. wyżej, nr 286/2.

²Słupca pomiędzy Wrześnią a Koninem.

³Zapewne Jankowo Dolne na wsch. od Gniezna, ale może i Janków, wieś parafialna w Kaliskiem

⁴Prepozyt Paweł, zob. wyżej, nr 318/3.

⁵Marinus Bulcanus, kardynał 1384 - 1394 (Eubel, Hierarchia, I).

⁶Skarboszewo na pd.-zach. od Słupcy. Pleban skądinąd nie znany.

⁷Nie zidentyfikowani - może identyczni z braćmi z Trzemeszna wyst. 1390 (zob. wyżej, nr 318/1).

⁸Nie zidentyfikowani - może identyczni z braćmi z Trzemeszna wyst. 1390 (zob. wyżej, nr 318/1).

⁹Jakub wicedziekan nie zidentyfikowany.

¹⁰Boguta (Bogusław) zapewne ident. z późniejszym wicekustoszem i altarystą katedry gnieźn. 1394 - 1414, kanonikiem uniejowskim 1412 - 1414 (KDW III, nr 1956, V, nr 200, 229).

Dokument Nr 327

Piotrków, 8 maja 1392

Król Władysław Jagiełło potwierdza przywileje miasta Wielunia i zrównuje jego mieszkańców z mieszkańcami Kalisza.

Or.: Kraków, Bibl. Czart., perg. nr 231. Pergamin 364 × 165 + 57 mm, dziurki i plamy wilgoci. Na żółto-czerwonym sznurze pieczęć majestatyczna wystawcy (Gumowski, Pieczęcie, nr 13). Na zakładce: nota o przedstawieniu komisji 13 sierpnia 1781. Na odwrocie streszczenia, sygnatury i noty o rewizjach XV - XVIII w.
Wyd.: Czasopismo Prawno-Historyczne 22, 1970, z. 1, s. 190 - 191 (wg Or.).
Reg.: W. Szelińska, J. Tomaszewicz, Katalog dokumentów pergaminowych Biblioteki Czartoryskich w Krakowie, cz. I Kraków 1975, nr 261 (wg Or.).

^aIn nomine Domini amen. || Wladislaus Dei gracia rex Polonie necnon terrarum Cracouie, Sandomirie, Siradie, Lancicie, Cuyauie, Lithuanie | princeps supremus, Pomoranie Russieque dominus et heres. Ad perpetuam rei memoriam. Ad hec inter cetera superne disposicionis provisio nostre serenitatis | personam, quamquam immeritam, in regio dignitatis eminenti solio magnifice collocavit, ut iusticie throno feliciter presidentes, singulis regio culmini sub|iectis pacem et tranquilitatem, sub quibus pacis auctorem quiete revereri valeant, scandalorum et discordiarum ab ipsis ewlsa prorsus et eradicata pro viribus materia, salubriter procuremus, et ut quibuslibet passis iniuriam sine personarum accepcione copia iusticie ministretur. Sane volentes civitatis nostre Welunensis condicionem fieri meliorem, cupientesque ipsam in multitudine felicia continuo suscipere incrementa, prefatam civitatem nostram Welunensem et omnes ac singulos incolas ipsam inhabitantes, circa iura omnia et singula, modos et consuetudines universos, quibus tempore serenissimi domini Kazimiri felicis recordacionis olim Polonie regis illustris freti fuerant et gaudebant, conservare volumus et promittimus virtute presencium mediante, necnon circa quaslibet et similes ritus solucionum et dacionum, quas et quales temporibus ipsius domini Kazimiri regis solvere consueverant et reddere tenebantur. Porro ut incole civitatis Welunensis predicte nostris suffulti graciarum favoribus, maiestatem nostram tanto valeant avidius venerari, eisdem et eorum cuilibet omnibus et singulis iuribus, modis et consuetudinibus iurium, quibus cives et incole civitatis nostre Kalisiensis gaudent et fruuntur de nostre celsitudinis plenitudine, damus et conferimus plenam et omnimodam facultatem gaudendi et utifruendi temporibus perpetuis et futuris. In quorum omnium testimonium et evidenciam pleniorem presentes literas nostras scribi fecimus nostrique pendentis sigilli robore communiri et munimine roborari. Actum in Potrcow¹ ipso die beati Stanislai Martiris de mense Maii anno Domini millesimo trecentesimo nonagesimo secundo, presentibus: Spithcone Cracouiensi², Sandziuogio Kalisiensi³, Przibcone Siradiensi⁴, Jescone Lanciciensi palatinis⁵, Bernhardo Weruusch iudice Welunensi⁶, Johanne de Thancz[in^b] castellano Woyniciensi⁷ ac aliis multis nostris fidelibus fidedignis.

^ainicjał wysokości całego tekstu Or.

^bdziurka Or.

¹Pobyt w Piotrkowie potwierdzony itinerarium królewskim.

²Spytek z Melsztyna, Leliwita, wojewoda krakowski 1380/81, starosta krakowski 1389/90, zm. 1399 (PSB XX, s. 412 - 415).

³Sędziwój z Szubina, zob. wyżej, nr 241/1.

⁴Przybek, Przybysław z Irządz i Pukarzowa, Lis, wojewoda sieradzki 1391 - 1392 (Spisy sier.).

⁵Jan, Jasiek Ligęza, Półkozic, starosta i wojewoda łęczycki 1374?, zm. 1419 (PSB XVII, s. 316 - 317).

⁶Bernard Wierusz z Walichnowych (w ziemi wieluńskiej), sędzia wieluński 1380 - 1406 (Rosin, Słownik, s. 167).

⁷Jan z Tęczyna, Toporczyk, kasztelan wojnicki 1379 - 1398, potem kasztelan krakowski 1398 - 1405, także starosta sieradzki 1386 - 1397, krakowski 1399 - 1405, marszałek dworu królowej 1399, zm. 1405 (Spisy młp.; Spisy sier.).

Dokument Nr 328

Pyzdry, 1 października 1392

Król Władysław Jagiełło nadaje Andrzejowi z Gorazdowa prawo budowy młyna koło Gorazdowa.

Kop.: Warszawa, AGAD, Metryka koronna, t. 71, k. 36v - 37v. Wpis w transumpcie króla Zygmunta z daty: Kraków, 22 grudnia 1545. Tytuł: Confirmatur privilegium super molendinum Gorazdowo.
Reg.: MRPS IV, suppl. nr 356 (wg Kop.).

In nomine Domini amen. Wladislaus Dei gratia rex Poloniae Litvaniaeque princeps supremus et haeres Rvssiae etc. Ad perpetuam rei memoriam. Notificamus universis, quibus expedit praesentibus et futuris, praesentium noticiam habituris, quia mente sollicita perpendentes pro futura thezauri commoda, pro cuius ampliatione nos ex officii debito tenemur intendere, molendinum in fluvio, qui fluit inter villas nostras Petrzikovo¹, Tvlege² et Bachage³ ab una et villas Borkovo⁴ et Gorasdovo⁵ Andrea de Gorazdovo, tam in rippa praedicti fluvii ad villas nostras pertinente, quam etiam in rippa ipsius Andreae et villarum suarum [k. 37] praedictarum, de novo iussimus instaurari, quod quidem molendinum Thomczow mlyn⁶ vulgariter appellatur. Ne igitur praefatus Andreas ex ipso facto praeiudicium aliquod sentiat, vel gravamen eidem Andreae suisque haeredibus et legitimis successoribus ratione praemissorum habitoque respectu ad clarae fidei constantiam et multiplicia fidelitatum servitia, quibus idem Andreas nostrae maiestati se reddidit gratum multipliciter et acceptum, in utraque rippa praefati fluvii modo pari molendinum in loco apto intra limites et metas supradictarum villarum construere, do novo locare et instaurare indulsimus et tenore praesentium indulgemus, dantes et concedentes eidem Andreae, suis haeredibus et legittimis successoribus, plenam et omnimodam potestatem molendinum huiusmodi tenendi, habendi, utifruendi, donandi, commutandi, vendendi, obligandi ac perpetuo possidendi et in usus suos beneplacitos et voluntarios convertendi, prout sibi et eisdem melius, utilius et convenientius expedire videbitur, pro suo et eorundem beneplacito voluntatis, constituentes etiam supradictum Andream, suos haeredes et legittimos successores, eiusdem molendini cum ipsius pertinenciis veros et legittimos haeredes et dominos ac perpetuos possessores. In quorum omnium testimonium et evidentiam pleniorem praesentes litteras scribi fecimus nostrique pendentis sigilli robore communiri. Actum in Pyzdry die sancti Confessoris Remigii anno Domini millesimo trecentesimo nonagesimo secundo, praesentibus: Sandzivogio palatino Kalisiensi⁷, [k. 37v] Petro de Lang dapifero⁸, Mszczignevo de^a Panczkovo castellano Zbanshensi⁹, Dirszkone de Boganow vexilifero¹⁰, Jaccvssio Jacca de Winczino¹¹ et Martino de Bonisshicze¹² et aliis multis fidelibus dignis.

^abrak Kop.

¹Pietrzyków, na pn.-wsch. od Pyzdr.

²Tuleja, dziś nie istniejąca wieś koło Pietrzykowa (SHGWlkp.).

³Rataje, na pn.-wsch. od Pyzdr.

⁴Borkowo, na pn. od Pietrzykowa.

⁵Andrzej z Gorazdowa, zob. wyżej, nr 298/9.

⁶Ów Tomków Młyn leżał, jak wynika z opisu, nad bezimiennym prawym (zach.) dopływem Wrześnicy (prawego dopływu Warty) uchodzącym doń powyżej Pietrzykowa.

⁷Sędziwój z Szubina, zob. wyżej, nr 241/1.

⁸Piotr z Łęgu, zob. wyżej, nr 283/2.

⁹Mścigniew z Piątkowa, zob. wyżej, nr 315/6.

¹⁰Dziersław z Bieganowa, zob. wyżej, nr 294/8.

¹¹Jakusz Jaka z Wilczyna (pomiędzy Kleczewem a Strzelnem), potem podsędek pozn. 1398, kal. 1399, sędzia kal. 1406, zm. 1419/20 (Spisy wlkp.).

¹²Marcin z Boniszyc? nie zidentyfikowany.

Dokument Nr 329

[Łekno], 1392

Opat klasztoru Cystersów w Łeknie zawiadamia parafię Św. Kolumby w Kolonii, że Chrystian cysters w Łeknie rozporzadził swoją ojcowizną w Kolonii.

Or.: Köln, Historisches Archiv, Bestand Columba, Nr. 850. Pergamin 240 × 118 + 21 mm. Dwa paski pergaminowe po przywieszeniu dwu pieczęci.
Wyd.: Die kölner Schreiensbücher des 13. und 14. Jahrbunderts, wyd. H. Planitz, Th. Buyken, Weimar 1937, s. 532 - 533 (wg Or.).

Nos frater Tilmannus abbas et totus conventus monasterii in Luckna¹ ordinis Cisterciensis, Gnenensis^a diocesis, notum facimus universis | et singulis presentes litteras inspecturis et specialiter prudentibus ac honestis viris dominis officiatis domus officiatorum Sancte Columbe Co|loniensis ac aliis universis magistris scrineorum, in quibus bona hereditaria infra civitatem Coloniensem scribi consueverunt atque solent, quod nos con|corditer, sana nostra deliberacione super eo prehabita, una cum dilecto nobis in Christo fratre Christiano de Colonia previgno magistri Johannis de Spainhem, civis seu incole civitatis Coloniensis, nostro conmonacho atque confratre professo² renunciante et pro eo super domo, seu domibus quadam, seu quibusdam, sita seu sitis apud monasterium Beate Marie ad Ortos Coloniense, ac omni iure sibi in eadem, seu eisdem, quomodolibet competente et prout eidem, seu eisdem, ac eciam aliis hereditatibus quibuscumque infra parrochiam Sancte Columbe Coloniensis predicte situatis extitit asscriptus, secundum formam scrineorum vestrorum dominorum scrinei magistrorum et officiatorum predictorum renunciavimus ac presencium tenore renunciamus pure, libere, simpliciter et de plano, in et ad manus magistri Johannis de Spainhem predicti, ita quod ipse magister Johannes predictus huiusmodi domum, seu domos, predictam, seu predictas, prout iacent et in scrineo seu scrineis continentur, hereditario iure habebit et obtinebit ac eam et eas vertere et divertere poterit, quocumque ipse voluerit, ipsi fratri Christiano, seu nobis aut nostro conventui predicto, ex parte sui nullo iure requisicionis aliqualiter in eadem, seu eisdem, in posterum reservato. Rogantes vos, quatenus premissa, prout moris est atque iuris, apud scrineum vestrum incartari et scribi mandetis atque faciatis. Et in horum premissorum testimonium sigilla nostrum abbatis et conventus predictorum ex certa omnium nostrum sciencia presentibus litteris sunt appensa. Datum anno Domini MCCCXC secundo.

^atak Or.

¹Opat z Łekna Tylman z Krumpach, zob. wyżej, nr 251/1.

²Chrystian ze Spainheim, syn Jana dekarza w Kolonii i Grety, wyst. od 1370, potem 1399 - 1409 opat w Łeknie (Militzer, s. 194).

Dokument Nr 330

Poznań, 29 czerwca 1393

Oficjał poznański rozsądza spór o dziesięciny pomiędzy kanonikiem poznańskim Mikołajem Jamińskim a Dzierżkiem z Rogaczewa i Niczkiem z Iłowca.

Reg. z 1784 r.: Poznań, AAP, CP 14, s. 604 (wg Kopiariusza poznańskich wikariuszy katedralnych - tzw. Jura vicariorum - z XVI w., k. 39, zaginionego w 1945 r.).

1393. Inter Nicolaum Jamenski canonicum Posnaniensem¹ et nobiles Derszconem de Rogaczewo², Nyczkonem de Minori Iłowiec³ occasione decimae manipularis post araturas cmethonum in iisdem villis decretum Joannis Borngraber canonici et officialis Posnaniensis⁴, sub actum Posnaniae in capitulo generali beatorum Petri et Pauli Apostolorum.

¹Mikołaj Jamiński, syn Mikołaja ze Środy, pleban w Jamnie (na Mazowszu, koło Gąbina), kanonik pozn. 1377 - 1403 (Now. II, s. 508; KDW V, nr 7 - 40).

²Rogaczewo, na wsch. od Czempinia. Dzierżek skądinad nieznany.

³Iłowiec, na pn.-wsch. od Czempinia. Niczek skądinąd nieznany.

⁴Jan Borngraber, zob. wyżej, nr 263/6.

Dokument Nr 331

Golina, 9 września 1393

Sągniew z Goliny stolnik kaliski wraz ze swą żoną Jadwigą sprzedają łan w Golinie tamtejszemu mieszczaninowi Boglonowi.

Kop.: Poznań, WAP, Konin Z. 4, k. 18. Wpis 1 lutego 1434.

In nomine Domini amen. Noverint universi presentes et futuri, quod nos Sagnews dapifer Kalisiensis cum domina Hedwigi conthorali nostra dilecta, in Golina heredes¹, honesto et sagaci viro Bogloni nostro civi in Golina et sue legitime uxori ac liberis eorum natis et nascendis, unum mansum hicidem in Golina libere vendidimus pro quatuor marcis grossorum, pro qualibet marca quadraginta octo grossos conputando, de quo manso idem Bogel non tenebitur nobis et nostre posteritati aliquos census solvere nec aliqua servicia impendere in futurum, quem mansum dictus Bogel tenebit pacifice ac perpetue possidebit et demum dictum mansum dare, donare, comutare et vendere alteri cum domini sui voluntate habebit liberam voluntatem, ita tamen, quod non alicui nobilium, sed sicut solus existit alicui civium aut kmethoni, et prefatum mansum cum omnibus utilitatibus possidebit. In cuius rei testimonium nostrum sigillum duximus appendendum. Actum et datum in Golina in crastino Nativitatis Marie Virginis gloriose anno Domini M^o CCC^o XC^o III^o, presentibus hiis testibus: discreto et honesto viro ^a-b

Nicolao plebano herede

et decano Slupczensi², qui propria manu scripsit, Nicolao preconsule³, Manczkone advocato⁴, Gawcone⁵, Nicolao⁶ civium, Nicolao Parzichowicz⁷ consulibus et civibus in Golina et aliis quampluribus fidedignis.

^a-bppbano hered Kop. Tekst niejasny - może użyto tu określenia plebanus heredum (de Golina), jest to jednak mało prawdopodobne. Najpewniej błąd i opustka kopisty.

¹Sągniew z Goliny (miasto na zach. od Konina), w 1390 nazwany stolnikiem konińskim (KDW III, nr 1896) - tu kal. Jest to jedyna wzmianka o nim na tym urzędzie. O jego śmierci por. MPH V, s. 475. Błędna data występowania u GUrz., s. 50.

²Mikołaj dziekan ze Słupcy wyst. także 1398 (zob. niżej, nr 368/3).

³Członkowie władz miejskich Goliny, skądinąd nieznani.

⁴Członkowie władz miejskich Goliny, skądinąd nieznani.

⁵Członkowie władz miejskich Goliny, skądinąd nieznani.

⁶Członkowie władz miejskich Goliny, skądinąd nieznani.

⁷Członkowie władz miejskich Goliny, skądinąd nieznani.

Dokument Nr 332

Poznań, 12 listopada 1393

Biskup poznański zamienia z kasztelanem zbąskim Mścigniewem z Piątkowa biskupią dziedzinę zw. Mnichów Kąt na cześć Piątkowa.

Kop.: 1. Warszawa, AGAD, Metryka koronna, t. 66, k. 186v - 188. Wpis w transumpcie króla Zygmunta z daty: Piotrków, 8 marca 1544 (tu pod błędną datą: 1398). Tytuł: Commutationis bonorum episcopatus Posnaniensis confirmatio; 2. Poznań, AAP, CP 378, s. 58 - 60. Tytuł: Permutatio Mnichow Kąt et Ossiek pro Piątkowo. Clavis Winnogoriensis; 3. tamże, CP 379, s. 37 - 39 (obydwie z XVIII w., z datą: 1393).
Reg.: MRPS IV, suppl. nr 397 (wg Kop. 1, z datą: 1398).

In nomine Domini amen. Dignum est, ut facta mortalium scriptis authenticis roborentur. Noverint igitur universi presencium noticiam habituri, quod nos Dobrogostius divina et Apostolicae Sedis providencia episcopus Posnaniensis¹, cupientes bona seu haereditates mensae nosrtrae episcopalis ad usus deducere, non compulsi nec^a coacti, sed solenni tractatu venerabilium virorum dominorum capituli nostri Posnaniensis precedentes ac diligenti deliberatione praehabita, unanimi consensu et spontanea voluntate, haereditatem seu sortem aut partem haereditatis ad presens desertam, dictam vulgariter Mnichowkanth^b, cum insula dicta Ossiek^c, sitas prope Pyantkowo^d in districtu Pisdrensi^e, ad nos et ad nostram mensam episcopalem Posnaniensem antiquitus spectantibus, prout in suis limitibus circumferencialiter sunt distincta, cum nobili viro domino Mscigneo haerede de Pyanthkowo^d castellano Sbassensi^f², ex [k. 187] certis causis animum nostrum moventibus, pro haereditate seu^g sorte haereditatis Pyathkowo^d antedictae, iacente seu confiniante prope et penes limites et granicies villae nostrae Woynnahora^h³ eiusdem districtus Pisdrensis^e, prout honorabilis vir dominus Janussius Solowsky cantorⁱ Posnaniensis⁴ et procurator noster in Solecz⁵ cum eodem domino^j Mscigneo de Pyatkowo^d dictam sortem seu partem haereditatis Pyanthkowo^d limitibus villae Voynnahora^k aplicans et adiungens circumferencialiter limitavit, rite et racionabiliter permutavimus et etiam permutamus ipsamque sortem haereditatis Mnichowkant^b cum insula Ossiek eidem Mscigneo et successoribus suis legittimis ex causa permutationis huiusmodi dedimus, damus et possessionem sortis eiusdem seu haereditatis Mnichowkanth^b ac insulae Ossiek corporalem et realem assignavimus atque assignamus, per eundem Mscigneum de Pyanthkowo^d et successores suos legittimos cum omnibus iuribus et pertinenciis suis necnon fructibus, redditibus, proventibus et obventionibus, censibus, laboribus, [k. 187v] agris, pratis, silvis, borris, rubetis, aquis, earum^l decursibus, piscinis, piscaturis et generaliter cum omnibus et singulis utilitatibus, quae in dicta haereditate seu sorte Mnichowkanth^b et in insulae Ossiek nunc^ł habentur vel habere potuerint^m quomodolibetⁿ, in futurum nihil iuris et dominii pro nobis reservantes, sola decima seu censu decimali pro nobis et successoribus nostris specialiter reservata. Et quia idem Mscigneus villam in dicta sorte Mnichowkanth^b et aliis suis virgultis circumquaque eidem sorti Mnichowkanth^b adiacentibus de novo locatis praecedens^o, nos cum debita instancia petivit, ut incolis ibidem^p de novo locandis libertatem super solvenda decima seu census decimalis tamdiu, quamdiu ipse Mscigneus et successores sui super solvendo censu^q darent, concedimus^r benigne, et quam cito idem Mscigneus vel sui successores legittimi ab incolis seu^s kmethonibus dictae sortis censum annualem seu quamcumque aliam dacionem pro se reci- perent, tam cito dicti incole seu rustici nobis ad solvendam eiusmodi decimam^t seu [k. 188] censum decimalem sunt astricti et solvere tenebuntur. In cuius rei testimonium ^u-v

sigilla, nostrum videlicet episcopale et capituli nostri Posnaniensis, presentibus sunt appensa

. Actum et datum Posnaniae in crastino beati Martini Pontificis gloriosi sub anno Domini millesimo trecentesimo nonagesimo tercio^w, ^u-v

presentibus venerabilibus et circumspectis viris dominis: Vincentio praeposito⁶, Alberto archidiacono Glussiensi⁷, Joanne Sancti Spiritus praeposito⁸, Joanne Burgrab(er) officiali⁹, Nicolao Nossek¹⁰, Joanne de Borowo¹¹, Nicolao Strzeskonis¹² et Bartholomeo Comrath de Posnania¹³ praelatis et aliis pluribus canonicis Posnaniensibus testibus ad praemissa

^anon Kop. 2

^bMnichow Kąt Kop. 2

^cOsiek Kop. 2

^dPiątkowo Kop. 2

^ePyzdrensi Kop. 2

^fZbarensi Kop: 2

^gsua Kop. 2

^hVinnagora Kop. 2

ⁱcanonicus Kop. 2

^jbrak Kop. 2

^kWinnagora Kop. 2

^laquarum Kop. 2

^łnon Kop. 2

^mpoterunt Kop. 2

ⁿquemlibet Kop. 2

^opraetendens Kop. 2

^pbrak Kop. 1

^qsui census Kop. 2

^rconcederemus Kop. 2

^ssive Kop. 2

^tdecimam huiusmodi Kop. 2

^u-vbrak Kop. 2

^wM CCC 93 Kop. 1.

¹Dobrogost Nowodworski, zob. wyżej, nr 286/2.

²Piątkowo, dziś Piątkowo Czarne i Białe na zach. od Miłosławia. Mścigniew kasztelan zbąszyński, zob. wyżej, nr 315/6.

³Winnagóra, na zach. od Miłosławia.

⁴Janusz Wszołowski (z Wszołowa, Sołowa koło Pleszewa), kanonik pozn. 1390 (1393?), zarządca klucza biskupiego w Solcu, pleban w Murzynowie Kościelnym 1398 - 1432, kantorem nazwany tylko tutaj, zm. 1432 (Now. I, s. 260, 733, II, s. 366; KDW V, nr 39 - 491).

⁵Solec, nad Wartą, na pd, od Środy.

⁶Wincenty Grochola, zob. wyżej, nr 280/11.

⁷Zapewne chodzi tu o dwie osoby połączone w jedną przez pomyłkę pisarza, a to Wojciecha z Będlewa archidiakona pozn. (zob. wyżej, nr 227/17) oraz Wojciecha prepozyta w Głuszynie (por. niżej, nr 371/13).

⁸Prepozyt Jan, zob. wyżej, nr 317/10.

⁹Jan Borngraber, zob. wyżej, nr 263/6.

¹⁰Mikołaj Nosek kanonik pozn. wyst. tylko tutaj.

¹¹Kanonik pozn. Jan z Borowa to najpewniej Jan z Worowa 1394 - 1396 (KDW III, nr 1949 - 1972) lub Wronowa 1385 (ib., nr 1834).

¹²Mikołaj Strzeszkowic, zob. wyżej, nr 280/10.

¹³Bartłomiej, Bartek Komrat, Kamerer, kanonik pozn. 1393 - 1396 (KDW III, nr 1972).

Dokument Nr 333

[15 listopada] 1393

Biskup poznański eryguje altarię fundacji kanonika poznańskiego Jana z Żerkowa (?) w katedrze poznańskiej.

Reg. z 1784 r.: Poznań, AAP, CP 14, s. 631 (wg Kopiariusza poznańskich wikariuszy katedralnych - tzw. Jura vicariorum - z XVI w., k. 353, zaginionego w 1945 r.).

1393. Dobrogostius Posnaniensis episcopus¹ altare sancti Nicolai in ecclesia cathedrali² per Petrum Kierztani de Posnania³ presbyterum de novo super censu 6 marcarum a summa 70 marcarum grossorum Pragensium apud reverendissimum p(iae) m(emoriae) Nicolaum de Kurnik episcopum Posnaniensem⁴ super censibus de villa Kiełczewo⁵ mensam episcopalem concernentibus comparato, et eidem Dobrogostio episcopo Posnaniensi titulo commutationis pro fertonibus in villa Zakrzewo prope Gorka⁶ cesso fundatum et dotatum Joanni de Szulowo canonico Posnaniensi⁷ confert, iniuncta eidem obligatione onerum certorum. Quo extincto, idem altare uni ex vicariis conferendum praecustoditur, ita, ut altarista eiusdem altaris, quicumque fuerit, stallum in choro habeat et superpelliceatus ecclesiam cathedralem iuxta morem et consuetudinem antiquitus observatam intret.

¹Dobrogost Nowodworski, zob. wyżej, nr 286/2.

²Por. Now. I, s. 260, tam też data dzienna dok.

³Piotr syn Kierstana nie zidentyfikowany - ojciec zapewne ident. z Kierstanem rajcą pozn. 1356 (zob. wyżej, nr 171/4).

⁴Mikołaj z Kórnika był biskupem pozn. 1375 - 1382 (zob. wyżej, nr 215/1).

⁵Kiełczewo, tuż na pn. od Kościana.

⁶Zakrzewo, na pn.-zach. od Miejskiej Górki.

⁷Jan Wszołowski, zob. wyżej, nr 332/4. Now. I, s. 260 przypuszcza, że chodziło tu o Jana "z Żerkowa".

Dokument Nr 334

Mchy, 17 listopada 1393

Janusz Furman z Mchów zapisuje czynsz kościołowi w Małej Kępie.

Kop.: Poznań, AAP, Acta episcopalia 2, k. 248. Wpis 6 marca 1469.
Odpis: Kraków, Bibl. Jag., rkps 8057, k. 114 (wg Kop.).

In nomine Domini amen. Res gesta, que non fuerit literarum scriptura roborata, de facili labitur a memoria. Propterea ego Janussius Furman heres tocius Mchy ville prope Xansch¹, cupiens saluti anime mee providere, recognosco per presentes, quomodo donavi super hereditate Mchy decem marcas latorum grossorum monete Pragensis, numeri vero Polonicalis, quadraginta octo grossos computando in quamlibet marcam, dono proprio in corpore ad ecclesiam Sancte Dorothe in Minori Campa prope Nyezamyszl² rectori, qui nunc est vel tunc fuerit, obligo me cum meis posteris et kmethonibus soluturum perpetuis temporibus sub censura eclesiastica unam marcam censualem numeri Polonicalis singulis annis super festum sancti Andree Apostoli [30 XI] de tali pecunia, qualem soli capiemus de kmethonibus in Mchy, et iste decem marce predicte non debent alienari ab eclesia in Campa perpetuis temporibus. Hec omnia suprascripta confirmo per appensionem sigilli mei. Actum et datum in Mchy feria secunda proxima infra octavas sancti Martini anno Domini millesimo CCC LXXXX tercio, presentibus hiis testibus: Paszek de Gogolewo³, Nicolao Wyerczyky de Scotnyky⁴, Mathia Koth de Dambno⁵ heredibus et aliis quampluribus fidedignis.

¹Mchy, na pd. od Książa Wlkp. Janusz Furman, także z Zaniemyśla, Doliwita, był już wówczas (1392 - 1400) kasztelanem rogozińskim, potem międzyrzeckim, zm. 1418 (Spisy wlkp.).

²Mała Kępa, na pn.-zach. od Książa.

³Pasek z Gogolewa, zob. wyżej, nr 317/3.

⁴Skotniki, na pn.-wsch. od Miłosławia. Mikołaj Wiercikij był bratem Janusza Furmana.

⁵Maciej Kot z Debna (nad Wartą, koło Jarocina) i z Biechowa, Doliwita, brat Janusza Furmana i Mikołaja Wiercikija, potem kasztelan nakielski 1410 - 1430, zm. około 1430 (PSB XIV, s. 450).

Dokument Nr 335

Poznań, 1393

Poznański wikariusz generalny zaświadcza, że Jakub młynarz ze Śródki zapisał czynsz poznańskim wikariuszom katedralnym.

Reg. z 1784 r.: Poznań, AAP, CP 14, s. 604 (wg Kopiariusza poznańskich wikariuszy katedralnych - tzw. Jura vicariorum - z XVI w., k. 40, zaginionego w 1945 r.); wyd. reg.: St. Źr., 12, 1967, s. 122.

1393. Inscriptio census unius marcae latorum grossorum super molendino in oppido Srodka circa ecclesiam Sanctae Margarethae pro anniversario Jacobi molendinatoris¹ dispositi coram Alberto archidiacono et reverendissimi Dobrogostii episcopi Posnaniensis in spiritualibus vicario generali², sub actum Posnaniae hora terciarum vel quasi in gradibus ecclesiae Beatae Virginis Mariae in summo Posnaniensi, presentibus Mathia Blida³, Joanne magistro scholae⁴ canonicis Posnaniensibus.

¹Najprawdopodobniej młyn kapitulny na rzece Cybinie na Śródce (dziś dzielnica Poznania na prawym brzegu Warty; por. też Łukaszewicz, Obraz I, s. 246, nr 23). Kościół Św. Małgorzaty stoi do dziś na Śródce. Młynarz Jakub skądinąd nieznany.

²Wojciech z Będlewa, zob. wyżej, nr 227/17.

³Maciej Blida, zob. wyżej, nr 250/14.

⁴Jan z Niepartu, zob. wyżej, nr 314/7.

Dokument Nr 336

[Poznań], 1393

Poznański wikariusz generalny zaświadcza, że wymienieni bracia z Gowarzewa zapisali czynsz poznańskim wikariuszom katedralnym.

Reg. z 1784 r.: Poznań, AAP, CP 14, s. 608 (wg Kopiariusza poznańskich wikariuszy katedralnych - tzw. Jura vicariorum - z XVI w., k. 80, zaginionego w 1945 r.).

1393. Inscriptio census 3 marcarum latorum grossorum Pragensium cum summa capitali 30 marcarum per nobiles Vincentium dictum Sierotha, Adam et Hincza fratres haeredes in Gowarzewo¹, coram Adalberto archidiacono et vicario in spiritualibus².

¹Gowarzewo, na pd.-wsch. od Swarzędza. Z dziedziców Wincenty wyst. 1388 - 1418, Adam - 1388 - 1414, zaś Hincza 1393 - 1396 (SHGWlkp.).

²Wojciech z Będlewa, zob. wyżej, nr 227/17.

Dokument Nr 337

[Poznań], 1393

Oficjał poznański zaświadcza, że Piotr Melsdorff mieszczanin poznański zapisał czynsz poznańskim wikariuszom katedralnym.

Reg. z 1784 r.: Poznań, AAP, CP 14, s. 610 (wg Kopiariusza poznańskich wikariuszy katedralnych - tzw. Jura vicariorum - z XVI w., k. 106, zaginionego w 1945 r.); wyd. reg.: St. Źr., 12, 1967, s. 121 - 122.

1393. Coram Joanne Borngraber canonico et officiali Posnaniensi¹ Petrus Melsdorff civis Posnaniensis² dat vicariis cathedralibus viginti marcas pro censu comparando in grossis Bohemicalibus, idque pro anniversario 9 lectionum et missis singulis annis pro anima dicti Melsdorff absolvendo.

¹Jan Borngraber, zob. wyżej, nr 263/6.

²Piotr Melsdorf wyst. tylko tutaj.

Dokument Nr 338

Poznań, 13 lutego 1394

Oficjał poznański zaświadcza, że NN (z Bilina?) zapisał czynsz kanonikowi poznańskiemu Mikołajowi Jamińskiemu.

Reg. z 1784 r.: Poznań, AAP, CP 14, s. 603 (wg Kopiariusza poznańskich wikariuszy katedralnych - tzw. Jura vicariorum - z XVI w., k. 28, zaginionego w 1945 r.).

1394. Inscriptio census duarum marcarum grossorum Pragensium cum capitali 20 marcarum similium super bonis Bylino prope Tulce¹ Nicolao Jaminski canonico Posnaniensi², coram Joanne Borutha^a canonico et officiali Posnaniensi³. Sub actum Posnaniae die 13 Februarii.

^atak Reg.

¹Bylin niedaleko Tulc, na pd.-zach. od Kostrzyna.

²Mikołaj Jamiński, zob. wyżej, nr 330/1.

³Jan Borngraber, zob. wyżej, nr 263/6.

Dokument Nr 339

Gniezno, 8 maja 1394

Mikołaj kanclerz gnieźnieński sprzedaje sołectwo we wsi Gałęzewo Mikołajowi dziedzicowi Cotonia.

Kop.: Gniezno, AAG, ACap. B 5 (Liber privilegiorum capituli Gnezn. z XVI w.), k. 461v - 463. Tytuł: Privilegium antiquum Gąlezewo.
Odpis: Kraków, Bibl. Jag., rkps 8057, k. 115 - 116 (wg Kop.).

In nomine Domini amen. Ut facta labilia mortalium robur obtineant perpetue firmitatis in futurum, auctoritas sanxit sapientum ea literarum serie cum annotatione testium fidedignorum transferre [k. 462] memorie posterorum. Noverint igitur, quibus expedit, universi, tam presentes, quam posteri, quod nos Nicolaus Penanszconis cancellarius et canonicus ecclesie Gnesnensis¹ cupientes villam nostram seu hereditatem, Galanzowo² wlgariter nuncupatam, quam ab eadem ecclesia racione nostrorum canonicatus et praebendae Gnesnensis obtinemus, in melius reformare et quantum nobis ab alto conceditur utilius deducere in augmentum, cum consensu et ratihabitione venerabilium virorum dominorum capituli Gnesnensis in ius Teutonicum, quod Sredense dicitur, duximus exponendam et locandam, vendentes in eadem hereditate Galanzowo scultetiam pro decem marcis grossorum Pragensium numeri Polonicalis provido viro Nicolao heredi de Czathomia³ et suis successoribus legittimis cum duobus mansis liberis et stagno, seu aqua, in finibus dictorum mansorum iacenti circa magnam viam Gnesnensem. Item dictus Nicolaus scultetus habebit in eadem scultetia pratum, Naraiewo Polonicae dictum, sittum prope gades seu limites villae Szelewo⁴ cum nemore, vulgariter zapusth, retro praedictum pratum circa eiusdem villae limites, item molendinum cum omnibus emolumentis, sittum in fluvio Gosthomia⁵, item tertium denarium reconvencionis lignorum in silva dictae hereditatis Galanzowo, quae vulgariter vkup appellatur, item tertium denarium omnium penarum, tam iudiciariarum, quam homicidii, in eadem hereditate patrati, item totum iuramentale, quod prziszansne dicitur, ipsius sculteti erit, item tabernam propriam in eadem villa Galanzowo, ad quam dominus suus nihil habebit, item quatuor hortulanos in eadem villa libere obtinebit, item damus etiam dicto Nicolao sculteto et suae posteritati legittimae liberam voluntatem greges ovium et aliarum pecudum benivole observare cum canibus venaticis et niso quascunque venationes, tam animalium, quam [k. 462v] etiam avium, rethibus vel quocunque modo alio libere exercere, de qua venatione prospera tenebitur benivole dominum suum honorare, pro quibus omnibus et singulis dictus scultetus in necessitatibus sui domini in equo proprio propriis sumptibus Gnesnam vel Znenam⁶ et non alias tenebitur equitare. Item in eadem hereditate Galanzowo non plures nisi duodecim mansi, decem domino suo solubiles, duo vero sculteti praedicti, liberi ut prius permanebunt, cuius hereditatis seu villae Galanzowo praedicte incole seu kmethones omnes et singulariter singuli dicto suo domino decimam manipularem campestrem in gonithwam omnium frumentorum cum decima lini tempore messis, sex scotos pro censu ad festum sancti Martini [11 XI], sex grossos exactione communi, wlgariter poradlne, cum sex choris avenae de quolibet manso annis singulis ad festum sancti Adalberti [23 IV] dare ac solvere tenebuntur, totaque villa Galanzowo praescripta unam pernam lardi ad festum sancti Adalberti praedictum dicto suo domino annuatim assignabunt. Item quilibet kmethonum dictae hereditatis Galanzowo de quolibet manso circa Assumptionem Beatae Virginis [15 VIII] per duos pullos, circa festum Pasche per medium capetiae ovorum dare et assignare annis singulis tenebuntur. Item suo domino unam diem arare prataque falcare, colligere, conducere et coacervare tenebuntur. Item ecclesiae in Lubcza⁷ parochiali, ubi divina audient officia et ecclesiastica percipiant sacramenta, de quolibet manso duos choros siliginis et duos avenae pro annonis missalibus annis singulis dare tenebuntur. Item tota villa prandialia, vulgariter obiadne, bis in anno suo domino per sex scotos, scultetus vero unum pro octo grossis annuatim dare tenebuntur, vel prandium parare. Ut autem dicta nostra [k. 463] venditio robur obtineat perpetuae firmitatis, sigilla venerabilium virorum capituli Gnesnesis et nostrum praesentibus sunt appensa. Actum et datum Gnesnae ipso die sancti Stanislai Martiris et Pontificis gloriosi anno Domini millesimo trecentesimo nonagesimo quarto, presentibus [honorabilibus^a] et circumspectis viris dominis: Nicolao Strosberg praeposito⁸, Nicolao Strzeszconis thesaurario et administratore in spiritualibus⁹, Nicolao Kurowski cantore¹⁰, Borcone canonico ecclesiae Gnesnensis¹¹ testibus ad praemissa vocatis specialiter et rogatis.

^abrak Kop.

¹Mikołaj Pieniążek, zob. wyżej, nr 291/9.

²Gałęzewo koło Rogowa, na pd. od Żnina.

³Cotoń, na pd. od Rogowa, był wsią arcybiskupią. Skądinąd nie znany Mikołaj dziedzic, sołtys w Gałęzewie, był chyba sołtysem (dziedzicznym?) w Cotoniu.

⁴Narajewo, na pn.-wsch. od Gałęzewa, a na zach. od Szelejewa.

⁵Strumień Gostomia (Gostomka, Gostumia) pomiędzy Ryszewem a Ryszewkiem.

⁶Tj. do kurii arcybiskupiej w Żninie.

⁷Lubcz, na pd. od Gałęzewa.

⁸Mikołaj Strosberg, zob. wyżej, nr 250/4.

⁹Mikołaj Strzeszkowic, zob. wyżej, nr 280/10.

¹⁰Mikołaj Kurowski, Szreniawita, mgr, notariusz królewski 1391, kantor gnieźn. 1393, protonotariusz królewski 1393 - 1399, prepozyt pozn. 1395, biskup pozn. 1395, włocławski 1399, arcybiskup gnieźn. 1402, zm. 1411 (PSB XVI, s. 261 - 262).

¹¹Borek Sławoborowic, zob. wyżej, nr 295/8.

Dokument Nr 340

Gniezno, 21 października 1394

Dobrogost Nowodworski arcybiskup gnieźnieński zaświadcza, że mianował Mikołaja Strosberga oficjałem gnieźnieńskim i swym wikariuszem generalnym.

Kop.: Kraków, Bibl. Jag., rkps 143 (księga formularzowa Mikołaja Strzeszkowica z XV w.), k. 172 - 174, w instrumencie notarialnym z daty: Gniezno, 17 maja [1398]. Tytuł: Forma vicariatus per archiepiscopum Gneznensem alicui facta super iurisdiccione.

Dobrogostius divina providencia sancte Gneznensis ecclesie archiepiscopus universis et singulis in Christo patribus dominis Cracouiensi, Wratislauiensi, Wladislauiensi, Plocensi, Poznaniensi et Lubucensi episcopis suffraganeis nostris [k. 172v] ac venerabilibus viris prepositis, decanis, archidyaconis, abbatibus, abbatissis, prioribus, gwardianis ceterisque prelatis ecclesiasticis et eorum tenentibus vice necnon collegiatis, capitulis seu conventibus ac universis et singulis clericis ecclesiastica beneficia obtinentibus et laycis utriusque sexus in nostra Gneznensi ac dictorum suffraganeorum nostrorum civitatibus et diocesibus constitutis salutem et sinceram in Domino caritatem. Pastoralis cura solicitudine concedente Domino super incolas civitatum et diocesum in provincia et metropoli nostra nobis iniuncta invigilare comodis et remediis nos compellit ipsorumque periculis obviare et eorum nichilominus magnis parcere laboribus et expensis maxime cum nos in provincia nostra de loco ad locum ymmo de dyocesi ad dyocesim suffraganeorum nostrorum pro nostris et eorundem negociis et comodis sepius movere et transire oporteat et contingat, appellantes quoque ad nos et sedem nostram metropoliticam vel alias nos querentes nostram presenciam aut officialium curie metropolis nostre, quos nos et nonnullos alios iurisperitos nobiscum ad loca et dyoceses, ad que et quas sepius transiremus pro iuris et facti, interdum consilio ducere oporteret, non sine magnis tediis et expensis adire, comode nequeant et licet ea, que iurisdicionis nostre esse noscuntur in predictis civitatibus et diocesibus suffraganeorum nostrorum et subditorum ipsorum nostre metropolis et provincie, iuxta traditum nobis dispensacionis officium personaliter exequi debeamus, continuata tamen affliccio et assidua negocia, eciam magna, quibus sumus nunc promoti in archiepiscopum [k. 173] sancte Gneznensis ecclesie antedicte exordio circumsepti sunt in causa. Quatenus prescripta et subscripta desiderantes toto conamine adimplere, nuper cum fratribus nobis in Christo dilectis capitulo nostre Gneznensis ecclesie deliberacione prehabita diligenti et tractatu eciam cum eis pluries repetito solempni ex submissis meliora prospicientes nec dubitantes ea nobis et metropoli nostre ac provincie Gneznensis ecclesie nostrisque suffraganeis et eorum ac nostrorum clericis profutura et subditis locum officialatus nostre Gneznensis racione metropolis et provincie in Gneznensi civitate vel in qualibet parte nostre diocesis, ubi nostri suffraganei et eorum subditi in causis seu negociis suis ad nos et sedem nostram metropoliticam devolutis facilem habebunt accessum nominandum, eligendum, constituendum et ordinandum duximus et in futurum nostris temporibus esse volumus continue pro presenti et pro vicario in spiritualibus generali ac officiali nostro et sancte nostre Gneznensis ecclesie venerabilem fratrem nostrum carissimum dominum Nicolaum Strosberg dicte ecclesie nostre Gneznensis prepositum¹, presbiterum et iurisperitum, de cuius legalitate et sufficiencia experti sumus, in nostrum et nostre Gneznensis ecclesie et provincie seu metropolis exnunc eligimus, nominamus, ordinamus, constituimus et esse volumus vicarium generalem in spiritualibus et officialem in hiis scriptis sibi civitatem Gneznensem vel alias, ubi voluit, pro officialatu et vicariatu huiusmodi exercendo iuxta et secundum omnimodam iuris canonici disposicionem et ad reddendum iura et iusticiam hominibus inibi presidendo [k. 173v] in causis quibuscunque ad nostrum officium spectantibus committentes eidem domino Nicolao preposito, vicario et officiali nostro et nostre Gneznensis ecclesie huiusmodi vicariatus et officialatus officium, quod in omnibus et singulis causis tam parvis, quam magnis, ad nos et sedem nostram metropoliticam per appellacionem seu quoscunque modos alios de iure vel consuetudine devolutis possit et debeat procedere in eisdem coniunctim et divisim et iurisdiccionem et censuram ecclesiasticam in rebelles et contumaces quoslibet cuiuscunque status vel ordinis extiterint, libere exercere, salva iurisdiccione capituli nostri Gneznensis prelatorum et canonicorum, quos iudicandos per nos vel illum, cui hoc commisimus per literas nostras speciales, specialiter reservamus, appellaciones quoque ad nos et nostram sedem Gneznensem interpositas per quoscunque recipere, diffinire, sentencias diffinitivas seu interloqutorias, confirmare vel infirmare per se vel alios excomunicare et absolvere ac excomunicatos et absolutos mandare publice nuncciare et rebellium crescente centuria^a sentencias, prout ordo iuris et intervalla temporum exigunt, aggravare, cohercere, punire, carceribus mancipare, detinere ab officio et beneficio suspendere atque omnia et singula iudicanda facienda, exercenda, que per nos et nostram personam iudicare fieri et exerceri deberent et possent, eidem domino Nicolao preposito, vicario in spiritualibus et officiali nostre Gneznensis ecclesie damus et concedimus tenore presencium plenam et omnimodam facultatem. Per hoc autem, quod quandoque premissa, vel aliquod premissorum personaliter curavimus exercere potestatem exequendi premissa et comissa sibi minime noviter interdicta. In cuius rei testimonium sigillum [k. 174] nostrum mayus pre- sentibus est appensum. Actum et datum Gnezne in capitulo nostro generali, quod celebrabatur in domo domini Borkonis Slawoborii canonici Gneznensis², die Mercurii vicesima prima mensis Octobris sub anno Domini millesimo trecentesimo nonagesimo quarto, indiccione secunda, pontificatus sanctissimi in Christo patris et domini nostri, domini Bonifacii digna Dei providencia pape noni anno quarto, presentibus ibidem honorabilibus viris fratribus nostris dilectis tunc dictum capitulum facientibus: Jaroslao archidiacono³, Alberto Jastrzambecz scolastico⁴, Nicolao Strzeskonis thezaurario⁵, Nicolao Penanszek cancellario⁶, Boguslao de Oporow Lanciciensi⁷, Paulo de Slachczino Lubucensi scolasticis Borkone Slawoborii², Jaroslao de Choyna⁹, Jacobo Paluka¹⁰, Henrico Bela¹¹, Johanne preposito Sancti Georgii castri Gneznensis¹², Laurencio de Vnyeow¹³ et Martino de Laurenczicze canonicis¹⁴ prefate ecclesie Gneznensis testibus ad premissa.

^alekcja niepewna.

¹Mikołaj Strosberg, zob. wyżej, nr 250/4.

²Borek syn Sławobora, zob. wyżej, nr 295/8.

³Jarosław syn Krzesława z Kłobukowa kanonik gnieźn. 1390, archidiakon gnieźn. 1394 (tutaj) - 1405 (KDW III, nr 1953, V, nr 62, VII: MPVat. VIII, nr 175; Kor. II, s. 260).

⁴Wojciech Jastrzębiec z Łubnicy, kanonik gnieźn. 1389, scholastyk gnieźn., późniejszy biskup pozn. 1399, krakowski 1412, arcybiskup gnieźn. 1423, zm. 1436 (WSB).

⁵Mikołaj Strzeszkowic, zob. wyżej, nr 280/10.

⁶Mikołaj Pieniążek, zob. wyżej, nr 291/9.

⁷Bogusław z Oporowa, zob. wyżej, nr 203/6.

⁸Paweł ze Szlachcina, zob. wyżej, nr 291/11.

⁹Jarosław (Jarosz) z Chojny (zapewne na pn. od Gołańczy) wyst. jako kanonik pozn. także 22 października 1394 (KDW III, nr 1953), może ident. z Jarosławem synem Mszczuja, kanonikiem gnieźn. 1375 - 1387 (KDW III, nr 1716, 1814, 1863).

¹⁰Jakub Pałuka ze Starego, kanonik gnieźn. 1394, potem kustosz gnieźn. 1401 - 1409 (Kor. III, s. 195 - 196; KDW VII).

¹¹Henryk Bel, zob. wyżej, nr 297/12.

¹²Jan prepozyt, zob. wyżej, nr 311/11.

¹³Wawrzyniec (Lorek), zob. wyżej, nr 297/11.

¹⁴Marcin kanonik gnieźn., pleban (?) w Wawrzeńczycach (koło Miechowa) wyst. jeszcze 1396 (KDW III, nr 1971).

Dokument Nr 341

[Poznań], 1394

Oficjał poznański zaświadcza, że Świętopełk z Sarbi zapisał czynsz poznańskim wikariuszom katedralnym.

Reg. z 1784 r.: Poznań, AAP, CP 14, s. 612 - 613 (wg Kopiariusza poznańskich wikariuszy katedralnych - tzw. Jura vicariorum - z XVI w., k. 122, zaginionego w 1945 r.).

1394. Coram Joanne Borngraber canonico et officiali Posnaniensi¹ inscriptio census duarum marcarum Pragensium cum summa capitali 20 marcarum similium de manibus vicariorum recepta per nobilem Swatopełk super bonis Sarbie² assecurata.

¹Jan Borngraber, zob. wyżej, nr 263/6.

²Świętopełk ze Sarbi (na pn. od Buku), skądinąd nieznany.

Dokument Nr 342

[Ląd], 2 maja 1395

Opat klasztoru Cystersów w Lądzie sprzedaje sołectwo w Koszutach braciom Piotrowi, Janowi i Januszowi.

Kop.: Köln, Historisches Archiv, Kl. Lond, Kopiar, k. 29 - 29v (XV w.).
Reg.: Perlbach, Lond, s. 94 (wg Kop.).

In nomine Domini amen. Nos frater Johannes abbas monasterii Landensis¹ ordinis Cysterciensis, Gneznensis dyocesis, ad noticiam singulorum, tam presencium, quam futurorum, deducimus per presentes, quod sculteciam nostram in villa nostra Koszuthi² situatam cum sex mansis^a liberis discretis viris Petro et Johanni et Janusio fratribus germanis eorumque legitimis successoribus pro quinquaginta marcis grossorum Bohemicalium, Polonicalis numeri XLVIII grossos pro marca computando, iusto titulo vendicionis et empcionis, de speciali voluntate et consensu fratrum nostrorum tociusque conventus monasterii predicti Landensis vendidimus perpetuis temporibus tenendam, habendam et usufruendam. Hoc adicientes, quod idem in dicta villa seu hereditate nostra fabricam sutoriam, tabernam, pistrinum, maccellum terciamque partem iudicatorum et communia pascua et cum hoc proprium gregem ovium et proprium suum opilionem ex nostra licencia et kmethonum seu incolarum inibi habitancium libere poterit optinere, ita tamen, quod predicti sculteti pro reformacione et melioracione pontis tenebuntur tres scotos dare et solvere, quando fuerint requisiti, annuatim. Et quitquid eciam alii sculteti in aliis hereditatibus in iure Theutonicali situatis seu locatis optinent, ipsi similiter optinebunt. De piscatura vero in obstaculo nostro ibidem [k. 29v] ante molendinum situato nullum ius piscandi habebunt. Servicia nobis et nostro monasterio cum uno equo 3 1/2 marcarum vel quatuor, quando opus fuerit, faciet fideliter nobis ministrando. Incole vero hereditatis iam dicte dudum iure Theutonicali locati de quolibet manso quatuor mensuras siliginis et IIII^or tritici et totidem avene mensure Pisdrensis et fertonem grossorum Bohemicalium usualium annuatim nobis et nostro monasterio in festo sancti [........^b] dare et ex integro solvere et ad nostri monasterii granarium propriis vehiculis seu curribus adducere tenebuntur. Tribus diebus nobis in anno arare tenebuntur et, cum requisierimus, duobus curribus nobis servient, tribus equis currui adunatis. De duobus autem magnis iudiciis mediam marcam grossorum annuatim nobis solvere tenebuntur et sculteti de tercio iudicio solvere tenebuntur. Et quidquid Theutonici aliorum comitum terre equali iure fruentes faciunt, et nostri facere tenebuntur. In cuius rei testimonium presentes literas ipsis dedimus nostri et nostri conventus sigillorum appensione munitas. Datum in dominica qua cantatur Iubilate anno Domini M^oCCC^o nonagesimo quinto, presentibus nostris fratribus dilectis: Heinrico priore³, Johanne suppriore⁴, Felice granario⁵, Johanne portario Gerardo magistro Magne Curie⁷ et Hermanno cellerario⁸ et aliis quampluribus fidedignis.

^amensis Kop.

^bwolne miejsce Kop.

¹Jan opat lędzki, zob. wyżej, nr 257/1.

²Koszuty Małe, zob. wyżej, nr 45/1, 144/6. Sołtysi Piotr, Jan, Janusz skądinąd nieznani.

³Henryk przeor lędzki, nie wiadomo, czy ident. z przeorem 1416 (KDW V, nr 258).

⁴Jan podprzeor lędzki, skądinąd nieznany.

⁵Feliks szafarz, może ident. z przeorem 1411 - 1416 (KDW V, s. 195, 252), zm. 1418 (MPH V, s. 484).

⁶Jan, Gerard i Herman, skądinąd nieznani.

⁷Jan, Gerard i Herman, skądinąd nieznani.

⁸Jan, Gerard i Herman, skądinąd nieznani.

Dokument Nr 343

Pyzdry, 25 maja 1395

Władze miasta Pyzdr potwierdzają zamianę ogrodu pomiędzy Romanem gwardianem klasztoru Franciszkanów w Pyzdrach a mieszczaninem Janem Sparer, pozwalają klasztorowi zbudować na nowej parceli cegielnię i zwalniają ją od podatków.

Streszcz. (j.w.): K. Kantak, Franciszkanie polscy, t. I, Kraków 1937, s. 380, nr 21, wg streszcz. w archiwum polskiej prowincji franciszkanów we Lwowie, sygn. Pyzdry 82. Wzmianka: Warszawa, klasztor Franciszkanów, Thesaurus provinciae Poloniae, 1764, s. 384.

Dokument Nr 344

Kalisz Pomorski, 27 lipca 1395

Henryk Pape prepozyt kaliski zatwierdza fundację ołtarza w kościele parafialnym w Tucznie.

Kop.: Poznań, AAP, Acta consistorii, 19, k. 248 - 249. Wpis 21 grudnia 1435.
Odpis: Kraków, Bibl. Jag., rkps 8057, k. 117 (wg Kop.).

Nos Henricus Pape prepositus Calisiensis¹ coram christifidelibus recognoscimus universis lucide protestando, quod famosus vir Arnoldus de Golcze concivis in Tulcze² ad nos veniens, cuiusdam altaris literas fundacionis nobis presentavit, quarum literarum tenor sequibatur^a in hec verba:
[następuje dok. Arnolda Golcza z daty: Tuczno, 24 lipca 1395 - KDW III, nr 1961].
[k. 248v] Hiis literis et perceptis idem Arnoldus de Golcz predictus cum sua coniuge prefata³ pro ratificacione et confirmacione dictorum reddituum prememorati altaris, ne ad usus prophanos redire poterint pocius eos confirmando nobis humiliter supplicat. Nos igitur suis precibus inclinati et ut divinus cultus temporalibus venerando in Christo patri ac domino, domino Dobrogostio Poznaniensis ecclesie episcopo⁴, in nostra prepositura magis augetur, altare prenominatum cum redditibus preassignatum, usque ad presenciam domini nostri episcopi predicti, auctoritate nostra tradita confirmamus presentibus et ratificamus, [k. 249] temporalia prout peramplius spiritualia confirmantes. In cuius rei testimonium sigillum prepositure est appensum. Datum Kalis anno Domini millesimo CCC^oXCV^o, feria tercia proxima post beati Jacobi gloriosi.

^atak Kop.

¹Henryk Pape proboszcz w Kaliszu Pomorskim (Kaliszku), skądinąd nieznany.

²Tuczno, na pn. od Człopy.

³Adelajda; wymienia ją dok. transumowany.

⁴Dobrogost Nowodworski był biskupem pozn. 1384 - 1394 - zob. wyżej, nr 286/2.

Dokument Nr 345

[Poznań, I - IX] 1395

Poznański wikariusz kapitulny zaświadcza, że Bogufał z Głęboczka zapisał czynsz poznańskim wikariuszom katedralnym.

Reg. z 1784 r.: Poznań, AAP, CP 14, s. 608 (wg Kopiariusza poznańskich wikariuszy katedralnych - tzw. Jura vicariorum - z XVI w., k. 74, zaginionego w 1945 r.).

1395. Coram Adalberto archidiacono et administratore in spiritualibus¹ inscriptio census duarum marcarum grossorum Pragensium vicariis praedictis cathedralibus Posnaniensibus cum summa capitali 20 marcarum per nobilem Bogufalum super bonis Głęboczek².

¹Wojciech z Będlewa (zob. wyżej, nr 227/17) sprawował funkcję wikariusza kapitulnego po wyborze Dobrogosta Nowodworskiego na arcybiskupstwo gnieźn., a przed udzieleniem prowizji na biskupstwo pozn. Mikołajowi Kurowskiemu (20 sierpnia 1395); wyznacza to jednocześnie granice czasu wystawienia niniejszego dok.

²Boguchwał z Głęboczka (na wsch. od Murowanej Gośliny) wyst. 1388 - 1407 (SHGWlkp.).

Dokument Nr 346

[Poznań, I - IX] 1395

Poznański wikariusz kapitulny wprowadza Mikołaja Pomer na altarię w katedrze poznańskiej.

Reg. z 1784 r.: Poznań, AAP, CP 14, s. 610 (wg Kopiariusza poznańskich wikariuszy katedralnych - tzw. Jura vicariorum - z XVI w., k. 107, zaginionego w 1945 r.).

1395. Institutio Nicolai Pomer vicecustodis¹, qua tunc hebdomadarii vicarii ad altare Sanctae Crucis et beatorum Petri et Andreae Apostolorum², per Albertum archidiaconum et administratorem in spiritualibus³ ecclesiae cathedralis Posnaniensis.

¹Mikołaj Pomer, zob. wyżej, nr 300/4.

²W katedrze pozn., por. Now. I, s. 445 - 446.

³Wojciech z Będlewa - por. dok. poprzedni, przypis 1. Tam też o dacie niniejszego dok.

Dokument Nr 347

Gniezno, 27 października 1395

Oficjał gnieźnieński rozstrzyga spór pomiędzy altarystą gnieźnieńskim Mirosławem Brudzewskim a księdzem Janem z Popowa o prawa do kościoła Św. Michała w Gnieźnie.

Kop.: Kraków, Bibl. Jag., rkps 143 (Księga formularzowa Mikołaja Strzeszkowica z XV w.), k. 46 - 50v. Tytuł: Sentencia diffinitiva.

In nomine Domini amen. Cum pridem discretus vir dominus Miroslaus viccarius et altarista ecclesie Gneznensis¹ Johannem de Popowo presbiterum Gneznensis diocesis² de et super ecclesia parrochiali Sancti Michaelis in suburbio Gneznensi³ coram nobis Nicolao Stroczbarg preposito et viccario in spiritualibus generali ac officiali sancte Gneznensis ecclesie⁴ tamquam iudice ordinario per nostras citacionis literas certorum exequtorum inpressis sigillis more dicte Gneznensis diocesis in signum exequcionis huiusmodi roboratis traxisset in causam ad unum certum diem, in quo prefatus Miroslaus comparens pro se et in propria persona dicta cittacione oblata et ad nostrum iudicium representata, prefati Johannis de Popowo in dicta cittacione nominati contumaciam accusavit, quem prout merito erat contumacem reputavimus, petens in eius contumaciam terminum assignare ad dandum seu recipiendum libellum seu peticionem summariam in hac causa ac eundem Johannem per nostram citacionis literam citare ad diem ^a-b

peremptorium competentem mox vero et

incontinenti veniens in iudicium prefatus Johannes pro se et in propria persona coram nobis similiter peciit sibi eundem terminum assignare ad hoc idem faciendum ad unam certam diem, quem terminum peremptorium eisdem sic presentibus et petentibus duximus prefigendum. In quo prefatus Miroslaus pro se et in propria persona coram nobis in iudicio comparens et offerens in predicta causa quidam libellum inferius descriptum, accusata contumacia dicti Johannis non comparentis nec termino huiusmodi satisfacere curantis ^c-d

ipsum per nos quoque ad actum et terminum huiusmodi per nos peciit reputari contumacem, quem

contumacem reputavimus merito prout erat, et tandem in continenti comparens prefatus Johannes copiam dicti libelli, sicut prefertur, per prefatum dominum Miroslaum oblati, ^e-f

decerni et unum alium terminum

ad offerendum eciam suum libellum in presenti causa assignare postulavit. Quem terminum condecentem et peremptorium ad offerendum predictum libellum eidem Johanni assignavimus iuxta eius petita. In quo termino magister Buszko procurator consistorii⁵ nostri atque dicti Miroslai, de cuius mandato legitime nobis constabat, in iudicio nomine dicti Miroslai comparens contumaciam dicti Johannis non comparentis nec offerre libellum suum antedictum in presenti causa curantem accusavit, quem merito, prout erat, contumacem reputavimus. Qui Johannes mox veniens in iudicio suum libellum in hac causa produxit. Quorum quidem libellorum tenores et primo prefati domini Miroslai tenor talis erat:
Coram vobis, wenerabili viro domino Nicolao Stroczberg preposito et officiali ac viccario ecclesie Gneznensis, ego Miroslaus viccarius et altarista ecclesie Gneznensis iam dicte contra et adversus dominum Johannem gerentem se pro presbitero de Popowo [k. 46v] Gneznensis diocesis et contra quamlibet personam aliam pro eo in iudicio vestro legittime intervenientem in iure cum querela propono et dico, quod licet ad ecclesiam parrochialem Sancti Michaelis in suburbio Gneznensi vaccantem per mortem et obitum providi viri domini Mathye Lapsz ultimi et inmediati rectoris ecclesie iam dicte⁶ de anno Domini millesimo @CCC@ XC quarto quadam die de mensis Novembris per certos et legitimos patronos ius presentacionis habentes fuerim et sim debito tempore, rite et racionabiliter presentatus et provisus et statuta provincialia ac consuetudines prefate ecclesie Gneznensis canant et observent pro iure speciali habentes, quod nullus alius quam de gremio sepefate ecclesie Gneznensis ex certis et legittimis causis ibidem in dictis statutis expressatis ad ipsam ecclesiam Sancti Michaelis predictam valeat atque possit presentari et investiri. Tamen idem Johannes presbiter contra statuta et consuetudines dicte ecclesie Gneznensis gradiens et anhelans sentenciam excomunicacionis in fractores et violatores dictorum statutorum a sanctis patribus et dicte ecclesie pontificibus latam non formidans a gremio prenotate ecclesie Gneznensis omnino exclusus existens, nullum beneficium in eadem obtinendo, cum sit patronus ecclesie Sancti Michaelis iam prenarrate, ipsam quasi hereditarie contra iura et canones volens a se fore per quosdam patronos presentatum seque contra Deum et iusticiam in ipsam ecclesiam possessionemque ipsius intromittendo fructusque et redditus ipsius ecclesie ocupando et eam singulis annis minoris estimacionis deductis laboribus viccarii in XX marcis spoliando me in assequcione et provisione seu confirmacione et investitura dicte ecclesie Sancti Michaelis impedit et nititur impedire meum in non modicum preiudicium et gravamen sueque salutis in periculum et scandalum plurimorum monitus sepe et sepius tam karitatem, quam eciam litteris monicionis sentenciam excomunicacionis in se continentis honorabilis viri domini Nicolai thezaurarii tunc administratoris⁷, quibus sentenciis adhuc innodatus exstitit, ut ab occupacione et possessione ac eciam presentacione dicte ecclesie cederet, tamen hoc facere minime curavit. Quatenus peto per vos, dominum honorandum et vestram sentenciam diffinitivam pronuncciari, decerni et declarari dictam presentacionem suam fuisse et esse frivolam frustratoriam atque nullam sibique tamquam heredi ecclesie prenotate a gremio [k. 47] ecclesie Gneznensis semoto et erecto iuxta statuta provincialia ipsius nullum ius compettere nec posse competi, meque non obstante predicta frivola et iniusta presentacione patronorum suorum ad ipsam ecclesiam Sancti Michaelis prenotatam confirmandum et investiendum fore ac investiri et confirmari debere, ipsum eciam dominum Johannem cogi et compelli ad dandum et solvendum XX marcas prenotatas ecclesie Sancti Michaelis predicte racione spolii, quod fecit de ipsa ecclesia violenter se intromittendo et bona ipsius ac fructus per unum annum cum medio indebite occupando, vestrum officium ad hoc humiliter implorando. Item eciam peto expensas in lite factas et protestor de faciendis, salvo iure addendi, minuendi, corrigendi etc. et aliis iuris, beneficiis michi semper salvis; de quibus protestor, et hec omnia suprascripta sunt vera et notoria et paratus sum ea probare loco et tempore opportunis.
Tenor vero alterius libelli sequitur sub hac forma: Coram vobis, venerabili viro domino Nicolao preposito necnon in spiritualibus viccario ac officiali sancte ecclesie Gneznensis, ego Johannes de Popowo presbiter eiusdem diocesis Gneznensis contra et adversum Miroslaum gerentem se pro viccario et altarista ecclesie Gneznensis et contra aliam personam pro eo vestro in iudicio legittime intervenientem cum querela propono et dico, quod licet de anno Domini millesimo CCCXCIII quadam die de mense Julio ad ecclesiam Sancti Michaelis in suburbio Gneznensi vaccantem per mortem discreti viri domini Mathye Lapsz ultimi et inmediati rectoris seu plebani ecclesie sancti Michaelis prenotate per veros et legittimos patronos ius presentacionis seu collacionis obtinentes fuerim et sim rite et racionabiliter presentatus haberimque et obtinuerim ^c-d

post cridam sive proclamacionem in me factam ad terminum peremptorium, cum nullus apparuisset contradictor, aliudque ius canonicum non obstasset

, vere et pacifice possessionem ecclesie iam dicte fructus et redditus pacifice sepefate ecclesie virtute comende michi per dominum Nicolaum Strzesconis protunc administratorem ecclesie Gneznensis iam dicte facte, cum confirmacio et investitura propter deffectum archiepiscopi michi fieri et evenire non potuisset, per unum annum cum medio percipiendo et recipiendo nullo contradicente. Tamen idem Miroslaus, nescitur quomodo ductus spiritu, animo iniuriandi et calumpniose asserens se licet false per quosdam fictos et excogitatos patronos nullum ius patronatus sive collacionis obtinent(em), ecclesie iam dicte fuisse et esse eciam presentatum, me in assequcione, [k. 47v] provisione et investitura dicte ecclesie contra Deum et iusticiam de facto et non de iure impedit et impedire non desistit, sue salutis magnum in periculum et scandalum plurimorum. Quatenus peto per vos dominum venerandum pronuncciari, decerni et declarari presentacionem dictam meam et in me factam dictorum verorum et legittimorum patronorum ecclesie prescripte ius collacionis et presentacionis obtinencium fuisse et esse veram, legittimam et sanctam presentacionique dicti Miroslai predictorum suorum frivolorum et excogitatorum patronorum fuisse et esse iniustam et iniquam sibique virtute ipsius presentacionis tamquam iniuste et inique nullum ius ad ipsam ecclesiam Sancti Michaelis compettere aut competi debere, ipsumque eciam dominum Miroslaum michi in premissis et occasione premissorum indebite et iniuste iniuriatum esse et fuisse meque non obstante presentacione sua frivola et iniqua predicta predictorum suorum pretensorum et iniquorum patronorum nullum ius presentacionis una cum ipso Miroslao obtinencium, ad ipsam ecclesiam parrochialem Sancti Michaelis me confirmandum et investiendum fore ac confirmari et investiri debere racionibus ex premissis, vestra sentencia iusta mediante, officium vestrum ad hoc humiliter implorando. Item peto expensas ob indebitam vexacionem in lite factas et protestor de faciendis, salvo iure addendi, minuendi, corrigendi etc. iuris, beneficiis semper salvis. Et hec eciam omnia suprascripta sunt vera, notoria, publica et manifesta et paratus sum ea probare tempore et loco opportunis.
Quibusquidem oblatis hincinde libellis, tam prefatus magister Buszko procurator dicti domini Miroslai, quam dictus Johannes, in iudicio coram nobis comparentes ad deliberandum et ad iurandum iurarique videndum de calumpnia vitanda veritateque dicendi super predictis libellis, quam tota presenti causa terminum eis assignare pecierunt. Quo termino prefato magistro Buszconi procuratori atque Johanni per nos dato, prefatus dominus Miroslaus principalis pro se et in propria persona sua citra revocacionem dicti magistri Buszconis procuratoris sui coram nobis in iudicio comparens, obtulit se paratum ad iurandum de calumpnia vitanda et veritate dicenda in presenti causa accusata contumacia dicti Johannis non curantis iurare de ipsa calumpnia nec respondentis libello suo, quem reputavimus, prout erat merito, contumacem. Qui Johannes mox veniens in iudicio expresse dixit se nolle litigare pro dicta ecclesia Sancti Michaelis, quia sua non interesset, sed patronorum et sic se a iudicio [k. 48] absentavit. Moxque Miroslaus principalis in manibus nostris prestitit ad sancta Dei ewangelia iuramentum de calumpnia vitanda et veritate dicenda in presenti causa et quantum in eo fuit respondit libello pro parte prefati Johannis oblato per verba: nego narrata prout narrantur fore vera et petita fieri non debere animo litem contestandi. Et in continenti peciit sibi terminum ad ponendum et articulandum in presenti causa in contumaciam prefati Johannis a nostro iudicio tunc recedentem, ut prefertur, terminum assignare, necnon citare ipsum Johannem ad hoc idem faciendum per nostras citacionis literas. Nosque termino predicto citacione predicta instante dicto Mirolao concessi ad idem faciendum ad unum terminum peremptorium et condecentem; quo termino adveniente magister Buszko procurator supradictus prefati domini Miroslai productis certis posicionibus et articulis ac citacione a nobis, ut prefertur, emanata, sigillis certorum exequtorum sigillata et exequta et accusata, contumaciam dicti Johannis ponens et articulos suos producere in presenti causa et termino huiusmodi satisfacere non curantis, quem ad actum huiusmodi prout erat merito reputavimus contumacem sibique Johanni terminum peremptorium et competentem assignare ad dicendum et opponendum quidquid vellet verbotenus vel in scriptis dicere contra huiusmodi posiciones et articulos, in quantum articuli et ad respondendum eisdem, in quantum posiciones censeantur et per literam nostram legittime et peremptorie citare ad unum certum terminum competentem. Nos vero dato dicto termino, ut petebatur, prefatum Johannem citare mandavimus ad hoc faciendum ad terminum competentem. In quo prefatus magister Buszko procurator coram nobis in iudicio comparens prefati Johannis non comparentis contumaciam accusavit et in eius contumaciam dicta nostra citacione executa ad iudicium producta ad producendum et produci videndum omnia et singula iura, acta, literas, instrumenta et alia munimenta, quibus ipse partes, uti vellent et se iuvare in causa presenti assignare et per nostram citacionis literam peremptoriam citare dictum Johannem ad peremptorium terminum conpetentem citare. Quamquidem citacionem fieri ad unum certum diem fieri mandavimus. In quo prefatus magister Buszko procurator in [k. 48v] iudicio coram nobis comparens certa privilegia, literas, scripturas et munimenta nec non peticionem summariam produxit, que fuit talis:
Petit igitur dictus procurator, nomine quo supra, per vos dominum officialem et vestram diffinitivam sentenciam pronucciari, decerni et declarari collacionem et presentacionem predictas fore et esse canonicas suumque debuisse et debere sortiri effectum prefatamque ecclesiam Sancti Michaelis cum iuribus et pertinenciis suis ad ipsum dominum Miroslaum spectasse et spectare ac pertinuisse et pertinere sibique adiu(di)candum fore et adiudicare dictoque Johanni in ecclesia Sancti Michaelis vel ad ipsum nullum ius compeciisse vel compettere ipsumque Johannem ab occupacione, intrusione, detencione et usurpacione predicte ammovendum fore et ammovere ipsumque Miroslaum in corporalem possessionem ipsius ecclesie Sancti Michaelis cum omnibus iuribus et pertinenciis suis ponendum et inducendum fore et per nos poni et induci intrusionem, occupacionem, usurpacionem, detencionem, denegacionem, recusacionem et retencionem predictas fuisse et esse themerarias, iniustas, iniquas, illicitas et de facto dumtaxat presumptas de et super ipsa ecclesia Sancti Michaelis et detrusione, usurpacione, occupacione et detencione, denegacione, contradiccione et accusacione predictas ipsi Johanni perpetuum silencium inponendum et per nos inponi et de et super premissis omnibus et singulis coniunctim et divisim sibi dicto nomine fieri iusticie complementum, vestrum officium benignum humiliter implorando, et premissa omnia et singula coniunctim et divisim petit dictus procurator dicto nomine omni via, modo ac forma, quibus melius et efficacius potest et debet simul cum dampnis et interesse, fructus exinde perceptos, qui percipi potuerunt, percipientur, ac expensis factis et de percipiendis protestatur, salvo iure addendi, minuendi, interpretandi, declarandi, mutandi, corrigendi ac alias peticiones de novo dandi, quando et quociens sibi videbitur utilius expedire. Exhibitis igitur dictis literis, instrumentis et privilegiis, munimentis ac peticione, prefatus magister Buszco procurator contumaciam dicti Johannis non producentis aliqua iura pro parte sua accusavit, quem reputavimus quo ad actum huiusmodi contumacem petens sibi terminum assignare ad dicendum et apponendum [k. 49] ac contradicendum, quidquid vellet verbo vel in scriptis contra predicta iura, literas, scripturas, privilegia et munimenta per nostram citacionis literam terminum assignare, quem assignavimus Johanni antedicto ad hoc faciendum. In quo prefatus magister Buszco procurator coram nobis in iudicio comparens predicti Johannis non comparentis nec termino huiusmodi satisfacere curantis contumaciam accusavit et in eius contumaciam ipsum per nostre citacionis literam in hac causa ad concludendum et concludi videndum vel dicendum et allegandum causam racionabilem quare hoc fieri non et deberet citare. Quam citacionem fieri decrevimus ad unam certam diem, quem terminum eciam dicto magistro Buszconi procuratori ad hoc faciendum curavimus assignare. In quo prefatus magister Buszco coram nobis in iudicio comparens dicti Johannis non comparentis nec in huiusmodi causa concludere aut concludi videre curantis contumaciam accusavit, et in eius contumaciam quantum, in eo fuit concludens secum per nos in eadem concludi et pro concluso haberi postulavit. Unde nos dictum Johannem non comparentem, quamvis sufficienter et usque ad horam debitam expectatum reputavimus, prout erat merito, iusticia exigente contumacem et in eius contumaciam una cum dicto magistro Buszcone concludente et concludi petente in presenti causa conclusimus ac habemus et habere volumus pro concluso et nichilominus instante et petente eodem magistro Buszcone procuratore ad nostram diffinitivam in dicta causa sentenciam audiendam et videndam per nos ferri prefatum Johannem per nostram cittacionis literam peremptorie citari fecimus et mandamus ad diem et horam inferius annotatas, easdem diem et horam ipsi magistro Buszconi procuratori prefigentes ad idem. Advenientibus die et hora huiusmodi prefatus magister Buszco procurator nomine procuratorio, quo supra, coram nobis in iudicio comparens prefati domini Johannis non comparentis nec diffinitivam sentenciam in huiusmodi causa ferri per nos et audire curantis contumaciam accusavit et in eius contumaciam pro sua et contra partem dicti Johannis in scriptis per nos ferri et promulgari cum instancia postulavit iuxta deducta et petita in conclusione peticionis prelibate. Nos igitur [k. 49v] ad ipsius magistri Buszconis procuratoris instanciam eundem Johannem non comparentem, quamvis sufficienter expectatum reputantes, prout erat merito, contumacem in eius contumaciam, cuius absenciam Dei presencia dingnetur replere, visis per nos et diligenter inspectis omnibus et singulis literis, instrumentis, scripturis et munimentis ac privilegiis nec non deposicionibus testium in presenti causa factis, habitis et productis eisque cum diligencia recensitis et matura super eis tam inter nos, quam cum diversis iurisperitis et signanter cum reverendissimo domino Dobrogostio archiepiscopo decretorum doctore et eius capitulo ecclesie Gneznensis prelibate, quibus de hiis omnibus et singulis relacionem plenariam fecimus et fidelem, deliberacione prehabita de ipsorum iurisperitorum et domini archiepiscopi et eius capituli consilio et assensu ad nostram diffinitivam sentenciam in hac causa, ut infra sequitur, promulgandam et ferendam processimus et per ea, que audimus et recognovimus et que nunc cognoscimus et videmus, promulgavimus et promulgamus et facimus in hunc modum:
Cristi nomine invocato, pro tribunali sedentes et solum Deum pre oculis habentes, de reverendissimi in Cristo patris et domini nostri, domini Dobrogostii decretorum doctoris, archiepiscopi et eius capituli ecclesie Gneznensis et aliorum iurisperitorum, quibus de meritis presentis cause plenariam relacionem fecimus consilio et assensu, et super hoc inter nos matura deliberacione prehabita ac per ea, que in ipsa causa vidimus et nunc videmus, pronuncciamus, decernimus et declaramus per hanc nostram diffinitivam sentenciam, quam fecimus in hiis scriptis presentacionem, institucionem, collacionem et provisionem prefato Miroslao de dicta ecclesia Sancti Michaelis factas fuisse et esse canonicas suumque debuisse et debere sortiri effectum prefatamque ecclesiam Sancti Michaelis cum iuribus et pertinenciis suis ad ipsum Miroslaum spectasse et spectare ac pertinuisse et pertinere sibique adiudicandam fore et adiudicamus dicto quoque Johanni in dicta ecclesia Sancti Michaelis vel ad eandem nullum ius compeciisse seu compettere ipsumque Johannem ab occupacione, intrusione, [k. 50] detencione et usurpacione predictis ammovendum fore et quantum de iure possumus ammovemus ipsumque Miroslaum in corporalem possessionem seu quasi ipsius ecclesie Sancti Michaelis cum iuribus et pertinenciis suis ponendum et inducendum fore et quantum de iure possumus per birreti nostri tradicionem ponimus et inducimus dictas quoque intrusionem, occupacionem et detencionem fuisse et esse themerarias et iniustas et de et super ipsa ecclesia Sancti Michaelis necnon intrusione, occupacione et detencione predictis dicto Johanni perpetuum silencium inponendum fore et inponimus condempnantes nichilominus dictum Johannem in fructibus ex dicta ecclesia Sancti Michaelis a tempore coram nobis mote litis et in expensis in huiusmodi causa pro parte dicti Miroslai factis legittime ipsarum expensarum taxacione nobis in posterum reservata. Lecta, lata et in scriptis promulgata fuit hec nostra sentencia Gnezne in domo honorabilis viri domini Borconis canonici Gneznensis⁸, ubi tunc capitulum generale ecclesie antedicte prefati domini archiepiscopus et canonici celebrabant et in quo iura tunc reddebamus mane hora consistorii nostri pro tribunali sedentis, sub anno Domini millesimo CCC XC quinto, indiccione tercia, pontificatus sanctissimi in Cristo patris et domini nostri domini Bonifacii divina providencia pape noni anno sexto, die Mercurii XXVII mensis Octobris, presentibus venerabilibus viris dominis: Jaroslao archidiacono⁹, Alberto Jastrzambecz scolastico¹⁰, Johanne preposito collegiate Sancti Georgii castri Gneznensis¹¹, Borcone⁸, Lorcone¹², Naczcone¹³, Krzeslao¹⁴, Dobeslao cancellario Lanciciensi¹⁵, Petro dicto Szoszo scolastico Lubucensi¹⁶, Heynrico¹⁷, Jacobo Paluka¹⁸ et aliis canonicis et prelatis Gneznensium ecclesiarum.
Subsequenti vero alio die infrascripto annotato prefatus magister Buszco procurator, nomine quo supra, comparens in iudicio coram nobis peciit sibi citacione decerni contra prefatum Johannem ad audiendum et videndum taxare expensas pro parte sua in hac causa factas vel ad dicendum causam quare taxari non deberent in causa antedicta ad unum certum [k. 50v] diem, quam citacionem tamquam iuri consonam fieri decernimus contra Johannem antedictum. In quo termino prefatus magister Buszco in iudicio coram nobis comparens prefati Johannis non comparentis contumaciam accusavit et in eius contumaciam huiusmodi expensas taxare postulavit. Nos vero prefatum Johannem quamvis sufficienter expectatum quo ad actum huiusmodi, prout merito erat, reputantes contumacem instante et petente dicto magistro Buszcone procuratore, primitus tamen ab eo recepto corporali iuramento ad sancta Dei ewangelia, ipsum necesse expendere habuisse huiusmodi sequentem summam peccunie prefatas expensas taxavimus, tamen cum moderacione, quantum cum Deo potuimus, aliquali ad talem summam, videlicet ad duas marcas cum quinque grossis et presentibus taxamus.

^a-bnadpisano i skreślono, poczem dopisano na marginesie z odsyłaczem do tekstu Kop.

^c-ddopisano na marginesie z odsyłaczem do tekstu Kop.

^e-fnadpisano po skreśleniu: peciit sibi alium terminum.

¹Najpewniej Mirosław z Brudzewa, Nałęcz, wikariusz i altarysta gnieźn., późniejszy biskup elekt pozn. 1426, zm. 1427 (PSB III, s. 9 - 10; Now. II, s. 81 - 82).

²Popowo, nie zidentyfikowane.

³Kościół Św. Mikołaja na wsch. od katedry gnieźn.

⁴Mikołaj Strosberg, zob. wyżej, nr 250/4.

⁵Buszek, Buszko (z Žitovlic w Czechach) mgr, prokurator konsystorza gnieźn., wyst. jeszcze 1409 (KDW VII).

⁶Maciej Łapsz, skądinąd nieznany.

⁷Mikołaj Strzeszkowic, zob. wyżej, nr 280/10.

⁸Borek syn Sławobora, zob. wyżej, nr 295/8.

⁹Jarosław z Kłobukowa, zob. wyżej, nr 340/3.

¹⁰Wojciech Jastrzębiec, zob. wyżej, nr 340/4.

¹¹Prepozyt Jan, zob. wyżej, nr 311/11.

¹²Lorek (Wawrzyniec) z Uniejowa, zob. wyżej nr 297/11.

¹³Naciek, Naciesław, syn Przecława z Głoskowic (Głosków na Mazowszu?), kanonik uniejowski 1390, gnieźn. 1395 - 1398 (tutaj; KDW III, nr 1971; MPVat. VIII, nr 135, 192; Kor. II, s. 75).

¹⁴Krzesław ze Świętego, kanonik gnieźn. 1395 - 1405 (tutaj; KDW III, nr 1971, V, nr 62, VII; Kor. IV, s. 48).

¹⁵Dobiesław z Morakowa, zob. wyżej, nr 219/7.

¹⁶Paweł (nie Piotr) ze Szlachcina, zob. wyżej, nr 291/16.

¹⁷Henryk, zapewne Henryk Biel, zob. wyżej, nr 297/12.

¹⁸Jakub Pałuka, zob. wyżej, nr 340/10.

Dokument Nr 348

27 grudnia 1395

Stefan ze Srocka i Wilczek z Kotowiecka poręczają Małgorzacie żonie Szybana Tadera za jej dłużnika Piotra Raszkowskiego.

Kop.: Poznań, WAP, Poznań Z. 2, k. 34v - 35. Wpis 16 lipca 1400.
Wyd.: Poz. II, nr 249 (wg Kop.).

Noverint universi hanc literam inspecturi, quia nos Stephanus Lodza Sroczski¹ [et^a] Wilcek de Cotowsze² promittimus et fideiubemus pro Petro Raszcowski³ generose domine Margarethe conthorali domini Zyban Tadra⁴ et pueris ipsius, presentibus et futuris, pro viginti quinque marcis bonis Pragensis monete, Polonicalis racione numerando ad quamlibet marcam specialiter XL grossos et octo, quamquidem pecuniam tenetur dominus Petrus Raszcowski vel quicumque fideiussorum solvere et dare super festum sancti Martini [11 XI] proximum venturum in Costan vel in villa dicta Lodza⁵ dicte domine Margarethe vel pueris ipsius vel viro ipsius dicto Zyban et hoc, morte superveniente domine Margarethe, si prefate viginti quinque marce non essent persolute domine Margarethe super tempus prescriptum, extunc debent et tenetur verum o(b)stagium intrare in Costan ad hospicium per honestam dominam Margaretham deputatum vel per hos, quibus est ista litera scripta, quilibet cum uno famulo et duobus equis utendo cibariis, quibus ipse hospes utitur, ipsorum pecuniis, non querendo alia comestibilia extra hospicium. Eciam si dicta domina Margaretha, vel pueri ipsius, vel vir eius dominus Ziban, aliquod dampnum perciperent in dictis viginti quinque marcis, hoc ipsi fideiussores tenentur et debent solvere et dare sine aliquo iure superveniente, et hoc promittimus et fideiubemus solvere, nullo auxilio capiendo vel aliquo iure, nisi cum vestra pecunia. [k. 35] In cuius rei testimonium nostra sigilla sunt appensa. Datum in die sancti Johannis post Natale Domini Jhesu Christi, anno Domini millesimo trecentesimo nonagesimo quinto.

^abrak Kop.

¹Stefan Łodzic ze Srocka (na pd. od Stęszewa), wyst. jeszcze 1400 (SHGWlkp.).

²Wilczek z Kotusza (na zach. od Kościana), wyst. 1390 - 1415 (SHGWlkp.).

³Piotr z Raszkowa (na pn. od Kościana), wyst. 1395 - 1399 (SHGWlkp.).

⁴Szyban (Szymon) Tader z Wronczyna i Górki (koło Stęszewa) z żoną Małgorzatą wyst. 1395 - 1418 (1429?). Szyban był potem wicechorążym pozn. i kościańskim 1415 - 1416 (SHGWlkp.; S. Kozierowski, Obce rycerstwo, s. 103 - 104; GUrz.).

⁵Łódź, na pd.-wsch. od Stęszewa.

Dokument Nr 349

Pobiedziska, 27 lutego 1396

Starosta generalny Wielkopolski zaświadcza, że Mikołaj z Siekierek oprawił na Siekierkach wiano swej żonie Sawanie.

Kop.: Poznań, AAP, Acta consistorii 14, k. 83. Wpis 18 maja 1431.
Wyd.: Acta capitulorum II, nr 1031 (wg Kop.).
Odpis: Kraków, Bibl. Jag., rkps 8057, k. 118 (wg Kop.).

In nomine Domini amen. Nos Sandiuogius pallatinus Kalisiensis et capitaneus Maioris Polonie generalis¹ significamus tenore presencium, quibus expedit universis, quod ad nostram ceterorumque eiusdem terre Polonie nobilium veniens presenciam Nicolaus de Szekyrky, ubi ecclesia, non compulsus, sed de sui animi libera voluntate domine Stawane sue consorti carissime² quadraginta marcas grossorum Pragensium, Polonicalis numeri, XLVIII^o grossos pro qualibet marca computando, in et [super^a] sua totali parte ville, quam habuit ibidem in Szyekyrky nomine dotis et donacionis propter nupcias deputavit, donavit, ascripsit, assignavit et coram nobis erga suum verum dotalicium resignavit iuxta terre consuetudinem laudabilem diucius observatam cum omnibus censibus, fructibus, proventibus, agris, pratis, silvis; campis, virgultis, aquis et eorum decursibus et generaliter cum omni iure, dominio et pertinenciis universis per prefatam dominam Szawanam tenendam et usufruendam pacifice et quiete. Harum, quibus nostrum sigillum est appensum, testimonio literarum. Actum et datum in Pobyedziska dominico die Reminiscere anno Domini M^o CCC^o nonagesimo sexto, presentibus dominis: Szandiuogio de Vrzazovo³, Laurencio de Michalcza⁴, Thomislao de Slothnyky⁵, Adam fidedignis testibus ad premissa.

^abrak Kop.

¹Sędziwój z Szubina, zob. wyżej, nr 241/1.

²Siekierki Wielkie, na pd.-zach. od Kostrzyna. Mikołaj wyst. 1393 - 1425; 1408 i 1412 - 1424 był wicepodsędkiem pozn. Żona Sawana poświadczona 1396 - 1398 (SHGWlkp.; Gurz.).

³Sędziwój z Uzarzewa (pomiędzy Poznaniem a Pobiedziskami), wyst. 1386 - 1413 (SHGWlkp.).

⁴Wawrzyniec z Michalczy (na pn.-zach. od Kłecka), wyst. 1390 - 1398 (SHGWlkp.).

⁵Złotniczki (tuż na pn.-zach. od Pobiedzisk). Tomisław wyst. 1386 - 1403 (SHGWlkp.).

Dokument Nr 350

Gniezno, 22 października 1396

Arcybiskup gnieźnieński sprzedaje sołectwo w Górze niejakiemu Mar- cinowi.

Kop.: Gniezno, AAG, ACap. B 6 (Liber privilegiorum capituli Gnezn. z XVI w.), k. 151 - 151v. Wpis w transumpcie arcybiskupa Fryderyka z daty: Żnin, 7 lipca 1499. Tytuł: Innovacio privilegii scultecialis ville Gora clavis eiusdem [Znenensis].
Ekscerpt: Wizytacje, s. 303.

In nomine Domini amen. Ad perpetuam rei memoriam. Nos Dobrogostius divina et Apostolice Sedis providencia sancte Gneznensis eclesie archiepiscopus notum facimus universis, quibus expedit, presentibus et futuris, quod cupientes bona eclesie et mense nostre Gneznensis, quantum Deo propicio possumus, deducere in augmentum, sculteciam iure Sredensi in villa nostra, dicta wlgariter Gora, sitta in districtu Znenensi, cum tribus mansis ibidem provido viro Martino Jacobi¹ de consensu venerabilium fratrum nostrorum capituli Gneznensis vendidimus pro certa pecunie quantitate per ipsum Martinum et suos legittimos successores tenendam, habendam, possidendam, vendendam, commuttandam et in usus beneplacitos convertendam, dantes sibi et suis posteris legittimis nomine scultecie eiusdem tercium denarium iuramentorum et cuiuslibet iudicati. Item quod possit et valeat piscari in magno nostro lacu² cum parvo rete, quod in wlgari slampnycza dicitur, circa litus ville predicte usque ad fluvium, qui Stara Rzeka³ nuncupatur, in quo quidem fluvio Stara Rzeka structuram piscium, wlgariter jassz, pro capiendis piscibus cum gulgustro pro se habebit. Insuper damus eidem et sue posteritati predicte prata circa antiquum horreum [k. 151v] laterum sittum. Incole vero predicte ville et cmetones nobis et successoribus nostris in quolibet festo sancti Martini Confessoris [11 XI] viginti scotos grossorum latorum Pragensium pro censu et decima ac in festo Pasce quindecim ova et in die Assumpcionis Sancte Marie [15 VIII] duos pullos dare et solvere tenebuntur, salvis aliis honoribus, serviciis et commoditatibus, que alii sculteti et cmetones in nostris villis in dicto districtu Znenensi consistentes nobis facere et exhibere sunt consweti. In quorum testimonium presens privilegium scribi et nostri ac dicti capituli nostri sigillorum munimine iussimus roborari. Actum et datum Gnezne in capitulo generali in crastino Undecim Milium Virginum anno Domini millesimo tricentesimo nonagesimo sexto, presentibus honorabilibus viris fratribus nostris dominis: Nicolao Strosbergk preposito⁴, Jaroslao archidiacono⁵, Dobeslao cancellario Lanciciensi⁶, Paulo scolastico Lubucensi⁷, Alberto de Byelawy⁸, Naczkone⁹, Nicolao Strzeskonis¹⁰, Borkone¹¹ et Nicolao de Gorka¹² prelatis et canonicis eclesie nostre Gneznensis capitulariter tunc congregatis et aliis quampluribus fidedignis testibus.

¹Góra, tuż na wsch. od Żnina. Sołtys Marcin skądinąd nieznany.

²Jezioro Żnińskie Duże, na pn. od Żnina.

³Stara Gąsawa (Gąsawka), zob. wyżej, nr 155/4.

⁴Mikołaj Strosberg, zob. wyżej, nr 250/4.

⁵Jarosław z Kłobukowa, zob. wyżej, nr 340/3.

⁶Dobiesław z Morakowa, zob. wyżej, nr 219/7.

⁷Paweł ze Szlachcina, zob. wyżej, nr 291/11.

⁸Wojciech syn Pustułki z Bielaw (pomiędzy Łęczycą a Łowiczem), kanonik gnieźn. 1384, scholastyk łęczycki 1388 - 1429, zm. po 1428? (KDW III, nr 1820, V, nr 466; MPVat. VIII, nr 90; Kor. I cz. 2, s. 42, III, s. 344; Zajączkowscy, Materiały, I, s. 15).

⁹Naciek z Głoskowic, zob. wyżej, nr 347/13.

¹⁰Mikołaj Strzeszkowic, zob. wyżej, nr 280/10.

¹¹Borek syn Sławobora, zob. wyżej, nr 295/8.

¹²Mikołaj syn Wojciecha z Górki (Miejskiej Górki), Łodzic, kanonik gnieźn. 1389 (MPVat. VIII, nr 27, 178), kanclerz pozn. 1399 (zob. niżej, nr 371/14), zm. 1439 (KDW V, nr 39 - 592; Kor. II, s. 93; Now. I, s. 723).

Dokument Nr 351

Rzym, 27 października (8 listopada?) 1396

Papież Bonifacy IX zezwala rajcom miasta Kościana na erekcję ołtarzy w kościele parafialnym NMPanny oraz kaplicy za bramą Głogowską w Kościanie.

Kop.: Poznań, AAP, Acta consistorii, 121, k. 899v - 900. Wpis 17 stycznia 1565. Tytuł: Indultum Bonifacii pape super fundacione capellae Sanctae Crucis extra portam Glogowiensem.
Odpis: Kraków, Bibl. Jag., rkps 8057, k. 119 (wg Kop.).

Bonifacius episcopus, servus servorum Dei¹, dilectis filiis proconsulibus et consulibus oppidi Costan Poznaniensis diocesis salutem et apostolicam benedictionem. Piis et honestis supplicum votis illis praesertim, quae divini cultus augmentum conspiciunt, libenter annuimus eaque quantum cum Deo possumus favoribus prosequimur opportunis. Exibita siquidem nobis nuper pro parte vestra peticio continebat, quod nos de propria salute recogitantes ac cupientes terrena in coelestia et transitoria in aeterna foelici comertio commutare, de bonis vobis a Deo collatis in honorem et sub vocabulo sanctorum Duodecim Apostolorum unum, et in sanctorum Andreae et Gregorii aliud, ac in sanctorum Adalberti et Stanislai Martirum ac sanctae Heduigis Viduae aliud, necnon in sanctarum Dorotheae ac Agathae et Helenae aliud, ac in sanctarum Vrsulae, Undecim Millia Virginum, Barbarae ac Mariae Magdalenae aliud altaria sine cura in parochiali ecclesia sanctae Mariae oppidi Costan Posnaniensis diocesis, necnon quandam capellam, etiam sine cura, in honorem et sub vocabulo Sanctae Crucis et sanctorum Fabiani ac Sebastiani et Eustachii Martirum et Erasmi Episcopi ac Alexii extra portam Glogowiensem dicti oppidi fundare ac sufficienter dotare proponitis. Quare pro parte vestra nobis fuit humiliter supplicatum, ut vobis fundandi et dotandi altaria praedicta et capellam huiusmodi [k. 900] licentiam concedere vobisque ac successoribus vestris proconsulibus ac consulibus dicti oppidi pro tempore existentibus ius patronatus et praesentandi rectorem ad singula altaria necnon capellam huiusmodi, quotiens vacabunt reservare, de benignitate apostolica dignaremur. Nos igitur, huiusmodi vestrum pium propositum plurimum in domino comendantes huiusmodi supplicationibus inclinati, vobis fundandi altaria necnon capellam huiusmodi diocoesani seu ordinarii loci super hoc petita, licentia licent non obtenta, in ecclesia et extra portam huiusmodi, in locis tamen ad hoc congruis et honestis assignata, prius per vos dote sufficienti pro singulis altaribus ac capellis supradictis auctoritate apostolica tenore praesentium licentiam elargimur vobisque ac successoribus antedictis ius patronatus huiusmodi ac praesentandi rectorem ad singula altaria ac capellam supradictam quotiens vacabunt nichilominus reservamus, iure tamen dictae parochialis ecclesiae et cuiuslibet alterius in omnibus semper salvo. Nulli ergo omnino hominum liceat hanc nostrae largitionis et reservationis infringere, vel ei ausu temerario contraire. Si quis autem hoc attemptare praesumpserit, indignationem omnipotentis Dei et beatorum Petri et Pauli Apostolorum eius se noverit incursurum. Datum Romae apud Sanctum Petrum VI [....^a] Novembris, pontificatus nostri anno octavo.

^apozostawiono wolne miejsce na jedno słowo Kop. W wypadku Kalend byłby to 27 październik, w wypadku Idów - 8 listopad.

¹Bonifacy IX papież 1389 - 1404.

Dokument Nr 352

[Poznań], 1396

Poznański wikariusz generalny zaświadcza, że kanonik poznański Florian syn Szczedrzyka zapisał czynsz poznańskim wikariuszom katedralnym.

Reg. z 1784 r.: Poznań, AAP, CP 14, s. 607 (wg Kopiariusza poznańskich wikariuszy katedralnych - tzw. Jura vicariorum - z XVI w., k. 70, zaginionego w 1945 r.).

1396. Inscriptio census duarum marcarum grossorum Pragensium vicariis praedictis [cathedralibus Posnaniensibus] una cum summa 20 marcarum similium de manibus eorum numerata, per Florianum Szczedrzykonem canonicum praebendatum cathedralem Posnaniensem¹ super bonis suis Dachowa prope Tulce¹, coram Joanne Borngraber vicario in spiritualibus² reverendissimi Nicolai de Kurowo episcopi Posnaniensis facta.

¹Dachowa koło Tulc, na pn. od Kórnika. Florian syn Szczedrzyka, Awdaniec, kanonik pozn. 1396 - 1399 (tutaj; KDW III, nr 1972). Por. też Szczedrzykowo koło Dachowy.

²Jan Borngraber, zob. wyżej, nr 263/6.

Dokument Nr 353

[Poznań], 1396

Oficjał poznański zaświadcza, że kasztelan poznański Domarat z Iwna zapisał czynsz poznańskim wikariuszom katedralnym.

Reg. z 1784 r.: Poznań, AAP, CP 14, s. 608 (wg Kopiariusza poznańskich wikariuszy katedralnych - tzw. Jura vicariorum - z XVI w., k. 75, zaginionego w 1945 r.).

1396. Inscriptio census duarum marcarum grossorum latorum Pragensium cum 20 marcis summae capitalis super bonis Pierzchno per Domaratum castellanum Posnaniensem¹, coram Joanne Burngraber canonico et officiali Posnaniensi².

¹Domarat z Pierzchna, zob. wyżej, nr 252/11.

²Jan Borngraber, zob. wyżej, nr 263/6.

Dokument Nr 354

[Poznań], 1396

Oficjał poznański rozsądza spór o dziesięciny pomiędzy kanclerzem kapituły poznańskiej a jego wikariuszem katedralnym Mikołajem Maginką.

Reg. z 1784 r.: Poznań, AAP, CP 14, s. 625 (wg Kopiariusza poznańskich wikariuszy katedralnych - tzw. Jura vicariorum - z XVI w., k. 263, zaginionego w 1945 r.).

1396. Decretum Joannis Borngrabek^a canonici et officialis Posnaniensis¹, quo mediante decimam de agris, ubi pro rege aratur et seminatur cancellario, de agris vero rusticorum Nicolao Maginka vicario Posnaniensi², de bonis Rataie³ adiudicatur.

^atak Reg.

¹Jan Borngraber, zob. wyżej, nr 263/6.

²Mikołaj Maginka wikariusz katedralny pozn. 1396 - 1424, adwokat konsystorski pozn. 1420, pleban w Międzyrzeczu 1422 - 1428 (KDW n. s. I, s. 182).

³Rataje, na pd.-wsch. od Poznania, dziś część miasta.

Dokument Nr 355

1396

Henryk syn Grzegorza kanonik i altarysta poznański ceduje czynsz poznańskim wikariuszom katedralnym.

Reg. z 1784 r.: Poznań, AAP, CP 14, s. 606 (wg Kopiariusza poznańskich wikariuszy katedralnych - tzw. Jura vicariorum - z XVI w., k. 53, zaginionego w 1945 r.); wyd. reg.: St. Źr., 12, 1967, s. 122.

1396. Henricus Gregorii canonicus et altarista in ecclesia cathedrali, ecclesiae Sanctae Margarethae in Srodka praepositus¹, summam 50 marcarum cum censu 5 marcarum latorum grossorum Pragensium super molendino Bogdanka sub castro sito vicariis cathedralibus cedit et transfundit, summam vero 20 marcarum similium eisdem vicariis pro comparando censu ad manus dat, id quo pro decantanda per eos votiva "Salve, sancta parens"².

¹Henryk syn Grzegorza, zob. wyżej, nr 245/2.

²O fundacji por. Now. I, s. 352.

Dokument Nr 356

1396

Domarat z Iwna kasztelan poznański zapisuje czynsz poznańskim wikariuszom katedralnym.

Reg. z 1784 r.: Poznań, AAP, CP 14, s. 609 (wg Kopiariusza poznańskich wikariuszy katedralnych - tzw. Jura vicariorum - z XVI w., k. 92, zaginionego w 1945 r.).

1396. Inscriptio census unius marcae cum summa capitali 10 marcarum latorum grossorum in Pierzchno vicariis [cathedralibus Posnaniensibus] seu organistae vicario per Domaratum castellanum Posnaniensem¹.

¹Por. wyżej, nr 353.

Dokument Nr 357

Poznań, 10 stycznia 1397

Jan dziedzic Jarogniewic zapisuje czynsz klasztorowi Dominikanów w Poznaniu.

Kop.: Poznań, AAP, Acta consistorii, 37, k. 54 - 54v. Wpis 10 maja 1456.
Odpis: Kraków, Bibl. Jag., rkps 8057, k. 120 (wg Kop.).

Nos Johannes heres in Jarognyewicze¹, armiger Poznaniensis diocesis, tam pro nobis, quam eciam liberis heredibusque ac successoribus nostris universis, notum facimus universis et singulis christifidelibus, tam presentibus, quam futuris, presentes literas nostras inspecturis, quod nos matura filiorum et amicorum nostrorum freti et usi consilio, non per errorem aut inprovide, sed sponte et voluntarie ymmo prius solerti et prudenti circumspeccione et deliberacione prudentum prehabita, aduc in salutare remedium animarum olim Jaroslai felicis memorie patris nostri carissimi² et omnium progenitorum et parentum nostrorum et christifidelium defunctorum, duas marcas bonorum latorum grossorum Pragensium annui et perpetui census, titulo et nomine veri et legittimi testamenti, in et super villa et hereditate nostra dicta Zaparczino, sita in districtu Costinensi³ dicte Poznaniensis diocesis, in singulis festivitatibus sancti Martini Episcopi et Confessoris [11 XI] nunc proxime afuturum, annis singulis et evis ac perpetuis temporibus ad hoc de primiciis omnium et singulorum censuum dicte ville Zaparczino primitus ante omnes et singulos census in ibi tollendum, levandum, habendum et recipiendum cum effectu, religiosis dominis priori et fratribus conventualibus monasterii Beati Dominici in Poznania ordinis Predicatorum, qui sunt seu fuerint pro tempore constituti, pure et libere propter Deum iureque irrevocabiliter dedimus, donavimus, legavimus et assignavimus ymmo presentibus damus, legamus et perpetualiter assignamus, pro eo expresse, quod dicti prior et fratres conventuales de predicto monasterio Poznaniensi singulis diebus et perpetuis temporibus unam missam pro fidelibus, videlicet Requiem eternam legere et celebrare in ipsorum conventu et in altari sancti Johannis Evangeliste ubi nostre genolie sepultura deputata existit, cum effectu debeant et tenebuntur contradiccione qualibet non obstante. In festis tamen solempnitatibus et festivitatibus, duntaxat exceptis in quibus Sancta Mater Ecclesia missas huiusmodi pro fidelibus defunctis legere et celebrare non consuevit. Quapropter nos Johannes predictus, tam pro nobis, quam eciam heredibus et successoribus nostris universis, bona pura fide nostris mediantibus omni prorsus dolo et fraude ac contradiccione semotis et postpositis, ymmo sub excommunicacionis, aggravacionis, reagravacionis et interdicti sentenciis et sub censura ecclesiastica, per venerabilem patrem et dominum episcopum Poznaniensem, aut ipsius officialem, in nos et heredes nostros, pro eo in scriptis ferendis, ad hoc in forma et rigore iuris debita pro talibus et consueta, qua censura ecclesiastica et quibus sentenciis nos vigore presencium nostrarum literarum sponte et voluntarie excepcionibus, allegacionibus, defensionibus, contradiccionibus et appellacionibus quibuscunque in congruum editis, faciendis et expressis non obstante presentibus submisimus et submittimus in hiis scriptis. Casu, quod absit, inveniente, quo dictas marcas duas latorum grossorum Pragensium annui census in quolibet beati Martini festo de predicta villa Zaparczino dictis priori et fratribus non persolverimus, ut tenemur, promisimus et spopondimus, ymmo tenore presencium promittimus et spondemus, dictas duas marcas census latorum grossorum Pragensium annui et perpetui census in singulis festivitatibus beati Martini predictis priori et conventui in Poznania adhuc sub censura ecclesiastica et penis predictis dare, censuare, porrigere, censuare et persolvere cum effectu de villa et hereditate Zaparczino prenotata, tali tamen sollempni et expressa condicione interveniente, quod nos, aut heredes nostri, aut successores, quicumque dictarum duarum marcarum censum annuum pro viginti marcis^a [k. 54v] bonorum latorum grossorum Pragensium redimere, exbrigare et exsolvere poterimus, quando nobis aut nostris heredibus videbitur utilius expedire. Dicti vero prior et fratres conventuales statim et incontinenti in una alia villa seu hereditate certa ne nostro consensu et voluntate duas alias marcas grossorum Pragensium census annui pro eisdem viginti marcis grossorum Pragensium tenentur emere et perpetuis temporibus comparare. Harum nostrarum testimonio literarum quibus sigillum nostrum presentibus est appensum. Datum Poznanie quarta feria inter octavas Epiphanie Domini anno Domini M^o tricesimo nonagesimo septimo, presentibus honorabilibus et discretis viris dominis: Johanne Borngraberi vicario in spiritualibus^b, canonici et officialis Poznaniensis⁴ et Mathia Blida canonico Poznaniensi et notario publico⁵, et Henrico Hawswald de Gadalu clerico Misnensis diocesis similiter notario publico⁶, testibus ad premissa.

^asłowo powtórzone dwa razy Kop.

^bnastępuje słowo nieczytelne (notu...?)

¹Jan z Jarogniewic (na pn. od Kościana), wyst. 1397 - 1402 (SHGWlkp.), zapewne ident. z Januszem, później łowczym pozn. 1408 - 1409 (Spisy wlkp.).

²Jarosław, skądinąd nieznany.

³Zaparcin, na pd. od Stęszewa.

⁴Jan Borngraber, zob. wyżej, nr 263/6.

⁵Maciej Blida, zob. wyżej, nr 250/14.

⁶Henryk, nie zidentyfikowany.

Dokument Nr 358

[Poznań], 26 stycznia 1397

Władze miasta Poznania zaświadczają, że ksiądz Henryk syn Grzegorza sprzedał swoją sukiennicę w Poznaniu Piotrowi ze Środy.

Kop.: Kórnik, Bibl. Kórn., rkps 68, k. 240 (z ok. 1600 r., wg Or., na którego odwrocie znajdowały się noty: 1397 pro Petro de Szroda super cameram panni. Vff dy korffkom pro hospitali s. Gertrudis Nicolaus Wilda dedit pro debito.). Tytuł: Pannicidium pro hospitali.

Nos infrascripti Tyle Grazenaw proconsul, Andreas Clinkenar, Petrus Stroszberk, Paulinus Vartemberk, Michael Storketyl, Woitko, Nicolaus Pabisz, Paulus Lamperti consules Posnanienses¹ presentibus recognoscimus, quia in presencia nostrorum infrascriptorum scabinorum Joannis Beheme, Joannis Pfaffe, Joannis Czump, Petri de Arena, Nicze Matysz, Nicolai Goltberk, Petri Lamperti, Tycze cultellifabris in bannito iudicio, cui Petrus advocatus nostre civitatis dictus Czeszmir presidebat², personaliter constitutus honorabilis vir dominus Henricus Gregorii³, sanus mente et corpore, rite et rationabiliter resignat Petro de Szrzoda⁴ sorori ipsius pannicidum suum in nostra civitate sittum, perpetuis temporibus habendum, tenendum, possidendum, vendendum, donandum, commutandum, ad usus beneplacitos convertendum, nemine contradicente. In cuius rei testimonium sigillum nostrum presentibus est appensum in crastino Conversionis Sancti Pauli anno Domini millesimo trecentesimo nonagesimo septimo.

¹Burmistrz i rajcy pozn. kadencji 1396/97: Tyle Grazenaw, rajca 1386 - 1389, burmistrz 1390 - 1397 (WSvP, s. 442); Andrzej Klinkener wielokrotny burmistrz i rajca pozn. 1394 - 1413 (WSvP, s. 444); Piotr Strosberg ławnik pozn. 1387, 1394, rajca 1397, 1401 - 1402 (WSvP, s. 448; WSB); Paweł Wartemberg (z Sycowa?) skądinąd nieznany; Michał Storkitel ławnik pozn. 1394, 1402, 1405, rajca 1397 (WSvP, s. 448, 485); Wojtek Bogaty (Dives), Starszy, rajca pozn. 1397 - 1399, 1401 - 1402, 1405, 1407 (WSvP, s. 449, 490); Mikołaj Pabisz ławnik pozn. 1394, rajca 1397 - 1399 (WSvP, s. 446, 42); Paweł Lamprecht, Lampracht, zob. wyżej, nr 288/9

²Ławnicy pozn. kadencji 1396/97: Jan Czech (Beme, Bohemus), wielokrotny rajca i ławnik pozn. 1390 - 1405 (WSvP, s. 439); Jan Fafko (Faffe, Pfaffe), wielokrotny ławnik, rajca, burmistrz pozn. 1386 - 1413 (WSvP, s. 446); Jan Czump (zob. wyżej, nr 319/2); Piotr z Piasków (przedmieście ówczesnego Poznania), rajca pozn. 1394, 1396, ławnik 1397 (WSvP, s. 447, 51, 123); Mikołaj (Nicze) Maćkowy (Mates, Mathie, Maczke), ławnik pozn. 1380, 1387, 1394, wójt 1386, 1397, rajca 1399, ławnik 1396 (WSvP, s. 445); Mikołaj Goldberg (zob. wyżej, nr 293/2); Piotr Lamprecht, ławnik 1386, 1401 - 1402 (WSvP, s. 444, 469; Poz. II, indeks); Tycze nożownik, wyst. tylko tutaj; Piotr Cieszymir był wójtem pozn. 1394, 1396, 1399, 1402 - 1403 (WSvP, s. 441).

³Henryk syn Grzegorza, zob. wyżej, nr 245/2.

⁴Piotr ze Środy, ale może i ze Śródki, gdzie jego wuj był proboszczem.

Dokument Nr 359

Kcynia, 25 marca 1397

Starosta generalny Wielkopolski nadaje młyny w Kcyni niejakiemu Januszowi.

Kop.: Warszawa, AGAD, Metryka koronna, t. 26, k. 286v - 287. Wpis w transumpcie króla Zygmunta z daty: Kraków, 26 lutego 1515. Tytuł: Confirmacio super terciam molendini in Kczina partem.
Reg.: MRPS IV, suppl. nr 384 (wg Kop.).

In nomine Domini amen. Cuncta que fiunt in tempore, a memoria hominum labuntur, nisi veridicis testibus et literarum scripto fuerint perhennata. Proinde nos Sandiuogius palatinus Calissiensis et capitaneus Maioris Poloniae generalis necnon heres de Szobino¹ notificamus, tam presentibus, quam futuris, presencium noticiam habituris, quod cupientes ampliare et in augmentum deducere bona domini regis et nostra, vendidimus in Kczina molendina equorum et venti honesto viro Janussio² sibi suisque veris ac legittimis successoribus seu progenitoribus pro LXXVIII marcis grossorum monetae Pragensis, numeri vero Polonicalis, habendum, tenendum, possidendum, utifruendum, hereditarie obtinendum ac perpetualiter regendum, quo sibi magis ad utilitatem damus tercium molendinum construere seu edificare, assignantes et addicientes eidem Janussio, sive molendinatori et suis successoribus, ad sua molendina pratum dictum sic, videlicet Polese, eundo a civitate a via Znenensi ad partem dextram, [k. 287] quod pratum extenditur ab agris domini usque ad agros civiles, nominatus eciam molendinator iuxta pratum suum prescriptum silvam sibi ad utilitatem inundare, excidere et effodere libere potest, pratum suum meliorando et augmentando, quantum longe gades seu granicies civitatis extenduntur. De quibus molendinis nominatus Janussius sive molendinator cum suis veris progenitoribus tercium denarium et terciam mensuram, wulgariter mira, utilitatis de dictis molendinis provenientem pro se tollet. Nos vero et successores nostri, vel qui domini vel rectores dicte civitatis Kczine fuerint, residuum percipiemus. Declaramus eciam, quod prenominatus molendinator cum suis successoribus et progenitoribus pro necessariis, videlicet pro sepo et molaribus, pro ferris et malleis, videlicet oskardi, pro laboribus, pro arboribus, pro edificacionibus ceterisque rebus et pertinenciis predictorum molendinorum tercium denarium dare et exponere sit astrictus. Nos autem successoresque nostri, vel qui possessores et rectores sepe dicte civitatis Kczine fuerint, duos denarios nostris de propriis exponere tenemur. Conceditur eciam sepe dicto molendinatori et eius successoribus et progenitoribus veris molendinos suos libere vendere, donare, commutare et ad usus beneplacitos convertere, prout sibi melius videbitur expedire, nostro tamen cum consensu. Ut autem vendicio nostra robur obtineat perpetue firmitatis, in huius rei testimonium sigillum nostrum presentibus in cordula pargamenea est appensum. Actum et datum in Kczina in die Annunciacionis Virginis Mariae gloriose sub anno Domini millesimo trecentesimo nonagesimo septimo, presentibus his testibus: Steffano presbitero vicario de Kczina, Andrea advocato de Kczina, Martino preconsule dicto Klobuczcouicz, Paulo fabro ibidem³, Vanczkone sculteto de Moracobo^a⁴, Jacobo villico ibidem, Kerstan sculteto de Dobrzno⁵ et aliis quamplurimis fidedignis.

^atak Kop.

¹Sędziwój z Szubina, zob. wyżej, nr 241/1.

²Tj. wiodącej do Żnina.

³Z obywateli Kcyni znany tylko wójt Andrzej 1397 (Lekszycki II, nr 1060).

⁴Morakowo, tuż na wsch. od Gołańczy. Sołtys Więcek i Jakub kmieć (?) skądinąd nieznani.

⁵Dobrzno? nie odgadnione, może Dobieszewo na zach. od Kcyni.

Dokument Nr 360

Kalisz, 25 kwietnia 1397

Królowa Jadwiga przywraca klasztorowi Cysterek w Ołoboku prawo do młyna w Dzietrzkowicach.

Reg.: Poznań, WAP, Ołobok - kl. cysterek C 17c (sumariusz dok. z 1782 r.), k. 10v - 11.

1397, 25 Aprilis, in Kalisz. Privilegium Haedvigis reginae Poloniae et cohaeredissae Hungariae conventui Olobocensi collatum, quod molendinum in Dzierzichowice¹ iacens, per Vladislaum ducem Poloniae² ablatum, conventus eidem restituit³.

¹Dzietrzkowice, zob. wyżej, nr 170/3.

²Wg Rosina, Słownik, s. 78, chodzi o księcia Władysława Opolczyka.

³Data dok. najpewniej zgodna z itinerarium królowej.

Dokument Nr 361

Gniezno, 24 maja 1397

Arcybiskup gnieźnieński nadaje wymienione dziesięciny kościołowi parafialnemu w Wenecji.

Kop.: Gniezno, AAG, ACap. B 5 (Liber privilegiorum capituli Gnezn. z XVI w.), k. 212 - 212v. Tytuł: Donatio decimarum pro ecclesia parrochiali in Venetia.

In nomine Domini amen. Nos Dobrogostius divina et Apostolicae Sedis gratia sanctae Gnesnensis ecclesiae archiepiscopus notum facimus, quibus expedit, universis, tam praesentibus, quam futuris, praesentium noticiam habituris, quod plantata ecclesia parrochiali in Venacia¹ in honorem Sanctae Mariae Virginis Nativitatis, beatorum Nicolai Confessoris et Catherinae Virginis contemplacione strenui militis domini Nicolai iudicis Callisiensis² distinguentes et designantes parrochialiam pro ecclesia praedicta adiungimus loco parrochiae eidem ecclesiae ipsam Venatiam et villas, videlicet Biskupino³, Godawy⁴ et Mosczyezewo⁵, volentes et decernentes, quod homines utriusque sexus ipsarum villarum de caetero in ipsa ecclesia audiant divina et arciore^a ipsius ecclesiae pro tempore ecclesiastica, tam necessaria, quam voluntaria, percipiant sacramenta. Insuper ad instantes preces eiusdem domini iudicis et ex eo, quod nobis pro fabrica ecclesiae centum marcas [k. 212v] grossorum et haereditatem suam novam dictam Osziny⁶, in districtu Gnesnensi circa Chomanza⁷ sittam, pro ecclesia nostra Gnesnensi in perpetuum dedit et liberaliter contulit et donavit, in recompensam praemissorum pro congrua sustentione rectoris seu rectorum, qui fuerit vel pro tempore fuerint, ecclesiae supradictae decimas mensae nostrae, videlicet in villis Suchodol⁸ et in Conary⁹, nomine et ratione parochialis ecclesiae ibidem in Venatia decimam, vero in Jadowniki¹⁰ similiter mensae nostrae, pro altari sancti Nicolai de novo fundo in dicta ecclesia in Venacia erecto et pro rectore seu altarista eiusdem altaris, qui pro tempore fuerit, qui altarista circa dictum altare tres missas singulis septimanis perpetuo, videlicet feria secunda pro defunctis, feria quarta de sancto Nicolao et sabbato de Beata Virgine pro remedio et salute praefati iudicis et suorum progenitorum officiabit, celebrabit et habebit, in quo conscientiam suam oneramus sub ratihabitione venerabilium fratrum nostrorum, Gnesnensis videlicet capituli, damus, ascribimus et in perpetuum incorporamus per ipsam ecclesiam et per ipsius rectorem, seu rectores, pro tempore tenendas, colligendas, habendas, possidendas et in usus suos beneplacitos convertendas perpetuis temporibus duraturis. In cuius rei testimonium nostrum et dicti capituli nostri sigilla praesentibus sunt appensa. Datum et actum Gnesnae in vigilia beati Urbani Papae et Martyris anno Domini millesimo trecentesimo nonagesimo septimo, praesentibus honorabilibus viris dominis: Nicolao Strosberg praeposito¹¹, Petro cantore¹², Nicolao Penansconis cancellario¹³, Nicolao Streszconicz¹⁴ et Naczcone canonicis Gnesnensibus¹⁵ testibus ad praemissa.

^alekcja niepewna Kop.

¹Wenecja, na pd. od Żnina.

²Mikołaj z Wenecji, zob. wyżej, nr 228/23).

³Biskupin, zob. wyżej, nr 97/1.

⁴Godawy, tuż na pd.-wsch. od Wenecji.

⁵Mościszewo, na pn.-wsch. od Gąsawy.

⁶Osiny, na pd. -wsch. od Gąsawy.

⁷Chomiąża Szlachecka, zob. wyżej, nr 124/9.

⁸Suchodół, zob. wyżej, nr 258/13.

⁹Konary, wieś dziś nie istniejąca, na pn.-zach. od Mogilna, w okolicy Niestronna (SHGWlkp.).

¹⁰Jadowniki, na wsch. od Żnina.

¹¹Mikołaj Strosberg, zob. wyżej, nr 250/4.

¹²Piotr kantor gnieźn., może ident. z Piotrem kustoszem pozn. i kantorem gnieźn. 1399 - 1415 (Kor. III, s. 217 - 218).

¹³Mikołaj Pieniążek, zob. wyżej, nr 291/9.

¹⁴Mikołaj Strzeszkowic, zob. wyżej, nr 280/10.

¹⁵Naciek z Głoskowic, zob. wyżej, nr 347/13.

Dokument Nr 362

Poznań, 1 grudnia 1397

Władze miasta Poznania zobowiązują się dawać 16 kamieni łoju klasztorowi Cysterek w Owińskach.

Kop.: 1. Poznań, AAP, Acta consistorii, 27, k. 1v - 2. Wpis 3 stycznia 1444. Tytuł: Privilegium Owyenska; 2. Poznań, WAP, Akta m. Poznania I 119, k. 144v. Wpis w 1541 r. Tytuł: Cenobii in Owensko privilegium de sepo.
Odpis: Kraków, Bibl. Jag., rkps 8057, k. 122 (wg Kop. 1).

Uw.: Por. dok. klasztoru z tegoż dnia: KDW III, nr 1983.

In nomine Domini amen. Ad perpetuam rei memoriam. Nos Tile^a Grazenaw^b preconsul^c¹ necnon consules totaque communitas civitatis nostre Poznaniensis, attendentes varias controversias ac^d multiplices consumptus^e et^e expensas, quas cum religiosis virginibus abbatissa totoque conventu sanctimonialium cenobii in Owensca^f ordinis Cisterciensis mutuo habuimus et fecimus racione sepi, quod^g a nobis et nostre civitatis carnificibus ^h-i

occasione census annui

repetere conabantur, hiis obviare cupientes per amicabilem composicionem validi viri domini Sandiuogii^j palatini Calisiensis et capitanei Maioris Polonie², in quem ex ambabus partibus consensimus, [k. 2] extat diffinitum et decretum, quod nos consules totaque communitas civitatis nostre Poznaniensis et nostri successores in remedium divine retribucionis et in augmentum divini cultus, tactis abbatisse totique^k conventui sanctimonialium ibidem in Owenske^f et earum sequacibus perpetuis temporibus in festo sancti Martini [11 XI] decem et sex lapides sepi valentis debemus dare et pagare, quolibet impedimento postposito simus astricti, ita quod dicta abbatissa et totus conventus et earum sequaces imperpetuum nos et totam^l communitatem civitatis nostre^e Poznaniensis nullo strepitu iudicii seu aliqua impeticione coram quacumque persona ecclesiastica vel seculari pro aliqua dacione sepi alloqui seu impugnare debeant et ab hiis omnino^ł abrenuncciari. Privilegia vero seu literas, si aliquas divorum regum sive principum desuper haberent abolere, cassare et laniare debent et in ewm pro cassis et corruptis teneri debent, omnis iurisdicionis vigorem ipsis auferentes^m et insuper ipsas, videlicet abbatissam totumque conventum ab asseribus super ponte locandis imperpetuum presentibus dimittimus liberas et solutas. In huius rei ^n-o

testimonium et evidenciam

sigillum civitatis nostre presentibus est appensum^p. Actum et datum Poznanie in crastino beati Andree Apostoli anno Domini millesimo tricentesimo nonagesimo septimo.

^aTyle Kop. 2

^bGrazenav Kop. 2

^cproconsul Kop. 2

^det Kop. 2

^ebrak Kop. 2

^fOwyensko Kop. 2

^gquam Kop. 2

^h-ibrak Kop. 2

^jSandzywogii Kop. 2

^ktak Kop. 1 i 2

^ldictam Kop. 2

^łomnibus Kop. 2

^mauferendo Kop. 2

^n-oevidenciam et testimonium Kop. 2

^psupapensum Kop. 2.

¹Tyle Grazenaw, zob. wyżej, nr 358/1.

²Sędziwój z Szubina, zob. wyżej, nr 241/1.

Dokument Nr 363

Kunowo, 1397

Wojsław z Krerów podczaszy brzeski zaświadcza, że Stachna młynarka z Kunowa dała połowę młyna swemu mężowi Wojciechowi.

Or. nieznany. Był pergaminowy, z pieczęcią na pasku pergaminowym, przedstawiającą herb Ogończyk na trójkątnej tarczy i napis: S. Woyslai de Criri.
Kop.: Gniezno, AAG, Acta consistorii, A 2, k. 33v. Wpis 15 marca 1409 (wg Or.): tu opis Or. i pieczęci.
Odpis: Kraków, Bibl. Jag., rkps 8057, k. 123 (wg Kop.).

Noverint, quibus expedit, universi, quod nos Woyslaus subpincerna Brestensis necnon heres de Criri¹ publice recognoscimus et protestamur, quomodo Stachna conthoralis legitima Alberti molendinatoris de Cunowo² ad nostram accedens presenciam, non compulsa, nec coacta, de animo suo bene deliberato, medietatem hereditariam sui molendini in Cunowo ipsi Alberto suo legitimo marito dedit in perpetuum et coram nobis et aliis probis totaliter resignavit, medietatem tamen [predicti^a] molendini pro se plenarie reservavit. In cuius rei testimonium et nostrum assensum super hoc concessum et datum, sigillum nostrum presentibus est appensum. Actum et datum in Cunowo anno Domini millesimo trecentesimo nonagessimo septimo.

^asłowo zatarte, nieczytelne, Kop.

¹Krery (Kryry), osada dziś nie istniejąca w dawnym pow. radziejowskim, por. Z. Guldon, Rozmieszczenie własności ziemskiej na Kujawach w II połowie XVI w., Toruń 1964, s. 79. Por. też Teki Pawińskiego VII, indeks, s. 450 (gdzie mylna identyfikacja K. z Krerowem). Wojsław z K., Powała, podczaszy brzeski, por. Bieniak, Wlkp., s. 232 - 233.

²Kunowo, najpewniej koło Kwieciszewa.

Dokument Nr 364

Pyzdry, 11 lutego 1398

Starosta generalny Wielkopolski zaświadcza, że Mikołaj z Wenecji sędzia kaliski zapisał klasztorowi Cystersów w Lądzie 100 grzywien na swej wsi Mokownica.

Kop.: Köln, Historisches Archiv, Kl. Lond, Kopiar, k. 25v - 26 (XV w.).
Reg.: Perlbach, Lond, s. 94 (wg Kop.).

Nos Thomko subpincerna Cracouiensis et capitaneus Maioris Polonie generalis¹ significamus tenore presencium, quibus expedit universis, quod ad nostram ceterorumque eiusdem terre Polonie veniens presenciam strennuus vir Nicolaus iudex Kalisiensis et heres in Wenacia² non compulsus, non coactus neque errore aliquo seductus vel vicio circumventus, sed sanus mente et corpore existens, animo deliberato et de sua spontanea voluntate, anime sue cupiens salubriter consulere centum marcas grossorum Pragensium numeri Polonicalis, XLVIII grossos quamlibet marcam faciencium, in et super hereditate sua Mokownicza³ dicta in districtu Pizdrensi situata, religiosis et devotis fratribus abbati et conventui ordinis Sancti Bernhardi in monasterio Lendensi et ad ipsum monasterium assignavit, asscripsit et deputavit sub tali condicione, quod post mortem ipsius Nicolai iudicis Kalisiensis predicti capitanei Polonie, qui pro tunc fuerit, ipsos abbatem et conventum Landensis monasterii predicti vigore presentis litere et potestate propria debebit inducere in possessionem pacificam eiusdem hereditatis Mokownicza per eosdem abbatem et conventum monasterii Landensis supradicti cum omni iure et dominio, sicut ipse Nicolaus iudex tenuit et possedit, cum [k. 26] omnibus censibus, agris, pratis, pascuis, silvis, gaiis, borris, mellificiis, mericis, rubetis, aquis, earum decursibus, molendinis, stagnis, paludibus, piscinis et generaliter cum singulis utilitatibus ad dictam hereditatem Mokownicza quomodolibet de iure pertinentibus, prout ab aliis hereditatibus in suis graniciis est distincta et circumferencialiter limitata, tenendam, habendam et possidendam tamdiu, donec centum marce grossorum domino abbati et conventui monasterii Lendensis sepedicti per propinquiores eiusdem Nicolai iudicis fuerint ex integro persolute. Hoc specialiter declaramus, quod census, qui per abbatem et conventum monasterii sepedicti levabuntur in possidendo hereditatem Mokownicza, memoratis non debebunt in sortem videlicet centum marcis sive in capitalem pecuniam computare. In cuius rei testimonium sigillum nostrum ex nostra certa sciencia presentibus est appensum. Datum et actum in Pysdri in crastino beate Scolastice Virginis sub anno Domini M^o. CCC^o. XCVIII^o., presentibus venerabili et nobilibus viris dominis: Andrea preposito Wladislauiensi⁴, Dirslao de Lichin venatore Kalisiensi⁵, Paulo de Grabossowo⁶, Petrassio de Beganowo⁷, Vincencio de Sarbinowo⁸ et Johanne de Chlandowo⁹ heredibus ac aliis pluribus fidedignis.

¹Tomek z Węgleszyna (w Kieleckiem), Jelitczyk, podczaszy krakowski 1386, starosta wlkp. 1398 - 1409, kasztelan sandomierski 1407, zm. 1409 (Spisy wlkp.).

²Mikołaj z Wenecji, zob. wyżej, nr 228/23.

³Mokownica, tuż na pd. od Witkowa.

⁴Andrzej Łaskarz z Gosławic (koło Konina), Godziemba, prepozyt włocławski 1397, późniejszy biskup pozn. 1414, zm. 1426 (PSB I, s. 103 - 106; Now. II, s. 80 - 81; Sułkowska-Kurasiowa, Dokumenty, s. 231 - 232; WSB).

⁵Dziersław z Lichenia, brat poprzedniego, zob. wyżej, nr 298/5.

⁶Paweł z Graboszewa (tuż na pd.-zach. od Słupcy), Wyskota, wyst. 1394 - 1399, może ident. z późniejszym łowczym kal. 1413 - 1418, z Chrząstowa i Mikuszewa (Spisy wlkp.; Kozierowski, Obce ryc., s. 125).

⁷Pietrasz z Bieganowa (na pd.-wsch. od Wrześni), wyst. 1397 - 1400 (SHGWlkp.).

⁸Wincenty z Sarbinowa, nie zidentyfikowany.

⁹Jan z Chłądowa (na pn.-wsch. od Witkowa), wyst. 1390 - 1409 (SHGWlkp.).

Dokument Nr 365

Gniezno, 26 kwietnia 1398

Arcybiskup gnieźnieński odnawia przywilej na sołectwo w Kokaninie sołtysowi Mikołajowi synowi Jana.

Kop.: 1. Gniezno, AAG, ACap. B 6 (Liber privilegiorum capituli Gnezn. z XVI w.), k. 85v - 86 (wg Or.); 2. tamże, B 5 (Liber privilegiorum j.w.), k. 143v - 144 (w transumpcie arcybiskupa Jana Latalskiego, z daty: Opatówek, 2 maja (12 września?) 1539.
Odpis: Kraków, Bibl. Jag., rkps 8057, k. 126 (wg Kop. 1 i 2).
Ekscerpt: Wizytacje, s. 423.

In nomine Domini amen. Nos Dobrogostius Dei et Apostolice Sedis gracia sancte Gneznensis eclesie archiepiscopus notum facimus, quibus expedit universis presentes literas visuris seu audituris, quod in nostra constitutus presencia Nicolaus Joannis scultetus noster in Cokanyno¹ docuit coram nobis sufficienter, quomodo privilegium, quod habuit super dicta scultecia, casu fortuitu et sine sua culpa perdidit, petens se ad dictam sculteciam per nos restitui et admitti ac novum privilegium super ipsa scultecia et iuribus suis sibi dari et renovari. Nos vero suis iustis petitionibus annuentes ipsum Nicolaum et suos legittimos successores ad prefatam sculteciam in Kokanyno restituimus et admittimus graciose per ipsum Nicolaum et successores suos tenendam, habendam, possidendam iure Srzedensi, vendendam, donandam et commuttandam, de nostro tamen et nostrorum successorum consensu sibique presentes literas fieri [k. 86] fecimus sub ratihabicione venerabilium fratrum nostrorum, capituli videlicet Gneznensis. Qui quidem Nicolaus et sua posteritas racione dicte scultecie in ipsa villa quatuor mansos liberos et unam tabernam liberam iure hereditario perpetuo possidebit et tenebit, cum tercio denario iuramentorum et cuiuslibet iudicati. Incole vero predicte ville maldratas more aliarum villarum nostrarum in districtu Calissiensi et nostro Opatouiensi² in festo sancti Martini Pontificis [11 XI] singulis annis nobis et successoribus nostris, de quolibet videlicet manso quatuor mensuras tritici, quatuor mensuras siliginis et quatuor mensuras avene et unum fertonem grossorum dabunt ac solvere tenebuntur. Scultetus eciam et successores sui predicti servicia, prout alii sculteti aliarum nostrarum villarum districtus predicti faciunt, facere sit astrictus. Et quia iura Srzedensia nobis prorsus sunt incognita, omnia iura commodum et honorem domini [k. 144] respiciencia, pro nobis et nostris successoribus reservamus. In cuius rei testimonium presentes literas scribi nostrique et dicti capituli sigillorum munimine iussimus roborari. Datum et actum Gnezne in crastino sancti Marci Ewangeliste anno Domini millesimo trecentesimo nonagesimo octavo, presentibus honorabilibus viris dominis: Nicolao Strosberg preposito³, Naczkone⁴, Przegland de Gloskovice⁵, Nicolao Gorka⁶ et Michaele Alberti de Crovicza⁷ canonicis Gneznensibus et aliis multis. Scriptum per manus Benedicti Mathie de Modla notarii curie nostre⁸.

¹Kokanin, na pn. od Kalisza. Sołtys Mikołaj skądinąd nieznany.

²Klucz dóbr arcybiskupich wokół Opatówka.

³Mikołaj Strosberg, zob. wyżej, nr 250/4.

⁴Naciek z Głoskowic, zob. wyżej, nr 347/13.

⁵Przegląd z Głoskowic, wyst. tylko tutaj.

⁶Mikołaj z Górki, zob. wyżej, nr 350/12.

⁷Michał z Krowicy, syn Wojciecha z Łaska, Korabita, kanonik krakowski (stąd nazywany niekiedy M. z Krakowa) 1390, gnieźn. 1398, pleban w Charłupi Małej 1398, scholastyk gnieźn. 1399, oficjał krakowski 1411 - 1412, gnieźn. 1413 - 1414, zm. 1418 (Kor. II, s. 380, 615, 616; ZDKDK I, nr 152, II, nr 214; KDW VII).

⁸Benedykt syn Macieja z Modły (na pd.-zach. od Goliny), notariusz publiczny, pisarz arcybiskupi 1398, potem kanonik, oficjał i wikariusz generalny gnieźn., zm. 1437 (KDW V, s. 142 n.; Kor. I cz. 2, s. 42, III, s. 35 - 38; Acta capitulorum II, nr 325).

Dokument Nr 366

Gniezno, 17 maja [1398]

Mikołaj Strosberg oficjał gnieźnieński mianuje swoim zastępcą Bogusława wicekustosza i altarystę gnieźnieńskiego.

Kop.: Kraków, Bibl. Jag., rkps 143 (Księga formularzowa Mikołaja Strzeszkowica z XV w.), k. 171 - 172v. Tytuł: Forma surrogacionis locumtenentis per vicarium in spiritualibus.

Item anno, indicione, pontificatu quibus supra, die Veneris, decima septima mensis Maii, hora quasi primarum, in curia sua predicta circa ecclesiam Gneznensem meique notarii Johannis¹ supradicti et testium subscriptorum, ad hec specialiter vocatorum et rogatorum presencia, prefatus wenerabilis vir dominus Nicolaus Strosberg prepositus et vicarius in spiritualibus generalis ac officialis Gneznensis² ex certis et racionabilibus causis animum suum, ut asseruit, moventibus et ipsum ad hoc inevitabiliter urgentibus a loco et civitate Gneznensi ad loca extranea se transferens et ne per et propter absenciam eius huiusmodi homines in eorum causis et litibus quibuslibet coram ipso domino officiali quacunque auctoritate apostolica vel ordinaria, delegatis seu subdelegatis, motis seu eciam movendis ac vertentibus, superfluis dilacionibus et terminis in iusticia impendiantur et laboribus et expensis fatigentur in omnibus et singulis causis, tam magnis, quam parvis, auctoritate ordinaria seu per appellaciones ad sedem metropoliticam Gneznensem interpositis, seu a Sede Apostolica commissis, aut eciam per quoscunque subdelegatis coram dicto domino Nicolao preposito et officiali Gneznensi ventillantibus et suscitatis seu imposterum suscitandis inter quoscunque et agitandis et in quibus ipsemet, si presens adesset, audienciam ponere et facere [k. 171v] posset et deberet, honorabili viro domino Boguslao vicecustodi et altariste Gneznensi³ nunc et imposterum, quociens ipsum dominum Nicolaum vicarium et officialem predictum a loco et civitate Gneznensi supradictis abesse, vel presentem in eisdem, quibuscunque causis et impedimentis legitimis impediri contingat, ita quod per seipsum ad iura reddenda pro tribunali sedere et audienciam in causis supradictis facere non posset, verbo plenarie commisit, vices suas ipsum dominum Boguslaum vicecustodem in suum et officialatus Gneznensem locumtenentem, in causis huiusmodi ordinariis et appostolicis ad sedem metropoliticam Gneznensem interpositarum et ad eam quomodolibet devolutarum et in aliis sibi a Sede Apostolica aut per quoscunque iudices, delegatas et commissas, in suum delegatum et commissarium elegit, nominavit, constituit, surrogavit et eciam deputavit, tamdiu donec ipsum expresse duxerit revocandum, dans et concedens dictus dominus Nicolaus prepositus, vicarius et officialis predicto domino Boguslao suo locumtenenti et subdelegato, plenum et speciale mandatum liberam et omnimodam potestatem, vice et nomine ipsius domini officialis pro tribunali sedendi et audienciam dandi et faciendi, iura reddendi et in causis huiusmodi, tam parvis, quam magnis, ordinariis appellacionum et delegatarum, simpliciter et de plano sine strepitu et figura iudicii aut iuris ordine observato iuxta et secundum voluntatem, consensum et arbitrium placitancium seu litigancium ad omnes et singulos actus et terminos et dilacionem gradatim et successive et usque ad conclusionem inclusive, potestate tamen easdem conclusionem, si necesse foret revocandi, necnon sentencias, tam interloqutorias, quam diffinitivas et quascunque alias pronunciaciones [k. 172] et voluntates et decisiones suas ferendi et pronuncciandi dumptaxat sibi in totum et expresse reservata ac omnia et singula alia faciendim et exercendim iuxta vim et formam commissionis et mandati suorum vicariatus et officialatus per reverendissimum in Christo patrem dominum Dobrogostium divina et Apostolice Sedis gracia archiepiscopum Gneznensem⁴ predictum per suas certi tenoris literas in pergameno scriptas ac sigillo suo maiori oblongo, intus de rubea et ab extra de alba communi cera in pensula pergamena pendenti sigillatas et inferius positas, dicto domino Nicolao vicario et officiali dudum et antea facta et tradita in huiusmodi causis ordinariis et appellacionum necnon delegatis^a iuxta continenciam et tenorem commissionum a Sede Apostolica vel per quoscunque alios iudices et commissarios factarum. Et que ipsemet dominus officialis faceret et exerceret, si personaliter aut cessantibus impedimentis predictis presideret. Presentibus circumspectis viris magistris Petro de Zauichost⁵ et Buskone de Zythowlicz⁶ advocatis consistorii Gneznensis, testibus ad premissa vocatis specialiter et rogatis.
Tenor autem dicte commissionis seu mandati domini archiepiscopi sequitur in hec verba:
[następuje dok. arcybiskupa Dobrogosta Nowodworskiego z daty: Gniezno, 21 października 1394 - zob. wyżej, nr 340].
^b-c

Et ego Johannes Budconis de Czyechel clericus Gneznensis diocesis, publicus imperiali auctoritate notarius ac causarum consistorii Gneznensis de presenti scriba, predictis constitucioni, ordinacioni et ratihabitacioni ac aliis omnibus et singulis premissis, dum sic, ut premittitur, fierent et agerentur, una cum prenominatis testibus presens interfui eaque sic fieri, vidi et audivi et in hec regestro fideli regestravi in fidem et testimonium omnium et singulorum premissorum rogatus et requisitus

.
366. ^adopisano na marginesie z odsyłaczem do tekstu Kop. ^b-cw Kop. umieszczono na początku dokumentu (na k. 171).

¹Jan, Jasiek syn Budka z Czechla (na pn.-wsch. od Kalisza), notariusz publiczny, kanonik pozn. 1403, gnieźn. 1414, krakowski 1420, kanclerz biskupa krakowskiego, dziekan gnieźn. 1426, zm. 1443/44 (St. źr. IX, 1964, s. 77 - 78; Kor. I cz. 2, s. 163 - 164; WSB).

²Mikołaj Strosberg, zob. wyżej, nr 250/4.

³Bogusław, zob. wyżej, nr 326/9.

⁴Dobrogost Nowodworski, zob. wyżej, nr 286/2.

⁵Piotr z Zawichostu jako adwokat konsystorza gnieźn. wyst. często jeszcze 1412 (KDW VII), zapewne ident. z mieszczaninem gnieźn. tego imienia 1388 (KDW III, nr 1885), a może i z notariuszem publicznym tego imienia 1380 (zob. wyżej, nr 269/9).

⁶Buszek z Żytovlic, zob. wyżej, nr 347/5.

Dokument Nr 367

Poznań, 20 czerwca 1398

Poznański wikariusz generalny zaświadcza, że Kusz z Wir zapisał czynsz poznańskim wikariuszom katedralnym.

Reg. z 1784 r.: Poznań, AAP, CP 14, s. 603 (wg Kopiariusza poznańskich wikariuszy katedralnych - tzw. Jura vicariorum - z XVI w., k. 22, zaginionego w 1945 r.).

1398. Inscriptio census duarum sexagenarum vicariis super bonis Wiry per nobilem Kusz¹ a summa 25 marcarum, coram Borcone canonico, vicario in spiritualibus et officiali Posnaniensi², de data Posnaniae 20 Junii.

¹Wiry, na pd. od Poznania. Kusz z Wir i Gołańczy wyst. 1382 - 1423 (SHGWlkp.).

²Borek syn Sławobora, zob. wyżej, nr 295/8.

Dokument Nr 368

Ląd, 20 października [1398]

Mikołaj z Wenecji sędzia kaliski nadaje klasztorowi Cystersów w Lądzie wieś Mokownicę, zachowując w niej dożywocie.

Kop.: Köln, Historisches Archiv, Kl. Lond, Kopiar, k. 6v - 7 (XV w.).
Reg.: Perlbach, Lond, s. 94 (wg Kop. pad datą 28 października 1397).

Uw.: Datę darowizny wyznacza jej zatwierdzenie przez starostę generalnego Wielkopolski, która miała miejsce 23 lutego 1399 (KDW III, nr 1996).

In nomine Sancte et Individue Trinitatis amen. Cunctorum perit memoria factorum, nisi testibus veridicis et scriptis publicis fuerint roborata. Proinde nos Nicolaus heres de Wanacia iudex Kalisiensis¹ notum fore volumus omnibus et singulis presentibus et futuris presencium noticiam habituris, quod matura deliberacione previa, sano sufficientique consilio [k. 7] habito, divina nobis annuente clemencia, cupientes anime nostre et animabus progenitorum nostrorum ac affinium remedium fieri salutare, hereditatem nostram Mokownicza² nuncupatam sub propugnaculo Gneznensi sitam, quam ad tempora vite nostre debebamus possedisse, considerantes itaque anime nostre saluti salubrius subvenire nunc racionis et vite compos persistentes, mente liberali et premeditacione pociori ipsam hereditatem Mokawnicza dictam nostra tercia de parte Dei omnipotentis et Beatissime Marie Virginis ad laudem et honorem, ad usum vero et profectum fratribus ordinis Cisterciensis ac tocius conventus monasterii in Landa cum omnibus fructibus, usibus et utilitatibus, pascuis, pratis, agris, silvis, borris, mellificiis, aquis, lacubus, stangnis, paludibus et generaliter cum omnibus obvencionibus seu pertinenciis, libertatibus, iuribus, dominiis, nichil nobis et nostris successoribus in prenotata hereditate iuris et proprietatis reservantes, prout dicta hereditas in suis metis, limitibus et graniciis ab aliis metis est distincta et limitata, dedimus, donavimus, contulimus, assignavimus, incorporavimus et presentibus damus, conferimus, donamus et in perpetuum resignamus habendam, tenendam, usifruendam et perpetuis temporibus per dictum monasterium et fratres eiusdem possidendam pacifice et quiete. Nos itaque dictam donacionem et resignacionem rite et totaliter factas, ratas, gratas atque firmas habentes approbamus et ratificamus, harum quibus sigillum nostrum est appensum testimonio literarum. Actum et datum in monasterio Landa dominica qua in ecclesiis decantatur Omnia que fecisti nobis, presentibus: honorabili viro Nicolao decano Slupcensi³, strennuis militibus dominis Thomkone subpincerna Cracouiensi et Maioris Polonie capitaneo generali⁴, Alberto castellano Brzestensi⁵, Kaskario^a Kozarzewski⁶, Johanne Golinski⁷, Vincencio Strzalkowski⁸, Nicolao Gerwarthowski⁹ et aliis plurimis nobilibus fidedignis.

^atak Kop.

¹Mikołaj z Wenecji, zob. wyżej, nr 228/23.

²Mokownica, zob. wyżej, nr 364/3.

³Mikołaj dziekan ze Słupcy, zob. wyżej, nr 331/2.

⁴Tomek z Węgleszyna, zob. wyżej, nr 364/1.

⁵Wojciech z Kościoła (Kościelnej Wsi), Ogończyk, kasztelan brzeski 1383 - 1416 (informacja Janusza Bieniaka).

⁶Łaskarz z Kozarzewa (na pd.-zach. od Kleczewa), wyst. 1390 - 1409 (SHGWlkp.; zob. też MPH V, s. 494).

⁷Jan z Goliny (na zach. od Konina); zapewne ident. z późniejszym łowczym bydgoskim 1401 - 1433 (por. GUrz., s. 39).

⁸Wincenty ze Strzałkowa, zob. wyżej, nr 298/7.

⁹Mikołaj z Giewartowa, zob. wyżej, nr 298/10.

Dokument Nr 369

[Poznań], 1398

Poznański wikariusz generalny zaświadcza, że NN (z Radomicka?) zapisał czynsz poznańskim wikariuszom katedralnym.

Reg. z 1784 r.: Poznań, AAP, CP 14, s. 611 (wg Kopiariusza poznańskich wikariuszy katedralnych - tzw. Jura vicariorum - z XVI w., k. 111, zaginionego w 1945 r.).

1398. Coram Borkone canonico, vicario in spiritualibus et officiali Posnaniensi¹ inscriptio census unius marcae latorum grossorum vicariis cathedralibus [Posnaniensibus] cum summa capitali 10 marcarum super Radomicko².

¹Borek syn Sławobora, zob. wyżej, nr 295/8.

²Radomicko, na pd. od Śmigla.

Dokument Nr 370

[Ląd], 6 lutego 1399

Opat klasztoru Cystersów w Lądzie zawiadamia parafię Św. Kolumby w Kolonii, że Jan cysters z Lądu rozporządził swoim domem w Kolonii.

Or.: Köln, Historisches Archiv, Bestand Columba, Nr. 874. Pergamin 273 × 139+36 mm. Dwa paski pergaminowe do przywieszenia dwu pieczęci.

Nos frater Gerhardus Dei paciencia abbas totusque conventus monasterii in Landa¹ Gneznensis diocesis, ordinis Cisterciensis notum | facimus universis et singulis presentes litteras inspecturis et specialiter vobis, prudentibus viris dominis officiatis Sancte Columbe Coloniensis, quod nos concorditer una cum dilecto nobis in Christo fratre Johanne filio quondam Goedardi^a de Ruremunde fabri et Toele coniugum² | nostro commonacho et pro eo nobiscum renunciante super sua pueriparte domus finalis de quinque domibus sub uno tecto, que est fabrica apud monasterium Fratrum Minorum Colonien(sium), prout iacet et in cartis scrinei vestri, dominorum officiatorum predictorum continetur scripta renunciavimus ac renunciamus per presentes pure, libere, simpliciter et de plano in et ad manus Arnoldi^a de Zudendorp fabri et Metze eius uxoris legitime civium Colonien(sium), ita quod ipsi coniuges Arnoldus^a et Metza predicti ipsam pueripartem, que est quarta pars ipsius fratris Johannis nostri conmonachi predicti in ipsa domo, prout iacet antedicta, hereditario iure obtinebunt ac vertere et divertere poterunt, ubicunque voluerint, ipsi fratri Johanni aut nobis seu nostro monasterio predicto ex parte sua nullo iure in posterum in eadem pueriparte ipsius domus reservato, rogantes vos, quatenus hec premissa ad cartas dicti scrinei vestri scribi mandetis atque faciatis, prout est iuris atque moris. Et in huius rei testimonium sigilla nostrum abbatis et conventus in Landa predictorum ex certa nostra sciencia presentibus litteris sunt appensa. Datum anno Domini @M@ CC@C@ XCIX, die VI^ta mensis Februarii.

^ana razurze Or.

¹Opat lędzki Gerhard 1399 - 1414 (SHGWlkp.).

²Jan wyst. tylko tutaj (Militzer, s. 194).

Dokument Nr 371

Poznań, 3 kwietnia 1399

Biskup poznański eryguje ołtarz fundacji Wojciecha archidiakona poznańskiego w katedrze poznańskiej.

Kop.: Poznań, AAP, Acta consistorii 49, k. 36 - 37. Wpis 3 lipca 1469 w transumpcie biskupa poznańskiego Stanisława Ciołka z daty: Poznań, 30 czerwca 1437 - zob. niżej. Tytuł: Erectio altaris pro viccario perpetuo habenti ewangelium de colacione capituli.
Odpis: Kraków, Bibl. Jag., rkps 8057, k. 127 (wg Kop.).

In nomine Domini amen. Nos Nicolaus de Curow Dei gracia episcopus Poznaniensis¹ notum facimus, tam presentibus, quam futuris, presencium noticiam habituris, quod ad nostram nostrique capituli Poznaniensis accedens presenciam honorabilis vir dominus Albertus archidiaconus ecclesie nostre Poznaniensis², cupiens in suorum et progenitorum ipsius remissionem peccaminum, et ut sui memoriam, faceret altare in honore sancte Dorothee Virginis et Martyris gloriose in ecclesia nostra Poznaniensi, in capella per ipsum dominum archidiaconum fundata erigere de novo et fundare, nobis humiliter supplicavit, ut sibi ad id nostrum graciosum preberemus assensum. Nos vero eius piis et iustis peticionibus inclinati, ad ereccionem et fundacionem eiusdem altaris graciose consensimus et tenore presencium consentimus. Ad quod altare nobis discretum virum dominum Nicolaum de Lussowo vicarium perpetuum dicte nostre ecclesie Poznaniensis, capellanum suum³ instituendum nobis duxit presentandum, quo defuncto seu de medio sublato, ewangelista chori ecclesie nostre cathedralis in ewangeliis in cuius ebdomada morietur, et postea quocienscumque ipsum altare vacare contigerit, ewangelista predictus in cuius ebdomada vacaverit, ipse ad presentacionem capituli Poznaniensis illud consequi debet et obtinere. Quod si ewangelista in cuius ebdomada vacaverit, aliud altare obtineret, extunc ewangelista sequentis ebdomade altari carens illud non obstantibus privacione vicariatus vel alterius beneficii seu commutacionis aliqualis futurisque temporibus donaturis obtinebit, et nichilominus collacio eiusdem altaris post obitum commutantis ad capitulum Poznaniense prefatum devolvetur. Qui dominus Albertus archidiaconus pro sustentacione dicti domini Nicolai et successorum suorum redditus septem marcarum grossorum Pragensium, numeri Polonicalis, quadraginta octo grossos in quamlibet marcam computando, annis singulis in festo sancti Martini Episcopi et Confessoris [11 XI] in bonis heredum, videlicet Petrassii natorumque et successorum suorum legittimorum in villa Sokolnyky necnon Nicolai Trompczynsky⁴ tunc sortem ville prefate habentis et ipsius posterum, unam marcam cum media latorum grossorum monethe Pragensis, numeri vero Polonicalis consueti, Domarath advocati in Costrzyno⁵ unam marcam latorum [k. 36v] grossorum et in villa Sandzyno Minori⁶ heredibusque ipsius, videlicet Dorothea relicta olim Slap⁷, Alberto de Jerogonyewycze⁸ et Alberto filio Jacobi de Randwankowo⁹ ipsorumque successoribus et eandem villam possidentibus, tres marcas latorum grossorum monethe et numeri, ut prefertur, pro septuaginta marcis grossorum Pragensium comparatos dedit et assignavit. Quod si supradicti heredes censum redimere voluerint, ipse dominus Nicolaus vel successores sui dictum censum marcarum septem, ubi eidem placuerit, cum scitu et voluntate capituli Poznaniensis emet et comparabit. Verum quia beneficium datur propter officium et est eius sequela, volumus et statuimus, ut in eodem altari ipse dominus Nicolaus et successores eius, qui pro tempore fuerint, ut prefertur, racione reddituum et proventuum predictorum percipiendorum per ipsos, missas infrascriptas per se vel per alios dicere annuatim singulis septimanis et legere futuris perpetuisque temporibus, quanto devocius cum Dei adiutorio potuerit, sub obtestacione omni iudicii debeant et sint astricti. Primam missam, videlicet die dominico, de Sancta Trinitate, feria secunda pro fundatore specialiter et pro omnibus fidelibus defunctis, feria quarta de sancta Dorothea Virgine et Martire gloriosa, sabbato de Beata Virgine Maria et aliquo die septimane, dum Deus devocionem inspiraverit, iuxta voluntatem de beatis Petro et Paulo Apostolis et alias, secundum festa occurencia et quadragesime necnon adventus Domini, in quibus missis memoria fundatoris habeatur. Tempora legantur per predictum dominum Nicolaum et alios ewangelistas, qui postmodum predictum altare fuerint consecuti, dici devote per se vel alium semper et perhenniter debent legi, alias hec non faciens vel negligens, sentenciam excommunicacionis incurrat et pro negligencia unum caponem pro pena, quociens commiserit negligenciam, assignet. Quem quidem Nicolaum altaristam et successores eius hac prerogativa gaudere volumus et preferri, ut post altaristas antiquitus institutos in dicta nostra Poznaniensi ecclesia in forma et stallo superiorem locum habeat seu obtineat et ceteros canonicos inferiores antecedat. Ut autem christifideles circa audicionem divinorum et fervencius sint attenti, quo donis spiritualibus fuerint refecti, uberius omnibus vere penitentibus et confessis apud dictum altare missas superius expressatas seu quamlibet earundem cum sincera devocione audierint, pro sua et aliorum orthodoxorum salute Christi clemenciam exorando, decem dies indulgencie, aut qui pietatis et auxilii manus porrexerint adiutrices ad capellam eandem Dei omnipotentis clemencia et beatorum Petri et Pauli Apostolorum auctoritate confisi, gratuite et benigniter elargimur. Decernimus omnino, quod vacante altari supradicto ebdomadarum ewangelistam chori eiusdem et non alium capitulum ecclesie nostre Poznaniensis ecclesie nobis aut successoribus nostris pro confirmacione recipienda presentare tenetur. In cuius rei testimonium et evidenciam pleniorem presentes literas scribi et nostri maioris ac dicti capituli nostri sigillorum appensione fecimus communiri. Actum et datum Poznanie feria quinta infra Conductum Pasche sub anno Domini millesimo tricentesimo nonagesimo nono, presentibus et consencientibus venerabilibus et circumspectis viris dominis: Vincencio preposito¹⁰, Nicolao Strosberg Gneznensi¹¹, Johanne Sancti Spiritus¹², Alberto Gluschinensi prepositis¹³, Nicolao cancellario¹⁴, Petro custode et cantore¹⁵, Nicolao thezaurario, Strzeskonis Gneznensibus¹⁶, Borkone officiali¹⁷, Johanne de Zolowo¹⁸, Derslao archidiacono Poznaniensi¹⁹, Johanne de Nyeparth²⁰, Przibislao²¹, Henrico²², Floriano²³, Loduigo²⁴, Nicolao Jamyensky²⁵, Mathia Blyda²⁶ canonicis nostre ecclesie Poznaniensis capitulariter congregatis, per manus Nicolai de Gwyasdowo canonici et notarii eiusdem capituli Poznaniensis²⁷.

¹Mikołaj Kurowski, zob. wyżej, nr 339/10.

²Wojciech z Będlewa, zob. wyżej, nr 227/17. O jego fundacji zob. Now. I, s. 393 - 394.

³Lusowo, na zach. od Poznania. Mikołaj był altarystą w katedrze pozn. do 1446 (Now. I, s. 394).

⁴Sokolniki, zapewne koło Kostrzyna. Właściciele nie zidentyfikowani.

⁵Wójt kostrzyński Domarat wyst. tu i 1435 (SHGWlkp.).

⁶Sędzinko, na pn.-zach. od Buku.

⁷Dorota wdowa po Stanisławie Słapie z Dąbrówki i Palędzia (SHGWlkp.).

⁸Jarogniewice, na pn.-zach. od Czempinia. Wojciech wyst. także 1399 (SHGWlkp.).

⁹Radwankowo, dziś nie istniejące, na pn.-wsch. od Buku, w okolicach Więckówka koło Niepruszewa. Wojciech wyst. 1387 - 1405 (SHGWlkp.).

¹⁰Wincenty Grochola, zob. wyżej, nr 280/11.

¹¹Mikołaj Strosberg, zob. wyżej, nr 250/4.

¹²Prepozyt Jan, zob. wyżej, nr 317/10.

¹³Wojciech prepozyt w Głuszynie (dziś w granicach Poznania) 1389 - 1410, ale por. wyżej 1393, nr 332/7 (KDW V, nr 7 - 169; Now. I, s. 725, II, s. 600).

¹⁴Mikołaj z Górki, zob. wyżej, nr 350/12.

¹⁵Piotr, zob. wyżej, nr 361/12.

¹⁶Mikołaj Strzeszkowic, zob. wyżej, nr 280/10.

¹⁷Borek syn Sławobora, zob. wyżej, nr 295/8.

¹⁸Jan, Janusz Wszołowski, zob. wyżej, nr 332/4.

¹⁹Dziersław Wyskota był archidiakonem pszczewskim 1396 - 1401; zm. przed 1405 (KDW V, nr 7, 17, 18; Now. I, s. 718, II, s. 296; por. też wyżej, nr 280/12).

²⁰Jan z Niepartu, zob. wyżej, nr 314/7.

²¹Przybysław z Krzycka, kanonik pozn. 1396 - 1413 (KDW III, nr 1972, V, nr 7 - 222; Now. I, s. 719).

²²Henryk (zapewne syn Grzegorza), zob. wyżej, nr 245/2.

²³Florian Szczedrzykowic, zob. wyżej, nr 352/1.

²⁴Ludwik, zob. wyżej, nr 282/3.

²⁵Mikołaj Jamiński, zob. wyżej, nr 330/1.

²⁶Maciej Blida, zob. wyżej, nr 250/14.

²⁷Mikołaj Włodyczka z Gwiazdowa, Bogoria, notariusz publiczny, pisarz kapituły pozn., wicedziekan pozn. i wikariusz katedralny 1390 - 1411 (Now. I, s. 367 - 368; KDW III, nr 1903, 1973, V, nr 7 - 138). Por. też wyżej, nr 314/10. Kanonikiem pozn. nazwany tylko tutaj, zapewne omyłkowo (kopia?).

Dokument Nr 372

Inowrocław, 6 maja 1399

Arcybiskup gnieźnieński zaświadcza, że Grzymek z Brzyskorzystwi dowiódł w sądzie króla swych praw do dzierżenia Dębienka.

Kop.: Poznań, WAP, Gniezno Z. 1, k. 51a. Wpis 22 maja 1399.
Wyd.: Lekszycki II, s. 168.

Nos Dobrogostius Dei gracia archiepiscopus ecclesie Gneznensis recognoscimus per presentes, quod Grzimko heres de Przescorzistwa¹ veniens ad nostram presenciam ceterorumque nobilium terre, videlicet Mathia Gnewcouiensi², Grzesslao Brestensi palatinis³, Nicolao Kalisiensi⁴, Nicolao Brestensi iudicibus⁵ et Jaroslao Wladislauiensi etc. iudice⁶, et Cristino Sandomiriensi⁷, Petro Wisliciensi castellanis⁸, et aliis nobilibus, tunc iudicio regali presidentibus, aquisivit coram nobis iudicialiter super Andrea dicto Clepacz⁹ et super pueros Nicolai quondam Sycora¹⁰ LX marcas grossorum, et quando nominatus Grzimko daret dicto Andree Clepacz LX marcas grossorum, tunc dictus Grzimko debet tenere et possidere dictam hereditatem Dambenko¹¹ in centum XX^ti marcis grossorum cum omni iure et dominio, prout dictus Andreas tenuit et possedit, tamdiu, donec nominato Grzimkoni dicte pecunie fuerint integraliter et ex toto persolute, videlicet CXX^ti marce, ita, quod si aliquis vellet ipsum impedire in dicta hereditate dando sibi, videlicet Grzimkoni, CXX^ti marcas grossorum, ille potest intromitti in dictam hereditatem. Et ipse Grzimko habet totam potestatem obligare hereditatem predictam cum omni iure et dominio. Et hec omnia fecimus notare et scribere ad librum iudicii Gneznensis. In cuius rei testimonium sigillum domini Jaroslai iudicis Wladislaviensis annectere fecimus confirmandum. Datum in Juueni Wlad(islavia) die sancti Johannis Ante Portam Latinam, testibus circa predicto. Anno Domini M^o CCC^o XC^o nono, domino rege presente.

¹Grzymek z Brzyskorzystwi (na pn.-zach. od Żnina), wyst. 1397 - 1403 (SHGWlkp.).

²Maciej zwany Maczuda z Lubstowa, herbu Laska, kasztelan śremski 1393/4, wojewoda gniewkowski 1397/8, zm. 1408 (PSB XIX, s. 23 - 24)).

³Krzesław z Kościoła (Kościelnej Wsi), Ogończyk, starosta brzeski 1383, podkomorzy brzeski 1385 - 1387, wojewoda brzeski 1391 - 1411 (informacja Janusza Bieniaka).

⁴Mikołaj z Wenecji, zob. wyżej, nr 228/23.

⁵Mikołaj z Kościelca, Leszczyc, sędzia brzeski 1386 - 1400 (informacja Janusza Bieniaka).

⁶Jarosław z Sadlna, Pomian, sędzia inowrocławski 1398 - 1419 (informacja Janusza Bieniaka).

⁷Krystyn z Ostrowa (Ostrowca Świętokrzyskiego), Rawita, ochmistrz dworu królowej Jadwigi 1387 - 1394, kasztelan sandomierski 1392, wojewoda sandomierski 1406, starosta sandomierski 1407 - 1409, kasztelan krakowski 1410, starosta krakowski 1411 - 1418, zm. 1430 (PSB XXIV, s. 564 - 565).

⁸Piotr Rpiszka, zob. wyżej, nr 272/8.

⁹Andrzej Klepacz i Mikołaj Sikora, nie zidentyfikowani.

¹⁰Andrzej Klepacz i Mikołaj Sikora, nie zidentyfikowani.

¹¹Dębionek, na pd.-zach. od Mroczy na Krajnie.

Dokument Nr 373

Inowrocław, 7 maja 1399

Król Władysław Jagiełło zakazuje powoływać przed sądy wojewodę kaliskiego Sędziwoja z Szubina.

Kop.: Poznań, WAP, Gniezno Z. 1, k. 21v. Wpis 22 maja 1399.
Wyd.: 1. R. Hube, Sądy, ich praktyka i stosunki prawne społeczeństwa w Polsce ku schyłkowi 14 wieku, Warszawa 1886, Dodatki, s. 89 - 90 (wg Kop.); 2. Lekszycki II, s. 167 (pod datą 6 maja 1399, wg Kop.).

Wladislaus Dei gracia rex Polonie etc. vobis omnibus iudicibus, subiudicibus ceterisque iudiciis nostris regalibus per omnes Regni nostri terras ubique presidentibus, nostris fidelibus dilectis. Vobis damus nostris firmissime in mandatis, quatenus strenuum Sandziuogium palatinum Kalisiensem¹ pro quibusdam causis cum quibuscunque personis infra hinc ad festum Nativitatis Sancti Johannis Baptiste [24 VI] proxime futurum nullomodo iudicare presumatis. Aliud facere non ausuri. Datum in Juveni Wladi(slauia)² in vigilia Ascensionis Domini M^o etc. nono. Ad relacionem domini Nicolai episcopi Poznaniensis³.

¹Sędziwój z Szubina, zob. wyżej, nr 241/1.

²Pobyt króla w Inowrocławiu potwierdzony itinerarium.

³Mikołaj Kurowski, zob. wyżej, nr 339/10.

Dokument Nr 374

Gniezno, 29 maja 1399

Prepozyt bożogrobców gnieźnieńskich zaświadcza, że Mikołaj Szczytnicki sprzedał sołectwo w Jeziorzanach młynarzowi Markowi.

Or.: Gniezno, AAG, dok. 1181. Pergamin 320 × 184+29 mm. Na odwrocie późne informacje o treści i sygnatury. Niebieski sznur po pieczęci, dziury po drugim sznurze.

^aIn nomine Domini amen. Nos Pribislaus divina paciencia prepositus monasterii Sancti Johannis¹ siti ante civitatem Gneznensem, | ordinis Jerosolimitanorum Dominici Sepulchri, una cum conventu nostro eiusdem monasterii significamus, quibus | expedit universis, presentibus et futuris, presentem literam inspecturis, quod accedens ad nostram presenciam Nicolaus Sczithniczsky | scoltetus ville nostre Jezerzany², non compulsus, non coactus, nec aliquo errore seductus, sed spontanea voluntate ac maturo usus consilio amicorum suorum, dictam scolteciam suam cum tribus mansis agri liberis et prato iacenti circa aquam, dictam wlgariter Pustochowa³, cum tercio denario de iudicio, rei iudicate et similiter cum tercio denario de questionibus in borram et eciam cum tercio denario de thabernis et presertim cum piscatura in maiori lacu parvis rethibus piscando, videlicet gulgustrys, et cum alio rethe, dicto wlgariter slampnicza, et generaliter cum omni iure ad dictam scolteciam pertinenti, nichil pro se et suis successoribus legittimis penitus reservando, provido viro Marco molendinatori molendini dicti wlgariter Xanszymlyn⁴ pro undecim marcis grossorum monete currentis, numeri Polonicalis et consueti, XLVIII grossos in quamlibet marcam computando, perpetuo vendidit, per prefatum Marcum et eius liberos, seu successores legittimos, perpetuis temporibus possidendam, habendam, regendam, tenendam, gubernandam, commutandam, obligandam, vendendam, alienandam et in usus suos proprios beneplacitos convertendam, prouti^b sibi et suis successoribus melius et utilius videbitur expedire, et coram nobis eandem scolteciam sibi simpliciter et pure tytulo vendicionis rite et racionabiliter resignavit. Quamquidem resignacionem sic coram nobis, ut premittitur, factam, ratam et gratam habentes approbamus et presentibus confirmamus, ita quod prefatus Marcus scoltetus et sui successores legitimi nobis in equo proprio servire tenebuntur et signanter cum nos propria in persona contingerit equitare ultra Nakel nobiscum et non cum alia persona equitabit. Item kmethones sive incole dicte ville nostre Jezerzani debent nobis et nostris successoribus solvere singulis annis ad festum sancti Martini Confessoris [11 XI] pro censu per fertonem grossorum, item ad festum Nativitatis Christi [25 XII] per unum currum lignorum, item ad festum Pasche duos edos sive capretos et per XL ova nobis dabunt, item ad festum Assumpcionis Beate Marie Virginis [15 VIII] per duos pullos nobis aut nostris legitimis successoribus solvere tenebuntur annis singulis duraturis. In quorum omnium fidem et testimonium sigilla nostrum et conventus nostri presentibus sunt appensa. Actum et datum Gnezne die Corporis Christi sub anno Domini millesimo trecentesimo nonagesimo nono, presentibus nobilibus et providis viris dominis: Martino herede de Swanowo⁵, fratre Wylhelmo professo dicti nostri monasterii⁶, Johanne dicto Gorczicza scolteto de Sdzechowa et Nicolao dicto Zagorka ac Mathia dicto Scoczek kmethonibus ibidem in Sdzechowa⁷ testibus ad premissa.

^ainicjał wysokości 12 wierszy Or.

^btak Or.

¹Przybysław prepozyt bożogrobców gnieźn. 1399 - 1418 (Nakielski, Miechovia, s. 436).

²Jezierzany, zob. wyżej, nr 124/5. Mikołaj Szczytnicki może ident. z wyst. 1396 (Lekszycki II, nr 1030).

³Strumień Pustachowa, zapewne bezimienny dziś strumień (lewy dopływ Wełny), płynący od wsi Pustachowa (na pd. od Gniezna); zob. też wyżej, nr 249/3.

⁴Księży Młyn, może ident. z młynem we wsi Wełna (na pd.-wsch. od Janowca) 1369 (KDW III, nr 1616).

⁵Marcin z Dzwonowa, zapewne ident. z miecznikiem pozn. 1390 - 1412 (Spisy wlkp.).

⁶Wilhelm, zob. wyżej, nr 311/5.

⁷Zdziechowa, zob. wyżej, nr 8. Sołtys i kmiecie skądinąd nie znani.

Dokument Nr 375

Gniezno, 27 października 1399

Arcybiskup gnieźnieński nadaje kanonikat w kościele Św. Jerzego w Gnieźnie księdzu Mikołajowi.

Or.: Poznań, WAP, Akta m. Szamocina I/1. Pergamin 285 × 190+28 mm, mocno zniszczony, z ubytkami tekstu (obcięty prawy margines z kawałkiem tekstu, wystrzępiony lewy margines, wyrwany prawy dolny narożnik z częścią tekstu), częściowo wyblakły. Na marginesach liczne późniejsze próbki pisma (od XV w.). Nacięcia po paskach pergaminowych do przywieszenia 2 pieczęci. Z. N.: na trzech gradusach krzyż o ramionach zakończonych liliami, skrzyżowany z dwoma kluczami.

[Dobrogost]ius divina et Apostolice Sedis providencia sancte Gneznensis ecclesie archiepiscopus honorabili fratri nostro Nicolao [....¹.....] ecclesie Gneznensis salutem in Domino. Cum tu nobis et ecclesie nostre predicte grata et utilia servicia exhibuisti et [......] propicie in futurum. Ideo hiis inspectis serviciis tuis de nostra liberalitate et consensu ac unanimi voluntate [........] capituli nostri Gneznensis te in canonicum ecclesie Sancti Georgii in castro Gneznensis collegiate creamus tibique [........] canonicatus decimam manipularem in villa Schamoczino², que est villa castellani Caminensis³, sita prope opidum [........] diocesis Poznaniensis ad nostram mensam archiepiscopalem pertinentem et nos eam tenebamus, damus, donamus et con[.......] per presentes usque ad tempus et tempora vite tue. Volum(u)s autem, quod post vitam tuam dicta decima reddeat ad nostram me[nsam] archiepiscopalem. Mandantes honorabili viro domino preposito dicte ecclesie Sancti Georgii, ut te faciat recipi in canonicum et in stallum et locum in capitulo, ut est moris, assignando et de dicta decima faciat tibi per homines eiusdem ville Scha[moczino] tanquam canonico respondere. In quorum omnium fidem et testimonium presentes nostras literas per Michaelem notarium infrascriptum scribi et pu[blicari] mandavimus et nostri et dicti nostri capituli sigillorum fecimus appensione communiri. Actum et datum Gnezne in capitulo generali [in] curia habitacionis nostre sub anno a nativitate Domini millesimo trecentesimo nonagesimo nono, indicione septima, pontificatus sanctissimi in Christo patris nostri domini Bonifacii digna Dei providencia pape noni anno decimo, die Lune XXVII mensis Octobris, hora nona vel quasi, presentibus ibidem ho[norabilibus] viris dominis: Jaroslao archidiacono⁴, Nicolao Strzesconis thezaurario⁵, Alberto Pustolca canonico Gneznensi⁶ et Vincencio archidia[cono .....]⁷ et aliis quamplurimis testibus fidedignis.
Z.N. Et ego Michael Sdzislai de Staw clericus Gneznensis diocesis publicus auctoritate⁸ [......] et singulis predictis canonicatus creacioni, prebende assignacioni aliisque omni[....] dum sic ut premittitur per prefatum dominum archiepiscopum et eius capitulum fierent et [........] testibus presens fui eaque omnia et singula sic fieri, vidi et audivi [..:..........] domini archiepiscopi memorati signoque et nomine meis solitis [.............] in fidem et testimonium omnium premissorum.

^abok karty obcięty, skraj zatarty Or.

¹Mikołaj kanonik gnieźn., nie zidentyfikowany.

²Szamocin, na pn.-wsch. od Chodzieży.

³Kasztelanem kamieńskim był wówczas Wojciech Szaradowa, zob. wyżej, nr 234/7.

⁴Jarosław z Kłobukowa, zob. wyżej, nr 340/3.

⁵Mikołaj Strzeszkowic, zob. wyżej, nr 280/10.

⁶Wojciech Pustułka z Bielaw, zob. wyżej, nr 350/8.

⁷Wincenty archidiakon, zapewne uniejowski, kanonik gnieźn., zapewne ident. z egzekutorem testamentu arcybiskupa Dobrogosta (1401), kanonikiem gnieźn. i archidiakonem uniejowskim do 1420 (Kor. IV, s. 305 - 306).

⁸Michał syn Zdzisława ze Stawu wyst. także 1403 (KDW VII).

Dokument Nr 376

Wschowa, 11 grudnia 1399

Starosta generalny Wielkopolski zaświadcza, że Małgorzata żona Mikołaja z Radomicka skwitowała swego ojca Wyszaka Kotwicza z należnych jej pieniędzy.

Kop.: Poznań, AAP, Acta consistorii, 17, k. 23v. Wpis 30 stycznia 1433. Tytuł: Tenor privilegii de Radomiczsko domine.
Odpis: Kraków, Bibl. Jag., rkps 8057, k. 129 (wg Kop.).

Thomko subpincerna Cracouiensis et capitaneus Maioris Polonie generalis¹ significamus, quibus expedit universis, presentibus et futuris, noticiam presencium habituris, quod ad nostram aliorumque militum et nobilium eiusdem terre veniens presenciam nobilis et famosa domina, domina Margaretha consors nobilis Nicolai heredis de Radomiczszko², non compulsi^a, non coacti^a neque aliquo errore seducti^a, sed de sua spontanea voluntate et matura deliberacione prehabita sana in mente et corpore existens, ipso Nicolao marito suo, tunc presente et consenciente, abrenunciavit se ducentas marcas latorum grossorum Pragensis monete et Polonicalis numeri consueti, que ducente marce grossorum sibi cesserant post primum ipsius maritum et ecciam omni porcione, que post nobilem virum dominum Wyschekonem Kothwicz heredem in Zegowo³ patrem suum in bonis quibusvis debent cedere. De quibus quidem ducentis marcis^b grossorum et porcione ipsum dominum Wischekonem patrem suum dimisit liberum et solutum, ita quod neque ipsa sola, neque ipsius pueri, neque ecciam Nicolaus maritus ipsius pro prefatis ducentis marcis grossorum et porcione debebunt predictum dominum Wischekonem in perpetuum impedire. In cuius rei testimonium [sigillum^c] nostrum presentibus est apensum. Actum et datum in Wszchowa quinta feria post festum Concepcionis gloriose Virginis Marie sub anno Domini millesimo tricentesimo nonagesimo nono, presentibus ibidem strenuis et nobilibus viris dominis: Janusio de Sokolowo Gneznensi⁴, Vincencio de Granowo Naklensi⁵, Jarotha de Vilkowo Radzimensi⁶ castellanis, Andrea de Grischina⁷, Johanne de Ridzino⁸ et Nicolao de Lubathowo⁹ heredibus ac aliis [pluri^d]bus fidedignis.

^atak Kop.

^bsłowo powtórzone dwa razy Kop.

^cbrak Kop.

^ddziura Kop.

¹Tomek z Węgleszyna, zob. wyżej, nr 364/1.

²Radomicko (zob. wyżej, nr 369/2). Mikołaj zwany Warmul wyst. 1388 - 1403 (SHGWlkp.).

³Żegrowo, na pn.-zach. od Śmigla. Wyszek Kotwicz wyst. 1396 (Kozierowski, Obce ryc., s. 54) - 1423 (SHGWlkp.).

⁴Janusz, Jan z Sokołowa i Jutrosina, Wezenborg, kasztelan gnieźn. 1398 - 1407 (Spisy wlkp.).

⁵Wincenty Granowski, Leliwita, kasztelan nakielski 1387 - 1410, starosta wlkp. 1409 - 1410 (WSB, Spisy wlkp.).

⁶Jarota z Wilkowa (Wilkowo Polskie na zach. od Kościana), kasztelan radzimski 1399 - 1425 (Spisy wlkp.).

⁷Andrzej z Gryżyny (na pd.-wsch. od Kościana), wyst. 1387 - 1418 (SHGWlkp.).

⁸Jan z Rydzyny, potem starosta wschowski 1405 - 1422, kasztelan międzyrzecki 1418, zm. 1423 (Spisy wlkp.).

⁹Mikołaj z Lubiatowa (na pn.-zach. od Dolska), potem stolnik pozn. 1400 - 1415 (Spisy wlkp.).

Dokument Nr 377

[Poznań], 1399

Oficjał poznański zaświadcza, że Paweł Wyskota zapisał czynsz poznańskim wikariuszom katedralnym.

Reg. z 1784 r.: Poznań, AAP, CP 14, s. 604 (wg Kopiariusza poznańskich wikariuszy katedralnych - tzw. Jura vicariorum - z XVI w., k. 38, zaginionego w 1945 r.).

1399. Inscriptio census unius marcae latorum grossorum per Paulum Wyskotta una cum summa capitali 10 similium marcarum de manibus vicariorum numerata super bonis Marszewo¹, coram eodem Joanne [praeposito Sancti Spiritus, canonico et^a] officiali Posnaniensi².

^awedług poprzedniego regestu w sumariuszu.

¹Marszewo, na pd.-zach. od Śremu. Paweł Wyskota zapewne ident. z Pawłem z Graboszewa (zob. wyżej, nr 364/6).

²Prepozyt Jan, zob. wyżej, nr 317/10.

Dokument Nr 378

[Poznań], 1399

Oficjał poznański zaświadcza, że Henryk syn Grzegorza kanonik poznański przekazał czynsz poznańskim wikariuszom katedralnym.

Reg. z 1784 r.: Poznań, AAP, CP 14, s. 605 (wg Kopiariusza poznańskich wikariuszy katedralnych - tzw. Jura vicariorum - z XVI w., k. 43, zaginionego w 1945 r.); wyd. reg.: St. Źr., 12, 1967, s. 122.

1399. Coram eodem officiali [Joanne praeposito Sancti Spiritus, canonico Posnaniensi^a]¹ Henricus Gregorii canonicus et altarista ecclesiae cathedralis et ecclesiae Sanctae Margarethae in Srodka rector² summam 70 marcarum latorum grossorum Pragensium per se super molendino Bogdanka Posnaniae locatam cedit vicariis et transfundit pro missa singulis diebus incipiendo a festis Paschae usque ad dominicam Trinitatis "De Beata" cantanda.

^aWedług poprzedniego regestu w sumariuszu.

¹Prepozyt Jan, zob. wyżej, nr 317/10.

²Henryk syn Grzegorza, zob. wyżej, nr 245/2. O jego fundacji pisze Now. I, s. 352.

Dokument Nr 379

[Poznań], 1399

Oficjał poznański zaświadcza, że Mroczek z Iwna zapisał czynsz poznańskim wikariuszom katedralnym.

Reg. z 1784 r.: Poznań, AAP, CP 14, s. 611 (wg Kopiariusza poznańskich wikariuszy katedralnych - tzw. Jura vicariorum - z XVI w., k. 112, zaginionego w 1945 r.).

1399. Coram Joanne praeposito Sancti Spiritus, officiali Posnaniensi¹, inscriptio praedictis vicariis [cathedralibus Posnaniensibus] census mediae marcae latorum grossorum cum summa 5 marcarum per nobilem Mroczkonem super bonis Iwno².

¹Prepozyt Jan, zob. wyżej, nr 317/10.

²Iwno (na wsch. od Kostrzyna). Mroczek, Grzymalita, wyst. 1367 - 1404 (SHGWlkp.).

Dokument Nr 380

[Ląd, ok. 1399]

Opat klasztoru Cystersów w Lądzie zatwierdza cesję wolnego łanu koło wsi Wola dokonaną przez Michała sołtysa w Woli na rzecz jego brata, karczmarza Jana.

Kop.: Köln, Historisches Archiv, Kl. Lond, Kopiar, k. 42v - 43 (XV w.). w potwierdzeniu Macieja opata klasztoru w Lądzie z daty: Ląd, 2 czerwca 1456. Tytuł: Super manso libero in Vola.

In nomine Domini amen. Quoniam res, que in tempore aguntur, similiter cum tempore dilabuntur, nisi literarum et testium munimine roborentur, proinde nos frater Gerhardus divina paciencia abbas monasterii Landensis¹ ordinis Cisterciensis, Gnesnensis dyocesis, recognoscimus per presentes, quomodo constitutus coram nobis discretus vir Michael scultetus ville nostre Wola² non compulsus, nec coactus, nec aliquo quominus errore seductus, sed proprio motu et bona voluntate dans, tradens ac assignans germano fratri suo Johanni tabernatori ville pretaxate liberum mansum prope villam prefatam Wola situm ad possidendum, habendum, vendendum, utifruendum ac in usus sive utilitates suas convertendum, secundum quod ipsi [k. 43] et posteris ipsius placuerit voluntati, promittens eciam idem scultetus pretaxatus successoresque sui eundem Johannem fratrem sepefati sculteti ab omni exaccione, solucione et servicio dominorum suorum, domini scilicet abbatis prefati et posteriorum eiusdem omnimodo liberum habere et absolutum; excepto tamen, quod si aliquod edictum sive mandatum ex parte domini nostri regis exiret vel instaret, super et liberis mansis aliquid dare aut solvere per se sive per suos iubeat aut procuret, quod extunc idem Johannes tabernator prefatus frater sculteti prefati se ipsum in eisdem causis defensare tenetur et debet. In cuius rei testimonium nos frater Gerhardus abbas monasterii Landensis prefati ex magne supplicacionis Michaelis sculteti et fratris eiusdem Johannis sepefati instanciam sigillum nostrum presenti litere sive privilegio favorosius duximus appendendum ad maiorem ac firmiorem credulitatis evidenciam [..^a.]

^azakończenia brak Kop.

¹Gerhard opat lędzki, zob. wyżej, nr 370/1.

²Wola Koszucka, na pd.-wsch. od Słupcy. Sołtysi skądinąd nie znani.

Dokument Nr 381

Kalisz, 11 stycznia 1400

Starosta generalny Wielkopolski zaświadcza, że Ubisław ze Skrzebowy zapisał wiano swej żonie Zofii.

Kop.: Gniezno, AAG, Acta consistorii A 1, k. 130. Wpis 15 maja 1404.
Streszcz.: Kraków, Bibl. Jag., rkps 8057, k. 130 (wg Kop.).

Nos Thomco subpincerna Cracoviensis et capitaneus Maioris Polonie generalis¹ significamus, quibus expedit universis presentem noticiam habituris, quod ad nostram aliorumque eiusdem terre nobilium veniens presenciam nobilis vir Vbislaus heres de Skrzebowo² non compulsus, non coactus neque errore aliquo seductus, sed de sua spontanea voluntate, usus amicorum consilio et matura deliberacione prehabita, wltu hilari, eandem hereditatem Skrzebowo et cum obligacione, quam ibidem cum omni iure et dominio, sicut solus tenuit et habuit, nobili et virtuose domine, domine Zophie consorti sue legittime in centum marcis grossorum latorum Pragensis monete et Polonicalis consueti numeri, videlicet quadraginta et octo grossos pro qualibet marca^a computando, contra ipsius dotalicium et nomine donacionis assignavit, deputavit, ascripsit, contulit et donavit ac cum omnibus proventibus, redditibus, fructibus, censibus, campis, agris, pratis, pascuis, silvis, gaiis, mericis, rubetis, quercetis, bonis, melificiis, lacubus, fluviis, aquis, rivulis, molendinis, stagnis, paludinibus generaliterque cum singulis utilitatibus, appendiis, obvencionibus universis, coram nobis rite et racionabiliter iuxta terre consuetudinem resignavit. In cuius rei testimonium sigillum nostrum presentibus est appensum. Actum et datum in Kalis die dominico infra octavas Epifanie sub anno Domini millesimo quadringentesimo, presentibus strennuo et nobilibus viris dominis: Janussio dicto Furman Rogosnensi³, Bogussio Krziuinensi castellanis⁴, Sandziuogio de Sobothka⁵, Sandziuogio de Jaroczino⁶, Miczcone de Skudle⁷ et Henrico dicto Migacz de Vneslaw⁸ ac aliis fidedignis.

^amarcam Kop.

¹Tomek z Węgleszyna, zob. wyżej, nr 364/1.

²Skrzebowa, tuż na pn.-wsch. od Raszkowa. Ubisław nie żył już 1405, kiedy to wyst. wdowa po nim Zofia (Now. II, s. 495).

³Janusz Furman z Zaniemyśla, zob. wyżej, nr 334/1.

⁴Bogusz kasztelan krzywiński 1400 - 1406 (Spisy wlkp.).

⁵Sędziwój z Sobótki, nie zidentyfikowany.

⁶Sędziwój z Jarocina wyst. 1400 - 1413 (SHGWlkp.).

⁷Szkudła, na pn.-zach. od Kalisza. Miczek wyst. także 1394 (KDW III, nr 1955).

⁸Henryk z Unisławia (na pd.-zach. od Koźmina), skądinąd nie znany.

Dokument Nr 382

24 marca 1400?

Prepozyt gnieźnieński przysądza dziesięciny z Wójcina opactwu Benedyktynów w Mogilnie.

Reg.: Bydgoszcz, WAP, Mogilno kl. C 12 (sumariusz klasztorny ze schyłku XVIII w.), s. 55, nr K 3.

1400, die Mercurii 23 mensis Martii¹. Per reverendissimum Nicolaum Strozberg praepositum ecclesiae Gnesnensis² iudicem a sancta Sede Apostolica deputatum decretum latum, quo decreto decima in Woycino³ domino Nicolao abbati Mogilnensi⁴ est adiudicata.

¹Środa w 1400 przypadała 24, nie 23 marca. Błąd powstał w zapisie dnia, ale może roku - na 23 marca przypadała środa w 1401.

²Mikołaj Strosberg, zob. wyżej, nr 250/4.

³Wójcin, na pd. od Strzelna.

⁴Opat mogileński Mikołaj wyst. 1395 - 1402 (SHGWlkp.).

Dokument Nr 383

[Łekno?], 25 marca 1400

Opat klasztoru Cystersów w Łeknie sprzedaje sołectwo we wsi Sarbka.

Or.: Kórnik, Bibl. Kórn., dyplom nr 23. Pergamin 305 × 280+58 mm, dobrze zachowany. Na zielonym sznurze resztki pieczęci w mandorlę w żółtym wosku. Dziury po sznurze od drugiej pieczęci. Na odwrocie: Privilegium super scultetiam in Sarbka 1400. Habet in synopsi nro 76 i informacje o treści i sygnatury (XV - XVIII w.).

||^aIn|| nomine Domini amen. Necesse est, ut acta hominum autenticis literarum testimoniis et voce testium | fidelium confirmentur, ne post cursum temporum cum memoria mortalium lapsa fuerint, perpetue oblivioni tradantur et | fiant irrita. Hinc est, quod nos frater Cristianus abbas monasterii de Luckna¹, considerantes desertacionem nostrarum | hereditatum, cupientes ea amplificare, ut exinde census et reditus nostro monasterio poterit augmentari, usi consilio sapientum et nostri tocius conventus consensu, vendidimus cuidam provido viro ac honesto suisque legitimis successoribus sculteciam in nostra hereditate nomine Sarbe² cum sorte adiacente Czincivino³ pro tribus marcis grossorum numero Polonicali, quam hereditatem locandam iure Madburgensi, prout sibi limites per circuitum ostendemus. In primo prefatus scultetus duos mansos liberos in ipsa hereditate pro se habebit cum pratu, que nuncupatur Dobrogostaua Lancka³, et tabernam cum uno ortulano. Item damus eidem sculteto de omnibus causis iudicandis seu iudicatis tercium denarium et iuramentum ex toto percipiet. Eciam concedimus sibi lepores et aves venare, quod si magnas feras venabit, extunc nobis partem nostram, prout iuris est, dare sit astrictus. Insuper damus sibi pro mensa sua liberam piscacionem in lacu adiacente eadem hereditate. Item mellificia, que ibidem poterunt fieri, medietatem recipiet, tali condictione interposita, quod si nos eadem mellificia construimus, extunc primo anno totum colligimus, peracto anno per medium dividemus, similiter et scultetus faciet, si ipse construet. Eciam concedimus sibi quatuor iumenta indomita servare absque dampno incolarum. Preterea damus sepefato sculteto cum incolis ibidem locandis a presens XII annorum libertatem. Expirata vero libertate, prenominatus scultetus serviet nobis in equo valente duas marcas in Regno Polonie et nos sibi pro dampno stamus. Insuper kmethones pro censu nobis solvent per novem scotos grossorum in festo Purificacionis Beate Virginis [2 II] et per XX ova ad festum Pasche, et per duos pullos in Nativitate eiusdem Virginis gloriose [8 IX] et pro decima per sex mensuras, videlicet tres siliginis et duas de avene et unam de tritico, et scultetus pro sua decima fertonem. Insuper kmetones ter in anno nobis arabunt, quando et ubi ipsis imperatum fuerit per iugera, quod dicitur in wlgari morge, et arpica trahent et seminabunt nostro cum frumento. Preterea ortulani XII dies laborabunt et quinque grossos et per X ova et per unum pullum nobis solvere tenentur. Ut hec acta prenotato sculteto perpetue maneat inconfracta, sigillum nostrum cum sigillo nostri conventus presentibus sunt appensa, presentibus hiis testibus: domino Chuszoni⁴, domino Wirzbant heredibus in Golancz⁴, domino Petro plebano in Wangrouicz⁵ et aliis quampluribus fidedignis. Datum et actum ipso die dominice Annunciacionis sub anno incarnacionis eiusdem M^oC^oC^oC^oC^o.

^ainicjał wysokości 7 wierszy Or.

¹Opat z Łekna Chrystian ze Spainheim, zob. wyżej, nr 329/2.

²Sarbka, na pn.-zach. od Wągrowca.

³Nazwa nie przetrwała.

⁴Kusz z Gołańczy, zob. wyżej, nr 367/1; jego brat Wierzbięta (i ze Smogulca?) 1392 - 1412 (SHGWlkp.).

⁵Piotr, pleban z Wągrowca, skądinąd nie znany.

Dokument Nr 384

Stawiszyn, 6 kwietnia 1400

Król Władysław Jagiełło ustanawia targ doroczny w Trzemesznie.

Or.: Gniezno, AAG, Trzemeszno dok. 45. Pergamin gruby, 396 × 200 mm, zakładka obcięta, drobne dziurki na złożeniach. Dwie dziury po sznurze do przytwierdzenia pieczęci. Na odwrocie: Scrinio 5 A oraz informacje o treści (XV - XVIII w.).

||In nomine Domini amen.|| Ad perpetuam rei memoriam. Dum vivit litera, vivit et accio comissa litere, cuius assercio nutrit memoriam et labiles semper perpetuat | acciones. Proinde nos Wladislaus Dei gracia rex Polonie, Lithuanieque princeps supremus et heres Russie etc. significamus, quibus expedit, universis, quod habita diligenti | consideracione ad constantis devocionis indicia, quibus prepositus et fratres monasterii nostri in Trzemeschno in conspectu regio claruerunt, horum intuitu volentes | ipsorum devocionem ampliare et eos specialis gracie prerogativa prevenire, ut nostris suffulti munificenciis, in pacis conquiescentes dulcedine, oracionibus liberius vacare poterint et Creatoris nostri clemenciam pro nostra et predecessorum nostrorum salute uberius exorare, cupientesque diem extremi iudicii pyetatis operibus prevenire, specialis devocionis zelo accensi, ad instantes peticiones prepositi et fratrum ibidem de Trzemeschno volentes opidi ipsorum Tremeschno condicionem facere meliorem, in ipso forum annuale quolibet anno in festo beati Augustini [28 VIII?] celebrandum statuimus, perpetuis temporibus duraturum, dantes et concedentes omnibus et singulis mercatoribus et aliis cuiuscunque status et condicionis hominibus plenam et omnimodam potestatem predictum opidum Trzemeschno singulis annis ad festum sancti Augustini, ut premittitur, cum omnibus rebus mercimonialibus cuiuscunque generis vel speciei fuerint visitandi, easque emendi, vendendi, commutandi iuxta ipsorum beneplacitum voluntatis ac iuxta iura, modos et consuetudines in annualibus foris ubilibet in partibus Regni nostri observari solitas et consuetas. Vobis igitur capitaneis, burcrabiis, procuratoribus ac quibusvis Regni nostri officialibus, qui presentibus fuerint requisiti, damus firmis nostris regalibus in mandatis, quatenus homines seu mercatores predictum annuale forum cum ipsorum rebus et mercanciis visitantes et visitare volentes impedire, molestare et perturbare nulla presumatis racione, sed pocius ipsos empciones, vendiciones, commutaciones exerceri permittatis eosque circa iura et consuetudines, quibus ceteri ad annualia fora visitantes pociuntur utifrui et gaudere permittatis. Aliud pro nostra gracia non facturi. Harum quibus sigillum est appensum testimonio literarum. Actum in Stauischin¹ feria tercia post dominicam Iudica, anno Domini millesimo quadringentesimo, presentibus venerabilibus in Christo patribus dominis: Dobrogostio sancte Gneznensis ecclesie archiepiscopo², Nicolao de Curow Wladislauiensi³, Alberto de Lubnicza Poznaniensi episcopis⁴, Johanne Liganza Lanciciensi⁵, Jacobo de Koneczpole Siradiensi palatinis⁶, et Thomcone subpincerna Cracouiensi capitaneo Maioris Polonie⁷ multisque aliis fidedignis. Datum per manus Clementis de Moscorow nostre aule vicecancellarii⁸, ad cuius relacionem scriptum est.

¹Pobyt króla w Stawiszynie potwierdzony itinerarium.

²Dobrogost Nowodworski, zob. wyżej, nr 286/2.

³Mikołaj Kurowski, zob. wyżej, nr 339/10.

⁴Wojciech Jastrzębiec, zob. wyżej, nr 340/4.

⁵Jan Ligęza, zob. wyżej, nr 327/5.

⁶Jakub z Koniecpola, Pobóg, wojewoda sieradzki 1394 - 1430 (PSB XIII, s. 516 - 517; Spisy sier.).

⁷Tomek z Węgleszyna, zob. wyżej, nr 364/1.

⁸Klemens z Moskorzowa podkanclerzy królewski 1387 - 1402, kasztelan wiślicki 1402, zm. 1408? (PSB XXII, s. 52 - 54).

Dokument Nr 385

Żnin, 15 kwietnia 1400

Męcel i jego siostra Łucja wójtowie żnińscy sprzedają swe wójtostwo miastu Żninowi i kwitują otrzymaną ratę należności.

Kop.: 1. Gniezno, AAG, ACap. B 6 (Liber privilegiorum capituli Gnezn. z XVI w.), k. 145 - 145v, wpis w transumpcie arcybiskupa Jana Łaskiego z daty: Gniezno, 30 kwietnia 1524; 2. niegdyś w WAP Poznań, Klassifications Anschläge des Kreisamtes Mogilno, t. II, s. 351, dziś nieznana.
Odpis: Kraków, Bibl. Jag., rkps 8057, k. 132 (wg Kop. 2).

Noverint universi, quibus nosse fuerit opportunum, quia ego Manczel una cum mea sorore Luchna^a advocati civitatis Znenensis¹ recognosco vendidisse advocaciam Znenensem pro trecentis marcis grossorum [k. 145v] numeri Polonicalis providis et circumspectis viris civibus Znenensibus et similiter fateor publice recepisse in primo termino, videlicet quinta feria in Parasceve ante festum Pasce, ducentas marcas grossorum a civibus ac dominis Viglosio procuratore Znenensi² et Petro rectore eclesie in Gora³, capellano reverendissimi in Christo patris et domini, domini Dobrogostii Dei gracia sancte Gneznensis eclesie archiepiscopi, eciam nomine ipsius domini^b archiepiscopi, a quibus ducentis marcis ipsos cives et dominos prefatos Viglosium et Petrum capellanum domini dicti archiepiscopi de presenti quitto et per presentes facio quitatos. Insuper in sequenti termino, videlicet ad festum Pasce venturum proxime, habeo cum dicta mea sorore recipere^c adhuc^d finaliter centum marcas grossorum, quibus pecuniis pagatis tota nunc advocacia fuerit tunc totaliter persoluta. In cuius rei testimonium sigillum meum proprium et civium Znenensium presentibus sunt appensa. Datum Znene feria quinta ante festum Pasce sub anno Domini millesimo quadringentesimo, presentibus providis viris: ^4-5

Hamplone proconsule, Mathia Slothki, Nicolao Lgothka, Petro Anslonis, Przeczslao et Petro Banga consulibus ^e-f

Znenensis civitatis

et aliis pluribus fidedignis.

^aLucia Kop. 2

^bbrak Kop. 2

^caccipere Kop. 2

^daduc Kop. 1

^e-fZnenensibus Kop. 2.

¹Męcel (z Żarnowa) wójt w Żninie potwierdzony 1350 (zob. wyżej, nr 155/1); tu wyst. zapewne jego syn.

²Wygłos zarządca arcybiskupiego klucza żnińskiego wyst. także 1399 (SHGWlkp.).

³Piotr pleban w Górze (koło Żnina), skądinąd nie znany.

^4-5mieszczanie żnińscy, skądinąd nie znani.

Dokument Nr 386

Kościan, 25 kwietnia 1400

Król Władysław Jagiełło zaświadcza, że Jan Orszula sprzedał połowę wójtostwa w Śremie radzie i pospólstwu miasta.

Kop.: Poznań, WAP, Akta m. Śremu I/21, w or. transumpcie króla Zygmunta Augusta z daty: Piotrków, 13 marca 1563. Tamże późniejsze transumpty (sygn. I/40, I/41) z w. XVII i XVIII.

In nomine Domini amen. Ad perpetuam rei memoriam. Cum inter humanae naturae commoda nihil dignius memoria habeatur, opportunum existit, ut actus hominum literarum firmitate et testium annotatione roborentur, ne lapsu temporis evanescant. Proinde nos Wladislaus Dei gratia rex Poloniae Lithuaniaeque princeps supre[mus^a] et haeres Russiae etc., significamus universis, praesentibus et futuris, praesentium notitiam habituris, quod ad nostrae celsitudinis nostrorumque baronum Joannes dictus Orsula¹ veniens praesentiam, non compu[lsus^a] nec coactus, seu per aliquem errorem seductus, sed ex certa scientia voluntateque ultronea, suorum fretus consilio amicorum, mediam partem advocatiae Srzemensis¹ pro octingentis marcis grossorum Pragensium [numeri^a] Polonicalis, quadraginta octo grossos pro qualibet marca computando, consulibus et toti communitati civium nostrae Srzemensis civitatis iusto venditionis ac resignationis titulo cum omnibus utilitatibus, vide[licet cum^a] pratis, agriculturis, campis, pascuis, sylvis, nemoribus, gaiis, mericis, quercetis, rubetis, virgultis, borris, pinetis, mellificiis, venationibus, aucupationibus, piscinis, piscaturis, molendinis, emolimentis, aquis et ea[rum dec^a]ursibus, lacubus, stagnis, paludibus, cohaerentiis et appendiis universis ad praedictam medietatem advocatiae Srzemensis supradictae quomodolibet spectantibus, quibuscunque vocabulis potiantur, nihil pro se suis[que hae^a]redibus et successoribus leg(iti)mis iuris aut dominii in eadem penitus reservando, rite et rationabiliter vendidit et vendendo legitime coram nobis resignavit, per ipsos consules et totam communitatem civium nos praedictae Srzemensis civitatis, eorumque haeredes et successores legitimos tenendam, habendam et perpetuis temporibus possidendam. Quamquidem resignationem, emptionem et venditionem ratam et gratam habentes, ipsam in omnibus suis punctis, conditionibus, clausulis, sententiis et articulis confirmamus, ratificamus et tenore praesentium approbamus, decernentes ipsam in omnibus eius conditionibus robur obtinere perpetuae firmitatis. Harum, quibus sigillum nostrum appensum est, testimonio literarum. Actum in Costen dominico ipso die Conductus Paschae anno Domini millesimo quadringentesimo, praesentibus his strenuis nobilibus viris: Sandiuogio Swidwa Posnaniensi², Joanne Ligąza Lanciciensi³, Jacobo de Konyeczpolye Siradiensi palatinis⁴, Moscziczone Posnaniensi⁵, Swantoslao Calisiensi⁶ et Vincentio Naklensi castellanis⁷ multisque aliis nostris fidelibus fidedignis. Datum per manus venerabilis domini Nicolai episcopi Wladislauiensis⁸. Praeterea servitia, quae nobis praefatus Joannes et alii advocati eius praedecessores exhibere consueverunt, eadem servitia iidem cives nobis facere et exhibere sint astricti.
Dominus rex per se.

^adziura Kop.

¹Jan Orszula, wójt śremski, zapewne ident. z rajcą w Osiecznej 1399 (KDW III, nr 2019).

²Sędziwój Świdwa z Szamotuł, zob. wyżej, nr 287/7.

³Jan Ligęza, zob. wyżej, nr 327/5.

⁴Jakub z Koniecpola, zob. wyżej, nr 384/6.

⁵Mościc ze Stęszewa, Łodzic, kasztelan pozn. 1400, zm. 1425/6 (PSB XXII, s. 135 - 137).

⁶Świętosław z Szubina, zob. wyżej, nr 268/3.

⁷Wincenty Granowski, zob. wyżej, nr 376/5.

⁸Mikołaj Kurowski, zob. wyżej, nr 339/10.

Dokument Nr 387

Kościan, 27 kwietnia 1400

Król Władysław Jagiełło nadaje prawo niemieckie Kościanowi i należącym do niego wymienionym wsiom.

Kop.: 1. Warszawa, AGAD, Metryka koronna, t. 76, k. 121v - 123v, w transumpcie króla Zygmunta Augusta z daty: Piotrków, 7 grudnia 1548. Tytuł: Confirmacio privilegii civitatis Costensis; 2. Poznań, WAP, Kościan Gr. 35, k. 396v - 397v, w transumpcie jak Kop. 1, potwierdzonym przez króla Stefana Batorego z datą: Warszawa, 25 grudnia 1579, oblatowanym 29 lipca 1581; 3. Warszawa, AGAD, Archiwum Publiczne Potockich, rkps 304, k. 24v - 26, w transumpcie jak Kop. 1.
Reg.: MRPS V, nr 138 (wg Kop. 1).

Uw.: Por. niżej, nr 389: dok. króla dla Kościana z 17 lipca 1400 o prawie identycznym formularzu.

In nomine Domini amen. Ad perpetuam rei memoriam. Quia tunc multis errorum et dubiorum in commodis prudenter occurrimus, dum gesta aetatis nostrae litterarum apicibus et testium annotacione perhennamus et quamvis regalis dignitatis circumspecta benignitas universorum ex officii debito subditorum commodis debeat intendere, ad illorum tamen procurandas utilitates et commoda specialibus inclinatur, quos firmae fidei, constancia et legalis providenciae industria claris testimoniis recomendant. Proinde nos Wladislaus Dei gratia rex Poloniae Lituaniaeque princeps supremus et haeres Russiae etc. universorum noticiae harum tenorem commendamus, quod habito respectu ad constantis fidelitatis merita, qua se nobis semper cives et incolae nostrae Costan civitatis promptos se exhibuerunt et imposterum se possint nobis exhibere prompciores, pro quo ipsos specialis gratiae praerogativa praevenire cupientes et eos ad civitatem nostram [k. 122] Costensem praedictam coeteris civibus et civitatibus Regni nostri in iuribus, graciis, libertatibus, privilegiis et immunitatibus, ut bene meritos et fideles coequare, recepto fidedignorum testimonio pro ipsis civibus Costensibus nobis luculenter praestito, quomodo ipsorum privilegia et litterae, iura, graciae et libertates eorum continencia eventu quodam fortuito et adverso sunt cremata et exusta. Quorum indemnitati volentes succurrere ipsis iura, gratias et libertates ac immunitates consimiles et easdem concedimus, quibus civitas nostra Posnaniensis et eius cives et incolae pociuntur. Primum namque eandem civitatem et villas infrascriptas, videlicet Naczlaw¹, Czarnkouo² et Sierakow³ ac molendinum ibidem consistens eidem civitati nostrae Costensi et iuri ipsius appropriamus, incorporamus, addimus, adiungimus, annectimus et assignamus, de iure Polonico in ius Theutonicum, quod Maideburgense dicitur, transferimus perpetuo duraturum. Prout ipsa eadem civitas cum villis praescriptis in earum metis ab antiquo late, longe ac circumferencialiter sunt limitatae et distinctae, porro de uberiori nostrae celsitudinis munificencia, qua eosdem cives consolari consuevimus praedictam villam Sierakow, per nos ipsis et iuri ipsorum appropriatam, incorporatam^a et annexam ab omnibus iuribus, [k. 122v] modis et consuetudinibus, serviciis et expedicionibus terrestribus et provincialibus eximimus et liberamus specialiter et expresse, nolentes eam amplius aliquorum iurisdicionibus seu iuribus subiacere, sed quod ad cives et civitatem Costensem pertineat iuribusque, libertatibus et graciis eorundem perpetuis temporibus pociatur removentes ibidem omnia iura Polonicalia, modos et consuetudines universas, quae ipsum ius Theutonicum Maideburgense praedictum plerumque consueverunt et sunt solita perturbare. Eximimus insuper, absolvimus et perpetuo liberamus advocatos, cives civitatis Costensis, scultetos, kmethones, hortulanos, molendinatores, tabernatores et quosvis praefatarum Naczlaw, Czarnkow et Sierakow villarum incolas ab omni iurisdicione et potestate omnium Regni nostri castellanorum, iudicum, subiudicum, capitaneorum et quorumvis aliorum officialium et ministerialium eorundem, ut coram ipsis vel ipsorum aliquo pro causis tam magnis, quam parvis, puta furti, sangvinis, homicidii, incendii, membrorum mutilacionis et quibusvis aliis enormibus excessibus citati minime respondebunt, nec aliquas poenas solvere tenebuntur, sed tantum cives et [k. 123] incolae civitatis Costan, sculteti et kmethones Naczlaw, Czarnkow et Sierakow villarum praedictarum coram advocato praedictae civitatis Costensis, advocatus vero coram nobis, dum per literam nostram nostro sigillo sigillatam fuerit evocatus, tunc non aliter, quam suo iure Theutonico Maideburgense praedicto tenebitur et debebit de se querulantibus respondere. In causis vero criminalibus et capitalibus superius expressatis advocato praedictae civitatis Costensis sentenciandi, corrigendi, puniendi et condemnandi ibidem in civitate Costen et villis Naczlaw, Czarncowo et Sierakow praedictis damus et concedimus plenam et omnimodam potestatem, prout hoc ipsum ius Theutonicum Maideburgense praedictum in omnibus suis punctis, clausulis et articulis, sentenciis et condicionibus postulat et requirit, iuribus tamen nostris regalibus in omnibus semper salvis. Harum, quibus sigillum nostrum est appensum, testimonio literarum. Actum ibidem in Costan feria tertia Conductus Paschae anno Domini millesimo quadringentesimo, praesentibus ibidem strennuis nobilibusque viris: Sandiuogio Szwidwa Poznaniensi⁴, Joanne Lygęza Lanciciensi⁵, Jacobo de Conieczpolie Siradiensi palatinis⁶, Mosczigone Posnaniensi⁷, Swanthoslao Calissiensi⁸, Vincencio Naklensi castellanis⁹ [k. 123v] et aliis nostris fidelibus fidedignis. Datum per manus venerabilis domini Nicolai de Curow episcopi Wladislauiensis¹⁰.
Ad relationem Clementis de Moscorow aulae nostrae vicecancellarii¹¹.

^abrak Kop. 1.

¹Nacław, tuż na pd. od Kościana.

²Czarkowo, tuż na pd.-zach. od Kościana.

³Sierakowo, tuż na pn.-zach. od Kościana.

⁴Świadkowie ident. jak w dok. poprzednim, przypisy 2 - 8.

⁵Świadkowie ident. jak w dok. poprzednim, przypisy 2 - 8.

⁶Świadkowie ident. jak w dok. poprzednim, przypisy 2 - 8.

⁷Świadkowie ident. jak w dok. poprzednim, przypisy 2 - 8.

⁸Świadkowie ident. jak w dok. poprzednim, przypisy 2 - 8.

⁹Świadkowie ident. jak w dok. poprzednim, przypisy 2 - 8.

Świadkowie ident. jak w dok. poprzednim, przypisy 2 - 8.

¹¹Klemens z Moskorzowa, zob. wyżej, nr 384/8.

Dokument Nr 388

Inowrocław [2 czerwca 1400?]

Król Władysław Jagiełło prosi wielkiego mistrza krzyżackiego o nierozsądzanie sprawy pomiędzy mieszczaninem gdańskim Konradem Lankow a mieszczanami poznańskimi Piotrem i Katarzyną, rozstrzygniętej już przez poznański sąd miejski.

Or.: Berlin - Dahlem, GS (przedtem Getynga, przedtem Królewiec), Ordensbriefarchiv XXIIa, nr 96. List papierowy, ślady złożenia i odciśnięcia pieczęci.
Reg.: Reg. Teut. I, nr 657 (wg Or.).

Uw.: O dacie por. niżej, przypis 3.

^a-b

Venerabili et magnifico viro domino Cunrado de Jungingen ordinis Beate Marie Hospitalis Jerosolimitani domus Theutunicorum de Prussia magistro generali, amico nobis sincere dilecto

. Wladislaus Dei gracia rex Polonie Litwanieque princeps supremus et heres Russie etc. venerabili | et magnifico viro domino Cunrado de Jungingen ordinis Beate Marie Hospitalis Jerosolimitani | domus Theutunicorum de Prussia magistro generali¹, amico nobis sincere dilecto, salutem et per|fectam in Cristi amore caritatem. Venerabilis et magnifice domine! Sinceritatem vestram petimus ex affectu, quatenus causam inter Cunradum Lancow olim civem vestrum de Danczk ab una, et Katherinam Petrumque eius maritum civem nostrum de Poznania² parte vertente ab altera, nostri intuitu iudicari et resumi non sinatis, quoniam causa huiusmodi per advocatum, consules et scabinos Poznanienses ibidem in Poznania iam dudum decisa fuerat et totaliter terminata. Datum in Juveni Wlad(islauia) feria quarta proxima ante festum Penthecostes³.
Relacio Johannis Cracouiensis decani⁴.

^a-bna odwrocie listu.

¹Konrad von Jungingen był wielkim mistrzem w l. 1393 - 1407.

²Sprawa nie znalazła odbicia w pozn. księgach radzieckich. Może chodzi tu o Piotra Lamprechta, ławnika pozn. w l. 1397, 1400, 1401, zm. przed 1405, por. wyżej, nr 358/2.

³Wydawcy Reg. Teut. umieszczają dok. pod datą "około 1400". Daty ramowe wyznaczają lata rządów Konrada von Jungingen (okolice Zielonych Świąt w l. 1394 - 1406) oraz dziekaństwa krakowskiego relatora dok. Jana Tarnowskiego (1398 - 1409), tj. l. 1398 - 1406. W tych latach król był w Inowrocławiu około Zielonych Świąt w l. 1398, 1400 i 1404. Przyjmujemy datację Reg. Teut.

⁴Jan Tarnowski, dziekan krakowski 1398 - 1409, potem wojewoda krakowski 1409, zm. 1433 (por. W. Dworzaczek, Leliwici Tarnowscy, Warszawa 1971, s. 182 n.; WAP Kraków, Castr. Crac. I, k. 142v).

Dokument Nr 389

Kraków, 17 lipca 1400

Król Władysław Jagiełło nadaje prawo niemieckie Kościanowi i należącym do niego wymienionym wsiom.

Kop.: Warszawa, AGAD, Metryka koronna, t. 24, k. 315 - 316. Wpis w transumpcie króla Zygmunta z daty: Kraków, 12 sierpnia 1510.
Reg.: MRPS IV, suppl. nr 405 (wg Kop.).

Uw.: Por. wyżej, nr 387, dok. króla dla Kościana z 27 kwietnia 1400 o prawie identycznym formularzu, o zmienionym składzie wsi miejskich.

In nomine Domini amen. Ad perpetuam rei memoriam. Quia tunc multis errorum et dubiorum incommodis prudenter occurrimus dum gesta etatis nostre literarum apicibus et testium annotacione perhennamus, et quamvis regalis dignitatis circumspecta benignitas universorum ex officii debito subditorum commodis debeat intendere, ad illorum tamen procurandas utilitates et commoda specialius inclinatur, quos firme fidei constancia et legalis providencie industria claris testimoniis recomendant, proinde nos Wladislaus Dei gracia rex Polonie necnon terrarum Cracowie, Sandomirie, Siradie, Lancitie, Cuiawie, Lithwanie princeps suppremus, Pomeranie Russieque dominus et heres etc., universorum noticie harum tenore comendamus, quod habito respectu ad constantes fidelitatis merita, qua se nobis semper cives et incole nostre Costan civitatis promptos exhibuerunt et imposterum [k. 315v] se possint nobis exibere promptiores pro quo ipsos specialis gracie prerogativa prevenire cupientes et eos ac civitatem nostram Costan predictam ceteris civibus et civitatibus Regni nostri in iuribus, graciis, libertatibus, privilegiis et emunitatibus ut benemeritos et fideles coequare, recepto fidedignorum testimonio pro ipsis civibus Costanensibus nobis luculenter prestito, quomodo ipsorum privilegia et litere, iura, gratias et libertates ipsorum continencia eventu quodam fortuito et adverso sunt cremata et exusta, quorum indempnitati volentes sucurrere, ipsis iura, gracias et libertates ac emunitates consimiles et easdem concedimus, quibus civitas nostra Poznaniensis et eius cives ac incole potiuntur. Primum namque eandem civitatem et villas infrascriptas, videlicet Naczslaw¹, Czarnkow² et signanter hanc villam Welgesroczsko³ dictam, quam eidem civitati nostre Costan et iuri ipsius apropriamus, incorporamus, addimus, adiumgimus^a, annectimus de iure Polonico in ius Thevtunicum, quod Maydburgense dicitur, transferimus perpetuo duraturum, prout ipsa eadem civitas cum villis prescriptis in earum metis ab antiquo longe, late et circumferencialiter sunt limitate et distincte. Porro de uberioris nostre celsitudinis munificencia, qua eosdem cives consolari conswewimus, predictam villam Welgesroczsko per ipsos de consensu nostro emptam et per nos ipsis et iuri ipsorum appropriatam, incorporatam et annexam ab omnibus iuribus, modis et conswetudinibus, serviciis et expedicionibus terrestribus et provincialibus eximimus et liberamus specialiter et expresse, nolentes ipsam amplius aliquorum iurisdicionibus seu iuribus subiacere, sed quod ad cives et civitatem Costanensem pertineat iuribusque, libertatibus et graciis eorundem perpetuis temporibus potiatur, removentes ibidem omnia iura Polonicalia, modos et conswetudines universas, que ipsum ius Thevtvnicum Maydburgense predictum plerumque consweverunt et sunt solita perturbare. Eximimus insuper, absolvimus et perpetuo liberamus advocatum, cives civitatis Costan, scultetos, kmethones, ortulanos, molendinatores, tabernatores et quosvis prefatarum Naczslaw, Czarnkow et Welgesroczsko villarum incolas ab omni iurisdicione et potestate omnium Regni nostri castellanorum, iudicum, subiudicum, [k. 316] capittaneorum et quorumvis aliorum officialium et ministerialium eorundem, ut coram ipsis vel ipsorum aliquo pro causis, tam magnis, quam parvis puta furti, sangwinis, homicidii, incendii, membrorum mutillacionis et quibusvis aliis enormibus excessibus citati minime respondebunt nec aliquas penas solvere tenebuntur, sed tantum cives et incole civitatis Costan, sculteti et kmethones Naczslaw, Czarnkow et Welgesroczsko villarum predictarum coram advocato predicte Costanensis civitatis, advocatus vero coram nobis, dum per literam nostram nostro sigillo sigillatam fuerit evocatus, tunc non aliter, quam suo iure Thevtunico Maydburgensi predicto tenebitur et debebit de se querulantibus respondere. In causis vero criminalibus et capitalibus superius expressatis advocato predicto Costanensis civitatis sententiandi, corrigendi, puniendi et condempnandi ibidem in civitate Costan et villis Naczslaw, Czarnkow et Welgesroczko predictas damus et concedimus plenam et omnimodam potestatem, prout hoc ipsum ius Theutunicum Maydburgense predictum in omnibus suis punctis, clausulis, articulis, sentenciis et condicionibus postulat et requirit, iuribus tamen nostris regalibus in omnibus semper salwis. Harum, quibus sigillum nostrum e(s)t appensum, testimonio literarum. Actum in Cracovia sabbato ipso die sancti Allexii anno Domini millesimo quadringentesimo, presentibus his strenuis nobilibusque viris: Johanne de Tanczyn castellano Crac(oviensi)⁴, Johanne de Tarnow Sandomiriensi⁵, Johanne Ligansa Lanciciensi⁶, Jacobo de Konyeczpolye Siradyensi palatinis⁷, Cristino de Ostrow Sandomiriensi⁸, Cristino de Gozeglow^a Sandecensi castellanis⁹ multisque aliis nostris fidelibus fidedignis. Datum per manus venerabilis domini Nicolai de Curow episcopi Wladislawyensis¹⁰ nobis sincere dilecti.
Ad relacionem Clementis vicecancellarii¹¹.

^atak Kop.

¹Nacław, zob. wyżej, nr 387/1.

²Czarkowo, zob. wyżej, nr 387/2.

³Srocko Wielkie, na pn. od Czempinia.

⁴Jan Tęczyński, zob. wyżej, nr 327/7.

⁵Jan Tarnowski, zob. wyżej, nr 290/6.

⁶Jan Ligęza, zob. wyżej, nr 327/5.

⁷Jakub z Koniecpola, zob. wyżej, nr 384/6.

⁸Krystyn z Ostrowa, zob. wyżej, nr 372/7.

⁹Krystyn z Kozichgłów, zob. wyżej, nr 290/9.

¹⁰Mikołaj Kurowski, zob. wyżej, nr 339/10.

¹¹Klemens z Moskorzowa, zob. wyżej, nr 384/8.

Dokument Nr 390

Poznań, 3 sierpnia 1400

Biskup poznański eryguje altarię fundacji Henryka syna Grzegorza w katedrze poznańskiej.

Reg. z 1784 r.: Poznań, AAP, CP 14, s. 601 (wg Kopiariusza poznańskich wikariuszy katedralnych - tzw. Jura vicariorum - z XVI w., k. 8, zaginionego w 1945 r.).

1400. Privilegium Alberti episcopi Poznaniensis¹ super erectione altaris sub titulo sancti Gregorii et beatorum Cosmae et Damiani Martyrum in ecclesia cathedrali² per Henricum Gregorii canonicum Posnaniensem³ super censu 5 marcarum in praetorio civitatis Posnaniensis pro 50 marcis comparato fundati et vicario hebdomadario epistolari incorporati cum onere trium missarum singulis septimanis absolvendarum. Sub actum Posnaniae, die 3^tia Augusti.

¹Wojciech Jastrzębiec, zob. wyżej, nr 340/4.

²W Poznaniu. O fundacji por. Now. I, s. 255.

³Henryk syn Grzegorza, zob. wyżej, nr 245/2.

Dokument Nr 391

Gostyń, 22 września 1400

Hinczka Wezenborg nadaje prawo swobodnego posiadania 300 owiec Stefanowi sołtysowi z Brzezia.

Kop.: Poznań, WAP, Kościan Gr. 63, k. 47 - 47v. Oblata 12 marca 1609.
Odpis: Kraków, Bibl. Jag., rkps 8057, k. 137 (wg Kop.).

In nomine Domini amen. Omnia et quaecunque hominum acta, quae fiunt in tempore, labuntur cum tempore et a cellilis eliminantur, omnino memorialibus penitus et obliviscuntur, nisi literis veris, validis ac bonis et sigillis cum appensis et sufficienti idoneoque testimonio perhenentur. Quapropter noverint universi et singuli, tam nati, quam nascendi, quod ego dominus Henryczko miles de Wesinburg una cum fratris mei cum consensu Pothe de Wesinburg¹ necnon cum suasu et consilio et voluntate civitatis Gostinensis et notanter coram illis, qui anno fuerunt in consilio et sunt infrascripti: ^2-3

Michael carnifex prothoconsul, Kuncze carnifex, Stephanus carnifex, Hengil sutor, Martinus salsator consules et Petrus carnifex, Petrus Konieczka, Greyfe, Mathias lanifex, Nicolaus Hay, Gabriel Othrok [scabini^a]

, respexi fida ac fidelia servimina ipsius Stephani Testhner, mei dilecti sculteti in Brzezie⁴, mihi et meis posteris facta ac in futurum facienda et propter restaurationem villae, videlicet Brzezie praetactae, eundem Stephanum Testhner scultetum in Brzezie praedictum permisi circa omnes libertates literae antiquae, quae ex antiquo canit super scultetiam villae Brzezie praefatae et circa omnes fructus, usus, utilitates attinentias, pertinentias, potestates et omne etiam dominium ad eandem scultetiam in Brzezie pertinens et circa universa generaliter et singula, quae et qualia antiqua litera privilegialis scultetiae accusat. Insuper eidem Stephano Testhner sculteto in Brzezie praehabito et ipsius posteris natis legitime et nascendis ratione reformationis villae eiusdem Brzezie superius nominatae, quod trecentas oves habere, tenere potest et valet in eadem scultetia villae praefatae et easdem trecentas oves libere et perpetua libertate incensualiter pellere, pascere, nutrire in eadem haereditate praenominata Brzezie et in omnibus pertinentiis et attinentiis villae eiusdem utpote in campis, agrestibus, [k. 47v] agris, silvis, mericis, rubetis in collibus, vallibus, declivitatibusque et in aliis iuxta et in villis hic in districtu Poloniae sitis. Et quod praedicta donatio robur firmitatis perpetuis temporibus indesinenter inviolabiliterque obtineat, huius in signum reique testimonium sigillum meum praesentibus solercius est appensum, praesentibus his nobilibus et validis dominis et viris infrascriptis in huius donationis testimonium requisitis, notanter Teristrani de Płock⁵, Joannes heres de Strzelcze⁶, item Stiisz capitaneus in Dolszko et in Krobia⁷ districtuumque eorundem et Branko de Czarnkowo⁸ et Sulko Pocuszka de Podrzecze⁹ et aliis quampluribus fidedignis. Acta et data sunt haec Gostinae feria quarta proxima ante Michaelis anno Domini millessimo quadringentessimo.

^abrak Kop.

¹Henryk (Hinczka) Wezenborg, właściciel Gostynia, wyst. 1393 - 1410 (SHGWlkp.; Kozierowski, Obce ryc., s. 118).

^2-3mieszczanie gostyńscy, skądinąd nieznani.

⁴Brzezie, zob. wyżej, nr 130/2. Sołtys Stefan skądinąd nie znany.

⁵O Teristranie? z Czachorowa 1405 i Dusiny 1401, Płocka (Pluskowa) koło Wąsoszy, por. Kozierowski, Obce ryc., s. 79.

⁶Strzelce Wielkie i Małe na wsch. od Gostynia. Dziedzic Jan wyst. 1394 - 1400 (SHGWlkp.).

⁷Dolsk i Krobia, klucze dóbr biskupa pozn. Tenutariusz Stysz? nie zidentyfikowany.

⁸Czarnkowo, zapewne koło Ponieca. Branek skądinąd nie znany.

⁹Podrzecze na pd. od Gostynia. Sułek wyst. 1395 - 1404 (SHGWlkp.); przydomek tylko tutaj.

Dokument Nr 392

Owińska, 10 listopada 1400

Opatka klasztoru Cysterek w Owińskach nadaje sołectwo we wsi Barcinek sołtysowi Chwałowi.

Or.: Poznań, WAP, Kl. Owińska III/7. Pergamin 388 × 240+40 mm, drobne dziurki od rdzy, pismo miejscami wyblakłe. Dwie pieczęcie: z lewej na różowym sznurze w zielonym wosku w kształcie mandorli z wyobrażeniem postaci kobiecej z pastorałem, napis uszkodzony. Z prawej na zielonym sznurze pieczęć w zielonym wosku w mandorlę, uszkodzona, z pozostałością napisu: + S. CONVENTUS... Na odwrocie późne streszczenia.

||^aIn nomine Domini amen.|| Omnia que geruntur in tempore ne simul cum lapsu temporis labantur decet eo literarum apicibus et testium munimine roborare. Igitur noverint | quibus expedit universi, tam presentes quam futuri, presentem literam seu presens privilegium audituri sive inspecturi, quod nos abbatissa nomine Anna monasterii| in Owensko, Dzerszka priorissa, Formosa subpriorissa et Thyberia cellaria¹ et tocius conventus eiusdem monasterii, maturo consilio prehabito et sana deliberacione, | dedimus sculteciam in bonis nostris sive in hereditate nostra, que wlgariter nuncupatur Barchczino², cum iure Thewtunicali sive Marburcensi ac eciam sicut alie ville sunt locate circa Poznaniam, honesto viro nomine Chwaloni suisque successoribus ac posteris legitimis iure hereditario ac perpetuo possidendam cum omnibus promissionibus necnon datis sub scripturis. Addicientes dicte scultecie duos mansos liberos, thabernam unam liberam cum opere pistorum, carnificum, sutorum, unum hortum liberum, unum pratum, que nominatur Olsze³, et alia prata, que sunt inter agros et opposite agris, frui debet modo, quo meliori potest, tercium denarium provenientem de omni re iudicata per ipsum scultetum. Eciam damus supradicto Chwaloni nostro sculteto et suis successoribus sive posteris plenam potestatem ac facultatem gregem ovium cum suo opilione et armentum boum, quot wlgariter dicitur stado, pellere, pascere, pecudes et peccora omnia ac iumenta indomita equorum servare ac tenere absque dampno kmethonibus. Addicientes eciam dicto sculteto et suis successoribus liberam venacionem leporum et aliorum quorumcumque animalium cum canibus venaticis perdicum et quiscularum cum niso. Insuper sepedictus scultetus et sui successores predictam sculteciam suam possunt cambire sive commutacionem facere necnon libere vendere et ad usus proprios convertere secundum eorum propriam voluntatem. Item damus et concedimus sculteto nostro Chwaloni et kmethonibus dicte ville Barchczino octo annos omnimodam libertatem a festo sancti Martini Confessoris [11 XI] proxime nunc venturi. Hec vero omnia suprascripta et infrascripta dictus scultetus cum suis successoribus legitimis iure hereditario pacifice et quiete perpetuis temporibus possidebunt. Insuper idem scultetus et sui successores nobis servient in equo valente pro altera dimidia marca grossorum. Item incole sive kmethones dicte ville Barchczino locati aut qui inposterum locentur in bonis nostris sive in hereditate nostra, elapsa libertate nobis et nostre posteritati pro censu quolibet anno de quolibet manso per unum fertonem et per sex mansuras^b, tres siliginis et tres avene et unum coretum tritici nobis solvant, ortulani vero per sex grossos. Item tam iudicia generalia debent fieri in anno, de hiis scultetus unum, kmethones vero duo persolvant pro quocumque sex grossos ac eciam per mediam saxagenam^b ovorum ad festum Pasche debent dare, ortulani vero per quindecim ova. Eciam in Assumpcione Beate Virginis Marie gloriose [15 VIII] incole dicte ville per duos pullos, ortulani vero eciam per duos pullos nobis solvere tenebuntur. Item kmethones sive incole dicte ville debent nobis ter in anno arare sive laborare et eciam unum diem prata falcasstrare sive disgraminabunt, ortulani vero tres dies laborare debent in anno. Insuper supradicti kmethones et ortulani singulis annis censum, ut moris est, videlicet ad festum sancti Martini Confessoris nobis debent errogare sive dare et ideo hec omnia iam scripta et nominata iam dicto Chwaloni nostro sculteto suisque liberis legitimis iam natis et iterum vel in posterum nascendis et eorum successoribus iure hereditario perpetuis temporibus contulimus possidere. Ut autem hec nostra disposicio sive ordinacio dicto sculteto et suis posteris legittimis stabilis et irrita permanet et ne per nos, vel per successores nostros valeat in posterum infringi, presens nostrum privilegium nostrorum sigillorum munimine iussimus et evidenciam pleniorem duximus roborandum sive confirmandum. Datum et actum in Owensko nostri monasterii in vigilia sancti Martini Confessoris sub anno Domini M^oCCCC^o, presentibus nobilibus et discretis viris: domino Sandziwogio herede in Vrzasowo⁴, Climaszkone procuratore in Owensko⁵, Nicolao priore et Paulo fratri suo eiusdem monasterii⁶, Boguslao plebano ibidem in Owensko⁷ et aliis quampluribus fidedignis testibus ad premissa vocatis et specialiter rogatis. Item que obmisimus in debito loco quod debuerunt stare ponere aliqua necessaria, primo porcum kmethones vero per scotos solvere habebunt, eciam sculteto nostro Chwaloni sive successoribus nostris eciam addidimus secundum ortum sive ortulanum locare ibidem in nostra hereditate Barchczino.

¹Tyberia wyst. 1397 - 1403 (KDW III, nr 1983, VII), Dzierżka także 1403 (KDW VII).

²Barcinek, na zach. od Pobiedzisk.

³Nazwa nie zachowana.

⁴Sędziwój z Uzarzewa, zob. wyżej, nr 349/3.

⁵Klimaszek (?) skądinąd nieznany.

⁶Skądinąd nieznani.

⁷Pleban Bogusław wyst. 1400 - 1405 (SHGWlkp.).

Dokument Nr 393

Uchorowo, 20 grudnia 1400

Wymienieni dziedzice Uchorowa prezentują Stefana plebana z Uchorowa na altarię w katedrze poznańskiej.

Kop.: Poznań, AAP, Acta consistorii, 61, k. 81. Wpis 7 lutego 1483.

Reverendo in Christo patri et domino, domino Alberto Dei gracia episcopo Poznaniensi¹ aut vicario ipsius in spiritualibus generali, humiles vestri Katherina relicta olim Derslai, Dobrogostius cum uxore sua Herka, Cristina relicta quondam Hinconis et Paszco cum coniuge sua Katherina, de Vchorowo heredes², obedienciam debitam cum promptitudine famulandi. Quia altare sancte Marie in vestra Poznaniensi eclesia situm, per mortem bone memorie domini Johannis, ultimi et immediati rectoris eiusdem³, vacat ad presens, cuius colacio et ius patronatus ad nos de iure dinoscitur pertinere, ideo discretum virum dominum Stephanum⁴ rectorem eclesie ibidem in Vchorowo vestre Poznaniensis diocesis paternitati vestre presentibus duximus presentandum pro et cum eidem p(aternitatem) v(estram) humiliter supplicantes, quatinus eundem dominum Stephanum ad idem altare investire dignemini graciose, curam sibi eiusdem altaris committentes, nobis in hoc graciam specialem ostendentes. Datum in Vchorowo feria secunda in vigilia sancti Thome Apostoli sub anno Domini millesimo CCCC^o, sigillis nostris presentibus subappensis.

¹Wojciech Jastrzębiec, zob. wyżej, nr 340/4.

²Uchorowo na pn.-zach. od Murowanej Gośliny. Z dziedziców potwierdzona jest Herka oraz Paweł Wyskota z Katarzyną 1400 - 1406 (SHGWlkp.). O altarii por. Now. I, s. 447.

³Altarysta Jan nie zidentyfikowany.

⁴Altarysta Stefan, pleban w Uchorowie, potem 1408 pleban w Skokach (Now. I, s. 447 - 448).

Dokument Nr 394

[Poznań], 1400

Władze miasta Poznania zaświadczają, że mieszczanin poznański Rysiek zapisał czynsz poznańskim wikariuszom katedralnym.

Reg. z 1784 r.: Poznań, AAP, CP 14, s. 603 (wg Kopiariusza poznańskich wikariuszy katedralnych - tzw. Jura vicariorum - z XVI w., k. 24, zaginionego w 1945 r.).

1400. Inscriptio census unius marcae vicariis cathedralibus super domo per Ryskonem civem Posnaniensem¹ a summa 10 marcarum, coram actis civilibus inscripta.

¹Zapewne ident. z Janem Rysko mieszczaninem pozn. 1405, rajcą 1411, 1417, 1422, zm. po 1424 (WSvP, s. 57, 148, 446).

Dokument Nr 395

[Poznań], 1400

Oficjał poznański zaświadcza, że Jarosław z Siedlca zapisał czynsz poznańskim wikariuszom katedralnym.

Reg. z 1784 r.: Poznań, AAP, CP 14, s. 604 (wg Kopiariusza poznańskich wikariuszy katedralnych - tzw. Jura vicariorum - z XVI w., k. 37, zaginionego w 1945 r.).

1400. Inscriptio census 4 marcarum a summa capitali 30 marcarum latorum grossorum et 10 marcarum communium super bonis Siedlec per Jaroslaum haeredem¹, coram eodem Joanne canonico et officiali [Posnaniensi, praeposito Sancti Spiritus^a]².

^awedług poprzedniego regestu w sumariuszu.

¹Siedlec na pd.-wsch. od Kostrzyna. Jarosław wyst. 1387 - 1406 (SHGWlkp.).

²Prepozyt Jan, zob. wyżej, nr 317/10.

Dokument Nr 396

[Poznań], 1400

Władze miasta Poznania zaświadczają, że mieszczanin poznański Mikołaj Plicht zapisał czynsz poznańskim wikariuszom katedralnym.

Reg. z 1784 r.: Poznań, AAP, CP 14, s. 608 (wg Kopiariusza poznańskich wikariuszy katedralnych - tzw. Jura vicariorum - z XVI w., k. 72, zaginionego w 1945 r.).

1400. Coram eodem iudicio bannito [Posnaniensi^a] inscriptio census duaram marcarum vicariis cum summa capitali 20 marcarum per Nicolaum Plicht civem Posnaniensem¹ super domo in circulo Posnaniensi recognita et assecurata.

^awedług poprzedniego regestu w sumariuszu.

¹Mikołaj Plicht mieszczanin pozn. wyst. jeszcze 1407 (WSvP, s. 62).

Spis treści

Przedmowa	V
Wstęp	IX
Praefationis argumentum breve	XXI
Wykaz skrótów	XXIII
Wykaz dokumentów	XXVI
Dokumenty	1